ฟิ สิกส์โกเอก ติวสรุปฟิ สิกส์ ม.5 บทที่ 9.

คลื่น 1

ติวสรุปฟิ สิกส์ ม.5 บทที่ 9 คลื่น

1. อัตราเร็วของคลื่น
การกระจัด 
สันคลื่น สันคลื่น
A

0 ตาแหน่ง

−A
ท้องคลื่น ท้องคลื่น

ความยาวคลื่น (wavelength, ) คือ ระยะทางที่คลื่นเคลือ่ นที่ได้ 1 รอบ
กราฟการกระจัด - ระยะทาง
การกระจัด (x)
A
ระยะทาง (s)
-A  2

คาบ (period, T) คือ เวลาที่คลื่นเคลือ่ นที่ครบ 1 รอบ (1 ลูกคลื่น)

กราฟการกระจัด - เวลา
การกระจัด (x)
A
เวลา (t)
T 2T
-A

ความถี่ (frequency, ) คือ จานวนลูกคลื่นที่เคลื่อนทีใ่ น 1 หน่วยเวลา

อัตราเร็วของคลื่น
เมื่อ v = อัตราเร็วของคลื่น (m/s)
 = ความถี่ของคลื่น ( Hz )
 = ความยาวคลื่น (m)
 ฟิ สิกส์โกเอก ติวสรุปฟิ สิกส์ ม.5 บทที่ 9. คลื่น 2

2. การซ้อนทับของคลื่น
การซ้อนทับกันของคลื่นหรือการรวมกันของคลื่น เกิดขึน้ เมื่อมีคลื่นตัง้ แต่ 2 คลื่นเคลือ่ นที่มาพบกัน ซึ่งจะเกิด
การรวมกันใน 2 ลักษณะ คือ

การรวมแบบเสริมกัน เกิดขึน้ เมื่อคลืน่ สองคลื่นที่มีการกระจัดไปทางทิศเดียวกันเคลื่อนที่มาพบกัน เช่น สัน

คลื่นกับสันคลืน่ หรือ ท้องคลื่นกับท้องคลื่น

การรวมแบบหักล้างกัน เกิดขึน้ เมื่อคลื่นสองคลื่นที่มีการกระจัดไปทางทิศตรงข้ามเคลื่อนที่มาพบกัน เช่น สัน

คลื่นกับท้องคลื่น

Ex จงวาดภาพการรวมกันของคลื่น เมื่อคลื่นเคลือ่ นที่ได้ 3 วินาที กาหนดให้คลืน่ เคลื่อนเข้าหากันด้วยอัตราเร็ว

10 เซนติเมตร/วินาที
5 cm
 ฟิ สิกส์โกเอก ติวสรุปฟิ สิกส์ ม.5 บทที่ 9. คลื่น 3

3. การสะท้อนของคลื่น
การสะท้อนของคลื่นเกิดเมือ่ คลื่นเคลื่อนที่ไปเจอสิ่งกีดขวาง แล้วสะท้อนกลับ

3.1 การสะท้อนของคลื่นในเส้นเชือกปลายตรึง
ปลายตรึง คือ จุดสะท้อนที่ไม่สามารถเคลื่อนที่ได้ การกระจัดของจุดตรึงจะมีค่าเป็ นศูนย์เสมอ
คลื่นสะท้อนเมื่อมีจุดสะท้อนเป็ นปลายตรึง คลื่นสะท้อนจะมีเฟสตรงข้ามกับคลื่นกระทบ คือ เฟสเปลีย่ น
180O ( rad)

คลื่นดลจากเชือกเบาเคลื่อนเข้าหาเชือกหนัก

3.2 การสะท้อนของคลื่นในเส้นเชือกปลายอิสระ
ปลายอิสระ คือ จุดสะท้อนที่มีการเคลื่อนไหวได้อย่างอิสระตามทิศทางการสั่น
คลื่นสะท้อนเมื่อจุดสะท้อนเป็ นปลายอิสระ คลื่นสะท้อนจะมีเฟสตรงกับคลื่นกระทบ คือ เฟสไม่เปลี่ยน

คลื่นดลจากเชือกหนักเคลือ่ นเข้าหาเชือกเบา
 ฟิ สิกส์โกเอก ติวสรุปฟิ สิกส์ ม.5 บทที่ 9. คลื่น 4

4. การหักเหของคลื่น
เกิดเมื่อคลื่นเคลื่อนที่ผา่ นตัวกลางต่างชนิดกัน ทาให้อตั ราเร็วของคลื่นและความยาวคลื่นเปลี่ยนแปลง แต่
ความถี่เท่าเดิม ซึ่งจะส่งผลให้ทิศการเคลื่อนที่ของคลื่นเบนไปจากแนวเดิม

