Magdalena Kowalczyk

1
} Prowadzenie działalności gospodarczej przez
przedsiębiorstwo wymaga posiadania
określonych zasobów majątkowych.
} Majątkiem jest wszystko to, co ma określoną
wartość, jest niezbędne do działalności
przedsiębiorstwa oraz osiągania korzyści.

2
 Majątek
przedsiębiorstwa

Aktywa Pasywa
(ujęcie rzeczowe) (ujęcie finansowe)

3
} Dwuaspektowe podejście do ujmowania
majątku jednostki gospodarczej prowadzi do
podstawowego równania w rachunkowości

Aktywa = Pasywa
Aktywa = Pasywa

4
} Obejmują kontrolowane } Stanowią zasoby
przez jednostkę zasoby
majątkowe o wiarygodnie
określonej wartości, o
długotrwałym okresie
użytkowania, to znaczy o
okresie użytkowania
dłuższym niż 1 rok od
dnia bilansowego.
majątkowe o stosunkowo
krótkim okresie
użytkowania,
przeznaczone do zbycia
lub zużycia w okresie
krótszy niż 12 miesięcy.
Jest to majątek bieżący o
dużym stopniu
płynności, który
znaczenie łatwiej w
porównaniu z aktywami
trwałymi zamienić na
gotówkę.

Aktywa trwałe Aktywa obrotowe

5
} Zaliczamy do nich wewnętrzne i zewnętrzne
źródła finansowania zasobów majątkowych
jednostki, obejmujące:
◦ Kapitał własny
◦ Zobowiązania (kapitał obcy)

Pasywa = kapitał własny + zobowiązania

6
} Kapitał własny jest } Zobowiązania to
wewnętrznym źródłem
finansowania składników
majątkowych
przedsiębiorstwa,
pochodzi z wkładów
wniesionych przez
właścicieli oraz z zysków
osiągniętych przez
jednostkę w toku jej
działalności.
zewnętrzne źródła
finansowania majątku,
przez które rozumie się
wynikający z przeszłych
zdarzeń obowiązek
wykonania świadczeń o
wiarygodnie określonej
wartości, które
spowodują wykorzystanie
już posiadanych lub
przyszłych aktywów
jednostki.

Kapitał własny Zobowiązania

7
Aktywa = kapitał własny + zobowiązania

Kapitał własny = aktywa – zobowiązania

Aktywa netto = aktywa – zobowiązania

Kapitał własny = aktywa netto

8
9
Wartości niematerialne i prawne

Rzeczowe aktywa trwałe

Należności długoterminowe

Inwestycje długoterminowe

Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe

10
} To oprócz wartości niematerialnych i
prawnych zaliczanych do inwestycji, prawa
majątkowe, które spełniają następujące
warunki:
◦ Nabyte przez jednostkę,
◦ Zaliczane do aktywów trwałych,
◦ Nadają się do gospodarczego wykorzystania,
◦ Przewidywany okres ich użyteczności ekonomicznej
jest dłuższy niż jeden rok,
◦ Przeznaczone są do używania na potrzeby
jednostki.

11
 Inne wartości niematerialne i prawne

To ogół uprawnień twórcy do stworzonego przez siebie dzieła. Prawa te

dzielą się na majątkowe i osobiste.
Przedmiotem zainteresowania rachunkowości są majątkowe prawa autorskie.
Prawa
To zbywalne prawa majątkowe wyrażające się w wyłącznym prawie do
autorskie
korzystania z utworu i rozporządzania nimi.
Nie mają charakteru rzeczowego.

Udzielanie przez podmiot, któremu wyłącznie przysługuje jakieś prawo do

dobra o charakterze niematerialnym, upoważnia do korzystania z tego prawa
Umowa innemu podmiotowi na uzgodnionych warunkach.
licencyjna Przedmiotem umów licencyjnych są przede wszystkim dobra niematerialne
ujęte w ustawie o prawie autorskim i prawie o wynalazczości.

To uprawnienia do prowadzenia – zgodnie z odrębnymi przepisami

określonych rodzajów działalności, głównie gospodarczych i czerpania
Koncesje
płynących stąd korzyści.

Rozumie się określoną wiedzę techniczną i technologiczną o poufnym

charakterze w dziedzinie przemysłowej, handlowej, naukowej i
organizacyjnej.
Know - how
Jednostka ma prawo do korzystania z know-how w drodze zakupu lub
otrzymania w formie wniesionego wkładu niepieniężnego, czyli aportu.

