Upravljanje Otpadom I Recilažom

VISOKA ŠKOLA STRUKOVNIH STUDIJA
U ZRENJANINU
Nastavni predmet: Upravljanje otpadom i reciklažom
Studijski program: MSS TEHNOLOŠKO INŽENJERSTVO
Upravljanje otpadom i reciklažom na primeru

preduzeća NIS Naftagas
- Seminarski rad -
Predmetni nastavnik: Student i broj indexa:
Profesor Tatjana Nikolin Nikola Kuburić MST 17/21
U Zrenjaninu, decembar 2021. god.

Upravljanje otpadom i reciklažom na primeru preduezća NIS Naftagas
SADRŽAJ
UVOD............................................................................................................................1
1.POJAM I KARAKTERISTIKE OTPADA...................................................................2
2.VREME RAZGRADNJE OTPADA.............................................................................3
3.VRSTE I KLASIFIKACIJA OTPADA.........................................................................4
3.1. Posebne vrste otpada.............................................................................................8
4. STRATEŠKI OKVIR ZA UPRAVLJANJE OTPADOM...........................................11
4.1. Nacionalna strategija upravljanja otpadom za period 2010. - 2021...................12
4.2. Elementi osnovnog sistema upravljanja otpadom...............................................14
4.3. Hijerarhija pri upravljanju otpadom...................................................................16
4.4. Reciklaža otpada..................................................................................................17
4.6. Termički tretman otpada......................................................................................18
4.7. Deponovaje otpada..............................................................................................20
4.8. Mehaničko biološka obrada (MBO) I stabilizacija (inertizacije) pre konačnog
odlaganja....................................................................................................................21
5.1. Ekološki projekti..................................................................................................23
5.2. Emisija CO2 i gasova staklene bašte (smanjenje uticaja na klimatske promene)
.....................................................................................................................................24
5.3. Upravljanje otpadom...........................................................................................24
5.4. Upravljanje hemikalijama....................................................................................24
5.5. Upravljanje vodom...............................................................................................25
5.6. Mere za smanjivanje količina otpada..................................................................25
5.7. Mesto za naftaški otpad........................................................................................26
ZAKLJUČAK...............................................................................................................27
LITERATURA..............................................................................................................28
1
UVOD
Zagađenje životne sredine znači uništenje ne samo dela prirodnih vrednosti i resursa, već i
uništenje dela budućnosti narednih generacija. Brojni ekološki problemi nastaju zbog pogrešne
koncepcije i sistema upravljanja otpadom koji nije ekološki zasnovan i koji onemogućava pravilno
postupanje s otpadom koje ne dovodi do ekološki štetnih posledica. Koncepcija, u kojoj se različite
vrste otpada sakupljaju zajedno i pomešane odlažu na deponiju, je potpuno pogrešna. Ovakvim
postupanjem gubi se prostor i uništava životna sredina. Rešenje problema je u odvojenom
prikupljanju pojedinih komponenti otpada, što znači njihovu preradu u nove upotrebne oblike i time
će se izbeći veliki broj ekoloških problema. U daljem radu je detaljnije obrađeno pitanje upravljanja
otpadom, strategija upravljanja, način na koji se sakuplja i transportuje otpad, zašto je važna
reciklaža i koje mere je potrebno preuzeti kako bi se smanjio otpad i očuvala životna sredina.
Otpad podrazumeva svaki materijal ili predmet koji nastaje u toku obavljanja proizvodne,
uslužne ili neke druge delatnosti i on nema upotrebnu vrednost. Čovek je jedino biće na planeti koje
stvara otpad, a svojim aktivnostima je i odlučujući činilac u promeni životne sredine. Otpad
predstavlja sve veći problem u današnjem potrošačkom društvu. Bilo da se gomila, razlaže u
podzemnim vodama ili se spaljivanjem širi atmosferom, otpad ozbiljno ugrožava životnu sredinu i
zdravlje ljudi. U svim delovima sveta se utiče na stvaranje čistije životne sredine, pri čemu se otpad
smatra resursom a njegova obrada spada u najnaprednije tehnologije. Naša civilizacija proizvodi sve
više otpada, a prema istraživanjima ništa ne ukazuje na skorašnje promene. Ipak, zahvaljujući
tehnološkom napretku i intenzivnijem razvoju ekološke svesti, borba protiv otpada je sve uspešnija.
Nastajanje otpada je rezultat ukupne ekonomske aktivnosti svake države, i kao takvo u
direktnoj vezi je sa nacionalnom ekonomijom. Predmet proučavanja ovog rada su pre svega
problemi koji se javljaju ako se otpad nije reciklirao.
Cilj rada je prikazati kako pravilno upravljati otpadom. U samom radu biće obrađena analiza
sadašnjeg stanja otpada kao i postupanje sa otpadom. Takođe, biće obrađena količina, sastav i vrste
otpada koji se najviše javlja na području grada Zrenjanina . U radu će biti prikazani tehnički i
socijalni aspekti upravljanja otpadom, kao i opcije i modeli upravljanja otpadom, sistem
prikupljanja i transporta otpada sa različitih izvora, zatim mere za smanjivanje otpada kojih se treba
2
pridržavati. Biće objašnjeno i kako otpad utiče na životnu sredinu i zdravlje čoveka i zbog čega je
važna reciklaža.
1.POJAM I KARAKTERISTIKE OTPADA
Postoje različite definicije otpada. U nekima od njih pod opštim pojmom otpada mogu se
svrstati otpadne materije i otpadne energije. Otpadom se smatraju materijali koji nemaju upotrebnu
vrednost.
Prema Zakonu o upravljanju otpadom „Otpad jeste svaka materija ili predmet sadržan u listi
kategorija otpada (Q lista) koju vlasnik odbacuje , namerava ili mora da odbaci, u skladu sa
zakonom“.
Otpad nastaje u procesu biološke produkcije, proizvodnje, prometa ili potrošnje. Otpaci su
uglavnom nepotrebni, štetni ili smetaju u svakodnevnom životu i radu.
Otpad nastaje u našem okruženju, kao rezultat brojnih aktivnosti, i moramo ga rešavati na
optimalan način. Pre svega se mora promeniti stav, mišljenje i svest o opasnostima usled narastanja
otpada, koji utiče i na globalne promene klime. Najveći proizvođači otpada u gradovima su
domaćinstva i javne gradske površine (ulice, trgovi, parkovi).
Sve intenzivnija urbanizacija naselja, praćena podizanjem životnog standarda stanovništva

ima za posledicu porast produkcije otpada, što dalje predstavlja poseban problem sa aspekta zaštite i
očuvanja životne sredine. Glavni uticaj otpada na klimatske promene je emisija ugljen – dioksida i
drugih polutanata, buke, mirisa i gasova koji se emituju usled zastoja u transportu i pri samom
transportu otpada.
Deponovanje treba smanjiti čineći ga krajnjom opcijom tretmana otpada. Neodgovarajuće

upravljanje deponijom može imati negativan uticaj u smislu emisije gasova.
2.VREME RAZGRADNJE OTPADA
Brzina kojom se stvara otpad je intenzivnija u odnosu na brzinu kojom priroda uspeva da
razgradi taj isti otpad. To se posebno odnosi na one materijale koje priroda ne poznaje, odnosno
koje čovek sintetički stvara.
3
U sledećoj tabeli je to i prikazano.

