Machine Translated by Google

1
అధ్య ాయం పాలమూరు గ్రామ కథ

అవలోకనం
కథ యొక్క ఉద్దేశ్య ం ఉత్పత్త ికి సంబంధించిన కొన్ని ప్రాథమిక 
భావనలను పరిచ యం చేయ డం మరియ ు దీనిని మేమ ు పాలంపూర్ 
అనే ఊహాజనిత  గ్రామం యొక్క కథ ద్వారా చేస్త ాము.*

పాలమూరులో వ్య వసాయం ప్రధాన కార్య కలాపం, అయిత ే 

చిన్న తరహా తయారీ, పాడి పరిశ్రమ, రవాణా మొదలైన అనేక 
ఇతర కార్య కలాపాలు పరిమ ిత  స్థాయిలోనే 
నిర్వహించబడుతున్నాయి. ఈ ఉత్పత్త ి కార్య కలాపాలకు వివిధ 
రకాల వనరులు అవసరం - సహజ వనరులు, మానవ నిర్మ ిత  
వస్త ువులు, మానవ శ్రమ, డబ్బ ు మొదలైనవి. పాలమూరు కథ 
ద్వారా మనం చదువుతున్నప్పుడు, గ్రామంలో కావలసిన 
వస్త ువులు మరియ ు సేవలను ఉత్పత్త ి చేయ డానికి వివిధ 
వనరులు ఎలా మిళిత ం అవుతాయి.

చిత ్రం 1.1 గ్రామ దృశ్య ం

విద్య ుత్ కనెక్షన్లు. పొలాల్లోని అన్ని గొట్ట పు బావులకు 

విద్య ుత్త ు శక్త ినిస్త ుంది మరియ ు వివిధ రకాల చిన్న 
పరిచ యం వ్య ాపారాలలో ఉపయోగించబడుతుంది. పాలమూరులో రెండు 
పాలమూరు పొరుగు గ్రామాలు మరియ ు పట్ట ణాలతో బాగా  ప్రాథమిక పాఠశాలలు, ఒక ఉన్నత పాఠశాల ఉన్నాయి. ప్రభుత్వ 

అనుసంధానించబడి ఉంది. రాయ్ గంజ్ అనే పెద్ద గ్రామం పాలంపూర్  ఆధీనంలో ఒక ప్రాథమిక ఆరోగ్య  కేంద్రం మరియ ు ఒక ప్రైవేట ్ 

నుండి 3 కిలోమీట ర్ల దూరంలో ఉంది. అన్ని వాతావరణ రహదారి  డిస్పెన్సరీలో వ్య ాధిగ్రస్త ులకు చికిత ్స అందిస్త ున్నారు. • 

గ్రామాన్ని రాయ్ గంజ్ కి మరియ ు సమీప చిన్న పట్ట ణమైన  పాలంపూర్ లో రోడ్లు, రవాణా, విద్య ుత్, నీట ిపారుదల, 

షాపూర్ కి కలుపుతుంది. ఈ రహదారిలో ఎద్దుల బండ్లు, టాంగాలు,  పాఠశాలలు మరియ ు ఆరోగ్య  కేంద్రాల వ్య వస్థ బాగా అభివృద్ధి 
బోగీలు (గేదెలు గీసిన చెక్క బండి) నుండి బెల్లం (గుర్) మరియ ు  చెందినట్లు పై వివరణ చూపిస్త ుంది.
ఇతర వస్త ువులతో మోటారు సైకిళ్లు, జీపులు, ట్రాక్ట ర్లు 
మరియ ు ట్రక్కుల వంటి మోటారు వాహనాల వరకు అనేక రకాల 
రవాణా కనిపిస్త ుంది . ఈ సౌకర్య ాలను మీ సమీపంలోని గ్రామంలోని వాటిత ో 
సరిపోల్చ ండి.
ఊహాత్మ క గ్రామమైన పాలమూరు కథ ఆ గ్రామంలోని వివిధ 
రకాల నిర్మ ాణ కార్య కలాపాల ద్వారా మనల్ని తీసుకెళ్త ుంది. 
ఈ గ్రామంలో వివిధ కులాలకు చెందిన 450 కుటుంబాలు  భారతదేశంలోని గ్రామాలలో, వ్య వసాయం ప్రధాన ఉత్పత్త ి 
ఉన్నాయి. 80 అగ్రవర్ణ  కుటుంబాలకు గ్రామంలో మెజ ారిట ీ భూమి  కార్య కలాపం. వ్య వసాయేత ర కార్య కలాపాలుగా సూచించబడే 
ఉంది. వారి ఇళ్ళు, వాటిలో కొన్ని చాలా పెద్దవి, సిమ ెంట్ 
ఇతర ఉత్పత్త ి కార్య కలాపాలు చిన్న తయారీ, రవాణా, దుకాణాలు 
ప్లాస్ట రింగ్ త ో ఇటుకతో తయారు చేయ బడ్డ ాయి. ఎస్సీలు  ఉంచడం మొదలైనవి. ఉత్పత్త ి గురించి కొన్ని సాధారణ 
(దళిత ులు) జనాభాలో మూడింట ఒక వంతు మంది ఉన్నారు మరియ ు  విషయాలను తెలుసుకున్న తర్వాత మేమ ు ఈ రెండు రకాల 
గ్రామంలోని ఒక మూలలో మరియ ు చాలా చిన్న ఇళ్ళలో  కార్య కలాపాలను పరిశీలిస్త ాము.
నివసిస్త ున్నారు, వాటిలో కొన్ని మట్ట ి మరియ ు గడ్డ ిత ో 
ఉన్నాయి. చాలా ఇళ్ళు ఉన్నాయి

* ఈ కథనం పాశ్చ ాత్య  ప్రాంతంలోని బులంద్ షహర్ జిల్లాలోని ఒక గ్రామానికి చెందిన గిల్బ ర్ట ్ ఎటియ న్ యొక్క పరిశోధనా అధ్య యనంపై పాక్షికంగా ఆధారపడి ఉంటుంది.

ఉత్త ర ప్రదేశ్.

పాలమూరు గ్రామ కథ 1

2015-16
Machine Translated by Google

ఉత్పత్త ి సంస్థ రాజధాని. తరువాతి అధ్య ాయంలో మానవ మూలధనం గురించి 

మరింత తెలుసుకుందాం. • చిత ్రంలో, 
ఉత్పత్త ి యొక్క లక్ష్య ం మనకు కావలసిన వస్త ువులు మరియ ు 
ఉత్పత్త ిలో ఉపయోగించే భూమి, శ్రమ మరియ ు స్థిర 
సేవలను ఉత్పత్త ి చేయ డం. వస్త ువులు మరియ ు సేవల ఉత్పత్త ికి 
మూలధనాన్ని గుర్త ించండి.
నాలుగు అవసరాలు ఉన్నాయి.

మొదటి అవసరం భూమి, మరియ ు నీరు, అడవులు, ఖనిజ ాలు 

వంటి ఇతర సహజ వనరులు.

రెండవది శ్రమ, అంటే పని చేసే వ్య క్త ులు. కొన్ని ఉత్పత్త ి 

కార్య కలాపాలకు అవసరమైన పనులను నిర్వహించడానికి ఉన్నత 
విద్య ావంతులైన కార్మ ికులు అవసరం. ఇతర కార్య కలాపాలకు 
మాన్య ువల్ పని చేయ గల కార్మ ికులు అవసరం. ప్రతి కార్మ ికుడు 
ఉత్పత్త ికి అవసరమైన శ్రమను అందిస్త ున్నాడు.

మూడవ అవసరం భౌతిక మూలధనం, అంటే ఉత్పత్త ి 
సమయంలో ప్రతి దశలో అవసరమైన వివిధ రకాల ఇన్ పుట్ లు. 
భౌతిక మూలధనం కిందకు వచ్చ ే అంశాలు ఏమిట ి? (ఎ) ఉపకరణాలు, 
యంత్రాలు, భవనాలు: సాధనాలు మరియ ు యంత్రాలు రైత ు నాగలి  చిత ్రం 1.2 అనేక మంది కార్మ ికులతో కూడిన కర్మ ాగారం
వంటి చాలా  మరియ ు యంత్రాలు

సులభమైన సాధనాల నుండి జనరేట ర్లు, టర్బ ైన్లు, కంప్య ూటర్లు 

ప్రతి ఉత్పత్త ి భూమి, శ్రమ, భౌతిక మూలధనం మరియ ు 
మొదలైన అధునాతన యంత్రాల వరకు ఉంటాయి.
మానవ మూలధనాన్ని కలపడం ద్వారా నిర్వహించబడుతుంది, 
వీట ిని ఉత్పత్త ి కారకాలుగా పిలుస్త ారు. పాలమూరు కథను మనం 
చదివేట ప్పుడు, ఉత్పత్త ి యొక్క మొదటి మూడు కారకాల గురించి 
మనం మరింత తెలుసుకుంటాము. సౌలభ్య ం కోసం, మేమ ు ఈ 
సాధనాలు, యంత్రాలు, భవనాలు అనేక సంవత్సరాలుగా  అధ్య ాయంలో భౌతిక మూలధనాన్ని రాజధానిగా సూచిస్త ాము.
ఉత్పత్త ిలో ఉపయోగించబడతాయి మరియ ు వీట ిని స్థిర 
మూలధనం అంటారు. (బి) ముడి 
పదార్థాలు మరియ ు చేత ిలో డబ్బ ు: ఉత్పత్త ికి నేత  ఉపయోగించే 
నూలు మరియ ు కుమ్మ రి ఉపయోగించే మట్ట ి వంటి అనేక 
రకాల ముడి పదార్థాలు అవసరం. అలాగే, చెల్లింపులు  పాలమూరులో వ్య వసాయం
చేయ డానికి మరియ ు ఇతర అవసరమైన వస్త ువులను 
1. భూమి స్థిరంగా ఉంది
కొనుగోలు చేయ డానికి ఉత్పత్త ి సమయంలో కొంత డబ్బ ు 
ఎల్లప్పుడూ అవసరం. ముడి పదార్థాలు మరియ ు చేత ిలో  పాలమూరులో వ్య వసాయం ప్రధాన ఉత్పత్త ి కార్య కలాపం. 
ఉన్న డబ్బ ును వర్కింగ్ క్య ాపిట ల్ అంటారు. పని చేస్త ున్న వారిలో 75 శాతం మంది వ్య వసాయంపై ఆధారపడి 
జీవిస్త ున్నారు. వారు రైత ులు లేదా వ్య వసాయ కూలీలు కావచ్చ ు. 
ఈ ప్రజల శ్రేయ స్సు పొలాలలో ఉత్పత్త ికి దగ్గరి సంబంధం కలిగి 
ఉపకరణాలు, యంత్రాలు మరియ ు భవనాలు కాకుండా, ఇవి  ఉంటుంది.
ఉత్పత్త ిలో ఉపయోగించబడతాయి.

