Plan wynikowy z wiedzy o społeczeństwie do programu nauczania

TEMAT LEKCJI ZAGADNIENA Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania

konieczne (ocena podstawowe rozszerzające dopełniające wykraczające
dopuszczająca) (ocena (ocena dobra) (ocena bardzo (ocena celująca)
Uczeń: dostateczna). Uczeń potrafi to, dobra) Uczeń potrafi to, co
Uczeń potrafi to, co na ocenę Uczeń potrafi to, na ocenę bardzo
co na ocenę dostateczną, oraz: co na ocenę dobrą, dobrą, oraz:
dopuszczającą, oraz
oraz:
I. USTRÓJ RP
1. Konstytucja i jej Ustawy zasadnicze – prawidłowo – zna kryteria – charakteryzuje – zestawia różne –wymienia i opisuje
rodzaje opisuje procedury podziału genezę konstytucji cechy konstytucji, etapy procedur
uchwalania konstytucji na na wybranych – analizuje uchwalania
konstytucji; przykładach przykładach; procedurę konstytucji na
państw takich jak uchwalania przykładzie
Wielka Brytania, konstytucji; Konstytucji RP;
Polska, Francja i
Republika
Weimarska;
2. Konstytucyjne Tworzenie prawa – wskazuje na – przedstawia – wymienia i – przedstawia rolę – analizuje
zasady ustroju w genezę państwa zasady budujące charakteryzuje akty aktów prawnych w najważniejsze
Rzeczypospolite demokratycznych prawa, ustrój: prawa budowaniu ustroju; zasady ustroju RP,
j Polskiej państwach – wymienia zasady suwerenność, międzynarodowego – omawia zasady i
funkcjonowania subsydiarność, W polityce formy realizacji
państwa prawa na unitaryzm, ustrojowej demokratycznego
przykładzie ustroju gospodarka państwa; państwa;
RP; rynkowa,
pluralizm;
3. Działalność Parlamentaryzm – posługuje się –wie, w jaki – analizuje tryby – porównuje – uzasadnia
parlamentu w pojęciami: sposób opozycja pracy parlamentu, działanie opozycji zasadność
praktyce immunitet formalny wpływa na – omawia parlamentarnej i proceduralności w
i materialny, działania zwyczajowe pozaparlamentarnej pracy parlamentu;
interpelacja, parlamentu, działania opozycji; ;
zapytanie poselskie, –wymienia
kontrole poselskie, narzędzia nacisku
 konstruktywne i kontroli w
wotum nieufności; parlamencie,
– wymienia
rodzaje opozycji;
4. Władza Organizacja pracy –wymienia funkcje i – prawidłowo – charakteryzuje – porównuje – omawia
ustawodawcza – Sejm Sejmu, władza kompetencje Sejmu; omawia procedury metodę D‘Hondta, obszary pracy organizację Sejmu,
RP ustawodawcza i jej wyborów do – wie, co określa Prezydium Sejmu, –objaśnia procedury
zasięg Sejmu, ważność wyborów; Konwentu stosowane w
–zna aktualny Seniorów, komisji nadzwyczajnych
skład Sejmu RP śledczych, komisji sytuacjach,
(partie, ich sejmowych, kół,
liderów, klubów i zespołów
marszałka Sejmu); parlamentarnych;
5. Władza Działanie i funkcje – wymienia – omawia – charakteryzuje – analizuje – uzasadnia
ustawodawcza – Senat Senatu, podstawowe funkcje procedury pozycję Senatu i przepisy zastosowanie
RP i Zgromadzenie Zgromadzenie i kompetencje wyborów do ZN w parlamencie; Konstytucji RP i przepisów
Narodowe Narodowe senatorów i Senatu, ustaw dotyczące Konstytucji RP w
Zgromadzenia – zna aktualny pracy Senatu i ZN; sytuacjach
Narodowego; skład Senatu RP wyjątkowych
(senatorów z (Marszałek Senatu
różnych RP pełni
ugrupowań, tymczasowo
marszałka); obowiązki
prezydenta);
6. Proces legislacyjny Proces legislacyjny –wymienia ścieżki – zna proces – charakteryzuje –analizuje, na –uzasadnia
legislacyjne, rozpatrywania przebieg czym polega zasadność
–zna etapy procesu ustawy przez głosowania w inicjatywy publikowania ustaw
legislacyjnego; Sejm; procesie ustawodawcza i w „Dzienniku
legislacyjnym; ludowa; Ustaw”;

7. Władza wykonawcza Prezydent RP, – posługuje się – wie, w jakich – wymienia – tłumaczy, na –zestawia wybrane
– Prezydent RP prerogatywy, pojęciami: kadencja, sytuacjach Prezydentów RP od czym polega modele prezydentur
uprawnienia kontrasygnata, wymagana jest 1922 r. odpowiedzialność w innych państwach
Prezydenta kadencyjność, kontrasygnata, – charakteryzuje konstytucyjna i z modelem
prerogatywy; – wie, które wymagania polityczna, prezydentury w
kompetencje stawiane – analizuje zakres Polsce;
Prezydenta RP nie kandydatowi na kompetencji
 wymagają Prezydenta RP, prezydenta RP;
kontrasygnaty; – omawia proces
wyborów na
prezydenta;
8. Władza wykonawcza Zasady i skład – wyjaśnia – zna członków – przedstawia – charakteryzuje – uzasadnia
– Rada Ministrów. rządu kompetencje Rady Rady Ministrów; procedury odpowiedzialność wyjątkowe sytuacje
Ministrów; powoływania Rady Ministrów; takie jak dymisja
rządu; –omawia rządu
skuteczność rządu;
9. Administracja Struktury i funkcje – omawia działania – wymienia skład – charakteryzuje – analizuje – uzasadnia potrzebę