Papir (ne plastificirani) 1 mesec 1 MESEC
Biljni ostaci iz bašte i kuhinje Nekoliko meseci NEKOLIKO MESECI
Pamučna odeća 6 meseci 6 MESECI
Vuneni predmeti 1 godina 1 GODINA
Lakirana drvena letvica 15 godina 15 GODINA
Aluminijumske limenke 100 godina 100 GODINA
Plastične kese i boce 100 – 1000 godina 100-1000 GODINA
Staklene boce Preko 1 000 000 godina PREKO 1000 000 GODINA
Tabela br.1: Vreme razgadnje otpada
Izvor: Tot T. Đilas J. – „Kako pravilno postupati sa otpadom”, Pokret gorana Novog Sada
3.VRSTE I KLASIFIKACIJA OTPADA
U ovom poglavlju biće navedena osnovna podela otpada. Ona se razmatra prema svojstvima
i prema mestu nastanka.
Otpad se klasifikuje na više načina:
Prema sastavu - plastika, staklo, metal, papir i karton, organski otpad, limenke, gume,
tekstil, elektronski i električni otpad, stara vozila, boje, baterije, otpadne hemikalije, otpadna ulja i
maziva;
Prema toksičnosti – inertni, opasni i neopasni;
Prema mestu nastanka - komunalni, industrijski, ambalažni, građevinarski,
poljoprivredni, medicinski i životinjski, vojni otpad, otpadna vozila i otpadne gume, muljevi, talozi,
šljaka, pepeo itd.
Komunalni otpad je otpad iz domaćinstva (kućni otpad), kao i drugi otpad koji je zbog
svoje prirode ili samog sastava sličan otpadu iz domaćinstva.
Komercijalni otpad je otpad koji nastaje u privrednim subjektima, institucijama i drugim

organizacijama, koji se u celini ili delimično bave trgovinom, uslugama, kancelarijskim poslovima,
sportom, rekreacijom ili zabavom, osim otpada iz domaćinstva i industrijskog otpada.
Industrijski otpad je otpad iz bilo koje industrije ili sa lokacije na kojoj se nalazi industrija.
Može biti:
4
 procesni – otpadne stvari specifične za svaku industriju i razlikuju se po hemijskim i

fizičkim svojstvima, i
 neprocesni – ambalažni otpad.
5
Slika 2. Prikaz podela otpada

Medicinski otpad je kategorija opasnog otpada. Uključuje opasan otpad iz bolnica i drugih
zdravstvenih ustanova, laboratorija, veterinarskih ustanova, uključujući infektivni otpad, patološki
otpad, oštre predmete, farmaceutski otpad, genotoksični otpad, hemijski otpad i dr.
Poljoprivredni otpad nastaje na njivama, u povrtnjacima, voćnjacima, vinogradima,
mlekarama, farmama i slično.
Otpad se u zavisnosti od opasnih karakteristika koje utiču na zdravlje ljudi i okolinu može
podeliti na: neopasan, inertan i opasan.
Neopasan - je onaj koji ne ugrožava zdravlje ljudi ili okolinu, i nema karakteristike opasnog
otpada.
Inertan otpad - je otpad koji nije podložan bilo kojim fizičkim, hemijskim ili biološkim
promenama, ne rastvara se, ne sagoreva ili na drugi način fizički ili hemijski reaguje, nije biološki
razgradiv ili ne utiče nepovoljno na druge materije sa kojima dolazi u kontakt na način koji može da
dovede do zagađenja životne sredine ili ugrozi zdravlje ljudi. On nema karakteritstike opasnog
otpada.
Opasan otpad - je onaj koji može prouzrokovati opasnost po životnu okolinu i zdravlje ljudi,
i on ima najmanje jednu od opasnih karakteristika, u kontaktu sa vazduhom ili vodom oslobađa
otrovne supstance.
Prema Katalogu otpada, razvrstava se u dvadeset grupa u zavisnosti od mesta nastanka i

porekla.
Tabela br.2 : Sažeti prikaz kataloga otpada koji je potpuno usaglašen sa katalogom otpada EU
Mesto i poreklo nastanka otpada
Otpadi koji nastaju od istraživanja, iskopavanja iz rudnika ili kamenoloma, i fizičkog I hemijskog
tretmana minerala
Otpadi iz poljoprivrede, hortikulture, akvakulture, šumarstva, lova i ribolova, pripreme I prerade
hrane
Otpadi od prerade drveta i proizvodnje papira, kartona , pulpe, panela i nameštaja
Otpadi iz kožne, krznarske i tekstilne industrije
Otpadi od rafinisanja nafte, prečišćavanja prirodnog gasa i pirolitičkog tretmana uglja
Otpadi od neorganskih hemijskih procesa
Otpadi od organskih hemijskih procesa
Otpadi od proizvodnje, formulacije, snabdevanja i upotrebe premaza (boje, lakovi i staklene
glazure), lepkovi, zaptivači I štamparska mastila
Otpadi iz fotografske industrije
Otpadi iz termičkih procesa
6
Otpadi od hemijskog tretmana površine i zaštite metala i drugih materijala, hidrometalurgija

obojenih metala
Otpadi od oblikovanja i fizičke i mehaničke površinske obrade metala i plastike
Otpadna ulja i otpadi tečnih goriva (osim jestivih ulja)
Otpadi od organskih rastvarača, sredstava za hlađenje i potisnih gasova (osim 07 i 08)
Otpadi od ambalaže; apsorbenti, krpe za brisanje, materijali za filtriranje i zaštitne tkanine, ako nije
drugačije specificirano
Otpadi koji nisu drugačije specificirani u katalogu
Građevinski otpad i otpad od rušenja (uključujući i iskopinu zemlje sa kontaminiranih lokacija
Otpadi iz objekata u kojima se obavlja zdravstvena zaštita ljudi i životinja i -/ ili s tim povezanog
istraživanja (isključujući otpad iz kuhinja I restorana koji ne dolazi od neposredne zdravstvene
zaštite)
Otpad iz postrojenja za obradu otpada, pogona za tretman otpadnih voda van lokacije nastajanja I
pripremu vode za ljudsku potrošnju I korišćenje u industriji
Komunalni otpadi (kućni otpad i slični komercijalni i industrijski otpad ), uključujući odvojeno
sakupljene frakcije
Izvor: Strategija upravljanja otpadom za period od 2010 – 2021. Godine
Katalog otpada se koristi za klasifikaciju svih vrsta otpada, uključujući i opasan otpad i usaglašen je
sa katalogom otpada EU. On se povremeno dopunjava i ažurira.
Zakon o upravljanju otpadom zahteva da je otpad opisan na način koji omogućava sigurno
rukovanje i upravljanje predmetnim otpadom, i da bilo koja promena vlasništva otpada bude
propraćena odgovarajućom dokumentacijom koja uključuje indeksni broj otpada.
7
Otpad takođe treba da ima i neophodne karakteristike zbog identifikacije svih njegovih
osobina koje su značajne za dalje pravilno rukovanje. Sve te informacije su neophodne da omoguće
vlasnicima u lancu upravljanja otpadom, da svoje aktivnosti sprovode bez uticaja na životnu sredinu
i ljudsko zdravlje.
Slika br.3: Katalog otpada sa grupama i podgrupama
Izvor: http://www.sepa.gov.rs/download/Otpad/UputstvoKatalogOtpada.pdf
U okviru kataloga, otpad je sistematizovan, prvenstveno, prema delatnostima u okviru kojih

je generisan, ali i prema tipu otpada, materijalima ili procesima. U Katalogu otpada je
sistematizovano više od 800 vrsta otpada, podeljenih u 20 grupa, koje su označene dvocifrenim
brojevima. Svaka od tih grupa sadrži i podgupe koje su označene sa četiri cifre. Grupe i podgrupe
upućuju na odgovarajuću vrstu otpada. U okviru svake podgrupe dat je šestocifreni kod za svaku
vrstu otpada posebno. Vrste otpada su označene isključivo šestocifrenim indeksnim brojevima. U
katalogu otpada određuju se indeksni brojevi za svaki opasan i neopasan otpad.
3.1. Posebne vrste otpada

