Katolički skolski centar „SV.

Josip“ Sarajevo – Srednja medicinka škola

M.P. Sokolovića 11
71000 Sarajevo
Bosna i Hercegovina

ZAVRŠNI RAD IZ NASTAVNOG PREDMETA

KIRURGIJA

Ozljede trbuha i trbušnih organa

Učenica: Profesor - mentor :

Anamarija Mišić, IVa dr. Emina Duljević

Školska godina 2021./2022.

 Sadržaj

Uvod............................................................................................................................................1
1. Ozljede trbuha......................................................................................................................2
1.1. Zatvorene ozljede trbuha..............................................................................................2
1.2. Intraabdominalno krvarenje.........................................................................................2
1.3. Otvorene ozljede trbuha...............................................................................................2
1.4. Posljedice trbušnih ozljeda...........................................................................................3
1.5. Simptomi......................................................................................................................3
1.6. Liječenje.......................................................................................................................3
1.7. Zadatak medicinske sestre poslije operacije................................................................3
2. Ozljede trbuha kod djece.....................................................................................................4
2.1. Liječenje.......................................................................................................................4
3. Jetra......................................................................................................................................5
3.1. Anatomija jetre.............................................................................................................5
3.2. Ozljede jetre.................................................................................................................6
3.3. Ruptura jetre.................................................................................................................6
3.4. Liječenje.......................................................................................................................6
3.5. Postopertivne komplikacije..........................................................................................7
4. Slezena.................................................................................................................................8
4.1. Anatomija slezene........................................................................................................8
4.2. Ruptura slezene............................................................................................................8
4.3. Liječenje.......................................................................................................................9
5. Bubrezi...............................................................................................................................10
5.1. Anatomija bubrega.....................................................................................................10
5.2. Fiziologija bubrega.....................................................................................................10
5.3. Ozljede bubrega..........................................................................................................11
5.4. Liječenje.....................................................................................................................11
6. Gušterača...........................................................................................................................13
6.1. Anatomija gušterače...................................................................................................13
6.2. Ozljede gušterače.......................................................................................................14
6.3. Liječenje.....................................................................................................................14
6.4. Komplikacije..............................................................................................................15
7. Tanko crijevo.....................................................................................................................16
7.1. Anatomija taknog crijeva...........................................................................................16
7.2. Ruptura crijeva...........................................................................................................17
7.3. Simptomi i dijagnoza.................................................................................................17
7.4. Ruptura duodenuma...................................................................................................17
8. Peritonitis...........................................................................................................................18
8.1. Peritoneum.................................................................................................................18
8.2. Mehanizam nastanka..................................................................................................18
8.3. Klinička slika i dijagnoza...........................................................................................19
8.4. Terapija i prevencija...................................................................................................19
9. Mokraćni mjehur...............................................................................................................20
9.1. Anatomija mokraćnog mjehura..................................................................................20
9.2. Ozljede mokraćnog mjehura......................................................................................20
9.3. Simptomi, znakovi, dijagnoza....................................................................................21
9.4. Liječenje.....................................................................................................................21
Zaključak...................................................................................................................................22
 Uvod

Trbuh se može ozlijediti kod mnogih vrsta trauma; ozljeda može biti ograničena na abdomen
ili biti popraćena teškom, multisistemskom traumom. Priroda i težina ozljeda abdomena
uveliko varira ovisno o mehanizmu i silama koji su samu ozljedu uzrokovale, stoga su
pretpostavke o smrtnosti i potrebi za operativnim postupkom liječenja obično pogrešne.

Ozljede se često kategoriziraju prema vrsti oštećene strukture:

 Trbušni zid
 Čvrsti organ (jetra, slezena, gušterača, bubrezi)
 Šuplji viskus (želudac, tanko crijevo, debelo crijevo, ureteri, mjehur)
 Vaskulatura

Ozljede trbuha su jedna od najčešćih hitnih kiruških stanja s kojima se većina kirurga susreće.
Obično su povezane sa ozljedama glave, grudnog koša, karlice i kostiju. U većini slučajeva
pacijent je u besvjesnom stanju što otežava dijagnozu stanja i uzimanje anamneze. Inače se
veća bitnost pridaje ozljedama glave, grudnog koša i kostiju, zbog čega se abdominalne
ozljede ne tretiraju pravilno niti vremenski adekvatno, što uzrokuje po život opasne
posljedice.


 1. Ozljede trbuha

Ozljede trbuha su jedne od najčešćih povreda. Dijelimo ih na zatvorene i otvorene.

1.1. Zatvorene ozljede trbuha

Zatvorene ozljede trbuha su najčešće izazvane pri padu ili tupim udarcem te ih nerijetko
viđamo kao ozljede nastale u prometnoj nesreći. Pri zatvorenim ozljedama mogu nastati
povrede unutarnjih trbušnih organa koje mogu uzrokovati ozbiljno unutrašnje krvarenje.
Moguće povrede su ruptura jetre i slezene, ruptura želuca, crijeva i žučnog mjehura. Ruptura
duodenuma nastaje ako su trbušni mišići bili opušteni tokom ozljede. Ako dođe do razderanja
mezenterijuma i krvnih žila crijeva uzrokovat će nekrozu dijela crijevne vijuge. Šok i
peritonealna kontaminacija su letalni činioci koji mogu nastati kod zatvorenih ozljeda. Iz
razderanog mjesta će se izliti sadržaj po trbušnoj šupljini što može uzrokovati teži oblik
peritonitisa. Na trbušnoj stijenci se javljaju potkožne rupture mišića i hematomi. Kod
zatvorenih ozljeda mogu se javiti intraabdominalno krvarenje, ozljede šupljih organa, ali i
ozljede retroperitoneuma. Dijagnoza se postavlja na osnovu same anamneze, kliničkog
pregleda, laboratorijskih nalaza, UZV abdomena i CT-a abdomena, kao peritonealnom
punkcijom u lokalnoj anesteziji.

