antyk

czas trwania: 3500 lat p.n.e – 476 r. (upadek cesarstwa zachodniorzymskiego)

nazwa: (z łac. antiquus – dawny) inaczej starożytność
kultura epoki:
 kultura grecko-rzymska
 kultura judeochrześcijańska (Biblia)
 dominuje przekonanie, że los człowieka jest z góry przeznaczony i nie ma
co od niego uciekać (wiara w fatum)
 skoro wierzymy w to, że nie uciekniemy od przeznaczenia, zaakceptujmy je
(stoizycm) i cieszmy się przynajmniej tym, co mamy tu i teraz (epikureizm)

filozofie epoki:
stoicyzm - trzeba akceptować los i zachować spokój oraz emocjonalną
powściągliwość, niezależnie od tego, czy spotyka nas coś dobrego, czy złego;
dążenie do odnalezienia równowagi emocjonalnej (brak nadmiernego smutku,
czy radości); spokojne życie aż do śmierci.
epikureizm - odczuwanie przyjemności jest etyczne i że należy cieszyć się tym,
co otrzymujemy od życia, ale jednocześnie nie oczekiwać od niego zbyt wiele.
capre diem – chwytaj dzień
sceptyzm - szczęście człowieka polega na całkowitym spokoju duchowym,
którego warunkiem jest usunięcie ze świadomości pytań, na które nie można
znaleźć odpowiedzi; człowiek wątpiący, krytyczny, niedowierzający.
hedonizm – przyjemność i rozkosz to najwyższe dobro i cel życia oraz główny
motyw ludzkiego postępowania.
ważni twórcy w literaturze:
 Horacy
 Tyrteusz
 Homer
 Sofokles
 Safona
najważniejsze pojęcia:
fatum - przekonanie, że człowiek nie ma wpływu na swój los.
apokalipsa – zapowiedź nadchodzącego końca świata.
katharsis (oczyszczenie) – uwolnienie od cierpienia, odreagowanie
zablokowanego napięcia, stłumionych emocji, skrępowanych myśli i wyobrażeń.
mimesis – rodzaj relacji podobieństwa czy działania opartego na
naśladownictwie.
decorum - zasada stosowności, określająca normy obowiązujące w konstrukcji
dzieła literackiego.
 zgodność stylu z tematem (kwestie poważne – styl podniosły, kwestie
trywialne – styl niski)
 zakaz mieszania stylów gatunkowych
tragizm – główny bohater dzieła jest skazany na siły zewnętrzne (fatum), sam
nie może decydować do końca o swoim losie oraz targają nim sprzeczne uczucia,
co zawsze prowadzi do klęski.
ironia tragiczna - nieprzezwyciężona sprzeczność naznaczająca los bohatera
tragedii, którego czyny wbrew jego woli i wiedzy prowadzą nieuchronnie do
wypełnienia przeznaczenia.
horacjanizm – stworzona przez Horacego postawa wobec życia i moralności;
poszukiwanie złotego środka poprzez połączenie dwóch filozofii (stoicyzm i
epikureizm); w liryce to zjawisko naśladowania tego modelu poezji.
exegi monumentum – „wzniosłem pomnik trwalszy od spiżu” (napisałem dzieło
nieśmiertelne) Pieśni Horacego.
tragedia antyczna - utwór, w którym ośrodkiem akcji jest nieprzezwyciężalny
konflikt między dążeniami jednostki a siłami wyższymi (losem, prawami historii,
interesem społecznym, normą moralną itp.) prowadzący nieubłaganie do jej
klęski.
patos - wzniosłe przedstawienie wybranych motywów, podkreślające ich
oddziaływanie emocjonalne i uczuciowe na odbiorcę.
dramat - utwór przeznaczony zasadniczo do realizacji scenicznej, zwykle o
charakterze fabularnym, odznaczający się w dominacją dialogu.