Ovu vrstu otpada čine:
 biootpad,
 otpadni tekstil i obuća,
 otpadna ambalaža,
 otpadne gume,
8
 otpadna ulja,
 otpadne baterije i akumulatori,
 otpadna vozila,
 otpad koji sadrži azbest,
 medicinski otpad,
 otpadni električni i elektronski uređaji i oprema,
 građevinski otpad,
 otpadni mulj iz uređaja za pročišćavanje otpadnih voda itd.
Ambalažni otpad - je svaka ambalaža ili ambalažni materijal koji ostane nakon što se proizvod
otpakuje i odvoji od ambalaže. Ambalaža je proizvod napravljen od materijala različitih svojstava
koji služi za smeštaj, čuvanje, rukovanje, isporuku, predstavljanje robe i zaštitu njene sadržine, a
uključuje i predmete koji se koriste kao pomoćna sredstva za pakovanje, umotavanje, vezivanje,
nepropusno zatvaranje, pripremu za otpremu i označavanje robe.
Ambalaža može biti:
 primarna ambalaža - najmanja ambalažna jedinica u kojoj se proizvod prodaje konačnom kupcu;
 sekundarna ambalaža
 tercijarna (transportna) ambalaža - namenjena za bezbedan transport i rukovanje proizvoda u

primarnoj ili sekundarnoj ambalaži.
Količina ambalažnog otpada u našoj zemlji se ne meri i evidencija se ne vrši na sistematski način.
Godišnja količina ambalažnog otpada procenjuje se na preko 334.500t/god, na osnovu merenja u
nekoliko gradova, odnosno obuhvata od 30% stanovništva.
Procenjeno je da je udeo ambalažnog otpada u komunalnom otpadu oko 14%. U našoj zemlji
nedostaje sistem upravljanja ambalažnim otpadom, čija količina se stalno povećavazbog rasta udela
nepovratne ambalaže, posebno PET ambalaže i limenki. Najveći deo sakuplja se zajedno sa
komunalnim otpadom i odlaže na deponije.
9
Slika broj 4: Reciklaža limenki Izvor: www.recikliranje.com
Otpadna vozila – su ona koja vlasnik odbacuje, namerava ili mora da odbaci zbog oštećenja,
dotrajalosti ili nekih drugih uzroka. Otpadno ulje je svako ulje (biljno, životinjsko mineralno
sintetičko, industrijsko, izolacijsko) koje više nije za upotrebu kojoj je bilo namenjeno.
Slika broj 5. - Otpadna vozila
Izvor: www.vozilazaotpad.com
Otpadne baterije i akumulatori se ne mogu ponovo koristiti, pa su namenjeni za obradu ili

recikliranje. Većina otpadnih baterija (akumulatora) klasificira se kao opasni otpad. Godišnje se u
našoj zemlji generiše oko 27.000 t otpadnih olovnih akumulatora i ova količina se reciklira.
10
Slika broj 6: otpadne baterije
Izvor: www.baterijezaotpad.com
Otpadne gume su one koje vlasnik zbog

oštećenja, istrošenosti, isteka roka
trajanja ili drugih uzroka ne može ili ne
želi da upotrebljava pa ih odbacuje ili
to namerava da uradi.
To su gume od motornih vozila
(automobila, autobusa, kamiona,
motorcikala i dr.), poljoprivrednih i
građevinskih mašina, prikolica, vučenih
mašina i sl.
Slika broj 7. – otpadne
gume
Izvor: www.gumenadeponiji.co
Električni i elektronski otpad spada u posebne kategorije otpada. Ovaj otpad uključuje opremu i
uređaje koje vlasnik želi da odbaci, kao i sklopove i sastavne delove koji nastaju u industriji.
Njega čine otpadni aparati iz domaćinstva televizori, radioaparati, frižideri, zamrzivači, računari,
telefoni itd. Većina od ovih otpada spada u opasan otpad. Sakupljanje i zbrinjavanje ove vrste
otpada je zastupljeno samo u najvećim urbanim sredinama.
11
Slika broj 8: Električni otpad
Izvor: www.racunarinadeponiju.com
Osim ovih navedenih kategorija otpada doneti su i pravilnici kojima se detaljnije reguliše
upravljanje otpadima poput građevinskog otpada, otpada koji sadrži azbest, medicinskog otpada,
otpada od istraživanja i eksploatacije mineralnih sirovina itd.
4. STRATEŠKI OKVIR ZA UPRAVLJANJE OTPADOM
Sistem upravljanja otpadom u Srbiji nije uspostavljen u punoj meri uprkos zakonima koji
regulišu ovu oblast. Zakon o ambalaži i ambalažnom otpadu, kao i Zakon o upravljanju otpadom
usvojeni su 2009. godine, ali u praksi nisu još uvek zaživeli.
Sistem upravljanja ambalažnim otpadom zasniva se na načelu podele odgovornosti i mogao

bi da bude održiv i u budućnosti pod uslovom da svi učesnici sistema razumeju da su deo šireg
partnerstva. To partnerstvo uključuje industriju koja pakuje i plasira upakovanu robu, ovlašćene
operatere sistema upravljanja ambalažnim otpadom, sakupljače i javno komunalni sektor, generatore
otpada, privredu i građane, reciklažnu industriju, državu i lokalnu samoupravu.
Potrebno je podsetiti da reciklaža ne počinje u reciklažnom postrojenju, već tamo gde

se ambalažni otpad sakuplja – na mestu nastajanja.
4.1. Nacionalna strategija upravljanja otpadom za period 2010. - 2021.

Strategija upravljanja otpadom predstavlja osnovni dokument koji obezbeđuje uslove za
racionalno i održivo upravljanje otpadom na nivou zemlje. Ona mora biti podržana većim brojem
implementacionih planova za upravljanje posebnim tokovima otpada (biorazgradivi, ambalažni i
drugi). Takođe, mora i da razmatra potrebe za institucionalnim jačanjem, razvojem zakonodavstva,
edukacijom i razvijanjem javne svesti.
Ključni koraci uključuju jačanje postojećih i razvoj novih mera za uspostavljanje integralnog
sistema upravljanja otpadom, dalju integraciju politike životne sredine u ostale sektorske politike,
prihvatanje veće pojedinačne odgovornosti za životnu sredinu i aktivnije učešće javnosti u
procesima donošenja odluka.
Utvrđivanje ekonomskih instrumenata i finansijskih mehanizama je neophodno kako bi se

osigurao sistem za domaća i inostrana ulaganja u dugoročno održive aktivnosti. Strategija
12
upravljanja otpadom određuje osnovnu orijentaciju upravljanja otpadom za naredni period, i

usaglašena je sa politikom EU. Ono što je svakako potrebno je stvoriti osećaj odgovornosti za
postupanje sa otpadom na svim nivoima, osigurati prepoznavanje problema, obezbediti tačne i
potpune informacije, promovisati principe, podsticajne mere i partnerstvo javnog i privatnog sektora
u upravljanju otpadom.
Strategija ima za ciljda se podstakne stanovništvo na odgovorniji odnos prema otpadu i na

postupanje sa otpadom na održiv način, kao što je smanjenje otpada na izvoru, ponovna upotreba
otpada, reciklaža, energetsko iskorišćavanje otpada i odlaganje otpada na bezbedan način.
Ciljevi strategije izražavaju strateški izbor i glavne prioritete naše zemlje za nekoliko
sledećih godina. Strateški ciljevi su predstavljeni kao dugoročna strategija.
Dugoročna strategija zemlje u oblasti zaštite životne sredine podrazumeva poboljšanje
kvaliteta života stanovništva osiguravanjem željenih uslova životne sredine i očuvanjem prirode
zasnovane na održivom upravljanju životnom sredinom.
Strategija upravljanja otpadom određuje:

 Pravce u skladu sa ekonomskim razvojem;
 Pravce u skladu sa zahtevima i planovima Evropske unije;
 Hijerarhiju mogućih opcija;
 Aktivnosti u postupku harmonizacije sa zakonskom regulativom EU;
 Odgovornosti;
 Ciljeve;
 Zadatke.
Implementacijom strategije postiže se :

 zaštita i unapređenje kvaliteta životne sredine;
 zaštita zdravlja ljudi;
 zaštita izvorišta pitke vode;
 dostizanje principa održivog upravljanja otpadom;
 poboljšanje obrazovanja o zaštiti životne sredine i javne svesti;
 primena ekonomskih principa i razvoj ekonomskih pristupa u sve planove i ciljeve zaštite
životne sredine.
13
Posebni ciljevi u upravljanju otpadom su:

 racionalno korišćenje sirovina,
 proizvodnja energije i mogućnost upotrebe alternativnih goriva iz otpada,
 smanjenje opasnosti od deponovanog otpada za buduće generacije,
 implementacija efikasnije administrativne i profesionalne organizacije,
 osiguranje stabilnih finansijskih resursa i podsticajnih mehanizama za investiranje i
sprovođenje aktivnosti prema principima zagađivač plaća i/ili korisnik plaća,
 implementacija informacionog sistema koji pokriva sve tokove, količine i lokacije
otpada,
 postrojenja za tretman, preradu i iskorišćenje materijala i energije iz otpada i
 postrojenja za odlaganje otpada, povećanje broja stanovnika obuhvaćenih sistemom
sakupljanja komunalnog otpada,
 uspostavljanje standarda za tretman otpada, smanjenje, ponovo korišćenje, reciklaža i
regeneracija otpada,
 smanjenje opasnosti od otpada, primenom najboljih raspoloživih tehnika i
supstitucijom hemikalija koji predstavljaju rizik po životnu sredinu i zdravlje ljudi.
4.2. Elementi osnovnog sistema upravljanja otpadom

