tite kvaracxelia

maTematika-II nawili
____________________________________________________________________
14.4. nebismieri oTxkuTxedis farTobi
Teorema. ნებისმიერი ოთხკუთხედის ფართობი მისი დიაგონალებისა და მათ შორის მდე-
ბარე კუთხის სინუსის ნამრავლის ნახევრის ტოლია.
damtkiceba. მოცემულ ABCD ოთხკუთხედში გავავლოთ AC და BD დიაგონალები, რო-
მელთა გადაკვეთის წერტილი აღვნიშნოთ M ასოთი. ამ დიაგონალებით ოთხკუთხედი დაიყო-
ფა ოთხ სამკუთხედად, რომელთა ფართობების ჯამი იქნება მოცემული ოთხკუთხედის ფართო-
ბი S ABCD  SAMB  SBMC  SCMD  SAMD (იხ. ნახაზი 1).

B C
180  
0

1800  

ნახ. 1.

შემოვიღოთ შემდეგი სახის აღნიშვნები:

AC  d1 ; AO  a1 ; OC  a2 ;
BD  d 2 ; BO  b1 ; OD  b2 ;
AOB  DOC   ;
AOD  BOC  180    .
უნდა დავამტკიცოთ, რომ:
d1  d 2
S ABCD   sin  .
2
დიაგონალებით დაყოფილი სამკუთხედების ფართობები იქნება:
AM  BM  sin AMB a1  b1  sin 
S AMB   ;
2 2
BM  CM  sin BMC a1  b2  sin 180    a1  b2  sin 
0

S BMC    ;
2 2 2
CM  DM  sin CMD b2  a2  sin 
S CMD   ;
2 2
AM  DM  sin AMD a2  b1  sin 180    a2  b1  sin 
0

S AMD    
2 2 2

Page 1 of 5
 tite kvaracxelia
maTematika-II nawili
____________________________________________________________________
შევკრიბოთ მიღებული ტოლობები:
S ABCD  SAMB  SBMC  SCMD  SAMD 
a1  b1  sin  a1  b2  sin  a2  b2  sin  a2  b1  sin 
    
2 2 2 2
sin 
ტოლობის მარჯვენა ნაწილში ფრჩხილებს გარეთ გავიტანოთ საერთო მამრავლი:
2
sin 
S ABCD    a1  b1  a1  b2  a2  b2  a2  b1  .
2
ფრჩხილებში მოთავსებული გამოსახულება დავშალოთ მამრავლებად:
a1  b1  a1  b2  a2  b2  a2  b1   a1  b1  a1  b2    a2  b2  a2  b1  
 a1  b1  b2   a2  b1  b2    b1  b2  a1  a2  .
შევნიშნოთ, რომ:
a1  a2  d1 ;
b1  b2  d 2 .
ყოველივე ზემო აღნიშნულის გათვალისწინებით მივიღებთ:
sin 
S ABCD    a1  b1  a1  b2  a2  b2  a2  b1  
2
sin  d d
S ABCD   d1  d 2  S ABCD  1 2  sin  .
2 2
თეორემა დამტკიცებულია.
მიღებული ფორმულით გამოვთვალოთ რომბის, მართკუთხედისა და კვადრატის ფართობები:
ა) რომბის დიაგონალები ურთიერთმართობულია, ამიტომ:
d1  d 2 
S ABCD   sin   d d d d
2  S ABCD  1 2  1  S ABCD  1 2 
 2 2
  90 , sin 90  1 
მაშასადამე, რომბის ფართობი მისი დიაგონალების ნამრავლის ნახევრის ტოლია;
ბ) მართკუთხედის დიაგონალები ერთმანეთის ტოლია, ამიტომ:
d1  d 2 
S ABCD   sin   d d d2
2  S ABCD   sin   S ABCD   sin  ;
 2 2
d1  d1  d 
გ) კვადრატის დიაგონალები ერთმანეთის ტოლია და ურთიერთმართობულია, ამიტომ:
d1  d 2 
S ABCD   sin  
2
 d d d2
  90 , sin 90  1   S ABCD 

 1  S ABCD  
d1  d1  d  2 2



Page 2 of 5
 tite kvaracxelia
maTematika-II nawili
____________________________________________________________________
მაშასადამე, კვადრატის ფართობი მისი დიაგონალის კვადრატის ნახევრის ტოლია.
ვთქვათ, მოცემული გვაქვს ოთხკუთხედი, რომელთა დიაგონალები ფიქსირებული (მუდმივი)
სიდიდეებია. მაშინ, ასეთი ოთხკუთხედის ფართობი დამოკიდებული იქნება მხოლოდ ერთ
ცვლადზე - დიაგონალებს შორის კუთხის სიდიდეზე, რომლის ცვლილებაც განაპირობებს
მოცემული ოთხკუთხედის ფართობის ცვლილებას. sin   ს უდიდესი მნიშვნელობა ერთის
ტოლია და იგი ამ მნიშვნელობას ღებულობს, როცა   90 . ამიტომ, ფიქსირებული (მუდმივი)