publiczna – administracji administracji administracji strukturę działanie istnienia
administracja rządowa państwowej, rządowej kierowanej rządowej i organizacyjną naczelnych administracji
rządowej, przez Radę wymienia ministerstw organów rządowej;
samorządowej Ministrów; naczelne i (wojewoda, administracji
działającej w centralne organy samorząd państwowej;
Polsce, działanie administracji terytorialny);
korpusu służby rządowej oraz
cywilnej terenowe organy
administracji
rządowej;
10. Administracja Zakres działania i – prawidłowo – wyjaśnia zasady – przedstawia – analizuje zasady – omawia zasady
samorządowa. struktury gminy, posługuje się działania funkcje, zasady działania i źródła nadzoru,
Samorząd terytorialny województwa, pojęciami: gmina, samorządu finansowania i finansowania – opisuje
––gmina, powiat, powiatu województwo, wojewódzkiego; wyborów do gminy, powiatu i hierarchiczność
województwo powiat; organów województwa, administracji
samorządu – analizuje zasady samorządowej;
wojewódzkiego i wyborów do
jego obszarów; jednostek
samorządu
terytorialnego;
11. Władza Obszary i funkcje: – opisuje podział – wymienia – przedstawia – analizuje – potrafi
sądownicza. Sąd Najwyższy, sądownictwa w konstytucyjne główne zasady strukturę przyporządkować
Sądownictwo sądy powszechne, Polsce na Sąd zasady działania działania SN; sądownictwa oraz rodzaj sprawy
powszechne i administracyjne, Najwyższy, sądy sądów; zakres działań, odpowiedniej izbie i
szczególne wojskowe, powszechne, poszczególnych instancji sądu;
Trybunał administracyjne, jego obszarów
Konstytucyjny, wojskowe, a także (sądy powszechne,
 Trybunał Stanu Trybunał sądy szczegółowe,
Konstytucyjny i SN, Naczelny Sąd
Trybunał Stanu, Administracyjny);
– wyjaśnia, co to jest
KRS, ENCJ;

12. Władza Trybunał – wie, czym są – wymienia – przedstawia cel – wymienia i – wyjaśnia, kto
sądownicza. Trybunały Konstytucyjny, Trybunał kompetencje i istnienia Trybunału analizuje kary może stanąć przed
w Polsce Trybunał Stanu Konstytucyjny i skład Trybunału Konstytucyjnego i wymierzane przez Trybunałem
Trybunał Stanu; Konstytucyjnego, Trybunału Stanu; Trybunały; Konstytucyjnym i
–wyjaśnia, co to Trybunałem Stanu,
jest skarga – omawia procedurę
kasacyjna; złożenia skargi do
TK;
13. Konstytucyjne i Praworządność w – opisuje obszary – omawia rolę i – zna i analizuje – zestawia zakres – analizuje
pozakonstytucyjne Polsce działań takich zakres działań status NIK, tryb i obowiązków i procedury i artykuły
organy kontroli instytucji jak: NIK, takich instytucji formy działania obszary działania konstytucji RP i
państwowej i ochrony RPO, KRRiT, jak: NIK, RPO, RPO i RPD oraz Rzecznika Praw ustaw, na mocy,
prawa UOKiK, RPD; KRRiT, UOKiK, procedury Obywatelskich i których zostały
RPD; powoływania Rzecznika Praw powołane UOKiK,
członków tych Dziecka; RPO, KRRiT;
instytucji;

II. SYSTEM SPRAWOWANIA WŁADZY W RP

1. Polityka Polityka publiczna – zna rodzaje – rozróżnia – charakteryzuje – analizuje, czy – analizuje korzyści
publiczna i jej – cele i obszary polityki publicznej: pojęcia: polityka i skuteczność wydolność polityki wynikające ze
rodzaje działania sektorową i polityka prowadzonych publicznej w sprawnej polityki
horyzontalną, publiczna; działań w ramach Polsce odpowiada publicznej;
– wymienia polityki publicznej potrzebom
narzędzia nacisku:– w Polsce: społecznym;
zakazy i nakazy; przekazywanie
informacji,
potrzeby rynku,
regulacje prawne;
2. Polityka Cele, sektory, – prawidłowo – wykazuje, że – charakteryzuje – analizuje – analizuje, jakie
gospodarcza organy polityki posługuje się rozwój państwa cele i modele działania czynniki wpływają
państwa gospodarczej pojęciami: jest związany z polityki Ministerstwa na stabilność
 państwa gospodarka modelem gospodarczej Rozwoju, Pracy i gospodarczą
zrównoważona, ustrojowym i państwa, Technologii, państwa;
deficyt, budżet, modelem – charakteryzuje charakteryzuje jego
środki publiczne, gospodarczym; zakres działania działania;
wydatki, rozchody; Ministerstwa
Finansów i jego
związki z
Ministerstwem
Rozwoju, Pracy i
Technologii;
3. Modele polityki Polityka regionalna – posługuje się – wymienia cele – charakteryzuje – analizuje – uzasadnia cele
rozwoju – jej cele, złożenia, prawidłowym regionalnej fundusze Unii działania UE polityki regionalnej
regionalnej strategia, spójność podziałem polityki unijnej, Europejskiej mające na celu UE i ich zbieżność z
(UE) regionalnym Polski i – wie, czym się przeznaczone na zniwelowanie celami polityki
Unii Europejskiej: charakteryzuje rozwój (EFRR, różnic między unijnej;
wymienia polityka EFS, FS, EBI), regionami (m. in.
