ÇÒÃÊÒÃÇÔªÒ¡ÒÃÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑ¿ÒÏÍÕÊà·ÍϹ

ปที่ 11 ฉบับที่ 1 มกราคม 2560 - มีนาคม 2560 9

การจัดการโลจิสติกสสําหรับธุรกิจอาหารฮาลาล
Logistics Management for Halal Food Business

จําเริญ เขื่อนแกว1*

1
สาขาวิชาการจัดการโลจิสติกสอุตสาหกรรม คณะบริหารธุรกิจ มหาวิทยาลัยฟารอีสเทอรน
เลขที่ 120 ถนนมหิดล อําเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม 50100

บทคัดยอ
ความต อ งการอาหารฮาลาลมี แ นวโน ม การเติ บ โตเพิ่ ม สู ง ขึ้ น นอกจากจะเป น ตลาดใหญ ข อง
ประเทศมุสลิมแลว ยังไดรบั ความสนใจจากผูบ ริโภคทัว่ ไปทีเ่ ชือ่ มัน่ ในความปลอดภัยของอาหารฮาลาล โดยใน
การพัฒนาอุตสาหกรรมอาหารฮาลาลของไทยใหเปนทีย่ อมรับในตลาดโลก นอกจากการควบคุมการผลิตใหได
มาตรฐานตามหลักศาสนาอิสลามแลว กิจกรรมตางๆ ในโซอุปทานที่เกี่ยวกับการเคลื่อนยายหรือโลจิสติกส
ระหวางกลุม ตางๆ ในโซอปุ ทานก็มคี วามสําคัญไมนอ ยไปกวากัน ไมวา จะเปนการจัดการคลังสินคา การขนสง
และการดําเนินงานสถานีปลายทาง และกิจกรรมสนับสนุนกระบวนการไหลของสินคาฮาลาล ตามแนวคิด
ของระบบฮาลาลโลจิสติกสอนื่ ๆ ซึง่ นอกจากจะเปนการรับประกันคุณภาพทําใหผบู ริโภคเชือ่ มัน่ ในผลิตภัณฑ
อาหารฮาลาลทีม่ กี ารสงมอบ ยังเปนการชวยบริหารจัดการตนทุนโลจิสติกสทจี่ ะเกิดขึน้ ในการดําเนินงานอยาง
มีประสิทธิภาพอีกดวย

คําสําคัญ
ฮาลาลโลจิสติกส ฮาลาล อาหารฮาลาล

Abstract
The demand of halal food products is increasing not only from Muslim country but also
non-Muslim customer that trust in halal food safety. Halal industry in Thailand need to be develop
to be recognized in international market. The production process must follow Islamic Laws and
also the activities in the supply chain related to mobility or logistics between the various groups

* ผูเขียนหลัก
อีเมล: chamroen@feu.edu
 ÇÒÃÊÒÃÇÔªÒ¡ÒÃÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑ¿ÒÏÍÕÊà·ÍϹ
10 ปที่ 11 ฉบับที่ 1 มกราคม 2560 - มีนาคม 2560

must be considered, involving the series of activities such as the warehousing, transportation,
terminal operations and others supporting activities alongside the flow of halal logistics. This will
ensure a consumer’s confidence in the Halal food products. It also manages logistics costs in
efficiently operation.

Keywords
Halal Logistics, Halal, Halal Food

บทนํา
ฮาลาล (Halal) หมายความถึง สิง่ ของหรือการกระทําใดๆ ซึง่ ไดรบั อนุญาตตามบทบัญญัตแิ หงศาสนา
อิสลาม โดยผลิตภัณฑฮาลาล (Halal Product) นั้นจะหมายรวมถึง ผลิตภัณฑหรือบริการที่ศาสนาอนุมัติ
ใหใชหรือบริโภคได ซึ่งอาจจะเปนผลิตภัณฑอุปโภคบริโภค การบริการอาหาร เครื่องดื่มและครัวฮาลาล
ผลิ ต ภั ณ ฑ ห รื อ วั ต ถุ ดิ บ นํ า เข า จากต า งประเทศ เวชภั ณ ฑ เวชสํ า อาง บรรจุ ภั ณ ฑ โลจิ ส ติ ก ส เป น ต น
(คณะกรรมการกลางอิสลามแหงประเทศไทย, 2559) โดยผลิตภัณฑทจี่ ดั วาเปนฮาลาล จะไดรบั การประทับตรา
ฮาลาลที่ไดรับอนุญาต เปนการรับประกันวา ชาวมุสลิมโดยทั่วไปสามารถบริโภคอาหาร หรืออุปโภค สินคา
หรือบริการตางๆ ไดโดยสนิทใจ (ฐิตมิ า วงศอนิ ตา, ปนัดดา กสิกจิ วิวฒ ั น, ฮุซเซ็น นิยมเดชา, บุณฑรี จันทรกลับ
และโรสลาวาตี โตะแอ, 2558) โดยมีการประมาณการณวาอุตสาหกรรมฮาลาลทั่วโลกมีมูลคารวมถึง
2.3 ลานลานดอลลารสหรัฐฯ มีอัตราการเติบโตถึงรอยละ 20 (Global Islamic Finance Report, 2013)
หนึ่งในปจจัยสําคัญที่ทําใหการเติบโตขยายตัวอยางมากคือ จํานวนประชากรที่นับถือศาสนาอิสลามทั่วโลก
มีแนวโนมเพิ่มขึ้นอยางตอเนื่อง โดยมีการคาดการณวาจํานวนประชากร 1.6 พันลานคนในป พ.ศ. 2553
จะเพิ่มขึ้นเปน 2.8 พันลานคนในป พ.ศ. 2593 ซึ่งอัตราการเติบโตนี้จะทําใหในป พ.ศ. 2593 จะมีประชากร
ที่เปนมุสลิมถึงรอยละ 30 ของประชากรทั้งโลก (Hackett, Connor, Stonawski, Skirbekk, Potancokova &
Abel, 2015)
นอกจากตลาดฮาลาลจะตอบสนองตอผูบริโภคที่เปนมุสลิม การยอมรับในกลุมผูบริโภคที่ไมใช
ชาวมุสลิมยังเพิ่มสูงขึ้น เนื่องจากผูบริโภคกลุมนี้มองวาผลิตภัณฑหรือบริการที่เปนฮาลาลนั้นเปนสิ่งที่มี
คุณภาพสูง สะอาดปลอดภัย และมีระบบการผลิตถูกตองตามหลักจริยธรรม ทัง้ ยังมีประเด็นของสวัสดิภาพสัตว
และการรักษาสิ่งแวดลอมดวย (Global Islamic Finance Report, 2013)
อุ ต สาหกรรมฮาลาลในป จ จุ บั น ได ข ยายไปสู  ก ารผลิ ต สิ น ค า สาขาอื่ น นอกเหนื อ อาหารและ
สิง่ ทีเ่ กีย่ วของกับอาหาร อาทิ เภสัชภัณฑ เครือ่ งสําอาง เครือ่ งอาบนํา้ อุปกรณทางการแพทย รวมถึงการบริการ
เชน การขนสง การเงิน การธนาคาร การทองเทีย่ ว อยางไรก็ตาม ตลาดอาหารฮาลาลถือวามีความสําคัญอยางมาก
และยังคงครองสวนแบงตลาดสูงสุด ดวยสัดสวนรอยละ 61 ของมูลคาตลาดฮาลาลของโลก ตามดวย
เภสัชภัณฑ และเครื่องสําอาง มีสัดสวนรอยละ 26 และ 11 ตามลําดับ (Elasrag, 2016)
 ÇÒÃÊÒÃÇÔªÒ¡ÒÃÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑ¿ÒÏÍÕÊà·ÍϹ
ปที่ 11 ฉบับที่ 1 มกราคม 2560 - มีนาคม 2560 11

