‫‪3418‬‬

‫فیقهی ئاسان‪ :‬پهرتووكی نوێژ‪ :‬دهروازهی چوارهم‪ :‬مهرجهكانی نوێژ وڕوكنهكانی لهگهڵ‬
‫بهڵگهكانی وه حوكمی ئهو كهسهی نوێژ ناكات‬
‫الفقه امليرس‪ :‬كتاب الصالة‪ :‬ابلاب الرابع‪ :‬يف رشوط الصالة وأراكنها وأدلة‬
‫ذلك وحكم تاركها‬
‫< كوردی ‪-‬كردي ‪> kurdish -‬‬

‫دهسته بژێرێك له زانایان‬

‫خنبة من العلماء‬
‫‪‬‬

‫وهرگێڕانی‪ :‬حاجی ئومێد عومهر چرۆستانی‬

‫پێداچونهوهی‪ :‬پشتیوان سابیر عهزیز‬

‫ترمجة ‪ :‬أوميد عمر يلع اجلروستاين‬

‫مراجعة‪ :‬بشتيوان صابر عزیز‬
 ‫‪1 ‬‬

‫مهرجهكانی نوێژ وڕوكنهكانی لهگهڵ بهڵگهكانی وه حوكمی ئهو كهسهی نوێژ ناكات‬

‫سوپاس وستایش بۆ خوای گهوره ومیهرهبان وه درود وصهاڵت وسهالم بۆ سهر موحهممهدی كوڕی‬

‫عهبدوڵاڵ و اا وبهیت و یار ویاوهر و شوێنكهوتوانی ههتا ههتایه ‪.‬‬

‫بهڕیزان و خۆشهویستان له چوار چێوهی بابهتهكانی نوێژ‪ ،‬دێینه خزمهت اێوهی بهرێز‪ ،‬اهمجاره‬

‫بهیارمهتی خوای گهوره لهبارهی مهرجهكانی نوێژ وڕوكنهكانی‪ ،‬لهگهڵ بهڵگهكانی‪ ،‬وه حوكمی اهو‬

‫كهسهی نوێژ ناكات‪ ،‬اهم ووتارهتان پێشكهش دهكهین‪ ،‬كه خۆی له نۆ بابهتدا دهبینێتهوه‪:‬‬

‫بابهتی یهكهم‪ :‬ژمارهی نوێژه فهرزهكان‪ ،‬بابهتی دووهم‪ :‬نوێژ لهسهر كێ واجبه؟ بابهتی سێههم‪:‬‬

‫مهرجهكانی نوێژ‪ ،‬بابهتی چوارهم‪ :‬ڕوكنهكانی نوێژ‪ ،‬بابهتی پێنجهم‪ :‬واجباتهكانی نوێژ‪ ،‬بابهتی‬

‫شهشهم‪ :‬سوننهتهكانی نوێژ‪ ،‬بابهتی حهوتهم‪ :‬اهو شتانهی نوێژ بهتاڵ دهكهنهوه‪ ،‬بابهتی ههشتهم‪:‬‬

‫اهو شتانهی مهكروهن لهناو نوێژدا‪ ،‬بابهتی نۆیهم‪ :‬حوكمی كهسی نوێژ نهكهر ‪.‬‬

‫بابهتی یهكهم‪ :‬ژمارهی نوێژه فهرزهكان‪:‬‬

‫ژمارهی نوێژه فهرزهكان پێنج نوێژن‪ ،‬اهوانیش بریتین له نوێژهكانی‪ :‬بهیانی و نیوهڕۆ وعهسر و‬

‫شێوان و خهوتنان‪ ،‬كه ایجماع وكۆدهنگی زانایانی ایسالمی لهسهره‪ ،‬بهڵگهش لهسهر اهمه‪ ،‬اهو‬

‫فهرموودهیهیه كه طهلحهی كوڕی عوبهیدوڵاڵ ( خوای لێ ڕازی بێت ) ڕیوایهتی كردووه‪ ،‬كه عهرهبێكی‬

‫دهشتهكی هاته خزمهت پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) و پێی ووت ‪ } :‬يا رسول اهلل ماذا فرض ي‬
‫يلع‬

‫من الصالة؟ قال‪ :‬مخس صلوات يف ايلوم والليلة ‪ , )1( { ....‬واتا ‪ :‬ئهی پێغهمبهری خوا من چیم له نوێژ لهسهر فهرزه؟‬

‫پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) له وهاڵمیدا فهرموویهتی‪ :‬پێنج نوێژت لهسهر فهرزه له شهو‬

‫وڕۆژێكدا ‪...‬‬

‫(‪ )1‬موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )11‬ڕیوایهتی كردووه ‪.‬‬

 ‫‪2 ‬‬

‫وه به بهڵگــهی اــهو فــهرمــوودهیــهش ‪ :‬حديث أنس ( ريض اهلل عنه ) } يف قصة الرجل من أهل ابلادية‪ ,‬وقوهل للنيب‬

‫( صیل اهلل عليــــه وسلم ) وزعـــم رسولك أن علينا مخس صلوات يف يومنا ويللتنا‪ ,‬قال ( صیل اهلل عليه وسلم ) ‪ :‬صدق ‪...‬‬

‫احلديث { (‪. )1‬‬

‫واتا‪ :‬اهنهسی كوڕی مالیك ( خوای لێ ڕازی بێت ) ڕیوایهتی كردووه‪ ،‬له بهسهرهاتی اهو پیاوه‬

‫دهشتهكیهی كه ووتی به پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم )‪ ،‬نێراوهكهتان وا گومان دهبات كه‬

‫له شهو و ڕۆژێكدا پێنج نوێژمان لهسهر فهرزه‪ ،‬پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فهرمووی‪:‬‬

‫ڕاست دهكات‪ ....‬فهرموودهكه ‪.‬‬

‫بابهتی دووهم‪ :‬نوێژ لهسهر كێ واجبه؟‬

‫نوێژ واجبه لهسهر ههموو كهسێكی موسڵمانی باڵغی عاقڵ‪ ،‬اهگهر اافرهت بوو له سوڕی مانگانه و‬

‫خوێنی مناڵ بووندا نهبێت‪ ،‬مناڵیش كه تهمهنی گهیشته حهوت ساڵ فهرمانی پێدهكرێت به‬

‫اهنجامدانی‪ ،‬وه له تهمهنی ده ساڵیدا اهگهر نهیكرد لێی دهدرێت تاوهكو بیكات‪ ،‬اهویش به بهڵگهی‬

‫اهو فهرموودهیهی كه پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فهرموویهتی ‪ } :‬رفع القلم عن ثالثة‪ ,‬فذكر‬

‫فيها وعن الصيب حىت حيتلم { واتا ‪ :‬قهڵهمی نووسینی تاوان لهسهر سێ كهس ههڵگیراوه‪ ،‬لهوانهیش لهسهر‬

‫مناڵێك ههتا اهو كاتهی باڵغ دهبێت‪ ،‬وه له بارهی فهرمان كردن به مناڵیش بۆ نوێژ كردن پێغهری خوا ( صلی‬

‫الله علیه وسلم ) فهرموویهتی‪ } :‬مروا أوالدكم بالصالة لسبع‪ ,‬وارضبوهم عليها لعرش‪ ,‬وفرقوا بينهم يف املضاجع { (‪. )2‬‬

‫واتا‪ :‬فهرمان بكهن به مناڵهكانتان به نوێژ كردن له تهمهنی حهوت ساڵیدا‪ ،‬وه اهگهر له تهمهنی‬

‫ده ساڵیدا نهیانكرد لێیان بدهن تاوهكو دهیكهن‪ ،‬وه ههر له تهمهنی ده ساڵیدا جێگای خهوتنیان جیا‬

‫بكهنهوه ‪.‬‬

‫بابهتی سێههم‪ :‬مهرجهكانی نوێژ ‪:‬‬

‫مهرجهكانی نوێژ نۆ مهرجن‪:‬‬

‫(‪ )1‬موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )11‬ڕیوایهتی كردووه ‪.‬‬

‫(‪ )2‬اهحمهد ڕیوایهتی كردووه (‪ ،)101/3‬وه اهبو داود به فهرموودهی ژماره (‪ )494‬وه تیرموذی به فهرموودهی ژماره (‪ )404‬ڕیوایهتیان كردووه‪ ،‬وه‬

‫وتویهتی‪ :‬اهم فهرموودهیه فهرموودهیهكی حهسهنه‪ ،‬وه حاكم له موستدهركهكدا به صهحیحی داناوه‪ ،)101/1( ،‬وه شێح اهلبانیش له ‪ :‬اإلرواء به‬

‫صهحیحی داناوه ‪ :‬بڕوانه ‪ :‬اإلرواء فهرموودهی ژماره (‪.)144‬‬

 ‫‪3 ‬‬

‫یهكهم‪ :‬ایسالم‪ ،‬واتا‪ :‬دهبێت اهو كهسهی نوێژ دهكات موسڵمان بێت‪ ،‬چونكه نوێژی كهسی بێباوهڕ‬

‫دروست نیه و بهتاڵه ‪.‬‬

‫دووهم‪ :‬ژیر بێت‪ ،‬بۆیه نوێژی شێت دروست نیه‪ ،‬چونكه خوای گهوره تهكلیفی لێ نهكردووه ‪.‬‬

‫سێههم ‪ :‬باڵغ بێت‪ ،‬نوێژ لهسهر مناڵ واجب نیه تاوهكو باڵغ نهبێت‪ ،‬بهاڵم هێنده ههیه له تهمهنی‬

‫حهوت ساڵیدا فهرمانیان پێدهكرێت كه اهنجامی بدهن‪ ،‬وه لهتهمهنی ده ساڵیدا اهگهر نهیانكرد‬

‫لێیان دهدرێت‪ ،‬اهویش به بهڵگهی اهو فهرموودهیهی كه پێشتر ااماژهمان پێكردبوو‪ ،‬پێغهمبهری خوا‬

‫( صلی الله علیه وسلم ) فهرمووی بووی ‪ } :‬مروا أوالدكم بالصالة لسبع‪ ,‬وارضبوهم عليها لعرش‪ ,‬وفرقوا بينهم يف‬

‫املضاجع { (‪ , )1‬واتا‪ :‬فهرمان بكهن به مناڵهكانتان به نوێژ كردن له تهمهنی حهوت ساڵیدا‪ ،‬وه اهگهر‬

‫له تهمهنی ده ساڵیدا نهیانكرد لێیان بدهن تاوهكو دهیكهن‪ ،‬وه ههر له تهمهنی ده ساڵیدا جێگای‬

‫خهوتنیان جیا بكهنهوه ‪.‬‬

‫چوارهم‪ :‬پاكیهتی له ههردوو بێ دهست نوێژی گــهورهی و بچــووك‪ ( ،‬بێ دهست نوێژی و لهش‬

‫گرانی )‪ ،‬اهگهر ااو دهست كهوت بۆ نههێشتنیان‪ ،‬اهویش به بهڵگهی اهو فهرموودهیهی كه عهبدواڵی‬

‫كوڕی عومهر ( خوایان لێ ڕازی بێت ) ڕیوایهتی كردووه‪ ،‬كه پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم )‬

‫فهرموویهتی ‪ } :‬ال يقبل اهلل صالة بغري طهور { (‪ , )2‬واتا ‪ :‬خوای گهوره نوێژی بێ دهست نوێژ گیرا ناكات ‪.‬‬

‫پێنجهم ‪ :‬هاتنی كاتی نوێژهكه ‪ :‬چونكه خوای گهوره فهرموویهتی ‪ :‬ﱡﭐ ﲔ ﲕ ﲖ ﲗ ﲘ‬

‫ﲙ ﲚ ﱠ (‪ ،)3‬واتا ‪ :‬بێگومان نوێژ لهسهر باوهڕداران فهرزێكه‪ ،‬كات و شێوهی كردنهكهی الی‬

‫خوا دیاریكراوه ‪.‬‬

‫ههروهها به بهڵگهی اهو فهرموودهیهش ‪ } :‬أم جربیل َّ‬

‫انليب بالصلوات احلمس‪ ,‬ثم قال ‪ :‬ما بني هذين الوقتني وقت‬

‫{ (‪ ،)1‬واتا ‪ :‬جوبرهایل ایمامهتی ههر پێنج نوێژهكهی بۆ پێغهمبهری خوا كرد‪ ،‬پاشان پێی ووت‪ :‬له‬