województwa, strukturalna , – wyjaśnia budowa
regiony, a także hierarchię infrastruktury),
określa stopień ich odpowiedzialności – analizuje zasady i
uprzemysłowienia, gospodarczej w regulacje
zaludnienia, regionach; wynikające z
funkcjonalności, KSRR 2030;
– wyjaśnia, co to jest
NUTS;
4. Polityka Rodzaje – wymienia – zna narzędzia – objaśnia strategię – analizuje – analizuje poziom
przemysłowa i przemysłu, największe zakłady oddziaływania łączenia polityki zależności rozwoju rozwoju
żywnościowa w Polsce instrumentów, produkcyjne i spółki państwa na sektorowej z nową wsi i miasta, gospodarczego
sektory z udziałem skarbu gospodarkę, polityką – analizuje Polski tle innych
przemysłowe Państwa w Polsce – wymienia przemysłową, np. znaczenie wspólnej państw.
(ORLEN, Bank założenia polityki budowa CPK, polityki rolnej w
PKO BP, PGNiG, żywnościowej w powstawanie UE dla gospodarki
PZU, LOTOS), Polsce, koncernów i spółek Polski;
– wymienia etapy – wyjaśnia rolę Skarbu Państwa;
zmian w polityce Ministerstwa
gospodarczej i Rolnictwa i
żywnościowej w Rozwoju Wsi;
historii państwa:
 polityka sektorowa,
horyzontalna,
przemysłowa;
5. Działania państwa na Ekologia, – wyjaśnia, co to jest – wymienia formy – przedstawia – analizuje cele i – analizuje działania
rzecz ochrony Ministerstwo ekologia, i sposoby ochrony korzyści płynące ze założenia tzw. instytucji
środowiska i Klimatu i –wymienia cele środowiska; zrównoważonego zielonej polityki: zajmujących się
bezpieczeństwa Środowiska – ochrony środowiska, rozwoju, tworzenia różne programy, ochroną środowiska
ekologicznego działania, cele – wyjaśnia, czym są: zielonych miejsc obniżenie emisji w Polsce i UE;
zrównoważony pracy, neutralności CO2, Polityka
rozwój, zielone klimatycznej; ekologiczna
miejsca pracy, państwa 2030;
neutralność
klimatyczna;
6. Polityka państwa a Rynek pracy, – wymienia rodzaje – wymienia – przedstawia – analizuje – uzasadnia,
rynek pracy mechanizmy rynków pracy zagrożenia rynku zjawisko zróżnicowanie dlaczego państwa w
rządzące rynkiem (kwalifikacji, pracy, np. bezrobocia oraz rynków pracy, UE i na świecie
pracy, korzyści, przestrzenny, bezrobocie; mechanizmy – wie, czym jest podejmują szereg
zagrożenia wiekowy, zapobiegania mu; status działań w walce z
zawodowy, statutu, bezrobotnego; bezrobociem;
zamieszkania);

7. Polityka prorodzinna Mechanizmy – wymienia – wskazuje – omawia – analizuje politykę – opisuje związki
wspierające państwowe działania państwa wprowadzane państwa gospodarki z
rodziny i rodziców rozwiązania wspierające przez państwo wspierającą polityką
starających się o stosowane w rodziny poprzez programy pracodawców, prorodzinną;
dzieci polityce wsparcie rynku zwiększające – wyjaśnia,
prorodzinnej: urlop pracy: dzietność; dlaczego państwo
macierzyński, świadczenie zabiega o przyrost
tacierzyński, aktywizacyjne, naturalny i
Rodzina 500+, działania dobrostan rodzin;
Karta Dużej dotacyjne
Rodziny, ulga na samorządów;
dzieci, Dobry Start,
ulga na dzieci,
Maluch, Maluch+,
program domowych
podręczników,
 dotacje;
8. System ubezpieczeń Mechanizmy – wymienia rodzaje – wyjaśnia czym – przedstawia – omawia działania – uzasadnia
społecznych i polityka systemu ubezpieczeń jest I, II i III filar programy rządowe Ministra Rodziny i zależności polityki
państwa wobec osób ubezpieczeń społecznych, emerytury, wspierające Polityki społecznej, społecznej od
starszych społecznych, – wie, kogo seniorów: – przedstawia obowiązujących
programy obowiązują Dostępność Plus, działanie organów norm w państwie,
wspierające poszczególne Senior+, Opieka odpowiedzialnych – analizuje, jak
seniorów składki w ramach 75+ oraz założenia za wypłacanie można zaradzić
ubezpieczeń Polityki społecznej ubezpieczenia w problemowi
społecznych; wobec osób sytuacjach starzejących się
starszych 2030; niezdolności do społeczeństw w
pracy, krajach
wysokorozwiniętych
;
9. Polityka państwa w Działalność – wymienia – omawia – przedstawia – analizuje – uzasadnia
zakresie kultury, nauki kulturalna państwa: instytucje i organy wykorzystanie obszary potrzeby społeczne konieczność
i innowacji oraz obszary, odpowiedzialne za innowacji działalności w zakresie uwzględniania zasad
rozwoju społeczeństwa skuteczność, rozwój nauki, technicznych w Ministerstwa technologii odpowiedzialnego
informacyjnego założenia kultury i życiu Kultury i informatyczno- rozwoju w
technologii: codziennym: e- Dziedzictwa komunikacyjnych; działaniach na rzecz