ตลาดอาหารฮาลาลโลกมีทิศทางการเติบโตเพิ่มขึ้นอยางชัดเจน โดยคาดวาในป พ.ศ. 2559

ตลาดอาหารฮาลาลโลกจะมีมูลคาประมาณ 829.7 พันลานดอลลารสหรัฐฯ ดวยอัตราการขยายตัวเฉลี่ย
รอยละ 4.5 ตอป ในชวงป พ.ศ. 2555 – พ.ศ. 2559 ซึ่งมูลคาตลาดอาหารฮาลาลดังกลาวคิดเปนสัดสวน
ประมาณรอยละ 17 ของมูลคาตลาดอาหารโลกทั้งหมด (Global Islamic Finance Report, 2013)
International Markets Bureau (2011) ไดรายงานสถานการณการผลิตรวมทั้งการรับรองอาหาร
ฮาลาลของไทยนั้น ผูประกอบการมีแนวโนมใหความสําคัญกับตลาดฮาลาลมากขึ้น ในชวงเดือนมกราคม
พ.ศ. 2552 ถึง เดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2553 ประเทศไทยมีการขอรับรองมาตรฐานอาหารฮาลาลมากกวา
2,000 รายการ ซึ่งเปนอันดับหนึ่งของโลก ดังแสดงในตารางที่ 1

ตารางที่ 1
จํานวนอาหารและเครื่องดื่มที่ขอรับรองเครื่องหมายฮาลาลของประเทศตางๆ ในชวงเดือนมกราคม
พ.ศ. 2552 ถึง เดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2553

ž¦³Áš« ‹Îµœªœ (¦µ¥„µ¦)

Ś¥ 2,115
¤µÁ¨ÁŽ¸¥ 1,663
°¢¦·„µÄ˜o 1,622
­·Š‡Ãž¦r 1,123
°·œÃ—œ¸ÁŽ¸¥ 1,114
š¸É¤µ International Markets Bureau, 2011

ในป พ.ศ. 2555 มีบริษัทที่ไดรับรองมาตรฐานอาหารฮาลาลกวา 5,000 บริษัท เพิ่มขึ้นจาก

ป พ.ศ. 2554 กวารอยละ 40 ตอป โดยสถานประกอบการที่ขอการรับรองสวนใหญเปนธุรกิจที่เกี่ยวของกับ
อาหารเปนหลัก โดยมีสัดสวนรวมกันสูงถึงรอยละ 90 (ผูผลิตอาหาร รอยละ 72 รานอาหาร รอยละ 13
โรงเชือดและชําแหละเนือ้ สัตว รอยละ 3 และผูน าํ เขาอาหาร รอยละ 2) โดยในดานการสงออก มีการประมาณการ
วาการสงออกอาหารฮาลาลในป พ.ศ. 2558 จะมีมลู คา 174,566 ลานบาท โดยการสงออกไปยังตะวันออกกลาง
และแอฟริกา ซึ่งทั้งสองภูมิภาคเปนตลาดสงออกอาหารฮาลาลที่สําคัญของไทยโดยมีสัดสวนสงออก
รอยละ 58 ขณะทีต่ ลาดสงออกในภูมภิ าคอาเซียน ไดแก อินโดนีเซีย มีสดั สวนสงออก รอยละ 21 และมาเลเซีย
มี สั ด ส ว นส ง ออก ร อ ยละ 17 สํ า หรั บ สิ น ค า ส ง ออกหลั ก ยั ง คงเป น กลุ  ม อาหารฮาลาลโดยธรรมชาติ
เชน ขาว นํ้าตาลทราย แปงมันสําปะหลัง นอกจากนี้ ยังมีกลุมอาหารทะเลแปรรูป ผักผลไมกระปอง
รวมถึงไกสดและแปรรูป เปนตน (ฐานขอมูลเพื่อสนับสนุนการพัฒนาฮาลาลไทย, 2559)
 ÇÒÃÊÒÃÇÔªÒ¡ÒÃÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑ¿ÒÏÍÕÊà·ÍϹ
12 ปที่ 11 ฉบับที่ 1 มกราคม 2560 - มีนาคม 2560