‫(‪ )1‬اهحمهد ڕیوایهتی كردووه (‪ ،)101/3‬وه اهبو داود به فهرموودهی ژماره (‪ )494‬وه تیرموذی به فهرموودهی ژماره (‪ )404‬ڕیوایهتیان كردووه‪ ،‬وه‬

‫وتویهتی‪ :‬اهم فهرموودهیه فهرموودهیهكی حهسهنه‪ ،‬وه حاكم له موستدهركهكدا به صهحیحی داناوه‪ ،)101/1( ،‬وه شێح اهلبانیش له ‪ :‬اإلرواء به‬

‫صهحیحی داناوه ‪ :‬بڕوانه ‪ :‬اإلرواء فهرموودهی ژماره (‪.)144‬‬

‫(‪ )2‬موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )114‬ڕیوایهتی كردووه ‪.‬‬

‫(‪ )3‬سورهتی النساء‪ :‬اایهتی ‪.103 :‬‬

 ‫‪4 ‬‬

‫نێوان اهم دوو كاتهدا كاتێكی ههیه‪ ،،،،‬بۆیه پێش هاتنی كاتی نوێژ اهنجامدانی دروست نیه‪ ،‬ههر‬

‫وهك چۆن پاش تێپهڕ بوونی كاتهكهشی دروست نیه‪ ،‬مهگهر لهبهر بیانویهكی شهرعی نهبێت ‪.‬‬

‫شهشهم‪ :‬داپۆشینی عهورهت – بهپێی توانا – به شتێك كه وهصفی لهش والر و جهسته نهكات‪،‬‬

‫خوای گهورهش لهم بارهیهوه فهرموویهتی ‪ :‬ﱡﭐ ﱁ ﱂ ﱃ ﱄ ﱅ ﱆ ﱇ ﱈ ﱠ (‪ ،)2‬واتا ‪ :‬اهی‬

‫نهوهی اادهم‪ ،‬پۆشاکی جوان و ڕازاوهتان بپۆشن له کاتی ههموو نوێژێکدا ‪.‬‬

‫ههروهها پێغهمبهری خوا ( صـلی الله علیـه وســلم ) فــهرمــوویهتی ‪ } :‬ال يقبل اهلل صالة حائض إال‬

‫خبمار { (‪ ,)3‬واتا خوای گهوره نوێژی اافرهتی باڵغ بوو بهبێ سهرپۆش گیرا ناكات ‪.‬‬

‫بێگومان عهورهتی پیاوانی باڵغ بوو له نێوان ناوك واهژنۆیه‪ ،‬به بهڵگهی اهو فهرموودهیهی‬

‫پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فــهرمووی به جابری كوڕی عهبدوڵاڵ ( خوای لێ ڕازی بێت )‪:‬‬
‫ً‬
‫} إذا صليت يف ثوب واحد‪ ,‬فإن اكن واسعا فاتلحف به‪ ,‬وإن اكن ضيقاص فاتزر به { (‪ ،)4‬واتا ‪ :‬اهگهر به یهك پارچی‬

‫بهرگهوه نوێژت كرد و فراوان بوو‪ ،‬له خۆتی ااڵینه و خۆتی پێداپۆشه‪ ،‬خۆ اهگهر اهو بهرگه تهسك‬

‫بوو‪ ،‬اهوا بیكه به دهرهدامان ( ایزار ) نێوان ناوك و اهژنۆتی پێداپۆشه ‪.‬‬

‫بهاڵم اهگهر یهك بهرگی پێ بوو تهنها بهشی داپۆشینی نێوان ناوك واهژنۆی دهكرد‪ ،‬اهوا باشتر‬

‫وایه شتێكیش بدات بهسهر شان وملیدا‪ ،‬چونكه پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) ڕێگری‬

‫كردووه كه مرۆڤی موسڵمان به یهك بهرگهوه نوێژ بكات و هیچی نهدابێت بهسهر شان وملیدا ‪.‬‬

‫دهبێت اهوهش بزانین كه الشه و جهستهی اافرهت ههموو عهورهته‪ ،‬جگه له ڕوومهت و دهستهكانی‬

‫نهبێت‪ ،‬بهاڵم اهگهر به حزوری كهسانی بێگانه نوێژی كرد اهوا ههموو شوێنێكی دادهپۆشێت‪ ،‬به‬

‫(‪ )1‬اهحمهد ڕیوایهتی كردووه (‪ ،)330/3‬وه نهساایش ڕیواتی كردووه‪ ، )91/1( ،‬وه تیرموذی به فهرموودهی ژماره (‪ )150‬ڕیوایهتی كردووه‪ ،‬وه شێح‬

‫اهلبانیش له ‪ :‬اإلرواء به صهحیحی داناوه ‪ :‬بڕوانه ‪ :‬اإلرواء فهرموودهی ژماره (‪.)150‬‬

‫(‪ )2‬سورهتی االغارف‪ :‬اایهتی‪. 31 :‬‬

‫(‪ )3‬اهبو داود به فهرموودهی ژماره (‪ )714‬و تیرموذی به فهرموودهی ژماره (‪ )345‬و ابن ماجه به فهرموودهی ژمارهی (‪ )755‬ڕیوایهتیان كردووه‪ ،‬شێخ‬

‫اهلبانیش به فهرموودهیهكی صهحیحی داناوه‪ ،‬بڕوانه ‪ :‬پهرتووكی اإلرواء ‪ :‬فهرموودهی ژماره (‪. )197‬‬

‫(‪ )4‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )371‬و موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )3010‬ڕیوایهتیان كردووه ‪.‬‬
 ‫‪5 ‬‬

‫بهڵگهی اهو فهرموودهیهی كه پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فهرموویهتی ‪ } :‬املرأة عورة { (‪,)1‬‬

‫واتا ‪ :‬اافرهت ههموو الشهی عهورهته‪ ،‬ههروهها فهرموویهتی ‪ } :‬ال يقبل اهلل صالة حائض إال خبمار { (‪ ,)2‬واتا‬

‫خوای گهوره نوێژی اافرهتی باڵغ بوو بهبێ سهرپۆش گیرا ناكات ‪.‬‬

‫حهوتهم ‪ :‬دوور ڕاگرتنی جلوبهرگ و الشه و اهو جێگایهی نوێژی تێدا دهكات له ههموو پیس‬

‫وچهپهڵیهك به پێی توانا و بۆ گونجان‪ ،‬چونكه خوای گهوره فهرموویهتی ‪ :‬ﱡﭐ ﲣ ﲤ ﱠﭐ (‪ , )3‬واتا ‪:‬‬

‫بهرگ و كااڵت‪ ،‬خاوێن بكهرهوه‪ ،‬واته‪ :‬دڵ و دهروونت‪ ،‬كارو كردارت ههمووی بهخاوێن رابگره چونكه‬

‫موسڵمان دهبێ گرنگی به دیوی دهرهوهو ناوهوهی بدات ‪.‬‬

‫ههروهها پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فهرموویهتی ‪ } :‬تزنهوا من ابلول‪ ,‬فإن اعمة عذاب القرب‬

‫منه { (‪ ، )4‬واتا ‪ :‬خۆتان له میز پاك ڕابگرن‪ ،‬چونكه زۆرینهی سزای گۆر به هۆی اهوهوهیه ‪.‬‬

‫ههروهها پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) به اهسمای فهرموو كاتێك جلوبهرگهكهی‬

‫خوینی سوڕی مانگانهی پێوه بوو } حتته‪ ,‬ثم تقرصه باملاء‪ ,‬ثم تنضحه‪ ,‬ثم تصيل فيه { (‪ ،)5‬واتا‪ :‬سهرهتا اهو شوێنه‬

‫بووهڵه‪ ،‬پاشان به ااو جێگاكهی دهست پێدا بهێنه‪ ،‬له دواییشدا به ااوی بیشۆره‪ ،‬پاشان نوێژی پێوه‬

‫بكه ‪.‬‬

‫ههروهها كاتێك اهو كابرا دهشتهكیه هاته ناو مزگهوتهوه میزی تێدا كرد پێغهمبهری خوا ( صلی‬

‫الله علیه وسلم ) به هاواڵنی فهرموو ‪ } :‬أریقوا ىلع بوهل سجال من ماء { (‪ ،)6‬واتا ‪ :‬سهتڵێكی پڕ له ااو بكهن‬

‫به جێگاكهیدا‪.‬‬

‫(‪ )1‬تیرموذی به فهرموودهی ژماره (‪ )394‬ڕیوایهتی كردووه‪ ،‬وه ‪ ،‬وه شێخ اهلبانیش به فهرموودهیهكی صهحیحی داناوه‪ ،‬بڕوانه ‪ :‬پهرتووكی اإلرواء ‪:‬‬

‫فهرموودهی ژماره (‪. )143‬‬

‫(‪ )2‬اهبو داود به فهرموودهی ژماره (‪ )714‬و تیرموذی به فهرموودهی ژماره (‪ )345‬و ابن ماجه به فهرموودهی ژمارهی (‪ )755‬ڕیوایهتیان كردووه‪ ،‬وه‬

‫شێخ اهلبانیش به فهرموودهیهكی صهحیحی داناوه‪ ،‬بڕوانه ‪ :‬پهرتووكی اإلرواء ‪ :‬فهرموودهی ژماره (‪. )197‬‬

‫(‪ )3‬سورتی المدثر ‪ :‬اایهتی ‪.. 4 :‬‬

‫(‪ )4‬داره قوطنی ڕیوایهتیكردووه (‪ ،)94/1‬به فهرموودهی ژماره (‪ )453‬ڕیوایهتی كردووه‪ ،‬وه شێخ اهلبانیش به فهرموودهیهكی صهحیحی داناوه‪ ،‬بڕوانه ‪:‬‬

‫پهرتووكی اإلرواء ‪ :‬فهرموودهی ژماره (‪. )180‬‬

‫(‪ )5‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )114‬و موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )191‬ڕیوایهتیان كردووه ‪.‬‬

‫(‪ )6‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )110‬ڕیوایهتی كردووه ‪.‬‬

 ‫‪6 ‬‬

‫ههشتهم‪ :‬ڕوو كردنه قیبله تا دهتوانیت وبۆت دهكرێت‪ ،‬چونكه خوای گهوره فهرموویهتی ‪ :‬ﱡﭐ ﲗ‬

‫ﲘ ﲙ ﲚ ﲛﱠ (‪ ، )1‬واتا ‪ :‬ایتر لهمهودوا له نوێژهكانتدا ڕوو بکهره کهعبه‪.‬‬

‫ههروهها پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فهرموویهتی ‪ } :‬إذا قمت إىل الصالة فأسبغ الوضوء‪ ,‬ثم‬

‫استقبل القبلة { (‪ ،)2‬واتـا ‪ :‬هــهركاتێك ههستایت بۆ نوێژ جوان دهست نوێژ بگره‪ ،‬وپاشان ڕوو بكهره‬

‫قیبله ‪.‬‬

‫نۆیهم ‪ :‬نیهتهێنان ‪ :‬بههیچ شێوهك نوێژ كردن به بێ نیهتهێنان نابێت و دروست نیه‪ ،‬اهویش به‬

‫بهڵگهی اهو فهرموودهیهی كه عومهری كوڕی خهتاب ( خوای لێ رازی بێت ) ڕیوایهتی كردووه‪ ،‬كه‬

‫پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فهرموویهتی ‪ } :‬إنما األعمال بانليات { (‪ ،)3‬واتا ‪ :‬ههموو‬

‫كاروكردهوهیهك به پێی نیهتی خاوهنهكهیهتی ‪.‬‬

‫بێگومان جێگا وڕێگای نیهتیش ناو دڵه‪ ،‬ههقیقهتهكهشی بریتیه له عهزم كردن بۆ اهنجامادنی‬

‫كارێك‪ ،‬وه دروست نیه نیهتهێنان به زمان دهرببڕێت‪ ،‬چونكــه پێغــهمبهری خوا ( صلی الله علیه‬

‫وسلم ) به زمان دهری نهبڕیوه‪ ،‬ههروهها ثابت وجێگیریش نهبووه كه هیچ كهسێك له هاوهاڵن كارێكی‬