UNESCO, NAC, PUAP, eID, e- Narodowego oraz wzmocnienia rynku
NCL, Muzeum Dowód, SRP; poszczególnych polskiego oraz
Historii Żydów organizacji rozwoju nowych
Polskich POLIN, państwowych technologii
Teatr Narodowy im. (samorządowych), (inwestowanie w
Danuty – charakteryzuje badania naukowe,
Baduszkowej w działania instytucji patentowanie
Gdyni, kultury i innych; nowych odkryć
– wyjaśnia, czym naukowych);
jest Europejski
Urząd Patentowy;
10. Polityka Cele, strategia i – wymienia sektory – wie, na czym – przedstawia – analizuje – uzasadnia potrzebę
bezpieczeństwa obszary polityki bezpieczeństwa polega strategia działania państwa działalność budowania
narodowego obronnej państwa narodowego: bezpieczeństwa w zakresie polityki państwa i obronności państwa;
bezpieczeństwo narodowego w bezpieczeństwa odpowiednich
ekonomiczne, sytuacjach narodowego; służb w zakresie
społeczne, militarne, zagrożenia, bezpieczeństwa
 publiczne, – rozróżnia zewnętrznego i
ekonomiczne, rodzaje Sił wewnętrznego;
ekologiczne, Zbrojnych RP:
informacyjne; Wojska Lądowe,
Siły Powietrzne,
Marynarka
Wojenna, Wojska
Specjalne, Wojska
Obrony
Terytorialnej,
– omawia
działania sił
wywiadowczych:
SWW, SKW;
III. PROPEUDETYKA PRAWA
1. Prawo jako system Prawo, proces – opisuje historię – wyjaśnia, czym – przedstawia – analizuje funkcje – ocenia rolę prawa
norm kształtowania się, prawa, są: norma cechy prawa prawa, w koncepcji
funkcje i rodzaje – omawia rodzaje prawna, przepis różnych systemów – wymienia i praworządności i
prawa norm; prawny, prawnych na omawia postawy przy ochronie praw
wykładnia prawa; świecie wobec prawa; obywateli i ich
(stabilizacyjna, mienia;
dynamizacyjna);
2. Podstawowe zasady Prawo i jego – omawia – wymienia reguły – charakteryzuje – analizuje reguły: – tłumaczy, czym
systemu prawa zasady: podstawowe zasady kolizyjne prawa i mechanizmy porządku jest praworządność,
hierarchiczność, prawa, sposoby gwarantujące hierarchicznego, na podstawie art. 2
spójność i – wyjaśnia, czym są: postępowania przy przestrzeganie czasowego i Konstytucji RP,
praworządność hierarchiczność sprzeczności prawa: trójpodział treściowego, – zestawia reguły i
prawa, spójność norm, władzy, pluralizm zupełności prawa, procedury
prawa, zupełność – wyjaśnia, czym polityczny, kolizyjności; obowiązujące w
prawa; są praworządność gwarancja prawa różnych gałęziach
materialna i człowieka, prymat prawa;
formalna; instytucji
pochodzących z
wyboru;
3. Systematyka prawa Kryteria podziału, – wymienia rodzaje – wyjaśnia, czym – charakteryzuje – analizuje postawy – objaśnia zależność
prawa, gałęzie prawa (prawo jest prawo gałęzie prawa, ich wobec prawa i między prawem
prywatne, stanowione, a podstawowe sposoby łamania przedmiotowym i
 publiczne), czym – naturalne; zasady, przepisy go; podmiotowym oraz
– rozróżnia gałęzie oraz miejsca jego hierarchię;
prawa: prawo: wpisów;
konstytucyjne,
handlowe, karne,
cywilne, prawne,
rodzinne,
administracyjne,
pracy, kanoniczne;

4. Źródła prawa Źródła prawa: – wie, co jest – wie, gdzie są – charakteryzuje – analizuje rodzaje – opisuje związki
instytucjonalne, źródłem prawa, publikowane proces wdrażania źródeł prawa oraz oraz różnice między
formalne – wymienia rodzaje ustawy; ustawy w życie źródła poznania prawem Polski a
źródeł prawa, (promulgacja, prawa; prawem
– wymienia organy vacatio legis, międzynarodowym
tworzące prawo w implementacja); (reguły
państwie; merytoryczne,
czasowe);
5. Hierarchia aktów Hierarchia aktów – wyjaśnia, dlaczego – klasyfikuje – charakteryzuje – analizuje – wykazuje potrzebę
prawnych w Polsce prawnych w Konstytucja RP jest źródła prawa w prawo stosunek między hierarchizacji prawa
Polsce, cechy nazywana ustawą Polsce, międzynarodowe i prawem unijnym a i przestrzegania
aktów wtórnych w zasadniczą; – wymienia prawo unijne, prawem krajowym; procedur w
UE przykłady aktów – omawia porządek stosunkach
prawnych, aktów prawny i międzynarodowych,
wykonawczych proceduralny w – omawia
oraz aktów prawa tworzeniu ustaw podstawowe zasady
miejscowego; oraz rozporządzeń; prawne UE i państw
członkowskich,
głównie Polski;
IV. PRAWO CYWILNE I PRAWO PRACY
1. Instytucje prawne Prawo cywilne, – zna różnicę – wyjaśnia, czym – charakteryzuje – analizuje – omawia
części ogólnej prawa jego cechy i między osobą są czynności znaczenie sytuacje, w których różnorodność
