‫وزارت تحصیالت عالی‬

‫ریاست پوهنتون بلخ‬

‫پوهنحًی انجنیری‬
‫دیپارتمنت ساختمانهای هایدروتخنیکی‬

‫راپور پرکتیک والیت سمنگان ولسوالی حضرت سلطان‬

‫اجراکنندها ‪ :‬احمدفایز"شریفی" هدایت اهلل "احمدی" محمد ادریس"بهتاش"جواداحمد"نوری"‬

‫استاد رهنما ‪ :‬پوهنیارسمیع الحق " حقیق"‬

‫سال ‪1402 .................................................................................................................................‬‬
 ‫سپاسگذاری‬

‫این گزارش‪،‬ترکیبی از معلومات های مختلف میباشدازاین لحاظ ازتمام کسانیکه وقت شان را در‬

‫اختیارما قرار دادندوبنده را از معلومات وراهنمایی های شان بهره مند ساختند‪،‬احتراماً تشکر می کنم‬

‫بطورمشخص ازافراد وموسسات ذیل اظهار سپاس مینمایم‪:‬ازریاست زراعت وآبیاری والیت سمنگان‬

‫‪،‬ازریاست دانشکده انجنیری‪،‬از از آمردیپارتمنت پوهنوال سید مجتبی "سادات" استاد محترم‬

‫پوهنیارانجنیرسمیع الحق"حقیق" و همصنفان عزیز جهت رهنمایی مزید شان!‬

‫ب‬
 ‫پیشگفتار‬

‫شرایط اقلیمی افغانستان به گونه ای است که بخش کشاورزی آن برای تولید مواد غذایی به آبیاری‬

‫درصد‬ ‫حدود‪35‬‬ ‫وابسته است این وابستگی به حدی است که با وجود یکسان نبودن اراضی ساالنه‬

‫فرآورده های کشاورزی از زراعت آبی حاصل میشود‪،‬شرایط متفاوت اقلیمی ومنابع آب افغانستان طلب‬

‫میکند که کارشناسان‪،‬محققان‪،‬مدیران ومراکزعلمی وپژوهشی کشورمان دربخش آبیاری وزهکشی نیز‬

‫باشد‪.‬‬ ‫متفاوتر ازسایرکشورهای جهان که شرایط طبیعی نسبتاً پایداری دارند‬

‫نظام مدیریتی آب در بخش تولید‪ ،‬توزیع و مصرف یکپارچه ومنسجم نبوده و دانش وتکنالوژی مرتبط‬

‫به مدیریت و بهره برداری از آب بروز و متناسب به نیازهای جامعه نمیباشد؛ به طور مختصر‪ ،‬سهم‬

‫مردم افغانستان ازمنابع آبی چیزی جز ویرانیهای ناشی از آبخیزیهای فصلی‪ ،‬فرسایش خاک و آب‬

‫گرفتگی معابر در شهرهای بزرگ نمیباشد و به روایت آمار و ارقام افغانستان حدوداً ‪ 30‬درصد ظرفیت‬

‫آبی ساالنه خود را به مصرف رسانیده و متباقی آن یا بال استفاده بوده و یا به طور یک جانبه به‬

‫کلیه کارشناسان ومراکزعلمی‪،‬پژوهشی وآموزشی که در خانواده‬ ‫میشود‪.‬‬ ‫کشورهای همسایه سرازیر‬

‫بزرگ آب وخاک کشورمان فعال هستند مسوولیت بزرگی درتامین امنیت آبی و غذایی برعهده‬

‫دارند‪،‬یکی از مراکزفعال در صنعت آب کشورمان وزارت زراعت وآبیاری است که در سال‪ 1380‬پس‬

‫ج‬
‫از و قفه طوالنی به طور رسمی آغاز به کار کرده است این وزارت طی یک ونیم دهه اخیربا کمک‬

‫جامعه جهانی نقش موثری اشاعه ومدیریت منابع آبی کشور داشته است‪،‬با توجه به روند رشد روزافزون‬

‫جمعیت‪،‬نیاز به تولید مواد غذایی بیشتراحساس شده ازهمین رو مدیریت منابع آبی از اولویت های‬

‫حکومت میباشد‪.‬‬

‫د‬
 ‫فهرست مطالب‬
‫سپاسگذاری ‪.................................................................................................................................................‬ب‬

‫پیشگفتار ‪ ....................................................................................................................................................‬ج‬

‫مقدمه ‪1 .......................................................................................................................................................‬‬

‫اهداف ‪3 ........................................................................................................................................................‬‬

‫سیستم آبهای سطحی ومدیریت آن ‪3 .....................................................................................................................‬‬

‫کانال منطقه دولت آباد (ولسوالی حضرت سلطان) ‪8 ....................................................................................................‬‬

‫مشکالت ‪9 .....................................................................................................................................................‬‬

‫آبگیر(‪10 .......................................................................................................................................... )Intake‬‬

‫آبگیرها به چهار بخش تقسیم میشوند‪11 .................................................................................................................‬‬

‫کانال ‪12 ..................................................................................................................................................... :‬‬