โซอุปทานของอาหารฮาลาล
มาตรฐานอาหารฮาลาล มีองคประกอบสําคัญคือ กระบวนการผลิตตั้งแตเริ่มตนถึงสิ้นสุด ตลอด
สายโซการผลิตจะตองถูกตองตามบัญญัติศาสนาอิสลาม ปราศจากสิ่งที่ตองหามตามบัญญัติศาสนา
อาทิ วัตถุดบิ สวนประกอบ สารปรุงแตง สารพิษ สิง่ ปนเปอ นตางๆ เพือ่ ใหไดผลิตภัณฑอาหารทีด่ ี ถูกสุขอนามัย
มีคุณคาอาหาร เปนประโยชนตอสุขภาพ ทําใหการบริหารจัดการการดําเนินงานสวนตางๆ มีขั้นตอนที่ตอง
พิจารณามากกวาการผลิตตามมาตรฐานโดยทั่วไป
ในโซอุปทานอาหารฮาลาลโดยทั่วไป จะประกอบดวยผูที่มีสวนไดสวนเสียหลายกลุม ประกอบดวย
ผูผ ลิต/จําหนายวัตถุดบิ (Suppliers) ผูป ระกอบการอาหารฮาลาล คณะกรรมการกลางอิสลามแหงประเทศไทย
หรือคณะกรรมการอิสลามประจําจังหวัด ผูคาสง ผูคาปลีก และผูบริโภค (ภาพที่ 1) โดยมีกิจกรรมตางๆ ที่จะ
ชวยสรางคุณคาในโซอุปทานของอาหารฮาลาล เชน
- การจัดหาวัตถุดิบที่มีคุณภาพและไมมีการปนเปอนภายใตขอกําหนดของมาตรฐานอาหารฮาลาล
- กระบวนการผลิตและแปรรูปวัตถุดบิ นําเขาเปนอาหารฮาลาลทีถ่ กู หลักอนามัยและไมมกี ารปนเปอ น
โดยที่กระบวนการผลิตจะตองฮาลาลทุกขั้นตอน
- การบรรจุหบี หอบนฉลากทีม่ คี วามนาเชือ่ ถือและมีเครือ่ งหมายรับรองฮาลาลจากคณะกรรมการกลาง
อิ ส ลามแห ง ประเทศไทยหรื อ คณะกรรมการอิ ส ลามประจํ า จั ง หวั ด (ฐิ ติ ม า วงศ อิ น ตา, ปนั ด ดา
กสิกิจวิวัฒน, ฮุซเซ็น นิยมเดชา, บุณฑรี จันทรกลับ และโรสลาวาตี โตะแอ, 2558)

ª´˜™»—· Halal
-„µ¦Å—o¤µŽ¹ÉŠª´˜™»—·Â¨³­nªœŸ­¤˜nµŠÇ
-®¨nŠš¸É¤µ…°Šª´˜™»—·¤¸‡ªµ¤œnµÁºÉ°™º°
¨³˜¦ª‹­°Å—o
-„µ¦‹´—­nŠª´˜™»—·š¸É Halal
„¦³ªœ„µ¦Ÿ¨·˜­·œ‡oµ Halal „¦³ªœ„µ¦…œ­nŠ­·œ‡oµ Halal „µ¦‹Îµ®œnµ¥­·œ‡oµ Halal
-¤¸„µ¦Ÿ¨·˜˜µ¤µ˜¦“µœ Halal -…œ­nŠ­·œ‡oµ±µ¨µ¨Â¥„°°„‹µ„Ťn -„µ¦ªµŠ‹Îµ®œnµ¥Â¥„­·œ‡oµ
°¥nµŠÁ‡¦nŠ‡¦´— ¨³¤¸„µ¦šªœ ±µ¨µ¨Ã—¥Á—È—…µ—­°°¥nµŠ ±µ¨µ¨°°„‹µ„­·œ‡oµÅ¤n±µ¨µ¨
­°°¥nµŠ­¤ÉεÁ­¤° ­¤ÉεÁ­¤°

ž{‹‹´¥„µ¦Ÿ¨·˜ 把µœŸ¨·˜ (Manufacturer) „µ¦„¦³‹µ¥­·œ‡oµ Ÿ¼o¦·Ã£‡ (Customer)

(Supplier) (Distributor)
-ž{‹‹´¥Äœ„µ¦Ÿ¨·˜: Á‡¦ºÉ°Š¤º° -Ĝž¦³Áš«
-ª´˜™»—· Á‡¦ºÉ°Š‹´„¦ ¨³ °»ž„¦–r -Ÿ¼o…œ­nŠ „·‹„¦¦¤
-­nªœŸ­¤ -»‡¨µ„¦/¦ŠŠµœ -‡¨´Š­·œ‡oµ (¦oµœ‡oµž¨¸„¨³¦oµœ‡oµ­nŠ)
-¦¦‹»£´–”r -ÁŠ·œš»œ¦·®µ¦‹´—„µ¦ -„µ¦¦·„µ¦¨¼„‡oµ
-Œ¨µ„ „·‹„¦¦¤ -¡¥µ„¦–r‡ªµ¤˜o°Š„µ¦…°ŠŸ¼o¦·Ã£‡
„·‹„¦¦¤ -„µ¦‡ª‡»¤­·œ‡oµ‡Š‡¨´Š -‹Îµ®œnµ¥Â„n¨¼„‡oµตางประเทศ
„·‹„¦¦¤ -„¦³ªœ„µ¦Ÿ¨·˜˜µ¤®¨´„„µ¦ -„µ¦­ºÉ°­µ¦Äœ„µ¦„¦³‹µ¥
-„µ¦‹´—®µª´˜™»—· ¤µ˜¦“µœ±µ¨µ¨ ­·œ‡oµ „·‹„¦¦¤
-„µ¦­´ÉŠŽºÊ° -‹´—šÎµ¤µ˜¦“µœ„µ¦Ÿ¨·˜Ánœ °¥., (¦·¬´š…œ­nŠ)
-Contract Farming GMP, HACCP, ISO Ÿ¼o¦·Ã£‡˜nµŠž¦³Áš« Á°Á¸¥ ˜³ª´œ°°„
-„µ¦‹´—­nŠª´˜™»—· -„µ¦¦·®µ¦‹´—„µ¦Ÿ¨·˜ „¨µŠ °Á¤¦·„µ ¥»Ã¦ž
-„µ¦¦¦‹»®¸®n°Â¨³˜·—Œ¨µ„ -—εÁœ·œ„µ¦˜µ¤…´Êœ˜°œ „‘¦³Á¸¥
­·œ‡oµ การ­nŠ°°„ —nµœ £µ¬¸«¨» „µ„¦
„µ¦Å®¨…°Š…°¤¼¨ -ª·›¸„µ¦­nŠ°°„¦™Á¦º°°µ„µ«