‫لهو شێوهیهیان كرد بێت ‪.‬‬

‫بابهتی چوارهم‪ :‬ڕوكنهكانی نوێژ ‪:‬‬

‫مهبهست له اهركان اهو ههڵسوكهوتانهیه كه پهرستن وعیبادهتهكانی لێ پێك دێت‪ ،‬بهشێوهیهك‬

‫پهرستنهكان الی دروست نیه و الی خوای گهوره وهرناگیررێن بهبێ اهو ڕوكنانه‪ ،‬جیاوازی نێوان ڕوكن‬

‫ومهرجهكانی نوێژیش اهوهن‪ ،‬مهرجهكان پێش دهست پێكردنی پهرستنهكهیه‪ ،‬و لهگهڵیدا بهردهوام‬

‫دهبێت تا كۆتایی‪ ،‬بهاڵم ڕوكن لهسهرهتای چوونه ناو پهرستنهكهوه دهست پێدهكات پێك دێت له‬

‫ههندێك ووته و كردار وههڵسوكهوت ‪.‬‬

‫(‪ )1‬سورهتی البقرة ‪ :‬اایهتی ‪. 144 :‬‬

‫(‪ )2‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )7151‬و موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )394‬ڕیوایهتیان كردووه ‪.‬‬

‫(‪ )3‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )1‬و موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )1904‬ڕیوایهتیان كردووه ‪.‬‬
 ‫‪7 ‬‬

‫ڕوكنهكانی نوێژ چوارده ڕوكنن‪ ،‬بههیچ شێوهیهك نهكردنیان به عهمدی و نه به سههو نه به‬

‫نهزانین چاوپۆشی لێ ناكرێت‪ ،‬وازهێنان و نهكردنی ههر ڕوكنێك لهو ڕوكنانه نوێژهكه بهتاڵ‬

‫دهكاتهوه‪ ،‬اهوانیش بریتین له‪-:‬‬

‫‪ -1‬اهنجامدانی نوێژ بهڕاوهستانهوه‪ ،‬بۆ نوێژه فهرزهكان بۆ كهسێك توانای وهستانی ههبێت‪،‬‬

‫چونكه خوای گهوره فهرموویهتی ‪:‬ﭐﱡﭐ ﱆ ﱇ ﱈ ﱠ (‪ ،)1‬واتا‪ :‬ههمیشه بهملكهچیهوه به فهرمانی‬

‫خوا ههستن و‪ ،‬بێ دهنگ و بهترسهوه نوێژ بكهن‪.‬‬

‫ههروهها پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) به عیمرانی كوڕی حوصهینی فهرموو ‪ } :‬صل‬
‫ً‬ ‫ً‬
‫قائما‪ ,‬فإن لم تستطع فقاعدا‪ ,‬فإن لم تستطع فعیل جنب { (‪ ,)2‬واتا ‪ :‬نوێژهكهت به پێوه اهنجام بده‪ ،‬اهگهر نهتوانی‬

‫اهوه به دانیشتنهوه‪ ،‬خۆ اهگهر ههر نهتوانی اهوا به لهسهرال و پاڵ كهوتنهوه اهنجامی بده ‪.‬‬

‫بۆیه اهگهر هاتوو له نوێژه فهرزهكاندا لهبهر بوونی بیانوویهكی شهرعی نهیتوانی به پێوه‬

‫نوێژهكانی بكات‪ ،‬وهك لهبهر نهخۆشی‪ ،‬یان لهبهر ترس و هاوشێوهی اهوانه‪ ،‬اهوا ڕێگای پێدراوه له‬

‫شهرعدا بهو شێوهیهی كه دهتوانی جا به دانیشتنهوه بێت یان به پاڵ كهوتن ولهسهرال بێت ‪.‬‬

‫بهاڵم سهبارهت به نوێژه سوننهتهكان‪ ،‬كردنیان به پێوه سوننهته نهك ڕوكن‪ ،‬بهاڵم به پێوه‬

‫اهنجامی دانیان باشتره و خێرتره لهو كهسهی كه به دانیشتنهوه یان به پاڵكهوتنهوه اهنجامیان‬

‫دهدات‪ ،‬به بهڵگهی اهو فهرموودهیهی كه پێغهمبهری خوا (صلی الله علیه وسلم) فهرموویهتی‪ } :‬صالة‬

‫القاعد ىلع انلصف من صالة القائم { (‪ , )3‬واتا ‪ :‬خێری اهو نوێژهی به دانیشتنهوه دهكرێت نیوهی خێری اهو‬

‫نوێژهیه كه به پێوه اهنجام دهدرێت ‪.‬‬

‫‪ -1‬تهكبیرهی ایحرام له سهرهتاوه‪ ،‬واتا‪ :‬الله أكبر كردنی چوونه ناو نوێژهوه‪ ،‬وه هیچ ذیكرێكی‬

‫تری غهیری الله أكبر جێگای اهمه ناگرێتهوه ودروست نیه‪ ،‬اهویش به بهڵگهی اهو فهرموودهیه‬

‫كاتێك پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) اهو كهسهی بینی نوێژهكهی به ڕێك وپێكی وهك‬

‫(‪ )1‬سورهتی البقرة‪ :‬اایهتی‪.138 :‬‬

‫(‪ )2‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )1114‬ڕیوایهتی كردووه ‪.‬‬

‫(‪ )3‬موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )435‬ڕیوایهتی كردووه ‪.‬‬

 ‫‪8 ‬‬

‫خۆی اهنجام نادات‪ ،‬پێی فهرموو‪ } :‬إذا قمت إىل الصالة فكرب { (‪ ،)1‬واتا ‪ :‬كاتێك ههستایت بۆ نوێژ كردن‬

‫الله أكبر بكه‪ ،‬ههروهها له فهرموودهیهكی تردا پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم )‬

‫فهرموویهتی ‪ } :‬حتریمها اتلكبري وحتليلها التسليم { (‪ ، )2‬واتا ‪ :‬تهحریمی چوونه ناو نوێژ به الله أكبر كردن‬

‫دهبێت‪ ،‬وه هاتنه دهرهوه و تهحلیلیشی به سهالمدانهوه دهبێت ( مهبهست له تهحریم لهم‬

‫فهرموودهیهدا اهوهیه ههركاتێك نوێژخوێن الله أكبری كرد‪ ،‬ههموو شتێكی لێ حهرام دهبێت جگه لهو‬

‫ههڵسوكهوت و گوفتارانه نهبێت كه له سوننهتدا دیاری كراون‪ ،‬وه مهبهست له تهحلیلیش اهوهیه به‬

‫سهالمدانهوه تهواوی اهو شتانهی كه الله أكبر حهرام بووبن‪ ،‬بهسهالمدانهوه حهاڵڵ دهبنهوه و مرۆڤ‬

‫له نوێژ تهواو دهبێت ) ‪.‬‬

‫بۆیه دهبێت اهوه بزانین كه نوێژ كردن بهبێ الله أكبری چوونه ناو نوێژ دروست نیه ودانامهزرێت ‪.‬‬

‫‪ -3‬خوێندنی سورهتی ( الفاحتة ) بهو شێوهیهی له قورااندا هاتووه‪ ،‬له ههمووو ڕكاتێكدا‪ ،‬به بهڵگهی‬

‫اهو فهرموودهیهی كه پێغهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فهرموویهتی‪ } :‬ال صالة ملن لم يقرأ بفاحتة‬

‫الكتاب { (‪ ،)3‬واتا ‪ :‬نوێژ دروست نیه ودانامهزرێت بۆ اهو كهسهی كه سورهتی ( الفاحتة ) ناخوێنێت‪ ،‬بهاڵم‬

‫اهگهر هاتوو كهسێك هاته ناو مزگهوت و تهنها گهیشت به كڕنوش (ڕكوع) دا‪ ،‬یان هێنده پێداگهیشت‬

‫كه نهیتوانی سورهتی ( الفاحتة ) به تهواوهتی بخوێنێت‪ ،‬اهوا نوێژهكهی دروسته و به دهقی فهرموودهی‬

‫صهحیح خوێندنی اهو سورهتهی لهسهر دهكهوێت‪ ،‬یان لهسهر ڕای زۆرێك له زانایان نوێژ خوێن له‬

‫نوێژه ااشكراكانی وهك بهیانی و اێواره و عیشا اهگهر سورهتی ( الفاحتة ) یشی نهخوێند اهوا‬

‫خوێندنی ایمامهكه جێگای خوێندنی اهویش دهگرێتهوه‪ ،‬بهاڵم اهگهر توانی لهو ساتهی كه ایمام‬

‫كهمێك دهوهستێت اهویش سورهتی ( الفاحتة ) بخوێنێت اهوا زۆر باشتره ‪.‬‬

‫(‪ )1‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )493‬و موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )394‬ڕیوایهتیان كردووه ‪.‬‬

‫(‪ )2‬اهبو داود به فهرموودهی ژماره (‪ )71‬و ابن ماجه به فهرموودهی ژماره (‪ ،)145‬وه تیرموذی به فهرموودهی ژماره (‪ )3‬ڕیوایهتی كردووه‪ ،‬وه شێخ‬

‫اهلبانیش به فهرموودهیهكی حهسهنی داناوه‪ ،‬بڕوانه ‪ :‬پهرتووكی صحیح سنن ابن ماجه فهرموودهی ژماره (‪. )114‬‬

‫(‪ )3‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )457‬و موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )394‬ڕیوایهتیان كردووه ‪.‬‬
 ‫‪9 ‬‬

‫‪ -4‬كڕنوش ( ڕكوع ) بردن له ههموو ڕكاتێكدا‪ ،‬خوای گهورهش لهم بارهیهوه فهرموویهتی ‪ :‬ﱡﭐ ﲅ‬

‫ﲆ ﲇ ﲈﲉﲊ ﲋ ﲌ ﲍ ﲎﲏ ﲐﲑ ﱠ (‪ ,)1‬واتا ‪ :‬اهی اهو کهسانهی‬

‫ایمان و باوهڕتان هێناوه كڕنووش و سوژده بهرن و (نوێژهکانتان بهجوانی بکهن) و پهروهردگارتان‬

‫بپهرستن له ههموو بارودۆخێکداو تا دهتوانن چاکه و چاکهکاری اهنجام بدهن بۆ اهوهی سهرفرازو‬

‫سهرکهوتووبن ‪.‬‬

‫ههروهها به بهڵگهی بهشێك لهو فهرموودهیهی كاتێك پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم )‬

‫اهو كهسهی بینی نوێژهكهی به ڕێك وپێكی وهك خۆی اهنجام نادات‪ ،‬پێی فهرموو‪ } :‬ثم اركع حىت تطمنئ‬
‫ً‬
‫راكعا { (‪ ،)2‬واتا ‪ :‬پاشان كڕنوش ببه‪ ،‬تاوهكو به تهواوی دڵنیا دهبیتهوه له كڕنوش بردندا الشه و‬

‫جهستهت له جوڵه دهكهوێت‪.‬‬

‫‪ 5‬و ‪ -7‬ههستانهوه له كڕنوش وڕاست بوونهوه لێی ‪ ،‬به بهڵگهی بهشێك لهو فهرموودهیهی كاتێك‬

‫پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) اهو كهسهی بینی نوێژهكهی به ڕێك وپێكی وهك خۆی‬
‫ً‬ ‫ً‬
‫اهنجام نادات‪ ،‬پێی فهرموو‪ } :‬واركع حىت تطمنئ راكعا‪ ,‬ثم ارفع حىت تعتدل قائما { (‪ ,)3‬واتا ‪ :‬كڕنوش ببه‪ ،‬تاوهكو‬

‫به تهواوی دڵنیا دهبیتهوه له كڕنوش بردندا الشه و جهستهت له جوڵه دهكهوێت‪ ،‬پاشان بهرز‬

‫ببهرهوه تاوهكو به تهواوهتی ڕاست دهبیتهوه ‪.‬‬

‫‪ -4‬سوژده بردن‪ ،‬به بهڵگهی اهوهی خوای گهوره فهرموویهتی ‪ :‬ﱡﭐ ﲅﲆﲇ ﲈﲉ ﱠﭐ‬

‫(‪ ,)4‬واتا‪ :‬اهی اهو کهسانهی ایمان و باوهڕتان هێناوه كڕنووش و سوژده بهرن و (نوێژهکانتان بهجوانی‬