‫انواع کانال ‪12 .................................................................................................................................................‬‬

‫کانال های دایمی ‪13 ........................................................................................................................................‬‬

‫کانال های موقتی ‪13 ........................................................................................................................................‬‬

‫انتخاب مقطع کانال ‪14 .................................................................................................................................... :‬‬

‫ساختمان کنترول کننده سیالب و یا تقسیم کننده ‪14 ............................................................................................... :‬‬

‫عوامل تخریب تقسیم کننده ها ‪15 .......................................................................................................................:‬‬

‫انواع پرچاوه ها ‪15 .......................................................................................................................................... :‬‬

‫ساختمان هایدروتخنیکی تقسیم کننده باالی دریای حضرت سلطان‪16 .......................................................................... -:‬‬

‫اجزای سترکچر تقسیم کننده ‪17 ..........................................................................................................................‬‬

‫ویر یا بند ‪18 ................................................................................................................................................ :‬‬

‫عوامل تخریب ویر یا بند ‪18 ............................................................................................................................... :‬‬

‫چاه آبگردان‪19 .............................................................................................................................................. :‬‬

‫نتایج متوقعه ‪20 ..............................................................................................................................................‬‬

‫مناقشه‪21 .....................................................................................................................................................‬‬

‫محدودیت ها ‪22 .............................................................................................................................................‬‬

‫نتیجه گیری‪23 ..............................................................................................................................................:‬‬

‫ه‬
 ‫مقدمه‬

‫توپوگرافی و آب و هوای افغانستان از جمله موارد دارای تاثیر عمده بر انکشاف نوع‪ ،‬وسعت و توزیع‬

‫سیستم های آبیاری می باشد درکشورما ا قلیم بیشتر خشک‪ ،‬در موسم آبیاری بارش باران در اکثریت‬

‫ساحات کشت پذیرافغانستان کم و یا ناچیز است اکثراً بارش های ساالنه در ارتفاعات بلند دامن کوهای‬

‫هندو کش جریان می کند مقدار‪،‬زمان بندی و تقسیم بندی بارندگی ها نشان دهنده امکانات آب‬

‫برای آبیاری می باشد‪ .‬عالوه برتخصیص ارا ضی‪ ،‬وجود و توزیع منابع آبی نیز عمدتً ًا نوع ومو قعیت‬

‫سیستم های آبیاری را در کشور مشخص میسازد میزان اوسط ساالنه به ‪95‬میلیارد متر مکعب تخمین‬

‫شده است که ازجمله ‪88‬در صد آنرا آب های سطحی‪ ،‬و ‪12‬در صد آنرا آبهای زیاد زیرزمینی تشکیل‬

‫‪.‬‬
‫می دهد اگرچه افغانستان دارای ‪ 5‬حوزه دریایی عمده می باشد‪ ،‬در حدود ‪ 60‬درصد منابع آبی از‬

‫دریای آمو که در شمال کشور موقعیت دارد بدست می آیدا آبهای سطحی در فصل بهار و در اوایل‬

‫تابستان بعداز آب شدن برف ها‪ ،‬از قله ها یا سطوح مرتفع جریان پیدا می کند‪.‬‬

‫مدت زمان این جریان ات آبی‪ ،‬هم فرصتی برای جمع شدن آب فراهم می کند و هم اینکه خطر و قوع‬

‫سیالب رابه د نبال دارد‪ .‬منا بع آ بی زیر زمینی در افغانستان در الیه های آبدار جذب گردیده که بعدا‬

‫‪1‬‬
‫بطور عموم آب این الیه ها از طریق کاریز ها وچاه ها استخراج میگردد‪ .‬به هر حال قابل ذکر است که‬

‫تا هنوز تحقیق اندکی در رابطه به همچون منابع آبی صورت گرفته است‪.‬‬

‫زاراعت آبی از جمله حامی اصلی مصونیت غذا وعایدی برای اکثریت روستا نشینان افغانستان به شمار‬

‫میرود‪.‬این زراعت بیشتر از نصف تولید نا خالص داخلی کشور‪ ٫‬یعنی (‪ )70‬درصد مجموع محصوالت را‬

‫تشکیل دداده ویک مبنای پایدار وقابل اتکا برای بسیاری از اجتماعات روستایی میباشد‪ .‬چنین تخمین‬

‫شده است که ‪ 42‬در صد مساحت ‪ 7.7‬ملیون هکتار اراضی قابل کشت به طرق مختلف آبیاری‬

‫میگردد‪.‬امکانات بهبود حاصل دهی در اراضی آبی موجوده‪٫‬همچنان افزیش میزان اراضی که آبیاری‬

‫میگردد البته در ساحات که منابع آبی بطور کافی در دسترس است فراهم میباشد‪.‬‬

‫یکی ازمهمترین وبزرگرترین طریقه های توزیع آب واستفاده از آب عبارت اعمار کانال ها وهدایت‬

‫دریا باالی زمین ها ی تحت کشت میباشد که امروزه بهترین راه واسان ترین راه برای آبیاری‪ ٫‬اعمار‬

