‫ن‬

‫داشت «پوزیسیون بهت» برنده شویم؟‬ ‫چگونه با‬

‫برداشتی از درس هفتم سری آموزشی «استادی در شطرنج» نوشتهی استادبزرگ دانمارکی الرس بوهانسن‬

‫تهیه و تنظیم‪ :‬محمّد خیرخواه‬

‫‪ 16‬بهمنماه ‪1399‬‬

‫کههامپیوتری کههه بهها واحههد «پیههاده» و بهها دقههت «صههدم پیههاده» اسههت‬ ‫هیچچیز لذتبخشتر از این نیست که شطرنجباز بعد از اتمام مرحلهی‬
‫استفاده میشود‪.‬‬ ‫گشایش به هر میزان در پوزیسیون خود برتری داشته باشد‪ .‬اما تبدیل این‬
‫اکنون اگر میزان برتری در ارزیابی بیشتر از ‪ 1.5‬باشد‪ ،‬پوزیسیون برنده بوده‬ ‫برتری به پیروزی نباید کار سادهای باشد‪.‬‬
‫و در برابر بهترین دفاع تاب آورده و برنده میشود‪ .‬در مقادیر کمتر از آن‬ ‫در شطرنج محدودهی کسب تساوی وسعت زیادی دارد و دارا بودن برتری‬
‫پوزیسیون همچنان در محدودهی تساوی قرار دارد‪.‬‬ ‫به تنهائی تضمینی برای کسب نتیجه نیست‪ .‬در این درس قصد توانمندسازی‬
‫اکنون شطرنجبازان عاشق گفتگو دربارهی اینگونه برتریها هستند‪« .‬در‬ ‫شما در تبدیل پوزیسیونهای بهتر پرشمارتری به پیروزی را دارد‪.‬‬
‫اینجا انجین برتری ‪ +0.4‬را به من داد» و یا «بعد از گشایش به طور واضح‬ ‫توجههه داشههته باشههید کههه در اینجهها روی سههخن مهها در مههورد پیههروزی در‬
‫بهتر بودم» گزارههائی هستند که بیرون سالن مسابقات شنیده میشوند‪.‬‬ ‫«پوزیسههیونهههای برنههده‪ »1‬نیسههت بل ههه تمرکههز مهها تنههها بههر روی‬
‫«پوزیسیونهای بهتر‪ »2‬است‪.‬‬
‫ی‬ ‫ً‬ ‫بسیاری از بازی نان میان این دو نوع برتری و پوزیسیون اختالفی قائل‬
‫اما این اعداد واقعا چه معنائ دارند؟‬
‫نمیشوند‪ .‬وقتی صاحب «پوزیسیون برنده» هستید‪ ،‬در حقیقت صاحب‬
‫در عمل از نظر من شاید بهتر باشد که از اینگونه برتریها به عنوان‬ ‫«برتری قاطع‪ »3‬بوده و در جریان ادامهی بازی به شرطی که در انتخاب و‬
‫«ضریب خطا» یاد کنیم‪ .‬داشتن برتری به این دلیل مهم است که گنجایش‬ ‫اجرای حرکات صحیح اشتباه ن نید با هر شیوهی دفاع حریف‪ ،‬پیروز میدان‬
‫ارت اب خطای دارندهی آن نسبت به حریف بیشتر میشود‪.‬‬ ‫خواهید بود‪ .‬برتری شما در برابر بهترین دفاع مم ن نیز‪ ،‬سرنوشتساز است‪.‬‬
‫بهعنوان ماال اگر برتری شما ماالً چیزی معادل ‪ +1.1‬است‪ ،‬گنجایش‬ ‫حتی مگنوسکارلسن‪ ،‬گریکاسپاروف و یا هودینی (کامپیوتر) نیز بدون‬
‫ارت اب یک یا دو اشتباه را در ادامهی بازی خواهید داشت و پس از آنها این‬ ‫«یاری شما» نجات نخواهند یافت! مطمئناً حریف تمام تالش خود را خواهد‬
‫میزان برتری کاهش و ماالً به عدد ‪ -0.3‬خواهد رسید‪ .‬هر دو عدد ‪ +1.1‬و‬ ‫کرد تا با پیچیدهکردن بازی و دامگستری‪ ،‬بازی را حفظ کند اما اگر تمرکز‬
‫‪ -0.3‬در محدودهی تساوی قرار دارند و بنابراین بهرغم بروز خطا نتیجهی‬ ‫شما همواره بر هدف نهائی خود باشد و گول حقههای حریف را نخورید‬
‫نهائی از نظر تئوریک تغییری پیدا نخواهد کرد‪ .‬اما اگر حریف شما که در‬ ‫حقیقتاً از دست او کاری ساخته نیست‪.‬‬
‫این ماال با پوزیسیونی با ضعفی معادل ‪ -1.1‬آغاز کرده خطائی انجام دهد‬ ‫با این ه کسب پیروزی با «پوزیسیون برنده» خود یک مهارت مهم است اما‬
‫برتری شما ناگهان به ‪ +1.6‬رسیده که اکنون دیگر سرنوشتساز خواهد بود‪.‬‬
