1.

Các giai đoạn của tiến trình xây dựng kiến thức theo con đường lý
thuyết của kiểu dạy học nêu và giải quyết vấn đề

1. Làm nảy sinh vấn đề cần giải quyết từ tình huống (điều kiện) xuất phát: từ
kiến thức cũ, kinh nghiệm, thí nghiệm, bài tập, truyền kể lịch sử,…

2. Phát biểu vấn đề cần giải quyết (câu hỏi cần trả lời)

3. Giải quyết vấn đề

3.1. Giải quyết vấn đề nhờ suy luận lí thuyết, trong đó suy luận toán học:

- Suy đoán giải pháp giải quyết vấn đề:

*Xác định các kiến thức đã biết cần vận dụng.

*Xác định cách vận dụng các kiến thức này để tìm ra câu trả lời.

- Thực hiện giải pháp đã suy đoán để tìm được kết quả.

3.2. Kiểm nghiệm kết quả đã tìm được từ suy luận lí thuyết

- Xác định nội dung cần kiểm nghiệm.

*Phân tích xem có thể kiểm nghiệm trực tiếp kết quả đã thu được từ suy
luận lí thuyết thông qua thí nghiệm hay không?

*Nếu không được, thì suy luận lôgic từ kết quả này ra hệ quả có thể kiểm
nghiệm được bằng thí nghiệm.

- Thiết kế phương án thí nghiệm để kiểm nghiệm kết quả đã thu được từ
suy luận lý thuyết hoặc hệ quả của nó:

*Dụng cụ thí nghiệm:

*Bố trí và các bước tiến hành thí nghiệm:

*Bảng số liệu thí nghiệm:

- Thực hiện thí nghiệm, thu thập và xử lý kết quả.

4. Rút ra kết luận

Đối chiếu kết quả thí nghiệm với kết quả đã rút ra từ suy luận lí thuyết. Có hai khả
năng xảy ra:

- Nếu kết quả thí nghiệm phù hợp với kết quả suy luận từ lý thuyết thì kết
quả này trở thành kiến thức mới.
- Nếu kết quả thí nghiệm không phù hợp với kết quả suy luận lý thuyết thì
cần kiểm tra lại quá trình thí nghiệm và quá trình suy luận lý thuyết. Nếu
quá trình thí nghiệm vẫn đảm bảo điều kiện mà thí nghiệm tuân thủ và quá
trình suy luận lý thuyết không mắc phải sai lầm thì kết quả thí nghiệm đòi
hỏi phải đề xuất giả thuyết. Quá trình kiểm tra tính đúng đắn của giả thuyết
này sau đó sẽ dẫn tới kiến thức mới bổ sung, sửa đổi những kiến thức đã
vận dụng lúc đầu làm tiên đề cho suy luận lý thuyết.
Những kiến thức vận dụng lúc đầu này nhiều khi là trường hợp riêng,
trường hợp giới hạn của kiến thức mới. Qua đó phát hiện ra phạm vi vận
dụng các kiến thức đã học ban đầu (các kiến thức dùng để suy luận lí
thuyết).

2. Các giai đoạn của tiến trình xây dựng kiến thức theo con đường thực
nghiệm của kiểu dạy học nêu và giải quyến vấn đề

1. Làm nảy sinh vấn đề cần giải quyết từ tình huống (điều kiện) xuất
phát: từ kiến thức cũ, kinh nghiệm, thí nghiệm, bài tập, truyền kể lịch sử,…

2. Phát biểu vấn đề cần giải quyết (câu hỏi cần trả lời)

3. Giải quyết vấn đề

3.1. Đề xuất giả thuyết
3.2. Kiểm nghiệm tính đúng đắn của giả thuyết

- Xác định nội dung cần kiểm nghiệm.

*Phân tích xem có thể kiểm nghiệm trực tiếp giả thuyết bằng thí nghiệm hay
không?

*Nếu không được, thì suy luận lôgic từ giả thuyết ra hệ quả để có thể kiểm
nghiệm được bằng thí nghiệm.

- Thiết kế phương án thí nghiệm để kiểm nghiệm giả thuyết hoặc hệ quả của nó:

*Dụng cụ thí nghiệm:

*Bố trí và các bước tiến hành thí nghiệm:

*Bảng số liệu thí nghiệm:

- Thực hiện thí nghiệm, thu thập và xử lý kết quả.

4. Rút ra kết luận

Đối chiếu kết quả thí nghiệm với giả thuyết (hoặc hệ quả của giả thuyết). Có hai
khả năng xảy ra:

- Nếu kết quả thí nghiệm phù hợp với giả thuyết (hoặc hệ quả) đã đề xuất thì
giả thuyết trở thành kiến thức mới.
- Nếu kết quả thí nghiệm không phù hợp với giả thuyết thì cần kiểm tra lại
quá trình thí nghiệm và quá trình suy luận từ giả thuyết ra hệ quả. Nếu quá
trình thí nghiệm vẫn đảm bảo điều kiện mà thí nghiệm tuân thủ và quá trình
suy luận hệ quả của giả thuyết không mắc phải sai lầm, thì kết quả thí
nghiệm đòi hỏi phải đề xuất giả thuyết mới. Rồi lại kiểm tra tính đúng đắn
của nó. Quá trình này có thể tiếp diễn nhiều lần cho tới khi xây dựng được
kiến thức mới.