Filipino 11

Filipino – Ikalabing-Isang Baitang

Ikalawang Markahan – Modyul 4: Kakayahang Lingguwistiko at Wika
Unang Edisyon, 2020

Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring

magkaroon ng karapatang-sipi ang sinuman sa anumang akda ng Pamahalaan ng
Pilipinas. Gayunpaman, kailangan na may pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng
pamahalaan na naghanda ng akda kung ito ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga
maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang
bayad.

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o
brand name, tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa
modyul na ito ay nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang
malikom ang mga ito upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi
inaangkin ng mga tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang
anumang gamit maliban sa modyul na ito ay kinakailangan ng pahintulot mula sa mga
orihinal na may-akda.

Walang anumang bahagi ng nilalaman nito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa

anumang paraan nang walang pahintulot sa kagawaran.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon Dibisyon ng Lungsod ng Pasig.

Komite sa Pagsulat ng Modyul

Manunulat: Vida Bianca M. Laus
Editor: Jennie Rose S. Evangelista
Tagasuri: Andrew P. Padernal
Tagaguhit:
Tagalapat:
Tagapamahala: Ma. Evalou Concepcion A. Agustin
OIC-Schools Division Superintendent
Carolina T. Rivera
OIC-Assistant Schools Division Superintendent
Victor M. Javeña EdD
Chief, School Governance and Operations Division and
OIC-Chief, Curriculum Implementation Division

Education Program Supervisors

Librada L. Agon EdD (EPP/TLE/TVL/TVE)

Liza A. Alvarez (Science/STEM/SSP)
Bernard R. Balitao (AP/HUMSS)
Joselito E. Calios (English/SPFL/GAS)
Norlyn D. Conde EdD (MAPEH/SPA/SPS/HOPE/A&D/Sports)
Wilma Q. Del Rosario (LRMS/ADM)
Ma. Teresita E. Herrera EdD (Filipino/GAS/Piling Larang)
Perlita M. Ignacio PhD (EsP)
Dulce O. Santos PhD (Kindergarten/MTB-MLE)
Teresita P. Tagulao EdD (Mathematics/ABM)
Inilimbag sa Pilipinas, Kagawaran ng Edukasyon – Pambansang Punong Rehiyon
Tanggapan ng mga Paaralan ng Sangay-Lungsod Pasig
 Filipino 11
Ikalawang Markahan
Modyul para sa Sariling Pagkatuto-4
Kakayahang Lingguwistiko at Wika
Manunulat: Vida Bianca M. Laus
Tagasuri: Andrew P. Padernal / Editor: Jennie Rose S. Evangelista
Paunang Salita

Para sa tagapagdaloy:
Malugod na pagtanggap sa asignaturang Komunikasyon at Pananaliksik
sa Wika at Kulturang Pilipino Baitang 11 ng Modyul para sa araling Kakayahang
Lingguwistiko at Wika!

Ang modyul na ito ay pinagtulungang idinisenyo, nilinang at sinuri ng mga

edukador mula sa Tanggapan ng mga Paaralan ng Sangay-Lungsod Pasig na
pinamumunuan ng Nanunuparang Pinuno-Tanggapan ng Pansangay na
Tagapamanihala, Ma. Evalou Concepcion A. Agustin, sa pakikipag-ugnayan sa
Lokal na Pamahalaan ng lungsod sa pamumuno ng butihing Punong Lungsod, Kgg.
Victor Ma. Regis N. Sotto, upang matulungang makamit ng mag-aaral ang
pamantayang itinakda ng Kurikulum ng K to12 habang kanilang pinanagumpayan
ang pansarili, panlipunan at pang-ekonomikong hamon sa pag-aaral.

Inaasahan na sa pamamagitan ng modyul na ito, ang mga mag-aaral ay

makauugnay sa pamamatnubay at malayang pagkatuto ng mga gawain ayon sa
kanilang kakayahan, bilis at oras. Naglalayon din itong matulungan ang mag-aaral
na makamit ang mga kasanayang pang-ika-21 siglo lalong-lalo na ang 5 Cs
(Communication, Collaboration, Creativity, Critical Thinking and Character) habang
isinasaalang-alang ang kanilang mga pangangailangan at kalagayan.