ภาพที่ 1: รูปแบบโซอุปทานอาหารฮาลาล
ที่มา: ฐิติมา วงศอินตา และคณะ, 2558
 ÇÒÃÊÒÃÇÔªÒ¡ÒÃÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑ¿ÒÏÍÕÊà·ÍϹ
ปที่ 11 ฉบับที่ 1 มกราคม 2560 - มีนาคม 2560 13

จะเห็นไดวาหนึ่งในกิจกรรมที่จะชวยสรางคุณคาในโซอุปทานของอาหารฮาลาล คือกระบวนการ
กระจายสินคา ซึ่งเปนขั้นตอนที่สินคาจะถูกกระจายโดยไมมีการปนเปอนตามมาตรฐานอาหารฮาลาลไปยัง
ผูค า สง คาปลีก กอนทีจ่ ะถึงมือผูบ ริโภคตอไป ซึง่ ตองอาศัยกระบวนการจัดการดานโลจิสติกสทดี่ แี ละเหมาะสม
โดยกระบวนการทีเ่ กิดการไหลของสินคาและขอมูลจะเกิดในระหวางหนวยงานตลอดหวงโซอปุ ทาน ดังแสดง
ในภาพที่ 2

±µ¨µ¨ ±µ¨µ¨ ±µ¨µ¨

Ÿ¼o­nŠ­·œ‡oµ „µ¦…œ­nŠ/ Ÿ¼oŸ¨·˜ „µ¦…œ­nŠ/ Ÿ¼o‡oµ­nŠ „µ¦…œ­nŠ ¨¼„‡oµ
‡¨´Š­·œ‡oµ ‡¨´Š­·œ‡oµ
„·‹„¦¦¤±µ¨µ¨Ã¨‹·­˜·„­r „·‹„¦¦¤±µ¨µ¨Ã¨‹·­˜·„­r „·‹„¦¦¤±µ¨µ¨Ã¨‹·­˜·„­r
„µ¦Å®¨…°Š­·œ‡oµ
„µ¦Å®¨…°ŠÁŠ·œ
„µ¦Å®¨…°Š…o°¤¼¨
„µ¦Å®¨…°Š„¦³ªœ„µ¦„µ¦˜¦ª‹¦´¦°Š¤µ˜¦“µœ±µ¨µ¨

ภาพที่ 2: กระบวนการของฮาลาลโลจิสติกส
ที่มา: Hamid, Talib & Mohamad, 2014

การจัดการโลจิสติกสสําหรับธุรกิจอาหารฮาลาล
ฮาลาลโลจิสติกสเปนกระบวนการจัดการไหลของสินคาและขอมูลตลอดหวงโซอปุ ทานใหเปนไปตาม
กระบวนการที่ไมขัดกับหลักการที่กําหนดในวิถีมุสลิม การไหลของสินคาที่ครอบคลุมตั้งแตผูผลิตจนถึงมือ
ผูบริโภค มีการไหลของขอมูลที่ครอบคลุมในหวงโซอุปทาน (Supply Chain) เชน ขอมูลผลิตภัณฑ ขอมูล
ความตองการและระบบการขนสงสินคาโดยตองมีปายชื่อหรือรหัสติดไวที่สินคาฮาลาลนั้นๆ ซึ่งเปนระบบ
พืน้ ฐานทีม่ กี ารตรวจสอบแหลงทีม่ าของสินคาได (ปยะพงศ เสนียร ตั นประยูร, นิกร ศิรวิ งศไพศาล และเสกสรร
สุธรรมานนท, 2559) แนวคิดของฮาลาลโลจิสติกสนั้น เพื่อใหผูบริโภคมั่นใจวาผลิตภัณฑที่ไดรับเครื่องหมาย
ฮาลาลนั้นไดรับการดูแลตลอดโซอุปทาน และใหผูผลิตสามารถตรวจสอบและออกแบบหวงโซอุปทานได
ถูกตองตามขอกําหนด โดยฮาลาลโลจิสติกสจะตองมีการตั้งตัวชี้วัดในการดําเนินงาน (Key Performance
Indicators; KPI) ซึ่งจะใชในการตรวจสอบในแตละขั้นตอน (Malaysia Institute of Transport, 2012)
โดยหลักพืน้ ฐานของระบบฮาลาลโลจิสติกสนนั้ ประกอบดวย 3 ดาน คือ (1) หลีกเลีย่ งการสัมผัสและ
ปนเปอนโดยตรงกับฮารอมหรือสิ่งที่เปนขอหาม (2) ลดความเสี่ยงที่จะมีการปนเปอนตามลักษณะของสินคา
เชน ของแข็งปนกัน หรือของแหงปนกับของเปยก และ (3) การระบุขอกําหนดและการยอมรับของลูกคาที่เปน
ตลาดกลุมมุสลิม สําหรับระบบฮาลาลโลจิสติกสสามารถจําแนกตามประเทศของกลุมลูกคาไดเปน 2 กลุม
 ÇÒÃÊÒÃÇÔªÒ¡ÒÃÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑ¿ÒÏÍÕÊà·ÍϹ
14 ปที่ 11 ฉบับที่ 1 มกราคม 2560 - มีนาคม 2560

คือ (1) ระบบฮาลาลโลจิสติกสสําหรับกลุมประเทศที่ไมไดเปนมุสลิมที่จะพิจารณาประเด็นดานหลีกเลี่ยง