‫در این کتاب تمرکز ما بر روی آن نیست! در عوض تمرکز ما بر چگونگی‬
‫بعد از مطالعهی محتوای این کتاب خواهید آموخت که چگونه فرصت‬
‫کسب پیروزی تنها با داشتن «پوزیسیون بهتر» و نه «پوزیسیون برنده»‬
‫افزایش میزان یک برتری را از مقادیر «جزئی» یا «واضح» به نوع «برنده»‬
‫است‪ .‬در حقیقت پوزیسیونهائی که در آنها «برتری جزئی» یا حتی «برتری‬
‫ایجاد کنید‪.‬‬
‫واضح» داریم و میزان این برتری هنوز سرنوشتساز نیست‪.‬‬
‫ُ‬ ‫باید دانست که در برخورد با چنین پوزیسیونهائی در صورت دفاع دقیق‬
‫روانشنایس برد در پوزیسیونهای بهت‬
‫حریف کسب پیروزی حتی با داشتن چنین برتریهائی ام انپذیر نیست و‬
‫تبدیل یک پوزیسیون «بهتر» به نوع «برنده» آن بیشتر از هر چیز به‬ ‫بازی با نتیجهی تساوی به پایان خواهد رسید و پوزیسیون همچنان در‬
‫پارامترهای روانی مرتبط است‪ .‬داشتن برتری تضمینی برای کسب پیروزی‬ ‫«محدودهی تساوی» قرار دارد‪.‬‬
‫نیست و این موضوع اولین گام مؤثر برای غلبه بر پارامترهای روانی است‪.‬‬ ‫در روزگههاری نههه چنههدان دور شههطرنجبازان بههرای نمههایش ارزیههابی خههود‬
‫بسیاری از شطرنجبازان بعد از بازی گلهمندند و چنین ش ایت میکنند‪« :‬من‬ ‫از عالئمههی کههه نشههریهی انفورمههاتور اختههراع کههرده بههود اسههتفاده‬
‫کامالً بهتر بودم و متوجه نشدم چه شد که نتوانستم در این بازی پیروز‬ ‫میکردند‪ .‬به عنهوان ماهال =‪ +‬نشهان مهیداد کهه سهفید برتهری جزئهی‬
‫شوم؟»‬ ‫دارد در حالی ه ‪ ±‬نشهان از یهک برتهری واضهح بهرای سهفید اسهت‪ .‬امها‬
‫اما ن تهی اصلی دقیقاً در همینجا نهفته است‪ .‬درست است که پوزیسیون‬ ‫اکنههون بههرای نشههان دادن میههزان «برتههری» از معیارهههای ارزیههابیهههای‬

‫‪1 Winning posiotions‬‬

‫‪2‬‬
‫‪Better positions‬‬
‫‪3 Decisive advantage‬‬
‫چگونه با داشتن پوزیسیون «بهتر» برنده شویم؟ | ‪2‬‬

‫شطرنج پیدا کرده است‪ .‬او با استفاده از این الگوی خود میتواند متوجه تقلب‬ ‫شما بهتر بود اما برنده نبود و بنابراین بازی در محدودهی تساوی قرار داشت‪.‬‬
‫بازی نان در جریان مسابقات به ویژه مسابقات آنالین گردد‪ .‬به عنوان یک‬ ‫در چنین شرایطی تا زمانی که حریف به خوبی دفاع کند و بیدقتی فاحش‬
‫نتیجهی جانبی در جریان این تحقیق پروفسور ریگان متوجه شده که وقتی‬ ‫نداشته باشد نتیجهی منطقی بازی باید تساوی باشد‪ .‬پس به جای این ه خود‬
‫ی ی از بازی نان به اندازه نیم پیاده برتری )‪ (+/-0.5‬دارد ‪ 60‬الی ‪%90‬‬ ‫را برای عدم کسب پیروزی سرزنش کنید بهتر است از مهارت حریف در فن‬
‫خطای بیشتری نسبت به پوزیسیون متعادل از او سر میزند‪ .‬با توجه به‬ ‫دفاع تعریف و تمجید نمائید‪.‬‬
‫یافتههای پروفسور ریگان‪ ،‬بازی نی که برتری دارد و بازی نی که ضعف دارد‬ ‫حتی بدتر از این زمانی است که در جریان بازی دچار یأس و سرخوردگی‬
‫هر دو اشتباهات بیشتری مرت ب میشوند‪ .‬همانطور که در باال به این ن ته‬ ‫میشوید‪ ،‬چون ف ر میکنید بهرغم داشتن برتری به پیروزی نزدیک‬
‫اشاره شد‪ ،‬خطر لغزش برای طرفی که ضعف دارد بیشتر است چون گنجایش‬ ‫نمیشوید‪ .‬حریف خوب دفاع میکند و پیشرفتی حاصل نمیشود‪ .‬به همین‬
‫و ضریب خطای بسیار کمتری در اختیار دارد و حریف به سادگی از‬ ‫سبب ش یبائی خود را از دست داده و تالش میکنید بیش از حد تهاجمی‬