‫بکهن)‪.‬‬

‫ههروهها به بهڵگهی بهشێك لهو فهرموودهیهی كاتێك پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم )‬

‫اهو كهسهی بینی نوێژهكهی به ڕێك وپێكی وهك خۆی اهنجام نادات‪ ،‬پێی فهرموو‪ } :‬ثم اسجد حىت تطمنئ‬

‫(‪ )1‬سورهتی ‪ :‬الحج‪ :‬اایهتی ‪. 44 :‬‬

‫(‪ )2‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )7151‬و موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )394‬ڕیوایهتیان كردووه ‪.‬‬

‫(‪ )3‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )7151‬و موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )394‬ڕیوایهتیان كردووه ‪.‬‬

‫(‪ )4‬سورهتی ‪ :‬الحج‪ :‬اایهتی ‪. 44 :‬‬

 ‫‪11‬‬

‫ً‬
‫ساجدا { (‪ ,)1‬واتا ‪ :‬پاشان سوژده ببه تاوهكو تهواو دڵنیا دهبیتهوه له سوژده بردنهكهت‪ ،‬واتا ‪ :‬ههموو‬

‫الشه و جهسته له جموجوڵ دهكهوێت‪ ، ،‬واتا‪ :‬پهله په مهكه وهك اهوهی چۆن مریشك دهنوك له‬

‫زهوی دهدات ‪.‬‬

‫دهبێت سوژده بردنیش له ههموو ڕكاتێكدا دووجار بێت‪ ،‬به ههر حهوت اهندامهكهی الشه‪ ،‬بهو‬

‫شێوهیهی لهو فهرموودهیهی كه عهبدوڵاڵی كوڕی عهباس ( خوایان لێ ڕازی بێت ) ڕیوایهتی كردووه‪،‬‬
‫ُ‬
‫تێیدا هاتووه‪ } :‬أمرت أن أسجد ىلع سبعة أعظم‪ ,‬اجلبهة‪ -‬وأشار بيده إىل أنفه‪ -‬وايلدين‪ ,‬والركبتني‪ ,‬وأطراف القدمني { (‪،)2‬‬

‫واتا‪ :‬پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فهرموویهتی‪ :‬فهرمانم پێكراوه كه حهوت اێسكی الشهم‬

‫سوژده بهرم‪ ،‬به نێوچاوانم – ااماژهی به لوتی كرد – وه به ههردوو دهستم‪ ،‬وههردوو اهژنۆكان‪،‬‬

‫وههردوو الی قاچهكانم‪ ،‬مهبهست پێی به پهنجهكانی پێیهتی ‪.‬‬

‫‪ 8‬و‪ -9‬ڕاست بوونهوه له سوژده ودانیشتنی نێوان سوژدهكان‪ ،‬به بهڵگهی بهشێك لهو فهرموودهیهی‬

‫كاتێك پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) اهو كهسهی بینی نوێژهكهی به ڕێك وپێكی وهك‬

‫خۆی اهنجام نادات‪ ،‬پێی فهرموو‪ } :‬ثم ارفع حىت تطمنئ جالسا { (‪ ,)3‬واتا ‪ :‬پاشان له سوژده ڕاست ببهرهوه‪،‬‬

‫تاوهكو دڵنیا دهبیتهوه كه تهواو دانیشتویت‪ ،‬وههموو الشه وجهستهت له جموجوڵ دهكهوێت ‪.‬‬

‫‪ -10‬اارام بوونهوه ( إطمئنان ) لهكاتی اهنجامدانی تهواوی ڕوكنهكاندا‪ ،‬اهویش بریتیه له جموجوڵ‬

‫كهوتنی الشه وجهسته له ههموو ڕوكنهكاندا‪ ،‬چونكه پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) كاتێك‬

‫اهو كهسهی بینی كه نوێژهكهی به خراپی اهنجامدا و پهله پهلی كرد‪ ،‬فهرمانی پێكرد لهسهرخۆ و به‬

‫اارامی نوێژهكهی دووباره بكاتهوه‪ ،‬وه به جوانی بۆ ڕوونكردهوه كه چۆن چۆنی اهنجامی بدات‪ ،‬به‬

‫شێوهیهك له ههموو ڕوكنێكدا فهرمانی پێدهكرد كه اارامی و ( إطمئنان ) ڕهچاو بكات تێیدا ‪.‬‬

‫(‪ )1‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )7151‬و موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )394‬ڕیوایهتیان كردووه ‪.‬‬

‫(‪ )2‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )809‬و موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )409‬ڕیوایهتیان كردووه‪ ،‬لهفزی فهرموودهكهش لهفزی ڕیوایهتهكهی ایمامی‬

‫موسلیمه ‪.‬‬

‫(‪ )3‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )7151‬و موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )394‬ڕیوایهتیان كردووه ‪.‬‬
 ‫‪11‬‬

‫‪ -11‬تهحیاتی كۆتایی‪ ،‬به بهڵگهی اهو فهرموودهیهی كه عهبدواڵی كوڕی مهسعود ( خوای لێ ڕازی‬

‫بێت ) ڕیوایهتی كردووه‪ ،‬ودهڵێت ‪ } :‬كنا نقول قبل أن يفرض علينا التشهد‪ :‬السالم ىلع اهلل من عباده‪ ,‬فقال انليب ( صیل‬

‫اهلل عليه وسلم ) ال تقولوا السالم ىلع اهلل‪ ,‬لكن قولوا ‪ :‬اتلحيات هلل { (‪. )1‬‬

‫واتا‪ :‬پێش اهوهی تهحیاتمان لهسهر فهرز ببێت‪ ،‬دهمانووت ‪ ( :‬السالم علی الله من عباده )‬

‫پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فهرمووی‪ :‬مهڵێن ‪ ( :‬السالم علی الله من عباده ) بهڵكو‬

‫بڵێن‪ ( :‬التحیات لله ) ‪.‬‬

‫اهو ووتهیهی عهبدواڵی كوڕی مهسعود كه دهڵێت ‪ :‬پێش اهوهی تهحیات فهرز بێت لهسهرمان‪،‬‬

‫بهڵگهیه لهسهر اهوهی پاشتر خوێندنی تهحیات فهرز بووه لهسهریان ‪.‬‬

‫‪ -11‬دانیشتن بۆ تهحیاتی كۆتایی‪ ،‬چونكه پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) دانیشتوه بۆ‬

‫خوێندنی تهحیات و بهردهوامیش بووه لهسهری‪ ،‬وه فهرمووشیهتی ‪ } :‬صلوا كما رأيتموين أصيل { (‪ ،)2‬واتا ‪:‬‬

‫من چۆن دهبینن نوێژ دهكهم اێوهش ههر بهو شێوهیه نوێژهكانتان بكهن ‪.‬‬

‫‪ -13‬سهالمدانهوه‪ ،‬به بهڵگهی اهو فهرموودهیهی كه پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم )‬

‫فهرموویهتی ‪ } :‬حتریمها اتلكبري وحتليلها التسليم { (‪ ، )3‬واتا ‪ :‬تهحریمی چوونه ناو نوێژ به الله أكبر كردن‬

‫دهبێت‪ ،‬وه هاتنه دهرهوه و تهحلیلیشی به سهالمدانهوه دهبێت ‪.‬‬

‫اهویش بهو شێوهیه دهبێت ‪ :‬به الی ڕاستت بڵێیت ‪ :‬السالم علیكم ورحمة الله‪ ،‬وه لهالی چهپیشدا به‬

‫ههمان شێوه بڵێیت ‪ :‬السالم علیكم ورحمة الله ‪.‬‬

‫‪ -14‬اهنجامدانی تهواوی اهو ڕوكنانهی باسمان كرد به شێوهی یهك لهدوای یهك به تهرتیب‪ ،‬چونكه‬

‫پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) بهو شێوه ڕێك وپێك و یهك لهدوای یهكه نوێژی كردووه‪ ،‬وه‬

‫(‪ )1‬نهساای ڕیوایهتی كردووه‪ )140/1( ،‬وه شێخ اهلبانیش به فهرموودهیهكی صهحیحی داناوه‪ ،‬بڕوانه ‪ :‬پهرتووكی اإلرواء فهرموودهی ژماره (‪.)319‬‬

‫(‪ )2‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )731‬ڕیوایهتی كردووه ‪.‬‬

‫(‪ )3‬اهبو داود به فهرموودهی ژماره (‪ )71‬و ابن ماجه به فهرموودهی ژماره (‪ ،)145‬وه تیرموذی به فهرموودهی ژماره (‪ )3‬ڕیوایهتی كردووه‪ ،‬وه شێخ‬

‫اهلبانیش به فهرموودهیهكی حهسهنی داناوه‪ ،‬بڕوانه ‪ :‬پهرتووكی صحیح سنن ابن ماجه فهرموودهی ژماره (‪. )114‬‬
 ‫‪12‬‬

‫فهرمانیشی پێكردووین كه وهك خۆی نوێژ اهنجام بدهین‪ ،‬وهك فهرموویهتی ‪ } :‬صلوا كما رأيتموين أصيل {‬

‫(‪ ،)1‬واتا ‪ :‬من چۆن دهبینن نوێژ دهكهم اێوهش ههر بهو شێوهیه نوێژهكانتان بكهن ‪.‬‬

‫ههروهها كاتێك ههڵهی نوێژ خوێنه ههڵهكهرهكهی ڕاست كردهوه و فهرمانی پێكرد بهجوانی‬

‫وڕێكی وپێكی اهنجامی بداتهوه‪ ،‬ههموو جارێك پێی دهفهرموو ‪ ( :‬ثم ) دياره ووشهی ( ثم ) یش له‬

‫زمانی عهرهبیدا بۆ تهرتیبه ‪.‬‬

‫بابهتی پێنجهم‪ :‬واجباتهكانی نوێژ ‪:‬‬

‫واجیباتهكانی ناو نوێژ ههشت واجیبن‪ ،‬اهگهر هاتوو كهسێك به عهمدی ودهست اهنقهصد‬

‫اهنجامیان نهدات اهوا نوێژهكهی بهتاڵ دهبێتهوه‪ ،‬بهاڵم اهگهر هاتوو به سههو یان نهزانین‬

‫نهیانیكرد‪ ،‬نوێژهكهی بهتاڵ نابێتهوه‪ ،‬بهاڵم واجبه دواتر سوژدهی سههوی بۆ بهرێت‪ ،‬جیاوازی نێوان‬

‫واجیب و ڕوكنیش اهوهیه ‪ :‬ههركهسێك ڕوكنێكی لهبیر بچێت و اهنجامی نهدات‪ ،‬نوێژهكهی بهتاڵ‬

‫دهبێتهوه وسوژدهی سههویش جێگای ناگرێتهوه‪ ،‬بۆیه دهبێت ههر بیكات‪ ،‬بهاڵم ههر كهسێك واجبێكی‬

‫لهبیر بچێت اهوا سوژدهی سههو جێگای بۆ دهگرێتهوه و نوێژهكهی بهتاڵ نابێتهوه‪ ،‬بۆیه ڕوكنهكان‬

‫زیاتر تهاكیدیان لهسهر كراوهتهوه لهچاو واجیبهكاندا‪ ،‬واجیبهكانی ناو نوێژیش بریتین له‪:‬‬

‫‪ -1‬ههموو تهكبیرهكان‪ ،‬واتا‪ :‬الله أكبر كردنهكانی ناو نوێژ – جگه له الله أكبری نوێژ دابهستن كه‬

‫وهك ووتمان ڕوكنه‪ ،‬اهو تهكبیرانه پێیان دهوترێت ‪ :‬الله أكبری گواستنهوه‪ ،‬واتا‪ :‬گواستنهوه له‬

‫حاڵهت و ڕوكنێكهوه بۆ حاڵهت و ڕوكنێكی تر‪ ،‬به بهڵگهی اهو فهرموودهیهی كه عهبدوڵاڵی كوڕی‬

‫مهسعود ( خوای لێ ڕازی بێت ) ڕیوایهتی كردووه‪ ،‬ودهڵێت ‪ } :‬رأيت رسول اهلل ( صیل اهلل عليه وسلم) يكرب يف‬

‫لك رفع وخفض وقيام وقعود { (‪ ، )2‬واتا ‪ :‬پێغهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) م بینی كه نوێژی دهكرد‪ ،‬له‬