การปนเปอ นและลดความเสีย่ งทีจ่ ะมีการปนเปอ นเทานัน้ และ (2) ระบบฮาลาลโลจิสติกสสาํ หรับกลุม ประเทศ
มุสลิมทีจ่ ะตองพิจารณาประเด็นดานการระบุขอ กําหนด การยอมรับ และขอกําหนดของลูกคาตามขอบัญญัติ
ของศาสนาดวย ทําใหระบบของประเทศกลุมมุสลิมจะตองมีระบบคลังสินคาหรือการออกแบบการขนสง
ทีจ่ าํ เพาะมากกวาประเทศทีไ่ มใชกลุม มุสลิม ซึง่ การควบคุมทีต่ า งกันนีท้ าํ ใหปริมาณการผลิตของกลุม ประเทศ
ที่ไมใชมุสลิมมีปริมาณตํ่ากวา ทําใหตนทุนการจัดเก็บในคลังและการขนสงสูงกวา สงผลถึงราคาขายของ
สินคาฮาลาลในกลุมประเทศที่ไมใชมุสลิมที่จะสูงกวากลุมประเทศมุสลิมดวย (Global Islamic Finance
Report, 2013)
องคประกอบของฮาลาลโลจิสติกสประกอบดวย 3 สวนสําคัญ คือ คลังสินคา (Warehousing)
การขนสง (Transportation) และการดําเนินงานสถานีปลายทาง (Terminal Operations) ดังแสดงในภาพที่ 3

„µ¦Å®¨…°Š­·œ‡oµ±µ¨µ¨

°»ž­Š‡r („µ¦Å®¨…°Šª´˜™»—·) °»žšµœ („µ¦Å®¨…°Š®œnª¥œ´) „µ¦…œ­nŠ

„µ¦—εÁœ·œŠµœ
—oµœ„µ¦…œ­nŠÂ¨³ ‡¨´Š­·œ‡oµ
°»ž­Š‡r (¥µœ¡µ®œ³) °»žšµœ („ε¨´Š„µ¦…œ¥oµ¥) „µ¦‹´—„µ¦n°ŠšµŠ

ǦŠ­¦oµŠ¡ºœÊ “µœ ­™µœ¸ž¨µ¥šµŠ£µ¥ÄœÂŸnœ—·œ

­™µœ¸ž¨µ¥šµŠ šnµÁ¦º° ­œµ¤·œ

ภาพที่ 3: องคประกอบของฮาลาลโลจิสติกส
ทีม่ า: Tieman, 2009 อางถึงใน Bruil, 2010

โดยการจัดการในแตละสวน จะมุงเนนการพิจารณาการดําเนินงานตามขอบัญญัติของศาสนา
ซึง่ มีความแตกตางกันดานการจัดการตามลักษณะขององคประกอบแตละสวน ดังแสดงรายละเอียดในตารางที่ 2
 ÇÒÃÊÒÃÇÔªÒ¡ÒÃÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑ¿ÒÏÍÕÊà·ÍϹ
ปที่ 11 ฉบับที่ 1 มกราคม 2560 - มีนาคม 2560 15

ตารางที่ 2
การจัดการในแตละองคประกอบของฮาลาลโลจิสติกส

คลังสินคา คลังสินคาในระบบฮาลาลโลจิสติกส จะจัดเก็บสินคาที่ไดรับการรับรองเครื่องหมายฮาลาล

(Warehousing) ซึ่งการแสดงสถานะของสินคาหรือผลิตภัณฑมีความสําคัญอยางมาก โดยการแสดงสถานะ
อาจใชการติดฉลาก ทําเครื่องหมาย หรือการติดรหัสเมื่อจะทําการขนถายออกนอกคลังสินคา
หากเปนประเทศที่ไมใชกลุมมุสลิม การจัดเก็บสินคาที่ไดรับเครื่องหมายฮาลาลสามารถจัดเก็บใน
คลังเดียวกันกับสินคาทั่วไปไดแตตองมีการแยกสวนพื้นที่ในการจัดเก็บเพื่อไมใหมีการปะปนกัน
รวมถึงตองไมวางสินคาที่ไดรับรองฮาลาลปะปนกับสินคาที่ไมไดรับการรับรองบนแทนวางหรือ
อุปกรณขนถายเดียวกัน ในกรณีทเี่ ปนของแชเย็น สินคาทีม่ ฮี าลาลตองจัดแยกเก็บกับสินคาทีต่ อ งหาม
เชน ผลิตภัณฑทมี่ สี ว นผสมของเนือ้ สุกร และ/หรือ แอลกอฮอล) อยางเด็ดขาด ไมใหมกี ารปะปนกัน
อยางไรก็ตาม หากสินคาผลิตจากเนือ้ ของสิง่ มีชวี ติ ทีถ่ กู ตามบทบัญญัติ เชน ไก หรือวัว แตไมไดรบั
การผลิตตามหลักศาสนา ก็ยังสามารถเก็บรวมไวในหองแชเย็นที่มีสินคาที่ไดรับฮาลาลได
การขนสง การขนสงในระบบฮาลาลโลจิสติกสจะมีแนวทางคลายคลึงกับการจัดการดานคลังสินคาในประเทศ
(Transportation) ทีไ่ มใชกลุม มุสลิมก็สามารถขนสงสินคาฮาลาลรวมกับสินคาปกติได เมือ่ มีการจัดวางบนพืน้ ทีท่ ไี่ มมี
การปะปนกัน แตในการขนสงสินคาแชเย็นหรือแชแข็ง ผลิตภัณฑที่ไดรับเครื่องหมายฮาลาล
ไมสามารถจัดสงรวมกับสินคาที่ผิดขอบัญญัติของศาสนาได ในการออกแบบระบบขนสง ตูขนสง
หรือรถบรรทุกตองไดรบั การทําความสะอาดเพือ่ กําจัดสิง่ ปนเปอ นทีอ่ าจจะมาจากการขนสงครัง้ กอน
โดยตามหลักศาสนาตองทําความสะอาด 7 ครั้ง
สถานีปลายทาง สถานีปลายทางประกอบดวยจุดที่เกิดการขนถายสินคาขึ้น ไดแก ทาเรือ (Seaports) สนามบิน
(Terminals) (Airports) และสถานีปลายทางภายในแผนดิน (Inland Terminals) มักจะมีระบบการไหลทั้ง
ของสินคาฮาลาลและไมใชสนิ คาฮาลาล โดยจะมุง เนนการปองกันการปนเปอ นและลดความเสีย่ ง
ทีจ่ ะเกิดขึน้ อยางไรก็ตาม โซอปุ ทานฮาลาลในปจจุบนั ยังไมมกี ารระบุรหัสทีเ่ ปนสากล ดังเชน สินคา
อันตราย จึงทําใหการตรวจสอบอาจจะยังไมรดั กุมนัก ในดานขอกําหนดการขนสง สําหรับตูบ รรทุก
สินคาและคลังสินคาของสถานีปลายทางจะตองพิจารณาจากตลาดปลายทางวาเปนกลุม ประเทศ
มุสลิมหรือไม ในประเทศที่ไมใชกลุมมุสลิม หองแชเย็นในสถานีปลายทางที่มีขนาดจํากัด เชน
สนามบิน จะตองมีการบริหารจัดการการจัดเก็บทีม่ ปี ระสิทธิภาพดวยการใชกลองสําหรับการขนสง
สินคาฮาลาลหรือออกแบบอุปกรณการเคลือ่ นยายจัดเก็บทีเ่ หมาะสมเพือ่ ใหสามารถใชพนื้ ทีจ่ ดั เก็บ
ไดอยางเหมาะสม
ที่มา: Global Islamic Finance Report, 2013