నాల్గవ అవసరం కూడా ఉంది. భూమి, శ్రమ మరియ ు భౌతిక 
మూలధనాన్ని ఒకచోట చేర్చ ి, మిమ ్మ ల్ని మీరు  కానీ వ్య వసాయ ఉత్పత్త ిని పెంచడంలో ప్రాథమిక 
ఉపయోగించుకోవడానికి లేదా మార్కెట ్ లో విక్రయించడానికి  ప్రతిబ ంధకం ఉందని గుర్త ుంచుకోండి.
ఉత్పత్త ిని ఉత్పత్త ి చేయ డానికి మీకు జ్ఞ ానం మరియ ు సంస్థ  సాగులో ఉన్న భూభాగం ఆచరణాత్మ కంగా పరిష్కరించబడింది. 
అవసరం. ఈ రోజుల్లో దీనిని మానవుడు అంటారు పాలమూరులో 1960 నుంచి కింద భూ విస్త ీర్ణ ంలో విస్త రణ 
జరగలేదు

2 ఆర్థిక శాస్త ్రం

2015-16
Machine Translated by Google

సాగు. అప్పటికి గ్రామంలోని కొన్ని బీడ ు భూములు సాగుకు  భూమి యొక్క పెద్ద ప్రాంతాలు మరింత ప్రభావవంతంగా 

యోగ్య ంగా మారాయి. కొత్త  భూమిని సాగులోకి తీసుకురావడం  ఉంటాయి. మొదటి కొన్ని గొట్ట పు బావులను ప్రభుత్వం ఏర్పాటు 
ద్వారా వ్య వసాయ ఉత్పత్త ిని పెంచే అవకాశం లేదు. చేసింది. అయిత ే వెంటనే రైత ులు ప్రైవేట ు గొట్ట పు బావులను 
ఏర్పాటు చేయ డం ప్రారంభించారు. ఫలిత ంగా, 1970ల మధ్య  
నాటికి 200 హెక్ట ార్ల (హె.) మొత్త ం సాగు విస్త ీర్ణ ంలో 
నీట ిపారుదల జరిగింది.

భూమిని కొలిచ ే ప్రామాణిక యూనిట ్ హెక్ట ార్, అయిత ే  భారతదేశంలోని అన్ని గ్రామాలకు ఇంత ఎక్కువ నీట ిపారుదల 

గ్రామాల్లో మీరు బిఘ ా, గింతా మొదలైన స్థానిక  లేదు. మన దేశంలో నదీ మైదానాలు కాకుండా, తీర ప్రాంతాలు 
యూనిట ్ లలో భూ విస్త ీర్ణ ం గురించి చర్చ ించబడవచ్చ ు.  మంచి నీట ిపారుదలని కలిగి ఉన్నాయి. దీనికి విరుద్ధంగా, 
ఒక హెక్ట ారు ఒక వైపు 100 మీట ర్లు ఉన్న చతురస్ర 
దక్కన్ పీఠభూమి వంటి పీఠభూమి ప్రాంతాలలో నీట ిపారుదల 
వైశాల్య ానికి సమానం. మీరు 1 హెక్ట ార్ ఫీల్డ ్ వైశాల్య ాన్ని  తక్కువ స్థాయిలో ఉంది. దేశంలోని మొత్త ం సాగు 
మీ స్కూల్ గ్రౌండ్ వైశాల్య ంతో పోల్చ గలరా? విస్త ీర్ణ ంలో నేట ికీ 40 శాతం కంటే కొంచెం తక్కువకే సాగునీరు 
అందుతోంది. మిగిలిన ప్రాంతాల్లో, వ్య వసాయం ఎక్కువగా 
వర్షాలపై ఆధారపడి ఉంటుంది.

2. ఒకే భూమి నుండి ఒకరు ఎక్కువగా ఎదగడానికి 
మార్గం ఉందా?
సంవత్సరంలో ఒక భూమిలో ఒకటి కంటే ఎక్కువ పంటలు 
పండించే పంటలు మరియ ు అందుబాటులో ఉన్న సౌకర్య ాలలో, 
పండించడాన్ని బహుళ పంటలు అంటారు. ఇచ్చ ిన భూమిలో 
పాలంపూర్ ఉత్త రప్రదేశ్ రాష్ట ్రంలోని పశ్చ ిమ  ప్రాంతంలోని 
ఉత్పత్త ిని పెంచడానికి ఇది అత్య ంత సాధారణ మార్గం. 
గ్రామాన్ని పోలి ఉంటుంది. పాలమూరులో భూములన్నీ సాగు 
పాలమూరులోని రైత ులందరూ కనీసం రెండు ప్రధాన పంటలను 
చేస్త ున్నారు. ఏ భూమిని ఖాళీగా ఉంచలేదు. వానాకాలం (ఖరీఫ్)లో 
పండిస్త ారు; చాలా మంది గత పదిహన
ే ు ఇరవై ఏళ్లలో మూడో 
రైత ులు జొన్నలు మరియ ు బజ్రాలను పండిస్త ారు. ఈ మొక్కలను 
పంటగా బంగాళదుంపను పండిస్త ున్నారు.
పశువుల దాణాగా ఉపయోగిస్త ారు. దీని తరువాత అక్ట ోబర్ 
మరియ ు డిసెంబర్ మధ్య  బంగాళాదుంపలను సాగు చేస్త ారు. 
శీత ాకాలంలో (రబీ) పొలాల్లో గోధుమలు విత ్త ుతారు. ఉత్పత్త ి 
చేయ బడిన గోధుమల నుండి, రైత ులు కుటుంబ వినియ ోగానికి 
సరిపడా గోధుమలను ఉంచుకుంటారు మరియ ు మిగులు గోధుమలను 
రాయ్ గంజ్ లోని మార్కెట ్ లో విక్రయిస్త ారు. భూభాగంలో కొంత 
భాగాన్ని ప్రతి సంవత్సరం ఒకసారి పండించే చెరకుకు కూడా 
కేట ాయించారు.

చెరకు, దాని ముడి రూపంలో లేదా బెల్లం వలె షాపూర్ లోని 
వ్య ాపారులకు విక్రయిస్త ారు.
పాలమూరులో రైత ులు ఏడాదికి మూడు రకాల పంటలు  చిత ్రం 1.3 వివిధ పంటలు
పండించగలుగుతున్నారంటే దానికి ప్రధాన కారణం సాగునీట ి 
వ్య వస్థ బాగా అభివృద్ధి చెందడమే. పాలమూరుకు ముందుగానే 
కరెంటు వచ్చ ింది. నీట ిపారుదల వ్య వస్థను మార్చ డం దీని  చర్చ ిద్దాం
ప్రధాన ప్రభావం.
• కింది పట్ట ిక 1.1 భారతదేశంలో సాగులో ఉన్న భూమిని మిలియ న్ 
హెక్ట ార్ల యూనిట ్లలో చూపుతుంది. అందించిన గ్రాఫ్ లో 
పెర్షియ న్ చక్రాలు, అప్పటి వరకు, రైత ులు బావుల నుండి నీట ిని 
తీసుకోవడానికి మరియ ు చిన్న పొలాలకు నీరు పెట ్ట డానికి  దీన్ని ప్లాట్ చేయ ండి. గ్రాఫ్ ఏమి చూపిస్త ుంది?

ఉపయోగించేవారు. విద్య ుత్త ుతో నడిచ ే గొట్ట పు బావుల వల్ల 

చాలా వరకు సాగునీరు అందుతుందని ప్రజలు చూశారు తరగతిలో చర్చ ించండి.