‫ههموو بهرز بوونهوه و نهوی بوونهوه و دانیشتنێكیدا ( الله أكبر ) ی دهكرد ‪.‬‬

‫(‪ )1‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )731‬ڕیوایهتی كردووه ‪.‬‬

‫(‪ )2‬نهساای ڕیوایهتی كردووه‪ ،)105/1( ،‬وه تیرموذیش به فهرموودهی ژماره (‪ )153‬ڕیوایهتی كردووه‪ ،‬وه ووتویهتی ‪ :‬فهرموودهیهكی حهسهنه‪ ،‬وه شێخ‬

‫اهلبانیش به فهرموودهیهكی صهحیحی داناوه‪ ،‬بڕوانه ‪ :‬پهرتووكی ( صحیح الترمذي) فهرموودهی ژماره (‪.)108‬‬
 ‫‪13‬‬

‫‪ -1‬ووتنی ( سمع اهلل ملن محده ) بۆ اهو كهسهی كه ایمامهت دهكات‪ ،‬یان اهو كهسهی كه بهتهنها بۆ خۆی‬

‫نوێژ دهكات‪ ،‬به بهڵگهی اهو فهرموودهیهی كه اهبو هورهیره ( خوای لێ ڕازی بێت ) ڕیوایهتی كردووه‬

‫كه دهڵێت ‪ } :‬اكن رسو اهلل ( صیل اهلل عليه وسلم ) يكرب حني يقوم إىل الصالة‪ ,‬ثم يكرب حني يركع‪ ,‬ثم يقول‪ :‬سمع اهلل ملن‬

‫محده‪ ,‬حني يرفع صلبه من الركعة‪ ,‬ثم يقول‪ :‬وهو قائم‪ ,‬ربنا ولك احلمد { (‪ , )1‬واتا ‪ :‬پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه‬

‫وسلم ) كاتێك ههڵدهستا بۆ نوێژ الله أكبری دهكرد‪ ،‬پاشان كاتێكیش كڕنوشی دهبرد ههر الله أكبری‬

‫دهكرد‪ ،‬پاشان كاتێك پشتی له كڕنوش بردن بهرز دهكردهوه دهیووت ‪ :‬سمع الله لمن حمده‪ ،‬كاتێكیش‬

‫كه ڕاست ببوایهتهوه دهیووت ‪ :‬ربنا ولك الحمد ‪.‬‬

‫‪ -3‬ووتنی ( ربنا ولك احلمد ) تهنها بۆ اهو كهسانهی كه لهدوای ایمامهوه نوێژ دهكهن‪ ،‬بهاڵم ایمام و اهو‬

‫كهسهشی به تهنها نوێژ دهكات ههردووكیان پێكهوه دهڵێت ‪ ( :‬سمع اهلل ملن محده ربنا ولك احلمد ) به‬

‫بهڵگهی اهو فهرموودهیهی پێشوو كه اهبو هورهیره ( خوای لێ ڕازی بێت ) ڕیوایهتی كردبوو‪ ،‬ههروهها‬

‫به بهلگهی اهو فهرموودهیهش كه اهبو موسای اهشعهری ڕیوایهتی كردووه‪ ،‬و لهبهشێكیدا هاتووه ‪:‬‬

‫}وإذا قال ‪ :‬سمع اهلل ملن محده‪ ,‬فقولوا ‪ :‬ربنا لوك احلمد { (‪ ,)2‬واتا ‪ :‬ههركاتێك ایمام ووتی ‪ :‬سمع الله لمن حمده‪،‬‬

‫اێوهش بڵێن ‪ :‬ربنا ولك الحمد‪.‬‬

‫‪ -4‬ووتنی ( سبحان ريب العظيم )‪ ,‬یهكجار له كڕنوشدا ‪.‬‬

‫‪ -5‬ووتنی ( سبحان ريب االىلع ) له سوژدهدا‪ ،‬به بهڵگهی اهو فهرموودهیهی كه حوذهیفه ڕیوایهتی كردووه‪،‬‬

‫تێیدا هاتووه } اكن انليب ( صیل اهلل عيله وسلم ) يقول يف ركوعه ‪ :‬سبحان ريب العظيم‪ ,‬ويف سجوده ‪ :‬سبحان ريب االىلع { (‪, )3‬‬

‫واتا ‪ :‬پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) له كڕنوشدا دهیفهرموو ‪ :‬سبحان ربي العظيم‪ ،‬وه له‬

‫سوژدهدا دهیفهرموو ‪ :‬سبحان ربي االعلى ‪.‬‬

‫سوننهته سێجار ههریهك لهو ذیكرانه له كڕنوش و سوژدهدا بوترێتهوه ‪.‬‬

‫(‪ )1‬موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )18‬ڕیوایهتی كردووه ‪.‬‬

‫(‪ )2‬موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )404‬ڕیوایهتی كردووه‪ ،‬ههروهها اهحمهدیش ڕیوایهتی كردووه (‪.)399/4‬‬

‫(‪ )3‬أبو داود به فهرموودهی ژماره (‪ )844‬و تیرموذی به فهرموودهی ژماره (‪ ،)171‬ڕیوایهتیان كردووه‪ ،‬وه تیرموذی دهڵێت‪ :‬فهرموودهیهكی صهحیحه‪،‬‬

‫ههروهها نهساایش ڕیوایهتی كردووه (‪ ،)141/1‬وه بان ماجهش به فهرموودهی ژماره (‪ )894‬ڕیوایهتی كردووه‪ ،‬وه وه شێخ اهلبانیش به‬

‫فهرموودهیهكی صهحیحی داناوه‪ ،‬بڕوانه ‪ :‬پهرتووكی ( صحیح النسااي) فهرموودهی ژماره (‪.)1094‬‬
 ‫‪14‬‬

‫‪ -7‬ووتنی ( رب اغفر يل ) له دانیشتنی نێوان ههردوو سوژدهكهدا‪ ،‬اهویش به بهڵگهی اهو فهرموودهیهی‬

‫كه حوذهیفه ( خوای لێ ڕازی بێت ) ڕیوایهتی كردووه‪ ،‬و دهڵێت ‪ } :‬أن انليب ( صیل اهلل عليه وسلم ) اكن يقول‬

‫بني السجدتني ( رب اغفر يل‪ ,‬رب اغفر يل ) { (‪. )1‬‬

‫‪ -4‬خوێندنی تهحیاتی یهكهم‪ ،‬بۆ اهو كهسه نهبێت كه لهدوای ایمامێكهوه نوێژ دهكات و ایمامهكهی‬

‫به سههو ههڵدهسێتهوه و تهحیاتی یهكهم ناخوێنێت‪ ،‬چونكه پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم)‬

‫كاتێك كه لهبیر چوو تهحیاتی یهكهم بخوێنێت‪ ،‬نهگهڕایهوه بۆی‪ ،‬بهاڵم به سوژدهیهكی سههو‬

‫‪.‬‬ ‫(‪)2‬‬
‫قهرهبوووی كردهوه‬

‫مهبهست له تهحیاتی یهكهمیش اهوهیه بڵێیت ‪ ( :‬اتلحيات هلل والصلوات والطيبات ‪ ,‬السالم عليك أيها انليب‬
‫ً‬
‫ورمحة اهلل وبراكته ‪ ,‬السالم علينا وىلع عباد اهلل الصاحلني ‪ ,‬أشهد أن ال هلإ إال اهلل وأشهد أن حممدا عبده ورسوهل ) ‪.‬‬

‫‪ -8‬دانیشتن بۆ خوێندنی تهحیاتی یهكهم‪ ،‬به بهڵگهی اهو فهرموودهیهی كه عهبدوڵاڵی كوڕی‬

‫مهسعود ( خوای لێ رازی بێت ) ڕیوایهتی كردووه‪ ،‬ودهڵێت ‪ :‬پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم )‬

‫فهرموویهتی ‪ } :‬إذا قعدتم يف لك ركعتني فقولوا ‪ :‬اتلحيات هلل ‪ ، )3( { ..‬واتا ‪ :‬اهگهر له ههردوو دوو ڕكاتێكدا‬

‫دانیشتن‪ ،‬اهوا بڵێن ‪ :‬التحيات لله ‪..‬‬

‫ههروهها به بهڵگهی اهو فهرموودهیهش كه ڕیفاعهی كوڕی ڕافع ریوایهتی كردووه‪ ،‬كه پێغهمبهری‬

‫خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فهرموویهتی ‪ } :‬فإذا جلست يف وسط الصالة فاطمنئ‪ ,‬وافرتش فخذك اليرسى‪ ,‬ثم‬

‫تشهد{ (‪ ,)4‬واتا ‪ :‬اهگهر له ناوهڕاستی نوێژ دانیشتی‪ ،‬اهوا دڵنیا و اارام و لهسهرخۆبه‪ - ،‬واتا‪ :‬با الشه‬

‫وجهستهت له جموجوڵ بكهوێت ‪ ،-‬وه ڕانی چهپت لهژێر سمتت ڕابخه ودایبنێ‪ ،‬پاشان تهحیاتی‬

‫بخوێنه ‪.‬‬

‫(‪ )1‬نهساای ڕیوایهتی كردووه‪ ،)141/1( ،‬وه ابن ماجهش به فهرموودهی ژماره (‪ )894‬ڕیوایهتی كردووه‪ ،‬وه وه شێخ اهلبانیش به فهرموودهیهكی‬

‫صهحیحی داناوه‪ ،‬بڕوانه ‪ :‬پهرتووكی ( اإلرواء) فهرموودهی ژماره (‪.)335‬‬

‫(‪ )2‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )1130‬و موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )540‬ڕیوایهتیان كردووه ‪.‬‬

‫(‪ )3‬اهحمهد ڕیوایهتی كردووه (‪ ،)434/1‬وه نهساایش ڕیوایهتی كردووه (‪ ،)144/1‬موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )711‬ڕیوایهتی كردووه‪،‬‬

‫(‪ )4‬موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )711‬ڕیوایهتی كردووه‪ ،‬وه شێخ اهلبانیش به فهرموودهیهكی صهحیحی داناوه‪ ،‬بڕوانه ‪ :‬پهرتووكی ( اإلرواء)‬

‫فهرموودهی ژماره (‪.)334‬‬

 ‫‪15‬‬

‫بابهتی شهشهم‪ :‬سوننهتهكانی نوێژ ‪:‬‬

‫اهمهش دوو جۆره‪ ،‬سوننهته كرداریهكان‪ ،‬سوننهته گوفتاریهكان ‪-:‬‬

‫سهبارهت به سوننهته كرداریهكان‪ ،‬وهك بهرزكردنهوهی دهستهكان لهكاتی الله أكبر كردنی نوێژ‬

‫دابهستن‪ ،‬و لهكاتی چوون بۆ كڕنوش‪ ،‬وبهرز بوونهوه لێی‪ ،‬وپاشان دایان بنێتهوه‪ ،‬چونكه مالیكی‬

‫كوڕی حوهیرث‪ ،‬كاتێك نوێژی كرد‪ ،‬لهكاتی نوێژ دابهستن و ووتنی الله أكبردا دهستهكانی بهرز‬

‫كردهوه‪ ،‬و كاتێكیش وویستی كڕنوش ببات دهستهكانی بهرز كردهوه‪ ،‬وه كاتێكیش له كڕنوش سهری‬

‫بهرز كردهوه دیسان دهستهكانی بهرز كردهوه‪ ،‬پاشان ووتی ‪ :‬پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم )‬

‫بهو شێوهیهی كردووه (‪. )1‬‬

‫دانانی دهستی ڕاست لهسهر دهستی چهپ لهااستی سهر سینگ له كاتی ڕاوهستان‪ ،‬وه سهیر‬

‫كردنی جێگای سوژده‪ ،‬وه جیا كردنهوهی قاچهكان لهیهكتری لهكاتی وهستانهكاندا‪ ،‬وه گرتنی ههردوو‬

‫اهژنۆی و جیاكردنهوهی پهنجهكانی لهیهكتر كاتێك لهسهر اهژنۆكانی دایدهنێت‪ ،‬وه ڕاكیشانی پشتی‬

‫بهشێوهیهك پشتی ڕاست بێت لهگهڵ سهر وملیدا ‪.‬‬

‫سهبارهت به سوننهته گوفتاریهكانیش‪ :‬وهك خویندنی دوعای كردنهوهی نوێژ ( وجهت وجيه لذلي فطر‬
‫َّ‬
‫السموات واألرض حنيفا مسلما وما انا من املرشكني‪ ,‬إن صاليت ونسيك وحمياي وممايت هلل رب العاملني‪ ,‬الرشك هل‪ ,‬وبذلك أمرت وأنا‬