นา้ ตืน้ อัตราเร็วของคลื่นนา้ จะมีค่าน้อย

นา้ ลึก อัตราเร็วของคลื่นนา้ จะมีค่ามาก

การหักเหของคลื่นจากน้าตืน้ ไปยังน้าลึก

เส้นแนวฉาก (N)

น้ าตื้น 
vน้อย  น้อย  น้อย
รอยต่อของตัวกลาง 

น้ าลึก 
vมาก  มาก  มาก

การหักเหของคลื่นจากน้าลึกไปยังน้าตืน้

เส้นแนวฉาก (N)
น้ าลึก
vมาก  มาก  มาก 
รอยต่อของตัวกลาง 

น้ าตื้น

vน้อย  น้อย  น้อย
 ฟิ สิกส์โกเอก ติวสรุปฟิ สิกส์ ม.5 บทที่ 9. คลื่น 5

5. การแทรกสอดของคลื่น
การแทรกสอด เกิดจากคลื่น 2 ขบวนจากแหล่งกาเนิดคลื่นอาพันธ์ เคลือ่ นที่ไปพบกัน (รวมกัน)
แหล่งกาเนิดคลื่นอาพัน (coherent source) คือ แหล่งกาเนิดคลืน่ สองแห่งที่ให้คลื่นมีความถี่เท่ากัน และมี
เฟสต่างกันคงที่เสมอ

แนวปฏิบัพ (A) เป็ นแนวที่มีการแทรกสอดแบบเสริมกันเสมอ

แนวบัพ (N) เป็ นแนวที่มีการแทรกสอดแบบหักล้างกันเสมอ

S1 S2

เมื่อ S1 และ S2 มีเฟสตรงกัน จะเกิดรูปแบบการแทรกสอดที่มีแนวกลางเป็ นปฏิบพั (A0)

A N A N A N
A 2 N2 1 1 0 1 1 2 A 2
N3 N3
A3 A3

S1 S1

ั ที่เกิดขึน้ ทั้งหมด
จานวนบัพและปฏิบพ
 ฟิ สิกส์โกเอก ติวสรุปฟิ สิกส์ ม.5 บทที่ 9. คลื่น 6

6. การเลีย้ วเบนของคลื่น
หลักการของฮอยเกนส์ กล่าวว่า แต่ล่ะจุดบนหน้าคลื่นเป็ นแหล่งกาเนิดแบบจุด ซึ่งทาให้เกิดหน้าคลื่นรูป
วงกลมใหม่ส่งคลื่นออกไป โดยคลื่นใหม่นมี้ ีอตั ราเร็วและความถี่เท่ากับคลื่นเดิม
ลักษณะของการเลีย้ วเบนและการแทรกสอดแบ่งเป็ นกรณีต่าง ๆ ดังนี้
กรณี 1 d  เกิดการเลีย้ วเบน ไม่เกิดการแทรกสอด เป็ นจุดกาเนิดคลื่นแบบจุด
กรณี 2 d   เกิดการเลีย้ วเบน ไม่เกิดการแทรกสอด (เลีย้ วเบนเด่นชัดทีส่ ดุ )
กรณี 3 d  เกิดการเลีย้ วเบนและเกิดการแทรกสอด (มีแนวบัพ, ปฏิบพั )

d  d

d 
 ฟิ สิกส์โกเอก ติวสรุปฟิ สิกส์ ม.5 บทที่ 9. คลื่น 7

ติวสรุ ปฟิ สิกส์ ม.5 บทที่ 9. คลื่น

จงเลือกคาตอบที่ถกู ต้องเพียงข้อเดียว (เวลา 60 นาที)
1. ข้อใดต่อไปนีถ้ ูกต้องเกี่ยวกับคลื่นตามยาว
1. เป็ นคลื่นที่อนุภาคของตัวกลางมีการสั่นในแนวเดียวกับการเคลื่อนที่ของคลื่น
2. เป็ นคลื่นที่เคลื่อนที่ไปตามแนวยาวของตัวกลาง
3. เป็ นคลื่นที่ไม่ตอ้ งอาศัยตัวกลางในการเคลื่อนที่
4. เป็ นคลื่นที่อนุภาคของตัวกลางมีการสั่นได้หลายแนว

2. ถ้าความเร็วของคลื่นนา้ เท่ากับ 6.0 เมตรต่อวินาที ขณะที่สนั คลื่นที่หนึง่ และทีส่ ี่ห่างกัน 7.2 เมตร คลื่นนีม้ ี
ความถี่เท่าใด
1. 0.8 Hz
2. 2.5 Hz
3. 3.3 Hz
4. 4.3 Hz