นอกจากนี้ยังมีกิจกรรมสนับสนุนกระบวนการไหลของสินคาฮาลาลตามแนวคิดของระบบฮาลาล
โลจิสติกสอื่นๆ ซึ่งจะเปนกิจกรรมที่มีกระบวนการกระจายสินคา เชน การบรรจุหีบหอ การจัดซื้อจัดหา
การจัดการตารางสินคาและการจัดการดานสินคา (ปยะพงศ เสนียรัตนประยูร และคณะ, 2559)
 ÇÒÃÊÒÃÇÔªÒ¡ÒÃÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑ¿ÒÏÍÕÊà·ÍϹ
16 ปที่ 11 ฉบับที่ 1 มกราคม 2560 - มีนาคม 2560

แนวทางการจัดการโลจิสติกสอาหารฮาลาล
แนวทางการจัดการโลจิสติกสเปนสวนหนึง่ ทีจ่ ะชวยเพิม่ ความสามารถในการแขงขันของอุตสาหกรรม
อาหารไทย แตในปจจุบันการดําเนินงานพัฒนาอุตสาหกรรมฮาลาลของหนวยงานที่เกี่ยวของยังขาด
การบูรณาการและความตอเนือ่ ง เนือ่ งจากประเทศไทยมีหลายหนวยงานทีท่ าํ หนาทีใ่ นการพัฒนาอุตสาหกรรม
ฮาลาล ซึง่ แตละหนวยงานก็มงุ เนนดําเนินงานตามภารกิจของตนเปนหลัก จึงทําใหเกิดปญหาการดําเนินงาน
ซํ้าซอนรวมทั้งยังขาดความเชื่อมโยงระหวางหนวยงาน ทําใหผลสัมฤทธิ์ของโครงการตอภาคธุรกิจและ
อุตสาหกรรมยังไมมากอยางที่ควรจะเปน (ฐานขอมูลเพื่อสนับสนุนการพัฒนาฮาลาลไทย, 2559)
ในงานวิจัยหลายเรื่องที่ศึกษาดานการจัดการและสงออกอาหารฮาลาล เห็นพองกันวา แนวทาง
การจัดการโลจิสติกสเปนประเด็นที่ผูประกอบการอุตสาหกรรมอาหารฮาลาลยังตองปรับปรุงและควรมุงเนน
ในเรื่องระบบการจัดการ ระบบการขนสง และรวมไปถึงกระบวนการจัดหาจัดซื้อวัตถุดิบ (ตารางที่ 3)

ตารางที่ 3
ประเด็นการจัดการดานโลจิสติกสของกลุมอุตสาหกรรมอาหารฮาลาล

อาหารฮาลาล มีขอเสนอแนะสําหรับผูประกอบการอุตสาหกรรมอาหาร โดยควรปรับปรุงใหเกิดระบบของ

แปรรูปเนื้อสัตว การตรวจสอบ เพื่ อ ควบคุ ม ให ส อดคล อ งกั บ หลั ก การมาตรฐานฮาลาล ทั้ ง ในส ว นของ
(มาเรียม นะมิ, 2556) สถานประกอบการที่จะตองดูแลระบบตั้งแตภายในโรงงาน รวมทั้งในสวนของทาเรือรับ
ผูสงวัตถุดิบ บริษัทขนสง และทาเรือสงออกสินคา จําเปนตองมีการปรับโครงสรางพื้นฐาน
และสิ่งอํานวยความสะดวกตางๆ โดยตองจัดการแยกการขนสง พื้นที่จัดเก็บ ระหวางสินคา
ฮาลาลออกจากสินคาไมฮาลาลตามหลักการทางศาสนาอิสลาม

กลุมอาหารที่สงออกไป สนับสนุนการพัฒนาระบบบริหารจัดการการผลิตและขนสงอาหารฮาลาลไทยใหมปี ระสิทธิภาพ

กลุมประเทศ มากขึน้ เพือ่ ชวยลดตนทุนสินคาอันจะเปนประโยชนตอ การแขงขันดานราคาของผูป ระกอบการ
ตะวันออกกลาง ไทยในตลาดตะวันออกกลาง
(สาริกา คาสุวรรณ, 2555)