Bilang karagdagan sa pangunahing teksto, makikita ang pinakakatawan ng

modyul sa loob kahong ito:

Mga Tala para sa Guro

Ito'y naglalaman ng mga paalala at
estratehiyang magagamit sa paggabay sa
mag-aaral.

Bilang tagapagdaloy, inaasahang bibigyan mo ng paunang kaalaman ang

mag-aaral kung paano gamitin ang modyul na ito. Kinakailangan ding subaybayan
at itala ang pag-unlad nila habang hinahayaan silang pamahalaan ang kanilang
sariling pagkatuto. Bukod dito, inaasahan mula sa iyo na higit pang hikayatin at
gabayan ang mag-aaral habang isinasagawa ang mga gawaing nakapaloob sa
modyul.
Para sa mag-aaral:

Malugod na pagtanggap sa Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at

Kulturang Pilipino Baitang 11 Modyul ukol sa Kakayahang Lingguwistiko at
Wika! Ang modyul na ito ay ginawa bilang tugon sa iyong pangangailangan.
Layunin nitong matulungan ka sa iyong pag-aaral habang wala ka sa loob ng silid-
aralan. Hangad din nitong madulutan ka ng mga makabuluhang oportunidad sa
pagkatuto.

Ang modyul na ito ay may mga bahagi at icon na dapat mong maunawaan.

MGA INAASAHAN
Sa bahaging ito malalaman mo ang mga dapat mong
matutuhan pagkatapos mong makumpleto ang modyul.

PAUNANG PAGSUBOK
Dito masusukat ang dati mo nang kaalaman at mga dapat mo
pang malaman sa paksa.

BALIK-ARAL
Dito masusukat ang iyong matutuhan at naunawaan sa mga
naunang paksa.

ARALIN
Tatalakayin sa bahaging ito ang aralin batay sa kasanayang
pampagkatuto.

MGA PAGSASANAY
Sa bahaging ito, pagbibigay ng guro ng iba’t ibang pagsasanay
na dapat sagutin ng mga mag-aaral.

PAGLALAHAT
Sa bahaging ito ibunuod ang mahahalagang konsepto na dapat
bigyang-halaga.

PAGPAPAHALAGA
Sa bahaging ito ay titiyakin kung ang mga kasanayang
pampagkatuto ay naiuugnay at nailalapat sa inyong mga
pagpapahalaga.

PANAPOS NA PAGSUSULIT
Dito masusukat ang mga natutuhan ng mga mag-aaral.
 MGA INAASAHAN

Sa pagtatapos ng aralin, inaasahang maisasagawa mo na ang sumusunod:

A. nauunawaan ang pagkakaiba, kahulugan, kakayahan ng wika at
lingguwistiko;
B. nakapagpapahayag sa sariling pangungusap ng layunin, pananaw, at
damdamin hinggil sa wika; at
C. nakapagsasagawa ng isang panayam at nagagamit ang wika tungo sa
pagkakaunawaan.

PAUNANG PAGSUBOK

Panuto: Gawin ang bawat kahingian sa mga bilang

A . Pantigin ang mga salita
1. linggwistiko ___________________
2. wika ___________________
3. kultura ___________________
C. Daglatin
7. Doktor ___________________
8. Heneral ___________________
B. Baybayin sa buong katawagan
4. DepEd ___________________
5. DOST ___________________
6. DTI ___________________
9. Atorni ___________________
10. Senador ___________________

BALIK-ARAL

Panuto: Tukuyin ang uri ng media batay sa icon, isulat ang sagot sa
patlang
_____________1. _____________2.