12
} To w szczególności następujące prawa
majątkowe:
◦ Autorskie prawa majątkowe,
◦ Prawa pokrewne,
◦ Licencje,
◦ Koncesje,
◦ Prawa do wynalazków, patentów, znaków
towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych,
a także know – how.

13
 Obydwie grupy zaliczane są do
Mimo istotnych różnic pod
długoterminowych aktywów
względem fizycznym, z
operacyjnych, są wykorzystywane
ekonomicznego punktu widzenia
w bieżącej działalności operacyjnej,
rzeczowe aktywa trwałe i wartości
a oczekiwany okres generowania
niematerialne i prawne są do siebie
przez nie korzyści ekonomicznych
bardzo podobne.
jest dłuższy niż rok obrotowy.

14
 MSR 16 definiuje rzeczowe aktywa
trwałe jako mające postać fizyczną
składniki aktywów, utrzymywane przez
jednostkę w celu wykorzystania w
procesie produkcyjnym, w dostawach
towarów i świadczeniu usług, celach To rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z
administracyjnych lub oddania do nimi, o przewidywanym okresie
używania innej jednostce, ekonomicznej użyteczności dłuższym niż
przeznaczone do wykorzystania w jeden rok, kompletne, zdatne do użytku i
okresie dłuższym niż jeden rok. przeznaczone, na potrzeby jednostki.

15
 Zaliczki na
Środki środki
trwałe trwałe w
budowie

Środki
trwałe w
budowie

16
◦ Nieruchomości, w tym grunty i
prawo wieczystego
użytkowania gruntów,
◦ budynki i budowle, a także
będące odrębną własnością
lokale, spółdzielcze
własnościowe prawo do lokalu
mieszkalnego oraz
spółdzielcze prawo do lokalu
użytkowego,
◦ Maszyny, urządzenia, środki
transportu i inne rzeczy
◦ Ulepszenia w obcych środkach
trwałych,
◦ Inwentarz żywy.

17
} Obejmują wartość środków
pieniężnych lub dostaw
przekazanych wykonawcom,
dostawcom dóbr lub
generalnemu inwestorowi na
poczet realizowanych
przedsięwzięć dotyczących
środków trwałych w budowie.
} Zaliczki te wycenia się na
dzień bilansowy w kwocie
nominalnej.

18
} W pozycji bilansowej należności
długoterminowe ujmuje się należności,
których termin realizacji jest dłuższy niż 12
miesięcy, licząc od dnia bilansowego oprócz
należności z tytułu dostaw i usług, które
niezależnie od terminu rozliczenia zaliczane
są do należności krótkoterminowych.

19
} Inwestycje według UoR zostały
określone jako aktywa nabyte w
celu osiągnięcia korzyści
ekonomicznych wynikających z
przyrostu wartości tych
aktywów, uzyskania z nich
przychodów w formie odsetek,
dywidend (udziałów w zyskach)
lub innych pożytków, w tym
również w transakcji handlowej.
} Inwestycją są nabyte aktywa
finansowe, a także
nieruchomości i wartości
niematerialne i prawne, które nie
są użytkowane przez jednostkę,
lecz zostały nabyte w celu
osiągnięcia innych korzyści
Inwestycje
długoterminowe
} Jednostki gospodarcze
posiadają dla różnych
celów.
} Jednostki lokują w ten
sposób nadwyżki zasobów
finansowych. Inwestycje te
mogą mieć charakter praw
finansowych, lub mogą
mieć charakter materialny.
} Dlatego inwestycje dzielimy
na:
◦ Inwestycje finansowe,
◦ Inwestycje niefinansowe.
Charakter inwestycji
długoterminowych
20
} Nieruchomości
} Wartości niematerialne i prawne
} Długoterminowe aktywa
finansowe
◦ W jednostkach powiązanych
◦ W pozostałych jednostkach:
– Udziały lub akcje,
– Inne papiery wartościowe,
– Udzielone pożyczki,
– Inne długoterminowe aktywa
finansowe.
} Inne inwestycje długoterminowe

21
} Rozliczeń międzyokresowych dokonują
jednostki w celu zapewnienia w księgach
rachunkowych współmierności przychodów i
związanych z nimi kosztów.
} Tytuły długoterminowych rozliczeń mogą być
różne:
◦ Aktywa z tytułu odroczonego podatku
dochodowego,
◦ Inne rozliczenia międzyokresowe.