อาหารทะเลแปรรูป อุตสาหกรรมอาหารทะเลแปรรูปของไทยมีการสงออกไปยังกลุมประเทศมุสลิมในอัตรา
(วนิดา ศักดี, 2550) ขยายตัวสูง แตยงั เปนสัดสวนนอยเมือ่ เทียบกับปริมาณการสงออกอาหารทะเลแปรรูปทัง้ หมด
ทั้งนี้ไทยมีความพรอมในการแขงขัน เนื่องจากมีความพรอมทางดานโครงสรางพื้นฐาน
แตยังมีปญหาเรื่องของการขาดแคลนวัตถุดิบซึ่งตองนําเขาจากตางประเทศ สงผลใหตนทุน
การผลิ ต สู ง ขึ้ น จึ ง ควรมี ก ารรั ก ษามาตรฐานคุ ณ ภาพการผลิ ต รวมถึ ง การส ง เสริ ม ให
ผู  ป ระกอบการปฏิ บั ติ ต ามบทบั ญ ญั ติ ข องศาสนาอิ ส ลามอย า งเคร ง ครั ด และพั ฒ นา
กระบวนการขนสงใหเปนไปตามมาตรฐาน
 ÇÒÃÊÒÃÇÔªÒ¡ÒÃÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑ¿ÒÏÍÕÊà·ÍϹ
ปที่ 11 ฉบับที่ 1 มกราคม 2560 - มีนาคม 2560 17

ตารางที่ 3
ประเด็นการจัดการดานโลจิสติกสของกลุมอุตสาหกรรมอาหารฮาลาล (ตอ)

อาหารฮาลาลของ จากการเปรียบเทียบการตลาดอาหารฮาลาลในประเทศไทย มาเลเซียและอินโดนีเซีย พบวา

วิสาหกิจชุมชน และ
กลุมธุรกิจขนาดกลาง
และขนาดยอม
(ไพรัช วัชรพันธุ, วีรศักดิ์
ตุลยาพร และกิตติ
เจิดรังสี, 2549)
การจัดการของการผลิต การตลาด ระบบการขนสง และเทคโนโลยี ตลอดจนการบรรจุหีบหอ
ของประเทศมาเลเซียมีประสิทธิภาพมากกวาของประเทศไทย โดยมาเลเซียมีการจัดการ
ตั้งแต from Farm to Farm และ from Farm to Table และสําหรับประเทศอินโดนีเซีย
ยั ง จั ด การในระดั บ ฟาร ม มากกว า ทํ า ให ไ ทยต อ งมี ก ารจั ด การเกี่ ย วกั บ การพั ฒ นา
ใหมีประสิทธิภาพดานการทํางาน ดานการผลิตและการตลาดใหดีเทียบเทาคูแขง

นอกจากนี้ Talib, Hamid, Zulfakar & Chin (2015) ไดเสนอถึงอุปสรรคที่เกิดขึ้นในการจัดการ

ฮาลาลโลจิสติกส โดยใชกรณีศึกษากลุมผูใหบริการดานโลจิสติกสของประเทศมาเลเซีย วาเกิดขึ้นไดหลาย
รูปแบบ (ภาพที่ 4) โดยแบงไดเปนอุปสรรคภายในองคกร และอุปสรรคภายนอกองคกร

°»ž­¦¦‡Äœ„µ¦‹´—„µ¦±µ¨µ¨Ã¨‹·­˜·„­r

°»ž­¦¦‡£µ¥Äœ °»ž­¦¦‡£µ¥œ°„
x ÁŠ·œ¨Šš»œ ¦³®ªnµŠ°Š‡r„¦ ®œnª¥Šµœ£µ‡¦´“ Ÿ¼o¤¸°Îµœµ‹
x „µ¦˜n°˜oµœ‡ªµ¤
Áž¨¸É¥œÂž¨Š x ž¦³Á—ÈœÁ¦ºÉ°Š¤µ˜¦“µœ x …µ—„µ¦°¦¤Á¦ºÉ°Š x ¤µ˜¦“µœ±µ¨µ¨š¸É
x …µ—­·ÉŠ­œ´­œ»œÄœ„µ¦ ±µ¨µ¨ Á…o¤Šª—Á„·œÅž
x „µ¦Äož¦³Ã¥œr
Ÿ¨·˜£´–”r±µ¨µ¨ x Ťn¤¸„µ¦­œ´­œ»œ—oµœ x „¦³ªœ„µ¦Â¨³
š¦´¡¥µ„¦Å—oŤn
x …µ—‡ªµ¤¦nª¤¤º°ÄœÁ‡¦º°…nµ¥ „µ¦‹´—„µ¦±µ¨µ¨ ‡nµÄo‹nµ¥Äœ„µ¦…°¦´
Á˜È¤š¸É
x ž{®µ—oµœ„µ¦˜¦ª‹˜·—˜µ¤ 苷­˜·„­r ¦°Š¤µ˜¦“µœ
x „µ¦­ºÉ°­µ¦„´Ÿ¼oŸ¨·˜
ภาพที่ 4: อุปสรรคในการจัดการฮาลาลโลจิสติกส
ที่มา: Talib et al., 2015
จะเห็ น ว า การจั ด การงานด า นโลจิ ส ติ ก ส ผ ลิ ต ภั ณ ฑ ฮ าลาลสามารถปรั บ การดํ า เนิ น งานให มี
ประสิทธิภาพจะเกิดขึ้นได ตองอาศัยความรวมมือของหลายฝาย ไมวาจะเปนของทั้งตัวผูผลิตหรือองคกรเอง
ที่ตองปรับตัวและสรางความพรอมในการดําเนินงาน รวมกับการสรางความรวมมือระหวางเครือขาย รวมถึง
องคกรภาครัฐหรือหนวยงานรัฐบาลที่ตองปรับนโยบายและสนับสนุนแนวทางในการบริหารงานสําหรับใน
ดานโลจิสติกสผลิตภัณฑฮาลาล
 ÇÒÃÊÒÃÇÔªÒ¡ÒÃÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑ¿ÒÏÍÕÊà·ÍϹ
18 ปที่ 11 ฉบับที่ 1 มกราคม 2560 - มีนาคม 2560