‫من املسلمني ) یان دوعای ‪ ( :‬سبحانك امهلل ومحمد‪ ,‬تبارك اسمك‪ ,‬وتعاىل جدك‪ ,‬وال اهل غريك ) یان دوعای ‪( :‬قول‪ :‬امهلل‬
‫ِّ ي‬
‫باعد بيين وبني خطاياي كما باعدت بني املرشق واملغرب‪ ,‬امهلل نقين من خطاياي كما ينىق اثلوب األبيض من ادلنس‪ ,‬امهلل اغسلين‬

‫من خطاياي باثللج واملاء والربد )‪ ,‬وه ووتنی ( أعوذ باهلل من الشيطان الرجيم) و ( بسم اهلل الرمحن الرحيم ) و ( آمني ) و‬

‫خوێندنی بهشێك له قوراان دوای خوێندنی سورهتی ( الفاحتة )‪ ,‬وه سێ جار ووتنی ذیكرهكانی ( سبحان‬

‫ريب العظيم ) له كاتی كڕنوش و ( سبحان ريب االىلع ) لهكاتی سوژده بردن‪ ،‬وه دوعای دوای خوێندنی‬

‫تهحیات و پش سهالمدانهوه ‪.‬‬

‫بابهتی حهوتهم‪ :‬ئهو شتانهی نوێژ بهتاڵ دهكهنهوه ‪:‬‬

‫نوێژ بهچهند شتێك بهتاڵ دهبنهوه‪ ،‬كوورتیان دهكهیهنهوه‪ ،‬لهم چهند خاڵهدا ‪-:‬‬

‫(‪ )1‬موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )391‬ڕیوایهتی كردووه ‪.‬‬

 ‫‪16‬‬

‫‪ -1‬ههموو اهو شتانهی كه دهست نوێژیان پێ بهتاڵ دهبێتهوه‪ ،‬نوێژیشیان پێ بهتاڵ دهبێتهوه‪،‬‬

‫چونكه دهست نوێژ گرتن مهرجه بۆ ڕاست ودروستی نوێژ‪ ،‬جا بۆیه ههركاتێك دهست نوێژ بهتاڵ‬

‫بوویهوه‪ ،‬نوێژیش بهتاڵ دهبێتهوه ‪.‬‬

‫‪ -1‬پێكهنین به دهنگهوه‪ ،‬كه پێی دهوترێت قاقا لێدان‪ ،‬بهكۆی دهنگی زانایان نوێژ بهتاڵ‬

‫دهكاتهوه‪ ،‬چونكه وهك قسه كردن وایه‪ ،‬بهڵكو له پێكهنینیش توند تره‪ ،‬چونكه قاقا لێدان یاریكردن و‬

‫سوكایهتی پێكردن دهگهیهنێت كه لهگهڵ مهبهستهكانی نوێژدا یهكناگرێتهوه‪ ،‬بهاڵم به زهردهخهنه‬

‫كردن نوێژ بهتاڵ نابێتهوه‪ ،‬وهك ( ابن المنذر ) و غهیری اهویش باسیان كردووه ‪.‬‬

‫‪ -3‬قسه كردن بهدهست اهنقهصد و بێ هیچ بهرژهوهندیهكی نوێژهكه‪ ،‬زهیدی كوڕی اهرقهم (‬
‫َّ‬ ‫ُ َ ِّ ُ َّ ُ ُ َ َ ُ ُ َ َ ي‬ ‫َّ‬ ‫ُ َّ َ َ َ َّ‬
‫الرجل صاحيبه ‪َ ,‬وه َو إىل جنبي يه ييف الصالة ي ‪,‬‬ ‫خوای لێ ڕازی بێت ) دهگێڕێتهوه ودهڵێت ‪ } :‬كنا نتَك ُم ييف الصالة ي ‪ ,‬يكلم‬
‫ُ َ َ ي يَ‬ ‫ُّ ُ‬ ‫َُ ي َ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ‬ ‫ُ ُ‬ ‫َ َّ َ َ ي‬
‫َ‬
‫وت ‪َ ,‬ون يهينا عن اللَك يم { (‪. )1‬‬ ‫َ‬
‫حىت نزلت ( وقوموا يّلِلي قانيتيني ) فأميرنا بيالسك ي‬

‫واتا‪ :‬پێشتر اێمه له نوێژهكانماندا قسهمان دهكرد‪ ،‬یهكێك له اێمه قسهی لهگهڵ اهو هاوڕێیهی‬

‫دهكرد كه له تنیشتیهوه بوو‪ ،‬تا اهو كاتهی كه خوای گهوره اهم اایهتهی نارده خوارهوه‪ ،‬وهك‬

‫دهفهرموێت ‪ :‬ﱡﭐ ﱆ ﱇ ﱈ ﱠ ﭐ(‪ ، )2‬واتا ‪ :‬ههمیشه بهملكهچیهوه به فهرمانی خوا ههستن و‪ ،‬بێ‬

‫دهنگ و بهترسهوه نوێژ بكهن‪ ،‬بۆیه خوای گهوره قهدهغهی كردین له قسه كردن لهنوێژدا وفهرمانمان‬

‫پێكرا كه ایتر بێدهنگ بین ‪.‬‬

‫بهاڵم اهگهر هاتوو كهسێك به نهزانی یان لهبیری نهبوو قسهی كرد له نوێژهكهیدا‪ ،‬اهوا‬

‫نوێژهكهی بهتاڵ نابێتهوه ‪.‬‬

‫‪ -4‬تێپهڕ بوونی اافرهتێكی باڵغ بوو به بهردهم نوێژدا‪ ،‬یان تێپهڕ بوونی گوێدرێژ‪ ،‬یان سهگێكی ڕهش‬

‫به بهردهم نوێژخوێندا و جێگای سوژده بردنهكهیدا‪ ،‬به بهڵگهی اهو فهرموودهیهی كه پێغهمبهری خوا‬

‫(‪ )1‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ ،)1100‬وه موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )539‬ڕیوایهتی كردووه ‪.‬‬

‫(‪ )2‬سورهتی البقرة‪ :‬اایهتی‪.138 :‬‬

 ‫‪17‬‬

‫( صلی الله علیه وسلم ) فهرموویهتی ‪ } :‬إذا قام أحدكم يصيل فإنه يسرته إذا اكن بني يديه مثل آخرة الرحل‪ ,‬فإذا لم‬

‫يكن بني يديه مثل آخرة الرحل‪ ,‬فإنه يقطع صالته احلمار واملرأة والَكب األسود { (‪. )1‬‬

‫واتا‪ :‬اهگهر هاتوو یهكێك له اێوه نوێژی كرد‪ ،‬با سوتره و ڕێگریهك به اهندازهی كۆتایی كۆڵ وبار‬

‫وزینی ووشترێك له نێوان خۆی و خهڵكیدا دابنێت‪ ،‬جا اهگهر هاتوو اهو سوتره و رێگریهی دانهنا‪،‬‬

‫اهوا تێپهڕ بوونی گوێدرێژ و اافرهت و سهگی ڕهش نوێژهكهی دهبڕن ‪.‬‬

‫مهبهست له ( الرحل ) ‪ :‬اهو زین وكورتانهیه كه كه لهسهری پشتی ووشترێك دادهنرێت بۆ سوار‬

‫بوون‪ ،‬وهك زینی اهسپ وایه‪ ،‬كۆتایی اهو زینهی ووشتریش به اهندازهی باڵی مرۆڤێكه‪ ،‬اهگهر هاتوو‬

‫بهو اهندازهیه بوو‪ ،‬اهوا درسته و هیچ گرفتێكی تێدا نیه‪ ،‬مهبهست لهوهیه لهو جێگایهوه كه سوژدهی‬

‫لێ دهبرێت تاوهكو اهو شتهی كراوه به سوتره و رێگر به اهندازهی باڵیك بێت‪ ،‬یان له ههندێك‬

‫فهرموودهی تردا هاتووه به اهندازهی ڕاڕهوی مهڕێك ببێت ‪.‬‬

‫‪ -5‬ههڵماڵین ودرهخستنی عهورهت به دهست اهنقهصد ‪.‬‬

‫‪ -7‬ڕوو وهرگێڕان له قیبله‪ ،‬چونكه ڕووكردنه قیبله مهرجی ڕاست ودروستی نوێژ كردنه ‪.‬‬

‫‪ -4‬بوونی پیسیهك به نوێژ خوێنهوه‪ ،‬بهاڵم بهو مهرجهی نوێژ خوێن پێی بزانێت‪ ،‬یان اهگهر‬

‫هاتوو له نوێژدا بیری كهوتهوه و الی نهبرد ‪.‬‬

‫‪ -8‬وازهێنان له ڕوكنێك له ڕوكنهكانی نوێژ‪ ،‬یان مهرجێك له مهرجهكانی به دهست اهنقهصد‬

‫وبێ بوونی هیچ بیانوویهكی شهرعی ‪.‬‬

‫‪ -9‬زۆر جواڵن و كاری زۆر‪ ،‬بهبێ اهوهی اهو جواڵنه بهشێك بێت له نوێژهكه وهیچ پێویستیهكیش‬

‫بهو جواڵنه نهبێت‪ ،‬وهك خواردن و خواردنهوهی بهدهست اهنقصهد ‪.‬‬

‫‪ -10‬دانیشتن و پاڵدانهوه بهبێ بوونی هیچ عوزر وبیانویهكی شهرعی‪ ،‬چونكه وهستان له نوێژدا‬

‫مهرجی ڕاست ودروستی نوێژهكهیه ‪.‬‬

‫(‪ )1‬موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )510‬ڕیوایهتی كردووه ‪.‬‬

 ‫‪18‬‬

‫‪ -11‬اهنجامدانی ڕوكنێكی زیاده لهوهی شهرع دیاری كردووه‪ ،‬وهك كڕنوش و سوژدهی زیاتر بردن‪،‬‬

‫چونكه كارێكی لهو شێوهیه دهبێته هۆی اهوهی كه خهله بكهوێته ناو اهنجامدانیهوه‪ ،‬اهمهش به‬

‫كۆدهنگی زانایان نوێژ بهتاڵ دهكاتهوه ‪.‬‬

‫‪ -11‬پێش خستنی به اهنقصهدی ههندێك ڕوكنی نوێژ بهسهر ههندێك ڕوكنی تردا‪ ،‬چونكه تهرتیب‬

‫و یهك لهدوای یهك اهنجامدانی ڕوكنهكان خۆی لهخۆیدا ڕوكنه‪ ،‬وهك پێشتر باسمانكرد ‪.‬‬

‫‪ -13‬به اهنقهصد سهالمدانهوه پێش تهواو بوونی نوێژهكه ‪.‬‬

‫‪ -14‬به اهنقصهد خوێندنی سورهتی ( الفاحتة ) به شێوهیهك مانا ومهبهستهكهی بگۆڕێت‪ ،‬چونكه‬

‫خوێندنی سورهتی ( الفاتحة ) بهڕێك وپێكی له شوێنی خۆیدا ڕوكنه‪ .‬بۆ نمونه لهبری اهوهی بڵێت‪:‬‬
‫ي ُ‬ ‫ي َ‬
‫(أنعمت عليهم ) بڵێت ‪ ( :‬أنعمت عليهم ) ‪.‬‬

‫‪ -15‬ههڵوهشاندنهوهی نیهت بهوهی دو دڵ بیت له تهواو كردنی یان ههڵوهشاندنهوهی نوێژهكهت‪،‬‬

‫یان عهزمت جهزمت كهیت كه نیهتی نوێژهكهت ههڵدهوهشێنیتهوه‪ ،‬چونكه بهردهوام بوونی نیهت تا‬

‫تهواو كردنی نوێژهكه مهرجی ڕاست ودروستی نویژه ‪.‬‬

‫لهناو نوێژدا ‪:‬‬ ‫(‪)1‬‬

‫بابهتی ههشتهم‪ :‬ئهو شتانهی مهكروهن‬

‫چهند شتێك له نوێژدا كردنیان مهكروهه‪ ،‬اهوانیش بریتین له ‪-:‬‬

‫‪ -1‬به تهنها خوێندنی سورهتی ( الفاحتة ) له ڕكاتی یهكهم و دووهمدا‪ ،‬و نهخوێندنی شتێكی تر له‬