cywilnego funkcje, zdolność prawną i osobą prawne, równorzędności dochodzi do stosunków
prawna, zdolność fizyczną, – potrafi stron, ograniczenia prawnych;
do czynności –wymienia typy skwalifikować – omawia zasady: zdolności prawnej,
prawnych stosunków cywilno- czynności prawne; ochrony dobrej – omawia rodzaje
prawnych wiary, ochrony pozwów;
 (autonomiczne, praw nabytych,
równorzędne, autonomii stron;
umowy, –charakteryzuje
zadośćuczynienie,); jednakową ochronę
każdej własności,

2. Instytucje prawne Prawo rzeczowe, – wymienia – wyjaśnia, co to – charakteryzuje – analizuje rodzaje – omawia podstawy
prawa rzeczowego jego cechy i regulacje dotyczące jest własność, korzyści, praw rzeczowych, prawnej
funkcje prawa własności i jakie są jej rodzaje dokumenty i skutki ich nabycia, odpowiedzialności
sposoby korzystania i metody nabycia; zobowiązania ograniczenia w na podstawie
z rzeczy; wynikające z prawa korzystaniu z nich, kodeksu cywilnego;
rzeczowego; – omawia
uprawnienia
właściciela;
3. Instytucje prawne Zasady prawa – zna pojęcia: – wyjaśnia, na – omawia przebieg – analizuje sytuacje – analizuje przepisy
prawa spadkowego spadkowego zstępni, zachowek, czym polega postępowania zrzeczenia się określające zasady
testament, zasada spadkowego; spadku oraz nabywania praw i
spadkobierca, dziedziczenia; nabycia majątku obowiązki
testator, prawo przez Skarb wynikające z
kaduka, masa Państwa; dziedziczenia;
spadkowa;
4. Wybrane umowy Zasady i rodzaje – zna zasady – prawidłowo – charakteryzuje – analizuje zasady – analizuje, czy
prawa cywilnego umów zawierania umów: rozpoznaje części wybrane umowy: zerwania i dowolność
dzierżawy, najmu, umowy : umowa najmu, rozwiązywania zawierania umów
pożyczki, komparycję i kupna–sprzedaży; umów; jest korzystna dla
sprzedaży–kupna; klauzulę umowną, stron tej umowy i
czy wyklucza ona
odpowiedzialność
cywilną,
– omawia drogę
sądową w sytuacji
niewywiązania się
jednej ze stron z
umowy;
5. Różne formy Zasady zawierania – wymienia rodzaje – wymienia, – charakteryzuje – analizuje – porównuje zasady
zatrudnienia. Instytucje umów między umów o pracę, miejsca, w rynek pracy oraz poszczególne zawierania umów
prawne prawa pracy pracownikiem a – wymienia prawa i których można zasady zawierania umowy regulujące według prawa,
 pracodawcą – obowiązki szukać pomocy umów; zatrudnienie pod polskiego i prawa
rodzaje umów o pracownika oraz przy kątem praw unijnego,
pracę pracodawcy; poszukiwaniu pracowniczych i – analizuje potrzebę
pracy; korzyści istnienia praw
finansowych, pracowniczych;
– porównuje
warunki
zatrudnienia w
Polsce i innych
państwach
unijnych;
6. Prawa i obowiązki Prawa i obowiązki – wymienia rodzaje – wymienia etapy – charakteryzuje – analizuje – analizuje potrzebę
obywatela podczas obywatela w postępowania: postępowania wybrane kazusy poszczególne etapy arbitrażu i mediacji
postepowania trakcie procesowe i procesowego; prawa cywilnego postępowania w sprawach
cywilnego postępowania nieprocesowe, na podstawie cywilnego; cywilnych,
cywilnego – wymienia tryby Kodeksu – omawia
odwołań; postępowania hierarchiczność
cywilnego; pracy sądów,
V. PRAWO RODZINNE I OPIEKUŃCZE ORAZ PRAWO ADMINISTRACYJNE
1. Instytucje prawa Zasady i obowiązki – poprawnie – wymienia – charakteryzuje – analizuje powody – analizuje, czy
rodzinnego. wynikające z posługuje się przeszkody mechanizmy rozwodów, charakter
Postępowanie w zawarcia związku pojęciami: rozwód, prawne do rozwiązywania – omawia przebieg postępowania
sprawach rodzinnych małżeńskiego, wspólnota zawarcia spraw rodzinnych: postepowania sądowego w
pojęcia: majątkowa, małżeństwa, mediacja rodzinna, rozwodowego i sprawach
nieważność separacja, rozwód, – określa decyzja o alimentacyjnego; rozwodowych
małżeństwa, unieważnienie obowiązki zwieszeniu, uwzględniania
rozwód, separacja, małżeństwa; małżonków ograniczeniu bądź dobro małżonków i
małżeństwo względem siebie; pozbawieniu praw dzieci;
konkordatowe rodzicielskich,
– wymienia
obowiązki
rodziców wobec
dzieci;
2. Prawo Prawo – posługuje się – wyjaśnia, kto – charakteryzuje – analizuje środki – omawia różnice
administracyjne. administracyjne: pojęciami: jest podmiotem, a rodzaje zaskarżenia i między decyzją
Postępowanie administracja administracja kto uczestnikiem postępowań przesłanki administracyjną a
administracyjne publiczna, publiczna, rządowa, postępowania; administracyjnych, stwierdzenia wyrokiem sądu,
 rządowa, samorządowa, – charakteryzuje nieważności – wykazuje, że