3. คลื่นผิวนา้ ที่มีการกระจัด y(x, t) ของอนุภาคนา้ สัมพันธ์กับตาแหน่ง x และเวลา t ดังรูป คือรูปซ้าย แสดงการ

กระจัดของอนุภาคนา้ สัมพันธ์กับตาแหน่ง y(x) ที่เวลา t = 10 วินาที และรู ปขวาแสดงการกระจัดของอนุภาคนา้
สัมพันธ์กับเวลา y(t) ที่ตาแหน่ง x = 2 เซนติเมตร ถามว่าคลื่นผิวนา้ มีอตั ราเร็วกี่เซนติเมตรต่อวินาที

0.4 0.4
y (x, t=10) (cm)

y (x=2, t) (cm)

0.2 0.2
0 0
-0.2 -0.2
-0.4 -0.4
0 4 8 12 16 10 14 18 22 26
x (cm) t (s)
1. 1.0 2. 1.5 3. 2.0 4. 2.5
 ฟิ สิกส์โกเอก ติวสรุปฟิ สิกส์ ม.5 บทที่ 9. คลื่น 8

4. อัตราเร็วเสียงในตัวกลางชนิดหนึ่งเท่ากับ 2x103 เมตร/วินาที ถ้าความสัมพันธ์ระหว่างการกระจัดของตัวกลาง

(ไมโครเมตร) และเวลา (มิลลิวินาที) เป็ นดังรูป คลื่นในตัวกลางนีม้ ีความยาวคลื่นกีเ่ มตร
( )
1. 2 1.5
1
2. 4
0.5
3. 1000 0
1 2 3 4 5 ( )
4. 2000 -0.5
5. 4000 -1
-1.5

5. คลื่นตามขวางรูปไซน์บนเส้นเชือกกาลังเคลื่อนที่ไปทางขวามือ ขณะหนึง่ จุด A ซึง่ เป็ นจุดสีแดงแต้มเล็กๆ บนเส้น

เชือกกาลังอยู่ทสี่ น้ คลืน่ พอดี อีกนานเท่าใดจุด A จึงจะเคลือ่ นลงมาอยู่ที่ตาแหน่งปกติ (ระดับเส้นประ)
 =  m
1. 20 ms A
2. 40 ms
3. 60 ms
เส้นเชือก
4. 80 ms v = 5 m/s

6. คลื่นขบวนหนึง่ มีรูปร่างดังกราฟ
การกระจัด (เซนติเมตร)
5

2 4 6 8 10 เวลา (วินาที)
-5

ข้อใดถูกต้องทัง้ หมด
1. มุมเฟสเริ่มต้น 0 องศา แอมพลิจูด 10 เซนติเมตร คาบ 10 วินาที ความถี่ 0.1 เฮิรตซ์
2. มุมเฟสเริ่มต้น 0 องศา แอมพลิจูด 5 เซนติเมตร คาบ 8 วินาที ความถี่ 0.125 เฮิรตซ์
3. มุมเฟสเริ่มต้น 90 องศา แอมพลิจูด 5 เซนติเมตร คาบ 8 วินาที ความถี่ 0.125 เฮิรตซ์
4. มุมเฟสเริ่มต้น 90 องศา แอมพลิจูด 5 เซนติเมตร คาบ 8 วินาที ความถี่ 0.1 เฮิรตซ์
 ฟิ สิกส์โกเอก ติวสรุปฟิ สิกส์ ม.5 บทที่ 9. คลื่น 9

7. คลื่นผิวนา้ อัตราเร็ว 20 เซนติเมตร/วินาที กระจายออกจากแหล่งกาเนิดคลื่นซึ่งมีความถี่ 5 เฮิรตซ์ การกระเพือ่ ม

ของผิวนา้ ที่อยูห่ ่างจากแหล่งกาเนิด 30 เซนติเมตร และ 48 เซนติเมตร จะมีเฟสต่างกันกีอ่ งศา
1. 30º
2. 60º
3. 90º
4. 180º

8. พิจารณาภาพคลื่นดล 2 คลื่น ที่เวลา t = 0 s ซึ่งเคลือ่ นที่เข้าหากันด้วยอัตราเร็ว 1 เมตรต่อวินาที ดังนี ้