పాలమూరు గ్రామ కథ 3

2015-16
Machine Translated by Google

టేబ ుల్ 1.1: సంవత్సరాలుగా సాగు చేయ బడిన ప్రాంతం అధిక దిగుబడి కోసం. ఒక సీజ న్ లో ఇచ్చ ిన భూమిలో ఉత్పత్త ి 

సాగు విస్త ీర్ణ ం (మిలియ న్ హెక్ట ార్లు) చేయ బడిన పంటగా దిగుబడిని కొలుస్త ారు. 1960ల మధ్య కాలం 
1950 120 వరకు, సాగులో ఉపయోగించిన విత ్త నాలు సాపేక్షంగా తక్కువ 
దిగుబడిత ో సంప్రదాయంగా ఉండేవి. సాంప్రదాయ విత ్త నాలకు 
1960 130
తక్కువ నీట ిపారుదల అవసరం. రైత ులు ఆవు-పేడ  మరియ ు ఇతర 
1970 140 సహజ ఎరువును ఎరువులుగా ఉపయోగించారు. కొనుగోలు 
1980 140 చేయ ాల్సిన అవసరం లేని రైత ులకు ఇవన్నీ సులభంగా అందుబాటులో 
1990 140 ఉన్నాయి.
2000 140
2001 140
1960ల చివరలో జరిగిన హరిత  విప్లవం భారతీయ  రైత ుకు 
2004 140 అధిక దిగుబడినిచ ్చ ే రకాలు (HYVs) విత ్త నాలను ఉపయోగించి 
2005 140 గోధుమలు మరియ ు వరి సాగుకు పరిచ యం చేసింది.
2006 140
2007 140 సాంప్రదాయ విత ్త నాలతో పోలిస్త ే, HYV విత ్త నాలు ఒకే మొక్కపై 
2008  140  ఎక్కువ మొత్త ంలో ధాన్య ాన్ని ఉత్పత్త ి చేస్త ాయని వాగ్దానం 
2010-11 140 చేసింది.
తత్ఫలిత ంగా, అదే భూమి ఇప్పుడు ఇంతకుముందు సాధ్య మైన 
మూలం: ఆర్థిక సర్వే 2013-2014
దానికంటే చాలా పెద్ద మొత్త ంలో ఆహారధాన్య ాలను ఉత్పత్త ి 
చేస్త ుంది. అయిత ే HYV విత ్త నాలకు పుష్కలంగా నీరు మరియ ు 
రసాయన ఎరువులు అవసరం

• నీట ిపారుదల విస్త ీర్ణ ం పెంచడం ముఖ్య మా? ఎందుకు? • 

పాలమూరులో పండే పంటల గురించి 
మీరు చదివారు. మీ ప్రాంతంలో పండించే పంటల సమాచారం 
ఆధారంగా కింది పట్ట ికను పూరించండి.

ఒకే భూమి నుండి ఉత్పత్త ిని పెంచడానికి బహుళ పంటలు 
పండించడం ఒక మార్గం అని మీరు చూశారు. ఆధునిక వ్య వసాయ 
పద్ధతులను ఉపయోగించడం మరొక మార్గం చిత ్రం 1.4 ఆధునిక వ్య వసాయ పద్ధతులు: HYV విత ్త నాలు, 
రసాయన ఎరువులు మొదలైనవి.

పంట పేరు విత ్త ిన నెల కోసిన నెల నీట ిపారుదల మూలం (వర్షం, ట్య ాంకులు, 

గొట్ట పు బావులు, కాలువలు మొదలైనవి)

4 ఆర్థిక శాస్త ్రం

2015-16
Machine Translated by Google

ఉత్త మ ఫలిత ాలను ఉత్పత్త ి చేయ డానికి పురుగుమందులు. HYV  • ఆధునిక వ్య వసాయ పద్ధతులు రైత ు ముందు కంటే ఎక్కువ 

విత ్త నాలు, నీట ిపారుదల, రసాయన ఎరువులు, పురుగుమందులు  నగదుతో ప్రారంభించాలి. ఎందుకు?
మొదలైన వాటి కలయికతో మాత్రమే అధిక దిగుబడి సాధ్య మైంది.

పంజాబ్, హర్య ానా మరియ ు పశ్చ ిమ  ఉత్త రప్రదేశ్ రైత ులు  సూచించిన కార్య ాచరణ • 

భారతదేశంలో ఆధునిక వ్య వసాయ పద్ధతిని మొదటిసారిగా 
ప్రయత్నించారు. ఈ ప్రాంతాల్లోని రైత ులు నీట ిపారుదల కోసం  మీ క్షేత ్ర సందర్శన సమయంలో మీ ప్రాంతంలోని కొంతమంది 
గొట్ట పు బావులను ఏర్పాటు చేసుకున్నారు మరియ ు వ్య వసాయంలో  రైత ులతో మాట్లాడండి. కనిపెట ్ట ండి:
HYV విత ్త నాలు, రసాయన ఎరువులు మరియ ు పురుగుమందులను  1. రైత ులు ఏ విధమైన వ్య వసాయ పద్ధతులను—ఆధునిక లేదా 
ఉపయోగించారు. వారిలో కొందరు ట్రాక్ట ర్లు, నూర్పిడ ి యంత్రాలు  సంప్రదాయ లేదా మిశ్రమ— ఉపయోగిస్త ున్నారు? ఒక 
వంటి వ్య వసాయ యంత్రాలను కొనుగోలు చేశారు, ఇది దున్నడం  గమనిక వ్రాయండి.
మరియ ు పంటను వేగవంతం చేస్త ుంది. గోధుమల అధిక దిగుబడిత ో 
2. నీట ిపారుదల వనరులు ఏమిట ి?
వారికి బహుమతి లభించింది.
3. సాగు చేయ బడిన భూమిలో ఎంత నీరు సాగు చేయ బడుతోంది? 
(చాలా తక్కువ/దాదాపు సగం/ మెజ ారిట ీ/అన్నీ)

పాలమూరులో సంప్రదాయ వంగడాల నుంచి హెక్ట ారుకు 1300 
4. రైత ులు తమకు అవసరమైన ఇన్ పుట్ లను ఎక్కడ నుండి 
కిలోల గోధుమల దిగుబడి వచ్చ ింది. HYV విత ్త నాలతో హెక్ట ారుకు 
3200 కిలోల వరకు దిగుబడి వచ్చ ింది. గోధుమల ఉత్పత్త ిలో భారీ  పొందుతారు?
పెరుగుదల కనిపించింది. రైత ులు ఇప్పుడు మార్కెట ్లలో 
విక్రయించడానికి ఎక్కువ మొత్త ంలో మిగులు గోధుమలను కలిగి  3. భూమి నిలబెడ ుతుందా?
ఉన్నారు.
భూమి సహజ వనరు అయినందున దాని వినియ ోగంలో చాలా 
జాగ్రత్త గా ఉండాలి.
ఆధునిక వ్య వసాయ పద్ధతులు సహజ వనరులను ఎక్కువగా 
చర్చ ిద్దాం
ఉపయోగించుకున్నాయని శాస్త ్రీయ  నివేదికలు సూచిస్త ున్నాయి.
• బహుళ పంటలు మరియ ు ఆధునిక వ్య వసాయ పద్ధతి మధ్య  
తేడ ా ఏమిట ి? • హరిత  విప్లవం తర్వాత భారతదేశంలో  అనేక ప్రాంతాల్లో, రసాయనిక ఎరువులు ఎక్కువగా వాడటం 
గోధుమలు మరియ ు పప్పుధాన్య ాల ఉత్పత్త ి మిలియ న్ టన్నుల  వల్ల భూసారం కోల్పోవడంతో హరిత  విప్లవం ముడిపడి ఉంది. 
యూనిట ్లలో ఈ క్రింది పట్ట ిక చూపబడింది. దీన్ని గ్రాఫ్ లో  అలాగే, ట్య ూబ్ వెల్ నీట ిపారుదల కోసం భూగర్భ  జలాలను నిరంతరం 
ప్లాట్ చేయ ండి. Gr een విప్లవం రెండు పంటలకు సమానంగా  ఉపయోగించడం వల్ల భూమి దిగువన ఉన్న నీట ి పట్ట ిక తగ్గింది. 
విజ యవంతమైందా?
నేల సంతానోత్పత్త ి మరియ ు భూగర్భ  జలాలు వంటి పర్య ావరణ 
వనరులు చాలా సంవత్సరాలుగా నిర్మ ించబడ్డ ాయి. ఒకసారి 
నాశనమై వాటిని పునరుద్ధరించడం చాలా కష్ట ం. భవిష్య త్త ులో 
చర్చ ించండి. 
వ్య వసాయం అభివృద్ధి చెందాలంటే పర్య ావరణాన్ని పరిరక్షించాలి.
• ఆధునిక వ్య వసాయ పద్ధతులను ఉపయోగించి రైత ుకు అవసరమైన 
వర్కింగ్ క్య ాపిట ల్ ఎంత?