samorządowa, – wymienia etapy rozporządzenia i decyzji prawo
organy postepowania ustawy administracyjnej; administracyjne ma
administracji administracyjnego; administracyjne, znaczenie w życiu
publicznej; decyzje, Polaka;
postanowienia;
3. Informacja publiczna Informacja – wie, czym jest – wymienia – charakteryzuje – wyjaśnia, czym – omawia sytuacje,
i niejawna publiczna, prawo informacja sposoby działania Agencji jest prawo dostępu w których
do informacji publiczna i kto ma pozyskiwania Bezpieczeństwa do informacji, informacje poufne
publicznej, do niej dostęp; informacji Wewnętrznego i – omawia są wyłączane z
sposoby (wniosek Służby poszczególne klauzuli poufności;
pozyskiwania pisemny, online, Kontrwywiadu klauzule poufności;
informacji, telefoniczny, Wojskowego,
informacja złożony osobiście, – wyjaśnia, na
niejawna poprzez udział w czym polega
posiedzeniu, np. poświadczenie
gminnym) bezpieczeństwa
danych;
VI. PRAWO KARNE
1. Instytucje prawa Klasyfikacja – wymienia i – wymienia – charakteryzuje – analizuje Kodeks – charakteryzuje
karnego i polityka przestępstw i omawia części rodzaje funkcje kary w karny i rodzaje sankcji i ich
karna państwa wykroczeń, prawa karnego przestępstw, np. życiu społecznym, odpowiednie skuteczność;
wachlarz sankcji (materialna, przeciwko życiu i – przedstawia artykuły
karnych, zasady procesowa, zdrowiu, okoliczności Konstytucji,
prawa karnego wykonawcza), przeciwko mieniu łagodzące bądź – analizuje polskie
– wymienia rodzaje i bezpieczeństwu wyłączające prawo i wymienia
kar i sankcji; osób, przeciwko odpowiedzialność szczególne akty:
wolności, karną, abolicja, amnestia,
przeciwko osobie – omawia ułaskawienie,
– wyjaśnia, na odpowiedzialność – omawia
czym polegają: karną zgodnie z znaczenie KRS;
odpowiedzialność kryterium wieku
karna, zasada osoby oskarżonej o
humanitaryzmu; popełnienie
przestępstwa;
2. Postępowanie karne Role procesowe – poprawnie – wymienia etapy – przedstawia – analizuje funkcje, – zestawia i objaśnia
sprawcy, etapy i posługuje się postepowania zasady prawa jakie w procesie różnice i
 uczestnicy pojęciami: osoba karnego: karnego i zestawia pełnią poszczególni podobieństwa
postępowania podejrzana, postępowanie je z etapami jego uczestnicy: między procesem
karnego, wdrożenie podejrzany, przygotowawcze, procesu karnego; strony procesowe, karnym a cywilnym;
zasad karnych oskarżony, skazany, postępowanie pomocnicy stron i
uniewinniony, sądowe, organów
przewód sądowy, postępowanie procesowych,
środki odwoławcze; przedstawiciele
zabezpieczające, stron,
biegły sądowy, – wyjaśnia, w
obrońca z urzędu, jakich sytuacjach
oskarżyciel można wnieść
publiczny, kasację;
prokurator, świadek,
kasacja;
VII. PRAWA CZŁOWIEKA
1. Geneza praw Źródła praw – zna i potrafi – wyjaśnia – omawia źródła – analizuje prawa – analizuje, czy
człowieka i ich człowieka, I, I, III wskazać różnice nadrzędność praw człowieka na trzech generacji, możliwe jest
klasyfikacja generacja praw między prawem prawa podstawie historii prawa negatywne i ograniczanie praw
człowieka, prawo stanowionym a stanowionego polskich pozytywne, człowieka,
człowieka w prawem naturalnym, wobec prawa przywilejów – wyjaśnia pojęcie – wskazuje, w jakich
systemach –omawia wybrane naturalnego, szlacheckich, relatywizmu sytuacjach może
filozoficznych źródła prawa; – wymienia – charakteryzuje kulturowego w dochodzić do
myślicieli, którzy proces odniesieniu do ograniczania praw
stworzyli kształtowania się zasady człowieka;
podwaliny pod prawa na uniwersalności
system praw przestrzeni prawa;
człowieka, oraz wieków;
dokumenty
(konstytucje,
akty), w których
zapisane są prawa
człowieka;
2. Przestrzeganie praw Zapisy praw w – zna zapisy – wymienia – charakteryzuje – wyjaśnia, w – uzasadnia potrzebę
człowieka we Powszechnej Konstytucji RP i przykłady łamania skalę łamania praw jakich walki z
współczesnym świecie Deklaracją Praw innych aktów praw człowieka na na świecie, społeczeństwach nierównościami
Człowieka i prawnych świecie, najczęściej łamane społecznymi,
Obywatela 1789 r. gwarantujące – dzieli przyczyny są prawa prześladowaniami i
 oraz Powszechnej przestrzeganie praw łamania praw człowieka; łamaniem praw
Deklaracji Praw człowieka w Polsce; człowieka na człowieka na
Człowieka z 1948 ekonomiczne, świecie;
r., –przyczyny polityczne,
łamania praw religijne, prawne,
człowieka, kulturowe,
Konstytucja RP z rasowe;
1997 r.
3. System ochrony System ochrony – wymienia organy – wymienia – argumentuje – analizuje – opisuje działalność
Praw Człowieka praw człowieka w regulujące prawa międzynarodowe potrzebę ochrony działanie organów misyjną ONZ, w
Organizacji Narodów ramach ONZ, człowieka oraz traktaty praw człowieka na powołanych w tym działania
Zjednoczonych Międzynarodowy charakteryzuje zawierające prawa świecie; ramach ONZ mające na celu
Trybunał Karny, systemy ochrony człowieka; (Trybunał Karny, ochronę praw
Wysoki Komisarz praw człowieka: Wysoki Komisarz człowieka,
Narodów międzynarodowe i Narodów – uzasadnia potrzebę
Zjednoczonych ds. wewnątrzpaństwowe Zjednoczonych ds. istnienia Trybunału
uchodźców ; uchodźców); Karnego ONZ;
4. System ochrony Regionalne – wymienia organy i – analizuje takie – opisuje działanie – analizuje – wymienia kryteria
praw człowieka w mechanizmy instytucje zajmujące dokumenty jak: systemu przykładowe dopuszczalności
ramach UE, OBWE i chroniące prawa się prawami Karta Socjalna strasburskiego; sprawy toczące się skargi wnoszonej do
RE człowieka, system człowieka powołane Wspólnoty przed Europejskim Trybunału w
strasburski przez UE, OBWE; Europejskiej, Trybunałem Praw Strasburgu;
Konwencja o Człowieka;
zapobieganiu
torturom,
nieludzkiemu
traktowaniu i
poniżaniu,
– zna i opisuje
następujące
instytucje:
KBWE, Biuro
Instytucji
Demokratycznych
i Praw Człowieka,
Wysoki Komisarz
OBWE ds.
 Mniejszości
Narodowych,
Wolności
Mediów,
Europejski
Rzecznik Praw
Obywatelskich,
Agencja Praw
Podstawowych
Unii
Europejskich;
5. Organizacje Instytucje i – wymienia – określa zakres – przedstawia – opisuje – analizuje
pozarządowe w organizacje organizacje działań programy, inicjatywy efektywność
ochronie praw pozarządowe o pozarządowe organizacji kampanie i akcji podejmowane poszczególnych
człowieka zasięgu globalnym broniące praw pozarządowych w społeczne (polskie i przez Helsińską działań
i regionalnym człowieka: kontekście obrony międzynarodowe) Fundację Praw prowadzonych przez
(lokalnym), akcje i Międzynarodowy praw człowieka; realizowane w Człowieka, takie organizacje
inicjatywy Ruch Czerwonego ramach walki o jak festiwal „Watch działające na rzecz
organizacji Krzyża i prawa człowieka; Docs”; ochrony praw
Czerwonego człowieka;
Półksiężyca,
Helsińska Fundacja
Praw Człowieka,
Amnesty
International, Polski
Czerwony Krzyż, La
Strada, Human
Rights, Watch,
Polska Akcja
Humanitarna,
Caritas,
Stowarzyszenie
„PoMOC”, Fundacja
Stefana Batorego;
6. Polski system Instytucje i organy – wymienia organy – opisuje wybrane – przedstawia – analizuje – porównuje obszar
ochrony praw chroniące prawa egzekwujące prawa i wolności procedurę skuteczność skarg i zakres działania
człowieka człowieka w przestrzeganie praw zagwarantowanie składania skargi konstytucyjnych na RPO, sądów
 Polsce: TK, sądy, człowieka w Polsce Konstytucją, konstytucyjnej do przykładach; powszechnych, TK;
RPO, Pełnomocnik (RPO, sądy, TK); – analizuje Trybunału – omawia
Rządu ds. kompetencje i Konstytucyjnego, przykłady łamania
Równego działania – omawia praw człowieka w
Traktowania, Rzecznika Praw procesową drogę Polsce;
obszary działania Obywatelskich w egzekwowania
tych organów Polsce; prawa w Polsce;
VIII. ŁAD MIĘDZYNARODOWY
1. Zasady i podmioty Zasady prawa – wie, czym są: – wyjaśnia, czym – charakteryzuje – analizuje siedem – objaśnia
prawa międzynarodowego prawo w prawie ustalenia zawarte w zasad regulujących podstawowe zasady
międzynarodowego. , traktaty, ustawy, międzynarodowe, międzynarodowy takich współpracę prawa
Międzynarodowe organy, systemy, zasady: m są podmioty dokumentach jak: międzynarodową; międzynarodowego;
stosunki polityczne regulacje suwerenności, pierwotne, traktat westfalski, – analizuje rolę,
międzynarodowe suwerennej wtórne, akt końcowy jaką w stosunkach
równości, suwerenne, kongresu międzynarodowych
integralności organy wiedeńskiego, odgrywają:
terytorialnej, wykonawcze, Karta Narodów Komisja Prawa