_____________3. _____________4.
 _____________5. _____________6.

_____________7. _____________8.

_____________9. _____________10.

ARALIN

Malimit marinig ng mga Pilipino ang Wika kung ikukumpara sa

Lingguwistiko, ngunit ano nga ba ang kanilang pagkakaiba? Talakayin natin
sa araling ito kung paanong nagsimula lahat at maging pamilyar sa
mahabang yaman sa kasaysayan ng wika at lingguwistiko.
Mula sa paaralan buhat elementarya hanggang kolehiyo ay mayroong
pag-aaral ng wika, dito natutuhan mo ang partikular na patern kung
paanong isasama sa pangungusap ang mga salitang natutuhan mo munang
bigkasin, kabisaduhin ang tunog at titik o letra, sa paglaon pa ng panahon
ay natuklasan mong kaiba ang isang wika sa isa pang wika bagamat pareho
ang baybay o spelling. Samantalang mula sa iba’t ibang pag-aaral ay nakita
mong ang paggamit ng wika ay maaaring nakabatay sa kultura ng isang
indibidwal na nagsasalita, kung ito ang kabooang WIKA paanong naiba dito
ang LINGGUWISTIKO?
Ang Lingguwistiko o Linggwistika ayon sa pres mary methuen
dictionary ay hindi ang pag-aaral ng isang solong wika, o maraming wika,
ngunit isang pag-aaral sa kung ano ang gumagawa ng wika; kung ano ang
isang wika, kung paano ito naiiba mula sa mga sistema ng komunikasyon
ng hayop, kung paano makilala ang isang wika mula sa isang dayalekto,
kung paano ang mga bagong wika mula sa mga lumang wika, kung paano
nakikipag-ugnay ang kultura at wika, ang kasaysayan ng mga pamilya ng
wika, teorya ng wika, kung paano gumawa ng isang computer program na
'maintindihan' o, mas mabuti, upang gumanti nang matindi sa input ng
wika.
KASAYSAYAN NG LINGGWISTIKA
Maipagkukumpara natin ang panitikang mayroon kinalaman sa
alamat at pagusbong ng pag-aaral sa wika, sinasabing noong hindi pa
laganap ang agham ay nilikha ang alaman upang masagot ang maraming
katunungan ng tao kung saan nagsimula ang mga bagay sa mundo, ganoon
din ang pag-aaral sa wika ng nagsimulang magtanong ang mga tao kung
bakit hindi pare-pareho ang wika ng bawat lahi? Paanong nagkaroon ng
unang wika? Paanong pinangalanan ang mga bagay?
Teologo (Theologians) ang tawag sa isang taong nakikibahagi o
dalubhasa sa teolohiya, itinuturing sa kanila nagmula ang sagot sa
maraming katanungan ng tao tunggkol sa wika, nakabatay ang mga
teolohiya na ito sa bibliya na nilikha ng Diyos ang wika at tulad sa Tore ng
Babel nagkaroon ng iba’t ibang wika sa mundo bunsod ng parusa niya sa
pagmamalabis ng tao.
Ngunit ang mga gantong palagay sa panahon nina Plato at Socrates
ay hindi naging sapat na kapaliwanagan kung kaya nagkaroon ng iba’t
ibang pag-aaral, sinasabing ang kauna-unahang pangkat na kinilala sa
larangan ng linggwistika ay mga Hindu, naniniwala silang wika ng Diyos
ang ginamit sa matatandang banal na himno ng Ebreo ngunit nagpunyagi
ang mga palaaral at sinuri ang palatunugan, palabuuan, at palaugnayan
upang mas maunawaan ang diwa ng mga himno.
Mayaman ang sarili nating wika, ito ay hitik sa di mabilang na
kahulugan, ngunit kung pagbabatayan ang kasaysayan sinasabing bunsod
ng pagsusuring isinagawa ng mga mambabalarilang Hindu ay naging simula
ng mga pag-aaral sa ibang wika sa Europa at ang ilang libong taong wikang
Griyego at Latin ang itinuturing unang wikang nagkaroon ng anyo sa tunay
na kahulugan nito sapagkat ang dalawang wikang ito ang magkasunod na
nilinang at lumaganap sa Europa noon panahong iyo.
Sinasabing kung saan unang nilinang ang sibilisasyon ay doon din
unang nagkaroon ng anyo ang kauna-unahang maagham na pagsusuri sa
wika, si Aristotle at ang pangkat ng mga Stoics ang siyang nanguna sa
larangan ng agham-wika. Dumaan sa napakaraming panahon ang pag-aaral
sa wika mula Panahon ng Kalagitnaang Siglo (Middle Ages), Panahon ng
Pagbabagong Isip (Renaissance), Ika-19 na Siglo.
Lumitaw ang itinuturing na makabagong pamamaraan sa paglipas ng
panahon at nagkaroon ng iba’t ibang modelo, ngunit masasabing
nananatiling hindi nagagalaw ang makalumang pamamaraan sa wika,
narito ang mga makabagong pamamaraan:

• Linggwistikang Historikal (Historical Linguistics) Itinuturing na kauna-

unahang disiplina sa linggwistika na naglalayong magpatotoo na ang
mga wika sa daigdig ay mula sa iba’t ibang angkan.
 • Linggwistikang Istruktural (Structural Linguistics) Nagbibigay diin sa
pagsusuri sa distribusyon ng mga ponema at morpema sa isang salita
o pangungusap, sa puntong ito noong 1870 lumitaw ang IPA
(International Phonetic Alphabet) na gumagamit ng hindi kukulanging
400 simbolo.

• Linggwistikang Sikolohikal (Psycho-linguistics) Ito ay bunga o resulta

ng gramatika heneratibo upang matugunan ang pangangailangan ng
sikolohiya.

• Anthropological Linguistics - nasa ilalim nito ang Tagmemic Model na

tumutukoy sa pagbibigay-diin sa pagkakaugnayan ng anyo(form) at ng
gamit (function) ng wika kabilang ang isang yunit ay may iba’t ibang
Antas Ponema, Morpema, Salita, Parirala, Sugnay, Pangungusap, at
Talakay.

• Mathematical Linguistics o Linggwistikang Matematikal – pinakahuli

ngunit ipinapalagay na syang magiging laganap sa hinaharap ay
tinatawag ding computational linguistics.

Sa ating bansa ayon kay Constantino (1972: Asuncion-Lande 1970)

papapangkat sa tatlong panahon ang pag-aaral sa mga wika.

• Panahon ng mga Kastila – nagsimula noong ika-16 na daantaon at

natapos noong ika-19 na daantaon. Napatunayan nilang higit na
madali na sila ang mag-aral sa mga katutubong wika kaysa ang
mga “Indios” ang turuan ng wikang Kastila, isinagawa ng mga
prayle ang pag-aaral sa wika.

• Panahon ng mga Amerikano – napalitan ang mga prayleng

linggwista ng mga linggwistang sundalong Amerikano sa panahong
ito ang pangunahing layunin ng mga Amerikano ay maisahik sa
sambayanang Pilipino ang ideolohiyang demokratiko.

• Panahon ng Kalayaan o Kasalukuyang Panahon – taong 1946 ng

makamit ng Pilipinas ang kalayaan matapos ang ikalawang
digmaang pandaigdig, sinasabing dumami na ang pagsusuri sa
mga wika sa Pilipinas (cf. Constantino 1972)

KAKAYAHANG LINGGUWISTIKO
Nahahati ang kakayahang ito sa dalawa, ang kakayahang
pangkomunikatibo at kakayahang gramatikal. Sinasabing sa kakayahang
Pangkomunikatibo o Communicative Competence hindi sapat na natutuhan
lamang ang tuntunin sa gramatika ngunit ang pangunahing layunin nito ay
magamit ng wasto at angkop, mailapat ang tamang mensahe upang lubos
na magkaunawaan ang dalawang taong nag-uusap. Mayroong mga ideya na
may kaugnayan sa Lingguwistiko, kabilang sa mga ito ang