‫کانال ها میباشد‪.‬‬

‫به همین دلیل کانالهای آب راکه در ولسوالی حضرت سلطان والیت سمنگان را دیدن نموده وراپور‬

‫ذیل را تحت عنوان همین کانالها تهیه وتر تیب نموده ایم‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫اهداف‬

‫اعمار کانال به مقصد های ذیل صورت می گیرد‪:‬‬

‫‪ .1‬آبرسانی‬

‫‪ .2‬اصالحات کشاورزی‬

‫‪ .3‬جلوگیری از ضایعات آب‬

‫‪ .4‬حل مشکالت مردم‬

‫‪ .5‬افزایش تولیدات زراعتی وباغ داری‬

‫‪ .6‬ایجاد شغل برای مردم‬

‫‪ .7‬انکشاف جامعه‬

‫‪ .8‬استفاده برای استحکام سیاست‬

‫‪ .9‬استحکام پول ملی افغانی در برابراسعار خارجی‬

‫‪.10‬افزایش آب های مدریت شده برای ترویج زراعت‬

‫سیستم آبهای سطحی ومدیریت آن‬

‫این سیستم ها تقریب ًا ‪ 30‬درصد سیستم های آبی را تشکیل میدهند‪ ،‬ولی ‪ 86‬درصد اراضی آبی را‬

‫درافغانستان آبیاری می نماید‪ .‬گسترش این سیستم ها به میزان زیادی نا شی از وجود گسترده منابع‬

‫آبی سرچشمه گرفته از دریاها وجویبارها ونیز اراضی هم جوارمناسب برای امور عمرانی که معموال‬

‫درامتداد کرد ها ی رودخانه وجلگه های رسوبی وجود دارند میباشد‪ .‬این سیستم ها از هم متفاوت‬

‫‪3‬‬
‫بوده‪ ،‬ولی دارای بعضی ویژه گی های زیر بنایی ‪،‬سازمانی وعملیاتی مشترک نیز میباشند‪.‬سیستم های‬

‫آبی اساسا مبتنی برموجودی آب بوده و وابسته به زمان بندی ‪ ،‬مقدار ومدت زمان عرضه آب ساالنه‬

‫می باشند‪.‬اجتماعات از یک استراتژی مدیریت آب استفاده میکنند که نیروی ذخیره آب درزمان جاری‬

‫شدن آب از قله ها ودامنه ها را به بیشترین حد می رساند‪.‬زیربناهای عمده ای که معموال درآبهای‬

‫سطحی بدست می آید مشتملند بر(ساختار انحرافی) سربند (کانالهای مرکزی‪،‬ثانی وسومی) اغلب ًا این‬

‫کانال ها از گل وبدون پوشش ساخته شده اند (ساختمانهای نظارتی) آب بند ها ‪،‬منشعب کننده های‬

‫سه درک‪،‬دهانه جات وآبریزها (ساختارهای محفظتی ) سد خاکی وهمچنین دیوارهای استنادی‬

‫(وساختارهای اتصالی وکمکی) آسیاب آبی‪ ،‬پل ها ونقاط اتصالی)‪ .‬گرچه روندعملیات موسسات متفاوت‬

‫است‪،‬اغلبا آبهای سطحی در مناطق محلی منحیث واحد های خود مختار تنظیم میگردد‪.‬اختالف نظر‬

‫در سطح منطقه درباره اصطالحات موجود است‪ ،‬ولی سیستم در عموم بر اساس حکم یک مقام عالی‬

‫رتبه که توسط وکیل ویا میراب باشی اداره میشود‪،‬سازمان دهی میگردد‪.‬یک میراب یا چک میرآب‬

‫اکثرا در قسمت کانال های مرکزی وثانوی مسولیت دارند‪.‬اجتماعات ذیربط توسط کمیته های محلی‬

‫یا روستای نماینده گی میشوند پیچیده استحقاق آب توزیع میشود ‪،‬اما چگونه گی توزیع آب خود‬

‫وابسته به حق آب ‪،‬طراحی ‪ ،‬زیربنا وعملکرد سیستم میباشد‪.‬استفاده از روشهای نوبتی وسهمیه ای در‬

‫توزیع آب بخش از کار انطباق سسیستم با تغیرات در موجودی آب بوده وتاحد امکان تخصیص عادالنه‬

‫‪4‬‬
‫آب برای ضرورت های آبیاری را فراهم میکند‪.‬حفاظت از سیستم توزیع آب ‪،‬عموما در اوایل بهار ‪،‬هنگام‬

‫که نیروی کار موجود است‪ ،‬برای منطبق ساختن آن با مواقع کمبود یانبود جریان آب انجام میشود‪.‬‬

‫به اساس سیستم هشر‪،‬کارهمگانی بطورعرفی به تناسب استحقاق آب صورت می پذیرد‪.‬‬

‫جهت رسانیدن آب از کانال های مرکزی به کانال های ثانوی بند های مختلف النوع ساخته میشود‪َ،‬سه‬