nienaruszalności stosunki prawne Zjednoczonych, Międzynarodoweg
granic, między Deklaracja zasad o ONZ,
samostanowienia państwami; prawa Międzynarodowy
narodów, międzynarodowego Trybunał
pokojowego ; Sprawiedliwości;
rozstrzygania
sporów,
powstrzymania się
od gróźb użycia siły
lub od jej
rzeczywistego
użycia;
2. Mocarstwa Mocarstwa, – posługuje się – wyjaśnia – omawia sytuację – analizuje – przedstawia
regionalne na drodze supermocarstwa, pojęciami: kryteria Chin, Indii, Rosji i znaczenie klasyfikację
do dominacji mocarstwa mocarstwo, przydzielenia Brazylii na arenie militarne, gospodarek świata
międzynarodowej ponadregionalne supermocarstwo, państw do takich międzynarodowej, gospodarcze i według kryteriów,
(BRICS), BRICS, Wspólnota kategorii jak: – omawia cele ekonomiczne grypy – przedstawia
rywalizacja Niepodległych mocarstwa, istnienia grup BRIS, korzyści i
gospodarcza Państw, mocarstwa G8(G7), G4, – analizuje skutki zagrożenia
między państwami Euroazjatycka ponadregionalne, – analizuje rozwoju BRICS dla wynikającego z
 Wspólnota supermocarstwa; znaczenie PKB w polityki rosnącej pozycji
Gospodarcza EWG, gospodarkach międzynarodowej, BRICS,
Organizacja Układu świata, – analizuje rosnące – analizuje pozycję
o Bezpieczeństwie – przedstawia znaczenie Brazylii państw BRICS w
Zbiorowym (OUBZ), znaczenie UE w w Ameryce światowej
Szanghajska stosunkach Łacińskiej dla gospodarce;
Organizacja międzynarodowych stosunków
Współpracy (SOW), ; międzynarodowych
Mercosur, G4; ;

3. Znaczenie zasobów Surowce naturalne, – wymienia surowce – wyjaśnia – charakteryzuje – analizuje politykę – uzasadnia potrzebę
w polityce surowce naturalne i znaczenie zasadę państw różnych w niezależności
międzynarodowej nieodnawialne, nieodnawialne, które zasobów w zrównoważonego kwestii surowcowej i
surowce naturalne i znajdują się w polityce rozwoju, bezpieczeństwa energetycznej
nieodnawialne jako zasobach międzynarodowej; – przedstawia energetycznego, państw,
zabezpieczenia poszczególnych zależność między – analizuje –analizuje
państw państw; bezpieczeństwem wyzwania stojące polityczne znaczenie
surowcowym a przed polityką regulacji Nord
energetycznym; energetyczną w Stream 2 dla Polski;
kontekście
ekologii;

4. Zależności między Zróżnicowanie – zna kryteria – wyjaśnia cele, i – charakteryzuje – analizuje, jakie – omawia działania
bogatymi i biednymi gospodarcze i podziału świata na znaczenie forów zakres działań działania państw prowadzone w
państwami przemysłowe globalną Północ i polityczno- OPEC i IUCN, uważanych za ramach ONZ na
państw, globalna globalne Południe; gospodarczych, – omawia założenia światowe potęgi rzecz rozwoju
Północ i globalne takich jak: G6, G8 zawarte w pomogły im gospodarczego
Południe, kryteria i (G7), G77, G20; protokole z Kioto i osiągnąć ten status, świata,
czynniki rozwoju politykę – analizuje – uzasadnia potrzebę
gospodarczego, klimatyczną UE, działania istnienia polityki
gospodarcze grupy – przedstawia poszczególnych partnerskiej między
formalne i zależności między państw mające na państwami;
nieformalne, krajami bogatymi a celu zmniejszenie
kultura i ekologia biednymi; emisję gazów
w krajach biednych cieplarnianych;
i bogatych
5. Wymiary Globalizacja – prawidłowo – wyjaśnia – przedstawia – analizuje w – analizuje wpływ
globalizacji kulturowa, posługuje się pozytywne i wpływ globalizacji kontekście globalizacji na
ekonomiczna, pojęciami: negatywne na życie codzienne globalizacji takie politykę państw.
polityczna, globalizacja, aspekty ludzi, zjawiska jak:
społeczno- homogenizacja, globalizacji, – charakteryzuje terroryzm,
kulturowa, wady i makdonaldyzacja, – wie, na czym rolę, jaką w makdonaldyzacja,
zalety globalizacji, indywidualizm, polega procesie homogenizacja
obszary, etnocentryzm, globalizacja; globalizacji kultury, zatarcie
mechanizmy i globalne media, odegrały indywidualizmu,
pojęcia związane z globalne problemy; międzynarodowe
globalizacją korporacje i media;