สรุป
ในการทีจ่ ะพัฒนาธุรกิจสินคาฮาลาลในประเทศไทยเพือ่ ใหสามารถแขงขันไดในตลาดโลก นอกจาก
กระบวนการพัฒนาประสิทธิภาพในการบริหารจัดการฮาลาลในดานการผลิตใหไดมาตรฐานแลว จําเปนตอง
มุงผลักดันระบบดานโลจิสติกสของอาหารฮาลาลที่ไดมาตรฐานควบคูกันไปดวย โดยหนวยงานที่เกี่ยวของ
ควรมีการบูรณาการและลดความซํา้ ซอนในการบริหารจัดการ ทัง้ นีก้ ารปรับระบบใหไดตามมาตรฐานฮาลาลนัน้
อาจตองอาศัยความมุง มัน่ และเงินทุนในการสรางระบบบุคลากรและการรับรองคุณภาพตลอดหวงโซอปุ ทาน
ของอาหารฮาลาลใหเปนที่นาเชื่อถือในระดับสากล ซึ่งผลลัพธที่เกิดขึ้นจะสามารถขยายตลาดและสราง
ความเชื่อมั่นในการสงออกอาหารฮาลาล รวมทั้งเพิ่มขีดความสามารถในการแขงขันของผูประกอบการไทย
ใหสามารถแขงขันกับคูแขงในตลาดโลกได

เอกสารอางอิง
คณะกรรมการกลางอิสลามแหงประเทศไทย. (2559). ขอกําหนดการตรวจรับรองกระบวนการผลิต
ผลิตภัณฑฮาลาล พ.ศ. 2559. สืบคนเมื่อ 25 ธันวาคม 2559, จาก http://www.halal.or.th/
download/280716_130013.pdf.
ฐานขอมูลเพื่อสนับสนุนการพัฒนาฮาลาลไทย. (2559). สถานการณอุตสาหกรรมอาหารฮาลาลไทย.
สืบคนเมื่อ 25 ธันวาคม 2559, จาก http://www.thaihalalfoods.com/TH/industry-thai.php.
ั น, ฮุซเซ็น นิยมเดชา, บุณฑรี จันทรกลับ และโรสลาวาตี โตะแอ. (2558).
ฐิตมิ า วงศอนิ ตา, ปนัดดา กสิกจิ วิวฒ
การวิเคราะหโซคุณคาอาหารฮาลาล. Journal of Transportation and Logistics. 8(8), 1-11.
ปยะพงศ เสนียรัตนประยูร, นิกร ศิริวงศไพศาล และเสกสรร สุธรรมานนท. (2559). กลยุทธการจัดการโซ
อุปทานอุตสาหกรรมอาหารฮาลาลของไทย: กรณีศกึ ษาอุตสาหกรรมอาหารทะเล. วารสารหาดใหญ
วิชาการ. 14(1), 27-42.
ไพรัช วัชรพันธุ, วีรศักดิ์ ตุลยาพร และกิตติ เจิดรังสี. (2549). รายงานการวิจัยเรื่องแนวทางการพัฒนา
ศักยภาพทางการตลาดของอาหารฮาลาลเพื่อการสงออกของประเทศไทย. สงขลา:
คณะวิทยาการจัดการ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร.
มาเรียม นะมิ. (2556). รายงานการวิจัยปจจัยที่มีอิทธิพลตอความสําเร็จในการสรางความเขมแข็ง
ของการจัดการโซอุปทานเชิงความรวมมือในการสงออกของอุตสาหกรรมอาหารฮาลาล
แปรรูปเนื้อสัตวของประเทศไทยสูประเทศในกลุมอาเชียน. กรุงเทพฯ: คณะบริหารธุรกิจ
มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลพระนคร.
วนิดา ศักดี. (2550). การวิเคราะหความสามารถในการแขงขันอุตสาหกรรมอาหารฮาลาลของ
ประเทศไทย: กรณีศึกษาอาหารทะเลแปรรูป. วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต สาขาวิชา
เศรษฐศาสตร มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช.
 ÇÒÃÊÒÃÇÔªÒ¡ÒÃÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑ¿ÒÏÍÕÊà·ÍϹ
ปที่ 11 ฉบับที่ 1 มกราคม 2560 - มีนาคม 2560 19

สาริกา คาสุวรรณ. (2555). ภาพลักษณอาหารฮาลาลไทยในกลุมผูบริโภคมุสลิมตะวันออกกลาง.

BU Academic Review. 11(1), 70-86.
Bruil, R. (2010). Halal Logistics and the Impact of Consumer Perceptions. Master of Business
Administration, School of Management and Governance University of Twente.
Elasrag, H. (2016). Halal Industry: Key Challenges and Opportunities. Munich Personal RePec
Archive (MPRA) Paper No. 69631.
Global Islamic Finance Report. (2013). The Challenges of Trading Halal Food: The Logistics and
the Law. Retrieved 24 December, 2016, from http://www.gifr.net/gifr_2013.htm.
Hackett, C. ; Connor, P. ; Stonawski, M. ; Skirbekk, V. ; Potancokova, M. & Abel, G. (2015).
The Future of World Religions: Population Growth Projections, 2010-2050. Washington,
DC: Pew Research Center.
Hamid, A. A. ; Talib, M. S. A. & Mohamad, N. (2014). Halal Logistics: A Marketing Mix Perspective.
Intellectual Discourse. 22(2), 191-214.
International Markets Bureau. (2011). Global pathfinder Report: Halal Trends. Market Indicator
Report. (April), 2-9.
Malaysia Institute of Transport. (2012). The Value and Advantage of Halal Logistics. Paper
Presented at Halal Logistics Conference, 28 June 2012, Traders Hotel, Penang.
Talib, M. S. A. ; Hamid A. B. A. ; Zulfakar, M. H. & Chin, T. A. (2015) Barriers to Halal Logistics
Operation: Views from Malaysian Logistics Experts. Int. J. Logistics Systems and Management.
22(2), 193-209.