టేబ ుల్ 1.2: పప్పులు మరియ ు గోధుమల ఉత్పత్త ి 

(మిలియ న్ టోన్లు)
ఉత్పత్త ి ఉత్పత్త ి
సూచించిన కార్య ాచరణ
పప్పులు గోధుమ
• వార్త ాపత్రికలు/పత్రికల నుండి ఈ క్రింది నివేదికలను చదివిన 
1965 - 66  10 10
తర్వాత, రసాయన ఎరువుల వాడకం ఎలా హానికరమో చెబ ుతూ 
1970 - 71  12 24
1980 - 81  11 36  వ్య వసాయ మంత్రికి మీ స్వంత మాటలలో ఒక లేఖ  రాయండి.
1990 - 91  14 55 
2000 - 01  11 70 
2010 - 11  18  86 
2012 - 13 18 92 ....రసాయన ఎరువులు నీట ిలో కరిగి వెంటనే మొక్కలకు లభించే 
మూలం: డైరెక్ట రేట ్ ఆఫ్ ఎకనామిక్స్ అండ్ స్ట ాటిస్ట ిక్స్, డిపార్ట ్ మ ెంట్  ఖనిజ ాలను అందిస్త ాయి.
ఆఫ్ అగ్రికల్చ ర్ అండ్ కోఆపరేట ివ్, 2010-11, 2013 వ్య వసాయ 
గణాంకాలపై పాకెట ్ బుక్. కానీ వీట ిని నిలుపుకోలేకపోవచ్చ ు

పాలమూరు గ్రామ కథ 5

2015-16
Machine Translated by Google

చిత ్రం 1.5 పాలమూరు గ్రామం: సాగు భూమి పంపిణ ీ

ఎక్కువ కాలం నేల. అవి నేల నుండి తప్పించుకొని భూగర్భ  
భూమి, 240 కుటుంబాలు 2 హెక్ట ార్ల కంటే తక్కువ 
విస్త ీర్ణ ంలో ఉన్న చిన్న ప్లాట్లను సాగు చేస్త ున్నాయి.
జలాలు, నదులు మరియ ు సరస్సులను కలుషిత ం చేస్త ాయి. 
ఇలాంటి ప్లాట్ల సాగు వల్ల రైత ు కుటుంబానికి తగిన ఆదాయం 
రసాయన ఎరువులు నేలలోని బ్య ాక్ట ీరియ ా మరియ ు ఇతర 
రావడం లేదు.
సూక్ష్మ జీవులను కూడా చంపగలవు. అంటే వాటి 
1960లో, గోవింద్ 2.25 హెక్ట ార్ల విస్త ీర్ణ ంలో ఎక్కువగా 
ఉపయోగం తర్వాత కొంత సమయం తరువాత, నేల గతంలో 
కంటే తక్కువ సారవంతం అవుతుంది....(మూలం: డౌన్ టు  సాగునీరు లేని రైత ు. తన ముగ్గురు కొడుకుల సహాయంతో 
ఎర్త ్, న్య ూఢిల్లీ) గోవింద్ భూమిని సాగు చేశాడు. వారు చాలా హాయిగా 
జీవించకపోయినా, కుటుంబం కలిగి ఉన్న ఒక గేదె ద్వారా 
వచ్చ ే కొద్దిపాటి అదనపు ఆదాయంతో కుటుంబం పోషించేది.

.....దేశంలో పంజాబ్ లో రసాయన ఎరువుల వినియ ోగం 
అత్య ధికంగా ఉంది. రసాయన ఎరువులను నిరంతరం 
వాడడం వల్ల నేల ఆరోగ్య ం క్షీణ ిస్త ుంది. పంజాబ్ రైత ులు 
గోవింద్ మరణించిన కొన్ని సంవత్సరాల తరువాత, ఈ భూమి 
ఇప్పుడు అదే ఉత్పత్త ి స్థాయిని సాధించడానికి మరింత 
అతని ముగ్గురు కుమారులకు పంచబడింది. ప్రతి ఒక్కరికి 
ఎక్కువ రసాయన ఎరువులు మరియ ు ఇతర ఇన్ పుట్ లను 
ఉపయోగించవలసి వస్త ుంది. అంటే సాగు ఖర్చ ు చాలా  ఇప్పుడు 0.75 హెక్ట ార్ల భూమి మాత్రమే ఉంది. మెరుగైన 
నీట ిపారుదల మరియ ు ఆధునిక వ్య వసాయ పద్ధతిలో 
వేగంగా పెరుగుతోంది.....(మూలం: ది ట్రిబ ్య ూన్, చండీగఢ్)
కూడా, గోవింద్ కొడుకులు తమ భూమిత ో జీవనోపాధి 
పొందలేకపోతున్నారు. వారు సంవత్సరంలో భాగంగా అదనపు 
పని కోసం వెత కాలి.

4. భూమి మధ్య  ఎలా పంపిణ ీ చేయ బడింది గ్రామం చుట్ట ూ పెద్ద సంఖ్య లో ఉన్న చిన్న ప్లాట్లను 

మీరు చిత ్రంలో చూడవచ్చ ు. వీట ిని చిన్న రైత ులు సాగు చేస్త ారు. 
పాలమూరు రైత ులా?
మరోవైపు, గ్రామంలోని సగానికి పైగా విస్త ీర్ణ ంలో చాలా పెద్ద 
వ్య వసాయానికి భూమి ఎంత ముఖ్య మో మీరు గ్రహించి  ప్లాట్లు ఉన్నాయి. పాలమూరులో 2 హెక్ట ార్లకు పైగా భూమి 
ఉండాలి. దురదృష్ట వశాత్త ు, వ్య వసాయంలో నిమ గ్నమై ఉన్న  సాగుచేసే మధ్య తరహా, పెద్ద రైత ులు 60 కుటుంబాలున్నాయి. 
ప్రజలందరికీ సాగుకు సరిపడా భూమి లేదు. పాలమూరులో, 450  పెద్ద రైత ులలో కొంతమందికి 10 హెక్ట ార్లు లేదా అంతకంటే 
కుటుంబాలలో మూడింట ఒక వంతు మంది భూమి లేనివారు, అంటే  ఎక్కువ భూమి ఉంది.
150 కుటుంబాలు, వారిలో ఎక్కువ మంది దళిత ులు, సాగుకు భూమి 
లేదు.

మిగిలిన కుటుంబాలలో స్వంతం

6 ఆర్థిక శాస్త ్రం

2015-16
Machine Translated by Google

చిత ్రం 1.6 పొలాల్లో పని: గోధుమ 
పంట- ఎద్దుల ద్వారా దున్నడం, 
విత ్త డం, పురుగుమందులు పిచ ికారీ 
చేయ డం, సాంప్రదాయ పద్ధతిలో 
సాగు చేయ డం, ఆధునిక పద్ధతిలో 
సాగు చేయ డం మరియ ు పంటలను 
కోయడం.

చర్చ ిద్దాం చర్చ ిద్దాం

• చిత ్రం 1.5లో, చిన్న రైత ులు సాగుచేసే భూమికి నీడ నిస్త ారా? •  • పాలమూరులో సాగు భూమి పంపిణ ీ అసమానంగా ఉందని మీరు 
చాలా మంది రైత ుల కుటుంబాలు ఇంత చిన్న భూములను  అంగీకరిస్త ారా? భారతదేశానికి కూడా ఇదే పరిస్థిత ి 
ఎందుకు సాగుచేస్త ున్నాయి? • భారతదేశంలోని రైత ుల పంపిణ ీ  కనిపిస్త ోందా? వివరించండి.
మరియ ు వారు సాగుచేసే భూమి మొత్త ం క్రింది గ్రాఫ్ 
1.1లో ఇవ్వబడింది. తరగతి గదిలో చర్చ ించండి.

5. శ్రమను ఎవరు అందిస్త ారు?
భూమి తర్వాత, ఉత్పత్త ికి అవసరమైన అంశం శ్రమ. 
వ్య వసాయానికి చాలా శ్రమ అవసరం. చిన్న రైత ులు తమ 
గ్రాఫ్ 1.1: సాగు చేయ బడిన ప్రాంతం మరియ ు రైత ుల పంపిణ ీ
కుటుంబాలతో కలిసి తమ పొలాలను సొంతంగా సాగు 
చేసుకుంటున్నారు. తద్వారా వ్య వసాయానికి అవసరమైన 
సాగు చేసిన ప్రాంతం రైత ుల సంఖ్య కూలీలను వారే సమకూర్చ ుకుంటున్నారు. మధ్య స్థ మరియ ు 
పెద్ద రైత ులు తమ పొలాల్లో పని చేయ డానికి వ్య వసాయ 
36%
20% కూలీలను నియ మించుకుంటారు.

చర్చ ిద్దాం
• పిక్చ ర్స్ 1.6లో ఫీల్డ ్ లో జరుగుతున్న పనిని గుర్త ించండి 
80%
64%
మరియ ు వాటిని సరైన క్రమంలో అమర్చ ండి.
చిన్న రైత ులు (2 హెక్ట ార్ల  మధ్య స్థ మరియ ు 
కంటే తక్కువ.) పెద్ద రైత ులు (2  వ్య వసాయ కూలీలు భూమి లేని కుటుంబాల నుండి లేదా 
హెక్ట ార్ల కంటే ఎక్కువ.)
చిన్న చిన్న భూములను సాగుచేసే కుటుంబాల నుండి వస్త ారు. 
మూలం: అగ్రికల్చ రల్ స్ట ాటిస్ట ిక్స్ ఎట్ గ్లాన్స్ 2006: వ్య వసాయం 
మరియ ు సహకార శాఖ, వ్య వసాయ మంత్రిత ్వ శాఖ, భారత  రైత ులలాగా వ్య వసాయ కూలీలకు వాటిపై హక్కు లేదు
ప్రభుత్వం.

పాలమూరు గ్రామ కథ 7

2015-16
Machine Translated by Google

దాలా మరియ ు రాంకలి గ్రామంలోని అత్య ంత పేదవాళ్ళలో ఉన్నారు

చిత ్రం 1.7 డాలా మరియ ు రాంకలి మధ్య  సంభాషణ

భూమిలో పండే పంటలు. బదులుగా వారు పని చేసే రైత ు ద్వారా  కూలీలు రోజువారీగా లేదా పంటకోత వంటి ఒక నిర్దిష్ట  వ్య వసాయ 

వేత నాలు చెల్లిస్త ారు. వేత నాలు నగదు రూపంలో లేదా పంట  కార్య కలాపానికి లేదా ఏడాది పొడవునా పని చేయ వచ్చ ు.
రూపంలో ఉండవచ్చ ు. కొన్నిసార్లు కూలీలకు భోజనం కూడా 
అందుతుంది. వేత నాలు ప్రాంతం నుండి ప్రాంతానికి, పంట నుండి  దాలా పాలమూరులో రోజువారీ కూలీకి భూమిలేని వ్య వసాయ 
పంటకు, ఒక వ్య వసాయ కార్య కలాపాల నుండి మరొకదానికి  కూలీ. దీని అర్థం అతను క్రమం తప్పకుండా పని కోసం వెత కాలి. 
(విత ్త డం మరియ ు కోయడం వంటివి) విస్తృతంగా మారుతూ  వ్య వసాయ కూలీకి ప్రభుత్వం నిర్ణ యించిన కనీస వేత నం 
ఉంటాయి. ఉపాధి వ్య వధిలో కూడా విస్తృత వైవిధ్య ం ఉంది.  రోజుకు రూ. 115 (ఏప్రిల్, 2011) అయిత ే దాలకు కేవలం రూ. 80 
ఒక పొలం మాత్రమే.