Osnovni sistem upravljanja otpadom je razvijen sa idejom da se reše problemi nagomilanog
otpada. Njegov zadatak je bio čišćenje i uklanjanje otpada iz naseljenih područja, a sve u cilju
zaštite kvaliteta života i ljudskog zdravlja. Iako osnovni sistemi uključuju različite tehnologije i
stepene sofisticiranosti, zajedničko je da uključuju skladištenje, sakupljanje, transport i odlaganje
otpada, uz dodatna logična unapređenja tehnologije, kao što su sabijanje i prenos otpada.
14
Slika br.9: Elementi osnovnog sistema upravljanja otpadom

Izvor:http://www.maturski.org/ZastitaZivotneSredine/Integralno-upravljanje-cvrstim-otpadom.html
Skladištenje otpada obavlja se u prostorijama proizvođača otpada, do momenta transporta

do lokacije konačnog odlaganja. U domaćinstvima, otpad se skladišti u ograđenim mestima,
plastičnim kontejnerima, upotrebljenim kesama za kupovinu, ili u nekoj drugoj formi materijala za
pakovanje. U pojedinim siromašnijim područjima i neformalnim, neuređenim naseljima, za
sakupljanje otpada koriste se kontejneri velikih zapremina koji su postavljeni za korišćenje velikom
broju domaćinstava. Pomenuti kontejneri koriste se i za odlaganje otpada u velikim prodajnim
centrima, zgradama sa apartmanima, poslovnim zgradama, gradskim kompleksima sa velikom
gustinom naseljenosti, itd.
Sakupljanje otpada uključuje njegovo prebacivanje iz kontejnera u vozila za sakupljanje

otpada. Najčešći tip vozila za sakupljanje otpada je kompaktor sa utovarivačem na zadnjem delu
vozila (rear-end loader - REL). Otpad iz kontejnera i plastičnih kesa ubacuje se u zadnji deo vozila,
gde se mehaničkim zbijanjem redukuje zapremina otpada i povećava korisna nosivost vozila. Za
sakupljanje otpada često se koriste i obični kamioni – istovarivači. Veliki kontejneri prazne se
podizanjem od strane tegljača projektovanih za unos, ili vozila sa valjcima.
Transport otpada do objekata za odlaganje (najčešće deponija) izvodi se direktnim

prevozom vozilima za sakupljanje. U slučaju da je deponija locirana dalje nego što je predviđena,
ekonomski - isplatljiva razdaljina koju vozilo može da pređe, potrebno je otpad prebaciti u vozila
predviđena za prelaženje većih razdaljina i u njima ga transportovati do krajnje odrednice.
Prebacivanje otpada izvodi se pomoću statičnih ili pokretnih jedinica za prenos. Često se u okviru
prenosa izvodi i zbijanje otpada, ponovo u svrhu povećanja nosivosti vozila.
Odlaganje otpada, generalno u našoj zemlji u prethodnom periodu, se izvodilo na

organizovanim, a vrlo često i divljim smetlištima a u poslednje vreme na novim sanitarnim
deponijama. Pri iznošenju iz vozila, otpad se razastirao po zemljištu guseničnim vozilima ili
kompaktorima sa čeličnim obrtnim valjcima što je bez drugih mera dovodilo do ugrožavanja životne
sredine. Na sanitarnim deponijama otpad se pokriva slojem zemljišta ili građevinskog otpada da bi
se sprečilo širenje mirisa, kao i razbacivanje otpada i direktnog ugrožavanja životne sredine. U
15
većini slučajeva, u našoj zemlji otpad se, međutim, i dalje odlaže na otvorene deponije, bez
sabijanja i pokrivanja, pri čemu dolazi do paljenja otpada kao uobičajne posledice ugrožavanja
životne sredine.
Kao što je prikazano na slici 9. reciklaža se može naći u sklopu osnovnih sistema za
upravljanje otpadom tokom procesa proizvodnje i sakupljanja otpada, kao i tokom prenosa i
odlaganja. Trenutno, reciklaža se spontano pojavljuje pri sakupljanju otpada od proizvođača, kroz
centre za reciklažu, kao i kroz formalne i neformalne akcije oporavljanja zemljišta upotrebljenih za
odlaganje otpada, kao i na samim neuređenim deponijama gde nezaštićena radna snaga obavlja
skupljanje i sortiranje upotrebljivog otpada.
4.3. Hijerarhija pri upravljanju otpadom

U industrijski razvijenim zemljama, u proteklom periodu su uočeni značajni problemi pri
upravljanju otpadom i razvijeni složeni hijerarhiski postupci koji obuhvataju niz značajnih aspekata
u procesu tretmana otpada prikazanih na slici 10.
Prevencija i minimizacija doprinela je smanjenju proizvodnje otpada, kroz efikasne

proizvodne metode i efikasno korišćenje resursa. Protok otpada smanjen je i obnavljanjem resursa.
Konačno, opasan otpad izlaže se tretmanu pre krajnjeg odlaganja u cilju neutralizacije i mogućih
rizika. Može se primetiti da hijerarhijski pristup upravljanju otpadom ne predstavlja samo
poboljšani oblik osnovnog sistema upravljanja otpadom, već i paradigmalni prelaz.
Korišćenjem pristupa od kolevke do groba, integrisani hijerarhijski pristup upravljanju

otpadom nastoji da smanji uticaj tretiranog otpada na sledeći način:
 Kroz uvođenje tehnologija čistije proizvodnje, namera je prevencija proizvodnje
nepotrebnog otpada u proizvodnim procesima, i
 smanjenje količine otpada koji ulazi u konačni protok otpada, redukcijom materijala
za pakovanje, itd.
Količina odloženog otpada može biti smanjena reciklažom određenog tipa otpada.
Korišćenjem kontejnera sa posebnim obeležjima za tip otpada, materijali koji bi se bacili, na ovaj
način mogu se naći u ponovnoj upotrebi. Dodatno, materijali pogodni za reciklažu kao što su papir,
staklo, metali, plastika, itd. mogu biti izdvojeni iz tokova otpada i sekundarno iskorišćeni kao
sirovina u proizvodnim procesima. Organski otpad kao što je baštenski otpad može biti
16
transformisan u kompost, vredan resurs, kojim se smanjuje ukupna količina otpada koji je
neophodno odložiti.
Preostale komponente u otpadnim tokovima mogu biti tretirane u cilju redukcije toksičnog
otpada, ili u cilju redukcije zapremine potrebnog odlaganja. Od fizičkih tretmana, mogu se uključiti
procesi kao što su baliranje i sečenje. Hemijski i biološki tretmani uključuju različite hemijske i
biohemijske procese za smanjenje rizika u oblasti zaštite životne sredine povezanih sa otpadom.
Ovo se najčešće primenjuje na opasne otpade.
Otpadni materijali mogu se izložiti i različitim destrukcionim procesima kao što su

vakuumska piroliza, insineracija, gasifikacija i topljenje otpada.
Konačno, krajnji talog iz svih gore pomenutih procesa, kao i svaki otpadni materijal koji ne
može biti ekonomično tretiran ili ponovo iskorišćen, mora biti odložen na način prihvatljiv za
životnu sredinu i javnost, na odobrenim, sanitarnim deponijama.
Slika 10. Elementi hijerarhije upravljanja otpadom
4.4. Reciklaža otpada

Reciklaža je prerada odbačenih materija u nove materijale. To čini našu zajednicu i planetu
mnogo čistijom, a prirodu i čoveka mnogo zdravijim.
17
Ona ima važne osobine jer:

• vodi manjoj uptrebi, očuvanju sirovina
• smanjuje uticaj otpada na zagađenje
• čini našu okolinu lepom i čistom
• štedi prostor koji bi bio uništen za deponije otpada
• štedi prostor u prirodi koji bi bio uništen zbog sirovina
• štedi novac
• smanjuje količinu energije da bi se nešto proizvelo
Glavni materijali koji se ponovo upotrebljavaju tretiraju radi ponovne upotrebe su:
• Organski materijali, drvo

• papir, karton
• plastika
• staklo
• crni metali
• obojeni metali
• tekstil
• baterije
• otpad od električne i elektronske opreme (WEEE)
• supstance kao što su rastvarači

Građani Srbije godišnje proizvedu 2,2 miliona tona otpada, što znači da jedan stanovnik
Srbije generiše oko osamsto grama otpada dnevno. Prema trenutnim podacima, prerađuje se oko 10
odsto otpadnih materija. Industrija stvara oko tri puta manje otpada od stanovništva. Tačnije, oko
800.000 tona godišnje.
4.6. Termički tretman otpada

Spaljivanje je savremeni način uništenja otpada. Sve više stanovništva spaljuje otpad, što
važi posebno za velike gradove sa manjkom lokacija za deponije, nedovoljnim kapacitetima
postojećih deponija, odnosno zbog velike udaljenosti deponija od centra prikupljanja otpada.
Spalionica (Toplotna stanica sa uređajima za spaljivanje otpadaka) može biti smeštena u centru
grada, jer elektrofilteri osiguravaju čišćenje izlaznih plinova, tako da aerozagađenja praktično nema:
18
ukloni se 99.5% prašine i mnogi teški metali, a kontrolom uslova gorenja i daljim čiščenjem, uklone
se preostali teški metali.
Spalionica je higijensko-sanitarna jedinica grada, koja doprinosi higijensko-sanitarnim

uslovima življenja u naseljenim krajevima.
Slika 11. Izgled i šematski prikaz savremene spalionice
Termičke metode su zasnovane na potpunom uništenju otpada putem spaljivanja, sušenja ili pirolize
u specijalnim postrojenjima. Ukoliko se želi održivi sistem upravljanja otpadom, neophodno je
sagledati sve opcije tretmana otpada. Nove tehologije, ukoliko su pouzdane i konkurentne u
poređenju sa ostalim opcijama, takođe mogu zauzeti svoje mesto u sistemu.
Neke od ovih opcija su sledeće:

 Piroliza - je razlaganje supstance pod uticajem visoke temperature bez uticaja drugih
agenasa (recimo kiseonika, oksidacionih ili redukcionih sredstava).
 Gasifikacija - Ovaj tretman otpada odnosi se na zagrevanje otpada koji sadrži ugljenik u
prisustvu vazduha ili pare radi dobijanja gorivih gasova. Tehnologija je zasnovana na
poznatom procesu proizvodnje gasa iz uglja i zahteva industrijska postrojenja.
 Insineracija - Insineracija je proces kontrolisanog sagorevanja otpada, sa ciljem uništavanja
ili transformisanja otpada u sastojke koje su manje opasni, manje kabasti, i lakše ih je
kontrolisati. Insineracija predstavlja proces koji se može koristiti za tretiranje raznih tipova
otpada uključujući komunalni čvrsti otpad, komercijalni, medicinski, kao i određenih tipova
industrijskog otpada. Iza deponovanja, insineracija predstavlja metodu za upravljanje
komunalnim čvrstim, koja je najzastupljenija.
 Plazma - je alternativni sistem. Predstavlja energiju oslobođenja električnim pražnjenjem u
inertnoj atmosferi. Temperatura otpada dostiže do 10000 C, pretvarajući organski materijal u
gas.
19
 Gas je pogodan za dobijanje električne energije. Prednosti termičkih metoda sastoje se u

tome da se lokalitet postrojenja može izabrati relativno blizu područja opsluživanja, što utiče
na smanjenje troškova transporta otpada. Mogu se postići značajne uštede u građevinskom
zemljištu. Dalje prednosti se ogledaju u korištenju toplote i gorivih plinova koji se formiraju
prilikom gorenja otpada za proizvodnju električne energije i toplifikacije. Ostatak nastao
nakon spaljivanja se može koristiti u industriji građevinskih materijala ili odlagati na
deponije.
Nedostatak postupka spaljivanja se ogleda u tome što se otpad uništi, a da se prirodi ne vrati
bar deo sirovina u vidu recikliranja.
4.7. Deponovaje otpada

Odlaganje otpada na sanitarne deponije predstavlja samo jedan deo u kompleksnom procesu
upravljanja čvrstim otpadom koji obuhvata tretiranje otpada od nastanka do konačnog odlaganja
finalnog ostatka na deponiju.
Sanitarne deponije predstavljaju odabrano mesto za odlaganje otpada, kao što su prirodna ili
veštačka ulegnuća, jarkovi, ili posipanje po ravnom zemljištu, gde se određenim tehnološkim
postupcima otpad kompaktira do najmanje praktične zapremine i pokriva slojem zemlje ili drugog
inertnog materijala na sistematičan i sanitaran način. Pre nego što se počne sa ovakvim radom, mora
se odabrati, pregledati i pripremiti teren koji će se koristiti.
Potom se moraju izgraditi putevi, izvršiti odgovarajuća drenaža i odabrati odgovarajuća
oprema.
Jedan od najvažnijih zadataka funkcije odlaganja, jeste planiranje načina korišćenja
rekultivisanog zemljišta. Mnogi sportski tereni, parkovi i otvorena skladišta izgrađeni su na
mestima gde se nekad nalazila deponija. Planiranje treba vršiti vrlo pažljivo, kako ne bi došlo do
gradnje iznad mjesta gde se odvija razlaganje organskih materija. Planiranje mora da se izvede pre
popunjavanja, tako da mesta gde će se podizati zgrade budu popunjena samo zemljom.
Sanitarne deponije su aktuelne u svakoj kombinaciji, kad je u upotrebi i neki oblik tretmana
čvrstih otpadaka, jer uvek postoji jedan deo otpadaka koji se mora odložiti deponovanjem.
Nekontrolisana smetlišta se moraju napustiti uz nužnu sanaciju ili sanirati pa iskoristiti za dalje
odlaganje putem deponovanja, što je čest slučaj u praksi. Sve to zahteva poznavanje niza različitih
pojmova, postupaka i aktivnosti, koji treba da omoguće pravilno planiranje, projektovanje,
izvođenje, eksploatisanje i finansiranje deponija i kontrolu njihovog uticaja na životnu sredinu.
Sanitarna deponija je raspoloživo zemljište za odlaganje čvrstog otpada na kojem se inženjerske
metode odlaganja koriste na način na koji su opasnosti po životnu sredinu smanjene.
20
Odlaganje čvrstog otpada se vrši u tankim slojevima, kompaktiranjem do najmanje praktične

zapremine, i primenom i kompaktiranjem pokrivnog materijala na kraju svakog operativnog dana.
Ključni principi sanitarne deponije uključuju:

 primenu dnevnog pokrivača,
 zaštitu površinskih i podzemnih voda od procednih voda (filtrata) iz deponije,
 kontrolu deponijskog gasa,
 zabranu otvorenog (nekontrolisanog) paljenja otpada.
Izgradnja sanitarnih deponija čvrstih otpadnih materija podrazumeva aktivnosti u više faza
kod kojih je neophodno poštovati određeni redosled.
Uglavnom se proces odvija u četiri faze:

 određivanje (izbor) lokacije (terensko-istraživački postupak)
 utvrđivanje lokacije (kroz prostorno-urbanističku dokumentaciju) i izrada uslova za
njeno privođenje nameni
 izrada dokumentacije za izvođenje (tehnička dokumentacija)
 izgradnja deponije.
Svaka od ovih faza podleže specifičnim zakonskim i stručnim uslovima, kao i specifičnoj
proceduri obezbeđenja podataka, iznalaženja optimalnih rešenja i revizije svake faze posebno.
4.8. Mehaničko biološka obrada (MBO) i stabilizacija (inertizacije) pre