დიაგონალების მქონე ოთხკუთხედის ფართობის მაქსიმალური მნიშვნელობაა:

d1  d 2 1 d d
Smax   Smax  1 2 
2 2
მაშასადამე, ურთიერთმართობული დიაგონალების მქონე ნებისმიერი ოთხკუთხედის ფართო-
ბი დიაგონალების ნამრავლის ნახევრის ტოლია.
შევნიშნოთ, რომ რომბის დიაგონალები ურთიერთმართობულია, მაგრამ ოთხკუთხედის დიაგო-
ნალების ურთიერთმართობულობა არ ნიშნავს, რომ ეს ოთხკუთხედი აუცილებლად რომბია.
Teorema. ნებისმიერი ამოზნექილი ოთხკუთხედისთვის სამართლიანია შემდეგი ფორმულა
(იხ. ნახაზი 2):
S1  S3  S2  S4
B C
180  
0

1800  

ნახ. 2.
damtkiceba. ABM და CBM სამკუთხედების თუ ფუძეებად ავიღებთ AM და CM
გვერდებს, მაშინ მათი ამ გვერდებისადმი დაშვებული BK სიმაღლე იქნება საერთო, ამიტომ ამ
სამკუთხედების ფართობების შეფარდება მათი AM და CM ფუძეების ფარდობის ტოლი
იქნება:
S1 AM
 
S2 MC
ანალოგიური მსჯელობით დავრწმუნდებით იმაში, რომ ADM და CDM სამკუთხედების ფარ-
თობების შეფარდებაც იქნება:
S4 AM
 
S3 MC
მათი გატოლებით მივიღებთ:

Page 3 of 5
 tite kvaracxelia
maTematika-II nawili
____________________________________________________________________
S1 AM 

S2 MC 
  S1  S4  S1  S3  S2  S4 .
S4 AM  S 2 S3
 
S3 MC 
თეორემა დამტკიცებულია.
ა) ვთქვათ, S1  S3  S , მაშინ:

S1  S3  S2  S4 
  S  S  S2  S4  S  S2  S4  S  S2  S4 .
2

S1  S3  S 
მიღებულის გათვალისწინებით, მოცემული ამოზნექილი ოთხკუთხედის ფართობი იქნება:

S ABCD  S1  S 2  S3  S 4 

S1  S3  S   S ABCD  S  S 2  S  S 4 

S  S2  S4 

 .
2
 S ABCD  2 S2  S 4  S 2  S 4  S ABCD  S2  S4

ბ) ვთქვათ, S2  S4  S , მაშინ:

S1  S3  S2  S4 
  S  S  S1  S3  S  S1  S3  S  S1  S3 .
2

S2  S4  S 
მიღებულის გათვალისწინებით, მოცემული ამოზნექილი ოთხკუთხედის ფართობი იქნება:

S ABCD  S1  S 2  S3  S 4 

S2  S4  S   S ABCD  S  S1  S  S3 

S  S1  S 2 

 .
2
 S ABCD  2 S1  S3  S1  S3  S ABCD  S1  S3

Page 4 of 5
 tite kvaracxelia
maTematika-II nawili
____________________________________________________________________
damoukidebeli savarjiSoebi
A jgufi
A.61.1. ipoveT oTxkuTxedis farTobi, Tu misi diagonalebis sigrZeebia 12 sm da 15
sm, xolo maT Soris mdebare kuTxe 30  is tolia.
A.61.2. ipoveT oTxkuTxedis farTobi, Tu misi diagonalebis sigrZeebia 12 sm da 15
sm, xolo maT Soris mdebare kuTxe 90  is tolia.
A.61.3. ipoveT oTxkuTxedis farTobi, Tu misi diagonalebis sigrZeebia 12 sm da 15
sm, xolo maT Soris mdebare kuTxe 150  is tolia.
A.61.4. oTxkuTxedis diagonalebis fardobaa 1:4, xolo maT Soris mdebare kuTxe
150  is tolia. ipoveT am oTxkuTxedis diagonalebi, Tu misi farTobia 36 sm2.
A.61.5. oTxkuTxedis diagonalebis namravlia 7. ipoveT am oTxkuTxedis farTobis
yvela SesaZlo mniSvneloba, Tu is mTeli ricxvia.
A.61.6. ra maqsimaluri farTobi SeiZleba gaaCndes oTxkuTxeds, romlis diagonale-
bia 12 sm da 13 sm?
A.61.7. ra maqsimaluri farTobi SeiZleba gaaCndes paralelograms, romlis diagona-
lebia 16 sm da 21 sm?
A.61.8. ra maqsimaluri farTobi SeiZleba gaaCndes trapecias, romlis diagonalebia
6 sm da 9 sm?
A.61.9. ipoveT marTkuTxedis farTobi, Tu misi diagonalis sigrZea 12 sm, xolo
diagonalebs Soris kuTxe 30  is tolia.
A.61.10. ipoveT paralelogramis farTobi, Tu misi diagonalebis sigrZeebia 12 sm
da 15 sm, xolo maT Soris mdebare kuTxe 30  is tolia.
A.61.11. ipoveT trapeciis farTobi, Tu misi diagonalebis sigrZeebia 12 sm da 15
sm, xolo maT Soris mdebare kuTxe 30  is tolia.
A.61.12. ipoveT tolferda trapeciis farTobi, Tu misi diagonalis sigrZea 16 sm,
xolo diagonalebs Soris kuTxe 30  is tolia.
A.61.13. ipoveT kvadratis farTobi, Tu misi diagonalis sigrZea 12 sm.
A.61.14. ipoveT rombis farTobi, Tu misi diagonalebis sigrZeebia 12 sm da 15 sm.
A.61.15. toli diagonalebis mqone oTxkuTxedis diagonalebs Soris kuTxeebis jami
180  is tolia. ras udris am oTxkuTxedebis farTobebis Sefardeba?

Page 5 of 5