8 ఆర్థిక శాస్త ్రం

2015-16
Machine Translated by Google

పాలమూరులో వ్య వసాయ కూలీల మధ్య  పని కోసం విపరీత మైన  రైత ు. సవిత కు 24 శాతం వడ్డ ీ రేట ుతో నాలుగు నెలల పాటు 

పోటీ ఉంది, కాబట్ట ి ప్రజలు తక్కువ వేత నాలకు పని చేయ డానికి  రుణం ఇవ్వడానికి తేజ ్ పాల్ సింగ్ అంగీకరించాడు, ఇది చాలా 
అంగీకరిస్త ున్నారు. డాలా తన పరిస్థిత ి గురించి మరొక  ఎక్కువ వడ్డ ీ రేట ు. సవిత  కూడా పంట చేత ికి వచ్చ ే 
వ్య వసాయ కూలీ అయిన రాంకలికి ఫిర్య ాదు చేస్త ాడు. సమయంలో వ్య వసాయ కూలీగా తన పొలంలో రోజుకు 
రూ.35 చొప్పున పని చేస్త ానని హామీ ఇవ్వాల్సి ఉంది. 
డాలా మరియ ు రాంకలి ఇద్దరూ గ్రామంలోని అత్య ంత పేద  మీరు చెప్పగలిగినట్లుగా, ఈ వేత నం చాలా తక్కువ. సవిత  
ప్రజలలో ఉన్నారు. తన సొంత పొలంలో కోత పూర్త ి చేయ డానికి చాలా 
కష్ట పడాల్సి ఉంటుందని, ఆపై తేజ ్ పాల్ సింగ్ కి వ్య వసాయ 
చర్చ ిద్దాం కూలీగా పనిచ ేస్త ుందని తెలుసు. పంట కాలం చాలా బిజ ీగా 
• దాలా మరియ ు రాంకలి వంటి వ్య వసాయ కూలీలు ఎందుకు  ఉంటుంది. ముగ్గురు పిల్లల తల్లి అయిన ఆమెకు ఇంటి 
బాధ్య తలు చాలా ఎక్కువ. చిన్న రైత ుకు రుణం అందడం 
పేదవారు? • గోసాయిపూర్ 
మరియ ు మజౌలి ఉత్త ర బీహ ార్ లోని రెండు గ్రామాలు. రెండు  కష్ట మని తెలిసిన సవిత  ఈ కఠినమైన షరతులకు 
గ్రామాల్లోని మొత్త ం 850 కుటుంబాలలో, 250 మందికి పైగా  అంగీకరిస్త ుంది.
పురుషులు గ్రామీణ  పంజాబ్ మరియ ు హర్య ానాలో లేదా 
ఢిల్లీ, ముంబై, సూరత్, హైదరాబాద్ లేదా నాగ్ పూర్ లో 
పనిచ ేస్త ున్నారు. భారతదేశంలోని చాలా గ్రామాలలో 
ఇటువంటి వలసలు సర్వసాధారణం. ప్రజలు ఎందుకు 
వలసపోతారు? గోసాయిపూర్ మరియ ు మజౌలి వలసదారులు 
గమ్య స్థానం వద్ద చేసే పనిని (మీ ఊహ ఆధారంగా)  2. చిన్న రైత ులకు భిన్నంగా, మధ్య తరహా మరియ ు పెద్ద 
వివరించగలరా? రైత ులకు వ్య వసాయం నుండి వారి స్వంత పొదుపు ఉంటుంది. 
తద్వారా రాజధానికి అవసరమైన ఏర్పాట్లు చేసుకోగలుగుతారు. 
ఈ రైత ులకు సొంత పొదుపు ఎలా ఉంది? మీరు తదుపరి 
విభ ాగంలో సమాధానాన్ని కనుగొంటారు.

6. వ్య వసాయంలో అవసరమైన మూలధనం

ఆధునిక వ్య వసాయ పద్ధతులకు పెద్ద మొత్త ంలో మూలధనం 

ఇంతకీ కథ చర్చ ిద్దాం....
అవసరమని మీరు ఇప్పటికే చూశారు, తద్వారా రైత ుకు మునుపటి  ఉత్పత్త ికి సంబంధించిన మూడు కారకాలు-భూమి, శ్రమ మరియ ు 
కంటే ఎక్కువ డబ్బ ు అవసరం. మూలధనం- మరియ ు వాటిని వ్య వసాయంలో ఎలా ఉపయోగించాలో 
మనం చదివాము. క్రింద ఇవ్వబడిన ఖాళీలను పూరిద్దాం.
1. చాలా మంది చిన్న రైత ులు రాజధాని కోసం డబ్బ ును అప్పుగా 
తీసుకోవలసి ఉంటుంది. వారు పెద్ద రైత ులు లేదా గ్రామ వడ్డ ీ  ఉత్పత్త ికి సంబంధించిన మూడు కారకాలలో, శ్రమ ఉత్పత్త ికి 
వ్య ాపారుల నుండి లేదా సాగు కోసం వివిధ ఇన్ పుట్ లను  అత్య ంత సమృద్ధిగా ఉండే అంశం అని మేమ ు కనుగొన్నాము. 
సరఫరా చేసే వ్య ాపారుల నుండి రుణం తీసుకుంటారు.  గ్రామాల్లో వ్య వసాయ కూలీలుగా పనిచ ేయ డానికి సిద్ధంగా 
అటువంటి రుణాలపై వడ్డ ీ రేట ు చాలా ఎక్కువగా ఉంటుంది.  ఉన్నవారు చాలా మంది ఉన్నారు, అయిత ే పని అవకాశాలు అంతంత 
అప్పు చెల్లించలేక తీవ్ర ఇబ్బ ందులు పడుతున్నారు.
మాత్రమే. వారు భూమి లేని కుటుంబాలకు చెందినవారు లేదా . 
వారికి తక్కువ వేత నాలు చెల్లిస్త ారు,

సవిత  చిన్న రైత ు. ఆమె తన 1 హెక్ట ారు భూమిలో గోధుమ 

సాగు చేయ ాలని యోచిస్త ోంది. విత ్త నాలు, ఎరువులు  మరియ ు కష్ట మైన జీవిత ాన్ని గడపండి.

మరియ ు పురుగుమందులతో పాటు, నీట ిని కొనుగోలు  శ్రమకు భిన్నంగా,

చేయ డానికి మరియ ు తన వ్య వసాయ పరికరాలను  ఉత్పత్త ి యొక్క అరుదైన అంశం. సాగుచేసిన భూమి విస్త ీర్ణ ం. 
మరమ్మ తు చేయ డానికి ఆమెకు నగదు అవసరం. వర్కింగ్  పైగా, ఉన్న భూమి కూడా వ్య వసాయంలో నిమ గ్నమై ఉన్న 
క్య ాపిట ల్ కే కనీసం రూ. 3,000 ఖర్చ వుతుందని ఆమె 
ప్రజల మధ్య  (సమానంగా/అసమానంగా) పంపిణ ీ చేయ బడుతుంది. 
అంచనా వేస్త ున్నారు. ఆమె వద్ద డబ్బ ు లేదు, కాబట్ట ి  చిన్న చిన్న కమతాలు సాగు చేసుకొని 
ఆమె తేజ ్ పాల్ సింగ్ అనే పెద్ద వ్య క్త ి నుండి అప్పు 
జీవిస్త ున్న చిన్న రైత ులు పెద్ద సంఖ్య లో ఉన్నారు
తీసుకోవాలని నిర్ణ యించుకుంది

పాలమూరు గ్రామ కథ 9

2015-16
Machine Translated by Google

భూమిలేని వ్య వసాయ కూలీ కంటే పరిస్థిత ులు మెరుగ్గా లేవు.  పెద్ద రైత ు తేజ ్ పాల్ సింగ్ కు అతని భూములన్నింటిలో 350 

ఇప్పటికే ఉన్న భూమిని గరిష్ట ంగా ఉపయోగించుకోవడానికి, రైత ులు  క్వింటాళ్ల గోధుమలు మిగులుతాయి! అతను రాయ్ గంజ్ మార్కెట ్ లో 
మరియ ు . ఈ రెండూ పంటల ఉత్పత్త ి పెరగడానికి కారణమయ్య ాయి. మిగులు గోధుమలను విక్రయిస్త ాడు మరియ ు మంచి ఆదాయాన్ని 
పొందుతాడు.
తేజ ్ పాల్ సింగ్ తన సంపాదనతో ఏం చేస్త ాడు? గతేడ ాది 
తేజ ్ పాల్ సింగ్ తన బ్య ాంకు ఖాతాలో ఎక్కువ మొత్త ంలో డబ్బ ును 
వేశారు.
ఆధునిక వ్య వసాయ పద్ధతులకు చాలా అవసరం. చిన్న 
ఆ తర్వాత ఆ పొదుపు సొమ్మ ును సవిత  లాంటి రైత ులకు అప్పుల 
రైత ులు సాధారణంగా మూలధనం కోసం డబ్బ ు తీసుకోవాల్సి 
కోసం ఉపయోగించాడు. అతను పొదుపుతో వచ్చ ే సీజ న్ లో 
ఉంటుంది మరియ ు రుణాన్ని తిరిగి చెల్లించడానికి చాలా కష్ట ాలకు 
వ్య వసాయానికి వర్కింగ్ క్య ాపిట ల్ ను ఏర్పాటు చేయ డానికి కూడా 
గురవుతారు. అందువల్ల, మూలధనం కూడా ఉత్పత్త ికి కొరతగా 
ఉపయోగించాడు. ఈ ఏడాది తేజ ్ పాల్ సింగ్ తన సంపాదనతో మరో 
ఉంది, ముఖ్య ంగా చిన్న రైత ులకు.
ట్రాక్ట ర్ ను కొనుగోలు చేయ ాలని యోచిస్త ున్నాడు.