1.2. Intraabdominalno krvarenje

Najčešće nastaje kod ruptura jetre, slezene i mezenterijskih krvnih žila. Simptomi su velika
bol, šok i distenzija. Ruptura slezene je uglavnom povezana s frakturom rebara, a krvarenje se
može konzervativno tretirati. Kod rupture jetre je velika smrtnost te se ranije odlučujemo za
laparatomiju.

1.3. Otvorene ozljede trbuha

Otvorene ozljede trbuha su izazvane ubodom oštrog predmeta u trbuh ili korištenjem vatrenog
oružja, te su iz tog razloga ove ozljede najčešće zadobijene u ratu. Dijele se na penetrantne i
nepenetrantne. Penetrantne ozljede nastaju ukoliko je probijen peritoneum, dok kod
nepenetrantnih peritoneum nije ozlijeđen. Pri nastanku nepenetrantnih ozljeda, trbušna
šupljina nije otvorena nego je ozlijeđena samo trbušna stijenka. Kod ovakvih ozljeda nastaju
povrede krvnih žila trbušne stijenke, a u nekim slučajevima može doći i do opovrede

5
unutarnjih trbušnih organa. Ako su u pitanju ozljede u slabinskom ili lumbalnom predjelu
moguća su oštećenja bubrega, velikih krvnih žila i jednog dijela crijeva. U penetrantnim
ozljedama trbuha moguće ozljede jetre, slezene, želuca, crijeva i mezenterija. Jedan od
sigurnih znakova penetrantne ozljede je kada se kroz otvor na trbušnom zidu izboči dio
crijevne vijuge.

1.4. Posljedice trbušnih ozljeda

Najčešća posljedica trbušnih ozljeda je krvarenje koje je posebno opsežno kod rupture slezene
i jetre. Nakon krvarenja je dehidracija jer dolazi do gubitka tjelesne tekućine i povraćanja.
Veoma brzo se razviju peritonitis i intoksikacija organizma jer dolazi do infekcija. Infekcija je
moguća i kod zatvorenih i otvorenih nepenetrantnih ozljede ako je radi traume nastala ruptura
želuca ili crijeva. Shodno tome, pri svim trbušnim ozljedama redovito se pojavljuje šok.

1.5. Simptomi

Simptomi koji se javljaju kod trbušnih ozljeda su bolovi u trbuhu koji su još bolniji na
pritisak, napetost trbušne stijenke, znaci šoka, povraćanje, leukocitoza, snižene vrijednosti
eritrocita i hematokrita, pneumoperitoneum te opći znaci krvarenja kao što su anemija, brzo
sniženje tlaka, ubrzan puls i umor.

1.6. Liječenje

Operacijski zahvat zahtijevaju zatvorene trbušne ozljede ako postoji sumnja na povredu
unutarnjih organa, dok sve otvorene i penetrantne povrede podliježu operacijskom zahvatu.
Prije operacije je potrebno utvrditi krvnu grupu pacijenta i dati odgovarajuću transfuziju krvi i
kisik. Zatim treba postaviti duodenalnu sondu, iscrpiti želučani sadržaj te odmah započeti
antiviotsku terapiju. Prije operacije kateterom ispustiti svu mokraću. Moguće
poslijeoperacijske komplikacije su šok, peritonitis, dehidracija, pneumonija, paralitički ileus,
otežano mokrenje. Kada je prehrana u potanju, prva dva dana bolesniku ne dajemo ništa na
usta te nakon drugog dana može uzeti čaj u ograničenim količinama. Prva dva dana crpimo
želučani sadržaj, te vršimo provjeru leukocita, hemoglobina i hematokrita. Daju se antibiotici
i intravenozno se nadoknađuju tekućina i elektroliti. Ako je nakon trećeg dana postoperativni
tijek uredan, bolesnik može uzimati mlijeko, sokove, kavu, a od šestog dana prelazi na laganu
kašastu hranu i postepeno na običnu prehranu.

6
 1.7. Zadatak medicinske sestre poslije operacije
Medicinska sestra treba provoditi odgovarajuću terapiju, nadzirati stolicu, vjetrove i mokrenje
pacijenta. Treba redovito mjeriti temperaturu i puls, te bilježiti sve podatke na temperaturnu
listu.

2. Ozljede trbuha kod djece

Ozljede trbuha kod djece čine 2-5% svih ozljeda i najčešći su uzrok smrti. Najčešći uzrok
otvorenih ozljeda su prometne nesreće, igra, padovi. Penetrantne imaju otvorenu
komunikaciju trbušne šupljine i vanjskog svijeta, a perforantne nastaju ako je pritom otvoren
i šuplji organ (crijevo, želudac) 1. U prometnim nesrećama najčešće su zatvorene ozljede
trbuha pri kojima mogu nastati intraabdominalno krvarenje, peritonitis i retroperitonealni
hematom. Ozlijeđeni organi kod zatvorenih ozljeda su slezena, jetra, bubreg,
gastrointestinalni trakt, genitourinarni trakt i gušterača, dok su kod otvorenih ugroženi
gastrointestinalni trakt, jetra, bubrezi i krvne žile. Djeca imaju manje masnog tkiva, veće
solidne organe, manju masu trbušne muskulature i elastičnije kosti koje čuvaju gusto nabijene
trbušne organe. Dječiji trbuh je više podložan ozljedama zbog njihovog elastičnog rebarnog
luka koji ne pruža dovoljnu zaštitu jetri, slezeni i bubrezima, te njihove zdjelice koja je plića i
mokraćni mjehur se zato nalazi intraabdominalno.