22
23
 Materiały

Półprodukty i
Zaliczki na
produkty w
dostawy
toku

Produkty
Towary
gotowe

24
} Rodzaj i wielkość zapasów zależy w
dużym stopniu do charakteru
jednostki:
◦ w jednostkach handlowych …
◦ w jednostkach produkcyjnych ….
◦ w jednostkach usługowych ….

25
Zapasy Opis
Ze względu na charakter i zastosowanie materiały dzielą się na:
• Surowce i materiały podstawowe,
• Materiały pomocnicze,
• Części zapasowe do maszyn i urządzeń oraz środków
Materiały
transportu,
• Paliwa i smary,
• Opakowanie przeznaczone do jednorazowego użytku,
• Odpady użytkowe.
Zaliczamy do nich między innymi:
Wszelkiego rodzaju produkty spożywcze takie, produkty trwałego
użytku (pralki, lodówki, meble, sprzęt radiowo – telewizyjny)
Towary
Artykuły spożywcze nabywane w celu ich dalszej odsprzedaży,
Produkty rolne, runo leśne.

są to produkty, które przedsiębiorstwo wytwarza, wykorzystując

Wyroby posiadane zasoby. Produkty te są przeznaczone do sprzedaży i
gotowe nie podlegają dalszemu przerobowi w podmiocie gospodarczym,
w którym zostały wytworzone.

26
} Półfabrykaty, czyli } Produkcja w toku, w
produkty, które po
pewnej fazie procesu
wytwarzania są
przekazywane do
magazynu, półfabrykaty
następnie uczestniczą w
kolejnych fazach procesu
wytwórczego lub też są
sprzedawane na
zewnątrz
odróżnieniu od
półfabrykatów nie
podlega ona
gospodarce
magazynowej, znajduje
się bowiem w pewnej
niezakończonej fazie
procesu wytwórczego i
jej magazynowanie nie
jest możliwe

półfabrykaty Produkcja w toku

27
 Należności
Opis
krótkoterminowe
Istotą należności jest prawo jednostki do otrzymania
środków pieniężnych lub innych aktywów z tytułu
sprzedaży, a także z innych tytułów.
Istota Należności z tytułu sprzedaży produktów i towarów
występują wówczas, gdy sprzedaż jest dokonywana na
zasadzie kredytu kupieckiego.

Jeżeli termin zapłaty jest krótszy niż 12 m-cy od dnia

bilansowego, to są to należności krótkoterminowe.
Do należności krótkoterminowych zalicza się:
• Należności z tytułu dostaw i usług, bez względu na
to, kiedy zostaną spłacone,
• Należności publicznoprawne, np. z tytułu nadpłat
Charakterystyka podatków, ceł, opłat, składek na rzecz ZUS,
• Inne należności, np. z tytułu wynagrodzeń,
pobranych zaliczek na podróże służbowe,
• Należności dochodzone na drodze sądowej,
Należności dochodzone na drodze sądowej, w
stosunku do których nie zapadł wyrok.

28
} Składają się z tych składników aktywów
finansowych, które są płatne i wymagalne lub
przeznaczone do zbycia w ciągu 12 miesięcy
od dnia bilansowego lub daty złożenia,
wystawienia albo nabycia, lub stanowią
aktywa pieniężne.
} Ta grupa jest bardzo zróżnicowana pod
względem rodzajowym.

29
} Krótkoterminowe aktywa
finansowe
◦ Udziały lub akcje,
◦ Inne papiery wartościowe,
◦ Udzielane pożyczki,
◦ Inne krótkoterminowe aktywa
finansowe.
} Środki pieniężne i inne aktywa
pieniężne
◦ Środki pieniężne w kasie i na
rachunkach,
◦ Inne środki pieniężne,
◦ Inne aktywa pieniężne
} Inne inwestycje
krótkoterminowe

30
 Środki pieniężne są składnikiem krótkoterminowych aktywów
finansowych, gdyż stanowią instrument wymiany, a więc podstawę
oceny i ujęcia wszystkich transakcji, których rezultat jest wyrażony
w sprawozdaniu finansowym.
Środki pieniężne
Obejmują stan krajowych i zagranicznych środków płatniczych
posiadanych przez jednostkę na dzień bilansowy - gotówka, środki
zgromadzone na rachunku bankowym.

Do innych środków pieniężnych zalicza się:

• Środki pieniężne w drodze,
• Lokaty terminowe w banku o terminie zapadalności
krótszym niż trzy miesiące,
Inne środki pieniężne
• Pełniące funkcje płatnicze weksle, czeki podróżne oraz inne
dokumenty płatne w walucie polskiej lub obcej, wymagane
od dnia ich otrzymania w ciągu trzech miesięcy od daty
wystawienia.
1. Inne aktywa pieniężne – należy rozumieć krajowe środki
płatnicze, waluty obce i dewizy.
2. Inne inwestycje krótkoterminowe, obejmują podobnie jak w
Inne
przypadku długoterminowych inwestycji dzieła sztuki, kamienie
szlachetne, kruszce.

31
Wyszczególnienie Opis

Stanowią zadeklarowane, lecz nie wniesione wkłady kapitałowe.

Należne wpłaty na
Jest to należność z tytułu niezapłaconego kapitału.
kapitał podstawowy

Zarówno spółka akcyjna jak i z o.o. nie mogą dobrowolnie nabywać własnych
akcji lub udziałów.
Od tej zasady kodeks spółek handlowych wprowadza pewne wyjątki.
W odniesieniu do spółek akcyjnych zakaz nie dotyczy, jeżeli akcje są
nabywane:
Udziały, akcje
W celu zapobieżenia zarażającej spółce poważnej szkodzie,
własne
W wypadku zaoferowania tych akcji pracownikom lub byłym
pracownikom,
W celu ich umorzenia,
Dla zapewnienia roszczeń spółki, gdy nie można ich zaspokoić w inny
sposób z majątku akcjonariusza.

32
33
 Kapitał własny

Ogół źródeł finansowania jednostki jest określony mianem „Kapitału”.

Kapitał informuje, kto sfinansował poszczególne składniki majątku, na jaki okres
i na jakich warunkach.
Definicja
Podstawowe kryterium podziału kapitału jest kryterium własności. Zgodnie z tym
„Kapitału”
kryterium dzielimy kapitał na:
• Kapitał (fundusz) własny,
• Rezerwy i zobowiązania, powszechnie określane kapitałem obcym.
• Zgodnie z UoR kapitał własny odpowiada wartościowo aktywom netto.
• Ustawa nie definiuje wprost pojęcia kapitału własnego.
• Przez aktywa netto rozumie się aktywa jednostki pomniejszone o
Istota kapitału
zobowiązania.
własnego
• Kapitał własny jest zatem różnicą między wartością wszystkich składników
majątku (aktywami bilansu) a różnego rodzaju kapitałami obcymi
(zobowiązaniami).
Pochodzi głównie z dwóch źródeł:
• Z wykładów wniesionych w formie pieniężnej lub rzeczowej (aport)
przez założycieli jednostki,
• Części wygospodarowanego zysku jednostki, który nie jest
Źródła przeznaczony do podziału.
pochodzenia • W pierwszym wypadku powstały kapitał własny ma charakter stały; jednostka
kapitału nie może nim dowolnie rozporządzać.
własnego • Kapitał ten ma charakter obligatoryjny, gdyż jego wniesienie oraz określona
wartość wynikają z przepisów prawa i muszą być odzwierciedlone w umowie
lub statucie jednostki.
• W drugim przypadku kapitał nosi miano kapitału samofinansowania. Może
nim być kapitał zapasowy, rezerwowy.

34
} Składa się z różnych elementów. W bilansie
wyodrębnia się dziewięć:
◦ Kapitał podstawowy,
◦ Kapitał (fundusz) zapasowy,
◦ Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny,
◦ Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe,
◦ Zysk / strata z lat ubiegłych,
◦ Zysk (strata) netto,
◦ Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego
(wielkość ujemna).

35
 Kapitał podstawowy
Kapitał podstawowy jest kapitałem o szczególnym charakterze.
Ta szczególna rola kapitału podstawowego wyraża się tym, iż jest
ona kapitałem o charakterze obligatoryjnym, czyli niezbędnym do
utworzenia spółki.
Istota
Jego wysokość wynika z kodeksu spółek handlowych i musi być
odzwierciedlona w umowie lub statucie spółki.
Z tytułu wniesionego do jednostki kapitału podstawowego
inwestorzy nie otrzymują żadnych odsetek.
Inwestorzy mają prawo do udziału w wygospodarowanym zysku
netto wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego
Inwestorzy a przeznaczonym zgodnie z uchwałą zgromadzenia wspólników /
kapitał akcjonariuszy do podziału.
podstawowy Mają oni również wpływ, proporcjonalny do udziału w kapitale
podstawowym, na najważniejsze decyzje dotyczące zarządzania
spółką.

36
} W zależności od formy prawnej jednostki kapitał
podstawowy przybiera następujące nazwy:
◦ Kapitał zakładowy w spółkach kapitałowych prawa
handlowego,
◦ Kapitał właścicieli – w spółkach osobowych prawa
handlowego, w spółce cywilnej oraz w
przedsiębiorstwie prowadzonym przez osobę
fizyczną,
◦ Fundusz założycielski – w przedsiębiorstwach
państwowych oraz samodzielnych zakładach
opieki zdrowotnej,
◦ Fundusz udziałowy – w spółdzielniach.

37
} Jego zasady reguluje kodeks
spółek handlowych.
} W spółce akcyjnej jest
odpowiednikiem sumy wartości
nominalnej wyemitowanych
akcji, która powinna być
określona w statucie spółki
oraz w rejestrze sądowym.
} Zgodnie z ksh kapitał
zakładowy spółki akcyjnej
obecnie powinien wynosić co
najmniej 100.000 zł a
wcześniej 500.000 zł.
} Dzieli się na akcje o równej
wartości nominalnej
wynoszącej co najmniej 1
grosz.
Spółka akcyjna
W spółce z o.o. jest
}
odpowiednikiem majątku
wniesionego do spółki przez
wspólników, w postaci
udziałów.
Dzieli się na udziały, które są
}
jego cząstkami.
} Obecnie wartość kapitału w
spółkach z .o.o. to 5.000 zł.
Wcześniej kapitał powinien
wynosić co najmniej 50.000 zł,
a nominalna wartość udziału
nie może być niższa niż 50 zł.
Spółka z o.o.
38
} Stanowi równowartość
wniesionych wkładów
pieniężnych lub
niepieniężnych. } Kapitał ten podobnie jak w
} Majątek ten po wniesieniu
staje się majątkiem
wspólników, a nie spółki
gdyż spółka nie ma
osobowości prawnej.
} Wspólnicy w czasie trwania
spółki nie mogą wycofać
wniesionych wkładów.
} Stanowi faktycznie
wniesione wkłady przez
właściciela.
spółkach osobowych, nie
ma charakteru stałego i na
dzień bilansowy należy go
skorygować o jego trwałe
zwiększenia bądź
zmniejszenia.

Przedsiębiorstwa osób
Spółki osobowe fizycznych

39
} Odpowiednikiem kapitału } W spółdzielniach
zakładowego jest fundusz funduszem podstawowym
założycielski. jest fundusz udziałowy
} Stanowi on równowartość } Powstaje z wpłat udziałów
składników majątkowych przez członków spółdzielni.
wydzielonych z majątku } Zmniejszenie funduszu
ogólnonarodowego i
przekazanych udziałowego następuje na
przedsiębiorstwu skutek zwrotu udziałów
państwowemu przez organ członkowskich z tytułu
założycielski. pokrycia strat, jeśli nie jest
} Jest to tym samym udział wystarczający fundusz
Skarbu Państwa w zasobowy.
finansowaniu majątku
przedsiębiorstwa.

Przedsiębiorstwa
państwowe Spółdzielnie

40
} Podstawowe składniki
kapitału podstawowego
powinny być na dzień
bilansowy zinwentaryzowane
drogą porównania stanu
zapisanego w księgach z
odpowiednimi dokumentami
wynikającymi z rejestru
sądowego.
} Kapitał podstawowy może być
tworzony z:
◦ Wkładów gotówkowych
(pieniężnych),
◦ Wkładów niepieniężnych.

41
Wyszczególnienie Opis

Jest zaliczany do najważniejszych kapitałów samofinansowania.

Odzwierciedla on własne źródła finansowania aktywów, które jednostka
Kapitał (fundusz) osiągnęła w trakcie swojej działalności, głównie z podziału zysku.
zapasowy Kapitał zapasowy może być przeznaczony na pokrycie straty bilansowej,
umorzenie udziałów lub akcji, zwrot ewentualnych dopłat do kapitału,
wypłatę dywidendy, podwyższenie kapitału zakładowego.
Pierwotnie został utworzony w związku z urzędową aktualizacją wyceny
środków trwałych, jaka była dokonana na 1 stycznia 1995 r.
Kapitał (fundusz) z
Wyrażał on więc równowartość zarówno wzrostu wartości początkowej
aktualizacji wyceny
środków trwałych objętych aktualizacją jak i wzrostu umorzenia tych
środków

42
 Wyszczególnienie Opis

Jednostki mogą tworzyć dowolne kapitały, co musi być jednak

Pozostałe kapitały przewidziane w umowie lub statucie spółki.
(fundusze) rezerwowe O ich przeznaczeniu decyduje walne zgromadzenie wspólników lub
akcjonariuszy.
W tej pozycji wykazuje się niepodzielony zysk z lat ubiegłych lub
niepokrytą stratę z lat poprzednich (ze znakiem minus) ustaloną na
moment bilansowy.
Zysk/ strata z lat Zysk z lat ubiegłych przeznacza się na:
ubiegłych • Zasilenie odpowiedniego kapitału – zapasowego lub na wypłatę
dywidendy.
• Strata wymaga pokrycia z zysków w latach przyszłych.
W pozycji tej ujmuje się również korektę błędów podstawowych.
Ta pozycja przedstawia wynik finansowy netto roku bieżącego - powinien
on być zgodny z wielkością wyniku wykazanego w rachunku zysków i
Zysk/strata netto strat.
Pozycja te jest więc łącznikiem między tym co jest ujęte w bilansie i tym co
jest wykazane w rachunku zysków i strat.
Są to zaliczkowo dokonane odpisy na poczet wyniku finansowego danego
roku obrotowego.
Odpisy zysku netto w Ta pozycja może wystąpić w spółkach komandytowych, partnerskich,
ciągu roku jawnych, i cywilnych, w których właściciele mogą pobierać zaliczki z zysku.
obrotowego KSH przewiduje pod pewnymi warunkami możliwość zaliczkowych
odpisów z zysku (wypłata zaliczki na dywidendę) w spółkach akcyjnych i z
o.o.

43
 W tej grupie Zobowiązania
Rezerwy na Rozliczenia
pasywów bilansu długoterminowe i
zobowiązania, międzyokresowe.
ujęto: krótkoterminowe,

44
Mogą być rozpatrywane z perspektywy właścicielskiej i
ekonomicznej.

Z perspektywy właścicielskiej zobowiązania stanowią kapitał

obcy, który jest dodatkowym źródłem finansowania majątku
jednostki.

Z perspektywy ekonomicznej ujęte w ustawie o

rachunkowości zobowiązania to wynikający z przeszłych
zdarzeń obowiązek wykonania świadczeń, o wiarygodnie
określonej wartości, które spowodują wykorzystanie już
posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki.

45
 Pasywa

Ich istota jest zbliżona do zobowiązań, jednak nie są to kategorie tożsame,

ponieważ kwota i termin wymagalności rezerw nie są tak precyzyjnie określone jak
w przypadku zobowiązań.
Zgodnie z ustawą o rachunkowości rezerwy tworzy się na:
• Pewne lub o dużym stopniu prawdopodobieństwa przyszłe zobowiązania,
Rezerwy na których kwotę można wiarygodnie oszacować, a w szczególności na straty
zobowiązania z transakcji gospodarczych w toku, w tym z tytułu udzielanych gwarancji,
poręczeń operacji kredytowych, skutków postępowania sądowego,
• Przyszłe zobowiązania spowodowane restrukturyzacją,
• Wymagające w przyszłości zapłaty zobowiązania z tytułu podatku
dochodowego.

Wymagalne po upływie 12 miesięcy.

Nie zalicza się do nich zobowiązań z tytułu dostaw i usług, które bez względu na
termin ich wymagalności zalicza się do krótkoterminowych.
Ze względu na długi okres pozostawania w jednostce są stabilnymi źródłami
finansowania majątku jednostki.
Razem z kapitałem własnym tworzą kapitał stały przeznaczony na finansowanie
aktywów trwałych.
Wyodrębniamy:
Zobowiązania
• Kredyty i pożyczki, przeznaczone na finansowanie aktywów trwałych jak i
długoterminowe
obrotowych
• Zobowiązania z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych, wynikają
z rozrachunków z tytułu wyemitowanych przez jednostkę np. obligacji
• Inne zobowiązania finansowe, obejmują wszystkie pozostałe
zobowiązania np. z tytułu umów leasingu finansowego.
• Inne zobowiązania, wszystkie pozostałe zobowiązania nie zaliczone do
wcześniejszych grup.

46
 Pasywa
• Kredyty i pożyczki,
• Z tytułu emisji dłużnych papierów
wartościowych,
• Inne zobowiązania finansowe,
• Zaliczki na otrzymane dostawy,
Zobowiązania krótkoterminowe
• Zobowiązania wekslowe,
• Z tytułu podatków ceł i ubezpieczeń
społecznych,
• Z tytułu wynagrodzeń,
• Inne.
W bilansie są ujęte również fundusze
specjalne:
• Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych,
• Zakładowy Fundusz Rehabilitacji Osób
Fundusze specjalne Niepełnosprawnych,
• Zakładowy Fundusz Załogi,
• Fundusz Remontowy w spółdzielniach
mieszkaniowych

47
 Pasywa
• Ujemna wartość firmy, stanowi różnicę między ceną nabycia
jednostki lub zorganizowanej jej części a wartością przejętych
aktywów netto.
• Inne rozliczenia międzyokresowe:
Bierne rozliczenia międzyokresowe :
Rozliczenia • wynikają ze świadczeń wykonanych na rzecz jednostki
międzyokresowe przez jej kontrahentów, których kwotę można oszacować
w wiarygodny sposób,
• Z obowiązku wykonania, związanych z bieżącą
działalnością, przyszłych świadczeń wobec nieznanych
osób, których kwotę można oszacować, mimo że data
powstania nie jest jeszcze znana.
Do innych biernych rozliczeń międzyokresowych zalicza się:
Bierne rozliczenia • Koszty opłat za emisję zanieczyszczeń,
międzyokresowe • Rezerwy na niewykorzystane urlopy pracownicze,
• Rezerwy na koszty okresu zafakturowane po dniu bilansowym.
Obejmują w szczególności:
• Równowartość otrzymanych lub należnych od kontrahentów
Rozliczenia środków z tytułu świadczeń, których wykonanie nastąpi w
międzyokresowe następnych okresach sprawozdawczych,
przychodów • Środki pieniężne otrzymane na sfinansowanie nabycie lub
wytworzenia środków trwałych, w tym także środków trwałych w
budowie oraz prac rozwojowych.

48
Dokonać odpowiedniej klasyfikacji składników według wzoru:
Trzyletnie obligacje Skarbu Państwa – aktywa, aktywa trwałe, inwestycje długoterminowe
Środki trwałe w budowie - ................................................................................................
Zysk - ................................................................................................................................
Kapitał akcyjny - ...............................................................................................................
Należności od odbiorców - ...............................................................................................
Kredyt bankowy (o okresie spłaty 24 m-ce) – ..................................................................
Nabyte prawa autorskie – .................................................................................................
Środki transportu – ...........................................................................................................
Środki pieniężne na rachunku bankowym – .....................................................................
Zobowiązania z tytułu wynagrodzeń – ............................................................................
Kapitał zapasowy – ..........................................................................................................
Grunty – ...........................................................................................................................
Nabyty program komputerowy – .....................................................................................
Należności od Urzędu Skarbowego – ..............................................................................
Weksle własne – ..............................................................................................................
Weksle obce – .................................................................................................................
Nierozliczony zysk roku poprzedniego – ........................................................................
Towary handlowe – .........................................................................................................
Akcje nabyte w celach handlowych – ............................................................................
Udzielona pożyczka długoterminowa – ..........................................................................
Wyroby gotowe – ............................................................................................................
Nieruchomości posiadane w celach inwestycyjnych – ...................................................
Zobowiązania wobec ZUS – ...........................................................................................
Paliwo – ..........................................................................................................................
Maszyny produkcyjne – ..................................................................................................
Zaciągnięta pożyczka długoterminowa - ........................................................................

49
Korzystając z równania bilansowego oblicz wartość brakujących składników:
kapitałów własnych wiedząc, że:
wartości niematerialne i prawne 850,-
zobowiązania wobec dostawców 300,-
kasa 1.200,-
kredyt bankowy 2.480,-
środki trwałe 5.700,-
zapasy 650,-
aktywów trwałych wiedząc, że:
towary 500,-
rachunek bankowy 3.000,-
zobowiązania publiczno – prawne 1.800,-
kapitał podstawowy 6.300,-
kapitał zapasowy 3.700,-
rzeczowe aktywa trwałe 3.200,-
zobowiązania z tytułu wynagrodzeń 1.200,-
zobowiązań wiedząc, że:
inwestycje krótkoterminowe 1.800,-
aktywa trwałe 5.600,-
kapitał podstawowy 3.100,-
zysk 200,-
wyroby gotowe 600,-

50
Bilans jest usystematyzowanym dwustronnie zestawieniem w ujęciu
wartościowym składników majątku oraz źródeł ich finansowania, z
uwzględnieniem wyniku finansowego, sporządzany na określony
dzień w ściśle określonej formie. Wyrazem tego usystematyzowania
jest podział aktywów i pasywów na określone grupy, które następnie
dzielą się na podgrupy i pozycje bilansowe, które tworzą strukturę
bilansu.
AKTYWA = AKTYWA TRWAŁE + AKTYWA OBROTOWE
PASYWA = KAPITAŁ (FUNDUSZ WŁASNY) + ZOBOWIĄZANIA
SUMA AKTYWÓW = SUMA PASYWÓW
Bilans jednostki gospodarczej występuje w podwójnej roli. Po pierwsze
jest on dokumentem księgowym, a po drugie jest elementem
sprawozdania finansowego.

51
 Bilans – zasada równowagi
n AKTYWA n PASYWA
n Środki gospodarcze n Ujęcie finansowe
(składniki materialne) (składniki
umożliwiają fizyczne finansowe) –
prowadzenie obrazują źródła
działalności pochodzenia
gospodarczej majątku
n Zasoby majątkowe n Pasywa -ułożenie
jakimi dysponuje wymagalność
jednostka
n Aktywa – ułożenie
płynność

52
Prawidłowo sporządzony bilans księgowy
każdej jednostki powinien zawierać
następujące elementy:
◦ nazwę i adres jednostki sporządzającej bilans,
◦ określenie dnia, na który sporządzono bilans,
◦ wyszczególnienie grup i pozycji aktywów oraz
pasywów z podaniem ich wartości, na koniec
roku obrotowego oraz na koniec poprzedniego
roku obrotowego,
◦ łączną sumę bilansową po stronie aktywów i
pasywów,
◦ datę sporządzania bilansu,
◦ podpisy osób upoważnionych i
odpowiedzialnych za rzetelność i
prawidłowość bilansu.

53
 Aktywa
A. Aktywa trwałe
I. Wartości niematerialne i prawne
II. Rzeczowe aktywa trwałe
III. Należności długoterminowe
IV. Inwestycje długoterminowe
V. Długoterminowe rozliczenia
międzyokresowe
B. Aktywa obrotowe
I. Zapasy
II. Należności krótkoterminowe
III. Inwestycje krótkoterminowe
IV. Krótkoterminowe rozliczenia
międzyokresowe
C. Należne wpłaty na kapitał podstawowy
D. Udziały własne
Suma aktywów
Pasywa
A. Kapitał własny
I. Kapitał podstawowy
II. Kapitał zapasowy
III. Kapitał z aktualizacji wyceny
IV. Pozostałe kapitały rezerwowe
V. Zysk (strata) z lat ubiegłych
VI. Zysk (strata) netto
VII. Odpisy z zysku netto w ciągu roku
obrotowego
B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania
I. Rezerwy na zobowiązania
II. Zobowiązania długoterminowe
III. Zobowiązania krótkoterminowe
IV. Rozliczenia międzyokresowe
Suma pasywów
54
Sporządzić bilans na 01.01.200X r. spółki „Alfa” na podstawie danych:
- środki trwałe w budowie 12.000,-
- zobowiązania wobec dostawców 1.000,-
- materiały 1.400,-
- kapitał udziałowy 37.000,-
- kredyt bankowy długoterminowy 8.200,-
- udziały i akcje (lokata długoterminowa) 1.600,-
- kasa 7.350,-
- zysk roku ubiegłego 1.800,-
- należności od pracowników 450,-
- grunty 10.000,-
- rachunek bankowy 4.900,-
- budynki 28.000,-
- weksle obce 300,-
- kapitał zapasowy 18.000,-

55
Trzech wspólników A, B, C rozpoczęło w dniu 01.01.200X r. działalność
gospodarczą, zakładając zakład fryzjerski „Andy” Sp. z o.o. Wnieśli kolejno:
- A – lokal – 16.000 zł,
- B – kosmetyki fryzjerskie – 3.000 zł, gotówka – 1.000 zł,
- C – wyposażenie zakładu – 7.000 zł, pakiet akcji Wedel – 1.500 zł.

Dla sfinansowania bieżącej działalności zaciągnęli kredyt krótkoterminowy –

5.000 zł (środki zostały przelane na rachunek bankowy).

Sporządzić bilans otwarcia Spółki „Andy” na 01.01.200X r.

56
} Kamela – Sowińska A. (red.), 2018, Podstawy
rachunkowości w teorii i w praktyce,
Wydawnictwo UE w Poznaniu, Poznań.

57