మరొక ట్రాక్ట ర్ తన స్థిర మూలధనాన్ని పెంచుతుంది.
భూమి మరియ ు మూలధనం రెండూ కొరతగా ఉన్నప్పటికీ, 
ఉత్పత్త ికి సంబంధించిన రెండు కారకాల మధ్య  ప్రాథమిక  తేజ ్ పాల్ సింగ్ మాదిరిగానే, ఇతర పెద్ద మరియ ు మధ్య స్థ 
వ్య త్య ాసం ఉంది. సహజ వనరు, అయిత ే మానవ నిర్మ ిత మైనది.  రైత ులు మిగులు వ్య వసాయ ఉత్పత్త ులను విక్రయిస్త ారు. 
రాజధానిని పెంచడం సాధ్య మే, అయిత ే  సంపాదనలో కొంత భాగం ఆదా చేయ బడుతుంది మరియ ు తదుపరి 
భూమి స్థిరంగా ఉంటుంది. అందువల్ల, వ్య వసాయంలో  సీజ న్ కోసం మూలధన కొనుగోలు కోసం ఉంచబడుతుంది. తద్వారా 
ఉపయోగించే భూమి మరియ ు ఇతర సహజ వనరులను మనం బాగా  తమ సొంత పొదుపు నుంచి వ్య వసాయానికి రాజధాని ఏర్పాటు 
చూసుకోవడం చాలా ముఖ్య ం. చేసుకోగలుగుతున్నారు. కొంతమంది రైత ులు పశువులు, ట్రక్కులు 
కొనుగోలు చేయ డానికి లేదా దుకాణాలను ఏర్పాటు చేయ డానికి 
కూడా పొదుపును ఉపయోగించవచ్చ ు. మనం చూడబోతున్నట్లుగా, 
వ్య వసాయేత ర కార్య కలాపాలకు ఇవి రాజధానిగా ఉంటాయి.

7. మిగులు వ్య వసాయ ఉత్పత్త ుల విక్రయం

రైత ులు తమ భూముల్లో మూడు ఉత్పత్త ి కారకాలను ఉపయోగించి  పాలమూరులో వ్య వసాయేత ర కార్య కలాపాలు

గోధుమలను ఉత్పత్త ి చేశారనుకుందాం. గోధుమలు కోత మరియ ు  పాలమూరులో వ్య వసాయం ప్రధాన ఉత్పత్త ి కార్య కలాపం 
ఉత్పత్త ి పూర్త యింది. గురించి తెలుసుకున్నాం. మేమ ు ఇప్పుడు కొన్ని వ్య వసాయేత ర 
ఉత్పత్త ి కార్య కలాపాలను పరిశీలిస్త ాము. పాలమూరులో కేవలం 
రైత ులు గోధుమలతో ఏమి చేస్త ారు?
25 శాతం మంది మాత్రమే వ్య వసాయం కాకుండా ఇతర పనులు 
వారు కుటుంబ వినియ ోగం కోసం గోధుమలలో కొంత భాగాన్ని  చేస్త ున్నారు.
ఉంచుకుంటారు మరియ ు మిగులు గోధుమలను విక్రయిస్త ారు. 
సవిత  మరియ ు గోవింద్ కుమారుల వంటి చిన్న రైత ులు తక్కువ 
మిగులు గోధుమలను కలిగి ఉన్నారు ఎందుకంటే వారి మొత్త ం 
1. డైరీ - ఇతర సాధారణ కార్య కలాపం
ఉత్పత్త ి చిన్నది మరియ ు దీని నుండి గణనీయ మైన వాటా వారి 
స్వంత కుటుంబ అవసరాల కోసం ఉంచబడుతుంది. కాబట్ట ి 
మార్కెట ్ కు గోధుమలను సరఫరా చేసేది మధ్య తరహా మరియ ు  పాలమూరులోని అనేక కుటుంబాలలో పాడి పరిశ్రమ ఒక సాధారణ 
పెద్ద రైత ులే. చిత ్రం 1.1లో, ఎద్దుల బండి ప్రతి ఒక్కరు  కార్య కలాపం. ప్రజలు తమ గేదెలకు వివిధ రకాల గడ్డ ి మరియ ు 
గోధుమలను మోస్త ూ మార్కెట ్ లోకి ప్రవహించడాన్ని మీరు  వర్షాకాలంలో పెరిగే జొన్నలు మరియ ు బజ్రాలను తింటారు.
చూడవచ్చ ు. మార్కెట ్ లోని వ్య ాపారులు గోధుమలను కొనుగోలు 
చేసి పట్ట ణాలు మరియ ు నగరాల్లోని దుకాణదారులకు  సమీపంలోని పెద్ద గ్రామమైన రాయ్ గంజ్ లో పాలను విక్రయిస్త ారు. 
విక్రయిస్త ారు. షాపూర్ పట్ట ణానికి చెందిన ఇద్దరు వ్య ాపారులు రాయ్ గంజ్ లో 
సేకరణ కమ్ చిల్లింగ్ కేంద్రాలను ఏర్పాటు చేశారు, అక్కడి నుండి 
దూరంగా ఉన్న పట్ట ణాలు మరియ ు నగరాలకు పాలను రవాణా 
చేస్త ున్నారు.

10 ఆర్థిక శాస్త ్రం

2015-16
Machine Translated by Google

చర్చ ిద్దాం
• ముగ్గురు రైత ులను తీసుకుందాం. ఉత్పత్త ి భిన్నంగా ఉన్నప్పటికీ ప్రతి ఒక్కరూ తన పొలంలో గోధుమలను పండించారు 
(కాలమ్ 2 చూడండి). ప్రతి రైత ు కుటుంబం గోధుమల వినియ ోగం ఒకేలా ఉంటుంది (కాలమ్ 3). ఈ ఏడాది మిగులు గోధుమలు 
వచ్చ ే ఏడాది ఉత్పత్త ికి మూలధనంగా వినియ ోగిస్త ారు. ఉత్పత్త ిలో ఉపయోగించే మూలధనానికి ఉత్పత్త ి రెండింతలు 
అని కూడా అనుకుందాం. పట్ట ికలను పూర్త ి చేయ ండి.

రైత ు 1

ఉత్పత్త ి వినియ ోగం మిగులు = వచ్చ ే ఏడాదికి 

ఉత్పత్త ి - రాజధాని
వినియ ోగం

సంవత్సరం 1 100 40 60 60

సంవత్సరం 2 120 40

సంవత్సరం 3 40

రైత ు 2

ఉత్పత్త ి వినియ ోగం మిగులు వచ్చ ే ఏడాదికి 

రాజధాని

సంవత్సరం 1 80 40

సంవత్సరం 2 40

సంవత్సరం 3 40

రైత ు 3

ఉత్పత్త ి వినియ ోగం మిగులు వచ్చ ే ఏడాదికి 

రాజధాని

సంవత్సరం 1 60 40

సంవత్సరం 2 40

సంవత్సరం 3 40

చర్చ ిద్దాం
• సంవత్సరాలుగా ముగ్గురు రైత ులు చేసిన గోధుమ ఉత్పత్త ిని సరిపోల్చ ండి. • సంవత్సరం 3లో రైత ు 3కి ఏమి 
జరుగుతుంది? అతను ఉత్పత్త ిని కొనసాగించగలడా? ఏమిట ి
ఉత్పత్త ిని కొనసాగించడానికి అతను చేయ ాల్సి ఉంటుందా?

2. చిన్న స్థాయికి ఉదాహరణ పట్ట ణాలు మరియ ు నగరాల్లోని పెద్ద కర్మ ాగారాల్లో జరిగే 

పాలమూరులో తయారీ తయారీలా కాకుండా, పాలమూరులో తయారీ చాలా సులభమైన 
ప్రస్త ుతం పాలమూరులో యాభై మంది లోపే ఉత్పత్త ి  ఉత్పత్త ి పద్ధతులను కలిగి ఉంటుంది.
చేస్త ున్నారు.

పాలమూరు గ్రామ కథ 11

2015-16
Machine Translated by Google

మరియ ు చిన్న స్థాయిలో జరుగుతాయి. వీట ిని ఎక్కువగా ఇంటి 

కరీం గ్రామంలో కంప్య ూటర్ క్లాస్ సెంటర్ ను ప్రారంభించారు. 
వద్ద లేదా పొలాల్లో కుటుంబ కూలీల సహాయంతో నిర్వహిస్త ారు. 
ఇటీవలి సంవత్సరాలలో షాపూర్ పట్ట ణంలోని కళాశాలకు 
అరుదుగా కూలీలను తీసుకుంటారు.
పెద్ద సంఖ్య లో విద్య ార్థులు హాజరవుతున్నారు.

గ్రామంలో కంప్య ూటర్ తరగతులకు సైత ం పలువురు 

మిశ్రీలాల్ విద్య ుత్త ుతో నడిచ ే మెకానికల్ చెరకు క్రషింగ్ 
విద్య ార్థులు హాజరవుతున్నట్లు కరీం గుర్త ించారు. 
మిషన్ ను కొనుగోలు చేసి తన పొలంలో ఏర్పాటు చేసుకున్నాడు. 
గ్రామంలో కంప్య ూటర్ అప్లికేషన్స్ లో డిగ్రీ చేసిన ఇద్దరు 
చెరకు క్రషింగ్ ను గతంలో ఎద్దుల సహాయంతో చేసేవారు, 
మహిళలు ఉన్నారు. వారికి ఉపాధి కల్పించాలని 
అయిత ే ఈరోజుల్లో యంత్రాల ద్వారా చెరకు క్రషింగ్ 
నిర్ణ యించుకున్నాడు. అతను కంప్య ూటర్లు కొని, మార్కెట ్ కి 
చేయ డానికి ఇష్ట పడుతున్నారు.
ఎదురుగా వారి ఇంటి ముందు గదిలో తరగతులు ఏర్పాటు 
చేశాడు.

మిశ్రిలాల్ ఇతర రైత ుల నుండి చెరకును కొనుగోలు చేసి బెల్లం 
తయారు చేస్త ాడు. బెల్లం షాపూర్ లో వ్య ాపారులకు 
హెస
ౖ ్కూల్ విద్య ార్థులు పెద్ద సంఖ్య లో వాటికి హాజరు 
విక్రయిస్త ారు. ఈ ప్రక్రియ లో మిశ్రీలాల్ కు స్వల్ప లాభం 
కావడం ప్రారంభించారు.
చేకూరుతుంది.

చర్చ ిద్దాం
• కరీం మూలధనం మరియ ు శ్రమ మిశ్రీలాల్ నుండి ఏయే విధాలుగా 
చర్చ ిద్దాం
విభ ిన్నంగా ఉన్నాయి? • ఇంతకు ముందు ఎవరైనా 
• మిశ్రీలాల్ తన బెల్లం తయారీ యూనిట ్ ని స్థాపించడానికి ఏ  కంప్య ూటర్ సెంటర్ ను ఎందుకు ప్రారంభించలేదు? సాధ్య మైన 
రాజధాని అవసరం? • ఈ సందర్భ ంలో శ్రమను ఎవరు  వాటిని చర్చ ించండి
అందిస్త ారు? • మిశ్రీలాల్ తన లాభాన్ని ఎందుకు  కారణాలు.

పెంచుకోలేకపోతున్నాడో మీరు ఊహించగలరా? • అతను నష్ట ాన్ని 
ఎదుర్కొనేందుకు ఏవైనా కారణాల  4. రవాణా: వేగంగా అభివృద్ధి చెందుతున్న రంగం
గురించి మీరు ఆలోచించగలరా?
పాలంపూర్ నుండి రాయ్ గంజ్ ను కలిపే రహదారిపై వివిధ రకాల 
• మిశ్రీలాల్ తన గ్రామంలో కాకుండా షాపూర్ లోని వ్య ాపారులకు  వాహనాలు ఉన్నాయి.
తన బెల్లం ఎందుకు విక్రయిస్త ాడు? రిక్షావాలాలు , టాంగావాలాలు, 
జీప్, ట్రాక్ట ర్, ట్రక్ డ్రైవర్లు 
మరియ ు సాంప్రదాయ ఎద్దుల బండి మరియ ు బోగీలను నడుపుతున్న 
వ్య క్త ులు రవాణా సేవల్లో వ్య క్త ులు. వారు ప్రజలను మరియ ు 

3. పాలమూరు దుకాణదారులు వస్త ువులను ఒక ప్రదేశం నుండి మరొక ప్రదేశానికి తీసుకువెళతారు 

మరియ ు ప్రతిఫలంగా దాని కోసం చెల్లించబడతారు. గత కొన్ని 
పాలమూరులో వ్య ాపారం (వస్త ువుల మార్పిడ ి)లో నిమ గ్నమైన 
సంవత్సరాలుగా రవాణాలో పాల్గొనే వారి సంఖ్య  పెరిగింది.
వారు ఎక్కువగా లేరు. పాలమూరు వ్య ాపారులు నగరాల్లోని 
హోల్ సేల్ మార్కెట ్ ల నుండి వివిధ వస్త ువులను కొనుగోలు చేసి 
గ్రామంలో విక్రయించే దుకాణదారులు. బియ ్య ం, గోధుమలు, 
పంచదార, టీ, నూనె, బిస్కెట ్లు, సబ్బ ులు, టూత్ పేస్ట ులు,  కిశోరా వ్య వసాయ కూలీ. అలాంటి ఇతర కూలీల్లాగే, కిషోరా 
బ్య ాటరీలు, కొవ్వొత్త ులు, నోట్ బ ుక్ లు, పెన్ను, పెన్సిల్, కొన్ని  కూడా తనకు లభించే వేత నాలతో తన కుటుంబ అవసరాలను 
గుడ్డ  వంటి అనేక రకాల వస్త ువులను విక్రయించడం మీరు  తీర్చ డం కష్ట ం. కొన్నాళ్ల క్రిత ం కిశోరా బ్య ాంకు నుంచి 
గ్రామంలోని చిన్న సాధారణ దుకాణాల్లో చూస్త ారు. బస్ట ాండ్ కు  రుణం తీసుకున్నాడు. భూమి లేని పేద కుటుంబాలకు తక్కువ 
సమీపంలో ఇళ్లు ఉన్న కొన్ని కుటుంబాలు ఆ స్థలంలో కొంత  ధరకే రుణాలు ఇచ్చ ే ప్రభుత్వ కార్య క్రమం కింద ఇది 
భాగాన్ని చిన్న దుకాణాలు తెరిచ ేందుకు ఉపయోగించుకున్నారు. వారు  జరిగింది.
తినుబండారాలు అమ్మ ుతారు.

ఈ డబ్బ ుతో కిశోరా గేదెను కొన్నాడు. అతను ఇప్పుడు గేదె 
పాలు అమ్మ ుతున్నాడు.

12 ఆర్థిక శాస్త ్రం

2015-16
Machine Translated by Google

ఇంకా, అతను తన గేదెకు ఒక చెక్క బండిని జత చేసి, దానిని  చర్చ ిద్దాం

వివిధ వస్త ువులను రవాణా చేయ డానికి ఉపయోగిస్త ాడు. 
• కిశోరా స్థిర రాజధాని ఏది? • అతని వర్కింగ్ క్య ాపిట ల్ 
వారానికి ఒకసారి, అతను కుమ్మ రి కోసం మట్ట ిని 
ఏది అని మీరు అనుకుంటున్నారు? • కిశోరా ఎన్ని నిర్మ ాణ 
తీసుకురావడానికి గంగా నదికి వెళ్త ాడు. లేదా కొన్నిసార్లు 
కార్య క్రమాల్లో 
అతను బెల్లం లేదా ఇతర సరుకులతో షాపూర్ కు వెళ్త ాడు. 
పాల్గొంటున్నారు?
ప్రతి నెలా అతనికి ట్రాన్స్ పోర్ట ్ లో కొంత పని వస్త ుంది. 
ఫలిత ంగా, కిశోరా కొన్నాళ్ల క్రిత ం సంపాదించిన దానికంటే 
ఎక్కువ సంపాదించగలుగుతున్నాడు. • పాలమూరులో మెరుగైన రోడ్ల వల్ల కిశోరా ప్రయోజనం పొందారని 
మీరు చెబ ుతారా?

సారాంశం
గ్రామంలో వ్య వసాయం ప్రధాన ఉత్పత్త ి కార్య కలాపం. కొన్నేళ్లుగా వ్య వసాయం చేసే విధానంలో చాలా ముఖ్య మైన 
మార్పులు వచ్చ ాయి. దీంతో రైత ులు అదే మొత్త ంలో ఎక్కువ పంటలు పండించుకునే వీలుంది. భూమి స్థిరంగా మరియ ు కొరతగా 
ఉన్నందున ఇది ఒక ముఖ్య మైన విజ యం. కానీ ఉత్పత్త ిని పెంచడంలో భూమి మరియ ు ఇతర సహజ వనరులపై చాలా ఒత్త ిడ ి 
ఉంది.

వ్య వసాయం యొక్క కొత్త  మార్గాలకు తక్కువ భూమి అవసరం, కానీ ఎక్కువ మూలధనం. మధ్య తరహా మరియ ు పెద్ద 

రైత ులు ఉత్పత్త ి నుండి తమ సొంత పొదుపులను తదుపరి సీజ న్ లో మూలధనం కోసం ఏర్పాటు చేసుకోగలుగుతారు. మరోవైపు, 
భారతదేశంలోని మొత్త ం రైత ుల్లో 80 శాతం ఉన్న చిన్న రైత ులు మూలధనాన్ని పొందడం కష్ట ం. వారి ప్లాట్లు చిన్న 
పరిమ ాణంలో ఉన్నందున, వాటి ఉత్పత్త ి సరిపోదు.