‫درک ها جریان آب را طبق توزیع متناسب به کانالهای ثانوی ودهانه جات تقسیم مینمایند‪،‬دهانه جات‬

‫که ساختارهای مخرج آب از کانالهای مرکزی وثانوی هستند و ابعاد آنها در بعضی موارد متناسب با‬

‫میزان تخصیص آب است‪ ،‬کانال ثانوی بخصوص مسؤلیت آبرسانی یک قریه ویاگروه از قریه جات‬

‫ومیزان دهانه جات براساس استحقاق آب وضع شده را دارد‪.‬این مسله معمولی است که تعدادی از‬

‫کانالها نزدیک به شکل موازی قرارداشته وبه قریه جات مختلف آب فراهم مینمایند‪ ،‬وظیفه تنظیم‪،‬‬

‫کنترول واستحقاق آب قریه جات مختلف رامیر آب باشی ها دارا می باشند که توسط محاسن سفیدان‬

‫هریک(‪ )100‬صد جریب زمین تعیین میگردد‪،‬وهمچنان با حوزه دریای درارتباط میباشد‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫مزیای عمده مدیریت آبهای سطحی( اعمارکانالها ) از این قراراست‪:‬‬

‫‪ ‬سادگی ساختار ها واستفاده ازمواد محلی وکارگر‪.‬‬

‫‪ ‬استقالل سازمانی وهمچنین نماینده گی محلی وسهم گیری اجتماعات در تنظیم ونگهداری‬

‫سیستم‪.‬‬

‫‪ ‬انعطاف پذیری عملیات سیستم درسطوح مختلف توزیع از طریق اختصاص متناسب آب برای‬

‫ازدیاد توزیع وذخیره آب همچنان مساوات در توضیع آب‪.‬‬

‫‪ ‬بازبینی‪،‬به شمول سازمان دهی سربند ها به منظور محافظت وبه حد کمال رسانیدن توزیع‬

‫آب‪،‬کنترول دریچه های تنظیم آب‪،‬آب بندها وآبشارهای تنظیم سطح آب‪.‬‬

‫‪ ‬کاهش مصارف پاک کاری ساختارها از گل والی ‪.‬‬

‫‪ ‬پاک کاری کانال ودرعین حال کاهش مصارف‪.‬‬

‫‪ ‬سازمان دهی از طریق بلند بردن مهارت ها برای تقویت مدیریت مالی‪.‬‬

‫‪ ‬بلند بردن سطح زنده گی مردم‪.‬‬

‫‪ ‬ازدیاد در تولیدات زراعتی ومواد غذایی‪.‬‬

‫‪ ‬غرس اشجار میوه داروغیر میوه دار‪.‬‬

‫‪6‬‬
 ‫‪ ‬انتقال مصؤن آب تامحل آبیاری به اسرع وقت‪.‬‬

‫‪ ‬استفاده وسیع از آب دریاها برای آبیاری زمین هاوباغات‪.‬‬

‫‪ ‬انکشاف جامعه وبدست آوردن بیشتر محصوالت‪.‬‬

‫‪ ‬اصالحات اراضی ‪.‬‬

‫‪ ‬آبرسانی‬

‫عالوه بر این ها‪ ،‬اعمار کانالها در رابطه به انکشاف سطح زندگی مردم یک جامعه نقش حیاتی داشته که‬

‫از ارزش زیادی در زمینه های اجتماعی‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬فرهنگی و سیاسی برخوردار میباشد‪ .‬که در صفحات‬

‫بعدی تشریح خواهیم کرد‪.‬‬

‫قرار پرکتیک ساحوی که به تاریخ متذکره انجام پذیرفت‪ ،‬به تعداد چهار تن از محصلین انجنیری دانشگاه‬

‫بلخ از کانال در موقعیتهای مختلف در والیت سمنگان دیدن نمودند‪.‬‬

‫مشخصات کانال قرار ذیل بیان میگردد‪:‬‬

‫‪7‬‬
 ‫کانال منطقه دولت آباد (ولسوالی حضرت سلطان)‬

‫منبع این کانال از دریای واقع در ولسوالی حضرت سلطان قریه دولت آباد بوده سرچشمه گرفته دارای‬

‫طول مجموعی‪ 2326m‬متر از منبع تا محل استفاده آب میباشد‪ .‬مساحت منطقه مذکور ‪ 110‬هکتار‬

‫بوده که از این جمله ‪ 82‬هکتار قابل آبیاری میباشد ارتفاع دیوارهای کناری این کانال به ‪ 190‬سانتی‬

‫متر بوده و عرض آن ‪ 120cm‬میباشد‪ .‬نظر به حق آبه های مورد نیاز در مجموع دارای دروازه ‪64‬‬

‫سانتی متری است‪ .‬در منطقه مذکور کانال دارای یک نوع مقطع (مستطیلی) میباشد‪.‬‬

‫در این کانال جاینتهای حرارتی و ساختمانی در نظر گرفته شده است که جاینت های ساختمانی در هر‬