konačnog odlaganja
Prethodno neobrađeni kućni otpad se na nekontrolisanim deponijama razlaže i do 400
godina. Kroz to vreme raspadanja (bio razgradnja – truljenje) deponirani otpad emituje otpadne
materije u procedne vodu i otpadne gasove u atmosferu između ostalog i metan (CH4)
Kontrolisana (sanitarna) deponija rešava problem zagađenja na taj način što hermetičkim
zatvaranjem sprečava emisiju metana i procednih voda u okolinu međutim jednako kao što tako
inkapsulirani otpad, pod uslovom da je stalno kontrolisan, predstavlja rešenje za sprečavaje njegove
štetne emisije u okolinu,hermetičko zatvaranje dovodi do njegovog isušivanja i do privremenog
zaustavljanja procesa bio razgradnje i do novog, trenutno manjeg, ali dugoročnijeg problema
„mumifikacije kućnog otpada“.
21
Postupak mehaničko biološkog tretmana prikazanom na dijagramu toka dole zahteva da se

otpad mehanički usitni, da se zatim odloži na privremenu deponiju za biološki tretman koji traje oko
9 meseci te da se tek nakon toga prebaci na trajnu deponiju.
Ovaj postupak, međutim, sa sitnjenja otpada, zatim 9 meseci odležavanja i ponovnog
prebacivanja na trajno deponovanje značajno poskupljuje ceo proces što nerazvijene zemlje sa
niskim nacionalnim dohotkom teško mogu da prihvate.
5. UPRAVLJANJE OTPADOM I RECIKLAŽOM NA PRIMERU PREDUZEĆA

NAFTNA INDUSTRIJA SRBIJE
Naftna industrija Srbije ili skraćeno NIS najveća srpska

naftna kompanija. Osnovna delatnost ove kompanije je
eksploatacija gasa i nafte u Srbiji (pretežno u Vojvodini). Sedište je
u Novom Sadu. Odlukom vlade 10.02.1949. godine osnovan je
Naftagas kao preduzeće za istraživanje i proizvodnju nafte i gasa.
Osnovne delatnosti su istraživanje, proizvodnja i prerada nafte i prirodnog gasa, promet

širokog asortimana naftnih i gasnih derivata, kao i realizacija projekata u oblasti petrohemije i
energetike. Sedište NIS-a i glavni proizvodni kapaciteti nalaze se u Republici Srbiji: naftna i gasna
nalazišta, Rafinerija nafte Pančevo, skladišta, kao i mreža benzinskih stanica.
Regionalna ekspanzija odvija se u dva osnovna pravca – na polju istraživanja i proizvodnje
nafte i gasa i kroz razvoj maloprodajne mreže. NIS na tržištu Balkana upravlja mrežom od preko
400 benzinskih stanica u dva brenda – NIS Petrol i premijum brend GAZPROM. Pored toga, NIS je
aktivan i na polju trgovine električnom energijom gde je, pored tržišta Srbije, prisutan i na tržištima
Bosne i Hercegovine, Crne Gore, Rumunije, Slovenije i Mađarske.
22
Slika 12. Sedište NIS-a u Novom Sadu
Javno preduzeće Naftne industrije Srbije (JP NIS) se osniva 31.12.1991. U okviru JP NIS
posluju:
 NIS-Naftagas
 NIS-Energogas
 NIS-Rafinerija nafte Pančevo (RNP)
 NIS-Rafinerija nafte Novi Sad (RNS)
 NIS-Rafinerija nafte Beograd (RNB)
 NIS-Fabrika maziva Kruševac (FAM)
 NIS-Jugopetrol
 NIS-Naftagas promet
 NIS-Inženjering
Odlukom Vlade Republike Srbije od 01.10.2005., JP NIS se transformiše u Akcionarsko društvo

za istraživanje, proizvodnju, preradu, distribuciju i promet nafte i naftnih derivata i istraživanje i
proizvodnju prirodnog gasa NIS a.d. Novi Sad.
Ovom odlukom NIS a.d. je sastavljen od četiri ogranka.
 NIS-Naftagas
 NIS-Petrol, koji objedinjuje delove: NIS-Rafinerija nafte Pančevo, NIS-Rafinerija nafte Novi
Sad, NIS-Jugopetrol i NIS-Naftagas promet;
 NIS-TNG, u čijem sastavu su organizacioni delovi NIS-Gasa, NIS-Energogasa i NIS-
Jugopetrola koji su se bavili prometom tečnog naftnog gasa u bocama i prometom autogasa;
 NIS-Ugostiteljstvo i turizam, u čiji sastav ulaze ugostiteljski objekti, restorani i hoteli iz svih
dosadašnjih delova Kompanije.
5.1. Ekološki projekti

Odgovornost prema životnoj sredini NIS dokazuje brojnim projektima i značajnim
investicijama na polju zaštite životne sredine. Unapređuje proizvodne aktivnosti realizacijom
projekata u skladu sa najbolje dostupnim tehnikama i tehnologijama (VAT – Best Available
Technics), a samo tokom 2019. godine NIS je u realizaciju projekata zaštite životne sredine uložio
534 miliona dinara. Investicioni ekološki projekti su realizovani u cilju usaglašavanja sa zakonskom
regulativom Republike Srbije i Evropske unije. Najznačajniji realizovani ekološki projekti u
prethodnim godinama su projekti koji za rezultat imaju značajno smanjenje emisije zagađujućih
23
materija u vazduh (CO2, NOx i praškaste materije), povećanje energetske efikasnosti, unapređenje
upravljanja otpadom, otpadnim vodama i sanacija i rekultivacija zemljišta (istorijskog zagađenja).
5.2. Emisija CO2 i gasova staklene bašte (smanjenje uticaja na klimatske

promene)
S obzirom da NIS a.d. Novi Sad spada u energetski intenzivne kompanije, kao i da je u
Republici Srbiji u toku harmonizacija sa EU propisima koji definišu emisije GHG (Greenhouse
gases), kompanija je prepoznala značaj borbe protiv klimatskih promena kroz povećanje energetske
efikasnosti u svim segmentima poslovanja, povećanje učešća obnovljivih izvora energije u ukupnoj
proizvodnji energije, proizvodnji kvalitetnijih i ekološki čistijih goriva, uspostavljanje sistema za
praćenje i izveštavanje o emisijama gasova sa efektom staklene bašte u skladu sa zahtevima EU
ETS Direktive i razvijanjem iskustva u utiskivanju CO2 u geološke formacije realizacijom EOR
projekata, u cilju pripreme za izazove geološkog skladištenja CO2 u budućem periodu (Carbon
Capture and Storage).
Iako u Republici Srbiji trenutno ne postoji zakonska regulativa koja ograničava emisije GHG
iz postrojenja i koja zahteva od operatera da ih kvantifikuju, NIS a.d. je kao društveno odgovorna
kompanija u cilju prikaza ukupne emisije GHG (Carbon footprint kompanije), u prethodnom
periodu kvantifikovala ukupne emisije CO2. Podatke o količinama emisija GHG NIS a.d. objavljuje
u Izveštaju o održivom razvoju počevši od 2016. godine.
5.3. Upravljanje otpadom

Upravljanje otpadom vrši se u skladu sa zakonskom regulativom Republike Srbije.
Obavljanjem svoje delatnosti Kompanija generiše kako neopasan, tako i opasan otpad.
Od neopasnog otpada najviše se generišu različite vrste metala (oko 90%), kao i ambalažni
neopasan otpad, dok se od opasnog otpada najviše generišu naftni muljevi i zauljeni otpadi (oko
70%), kao i sumporna kiselina, katalizatori i opasna ambalaža.
Kompanija je razvila posebno softversko rešenje, Aplikaciju za evidenciju otpada, koja se
koristi za potrebe praćenja generisanja i kretanja otpada, kao i izveštavanje nadležnih organa.
5.4. Upravljanje hemikalijama