మిగులు లేకపోవడం వల్ల వారు తమ సొంత పొదుపు నుండి మూలధనాన్ని పొందలేరు మరియ ు రుణం తీసుకోవలసి ఉంటుంది. 
అప్పుల బాధతో పాటు చాలా మంది చిన్న రైత ులు తమను, తమ కుటుంబాలను పోషించుకోవడానికి వ్య వసాయ కూలీలుగా 
అదనపు పనులు చేయ ాల్సి వస్త ోంది.
శ్రమ అనేది ఉత్పత్త ికి అత్య ంత సమృద్ధిగా ఉన్న అంశం, వ్య వసాయానికి కొత్త  మార్గాలు ఎక్కువ శ్రమను 
ఉపయోగిస్త ే అది అనువైనది. దురదృష్ట వశాత్త ు, అలాంటిదేమ ీ జరగలేదు. పొలాల్లో కూలీల వినియ ోగం పరిమ ిత ంగా ఉంది. 
ఉపాధి అవకాశాలు వెత ుక్కుంటూ పక్క గ్రామాలకు, పట్ట ణాలకు, నగరాలకు వలస వెళ్త ున్నారు. గ్రామంలో వ్య వసాయేత ర 
రంగంలోకి కొంత మంది కూలీలు ప్రవేశించారు.

ప్రస్త ుతం గ్రామంలో వ్య వసాయేత ర రంగం పెద్దగా లేదు. భారతదేశంలోని గ్రామీణ  ప్రాంతాల్లోని ప్రతి 100 మంది 

కార్మ ికులలో 24 మంది మాత్రమే వ్య వసాయేత ర కార్య కలాపాలలో నిమ గ్నమై ఉన్నారు.
గ్రామాల్లో అనేక రకాల వ్య వసాయేత ర కార్య కలాపాలు ఉన్నప్పటికీ (మేమ ు కొన్ని ఉదాహరణలు మాత్రమే చూశాము), 
ప్రతిదానిలో ఉపాధి పొందుతున్న వారి సంఖ్య  చాలా తక్కువ.
భవిష్య త్త ులో, గ్రామంలో వ్య వసాయేత ర ఉత్పత్త ి కార్య కలాపాలు మరిన్ని జరగాలని 
కోరుకుంటున్నాను. వ్య వసాయం కాకుండా, వ్య వసాయేత ర కార్య కలాపాలకు తక్కువ భూమి అవసరం. కొంత 
మొత్త ంలో మూలధనం ఉన్న వ్య క్త ులు వ్య వసాయేత ర కార్య కలాపాలను ఏర్పాటు చేసుకోవచ్చ ు. ఈ మూలధనం ఎలా లభిస్త ుంది?
ఒకరు తన సొంత పొదుపులను ఉపయోగించుకోవచ్చ ు, కానీ తరచుగా రుణం తీసుకోవలసి ఉంటుంది. పొదుపు లేని వ్య క్త ులు 
కూడా వ్య వసాయేత ర కార్య కలాపాలను ప్రారంభించగలిగేలా తక్కువ వడ్డ ీకి రుణం లభించడం ముఖ్య ం. వ్య వసాయేత ర 
కార్య కలాపాల విస్త రణకు అవసరమైన మరొక విషయం ఏమిట ంటే, ఉత్పత్త ి చేయ బడిన వస్త ువులు మరియ ు సేవలను 
విక్రయించగలిగే మార్కెట ్ లను కలిగి ఉండటం. పాలమూరులో, పొరుగు గ్రామాలు, పట్ట ణాలు మరియ ు నగరాలు పాలు, బెల్లం, 
గోధుమలు మొదలైన వాటికి మార్కెట ్ ను అందించడం మనం చూశాము. మంచి రోడ్లు, రవాణా మరియ ు టెలిఫోన్ ద్వారా మరిన్ని 
గ్రామాలు పట్ట ణాలు మరియ ు నగరాలకు అనుసంధానించబడినందున, కాని వారికి అవకాశాలు వచ్చ ే అవకాశం ఉంది. రాబోయే 
సంవత్సరాల్లో గ్రామంలో వ్య వసాయ కార్య కలాపాలు పెరుగుతాయి.

పాలమూరు గ్రామ కథ 13

2015-16
Machine Translated by Google

వ్య ాయామాలు

1. జనాభా లెక్కల సమయంలో భారతదేశంలోని ప్రతి గ్రామాన్ని పది సంవత్సరాలకు ఒకసారి సర్వే చేస్త ారు మరియ ు కొన్ని వివరాలు 

క్రింది ఆకృతిలో ప్రదర్శించబడతాయి. పాలంపూర్ గురించిన సమాచారం ఆధారంగా కింది వాటిని పూరించండి. a. స్థానం: బి. గ్రామం 
యొక్క మొత్త ం వైశాల్య ం: c. భూమి వినియ ోగం 
(హెక్ట ార్లలో):

సాగు భూమి సాగుకు భూమి అందుబాటులో లేదు

(నివాసాలు, రోడ్లు, చెరువులు, మేత  ఉండే ప్రాంతం)
నీట ిపారుదల నీట ిపారుదల లేని

26 హెక్ట ార్లు

డి. సౌకర్య ాలు: విద్య ా

వైద్య

సంత

విద్య ుత్ సరఫరా

కమ్య ూనికేషన్

సమీప పట్ట ణం

2. ఆధునిక వ్య వసాయ పద్ధతులకు పరిశ్రమలో తయారు చేయ బడిన మరిన్ని ఇన్ పుట్ లు అవసరం. మీరు అంగీకరిస్త ారా?

3. విద్య ుత్ వ్య ాప్త ి పాలమూరు రైత ులకు ఎలా ఉపయోగపడింది?

4. నీట ిపారుదల విస్త ీర్ణ ం పెంచడం ముఖ్య మా? ఎందుకు?

5. 450 కుటుంబాల మధ్య  భూ పంపిణ ీపై పట్ట ికను రూపొందించండి

పాలంపూర్.

6. పాలమూరులో వ్య వసాయ కూలీలకు కనీస వేత నాల కంటే ఎందుకు తక్కువ వేత నాలు ఉన్నాయి?

7. మీ ప్రాంతంలో ఇద్దరు కూలీలతో మాట్లాడండి. వ్య వసాయ కూలీలు లేదా నిర్మ ాణ స్థలాల్లో 

పనిచ ేసే కూలీలను ఎంచుకోండి. వారికి ఎలాంటి జీత ాలు లభిస్త ాయి? వారికి నగదు లేదా వస్త ు రూపంలో 
చెల్లిస్త ారా? వారికి క్రమం తప్పకుండా పని లభిస్త ుందా? వారు అప్పుల్లో ఉన్నారా?
8. ఒకే భూమిలో ఉత్పత్త ిని పెంచడానికి వివిధ మార్గాలు ఏమిట ి? వివరించడానికి ఉదాహరణలను ఉపయోగించండి.

9. 1 హెక్ట ారు భూమి ఉన్న రైత ు యొక్క పనిని వివరించండి.

10. మధ్య స్థ మరియ ు పెద్ద రైత ులు వ్య వసాయం కోసం మూలధనాన్ని ఎలా పొందుతారు? చిన్న రైత ుల నుండి ఇది ఎలా భిన్నంగా 

ఉంటుంది?

11. తాజ్ పాల్ సింగ్ నుండి సవిత  ఏ నిబ ంధనలపై రుణం పొందింది? బ్య ాంకులో తక్కువ వడ్డ ీకి రుణం తీసుకుంటే సవిత  పరిస్థిత ి మరోలా 

ఉంటుందా?

12. మీ ప్రాంతంలోని కొంతమంది పాత నివాసిత ులతో మాట్లాడండి మరియ ు గత 30 సంవత్సరాలలో నీట ిపారుదల మరియ ు ఉత్పత్త ి 

పద్ధతుల్లో వచ్చ ిన మార్పులపై ఒక చిన్న నివేదికను వ్రాయండి.
(ఐచ్ఛ ికం)

14 ఆర్థిక శాస్త ్రం

2015-16
Machine Translated by Google

13. మీ ప్రాంతంలో వ్య వసాయేత ర ఉత్పత్త ి కార్య కలాపాలు ఏవి జరుగుతున్నాయి? తయారు చేయ ండి

ఒక చిన్న జాబిత ా.

14. వ్య వసాయేత ర ఉత్పాదక కార్య కలాపాలను మరిన్ని ప్రారంభించేందుకు ఏమి చేయ వచ్చ ు

గ్రామాల్లో?

ప్రస్త ావనలు
ఎటియ న్, గిల్బ ర్ట ్. 1985. ఆసియ ాలో గ్రామీణ ాభివృద్ధి: రైత ులతో సమావేశాలు, సేజ ్
పబ్లికేషన్స్, న్య ూఢిల్లీ.

ఎటియ న్, గిల్బ ర్ట ్. 1988. ఫుడ్ అండ్ పావర్ట ీ: ఇండియ ాస్ హాఫ్ వన్ బాటిల్, సేజ ్ పబ్లికేషన్స్,

న్య ూఢిల్లీ.

RAJ, KN 1991. CT కురియ న్ లో 'విలేజ ్ ఇండియ ా అండ్ ఇట్స్ పొలిట ికల్ ఎకానమీ' (ఎడిట ్ చేయ బడింది)

ఎకానమీ, సొసైట ీ అండ్ డెవలప్ మ ెంట్, సేజ ్ పబ్లికేషన్స్, న్య ూఢిల్లీ థోర్నర్, డేనియ ల్ మరియ ు ఆలిస్ 

థోర్నర్. 1962. భారతదేశంలో భూమి మరియ ు లేబ ర్, ఆసియ ా పబ్లిషింగ్ హౌస్, బొంబాయి.

పాలమూరు గ్రామ కథ 15

2015-16