‫‪ 24m‬و جاینت های حرارتی در هر ‪ (2-2.5)m‬در نظر گرفته شده است‪ .‬در اعمار این کانال از کانکریت‬

‫مارک ‪ 200‬بدون سیخ بشکل سنگ کاری (‪ )Pcc‬استفاده بعمل آمده است‪.‬‬

‫باید متذکر شوی م که در هر جاینت ساختمانی این کانال از ‪ Water Stopper‬استفاده شده استندرد‬

‫کف کانال به اندازه ‪ 10 cm‬و در سر دیوارهای کانال به اندازه ‪ 15 cm‬کانکریت ریخت گردیده است‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫(‪)1-1‬تصویر کانال‬

‫مشکالت‬

‫‪ 1‬همکاری نکردن مردم در قسمت مسیر کانال در منطقه حضرت سلطان‪.‬‬

‫‪ 2‬تپک کاری نادرست‬

‫‪ 3‬استفاده از منک نادرست‬

‫‪ 4‬مخلوط نادرست اجزای کانکریت‬

‫‪ 5‬هنگاف کاری نادرست‬

‫‪ 6‬تعین نکردن جای درست به دروازه‬

‫‪9‬‬
 ‫(‪ )1-2‬تصویر قسمت تخریب شده بند سر ریزه‬

‫آبگیر(‪)Intake‬‬

‫بعد از دیدن بند سر ریزه باالی ساختمان دیگری بنام ‪ Intake‬رفتیم و از آن ساختمان دیدن نمودیم‬

‫که باالی دریای حضرت سلطان ساخته شده بود باید یک تعریف از ‪ Intake‬و یا آبگیر داشته باشم که‬

‫عبارت از‪:‬‬

‫آبگیر یا ‪ Intake‬ساختمانی است که جهت اخذ آب مورد ضرورت از منبع به مسیر منبع اعمار میگردد‬

‫و وظیفه آن جهت دادن آب مورد نیاز به کانالها میباشد ‪ .‬آبگیر یا ‪ Intake‬که دیزاین میشود توانایی‬

‫آنرا دارد تا آب داخل کانال شده و سرعت جریان و رسوبات آن در یک حد تعین شـــــده میباشد‪ .‬در‬

‫‪10‬‬
‫آبگیرویا ‪ Intake‬جالی گیرنده کثافات به منظور جلوگیری از عبور نمودن اجسام شناور داخل کانال در‬

‫نظر گرفته میشود‪.‬‬

‫البته این ساختمان که ما دیدن نمودیم دارای دو کانال گیرنده آب داشت که در دو طرف دریا موقعیت‬

‫داشته و دارای دروازه های عمودی به شکل دروازه های چرخی قرار بود‪.‬‬

‫(‪)1-3‬تصویر ‪Intake‬‬

‫آبگیرها به چهار بخش تقسیم میشوند‪.‬‬

‫الف ‪ -‬آبگیر کناری (‪)Side Intake‬‬

‫‪11‬‬
 ‫ب ‪ -‬آبگیر با سوراخ (‪)Orifice Intake‬‬

‫ت آبگیر پائینی (‪) Bottom Intake‬‬

‫ج آبگیر مقابل ) ‪)Frontal Intake‬‬

‫کانال ‪:‬‬

‫تعریف‪ :‬کانال عبارت از مجرای مصنوعی میباشد که از کانکریت ‪،‬سنگ‪ ،‬و یا خاک جهت مقاصدآبیاری‬

‫تولید انرژی برق و یا کشتی رانی اعمار مگردد‪.‬‬

‫در طرح و اعمار کانالها نکات ذیل باید در نظرگرفته شود‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫ظرفیت کانال مطابق به اهداف پروژه باشد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫کانال از محل مناسب دریا یا مخزن جدا گردد تا مشکالت هایدرولیکی بوجود نیاید‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫کانال در خط السیر مناسب و میالن مطلوب احداث گردد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫کوشش شود تا کانال از مواد محلی اعمار گردد‪.‬‬

‫انواع کانال‬

‫‪ .1‬کانال دایمی‬

‫‪ .2‬کانال موقتی‬

‫‪12‬‬
 ‫(‪)1-4‬تصویر کانال‬

‫کانال های دایمی‬

‫این کانال ها منبع دایمی آب داشته و به شکل پخته و اساسی اعمار میگردد ‪ .‬کانال ها دایمی در مسیر‬

‫خود ممکن ساختمانهای هایدرولیکی کنترولی داشته باشد‪.‬‬

‫کانال های موقتی‬

‫منبع دایمی آب نداشته صرف در مواقع سیالبی آب در آن جریان مینماید و به شکل ابتدایی اعمار‬

‫گردیده و ساختمانهای کنترولی ندارد‪ .‬قابل یاد آوری است که از کانالهای دایمی و موقتی ممکن است‬

‫کانال های یی نیز جدا گردند‪ .‬احداث و دیزاین دقیق یک کانال ضرورت به سروی دقیق دارد که باید در‬

‫دسترس باشد و کانال ها دارای مقاطع مختلف مانند مستطیلی ‪ ،‬ذوزنقه یی ‪ ،‬پارابولیک ‪ ،‬بیضوی ‪ ،‬مثلثی‬

‫و غیره میباشند‪.‬‬

‫‪13‬‬
 ‫انتخاب مقطع کانال ‪:‬‬

‫انتخاب مقطع کانال مربوط به مقدار مصارف و اراضی است که کانال در آن احداث میگردد ولی باید‬

‫متوجه شد که برای کانال کدام مقطع اقتصادی ترین مقطع است‪.‬‬

‫ساختمان کنترول کننده سیالب و یا تقسیم کننده ‪:‬‬

‫این ساختمان کنترول کننده بخاطر جلوگیری از تخریب مناطق مسکونی وزراعتی از سیالب ساخته‬

‫شده و زمانی که یک سیال ب قوی و جریان بلند آبی باشد بندهای چوبی که در قسمت دهانه تقسیم‬

‫کننده ها ساخته شده این چوب ها شکسته و آب و یا جریان سیالبی داخل ویر میگردد زمانیکه داخل‬

‫ویر شود ساختمان های خاموش کننده انرژی میتواند توسط شرشرهای خود انرژی اضافی را ضایع نمایند‬

‫‪.‬‬

‫عقب این ساختم ان خیلی عمیق میباشد و بخاطر خواموش ساختن خیزهایدرولیکی در عقب این‬

‫پرچـــــاوه از ساختمان شرشره که به شکل زینه ای اعمار نمودند که سرعت آب را به شکل مرحله وار‬

‫کاهش دهد و در غیر آن تخریبات زیادی را بیار میآورند اگر این ساختمان را اعمار نمی کردند خانه ها‬

‫وزمینهای مردم را تخریب میکرد و مردم به مشکالت مواجه میشدند البته این کانال حاال بصورت درست‬

‫تحکیم کاری خواهد شد ‪.‬‬

‫‪14‬‬
 ‫عوامل تخریب تقسیم کننده ها ‪:‬‬

‫هر زمانیکه جریان سی البی میشود با خود یک مقدار مواد سنگی را انتقال میدهد در اثر برخورد با‬

‫ساختمان که باعث تخریب آن مانند کف دریا و یا دیگر جای دیگری که در مسیر آن واقع شود خراب‬

‫میکند‪.‬‬

‫همان قسمت مجرای آب در عموم بعد از اینکه آب را از خود عبور دادن و آب یک مقدار انرژی تولید‬

‫شده از اثر انرژی پوتانشیلی دارا میباشد که این انرژی تولید شده اگر توسط چاه آب گردان جلو گیری‬

‫نشود باعث ‪ squaring depth‬یا شستشوی عمقی در عقب ‪ weir‬گریده باعث تخریب اساس میشود بناء‬

‫در قسمت عقب ‪ weir‬باید هتما چاه آب گردان در نظر گرفته شود و نیز باید ‪ Catted‬نیز در نظر گرفته‬

‫شود تا از بی جا شدن اساس ‪ weir‬جلو گیری گردد‪.‬‬

‫پرچاوه ها ‪:‬پرچاوه ها گروپ بزرگ و متنوع از ساختمانهای هایدرو تخنیکی است که جهت عبور دادن‬

‫آبهای اضافی زمان آبخیزی و یا پایین آوردن سطح آبهای کاسه ذخیره در جسم بندها و یا حوالی نزدیک‬

‫شاه ساخته میشوند ‪.‬‬

‫انواع پرچاوه ها ‪:‬‬

‫پرچاوه های برجی‬ ‫‪‬‬

‫پرچاوه های سیفونی‬ ‫‪‬‬

‫پرچاوه سوف نما‬ ‫‪‬‬

‫پرچاوه های شرشره یی‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪15‬‬
 ‫(‪)1-5‬تصویر پرچاوه‬

‫ساختمان هایدروتخنیکی تقسیم کننده باالی دریای حضرت سلطان‪-:‬‬

‫ساختمانهای تقسیم کننده به منظور تقسیم نمودن مقدار جریان به قسمت های مختلف با در نظر داشت‬

‫حقابه هر قسمت اعمار میگردند‪ .‬یعنی ساختمانی که به منظور تقسیم نمودن مقدار جریان دریا یا کانال‬

‫ساخته میشود باید به هر یک از کانال ها همان مقدار یا همان فیصدی آب را هدایت داده بتواند‪.‬‬

‫‪16‬‬
‫دریای حضرت سلطان از سمنگان سر چشمه گرفته و بعد از آبیاری ساحاتی که در مسیر این دریا قرار‬

‫دارد‬

‫اجزای سترکچر تقسیم کننده‬

‫ویر یا بند سرریزه یی‬ ‫‪‬‬

‫دیوارهای تحکیماتی جانبی‬ ‫‪‬‬

‫دیوارهای تقسیم کننده‬ ‫‪‬‬

‫چاه آبگردان‬ ‫‪‬‬

‫(‪)1-6‬تصویر بند سرریزه‬

‫وظایف هر یک از اجزای سترکچر تقسیم کننده‪:‬‬

‫هر یک از اجزای سترکچر وظایف مختص به خود را به عهده دارند که ذیال به وظایف یک تعداد اجزای‬

‫که شامل سترکچر میباشد میپردازیم‪.‬‬

‫‪17‬‬
 ‫ویر یا بند ‪:‬‬

‫ویر یا بند سرریزه یی و ظیفه دمه ساختن آب را در قسمت پیشروی جریان عهده دار میباشد در‬

‫ابتدای مرحله بهره برداری سترکچر دمه شدن آب در قسمت پیشروی جریان تا فواصل دور تر مشاهده‬

‫میگردد ولی بعد از گذشت زمان در نتیجه رسوب نمودن ترسبات عمق آب دمه شده نیز کاهش میابد‪.‬‬

‫عوامل تخریب ویر یا بند ‪:‬‬

‫‪ Weir‬همان قسمت مجرای آب است آب را در خود ذخیره میدهد و آب از سری آن عبور می کند و‬

‫‪ weir‬ها در عموم بعد از اینکه آب را از خود عبور دادن و آب یک مقدار انرژی تولید شده از اثر انرژی‬

‫پوتانشیلی دارا می باشد‪ .‬که‬

‫(‪)1-7‬تصویرقسمت تخریب شده‬

‫این انرژی تولید شده اگر توسط چاه آب گردان جلو گیری نشود باعث ‪ swearing depth‬یا شستشوی‬

‫عمقی در عقب ‪ weir‬گریده باعث تخریب اساس میشود بناء در قسمت عقب ‪ weir‬باید هتما چاه آب‬

‫گردان در نظر گرفته شود و نیز باید ‪ catted‬نیز در نظر گرفته شود تا از بی جا شدن اساس ‪ weir‬جلو‬

‫گیری گردد‪.‬و در افغانستان بنا بر مشکالت فنی و تخنیکی نمیتوان از مارک ‪ 300M‬بلند تر در تکنالوژی‬

‫‪18‬‬
‫اعمار بند ها استفاده نمود بناء بسیاری از تقسیم کننده ها و بندها به اساس مارک پایین که دارند باعث‬

‫شستشو کانکریت مقطع بند میگردد ‪.‬‬

‫چاه آبگردان‪:‬‬

‫چاه آبگردان وظیفه خاموش ساختن انرژی اضافی آب را در قسمت عقب جریان (‪ )D/S‬به عهده دارد تا‬

‫بتواند خیز هایدرولیکی ایجاد شده را در نتیجه سرازیر شدن آب از باالی بند سرریزهایی در قسمت‬

‫عقب جریان خاموش نماید‪ .‬طول چاه آبگردان بعد از دریافت کردن طول جمپ هایدرولیکی تعین‬

‫میگردد و عمق آن نیز نظر به ارتفاع خیز هایدرولیکی تعین میگردد‪ .‬بعد از چاه ابگردان انرژی سرعتی‬

‫جریان باید به اندازه باشد که موجب شستشو شدن بستر دریا نگردد در صورتی که بعد از چاه آبگردان‬

‫سرعت جریان بیشتر از سرعت نورمال یا سرعت شستشو نشدن بستر بود نیاز است تا در ادامه سلب‬

‫آهنکانکریتی که بنام ریسبرم یاد میشود در نظر گرفته شود تا بتواند همین مقدار انرژی اضافی را‬

‫خنثی نماید‪ ،‬بعد از ریسبرم تا یک فاصله معین از بکسهای گبیون به منظور محافظت بستر دریا از‬

‫شستشو شدن در نظر گرفته میشود‪.‬‬

‫در قسمت پیش روی جریان نیز گبیون در نظر گرفته میشود‪ ،‬علت در آن است که زمانی که رسوبات‬

‫منفذ های گبیون را پر مینمایند آب نمیتواند به تهداب سترکچر نفوذ نماید و باعث کاهش فشار‬

‫فلتری میگردد‪.‬‬

‫‪19‬‬
 ‫(‪)1-8‬تصویر چاه آبگردان‬

‫نتایج متوقعه‬

‫از همچین پرکتیک ها و رفتن باالی پروژه ها سر ساحه نتایج و انتظارات به محصلین دست می دهد که‬

‫در حین انجام پرکتیک در سر ساحه یک استاد مسلکی وارد رشته از طرف دانشگاه که محصلین را می‬

‫فرستد باشد تا موضوعات و مسله های را که نمی دانند و در نزد محصلین گنگ می مانند و اذهان آنها‬

‫سوال خلق می شود از استاد مربوطه پرسش شده و استاد مربوطه پاسخ درست در رابطه ارایه کند و‬

‫همچنان از کارکنان پروژه و نهادی که سرپرستی پروژه را دارد با محصلین یکجا باشند تا در حین انجام‬

‫پرکتیک مساله ها را به محصلین ابراز کنند و آنها را آنها را آگاه سازند یک انجنیر واقعی بسازند‪.‬‬