1 m/s 1 m/s
ภาพ ก x (m)
0.0 1.0 2.0 3.0 4.0 5.0 6.0 7.0 8.0 9.0 10.0

1 m/s 1 m/s
า ข x (m)
0.0 1.0 2.0 3.0 4.0 5.0 6.0 7.0 8.0 9.0 10.0

1 m/s 1 m/s
ภาพ ค x (m)
0.0 1.0 2.0 3.0 4.0 5.0 6.0 7.0 8.0 9.0 10.0

เมื่อเวลาผ่านไป 4 วินาที คลื่นในภาพใดเกิดการแทรกสอดแบบหักล้าง (9วิชา 64)

1. ก เท่านัน้
2. ข เท่านัน้
3. ค เท่านัน้
4. ก และ ข
5. ข และ ค
 ฟิ สิกส์โกเอก ติวสรุปฟิ สิกส์ ม.5 บทที่ 9. คลื่น 10

9. นาเชือกสองเส้นที่มขี นาดต่างกันมาต่อกัน โดยเส้นเล็กมีนา้ หนักเบากว่าเส้นใหญ่ ทาให้เกิดคลื่นดลในเชือกเส้น

เล็กดังรูป

เมื่อคลื่นเคลือ่ นที่ไปถึงรอยต่อของเชือกทาให้เกิดดารสะท้อน และการส่งผ่านของคลื่น ลักษณะของคลื่นสะท้อนและ

คลื่นส่งผ่านในเส้นเชือกควรเป็ นอย่างไร

1.

2.

3.

4.
 ฟิ สิกส์โกเอก ติวสรุปฟิ สิกส์ ม.5 บทที่ 9. คลื่น 11

10. คลื่นในเส้นเชือกกาลังเคลื่อนที่จากซ้ายมือไปขวามือซึ่งเป็ นปลายตรึง อัตราเร็วคลื่นคือ 1 ช่องต่อวินาที หลังจาก

ผ่านไป 4 วินาที คลื่นจะเป็ นเช่นใด

1. 2.

3. 4.
 ฟิ สิกส์โกเอก ติวสรุปฟิ สิกส์ ม.5 บทที่ 9. คลื่น 12

11. เมื่อคลื่นนา้ เคลื่อนที่จากเขตนา้ ลึกไปยังเขตนา้ ตืน้

ก. ความยาวคลื่นเปลี่ยนแปลง
ข. อัตราเร็วเปลี่ยน
ค. ความถี่เปลี่ยน
ข้อใดถูก
1. ก. และ ข. 2. ข. และ ค. 3. ก. และ ค. 4. ถูกทุกข้อ

12. คลื่นกลผ่านตัวกลางด้วยความเร็ว 4 เมตรต่อวินาที ตกกระทบรอยต่อของตัวกลางด้วยมุมตกกระทบขนาด 30

องศาและผ่านเข้าสู่ตวั กลางทีส่ องด้วยมุมหักเห 45 องศา ความเร็วคลื่นในตัวกลางทีส่ องเป็ นเท่าไร
1. 2
2. 2 2
3. 4 2
4. 8

13. คลื่นผิวนา้ ในถาดคลืน่ เคลื่อนที่จากบริเวณนา้ ตืน้ เข้าสูบ่ ริเวณนา้ ลึก โดยมีมมุ ตกกระทบและมุมหักเหเป็ น 30O
และ 53O ตามลาดับ และมีความยาวคลืน่ ในนา้ ตืน้ เป็ น 0.625 เซนติเมตร ถ้าใช้คานกาเนิดคลื่นสั่น 3000 รอบต่อ
นาที ในบริเวณนา้ ตืน้ อัตราเร็วคลื่นในบริเวณนา้ ลึกมีค่ากีเ่ มตรต่อวินาที
1. 0.5
2. 0.8
3. 30
4. 48
 ฟิ สิกส์โกเอก ติวสรุปฟิ สิกส์ ม.5 บทที่ 9. คลื่น 13

14. คลื่นผิวนา้ หน้าตรงเคลื่อนที่จากบริเวณนา้ ลึก (แรเงาสีเทา) เข้าสู่บริเวณนา้ ตืน้ เกิดการหักเหโดยหน้าคลืน่ ตก

กระทบและรังสีหกั เหทามุม 45 องศา และ 60 องศา กับระนาบรอยต่อระหว่างตัวกลางตามลาดับดังภาพ

รังสีหักเห รอยต่อระหว่างตัวกลาง

60o รังสีตกกระทบ
หน้าคลื่นหักเห 45o

หน้าคลื่นตกกระทบ

2 เมตรต่อวินาที อัตราเร็วในบริเวณนา้ ตืน้ เท่ากับกี่ เมตร

ถ้าอัตราเร็วของคลื่นผิวนา้ ในบริเวณนา้ ลึกเท่ากับ
ต่อวินาที (กาหนดให้ 2 = 1.41 3 = 1.73 และ 6 = 2.45) (9วิชา 64)
1. 0.5 2
2. 1.0
3. 2.0
4. 2.0 2