2.1. Liječenje

Za dobar rezultat liječenja je bitna rana dijagnoza i brzi i dobro organizirani liječnički timovi.
Prvih sat vremena nakon ozljede su važni sa samo liječenje i osiguranje njege bolesnika.
Liječnik treba pratiti stanje ozlijeđenog djeteta da bi mogao odlučiti o indikaciji za operaciju.
Procjena težine ozljede je ključna je za odluku o načinu liječenja i njegov rezultat vrši se
prema anatomskoj raspodjeli, proučavanjem mehanizma nastanka ozljede i klasifikacijom.2

1
https://www.hpps.com.hr/sites/default/files/Dokumenti/2013/pdf/Dok%2029.pdf (24.1.2022.)
2
https://www.hpps.com.hr/sites/default/files/Dokumenti/2013/pdf/Dok%2029.pdf (24.1.2022.)

7
 3. Jetra

3.1. Anatomija jetre

Jetra je najveća žlijezda u našem organizmu. To je neparni organ smješten ispod desnog
rebarnog luka i malim dijelom ispod lijevog. Gornjom ploštinom, koja je konveksna, je
neposredno u odnosu s dijafragmom, dok donjom naliježe na ostale trbušne organe. Gornja
ploština se još naziva i dijafragmatična ploština, lat. facies diaphragmatiea. Donja ploštena je
u cjelini konkavna jer naliježe na ostale organe zbog čega je i dovila ime facies visceralis.

Normalna i zdrava jetra je tamne crvenosmeđe boje i teška je oko 1,5 kg. Jetra je čitava
prekrivena peritoneumom osim na dva mjesta. Prvo mjesto na kojem nema peritonealne
prevlake je na dijafragmatičnoj ploštini gdje peritoneum s nje prelazi na donju stranu
dijafragme. Na tom mjestu ona sraste s dijafragmom te se zato prilikom disanja jetra zajedno s
njom kreće gore-dolje. Drugo mjesto se nalazi na donjoj ploštini a to su jetrena vrata, lat.
porta hepatis, kroz koja u jetru ulaze jetrena arterija, vena postae i živčani splet, a izlazi jetrin
žućovod i limfni sudovi.

Jetra je podijeljena na dva režnja, desni i lijevi, lat. lobus dexter et sinister. Desni režanj je
mnogo veći od lijevog. Jedini dio jetre koji se može palpirati jeste dio koji leži u
epigastrijumu, između oba rebarna luka. Obavijena je tankom vezivnom ovojnicom koja se
naziva Glissonova čahura koja šalje tračke u unutrašnjost organa koji čine vezivnu osnovu
jetre. Ona dijeli jetreno tkivo na morfološko funkcionalne jedinice koje se nazivaju jetreni
ražnjići i koji su građeni od hepatocita i žućnih kanalića.

Jetra ima dva krvotoka, nutritivni krvotok koji služi za ishranu jetrenih stanica, a čini ga
jetrena arterija, te funkcionalni krvotok koji donosi krv iz probavnih organa, a čini ga vena
portae. U jetri se stvaraju antitijela i druge obrambene materije, vrši se detoksikacija otrovnih

8
materija kao i sinteza i resinteza svih složenih materija. U njoj se također deponuje i glikogen
koji služi kao energetska rezerva organizma.

Fotografija br.1 – anatomija jetre

3.2. Ozljede jetre

Ozljede jetre nastaju ako je došlo do penetrirajućih ili tupih povreda abdomena. Ove ozljede
spadaju u bolesti hitne kirurgije. Dijele se na transkapsularne, supkapsularne i središnje.
Najčešće uz samu ozljedu jetre povrijeđena su i rebra ili neki drugi organ. Izgled bolesnika
ovisi o stepenu ozljede i o tome je li došlo do intraabdominalnog krvarenja. Kod jakih
krvarenja izraženi su znaci hemoragijskog šoka. Neposredno nakon ozljede se povećava broj
leukocita i često se javlja hematurija.

3.3. Ruptura jetre

Ruptura jetre može biti veoma mala tj. ona koja je zahvatila samo površinu organa uz malo
krvarenja, ali može biti i velika uz rupturu velikih krvnih žila i žučnih puteva. Može krvariti u
peritonealnu šupljinu ili ako nije razderana Glissonova kapsula, u parenhim. Stvara se
hematom koji naknadno perforira u abdomen i izaziva krvarenje što dovodi do podražaja
peritoneuma.

3.4. Liječenje

Najvažnija stvar kod ovih ozljeda je brza dijagnoza, a od dijagnostičkih postupaka važan je
dobar fizikalni pregled. Od ostalih postupaka možemo izdvojiti dijagnostičku abdominalnu
punkciju, peritonealnu lavažu, selektivnu jetrenu angiografiju, ultrasonografiju, CT,

9
laparoskopiju i eksplorativnu laparotomiju. Trebamo provesti predoperativnu pripremu čak i
ako samo sumnjamo na ozljedu jetre, jer ove ozljede zahtjevaju hitan kirurški zahvat. No,
najprije trebamo izliječiti šok. Pacijentu se odmah daju otopina elktrolita, a ako je i nakon 2-4
litra nestabilan daje se trnsfuzija krvi. Vrši se laparotomija, uklanjanje devitaliziranog tkiva i
podvezivanje krvarećih krvnih žila i žičnih vodova. Razderano jetreno tkivo se šije pomoču
šavova. Daljim pregledom utvrđujemo jesu li povrijeđeni drugi trbušni organi. Najčešće
postoperativne komplikacije su sepsa, pneumonija, abscesi i uroinfekti.

3.5. Postopertivne komplikacije

Najčešće su pulmonalne komplikacije, infekcije, intraabdominalni apscesi, subfrenični

apscesi, hepatalni apscesi, bilijarne fistule i renalna insuficijencija, a rjeđe se javljaju stresni
ulkus, jetrena insuficijencija i kasno odgođeno krvarenje.

Fotografija br.2 – ruptura jetre

10
 4. Slezena

4.1. Anatomija slezene

Slezena je neparni limfoidni organ koji je smješten ispod lijevog rebarnog luka. Ona svojom
konveksnom stranom naliježe na donju ploštinu dijafragme, a konkavnom sprijeda na svod
želuca, dok straga leži na ploštini lijevog bubrega. Hilus slezene se nalazi na konkavnoj strani
na koji ulazi arteria lienalis i živci, a izlazi slezinska vena. Slezena služi kao obrambeni organ
u kojem se stvara veliki broj leukocita. Osim što stvara bijela krvna zrnca, ona i razara
preživjela i istrošena crvena krvna zrnca, tj. eritrocite.

Fotografija br.3 - slezena

4.2. Ruptura slezene

Ruptura slezena je jedna od najčešćih intraabdominalnih ozljeda. Povreda slezene može biti
otvorenog ili zatvorenog tipa. Otvorene povrede nastaju kod ubodnih rana abdomena, dok su
zatvorene ozljede abdomena najčešći uzrok rupture slezene. Uglavnom su uzrokovane
direktnim udarcem u abdomen ili pri padu. Sam udarac ili pad dovodi do lomljenja rebara i
rupture slezene. Spontana ruptura nastaje ako je zbog nekog oboljenja došlo do povećanja
slezene. Osoba kod koje je došlo do rupture osjeća bol u stomaku koja se širi ka lijevom
ramenu te dolazi do općih znakova krvarenja. Ako je slezena razderana nastaje krvarenje u

11
trbušnu šupljinu. Da bi postavili dijagnozu kod nejasnih slučajeva vrši se scintigrafija slezene
pomoću radioaktivnih izotopa. Ako je bolesnik u stanju šoka potreban je hitan kirurški zahvat
jer je pretrage nemoguće izvršiti. Da bi otkrili je li došlo do frakture rebara ili pomaka želuca
radi se rentgen. Smrt kod rupture slezene je povezana sa kasnom postavkom dijagnoze. Sami
znakovi peritonealnog podražaja nisu izraženi kao krvarenje. Dijagnozu je najteže postaviti
kod politraume jer je pacijent u besvjesnom stanju te nam nedostaje lokalna bolna osjetljivost.

4.3. Liječenje

Za liječenje rupture slezene je potrebna hitna laparotomija te splenektomija, tj. operativno

odstranjenje slezene. Pacijentu se obavezno za vrijeme kirurškog zahvata daje transfuzija
zbog velikog gubitka krvi. Treba temeljno pregledati i ostale organe koji su mogli biti
ozlijeđeni.

Fotografija br.4 – ozljeda slezene

12
 5. Bubrezi

5.1. Anatomija bubrega

Babureg je parni organ koji dijelimo na desni i lijevi, a oba imaju različite odnose sa
susjednim organima. Smješteni su retroperitonealno i protežu se s obje strane kičmenog stuba.
Bubrezi nisu postavljeni u istoj ravni. Desni bubreg se nalazi niže od lijevog zbog samog
položaja jetre koja ga potiskuje. Bubreg se također dijeli na gornji i donji pol. Na gornjem
polu nalazimo nadbubrežne žlijezde. Na poprečnom presjeku bubrega možemo vidjeti
bubrežnu kosu koju nazivamo cortex renalis i bubrežnu srž, medulla renalis. U srži se nalaze
bubrežne piramide čije su baze usmjerene prema kori dok su njihovi vrhovi usmjereni prema
kanalnom sistemu. Ove piramide formiraju prostore međusobno koje zovemo columnae
renales unutar kojih teku krvni sudovi. Nefron je funkcionalna jedinica bubrega kojih ima
otprilike 1,3 miliona. On se sastoji iz dva dijela : glomerul i tubularni sistem. Glomerul je
klupko krvnih sudova koji su okruženi Bowmanovom membranom. Ta membrana se sastoji iz
dva sloja između kojih je šupalj prostor u kojem nastaje primarni urin.

5.2. Fiziologija bubrega

Bubrezi služe za izlučivanje nehlapljivih konačnih produkata metabolizma. Ako dođe do

vađenja oba bubrega ili do prestanka rada uslijed neke bolesti doći če do smrti zbog
samootrovanja organizma mokraćnim tvarima. Bubrezi kontroliraju normalan sadržaj soli u
krvi te reguliraju metabolizam vode. Na izlučivanje mokraće djeluje više faktora, a to su
količina krvi koja teče kroz bubrege, sastav krvi, krvni pritisak, bubrežni živci te hormoni. Još
neke od uloga bubrega su izlučivanje eritropoetina koji je stimulator stvaranja eritrocita,
acidobazna ravnoteža te stvaranje vitamina D.

13
 Fotografija br.5 – anatomija bubrega

5.3. Ozljede bubrega

Ozljede bubrega nastaju na više načina. Mogu nastati ako dođe do nagnječenja, pregaženja,
udarca te u ekstremnim slučajevima od vatrenog oružja. Glavni simptomi su bol i otok u
slabini povrijeđene strane te hematurija, odnosno krv u mokraći, distenzija abdomena,
paralitični ileus, simptomi hemoragičnog šoka.

Razlikujemo tri oblika rupture bubrega. Može biti vanjska nepotpuna ruptura koja zahvaća
vanjski dio bubrega i ponekad srž, ali ne dolazi do kaliksa. Stvorit će se retroperitonealni
hematom jer se krv nakuplja u bubrežnoj loži. Zatim imamo unutarnju nepotpunu rupturu koja
zahvaća parenhim bubrega, srž, koru i kalikse, ali ne prolazi kroz kapsulu. Neće nastati
hematom, ali će se pojaviti hematurija. Treća vrsta je potpuna ruptura koja zahvaća i
parenhim i kapsulu bubrega, te se javlja i hematom i hematurija.

Od pretraga se vrši pregled urina, infuzijska urografija i arteriografija.

5.4. Liječenje

Pacijent s ozlijeđenim bubregom ili bubrezima mora strogo mirovati u ležećem položaju.
Moramo mu davati analgetike protiv bolova, te sulfonamide ili antibiotike protiv infekcije
hematoma u bubregu. Ako je u stanju šoka ili se javljaju znakovi stalnog krvarenja dajemo
transfuziju krvi. Prije odluke o kirurškom zahvatu vrši se intravenska pijelografija. Ona nam
pokazuje opseg ozljede bubrege i stanje drugog. Ova je metoda vrlo važna jer kirurg mora
znati u kakvom je stanju drugi bubreg da bi sa sigurnošću znao smije li se izvaditi ozlijeđeni

14
bubreg. Kirurški zahvat je potreban jedino ako su izraženi znaci jakog krvarenja, ako je došlo
do infekcije i ako se otok neprestano povećava. Ako je bubreg moguće sačuvati, šavovima će
se zaustaviti krvarenje ili će se uraditi parcijalna nefrektomija. Ako je bubreg smrskan vrši se
hitna nefrektomija odmah nakon što se utvrdi stanje drugog bubrega.

Komplikacije koje mogu nastati kod zatvorenih ozljeda bubrega su sekundarno krvarenje,
renovaskularna hipertenzija, hidronefroza te nakupljanje urina u retroperitoneumu usljed
ozljede pijelona.

Fotografija br.6 – ozljede bubrega

15
 6. Gušterača

6.1. Anatomija gušterače

Gušterača je klinasti organ smješten na stražnjoj trbušnoj stijenci u visini prvog i drugog
slabinskog kralješka. Dijeli se na tri dijela, a to su glava, tijelo i rep.

Ona je endokrina i egzokrina žlijezda kod koje egzokrine žlijezde stvaraju, pohranjuju i u
gušteračnom soku izlučuju probavne enzime i elektrolite. Osnovnu jedinicu egzokrinog dijela
čini acinusna žlijezda s izvodnim vodom, a više njih čini lobuluce koji formiraju lobuse.

Probavni enzimi koje izlučuje gušterača su lipaze, amilaze, proteaze i dr..

Endokrini dio se sastoji od 4 vrste stanica : beta stanice koje luče inzulin (snižava razinu
glukoze u krvi), alfa stanice koje luče glukagon (povišava razinu glukoze i krvi), D stanice
koje luče somatostatin i PP stanice koje luče pankreatični polipeptid.

Bolesti gušterače se mogu lako proširiti na dvanaesnik ili pritisnuti izvodne kanaliće žuči, te
izazvati zastojnu žuticu, te se mogu proširiti i na portalnu i na donju šuplju venu.

Fotografija br.7 – anatomija gušterače

16
 6.2. Ozljede gušterače

Kod teških ozljeda gušterače najčešće su penetrantne ozljede koje su često vezane uz ozljedu
velikih krvnih žila, aorte, vene portae i vene kave koje su u bliskom odnosu sa tkivom
gušterače te istodobno nastaju i lezije krvnih žila. U prvih 48h zbog iskrvarenja umire većina
bolesnika. Zatvorene ozljede nastaju kod tupih ozljeda epigastrija. One se češće očituju kao
akutni pankreatitis, a rjeđe kao trauma ili ruptura. Traumatski pankreatitis se može javiti u
svim oblicima. Ruptura gušterače nastaje u u području iznad kralježnice i javljaju se jaka bol
epigastrija i znaci krvarenja. Najsigurnija metoda za utvrđivanje ozljeda gušterače jeste CT, a
preporučuje se i ERCP jer se može pronaći ruptura gušterače i ozljeda vodova pankreasnog
sustava.

6.3. Liječenje

Najbitnije je odrediti vrstu ozljede da bismo mogli odrediti vrstu liječenja. Kirurško liječenje
ovisi o tipu ozljede. Potrebno je dobro istražiti gušteraču kako bismo mogli odrediti tip i
opseg ozljede. Pri samom istraživanju i pretragama moguće je pronaći hematom, ozljedu
manjih ili većih pankreasnih vodova, koveksaciju i multiple ozljede. Kod zbrinjavanja ozljede
gušterače bitno je odstraniti devitalizirano tkivo i nastojati očuvati barem polovinu
funkcionalnog tkiva, te osigurati primjerenu unutarnju i vanjsku drenažu gušterače.

Postoje 4 vrste ozljeda i svaka od njih zahtijeva određeni kirurški postupak. Ako su u pitanju
kontuzije i laceracije čahure, liječe se postavljanjem mekog drena uz zatvorenu sukciju. One
pretstavljaju tip 1.

Tip 2. predstavljaju laceracije parenhima, parenhim se šije dok se drenaža provodi ako nema
ozljede većeg izvodnog kanala.

Tip 3. čine ozljede glavnog gušteračnog kanala koje su posljedica penetracijske ozljede.
Liječenje ovisi o lokalizaciji same ozljede. Najčešće se vrši parcijalna pankreaktomija sa
splenektomijom ili bez nje.

Tip 4. predstavlja ozljeda gušterače koja je vezana za ozljedu dvanaesnika i ona je veoma
rijetka. Liječenje ove ozljede ovisi o integritetu distalnog dijela zajedničkog žućnog voda i
Vaterove ampule te o samom opsegu ozljede dvanaesnika. Potrebno je učiniti
pankreatografiju i kolangiografiju, koja se obično izvodi kroz žučnjak, te identificirati

17
ampulu. Pankreatikoduodenektomija se preporučuje ako su razoreni i drugi dijelovi
dvanaesnika.

6.4. Komplikacije

Poslijeoperacijeske komplikacije se javljaju u 20-30% bolesnika. Najčešće su to pankreasna

fistula, apsces, pseudocista. Pankreasna fistula se uglavnom spontano zatvara ako je sekrecija
manja od 200 mL na dan, a ako je veća od 700 mL na dan, onda se ona kirurški zatvara.
Apsces se liječi debridmanom nekrotičnog tkiva. Pseudo cista se može izliječiti perkutanom
drenažom, a ako je ona posljedica ozljede pankreasnog voda mora se kirurški liječiti.

18
 7. Tanko crijevo

7.1. Anatomija taknog crijeva

Tanko je crijevo dio probavne cijevi između želuca i duodenuma. To je cjevasti šuplji organ i
u njemu se događa najviše razgradnje i apsorpcije hrane. Sastoji se od tri dijela a to su
dvanesnik ili duodenum, tašto crijevo ili jejunum i vito crijevo ili ileum.

Duodenum je početni dio crijeva i dugačak je dvanaest širina palca (25 cm) po čemu je i
dobio ime dvanaestopalačno crijevo. U obliku je slova c s konkavitetom u koji naliježe glava
gušterače. Nalazi se ispod kralježnice u razini između prvog i trećeg slabinskog kralješka.
Dijeli se na gornji dio, silazni dio, vodoravni dio i uzlazni dio. Na slznici zilaznog dijela
nalazi se papilla Vateri gdje se otvara proširenje na kojem se spajaju žučovod i glavni izvodni
gušteračni vod. Također, nalazimo ampularni sfinkter koji regulira dovod žuči i gušteračnih
sokova.

Jejunum i ileum imaju slobodan mezenterij te je njihov zajednički naziv mezenterijalno

crijevo. Duljina mu ne 6-7 metara i nemaju stalan položaj u trbušnoj šupljini nego su pomični.
Prijelaz jejunuma u ileum se može pronaći palpiranjem stijenke tankog crijeva, jer je stijenka
jejunuma deblja i crvena, dok je stijenka ileuma tanka i prozirna. Jejunum se nalazi u
abdomenu i njegovi su nabori dobro razvijeni, a ileum je u zdjelici i tu se nabori već polako
gube.

Tanko crijevo je građeno od nekoliko slojeva : tunica serosa, tunica subserosa, tunica
muscularis, stratum longitudinale, stratum circulare, tela submucosa i tunica mucosa.

19
Fotografija br.8 – anatomija crijeva

20
 7.2. Ruptura crijeva

Kod kontuzije abdomena, ruptura najčešće nastaje nastaje u području jejunuma i ileuma, jer
su ti dijelovi manje pokretni od ostalih dijelova taknog crijeva i jer su najbliži svojim
fiksacijskim točkama. Ti dijelovi uvijek budu komprimirani između kralježnice i prednje
trbušne stijenke.

7.3. Simptomi i dijagnoza

Ubrzo nakon same ozljede javljaju se znakovi peritonitisa. Simptomi mogu biti slični
bolovima kao kod perforacije ulkusa iako nisu toliko snažni. Ako sam bolesnik može
lokalizirati bolove, onda se može otprilike odrediti gdje je nastala ruptura. Dijagnoza se
postavlja na osnovu anamneze i kliničkog pregleda, kao i RTG-a abdomena, ultrazvuka i CT
abdomena, a liječenje je operativno.

7.4. Ruptura duodenuma

Do rupture duodenuma može doći ako je trauma abdomena uslijedila dok su trbušni mišići
bili relaksirani. Osoba će nakon ozljede imati lakše smetnje ako je ozlijeđen samo stražnji zid
duodenuma., a kasnije će nastupiti i jača bol desno iznad pupka koje se može proširiti na leđa,
te onda počinje povraćanje. Vrši se RTG snimak abdomena na kojem se može vidjeti da je
želudac proširen sa nivoom tekućine, a ultrazvukom se može vidjeti retroperitonealni
hematom. Postavka dijagnoze je teška i uglavnom se postavlja kod laparotomije. Smrtnost
kod povrede duodenuma je velika iz samog razloga što je teško postaviti dijagnozu i zbog
čestih povreda i drugih organa.

21
 8. Peritonitis

Peritonitis je upala potrbušnice do koje može doći uslijed bakterijske ili gljivične infekcije ili
kao posljedica povrede abdomena ili abdominalnih organa. Može se podijeliti na primarni,
sekundarni i tercijalni peritonitis te zahtijeva primjenu antimikrobnih lijekova i hitnu
operaciju.

8.1. Peritoneum

Peritoneum je tanka serozna opna koja pokriva organe trbušne šupljine. Neke od njih prekriva
djelomično dok neke u potpunosti. Organi prekriveni peritoneumom su želudac, tanko i
debelo crijevo, gušterača, jetra, žučni mjehur i bubrezi. Njena vanjska opna je je priljepljena
za trbušni zid, a unutarnja opna je omotana oko organa. Peritonealna šupljina, koja se nalazi
između ta dva sloja, je ispunjena seroznom tekućinom koja omogućava njihovo slobno
klizanje.

Peritoneum je građen od mezotelnih stanica, stanica vezivnog tkiva i krvnih žila. Za mezotelne
stanice se u početku smatralo da služe samo za podmazivanje, no one imaju ključnu ulogu u
peritonealnoj homeostazi i proizvode različite enzime i čimbenike rasta, kao i citokine i
proteoglikane. Također su odbrana protiv mikroorganizama i kemijski štetnih tvari.

8.2. Mehanizam nastanka

Primarni peritonitis je akutna infekcija peritoneuma i peritonealne šupljine. Najčešće nastaje

kod bolesnika s cirozom i ascitesom, ali i u osoba s nefrotskim sindromom, akutnim
hepatitisom, lupusom i kod osoba na peritonealnoj dijalizi. Najčešći bakterijski uzročnici su
Escherichia coli i Klebsiella pneumoniae.

Sekuntarni peritonitis nastaje kod upalnog procesa peritonealne šupljine do kojeg može doći
nakon upale, perforacije ili gangrene trbušnih organa. Najčešći uzroci su ruptura dvanaesnika,
upala crvuljka, devertikulitis, upala žučnog mjehura i gušterače ili kao komplikacija kod
operativnih zahvata. Peritonitis se može razviti nakon kirurškog zahvata zbog nekoliko
razloga. Ozljeda žučnog mjehura, uretera, mokraćnog mjehura ili crijeva za vrijeme operacije
može u trbuh izliti bakterije. Do propuštanja može doći i za vrijeme operacija u kojima se

22
spajaju crijevni odsječci. Uzroci mogu biti i curenje tjelesnih tekućina u peritonealnu šupljinu,
ostavljanje stranog tijela u trbušnoj šupljini poslije operacije i traumatske ozljede.

Tercijalni peritonitis je povrat intraabdominalne infekcije nakon terapije primarnog ili

sekundarnog peritonitisa. Razlokovanje između tercijalnog i sekundarnog peritonitisa je
problematično jer je teško odrediti trenutak kada sekundarni prelazi u tercijalni.

Mikroorganizmi koji se javljaju su Pseudomonas aeruginosa, Enterobakter spp., kvasac

Candida albicans...

8.3. Klinička slika i dijagnoza

Da bi se postavila dobra dijagnoza važan je klinički pregled i kliniča prezentacija. Glavni

znakovi koji ukazuju na peritonitis su abdominalna bol i napetost trbuha. Peritonitis je obično
povezan s ileusom pa su mučnina i povraćanje uobičajeni simptomi. Također dolazi do
povišene tjelesne temperature, ubrzanog rada srca, a zatim i do pada krvnog tlaka.
Laparotomijom se najbolje može odrediti dijagnoza, ali je važna i labaratorijska obrada jer
ona može usmjeriti ka ovoj dijagnozi. Povišen je broj leukocita i nezrelih stanica, kao i
upalnih čimbenika. Ultrazvuk, RTG prsa i abdomena, te računalna tomografija mogu pomoću
u postavljanju dijagnoze.

8.4. Terapija i prevencija

Liječenje antibioticima je uspješno kod akutnih infekcija i redukciji mogućih komplikacija.

Za terapiju primarnog peritonitisa, daje se antimikrobna terapija širokog spektra koji
pokrivaju i gram pozitivne i gram negativne bakterije. Daju se također i cefalosporini,
karbapenemi i flurokinoloni.

Kada se radi o osobama sa sekundarnim peritonitisom, liječenje se vrši laparoskopijom jer se

pruža mogućnost poprvke oštećenog tkiva i kontrole izvora same infekcije. Također se može
kombinirati zajedno s lavažom tj čišćenjem peritonealne šupljine radi odstranjenja rezidualne
bakterije. Ako se radi o tercijalnom peritonitisu, onda su nam potrebni jači antibiotici i
ponovna laparoskopija.

23
 9. Mokraćni mjehur

9.1. Anatomija mokraćnog mjehura

Mokraćni mjehur se nalazi u maloj zdjelici gdje se nastavlja na simfizu stidne stijenke, a
prema gore se proteže do gornjeg ruba zdjelice. To je šuplji mišićni organ koji služi kao
spremnik za urin koji se izlučuje oreko bubrega. Iz njega se dalje nastavlja mokraćna cijev
urethra. Može primiti od 200 do 400 mL urina. Sastoji se od dva sloja. Unutra se nalazi
sluznica koja oblaže mokraćni mjehur i koju čini prijelazni epitel. Također nalazimo i mišićni
sloj koji je građen od glatkog mišićnog tkiva. Gornji dio mjehura je prekriven peritoneumom.