U Kompaniji se koristi veliki broj različitih hemikalija tokom radnih i proizvodnih aktivnosti
i bezbedno korišćenje hemikalija je od velikog značaja. Zaposleni koji rukuju hemikalijama moraju
imati dostupnu bezbednosnu listu (Safety Data Sheet) ili izvod iz bezbednosne liste, odgovarajuću
LZO (lična zaštitna oprema) i moraju biti obučeni za rad sa hemikalijama.
24
Osim u skladištima, laboratorijama, pogonima, SSG, našim zaposlenima su dostupne sve

bezbednosne liste na internom portalu Kompanije, dok su SDS liste hemikalija registrovanih po
REACH-u, dostupne na sajtu Kompanije. Obzirom na veliki broj hemikalija i njihovu različitu
primenu, svaki Blok/ZD ima svog imenovanog Savetnika za hemikalije, koji se stara za pravilno
upravljanje hemikalijama u delokrugu svog rada.
5.5. Upravljanje vodom

Voda se u NIS-u koristi za potrebe proizvodnje i prerade, za zaštitu od požara, ispitivanje
nepropusnosti rezervoara, za hlađenje, pranje i zalivanje. Koristi se oko 3,6 miliona m3 vode
godišnje, po principu zahvatanja vode iz najmanje osetljivog resursa – površinska voda se koristi na
nivou oko 78%, iz javnih vodovoda oko 12%, a podzemna oko 10%.
Radom postrojenja za poliranje povratnog kondenzata u RNP od 2013. godine zahvatanje

vode iz Dunava smanjeno za oko 1/3 na godišnjem nivou.
Količina zahvaćene vode je na pojedinim objektima smanjena racionalizacijom i sanacijom
cevovoda, kao i pranjem vozila i opreme pod pritiskom, što zahteva manji utrošak vode.
Količina ispuštenih otpadnih voda je na nivou od 2,2 miliona m3 vode godišnje. Najveća
količina otpadnih voda nastaje u RNP, i srazmerna je količini prerađene sirove nafte.
Kompanija ima 355 objekata za prečišćavanje otpadnih voda na kojima prečišćava više od 99% svih
nastalih otpadnih voda, koje se prečišćene ispuštaju u vodotoke i u javnu kanalizaciju
5.6. Mere za smanjivanje količina otpada

Pod izbegavanjem se podrazumevaju mere koje sprečavaju da dođe do stvaranja otpada.
Pojam izbegavanja stvaranja otpada se razlikuje od iskorišćavanja jer se kod iskorišćavanja radi o
otpadu koji je faktički već stvoren, pa se ulaganjem rada, energije i drugih materijala mogu
osposobiti za vraćanje u sirovinski krug.
Izbegavanje stvaranja otpada je usmereno u dva pravca:
 smanjivanje obima otpada - kvantitativno izbegavanje,
 smanjivanje štetnih sastojaka u otpadu - kvalitativno izbegavanje.
Kod izbegavanja glavni cilj je da se određeni materijal uopšte ne pojavi kao otpad i samim tim
eliminiše svaka potreba za njegovim zbrinjavanjem.
U tom smislu primena optimalnih, raspoloživih tehnologija u proizvodnji, primena savremenih
metoda i principa rada industrijskih postrojenja i institucija doprineće prevenciji stvaranja otpada.
25
Najznačajniji faktor kod sprečavanja stvaranja otpada su mere koje dovode do toga da se
potencijalni otpad ne pojavi ili se pojavi u znatno manjem obimu i bez štetnih primesa.
Mere za sprečavanje stvaranja otpada su mere prvog prioriteta, a tek onda dolaze mere za
bolje iskorišćavanje i bezbedno eliminisanje. Veliki deo mera za sprečavanje stvaranja otpada već se
nalazi u odgovarajućim zakonima i propisima. Po obimu i značaju, važne su i druge mere koje
potiču od preporuka, rezolucija, političkih stavova, iz obrazovne sfere i kulture ophođenja sa
materijalima kojima raspolažemo i okruženjem u kome živimo.
5.7. Mesto za naftaški otpad

Posle bezmalo decenijske pripreme Naftna industrija Srbije, u okviru zaštite životne
sredine i strategije efikasnog upravljanja kompanijom, upravo je uspešno završila prvu fazu
ekološkog projekta deponije u Novom Miloševu, selu srednjobanatske opštine Novi Bečej, na
putu Zrenjanin - Kikinda.
To je jedna od najvažnijih investicija u zaštitu životne sredine u Srbiji. NIS Naftagas
poseduje upotrebnu dozvolu za rad deponije u Novom Miloševu. Njena svrha je da se nabušeni
materijal i otpadna isplaka, koji nastaju u procesu bušenja, posle privremenog odlaganja u
primarne isplačne jame uz bušotinu, transportuju i odlažu u centralnu deponiju u Novom
Miloševu, naravno, uz poštovanje svih mera bezbednosti.
Dosad je završena prva faza projekta koja obuhvata izgradnju centralnog dela,
uključujući sve objekte opšte namene - prvih pet bazena za odlaganje isplake, kompletnu
ogradu, osvetljenje i ozelenjavanje. A, kako se deponija bude koristila, tako će se realizovati i
naredne faze. Za odlaganje naftaškog otpada koristi se izuzetno skupa, visokokvalitetna folija
kupljenja u Slovačkoj, a koja je otporna na velike mehaničke udare kod odlaganja čvrstog
materijala.
U toku eksploatacije deponije, sve mere predostrožnosti biće obuhvaćene sistemom za

monitoring i kontrolu kvaliteta podzemnih voda i vazduha – gde treba da bude izgrađeno 12
bazena.
Pripreme za projekat trajale su deceniju, obavljena su istraživanja i analize na brojnim
lokacijama širom Srbije. Kriterijum za izbor Novog Miloševa određen je prema važećim
zakonskim aktima u oblasti ekologije, ali i propisima za skladištenje i upravljanje otpadnim
materijama. Deponija se nalazi na slatinastom zemljištu koje je bilo neupotrebljivo. U probnom
radu je od ovog proleća, a prvo je odlagana otpadna isplaka sa okolnih bušotina u Melencima.
26
Međutim, već je započela i realizacija projekta „Sanacije istorijskog zagađenja zemljišta“. To

podrazumeva dovlačenje u Novo Miloševo i odlaganje čiste otpadne isplake iz zaostalih
primarnih isplačnih jama.
Proteklih godina, naime, prilikom bušenja i traženja nafte širom Srbije, isplaka je
privremeno odlagana na zemljištu u blizini bušotina. Naravno, to nikako nije bilo opravdano,
ali, čekalo se trajnije rešenje.
Interesantno je da će, posle završetka eksploatacije, deponija u Novom Miloševu

promeniti namenu. Sa svom postojećom infrastrukturom biće pretvorena u lovački dom, a sav
teren pošumljen. Prostor koji sada služi za deponovanje isplake, odnosno bazeni, doživeće
hermetičko zatvaranje folije i prekrivanje slojem humusa. Zatim će biti popunjeni drvećem,
uglavnom sadnicama divljih jabuka i krušaka, ali i dudom, hrastovima, ribizlama.
ZAKLJUČAK
Smanjiti emisiju štetnih materija iz izvora zagađenja, sprečiti degradaciju životne sredine,
očuvati resurse i zdravlje ljudi predstavlja imperativ današnjice. Adekvatno deponovanje,
27
skladištenje i prerada otpada je centralno pitanje za održavanje zagađenja na društveno

prihvatljivom i ekološki održivom nivou.
Ako shvatimo zašto čovečanstvo treba da smanji količinu otpada, značajno ćemo izmeniti
količinu otpada kao problem koji moramo rešiti. Svi ljudi moraju da se udruže i razmisle o vrstama
proizvoda koje kupuju, da vide da li se oni mogu koristiti više puta i da li se mogu reciklirati. Kao
što je u našem interesu da pažljivo pratimo finansijska sredstva kojima raspolažemo, jednako je
važno da pratimo i ekološka sredstva koja nam pružaju ekološke usluge kojima se održava ljudski
život i privredna aktivnost. Imajući prethodno navedeno u vidu moramo što pre da težimo uvođenju
integralnog sistema upravljanja otpadom u našoj zemlji. U današnjem sistemu, koji se bazira na
energetskoj zavisnosti od resursa koji će u bliskoj budućnosti biti sve manje dostupni, neophodno je
iskoristiti prilike i šanse, a otpad može biti jedna od njih.
Da bi se ispunio cilj, pre svega je neophodna kompletna promena svesti, i pogleda na otpad
kao takav, jer otpad je resurs koji je neophodno iskoristiti na pravi način. Strategija i problemi
upravljanja otpadom i ograničeni kapaciteti za reciklažu otpada, a sve to zajedno negativno utiče na
životnu sredinu i očuvanje zdravlja ljudi.
Posebno je značajno istaknuti da postoje mogućnosti za smanjenje otpada koji se javlja u