‫محدودهی تساوی خارج شده و وارد منطقهی برتری سرنوشتساز میشود‪.‬‬ ‫بازی کنید تا شاید بتوانید آنچیزی که به غلط تصور میکنید حق شماست‬
‫شاید مزیت اصلی داشتن برتری همین است‪ .‬بنابراین اگر بتوانید بر روی‬ ‫و باید منجر به پیروزی شود حاصل گردد‪ .‬اما دوباره سرخوردگی حاصل شده‬
‫اصولی که در این کتاب ارایه شده تمرکز کنید و از بروز خطاهای احتمالی‬ ‫توجیه ندارد‪ ،‬زیرا نتیجهی طبیعی و بهحق بازی بهرغم برتری موجود تساوی‬
‫پرهیز کنید این احتمال وجود دارد که حریف مرت ب اشتباهی که شما برای‬ ‫است‪.‬‬
‫ش ست او نیاز دارید شود‪.‬‬ ‫این ه حریف شما در یک پوزیسیون بهتر و نه برنده خوب دفاع میکند نباید‬
‫موجب رنجش شما شود و این موضوع مهمی است‪ .‬تالش کنید از اصولی‬
‫ده اصیل که برای تبدیل پوزیسیون بهت به ُبرد زضوری است‪:‬‬ ‫که در محتوای این کتاب گنجانده شده پیروی کرده و اگر حریف همچنان‬
‫به دفاع دقیق خود ادامه میدهد دیگر کاری از دست شما بر نمیآید و او‬
‫همانطور که در باال اشاره شد نمیتوان باالجبار برای تبدیل پوزیسیون بهتر‬ ‫شایستهی نتیجهی تساوی است‪ .‬ش یبائی خود را از دست ندهید و از‬
‫به بُرد تالش کرد‪ .‬با بازی دقیق طرفین در نهایت تساوی حاصل خواهد شد‪.‬‬ ‫پافشاری بی مورد پرهیز کنید‪.‬‬
‫اما همانطور که پروفسور کن ریگان نشان داده و هر بازی ن حرفهای نیز در‬ ‫همچنین شطرنجبازانی را دیدهام که با داشتن برتری غرّه شده و تصّور‬
‫عمل این موضوع را تجربه کرده‪ ،‬بازی هیچکس کامل و دقیق نیست و‬ ‫میکنند به صرف داشتن برتری‪ ،‬بازی به ش لی خودکار منجر به بُرد خواهد‬
‫وظیفهی اصلی شما مش ل تراشی برای حریف است تا بدین ترتیب شانس‬ ‫شد‪ .‬این نیز اشتباه بزرگی است‪ .‬در کتاب دیگری در این سری دروس‪،‬‬
‫تبدیل «پوزیسیون بهتر» به «پوزیسیون برنده» را به حداکار میزان خود‬ ‫دربارهی شیوهی نباختن در شطرنج گفتگو و در آنجا اشاره کردیم که بیشتر‬
‫برسانید‪ .‬در این قسمت ده اصل مهم که شما را در انجام این فرآیند یاری‬ ‫شطرنجبازان بیش از آن ه از بُرد لذت ببرند از باخت مُتنفر هستند‪ .‬بازی نی‬
‫خواهند داد معرفی میکنیم‪ .‬در بخش دیگری از کتاب این اصول در بازی‬ ‫که در خطر باخت قرار دارد تالش و تمرکز خود را برای فرار از باخت‬
‫عملی استادان بزرگ به نمایش گذارده خواهد شد‪.‬‬ ‫وحشتناک افزایش میدهد‪ .‬بنابراین وقتی صاحب برتری هستید باید متوجه‬
‫باشید که حریف هر چه به ورطهی نابودی نزدی تر میشود تالش و تمرکز‬
‫اصل اول‪:‬‬ ‫بیشتری برای یافتن راهی برای مقابله از خود نشان خواهد داد‪ .‬بنابراین اگر‬
‫پیشگتانه برای محدودکردن بازی متقابل حریف‬
‫ر‬ ‫از تفکر‬ ‫به خود غرّه شده و از تالش و عزم خود ب اهید در حالی ه حریف در نمایش‬
‫استفاده کنید‪.‬‬
‫نهایت تالش خود باشد قطعاً نتیجهی کار مشخص است‪ .‬به همین سبب‬
‫احتماالً مهمترین اصل برای تبدیل پوزیسیون بهتر به نتیجهی کامل بازی‬ ‫است که بازی نان باتجربه به ویژه هنگامی که صاحب برتری هستند تمرکز‬
‫استفاده از مفهوم بسیار قوی تف ر پیشگیرانهی نیمزوویچ است‪.‬‬ ‫و هوشیاری بیشتری دارند‪ .‬آنها خوب میدانند که بخش مش ل کار فرآیند‬