15. เมื่อใช้เครือ่ งเคาะสัญญาณเวลา ซึ่งเคาะ 50 รอบต่อวินาที มากระตุน้ เส้นเชือก ทาให้เกิดคลื่นนิ่งมีปฏิบพั 4

ลูกในความยาว 1.80 เมตร ความเร็วของคลืน่ ในเส้นเชือกเป็ นกี่เมตรต่อวินาที

1. 27 1.8 m
2. 36
3. 45
4. 54
 ฟิ สิกส์โกเอก ติวสรุปฟิ สิกส์ ม.5 บทที่ 9. คลื่น 14

16. S1 และ S2 เป็ นแหล่งกาเนิดอาพันให้คลื่นเฟสตรงกัน โดย S1P – S2P = 80 เซนติเมตร และ P อยู่บน
แนวปฏิบพั ที่ 4 ถ้า Q อยู่บนแนวบัพที่ 5 แล้วค่า S1Q – S2Q มีค่าเท่าใด
1. 70 cm
2. 80 cm
3. 90 cm
4. 100 cm

17. แหล่งกาเนิดอาพัน 2 แหล่ง เฟสตรงกัน ให้คลืน่ ที่มีอตั ราเร็ว 0.4 เมตร/วินาที ความถี่ 0.2 เฮิรตซ์ ที่จุดจุด
หนึ่งซึ่งห่างจากแหล่งกาเนิดทัง้ สองเป็ นระยะ 8 และ 10 เมตร ตามลาดับ อยู่บนแนวปฏิบพั หรือบัพที่เท่าใด
1. ปฏิบพั ที่ 1
2. บัพที่ 1
3. ปฏิบพั ที่ 2
4. บัพที่ 2

18. S1 และ S2 เป็ นแหล่งกาเนิดคลื่นผิวนา้ อาพันธ์ทแี่ สดงแนวบัพและปฏิบพั ของการแทรกสอดดังรูป จุด P เป็ น

ตาแหน่งบนแนวบัพ ถ้า S1P และ S2P เท่ากับ 12 และ 8 เซนติเมตร ตามลาดับ และอัตราเร็วของคลื่นเป็ น 40
เซนติเมตรต่อวินาที แหล่งกาเนิดคลื่นมีความถี่กี่เฮิรตซ์ (PSU 57)

1. 4 P
2. 5
3. 8
4. 10
S1 S2
 ฟิ สิกส์โกเอก ติวสรุปฟิ สิกส์ ม.5 บทที่ 9. คลื่น 15

19. A และ B เป็ นแหล่งกาเนิดอาพันธ์เฟสตรงกัน ห่างกัน 10 เซนติเมตร ให้คลืน่ ที่มีความยาวคลืน่ 4 เซนติเมตร

จงหาแนวบัพและปฏิบพั ที่เกิดขึน้ ระหว่าง A และ B
1. ปฏิบพั 3 แนว, บัพ 4 แนว
2. ปฏิบพั 5 แนว, บัพ 4 แนว
3. ปฏิบพั 5 แนว, บัพ 6 แนว
4. ปฏิบพั 6 แนว, บัพ 5 แนว

20. เมื่อทาการทดลองชุดถาดคลื่น โดยจัดให้คลื่นระนาบ เคลื่อนทีผ่ ่านช่องเปิ ดแบบต่าง ๆ ผลสรุปที่คาดว่าจะได้รบั

ต่อไปนี้ ข้อใดผิดบ้าง
ก. เมื่อคลื่นผ่านช่องเปิ ดทีแ่ คบกว่าความยาวคลื่น จะเกิดการเลีย้ วเบน แต่ไม่เกิดการแทรกสอด
ข. เมื่อคลื่นผ่านช่องเปิ ดที่กว้างกว่าความยาวคลื่น จะเกิดการเลีย้ วเบน และเกิดการแทรกสอด
ค. เมื่อคลื่นผ่านช่องเปิ ด 2 ช่อง โดยแต่ละช่องแคบกว่าความยาวคลื่น จะเกิดการเลีย้ วเบนและเกิดการแทรกสอด
ง. เมื่อคลื่นผ่านช่องเปิ ด 2 ช่อง โดยแต่ละช่องกว้างกว่าความยาวคลื่น จะเกิดการเลีย้ วเบน แต่ไม่เกิดการ
แทรกสอด
คาตอบ คือ
1. ข้อ ก. 2. ข้อ ง. 3. ข้อ ก. และ ง. 4. คาตอบเป็ นอย่างอื่น