industrijama, da se rade sanacije neuređenih zemljišta i da postoje mogućnosti koje će doprineti
zapošljavanju stanovništva i otvaranju novih radnih mesta tj.omogućiti ekonomski napredak ovog
okruga.
Održivo upravljanje otpadom predstavlja važan društveni alat. Otpad se pre svega mora
smanjivati počevši od prevoza sve do prodaje, potrošnje, korišćenja i odlaganja, a pritom se ne sme
stvarati novi. Iz otpada se moraju izdvajati korisni sastojci za reciklažu i proizvodnju. Mere
praćenja, informisanje, upravljanje, propisi, edukacija, komunikacija javnosti, važni su alati
uspešnog upravljanja otpadom. Ono što je nužno je da svi,od državnih struktura, proizvođača, do
krajnjeg potrošača, shvate suštinu problema i da se pronađe zajednički put za ostvarivanje celovitog
sistema za pravilno upravljanje otpadom.
LITERATURA
1. Blagojević Lj., (2012.), “Životna sredina i zdravlje“, Fakultet Zaštite na radu, Univerziteta u
Nišu,
28
2. Brzaković R. i Marjanović Z., (2006.), Reciklaža kao element zaštite životne sredine,
Nacionalna konferencija o kvalitetu života, Kragujevac,
3. Vujić G.,Ubavin D., Stanisavljević N., Batinić B., (2012.), „Upravljanje otpadom u
zemljama u razvoju” FTN Izdavaštvo, Novi Sad,
4. Društvo za veštačenje i investicionu izgradnju Nisinvest d.o.o. (2010.), „Regionalni plan
upravljanja otpadom za region Niš“,
5. Zakon o upravljanju otpadom (Sl. Glasnik RS br. 36/2009, 88/2010, 14/2016).
6. Jordačijević S., Jovanović L., i Radosavljević Ţ., (2010.), „Koncept integralnog održivog
upravljanja otpadom”, Ekologija,
7. Krejaković S., Stefanović G., Kaluđerović Lj. i Radojević D., (2014.), „Analiza usluge
sakupljanja i transporta otpada u gradu Nišu“,
8. Marković N., (2009.), „Kućni otpad od problema do rešenja“, Beograd,
9. Nikolić, V., (2010.), „Obrazovanje za održivo upravljanje otpadom“, Fakultet Zaštite na
radu, Univerzitet u Nišu,
10. Nešić.B., (2010.), “Upravljanje komunalnim otpadom i potencijali za reciklažu južne i
jugoistočne Srbije“, Fakultet Zaštite na radu, Univerziteta u Nišu,
Интернет извори:
1. http://www.carina.rs/lat/Zakoni/1709-08Lat.pdf
2. http://www.sepa.gov.rs/index.php?menu=9&id=202&akcija=showXlinked#a3
3. http://www.kbs.co.rs/pdf/vodic_medicinski_otpad,.pdf
4. http://www.biljanatrifunovicifa.com/2015/05/vrste-i-klasifikacija-otpada/
5. www.strategijaupravljanjaotpadomzaperiod2010-2019godine.com
6. www.gumenadeponiji.com
7. www.racunarinadeponiju.com
8. www.strategijaupravljanjaotpadomzaperiod2010-2019godine.com
9. http://www.sepa.gov.rs/index.php?menu=9&id=202&akcija=showXlinked
29

Upravljanje Otpadom I Recilažom

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Upravljanje Otpadom I Recilažom

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

VISOKA ŠKOLA STRUKOVNIH STUDIJA

Nastavni predmet: Upravljanje otpadom i reciklažom

Studijski program: MSS TEHNOLOŠKO INŽENJERSTVO

Upravljanje otpadom i reciklažom na primeru

Predmetni nastavnik: Student i broj indexa:

Profesor Tatjana Nikolin Nikola Kuburić MST 17/21

U Zrenjaninu, decembar 2021. god.

1.POJAM I KARAKTERISTIKE OTPADA

Sve intenzivnija urbanizacija naselja, praćena podizanjem životnog standarda stanovništva

Deponovanje treba smanjiti čineći ga krajnjom opcijom tretmana otpada. Neodgovarajuće

2.VREME RAZGRADNJE OTPADA

U sledećoj tabeli je to i prikazano.

3.VRSTE I KLASIFIKACIJA OTPADA

Komercijalni otpad je otpad koji nastaje u privrednim subjektima, institucijama i drugim

 procesni – otpadne stvari specifične za svaku industriju i razlikuju se po hemijskim i

Slika 2. Prikaz podela otpada

Prema Katalogu otpada, razvrstava se u dvadeset grupa u zavisnosti od mesta nastanka i

Otpadi od hemijskog tretmana površine i zaštite metala i drugih materijala, hidrometalurgija

Izvor: Strategija upravljanja otpadom za period od 2010 – 2021. Godine

Slika br.3: Katalog otpada sa grupama i podgrupama

U okviru kataloga, otpad je sistematizovan, prvenstveno, prema delatnostima u okviru kojih

3.1. Posebne vrste otpada

 otpadni tekstil i obuća,

 otpadne baterije i akumulatori,

 otpad koji sadrži azbest,

 otpadni električni i elektronski uređaji i oprema,

 otpadni mulj iz uređaja za pročišćavanje otpadnih voda itd.

Ambalaža može biti:

 tercijarna (transportna) ambalaža - namenjena za bezbedan transport i rukovanje proizvoda u

Slika broj 4: Reciklaža limenki Izvor: www.recikliranje.com

Slika broj 5. - Otpadna vozila

Otpadne baterije i akumulatori se ne mogu ponovo koristiti, pa su namenjeni za obradu ili

Slika broj 6: otpadne baterije

Otpadne gume su one koje vlasnik zbog

Slika broj 8: Električni otpad

4. STRATEŠKI OKVIR ZA UPRAVLJANJE OTPADOM

Sistem upravljanja ambalažnim otpadom zasniva se na načelu podele odgovornosti i mogao

Potrebno je podsetiti da reciklaža ne počinje u reciklažnom postrojenju, već tamo gde

4.1. Nacionalna strategija upravljanja otpadom za period 2010. - 2021.

Utvrđivanje ekonomskih instrumenata i finansijskih mehanizama je neophodno kako bi se

upravljanja otpadom određuje osnovnu orijentaciju upravljanja otpadom za naredni period, i

Strategija ima za ciljda se podstakne stanovništvo na odgovorniji odnos prema otpadu i na

Strategija upravljanja otpadom određuje:

Implementacijom strategije postiže se :

Posebni ciljevi u upravljanju otpadom su:

4.2. Elementi osnovnog sistema upravljanja otpadom

Slika br.9: Elementi osnovnog sistema upravljanja otpadom

Skladištenje otpada obavlja se u prostorijama proizvođača otpada, do momenta transporta

Sakupljanje otpada uključuje njegovo prebacivanje iz kontejnera u vozila za sakupljanje

Transport otpada do objekata za odlaganje (najčešće deponija) izvodi se direktnim

Odlaganje otpada, generalno u našoj zemlji u prethodnom periodu, se izvodilo na

4.3. Hijerarhija pri upravljanju otpadom

Prevencija i minimizacija doprinela je smanjenju proizvodnje otpada, kroz efikasne

Korišćenjem pristupa od kolevke do groba, integrisani hijerarhijski pristup upravljanju

Otpadni materijali mogu se izložiti i različitim destrukcionim procesima kao što su

Slika 10. Elementi hijerarhije upravljanja otpadom

4.4. Reciklaža otpada

Ona ima važne osobine jer:

• Organski materijali, drvo

4.6. Termički tretman otpada

Spalionica je higijensko-sanitarna jedinica grada, koja doprinosi higijensko-sanitarnim

Slika 11. Izgled i šematski prikaz savremene spalionice

Neke od ovih opcija su sledeće: