21 Mayıs 2023 Pazar

Feminist Teori - Josephine Donovan

Aydınlanmacı Feministler

18. Yüzyılda ortaya çıkan hak ve özgürlüklerden kadınların da yararlanması gerektiği kri
savunuldu. Feministler erkeklerin sahip olduğu doğal haklara kadınların da sahip olması
gerektiğini iddia etti. Ancak bu kir erkekler tarafından kabul görmedi. 22

İnsanların devletlerin müdahale edemeyeceği doğal hakları olduğu kri Amerikan

Bağımsızlık Bildirisi (1776) ve Fransa İnsan Hakları Bildirgesi’nde (1789) yer aldı. 22

- Aydınlanmacı Liberalizm 17. Yüzyıl sonu 18. Yüzyıl Başları

Principa Mathematica 1687 Newton- Tüm dünya basit ve matematiksel kurallarla yönetilir
kri. Eğer dünya matematiksel kurallarla yönetiliyorsa o halde estetik, politika ve etik de bu
kurallarla yönetilmelidir. 23

Siyaset Felsefecilerine göre akıl yürütme ile anlaşılan doğal haklar ve kurallar olduğunu
savunmaktadır. Bu kir Amerikan Bağımsızlık Bildirisinde de yer alır. Her insanın doğuştan
sahip olduğu hakları vardır ve her insan eşit olarak doğar.
Dünyanın işleyişi rasyoneldir, bu rasyonalite matematiksel doğal hukukta temellenir. Her
insanda akıl olduğuna ve rasyonel dünya akıl ile anlaşılabileceğine göre, her insan aklı ile
doğru sonuca ulaşabilir. 24

Bu teori tamamen nesnel olana odaklandığından öznel olanı ihmal eder: “Estetik ve moral
değerler alanı olarak anlaşılan duygular alanını.” 24 Newton’a göre akla ve matematiksel
ilkelere göre işlemeyen her şey ikincil, yetersiz, gerçeklikten uzak olarak, Öteki olarak
nitelendirilir. Kadınlar da bu ikinci alana dahildir. 24

Newton’un görüşü, akılla yönetilen kamusal alan ile akıl-dışı duygusal ilişkiler, inançlar, öznel
tutumların yer aldığı dünya arasında belirgin bir kırılma vardır. 24

Bu görüş aynı zamanda akılcı dünyanın akıl-dışı olanı kontrol altına almak gerektiğini iddia
eder. Düzen, düzensizliğin, Ötekinin dünyasına dayatılmalıdır. 24-25

Doğal olarak insan (erkek) akılcı varlıktır, akıldan yoksun olanları (kadınları, insan olmayanları,
dünyayı) aklı dayatma hakları vardır. 25

17. Ve 18. Yüzyılda kadın anne ve eş olarak eve aittir kri evrensel olarak kabul görmüştür.
19. Yüzyılda sanayi devrimi ile birlikte ev üretiminin fabrikalara kayması ve makinalaşmanın
artması ile akıldan yoksun özel alan ve akıl ile yönetilen kamusal alan arasındaki ayrım
derinleşmiştir. Kadın eş ve anne olarak evde kaldığından özel alana hapsedilmiştir. 25

Liberal düşünceye göre kadın kocasının himayesinde ve aileye aittir. 26

Liberal kuramcılar için hayatları, servetleri, mülkleri için toplumsal sözleşme yapan bireyler
erkeklerdir. 27-28 Liberal kuramcılara göre doğal haklara sahip olan kişiler mal sahibi
ailelerin efendisi olan erkeklerdir. 28

Feministler ise kadının erkekle eşit haklara sahip olması gereken “insan” olduğunu öne
sürer. Ancak oy hakkı talebi de dahil kadınların insan olduklarını iddia etmeleri kadının özel
alana ait olduğu kriyle çatıştığı için şiddetle karşı çıkılır ve muhali erce devrimci olarak
nitelendirilir. 29-30

1
fi
fi
fi
fi
fi
fl
fi
fi
Oy hakkı, kadınların kamusal alandaki işlere katılım hakkı ve bunun için gerekli eğitimi alma
hakları o güne kadar ihlal edilen kadınların doğal haklarına gönderme yapar. Bunun için
Amerikan Bağımsızlık Bildirisini cümle cümle kadınlara uyarlayan Seneca Falls, 1848’de
Declaration of Sentiments (Duygular Bildirgesi) yayınlar. 29-30

Bu bildirgede kadınların kendilerine dayatmalarda bulunan despotların yıkılması gerektiğini

anlatır ancak bu despot kral değil “erkek”tir. 31

Önsözde yazar kadınlar 15 şikayet sıralar. Bunlar oy hakkı, kadının kocasının vesayetinde
bulunmasının adaletsizliğidir. 31

Bir diğer şikayet ise kadınların bilinçli olarak kazançlı işlerden uzak tutulduğu ve erkekler ile
eşit ücret almadıklarıdır. Namus konusunda çifte standart uygulanmakta ve kadınlar için
kamusal alanda ayıp sayılan şeyler erkekler için ayıp sayılmamaktadır. Kadınların özgüveni
ve özsaygısı zayı atılmaktadır. 32

Wolstonecraft’ın metni de temelde kadının köle kalmasının yetişmesini önleyen ve varoluş

amacının erkeğe hizmet etmek olduğunu öğreten toplumsallaşma sürecinde yattığı ortaya
konulur. 34

Wolstonecraft aydınlanmanın kişinin akıl ve duygular olarak bölündüğü krini kabul eder.
Önemli işler aklın hakim olduğu kamusal alanda görülürken, duygular gibi önemsiz hazlar ise
kadının ait olduğu özel alana aittir. Kadının tek amacı erkeği memnun etmek için aklın hakim
olmadığı duygusal özelliklerini geliştirmektir. 35 Kadınlar bu şekilde eleştirel düşünmekten ve
akıllarını geliştirmekten de uzak kalır. 35

Feministler arasında 19. Yüzyıldaki kadın hareketini başarız olarak değerlendirme eğilimi
vardır. Bunun nedeni oy hakkının kadınların bağımlı statüsünde bir değişime neden
olamamasıdır. Oysa başarılı kabul edilebilecek pek çok kazanım da elde edilmiştir. 65

Bu kazanımlar evli kadınların mal varlığını koruyabilmesi, çocukların velayetini alabilmesi gibi
yasal düzenlemelerdir. 65-66

Bazı temel problemler de mevcuttur. Liberal çözümleme özel alanı olduğu gibi bırakmıştır. 66

Liberal feministler özel alanın kadının eşit haklara sahip olması önünde bir engel olduğunu
varsaymazlar. Bu nedenle evliliğe ve anneliğe yönelik alternatif kirler geliştirmemişlerdir. 66

Liberal feministler ayrıca kadın ve erkek arasındaki farklılık konusunda da kadınların farklı
olduğu görüşünü savunurlar. 67

Carolyn Merchant- The Death of Nature, Women, Ecology and the Scienti c Revolution

Merchant cadı avları ile aydınlanmacı düşüncenin yükseliş döneminin kesiştiğini söyler.
Cadılık, akıl-dışılığı temsil eder. Bu nedenle akılcıların korktuğu ve boyun eğdirmeyi
amaçladığı Öteki’dir. 69

Francis Bacon tarafından geliştirilen düşünce bilimsel yöntemin doğa üzerinde akılcı bir
düzenin kabul ettirilmesi gerektiğini öne sürer. 69 Merchant kadın ve doğanın bu dönemde
özdeşleştirildiğini iddia eder. 69

Merchant’a gore doğa, “emirleri erkekten alan ve onun otoritesi altında çalışan” bir kadın
olarak görülür. (Merchant 171) 70

Liberalizmin sınırlılığı, kurallar konusunda akılcı davranırken elde edilen sonuçlarda ahlaki bir
kaygının bulunmamasıdır. 72

19. Yüzyıl Kültürel Feminizmi

Aydınlanmacı liberal feminizmdeki bazı görüşler, rasyonalist ve hukuksal alanının dışında

daha büyük bir ‘kültürel’ dönüşümü savunurlar. 73

Bu feminizm, kadın ve erkek arasındaki benzerlikler yerine kadınların farklılıklarına odaklanır.

74

2
fl
fi
fi
fi
 Kültürel feminizmin temelinde anaerkil bakış yatar: Barışseverlik, işbirliği, farklılıkların bir
aradalığı ve uyumluluğu. 74

Margaret Fuller - Women in 19th Century- Kadınların sezgisel algılamaları insanlar ve dünya
arasında kolayca anlaşılamayan bağları algılayabilmelerine yardımcı olur. Erkekler bu bağları
anlayamadıkları için alay ederler. 79

Feminizm ve Marksizm

Bu teori kadınların sorunlarını temel bir referans noktası olarak odağa koymazlar. 133

Erkeklere özgü koşullarda gelişen bu teorilerin kadınlar için uygulanmasının meşruluğu bir
tartışma konusu olsa da, feminist teorinin gelişimine katkı sunan yanları olduğu görülebilir.
133

Marx-Yanlış Bilinç

Egemen sını arın sunduğu kirlerin eleştirilmeden kabul edilmesi anlamına gelir. Sosyalist
feministler proletarya ve kadınlar arasında bir benzerlik kurarlar. Benzer şekilde erkek ve
yönetici sını ara hizmet eden yanlış bilinç sürecinde kendi ezilmişliklerini ararlar. 137

-Modern endüstriyel kapitalizm

Yabancılaşma, kendinden, başkalarından ve anlam duygusundan kopmak olarak açıklanır.

Newtoncu bilimsel dünya görüşünde öznel nesnelden, özel alan kamusal alandan, ruhsal
tinsel olanı maddeden koparan bir anlayış mevcuttur. Marx’a göre yabancılaşmanın nedeni
endüstriyel kapitalizmdeki yabancılaşmış emektir. 138

Yabancılaşma süreci insanı metaya dönüştürür. 139

Marx’ın amacı insanın metalaşmasının önüne geçilmesi ve özel ve nesnel arasındaki ayrımın
ortadan kaldırılmasıdır. 143

Engels’in çözümü kadınların iş hayatına katılımı ve özel üretim alanının toplumsallaşması kri
kadınları yabancılaşmış emek ortamına katılımı anlamına geldiğinden eleştirilir. 150

Sosyalist feminizmin genel odak noktası kapitalist toplumda evin yerini belirlemektir.

Ev içi emeğin kapitalizme katkısı.

Üretim tarzları ile doğrudan ilişkili kadınlar

Kadın ve sınıf arasındaki bağ.

Ev ve ailenin ideolojik toplumsallaşmadaki rolü.

Praksis düşüncesinde ideoloji ve bilincin doğası.

Konu

- Etiam sit amet est

• Aenean iaculis laoreet arcu

• Curabitur vulputate viverra pede

• Nulla rutrum commodo ligula

3
fl
fl
fi
fi
 • Sed tellus suscipit in aliquam

- Nunc ut lectus

- Donec quis nunc