‫قوراان لهدوای اهو‪ ،‬چونكه كارێكی لهو شێوهیه پێچهوانهی سوننهتی پێغهمبهری خوایه ( صلی الله‬

‫علیه وسلم )‪.‬‬

‫‪ -1‬دووباره كردنهوهی خوێندنی سورهتی ( الفاحتة )‪ ,‬چونكه دیسان كارێكی لهو شێوهیه پێچهوانهی‬

‫سوننهتی پێغهمبهری خوایه ( صلی الله علیه وسلم )‪ ،‬بهاڵم اهگهر هاتوو لهبهر پێویستیهك دووباره‬

‫كرایهوه گرفت نیه‪ ،‬وهك اهوهی لهجاری یهكهمدا بێ ااگا بوو له مانا ومهبهست و خشوعی‬

‫(‪ )1‬مهبهست له دهستهواژهی ( كهراههت‪ ،‬یان مهكروه ) ڕێگری كردنه له كارێك یان گوفتارێك یان شتێك بهاڵم بهشێوهی إلزام وپابهند كردن نا‪،‬‬

‫حوكمی مهكروهیش له شهرعدا اهوهیه ‪ :‬مرۆڤ لهسهر وازهێنان له مهكروه پاداشتی خێر دهدرێتهوه‪ ،‬بهاڵم به كردنی سزا نادرێت‪ ،‬وه لهكاتی‬

‫پێویست وناچاریدا دروسته مرۆڤ اهنجامی بدات ‪.‬‬

 ‫‪19‬‬

‫نوێژهكهی‪ ،‬بهاڵم بهو مهرجهی كه اهمه نهبێته هۆی اهوهی ببێته حاڵهتێكی وهسوهسه و ههمیشه‬

‫دووبارهی بكاتهوه ‪.‬‬

‫‪ -3‬الكردنهوه وااوڕدانهوهیهكی كهم پێویست نهبێت كارێكی مهكروهه لهنوێژدا‪ ،‬به بهڵگهی اهو‬

‫ڕیوایهتهی كه دهڵێت ‪ } :‬سئل عن االتلفات يف الصالة ‪ :‬فقال ‪ :‬هو اختالس خیتلسه الشيطان من صالة العبد { (‪ ،)1‬واتا ‪:‬‬

‫پرسیار كرا له پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) بارهی الكردنهوه وااوڕادنهوه له نوێژدا‪،‬‬

‫لهوهاڵمدا فهرمووی ‪ :‬اهوه دزیهكه كه شهیتان له نوێژی بهندهكانی خوای دهدزێت ‪.‬‬

‫بهاڵم اهگهر هاتوو الكردنهوه وااوڕدانهوهیهك لهبهر پێویستی بێت هیچ گرفت نیه‪ ،‬وهك اهوهی‬

‫كهسێك لهبهر وهسوهسهیهك تووشی دهبێت له نوێژدا سێ تف بكات بهالی چهپیدا‪ ،‬اهم الكردنهوهیه‬

‫چونكه لهبهر پێویستیه نوێژ بهتاڵ ناكاتهوه و مهكروهیش نیه‪ ،‬وه پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه‬

‫وسلم ) فهرمانی پێكردووه‪ ،‬ههروهها وهك اهو كهسهش كه ترسی اهوهی ههبێت مناڵهكهی تووشی‬

‫زیانێك بێت‪ ،‬لهو كاتهدا اهگهر الیكردهوه بهالیدا گرفت نیه و مهكروه نیه ‪.‬‬

‫اهوهی كه ووتمان مهبهستمان الكردنهوه وااوڕدانهوهیهكی كهمه‪ ،‬بهاڵم اهگهر هاتوو الكردنهوه‬

‫وااوڕدانهوهیهكی وابێت كه به ههموو الشه وجهستهی بێت و پشت له قیبله بكات‪ ،‬اهوا نوێژهكهی‬

‫بهتاڵ دهبێتهوه‪ ،‬اهگهر هاتوو بهبێ بوونی عوزر و ترسێكی زۆر و هاوشێوهكانی بێت ‪.‬‬

‫‪ -4‬نوقاندنی چاوهكان له نوێژدا‪ :‬چونكه اهو كاره لهكاری مهجوسهكان دهكات كاتێك ااگر دهپهرستن‪،‬‬

‫وه ووتراویشه ‪ :‬لهكاری جولهكهكان دهكات‪ ،‬بێگومان اێمهی موسڵمانیش فهرمانمان پێكراوه كه‬

‫خۆمان بهدوور بگرین له خۆ چواندن به بێباوهڕان ‪.‬‬

‫‪ -5‬ڕاخستنی باڵهكان له كاتی سوژده بردندا‪ ،‬به بهڵگهی اهو فهرموودهیهی كه پێغهمبهری خوا (صلی‬

‫الله علیه وسلم) فهرموویهتی ‪ } :‬اعتدلوا يف السجود‪ ,‬وال يبسط أحدكم ذراعيه انبساط الَكب { (‪ , )2‬واتا ‪ :‬ڕیك‬

‫وپێك سوژده ببهن‪ ،‬وه باڵهكانتان ڕامهخهن وهك چۆن سهگ باڵی ڕادهخات ‪.‬‬

‫(‪ )1‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )451‬ڕیوایهتی كردووه ‪.‬‬

‫(‪ )2‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )811‬ڕیوایهتی كردووه ‪.‬‬

 ‫‪21‬‬

‫بۆیه پێویست نوێژخوێن باڵهكانی لهكاتی سوژده بردندا لهیهك دوور بخاتهوه‪ ،‬وله زهوی بهرزیان‬

‫بكاتهوه‪ ،‬بۆ اهوهی وهك ااژهڵهكان نهبێت ‪.‬‬

‫‪ -7‬زۆر جواڵن و خۆ سهرقاڵ كردن به خۆتهوه‪ ،‬چونكه دهبێته هۆی دڵ بێ ااگا بوون له خشوع‪ ،‬كه‬

‫فهرمانی پێكراوه ‪.‬‬

‫‪ -4‬دهست دانان لهسهر كهلهكه‪ ،‬اهویش به بهڵگهی اهو ڕیوایهتهی كه اهبو هورهیره ( خوای لێ ڕازی‬

‫بێت ) دهیگڕێتهوه ودهڵێت ‪ } :‬نيه أن يصيل الرجل خمترصا{ (‪ , )1‬واتا ‪ :‬ڕێگری كراوه لهوه كهسێك دهستهكانی‬

‫لهسهر كهلهكهی دانێت و نویژ بكات‪ ،،‬مهبهست له ووشهی ( التخصر واالختصار ) له نوێژدا‪ ،‬اهوهیه ‪:‬‬

‫كهسێك دهستهكانی لهسهر كهلهكهی دابنێت‪ ،‬مهبهست له كهلهكهیش ناوقهدی مرۆڤه لهسهروو‬

‫سمتهكانیهوه‪ ،‬عاایشهی دایكی باوهڕدارانیش هۆكاری اهم قهدهغه كردنهی بۆ اهوه گێڕاوهتهوه كه‬

‫جولهكهكان بهو شێوهیه دهكهن ‪.‬‬

‫‪ -8‬پشتهماڵدان بهسهر شان و داپۆشینی دهم له نوێژدا‪ ،‬به بهڵگهی اهو ڕیوایهتهی كه اهبو هورهیره (‬

‫خوای لێ ڕازی بێت ) دهیگڕێتهوه ودهڵێت ‪ } :‬نىه رسول اهلل ( صیل اهلل عليه وسلم ) عن السدل يف الصالة وأن يغطي‬

‫الرجل فاه { (‪ ,)2‬واتا ‪ :‬پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) قهدهغهی كردووه كهسێك له‬

‫نوێژداجلهكانی بدات بهسهر شانیدا و شۆڕی نهكاتهوه بهسهر پشت ومل و سكیدا ‪.‬‬

‫مهبهست له ووشهی ( السد ) اهوهیه كاتی خۆی كه جلوبهرگی پیاوان له دهرهدامان و پشتماڵ ( إزار‬

‫ورداء ) پێك هاتووه‪ ،‬بهو شێوهیه نوێژهكهی بكات پشتهماڵهكهی جوان لهخۆی نهااڵێنێت وتهنها‬

‫بیدات بهسهر شانهكانیدا‪ ،‬دیسان ووتراوه‪ ،‬ماناكهشی اهوهیه ‪ :‬بهردانهوهی جلوبهرگه بهشێوهیهك تا‬

‫له زهوی دهخشێت ‪.‬‬

‫‪ -9‬پێشبڕكێ كردن لهگهڵ پێش نوێژ ( ایمام ) دا‪ ،‬به بهڵگهی اهو فهرموودهیهی كه پێغهمبهری خوا‬

‫(صلی الله علیه وسلم ) فهرموویهتی ‪ } :‬أما خیىش أحدكم إذا رفع رأسه قبل اإلمام أن جيعل اهلل رأسه رأس محار‪ ,‬أو‬

‫(‪ )1‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )1110‬ڕیوایهتی كردووه ‪.‬‬

‫(‪ )2‬اهبو داود به فهرموودهی ژماره (‪ ،)743‬وه تیموذی به فهرموودهی ژماره (‪ )349‬ڕیوایهتیان كردووه‪ ،‬وه شیح اهلبانی به فهرموودهیهكی حهسهنی‬

‫داناوه‪ ،‬بڕوانه ‪ :‬پهرتووكی ( صحیح سنن الترمذي ) فهرموودهی ژماره (‪. )311‬‬
 ‫‪21‬‬

‫جيعل صورته صورة محار { (‪ , )1‬واتا ‪ :‬اایا كهسێك له اێوه ناترسیت كاتێك له پش ایمامهوه سهری بهرز‬

‫دهكاتهوه له ‪ -‬كڕنوش یان له سوژده ‪ -‬كه خوای گهوره سهری وهك سهری گوێدرێژ لێ بكات‪ ،‬یان‬

‫شێوهی وهك شێوهی گوێدرێژ لێ بكات ‪.‬‬

‫‪ -10‬پهنجه كردن به نێو پهنجهكاندا‪ ،‬اهویش لهبهر اهوهی پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم )‬

‫قهدهغهی كردووه لهوهی كهسێك دهست نوێژ بگرێت یان بێت بۆ مزگهوت بۆ اهوهی نوێژ بكات‬

‫پهنجهی دهستهكانی بكات بهنێو پهنجهی دهستهكهی تریدا‪ ،‬جا كاتێك پێغهمبهری خوا ( صلی الله‬

‫علیه وسلم ) له دهرهوهی نوێژ ڕێگری لێ كردبێت‪ ،‬بێگومان بۆ ناو نوێژ ڕێگریهكه توند تر دهبێت ‪.‬‬

‫بهاڵم پهنجه كردنی دهست به نێو پهنجهی دهستهكانی تردا ( التشبیك بین االصابع ) له دهرهوهی‬

‫نوێژ مهكروه نیه‪ ،‬چونكه پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) بهو شێوهیهی كردووه‪ ،‬اهویش له‬

‫چیرۆك وبهسهرهاتی اهو هاوهڵهی كه به ( ذو الیدین ) دوو دهستهكه ناسراو بوو‪ ،‬دهستهكانی وهك‬

‫دهڵێن درێژ بوو‪ ،‬كاتێك پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) هاته نێو مزگهوتهوه وپاشان نوێژی‬

‫بۆ هاوهاڵن كرد كه اهبو بهكر و عومهریشیان لهنێودا بوو‪ ،‬نوێژی نێوهڕۆ بوو یان عهسری بۆ كردن‪،‬‬

‫كهچی پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) دوو ڕكاتی كرد و لهدوای تهحیاتی یهكهم سهالمی‬

‫دایهوه و پاشان ههستا چوویه كۆتایی مزگهوتهكهوه و پهنجهی دهستهكانی كردبوو به نێو یهكدا‪،،‬‬

‫اهوه بوو اهو هاوهڵه ( ذو الیدین ) ههستاو ڕۆیشت بۆ الی پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) و‬

‫پێی ووت ‪ :‬اهی پێغهمبهری خوا اایا لهبیرت چوو؟ یان نوێژهكهت بۆ كوورت كردینهوه‪ ،‬اهویش‬