‫‪20‬‬
 ‫(‪)1-9‬تصویر دید از ساحه‬

‫مناقشه‬

‫در جریان سالهای درسی که هشت سمستر می شود پرکتیک های عملی در ارتباط به هر موضوعی درسی وجود داشته‬
‫باشد که بدبختانه وجود ندارد و میخواهم باالی یکمی مناقشه داشته باشم که چرا در جریان محصلین به پرکتیک ها‬
‫عملی برده نمی شوند از این نظر خیلی ها جای تاسف است و ما که خوشبختانه به انجام پرکتیک عملی رفتیم و خیلی‬
‫ها برای مان مفید تمام شد که چرا در این مدت طوالنی که درس ها را گذراندیم به پرکتیک مارا نبردند‪.‬‬
‫به قولی بزرگان که میگویند تجربه پدر علم است ما اگر هر قدر به شکل تیوریکی درس بخوانیم که عمال آنرا در ساحه‬
‫انجام ندهیم بی فایده است و باید که در هر سمستر محصلیین پرکتیک های عملی ببینند تا درس های که تیوریکی‬
‫میخوانند به شکل عملی اجرا کنند تا در ذهن آنها حک شود و از خاطره شان نرود و بعد از فراغت در ساحه عمل‬
‫تطبیق کنند و مایه خدمت باشند‪.‬‬

‫‪21‬‬
 ‫(‪)1-10‬تصویر دید از ساحه‬

‫محدودیت ها‬

‫‪ ‬نبودن معاش ‪ :‬ما به شیوه خوب پرکتیک را به پیش نبرده تانستم و در زیاد جای نبود پیسه احساس کردم‪.‬‬
‫‪ ‬بی امنیت ‪ :‬نبود امنیت که یک چیز بسیار بد در پیش ما بود‪.‬‬
‫‪ ‬نبود کمک انجنیر ‪ :‬در بیشتر جا ها به دلیل نبودن کمک انجنیر با بعضی از مشکالت مواجه شدیم‪.‬‬
‫‪ ‬نبود ترانسپورت ‪ :‬نبود بودجه یکی از مشکالت اساسی در پرکتیک ما بود که ما را به مشکالت ترانسپورتی مواجه‬
‫ساخته بود‪.‬‬

‫‪22‬‬
 ‫نتیجه گیری‪:‬‬

‫در کشور ما اقلیم بیشتر خشک در موسم آبیاری بارش باران در اکثریت ساحات کشت پذیر افغانستان‬

‫کم و یا ناچیز است‪ .‬اکثراً بارشهای ساالنه در ارتفاعات بلند دامنه کوهای هندو کش جریان می کند‪.‬‬

‫مقدار‪ ،‬زمان بندی و تقسیم بندی بارندگی ها نشان دهنده امکانات آب برای آبیاری می باشد‪ .‬مقدار‪،‬‬

‫زمان بندی و تقسیم بندی بارندگی ها نشان دهنده امکانات آب برای آبیاری می باشد‪.‬‬

‫یکی از مهمترین و بزرگترین طریقه های توزیع آب و استفاده از آب عبارت از اعمار کانال ها و هدایت‬

‫آب دریا باالی زمینهای تحت کشت میباشد که امروزه بهترین راه و آسان ترین راه برای آبیاری‪ ،‬اعمار‬

‫کانال ها میباشد‪ .‬حفاظت از سیستم توزیع آب عموماً در اوایل بهار هنگامی که نیروی کار موجود است‪،‬‬

‫برای منطبق ساختن آن با مواقع کمبود یا نبود جریان آب انجام میشود‪ .‬به اساس سیستم هشر کار‬

‫همگانی بطور عرفی به تناسب استحقاق آب صورت می پذیرد‪ .‬وظیفه تنظیم کنترل و استحقاق آب قریه‬

‫جات مختلف را میراب باشی ها دارا میباشند که توسط محاسن سفیدان هر یک درصد (‪ )100‬جریب‬

‫زمین تعیین میگردد و همچنان با حوزه دریایی در ارتباط میباشد‪ .‬کانال از ولسوالی حضرت سلطان قریه‬

‫دولت آباد بوده سرچشمه گرفته دارای طول مجموعی‪ 2326m‬متر از منبع تا محل استفاده آب میباشد‪.‬‬

‫مساحت منطقه مذکور ‪ 110‬هکتار بوده که از این جمله ‪ 82‬هکتار قابل آبیاری میباشد ارتفاع دیوارهای‬

‫کناری این کانال به ‪ 190‬سانتی متر بوده و عرض آن ‪ 120cm‬میباشد‪.‬‬

‫‪23‬‬
‫مزایای عمده مدیریت آبهای سطحی (اعمار کانال)ازین قرار است‪:‬‬

‫‪ - 1‬انتقال مصؤن آب تا محل آبیاری به اسرع وقت‪.‬‬

‫‪ -2‬استفاده وسیع از آب دریاها برای آبیاری زمین ها و باغات‪.‬‬

‫‪ -3‬انکشاف جامعه و بدست آوردن بیشتر محصوالت‪.‬‬

‫‪ -4‬اصالحات اراضی‪.‬‬

‫‪24‬‬