‫تبدیل برتری به امتیاز کامل است و این فرایند کماکان پیش روست‪.‬‬
‫نیمزوویچ در کتاب «روش من»‪ ،‬از این مفهوم به ش ل محدود با هدف مانع‬
‫تراشی در برابر حرکت آزادکننده حریف و یا حمایت بیش از حد از نقاط مهم‬
‫وقت صاحب برتری هستید باید بیش از حد متمرکز و هوشیار‬
‫استراتژیک پوزیسیون خودی استفاده کرده است‪ .‬همانطور که جان واتسون‬ ‫ز‬ ‫باشید چون حریف شما ز‬
‫چنی حالت قرار دارد!‬ ‫نت در‬
‫اشاره کرده است امروزه استنباط ما از این مفهوم گستردهتر و به معنای‬
‫«پیشگیری فراگیر» است‪ .‬تأکید مدرن در تف ر پیشگیرانه درک و جلوگیری‬ ‫وقتی برتری دارید باید بیش از قبل تمرکز داشته باشید و این موضوع از‬
‫از ایدهها و برنامههای حریف است‪ .‬این موضوع زمانی از اهمیت ویژه‬ ‫اهمیت زیادی برخوردار است و برای آن دلیل دیگری نیز وجود دارد‪ .‬از نظر‬
‫برخوردار است که شما برتری داشته باشید‪ .‬اغلب برای افزایش میزان برتری‬ ‫علمی مشخص شده وقتی شطرنجباز برتری دارد نسبت به زمانی که‬
‫ضرورتی ندارد که تالش زیادی انجام دهید بل ه تنها باید مانع خنایسازی‬ ‫پوزیسیون متعادل است احتمال بروز خطا بیشتر است‪ .‬این موضوع را‬
‫حریف شوید‪.‬‬ ‫پروفسور علوم کامپیوتر «کن ریگان» که استاد بینالمللی شطرنج نیز هست‬
‫به عنوان ماال اگر برتری فضا دارید‪ ،‬نباید به حریف اجازهی تعویض سوارها‬ ‫یافته است‪ .‬او یافتههای خود را در جریان تهیه الگوئی برای کشف تقلب در‬
 ‫‪ | 3‬اصول تبدیل پوزیسیون «بهتر» به نوع «برنده»‬

‫که منجر به برُد خواهد شد میتوانید از آن به عنوان چراغ راهنمای تبدیل‬ ‫را بدهید چراکه این موضوع مش ل یافتن محل مناسب برای سوارهایش را‬
‫برتری و کسب نتیجهی بازی استفاده کنید‪ .‬حتی برع س باید هوشیار باشید‬ ‫کاهش خواهد داد‪ .‬برتری فضا برای شما به این معناست که خانههای‬
‫که حریف تالش برای ورود به چه فرم آخربازی تساوی را دارد‪.‬‬ ‫بیشتری برای استقرار سوارها در دست دارید و این موضوع آزادی عمل‬
‫بیشتری به شما خواهد داد بنابراین این انتظار از حریف وجود دارد تا برای‬
‫اصل چهارم‪:‬‬ ‫تعویض چند سوار تالش کرده و به آن عالقمند باشد‪ .‬اجازه ندهید این کار‬
‫ن‬
‫به دقت درنظر داشته باشید که چه تعویض را باید انجام داد‬ ‫را انجام دهد‪.‬‬
‫و مانع کدام تعویض حریف شد‪.‬‬
‫به همین ترتیب اگر یک پیاده بیشتر دارید احتماالً حریف تالش خواهد کرد‬
‫شطرنج بازی تعویض و بدهبستان است‪ .‬به ندرت میتوان بازی خاصی را‬ ‫تا تمامی پیادهها در یک جناح را حذف کند چراکه آخربازی با پیادههای‬
‫پیدا کرد که بدون تعویض هیچیک از ‪ 32‬مهرهی حاضر در صحنهی نبرد‬ ‫مستقر در یک جناح حتی اگر یک پیاده کمتر باشد منجر به تساوی خواهد‬
‫به پایان رسیده باشد‪ .‬برخی از این تعویضها همراه با نوعی بدهبستان است‪،‬‬ ‫شد و به همین دلیل باید اجازه این کار را به او ندهید‪.‬‬
‫ماالً در نیمزوهندی دو فیل در برابر دوبله شدن پیادههای حریف بر روی‬
‫ستون ‪ c‬تعویض میشوند‪ .‬در فرآیند تعویض و ارزیابی این بدهبستان‪،‬‬ ‫اصل دوم‪:‬‬
‫مال یت برتری جابهجا خواهد شد‪ .‬بازی نان باتجربه همواره به دنبال‬ ‫از وقت خود هوشمندانه استفاده کنید‪.‬‬
‫بیشترین بهرهبرداری از این تعویضها هستند‪ .‬از نقطه نظر بهرهبرداری از‬ ‫ساعت شطرنج را باید به عنوان مهرهی سی و سوم صحنهی نبرد در نظر‬
‫برتریها باید این تعویضها با هوشیاری و دقیق انجام گیرند‪ .‬باید توجه‬ ‫گرفت و بنابراین باید به ش لی هوشمندانه از آن استفاده کرد‪.‬‬
‫داشت که این تعویضها هم از منظر خودتان و هم در راستای تف رپیشگیرانه‬ ‫یعنی نه خیلی سریع بازی کنید و نه خیلی کُند‪ .‬این موضوع به ویژه وقتی‬
‫اهمیت دارند‪ ،‬این ه حریف قصد چه تعویضی دارد و بهتر است مانع آن شد‪.‬‬ ‫صاحب برتری هستید از اهمیت ویژهای برخوردار است‪.‬‬
‫همانطور که قبالً اشاره شد برخی بازی نان با داشتن برتری غرّه شده و با‬
‫اصل پنجم‪:‬‬ ‫بیاحتیاطی خیلی سریع بازی میکنند و این اشتباه بزرگی است‪.‬‬
‫عجله نکنید و اجازه دهید حریف خودش ببازد!‬ ‫با استفاده از اصل اول تف ر پیشگیرانه و البته دیگر اصول اشاره شده باید‬
‫برخی از برتریها پایدار هستند‪ .‬به این معنا که برای مدتی طوالنی حضور‬ ‫تالش شود به بهترین ش ل از وقت خود استفاده کنیم تا دریابیم چه کاری‬
‫دارند و از بین نمیروند‪ .‬برای چنین برتریهائی پارامتر زمان بنیادین نیست‬ ‫باید انجام شود و چگونه مانع کاری شویم که حریف قصد اجرای آن را دارد‪.‬‬
‫و در این موارد هیچ دلیلی برای عجله وجود ندارد‪ .‬در حقیقت ناخوشایندترین‬ ‫همزمان باید مراقب بود تا دچار مش ل تنگی وقت نیز نشویم‪ .‬بسیاری از‬
‫روی رد شما برای حریف این است که بدون تغییر محسوسی در پوزیسیون‬ ‫برتریها در جریان تنگی وقت بر باد خواهند رفت‪ .‬برخی از بازی نان با‬
‫خویش با آرامش فقط مانور دهید‪ .‬در بسیاری از موارد خواهید دید که حریف‬ ‫حرکات کُند و خیلی محتاطانه عمل میکنند‪ .‬بسته به کنترل زمانی و امتیاز‬
‫ش یبائی خود را از دست داده و به جای این ه او نیز منتظر بماند سعی میکند‬ ‫بازی‪ ،‬گام متناسب با آن را پیدا کنید‪.‬‬
‫مسائل را با زور به پیش برد‪ .‬این همان چیزی است که شما منتظر آن بودید‪،‬‬
‫تالشهای بیجای حریف برای با اجبار پیش بردن مسائل عموماً نتیجهی‬ ‫اصل سوم‪:‬‬
‫ً‬
‫مع وس خواهند داد و به سود شماست‪.‬‬ ‫تکنیک آخربازی را خوب بلد باشید چون معموال فرآیند‬
‫داستان قدیمی دربارهی قهرمان پیشین جهان خوزه رائول کاپابالن ا وجود‬ ‫تبدیل برتری در آخربازی انجام یمشود‪.‬‬
‫دارد که در آن وی یک پیادهی بیشتر داشته است‪ .‬کاپابالن ا به جای این ه‬ ‫وقتی صاحب برتری هستید باید خوب بدانید که اجازهی چه تغییرش ل‬
‫با این پیادهی اضافهی خود واقعاً کاری انجام دهد تنها در بازی مانور میداده‬ ‫برتری را باید داد و یا حتی برای تحقق آن تالش کرد و مانع کدام تغییرش ل‬
‫تا این ه ش یبائی حریف از دست رفته و مرت ب اشتباه دوم شده و یک‬ ‫برتری شد‪.‬‬
‫پیادهی دیگر و بالطبع آن نتیجهی بازی را از دست میدهد‪ .‬پس از بازی از‬ ‫ی ی از ابزارهای قدرتمندی که توسط بازی نان نیرومند مورد استفاده قرار‬
‫کاپابالن ا سؤال شد که چرا کاری برای پیادهی اضافی خود انجام نداد و‬ ‫میگیرد‪ ،‬چه صاحب برتری باشند و چه در برابر برتری حریف قرار گرفته‬
‫ماالً آن را تبدیل به پیادهی رونده ن رد؟ استادبزرگ پاسخ داد‪« :‬صبر‬ ‫باشند‪ ،‬تسلط بر ت نیکهای آخربازی است‪.‬‬
‫پیشهکردن کاربرد بیشتری داشت!»‪ .‬در حقیقت او به جای تالش برای کسب‬ ‫ت نیکهای آخربازی را میتوان در کتابهای مربوط به آخربازی‪ ،‬جائیکه‬