Pražnjenjem mokraćnog mjehura upravlja autonomni živčani sustav i svjesna kontrola. Na

vratu mjehura se nalazi dio koji je građen od glatkog mišića koji onemogućava otjecanje
mokraće i njega nazivamo sfinkter.

Fotografija br.9 – anatomija mokraćnog mjehura

9.2. Ozljede mokraćnog mjehura

Ozljede mokraćnog mjehura se dijele na tupe i penetrirajuće. Tupa ozljeda može izazvati
kontuzije, ali obje vrste povreda izazivaju rupturu. Sama ruptura može biti intraperitonealna
ili ekstraperitonealna ili obje u isto vrijeme. Kada je u pitanju intraperitonealna ruptura, ona
zahvaća svod mjehura, te do nje dolazi ako dođe do ozljede mjehura dok je pun. Ove ozljede
su najčešće kod djece jer se njihov mjehur nalazi u abdomenu. Dok je ova česta kod djece,

24
kod odraslih je najčešća ekstraperitonealna ruptura. Do takve rupture dolazi kod prijeloma
karlice ili kod penetrirajuće ozljede. Najčešće komplikacije kod ozljeda mjehura su infekcija,
inkontinencija te nestabilnost mjehura.

9.3. Simptomi, znakovi, dijagnoza

Simptomi su bol u suprapubičnoj regiji i nemogućnost mokrenja, a znakovi su suprapubična

osjetljivost, distenzija, a moguća je i odsutna crijevna peristaltika i znakovi podražaja
peritoneuma. Dijagnoza se postavlja na osnovu anamneze, pregleda i prisutnosti hematurije.
Dijagnoza se potvrđuje CT-om i RTG-om.

9.4. Liječenje

Kod svih ozljeda je potrebno izvršiti kiruršku eksploraciju i zbrinjavanje. Kirurški zahvat nije
potreban kod kontuzija osim ako zbog hematoma dođe do korvarenja ili pomaka vrata
mjehura. Tada je indicirana kateterizacija jer je mokrenje otežano. Ekstraperitonealne rupture
se mogu liječiti samo kateterizacijom.

25
 Zaključak

Na međunarodnom planu trauma je na vrhu, ako ne i na samom vrhu liste uzroka smrti mlađih
od 50 godina. Istodobno, nastavlja se ogroman napredak u dijagnostici i liječenju, dok
područje traumatske,akutne i hitne kirurgije doživljava uzbudljivu i dramatičnu ekspanziju i
restrukturiranje, uspostavom novih kirurških specijalnosti. U ovom ključnom trenutku,
poželjno je raditi u smjeru uvođenja reda i ujednačenosti utemeljenog na dokazima u sustav
skrbi o traumi.

Ozljede abdomena, osobito one uzrokovane tupim silom su vodeći uzrok morbiditeta i
smrtnosti u svim dobnim skupinama, ali to je jedan od najzahtjevnijih stanja s kojima se
liječnici hitne pomoći susreću zbog raznovrsne kliničke manifestacije3. Razlika u ozbiljnosti
između manifestacije simptoma i stvarnih ozljeda u značajnom broju slučajeva čini brzu
dijagnozu i liječenje za takve bolesnike mnogo složenijom. Tijekom vođenja pacijenata s
trbušnom ozljedom, trebalo bi imati na umu da i naizgled lakša ozljeda može biti uzrok daljih,
većih intraabdominalnih ozljeda organa, i da je brzo i učinkovito dijagnosticiranje i liječenje
takvih ozljeda ono što osigurava bolji ishod za bolesnika.

3
O. J. McAnena, E. E. Moore, and J. A. Marx, “Initial evaluation of the patient with blunt abdominal trauma,”
Surgical Clinics of North America, vol. 70, no. 3, 1990

26
 Literatura

Guyton A.C., Hall J.E., Medicinska fiziologija, Medicinska naklada, Zagreb, 2006.

Ivan Prpić i suradnici, Kirurgija za medicinare, drugo izdanje, Zagreb, 2002.

Ivan Prpić i suradnici, Kirurgija, treće izdanje, Zagreb, 2006.

Krmpotić-Nemanić J., Marušić A., Anatomija čovjeka, Medicinska naklada, Zagreb, 2007.

Mirko Ćuš, Anatomija i fiziologija čovjeka, peto izdanje, Sarajevo, 1991.

O. J. McAnena, E. E. Moore, and J. A. Marx, “Initial evaluation of the patient with blunt
abdominal trauma,” Surgical Clinics of North America, vol. 70, no. 3, 1990

http://www.msd-prirucnici.placebo.hr/msd-prirucnik/ozljede-i-trovanja/ozljede-mokracno-
spolnog-sustava/ozljede-mokracnog-mjehura (24.01.2022.)

https://hrcak.srce.hr/clanak/290716 (24.01.2022.)

https://urgentna-medicina.blogspot.com/2013/01/povrede-ozljede-abdomena.html?m=1
(24.01.2022.)

https://www.hpps.com.hr/sites/default/files/Dokumenti/2013/pdf/Dok%2029.pdf
(24.01.2011.)

https://www.plivazdravlje.hr/aktualno/clanak/27239/Peritonitis-upala-potrbusnice.html
(24.01.2022.)

27