‫فهرمووی بۆچی چی بووه؟ اهویش ووتی ‪ :‬دوو ڕكاتت بۆ كردین‪ ،‬پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه‬

‫وسلم ) له هاواڵنی پرسی ‪ :‬اایا ( ذو الیدین ڕاست دهكات وایه ؟ اهوانیش ووتیان‪ :‬بهڵێ ‪ :‬پێغهمبهری‬

‫خوا‪ ،‬اهوه بوو پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) گهڕایهوه شوێنی ایمام و دوو ڕكاتی تری بۆ‬

‫‪.‬‬ ‫(‪)2‬‬
‫كردن و پاشان دوای سهالمدانهوه سوژدهی سههوی برد‬

‫(‪ )1‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ ،)791‬وه موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )414‬ڕیوایهتیان كردووه ‪.‬‬

‫(‪ )2‬دهقی اهم بهسهرهاته له صهحیحی بوخاریدا هاتووه به فهرموودهی ژماره (‪ )481‬هاتووه ‪.‬‬
 ‫‪22‬‬

‫‪ -11‬كۆكردنهوهی جلوبهرگ و پرچ له نوێژدا ‪ :‬به بهڵگهی اهو فهرموودهیهی كه عهبدوڵاڵی كوڕی‬
‫ُ‬
‫عهباس ( خوای لێ ڕازی بێت ) ڕیوایهتی كردووه‪ ،‬كه دهڵێت ‪ }:‬أمر انليب ( صیل اهلل عليه وسلم ) أن يسجد ىلع‬

‫سبعة أعظم‪ ,‬وال يكف ثوبه وال شعره { (‪ ،)1‬واتا ‪ :‬پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فهرمانی پێكراوه‬

‫كه به حهوت اێسك سوژده ببات‪ - ،‬نێو چاوان‪ ،‬وههردوو لهپی دهست‪ ،‬وههردوو اهژنۆ وههردوو‬

‫قاچهكان ‪ -‬وه جلوبهرگ و پرچیشی كۆ نهكاتهوه له نوێژدا‪ ،‬مهبهست له ووشهی ( الكف )‬

‫كۆكردنهوهیه‪ ،‬واتا ‪ :‬كۆیان نهكاتهوه ونهیانخاته سهریهك‪ ،‬وه به مانای ڕێگری كردنیش دێت‪ ،‬لێرهدا‬

‫مهبهست پێی اهوهیه ڕێگری نهكات لهجلوبهرگ و پرچی كه بكهونه سهر زهوی لهكاتی سوژدهدا‪،‬‬

‫دیاره ههموو اهمانهش خشوعی نوێژ كهم دهكاتهوه ‪.‬‬

‫‪ -11‬نوێژ كردن لهكاتی ااماده بوونی نوێژدا‪ ،‬یان لهكاتێك كه مرۆڤ تهنگهتاوه وسهر ااوی دێت‪ ،‬لهم‬

‫بارهیهشهوه پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فهرموویهتی ‪ } :‬ال صالة محرضة الطعام‪ ,‬وال هو يدافعه‬

‫األخبثان { (‪ ,)2‬واتا ‪ :‬نوێژ نیه‪ ،‬مهبهست لهوهیه نوێژ مهكهن كاتێك خواردن اامادهیه ‪ -‬كهواته سهرهتا‬

‫نانهكه بخۆن پاشان نوێژهكهتان بكهن – ههروهها نوێژ مهكهن لهكاتی تهنگهتاویدا ‪.‬‬

‫كهراههتی نوێژ كردنیش لهكاتی خواردندا مهرجه بهوهی اهو كهسه زۆر حهز لهو خواردنه ااماده‬

‫كراوهكه بكات و بتوانێت بیخوات وااماده بێت له بهردهستیدا‪ ،‬بهاڵم اهگهر هاتوو نانهكه ااماده بوو‪،‬‬

‫بهاڵم بهڕۆژوو بوو‪ ،‬یان تێر بوو و حهزی لێ نهدهكرد‪ ،‬یان لهبهر گهرمی نهیدهتوانی بیخوات‪،‬‬

‫لهههموو اهم كاتانهدا نوێژ كردن كهراههتی نیه‪.‬‬

‫سهبارهت به تهنگهتاویش مهبهست لێی میز وپیسیه‪ ،‬بۆیه ڕێگری كراوه له نوێژ كردن لهكاتی‬

‫تهنگهتاویدا‪ ،‬چونكه نوێژخوێن مهشغوڵ دهكات لهوهی ااگای له نویژهكهی بێت و ناتوانێت بیروهۆشی‬

‫خۆی كۆ بكاتهوه وااگاداری نوێژهكهی بێت‪ ،‬دیاره ههموو اهمانهش لهگهڵ خشوعی نوێژدا پێك‬

‫نایهنهوه‪ ،‬بێگومان ڕاگیركردنی میز وپیسایش بۆ ماوهیهك زیانیشی ههیه بۆ اهو كهسه ‪.‬‬

‫(‪ )1‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )815‬و موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )490‬ڕیوایهتیان كردووه ‪.‬‬

‫(‪ )2‬موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )570‬ڕیوایهتی كردووه ‪.‬‬

 ‫‪23‬‬

‫‪ -13‬چاو بهرزكردنهوه بهرهو ااسمان‪ ،‬لهم بارهیهشهوه پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم )‬

‫فهرموویهتی ‪ } :‬يلنتهني أقوام يرفعون أبصارهم إىل السماء يف الصالة‪ ,‬أو تلخطفن أبصارهم { (‪ ,)1‬واتا ‪ :‬اهو خهڵكانهی‬

‫كه چاویان بهرز دهكهنهوه بهرهو ڕووی ااسمان له نوێژهكانیاندا واز لهو كارهیان دههێنن‪ ،‬یاخود‬

‫چاوهكانیان لێ دهسهنرێتهوه ‪.‬‬

‫بابهتی نۆیهم‪ :‬حوكمی كهسی نوێژ نهكهر ‪:‬‬

‫ههركهسێك نوێژ نهكات واینكاری واجب بوونی بكات‪ ،‬بێگومان اهو كهسه بێباوهڕ بووه و له ااین‬

‫پاشگهز بووهتهوه‪ ،‬چونكه خوای گهوره و پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) و كۆدهنگی زانیان‬

‫بهدرۆ دهزانێت ( خوا پهنامان بدات ) ‪.‬‬

‫وه اهگهر هاتوو كهسێك لهبهر تهمهڵی و كهمتهرخهمی نهیكات‪ ،‬ڕای ڕاست ودروست اهوهیه اهگهر‬

‫هاتوو به ههمیشهی نوێژ نهكات وتا لهژیاندا بێت اهنجامی نهدات‪ ،‬اهو كهسهش بێباوهڕ دهبێت بهو‬

‫كارهی‪ ،‬چونكه خوای گهوره لهبارهی موشریك وهاوهڵدانهرانهوه فهرموویهتی ‪ :‬ﭐﱡﭐ ﲈ ﲉ ﲊ‬

‫ﲋ ﲌ ﲍ ﲎ ﲏ ﲐﲑ ﲒ ﲓ ﲔ ﲕ ﱠ ﭐ(‪ ، )2‬واتا ‪ :‬جا اهگهر تهوبه‬

‫بکهن و پهشیمانی دهربڕن و نوێژهکانیان اهنجام بدهن و زهکات له ماڵ و سامانیان دهرکهن‪ ،‬اهوه‬

‫برای دینی اێوهن‪ ،‬اێمهیش اایهت و فهرمانهکان ڕوون دهکهینهوه بۆ کهسانێک که دهیزانن‪.‬‬

‫اهم اایهته بهڵگهیه لهسهر اهوهی اهوانهی نوێژیان نهكرد به باوهڕدار و موسڵمان نهژمێرران‪ ،‬وه‬

‫به برای باوهڕداری اێمه دانانرێن‪ ،‬ههروهها پێغهمبهری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) لهبارهی نوێژ‬

‫نهكهرهوه فهرموویهتی‪ } :‬العهد اذلي بيننا وبينهم الصالة‪ ,‬فمن تركها فقد كفر { (‪ ، )3‬واتا ‪ :‬اهو پهیمان وبهڵێنهی‬

‫كه له نێوان اێمهی باوهڕدار و اهوانی بێباوهڕدا ههیه‪ ،‬نوێژ كردنه‪ ،‬ههركهسێك نوێژ نهكات بێباوهڕ‬

‫بووه ‪.‬‬

‫(‪ )1‬موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )419‬ڕیوایهتی كردووه ‪.‬‬

‫(‪ )2‬سورهتی التوبه‪ :‬اایهتی ‪. 11 :‬‬

‫(‪ )3‬تیرموذی به فهرموودهی ژماره (‪ )1117‬ڕیوایهتی كردووه‪ ،‬ههروهها نهساای ڕیوایهتی كردووه‪ ،)131/1( ،‬وه اهحمهدیش ڕیوایه یت كردووه‪،‬‬

‫(‪ ")347/5‬وه حاكمیش ڕیوایهتی كردووه (‪ ،)4-7/1‬وه تیرموذی له بارهی اهم فهرموودهیهوه فهرموویهتی ‪ :‬فهرموودهیهكی صهحیح و غهریبه‪ ،‬وه‬

‫حاكمیش به صهحیحی داناوه‪ ،‬وه ایمامی ذهههبیش هاوڕایه لهگهڵیدا‪ ،‬وه شێخ اهلبانیش به صهحیحی داناوه‪ ،‬بڕوانه ‪ :‬پهرتووكی ( صحیح الترمذي‬

‫) به فهرموودهی ژماره (‪. )1113‬‬

 ‫‪24‬‬

‫َّ‬
‫ههروهها فهرموویهتی ‪ } :‬إن بني الرجل وبني الرشك والكفر ترك الصالة { (‪ , )1‬واتا ‪ :‬بێگومان نێوانی مرۆڤی‬

‫باوهڕدار ونێوانی مرۆڤی هاوهڵدانهر و بیباوهڕ نهكردنی نوێژه ‪.‬‬

‫بهاڵم اهو كهسهی ههندێك جار نوێژ بكات و ههندێك جاریش نهیكات و وازی لێ بهێنێت‪ ،‬یان‬

‫فهرزێك بكات و فهرزێك واز لێ بهێنێت‪ ،‬اهوهی دیار و ااشكرا بێت اهم كهسه بێباوهڕ نابێت‪ ،‬چونكه‬

‫به تهواوی وازی له نوێژ كردن نههێناوه‪ ،‬ههروهك له فهرموودهكهدا هاتووه ( ترك الصالة) اهم كهسه‬

‫نوێژێكی یان چهند نوێژێكی نهكردووه‪ ،‬نهك ههموو نوێژی واز لێهێنا بێت‪ ،‬واتا‪:‬اهصڵیش وایه لهسهر‬

‫ایسالم مابێتهوه‪ ،‬اێمهیش ناتوانین له ااین بیكهینه دهرهوه به بهڵگهیهكی یهقین ودڵنیاكهر نهبێت‪،‬‬

‫چونكه اهو شتهی كه به یهقین ودڵنیایی ثابت وجێگیر بوو بێت‪ ،‬به یهقین ودڵنیایی نهبێت‬

‫ههڵناوهشێرێتهوه‪ ،،‬خوای گهورهش زاناتره (‪. )2‬‬

‫[ لهخوای گهوره داواكارین لهو كهسانهمان بگێڕێت كه ڕوكن ومهرج وسوننهتهكانی نوێژ وهك‬

‫اهوهی خوای گهوره وپێغهمبهرهكهی ( صلی الله علیه وسلم ) ڕوونیان كردوهتهوه جێ بهجێ بكهین‪،‬‬

‫وه وامان لێ بكات لهسهر نوێژهكانمان بهردهوام بین تا اهو ڕۆژهی دهگهڕێینهوه بۆ الی خوای گهوره‬

‫ومیهرهبان] وهرگێڕ‪.‬‬

‫وصلی الله وسلم علی سیدنا محمد وعلی آله وصحبه وسلم‬

‫(‪ )1‬موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )811‬ڕیوایهتی كردووه‪،‬‬

‫(‪ )2‬ته ماشای پهرتووكی ( الشرح الممتع ) بكه (‪. ) 18 -14/1‬‬