‫پیروزی منتظر ماند تا حریف خودش ببازد‪ .‬اگر برتری شما از نوع پایدار است‬ ‫بهترین حرکت در آنها قبالً محاسبه و پیدا شده مطالعه و تمرین شود‪ .‬به‬
‫اغلب بهترین استراتژی کاربردی صبر پیشهکردن است!‬ ‫عنوان ماال پوزیسیون رُخ و پیاده در برابر رُخ که ی ی از موضوعات مستقل‬
‫در ی ی از درسهای این سری آموزشی است‪.‬‬
‫بازی نان حرفهای و با تجربه خوب میدانند که در هنگام تالش برای تبدیل‬
‫برتری‪ ،‬شناخت دقیق انواع ت نیکهای آخربازی به چه میزان مفید است‪.‬‬
‫به عنوان ماال اگر فرم خاصی از آخربازی رُخ و پیاده در برابر رُخ را بشناسید‬
‫چگونه با داشتن پوزیسیون «بهتر» برنده شویم؟ | ‪4‬‬
‫میتوانید با تغییرش ل برتری به ش ل پوزیسیونی با ساختارپیادهی بهتر از‬
‫برتری موقت ایجاد شده بهرهبرداری نمائید‪ .‬اکنون برتری پایدار پوزیسیونی‬
‫دارید و انجین ارزیابی ‪ +0.8‬را تشخیص میدهد که از نوع واضح است اما‬
‫همچنان با برتری قاطع فاصله دارد‪.‬‬
‫با تعویض چند سوار (سوارهای مناسب بر طبق اصل چهارم!) وارد مرحلهی‬
‫آخربازی میشوید که در نهایت ی ی از پیادههای ضعیف حریف را گرفته و‬
‫به همین سبب برتری پوزیسیونی خود را به نوع ماتریالی آن تغییر داده و‬
‫این عدد را به ‪ +1.3‬میرسانید‪ .‬اکنون به موقعیت برندهی بازی نزدیک‬
‫شدهاید اما هنوز به آن دست نیافتهاید‪ .‬خوشبختانه حریف در آخربازی رُخ‪،‬‬
‫خوب دفاع نمیکند و در نهایت با استفاده از ت نیک معروف مانور لوسنا‬
‫میتوانید امتیاز کامل بازی را کسب کنید‪.‬‬
‫توجه داشته باشید که در این فرآیند به هم اری حریف نیز نیازمندید و‬
‫نمیتوانید اجرای امور را اجباری کنید‪ .‬تمام کاری که باید انجام دهید ایجاد‬
‫مش الت متعدد برای حریف و امید به لغزش او در ی ی از آنهاست‪.‬‬
‫اصل هشتم‪:‬‬
‫ن‬
‫قبل از هر ضبه سوارهای خود را هماهنگ کنید‪.‬‬
‫اگر بازیهای قهرمان اسبق شطرنج جهان آناتولی کارپف‪ ،‬ی ی از دقیقترین‬
‫بازی نان پوزیسیونی جهان‪ ،‬را مطالعه کنید خواهید دید که وقتی بازی به‬
‫مرحلهی سرنوشتساز خود وارد میشود تمامی سوارهای او در بهترین‬
‫خانههای مم ن استقرار یافتهاند‪ .‬به همین سبب کارپف متخصص بهینه‬
‫کردن موقعیت سوارها قبل از آغاز هر اقدامی است‪.‬‬
‫البته این اصل در ارتباط مستقیم با اصل پنجم نیز میباشد‪ .‬در آنجا صحبت‬
‫از استفادهی بهینه از زمان در زمانهائی بود که برتری موقت داشتیم‪ .‬البته‬
‫کارپف به عنوان یک استاد بازی پوزیسیونی که اقدام به انباشتن برتریهای‬
‫کوچک اما بلند مدت مینمود بیشتر برتریهایی با طبیعت پایدار (استاتیک)‬
‫داشت‪.‬‬
‫سپس مطابق با اصل پنجم‪ ،‬کارپف با احتیاط و بدون عجله تمامی سوارهای‬
‫خود را به بهترین محل مم ن منتقل میکند‪.‬‬
‫اما بازی ن تهاجمیتر و رقیب اصلی کارپف که بعدها جانشین او به عنوان‬
‫قهرمان شطرنج جهان شد‪ ،‬گریکاسپاروف تمرکز بر روی جمعآوری‬
‫برتریهای موقتی (دینامیک) مبتنی بر ابت ارعمل داشت‪ .‬کاسپاروف بر طبق‬
‫اصل ششم‪ ،‬از این برتریها برای آغاز یک حملهی سریع و خردکننده‬
‫بهرهبرداری میکرد‪.‬‬
‫در همهی این ماالها نحوهی هم اری همهی اصول و همچنین تأثیر سبک‬
‫شخصی بازی ن در فرآیند تبدیل و دگرگونی برتریها مشاهده میشوند‪.‬‬
‫فرآیند بهرهبرداری از اصل دگرگونی برتری را احتماالً میتوان به ش ل زیر‬
‫اصل نهم‪:‬‬
‫اصل دو نقطه ضعف‬
‫این اصل در تاریخ ادبیات شطرنج سابقهی طوالنی داشته و به بیش از‬
‫ی صدسال پیش مصادف با حضور اشتاینیتز و نیمزوویچ برمیگردد‪.‬‬
‫کنید‪ .‬اگر به حریف چند حرکت فرصت دهید به راحتی میتواند برتری شما‬
‫را خنای کند‪ .‬اما قبل از این ه او زمان کافی برای چنین کاری داشته باشد‬
‫اصل ششم‪:‬‬
‫عجله کنید‪ ،‬تهدید حریف ی‬
‫خنث کردن برتری شماست!‬
‫اما برخی دیگر از انواع برتری موقتی هستند و اگر سریع عمل ن نید از بین‬
‫خواهند رفت‪ .‬به عنوان ماال اگر برتری در گسترش سوارها دارید‪ ،‬قبل از‬
‫این ه حریف فرصت ت میل گسترش خویش را داشته باشد باید حریف را‬
‫تحت فشار قرار داده و از برتری خویش به موقع بهرهبرداری کنید‪ .‬فرصت‬
‫کوتاهی برای استفاده از برتری خود دارید و شاید در این فرجه بتوانید آن را‬
‫به نوع پایدار آن تبدیل کنید‪.‬‬
‫در حقیقت تشخیص میان برتری پایدار و ناپایدار کلید تعیین عمل رد مناسب‬
‫بعدی در جریان بازی خواهد بود‪ .‬ویلهلم اشتاینیتز‪ ،‬اولین قهرمان شطرنج‬
‫جهان و پدر شطرنج پوزیسیونی تمایز میان انوع برتریها را درک کرده بود‪.‬‬
‫بسیاری از برتریها در جریان بازی به دلیل اقدام زودهنگام در جائی که‬
‫عجله نیازی نبوده و یا اقدام دیرهنگام در جائی که حریف فرصت خنایسازی‬
‫برتری را پیدا میکند از بین خواهند رفت‪.‬‬
‫اصل هفتم‪:‬‬
‫دگر ن‬
‫گون برتری از نویع به نوع دیگر‬
‫این اصل در واقع در ارتباط با اصل قبلی در تعجیل برای تبدیل برتری‬
‫ناپایدار به نوع دیگر است‪ .‬در اصل همان قاعدهی قدیمی کاپابالن ا در تبدیل‬
‫یک برتری به نوع مرغوبتر آن است‪.‬‬
‫اگر برتری موقت به ش ل گسترش بهتر دارید قبل از این ه حریف گسترش‬
‫خود را ت میل کند تالش کنید این برتری را به نوع پایدارتری تبدیل کنید‪.‬‬
‫به عنوان ماال در این لحظات که حریف مجبور به ت میل گسترش خود‬
‫است میتوانید از حرکات آزادی که در اختیار دارید استفاده کرده ستون باز‬
‫یا خانههای مهم را کنترل کنید و یا فضای بیشتر با پیشروی پیاده به دست‬
‫آورید‪.‬‬
‫گرچه کاربرد قاعدهی تبدیل برتری کاپابالن ا تنها در مورد تبدیل برتری‬
‫ناپایدار به نوع پایدار آن نیست و کاربرد آن بسیار وسیعتر است‪ .‬به طور کلی‬
‫همیشه باید مراقب چگونگی و زمان مناسب برای تبادل یک برتری با نوع‬
‫دیگر و با ارزشتر آن باشید‪ .‬همانطور که اشاره شد‪ ،‬محدودهی تساوی در‬
‫شطرنج وسیع بوده و برای کسب پیروزی باید برتری خود را‪ ،‬یا بهتر بگویم‬
‫ضعف حریف را‪ ،‬به خارج از محدودهی تساوی منتقل نمائید‪ .‬به زبان عددی‬
‫کامپیوتر برتری شما باید از آستانهی ‪ 1.5‬پیاده عبور نماید تا در برابر بهترین‬
‫دفاع حریف سرنوشتساز گردد‪ .‬اغلب بهترین اقدام یک سری تعویضهای‬
‫مطلوب است که به آرامی میزان برتری شما را نزدیک به آستانهی برد و‬
‫حتی شاید به آن سوی آن انتقال دهد‪.‬‬
‫به تصویر کشید‪:‬‬
‫احتماالً با پیشی گرفتن در گسترش و بر طبق ارزیابی انجین برتری حدود‬
‫‪ +0.3‬کسب خواهید کرد‪ .‬کامالً مشخص است که این نوع برتری ناپایدار‬
‫بوده و مت ی بر ابت ارعمل موقتی است‪ .‬بر طبق اصل ششم باید سرع عمل‬