• katangian ng wika

• teorya ukol sa wika

• talasalitaan

• istruktura ng wika

• parte ng mga pangungusap

• pagbuo ng mga pangungusap

• kabuuan ng isang wika

Nanguna si Dell Hymes (1966) na isang linguist, sociolinguist,

anthropologist, at folklorist ng nilinang nila ni John J. Gumperz ang
konseptong kakayahang pangkomunikatibo bilang tugon sa kakayahang
lingguwistika, ayon kay Hymes hindi sapat sa isang nagsasalita na
magkaroon ng kakayahang lingguwistika upang epektibong
makipagtalastasan sa halip ay nararapat na malaman niya ang paraan ng
paggamit nito.
Magbalik tanaw tayo sa mga paksang tinalakay na ninyo mula
elementarya sa gramatika, ang mga paksang ito ay bahagi ng kakayahang
gramatikal, ayon kina Canale at Swain ang nasabing kakayahan ay pag-
unawa at paggamit sa kasanayan sa ponolohiya, morpolohiya, sintaks,
semantika, gayundin ang mga tuntuning pang-ortograpiya. Ang mg
komponent na ito ay magbibigay kakayahan sa taong nagsasalita upang
magamit ang kaalaman at kasanayan sa pag-unawa at pagpapahayag sa
literal na kahulugan ng mga salita.

Kabilang sa kakayahang lingguwistiko ang mga sumusunod:

A. Pasalitang Pagbaybay

• Pantig - galaw ng bibig, saltik ng dila na may kasabay na tunog ng

lalamunan o walang antalang bugso ng tinig sa pagbigkas ng salita,
sa pasulat na paraan ito ay paghahati-hati ng salita na kaaya-ayang
paginggan sapagkat wasto ang pagkakasalita

• Salita – yunit ng wika na tipikal na binubuo ang salita ng isang ugat

at mayroon o walang panlapi. Maaaring pagsamahin ang salita upang
makabuo ng mga pananalita, parilala, sugnay at pangungusap.
 • Akronim - salita na ibunuo batay sa mga inisyal o mga unang pantig
ng mga salita.

• Daglat – pagpapaikli ng salita, sa kasalukuyang praktika dinadaglat

ang mga titulo kapag nasa unahan ng buong pangalan tulad ng sa
mga titulong Ingles na “Mr.,” “Mrs.” at “Dr.” Ganito rin sa wikang
Filipino, ginagamit din ang mga daglat na “G.” para sa Ginoo, “Bb.”
para sa Binibini, at “Gng.” para sa Ginang kapag ginagamit sa
unahan ng buong pangalan ng sinusulatan.

• Inisyal - ang unang titik ng isang pangalan o salita, karaniwang

pangalan ng isang tao o isang salitang bumubuo ng bahagi ng isang
parirala.

• Simbolong Pang-agham/ Pangmatematika – pigura, simbolo, o mga

titik na ginagamit sa agham at matematik.

MGA PAGSASANAY

A. Analohiya: Punan ng tamang kasagutan ang bawat bilang, gawing gabay

ang pares na mga salita.

1. kakayahang pangkomunikatibo, _____________; kakayahan sa pag-

unawa, paggamit sa kasanayan

2. anyo(form) at gamit (function), Anthropological Linguistics; IPA 400

simbolo, _____________

3. Inisyal ng unang pantig, _____________; Paghahati-hati ng salita, pantig

4. Indios, _____________; Teologo, Theologians

5. _____________, Aristotle; Plato, Socrates

B. Paghahanay: Ihanay sa loob ng kahon kung saan nabibilang ang mga
salita sa ibaba

Simbolong Pang- Salita Pantig Akronim Daglat

agham/
Pangmatematika

1. 2. 3. 4. 5.

6. 7. 8. 9. 10.

New normal C2H5OH

Korona IATF

H2O DOH

Fil hay

Ba Jr.