 ‫‪ | 5‬اصول تبدیل پوزیسیون «بهتر» به نوع «برنده»‬

‫اصل دهم‪:‬‬
‫از تاکتیکهای کوچک برای افزایش برتری خود استفاده‬
‫نمائید‪.‬‬
‫مانورهای متناوب در برابر دو نقطهی ضعیف متقابل را میتوان به ش ل زیر‬
‫اکار اصولی که مطرح شد تمرکز بر موضوعات پوزیسیونی داشتند‪ .‬اما برای‬
‫افزایش برتریهای خود نباید از پیگیری موضوعات تاکتی ی غافل بمانیم!‬
‫همهی مربیان شطرنج به دانشآموزان خود توصیه میکنند که همیشه‬
‫تاکتیک را مطالعه و تمرین کنند و در هر مرحلهی بازی مواظب ضربات‬
‫تاکتی ی باشند‪ .‬اما در این زمینه استفاده از تاکتیک اندکی بنیادینتر است و‬
‫بخشی از استراتژی ما برای افزایش برتری به نوع سرنوشتساز است‪.‬‬
‫بازهم شطرنجبازان مدرن مدیون ویلهلم اشتاینیتز هستند که برای نخستین‬
‫بار نمایان ساخت که چه زمان تاکتیک در پوزیسیون قابل اجراست‪ .‬به نظر‬
‫اشتاینیتز تاکتیک تنها زمانی ام انپذیر است که شما صاحب برتری باشید!‬
‫در پوزیسیونهای بد ام ان هیچ تاکتی ی وجود ندارد اما به شرطی که حریف‬
‫اشتباه کرده و ام ان این ضربه به موقع تشخیص داده شود پوزیسیون دیگر‬
‫بد نخواهد بود‪.‬‬
‫از آنجائی ه محتوای این کتاب دربارهی پوزیسیونهائی است که صاحب‬
‫برتری هستید و تالش برای بهبود و گسترش آن وجود دارد مطمئناً ن تهی‬
‫اشتاینیتز در اینجا کاربرد دارد‪.‬‬
‫همانطور که در ادامهی کتاب خواهیم دید بسیاری از برتریها با ضربات‬
‫کوچک تاکتی ی قابل افزایش خواهند بود‪ .‬این موضوع تصادفی نیست و‬
‫نتیجهی منطقی دارا بودن برتری است‪ .‬به عنوان ماال مم ن است برتری‬
‫شما هماهنگی بهتر سوارها و در مقابل بینظمی سوارهای حریف باشد و‬
‫تحت این شرایط ایجاد ام انات کوچک تاکتی ی تعجبآور نباید باشد‪.‬‬
‫از همهی اینها گذشته زمینهی ایجاد بیشتر ضربات تاکتی ی بهرهبرداری از‬
‫سوار بیدفاع و ناهماهنگی میان سوارهای حریف است‪.‬‬
‫احتماالً نیمزوویچ از سال ‪ 1928‬در کتاب «روش من در عمل‪ »1‬این اصل‬
‫را به روشنی به ش ل زیر شرح داده است‪:‬‬
‫توصیف کرد‪ :‬حریفی که دارای خطوط ارتباطی مطمئن است به این دو‬
‫نقطهی ضعیف که به ش ل مستقل کامالً قابل دفاع هستند حمله میکند‪.‬‬
‫نتیجهی این حمله کسب نتیجهی بازی خواهد بود چون در برخی از مواقع‬
‫مدافع نمیتواند با چاالکی مهاجم‪ ،‬سوارهایش را برای دفاع هماهنگ کند‪.‬‬
‫ن تهی اصلی در بخش آخر سخنان نیمزوویچ قرار دارد‪:‬‬
‫وقتی حریف شما دو نقطهی ضعیف دارد دفاع از هر یک‪ ،‬عاملی برای ایجاد‬
‫اختالل عمل رد سوارهای حریف میشود و زمانی که شما به ش لی سازمان‬
‫یافته تمرکز بازی را از روی یک نقطهی ضعیف به ضعف دیگر سوق‬
‫میدهید‪ ،‬قادر به ادامهی کار نخواهد بود و عاملی برای ایجاد اختالل در‬
‫هماهنگی میان سوارهای او و دفاع مناسب وی خواهد شد‪ .‬نیمزوویچ در‬
‫ادامه توضیح میدهد که انتقال در مانورهای رفت و برگشت مابین این نقاط‬
‫ضعف معموالً از طریق یک خانهی خاص انجام میگیرد که آن را «نقطهی‬
‫محوری‪ »2‬نامیده است‪ .‬با کنترل این نقطهی ترانزیت حساس طرف قویتر‬
‫خیلی راحتتر از حریف خود میتواند مانور دهد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Chess Praxis‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Pivotal point‬‬