C. Isulat sa patlang kung ang pahayag sa ibaba ay Tama, kung mali ang
pahayag Bilugan ang Salitang Nagpamali at isulat sa patlang ang
wastong kasagutan

___________1. Nilinang nila Dell Hymes at Socrates ang konseptong

kakayahang pangkomunikatibo bilang tugon sa
kakayahang lingguwistika.

___________2. Pigura, ukit, o mga titik ana kadalasang ginagamit sa

Simbolong Pang-agham/ Pangmatematika.

___________3. Kauna-unahang pangkat na kinilala sa larangan ng

linggwistika ay mga Griyego.

___________4. Linguist’s ang tawag sa isang taong nakikibahagi o

dalubhasa sa teolohiya

___________5. Tumutukoy ang ponolohiya, morpolohiya, sintaks,

semantika, gayundin ang mga tuntuning pang-ortograpiya
sa kakayahang gramatikal.
 PAGLALAHAT

Panuto: Magsulat ng isang buod o synopsis, deskripsyon ng isang pelikula,

dula, tele serye, kwento mula sa aklat na napanood o nabasa mo
na. Magtala ng dalawang di pagkakaunawaan sa pagitan ng
karakter bunsod sa paggamit ng wika.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

PAGPAPAHALAGA

Panuto: Kompletuhin ang pahayag at punan ng mga kasagutan ang salita

sa ibaba hinggil sa wikang pambansa.

1. Bilang mamamayan ng Pilipinas layunin kong

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
____________________________________________ upang patatagin at
mapayabong ang wikang pambansa.

2. Sa aking pananaw _____________________________________________________

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

3. Ang aking damdamin para sa kalagayang ito ay _________________________

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
 PANAPOS NA PAGSUSULIT

Mock Job Interview: Humanap ng kapareha sa klase. Magsagawa ng isang

recorded job interview. Bawat isa ay bibigyan ng pagkakatong maging taga
interbyu at aplikanteng iinterbyuhin sa loob ng 15 minuto.
Suriin ang kakayahan ng aplikante maging ng katapagtanong sa layuning
makapagpahayag at makapagsalita tungo sa pagkakaunawaan gamit ang
pasalitang wika, gawing gabay ang rubic sa ibaba.
Kategorya Puntos Komento
Angkop ba ang ginamit na mga salita ng 5 -
iniinterbyu?
Maayos ba ang paggamit ng wika at hindi 5 -
palagiang nagpapalit-palit mula sa Filipino
tungong Ingles (code switch) ang
iniinterbyu?
Malinaw bang nagbibigkas ng iniinterview 5 -
ang mga salita?
Napag-uugnay ba ng iniinterbyu ang 5 -
kanilang mga pahayag tungo sa ikalilinaw
ng kanilang pananaw at paniniwala?
Kabuuang Puntos 20

18 – 20 – Tanggap ka na!
15 – 17 – May potensyal ka
14 – 12 – Tatanggapin sana kita kaya lang....
11 – pababa – Tatawagan ka na lang namin
SUSI SA PAGWAWASTO
 Sanggunian

Mga Aklat:

Swann, J. and J. Maybin. Sociolinguistic and ethnographic approaches to

language and gender. in Harrington et al., 2008.
Swann, J., A. Deumert, T. Lillis and R. Mesthrie. A Dictionary of
Sociolinguistics. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2004.
Taylan, Dolores R., Petras, Jayson D., Geronimo, Jonathan V.
Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Pilipino. Maynila:
Rex Book Store, 2016.

Mga Hanguang Elektroniko:

https://brainly.ph/question/400946

https://presmarymethuen.org/tl/dictionary/what-is-the-difference-
between-language-and-linguistics/ 28-04-2020

https://www.slideshare.net/DanrebConsul/sitwasyong-pangwika-sa-iba-
pang-anyo-ng-kulturang-popular

https://www.slideshare.net/RainierAmparado/kakayahang-lingguwistiko-o-
gramatikal

https://www.slideshare.net/jhengcute/kasaysayan-ng-linggwistika-1

https://www.tagaloglang.com/akronim/