6.

BÖLÜM
REEL TERİMLİ SERİLER

Tanım 6.1: an   verilen bir reel dizi olsun. n  için;

S1 : a1 ,

S2 : S1  a2 ,

S3 : S2  a3 ,

Sn : Sn 1  an

şeklinde tanımlanan Sn  dizisine genel terimi an olan bir reel terimli seri denir ve kısaca


a
n 1
n  a1  a2  a3   an 

ile gösterilir.
 
Tanım 6.2:  an bir reel terimli seri olsun. n 
n 1
için Sn  a1  a2  ...  an sayısına a
n 1
n

serisinin n. kısmi toplamı denir.


Gösterim: a
n 1
n serisi, a n şeklinde de gösterilebilir.


Tanım 6.3: a n bir reel terimli seri ve Sn  ,bu serinin n. kısmi toplamlar dizisi olsun. Eğer
n 1


lim Sn mevcut ve sonlu ise;
n
a
n 1
n serisine yakınsak bir seri denir.

 

 an serisi yakınsak bir seri ve s  için lim Sn  s ise; s sayısına

n 1
n 
a
n 1
n serisinin


toplamı denir ve bu durum a
n 1
n  s şeklinde yazılarak gösterilir.

 
Tanım 6.4:  an serisi yakınsak değil ise;
n 1
a
n 1
n serisine ıraksaktır denir.

1
Örnek 6.1:

1
1)  n  n  1 serisi yakınsaktır.
n 1


1
2) n
n 1
serisi ıraksaktır.

1
Çözüm: 1) n  için an  olsun. n  için;
n  n  1

1 1 1
 
n  n  1 n n  1

1
olduğundan;  n  n  1
n 1
serisinin n. kısmi toplamı:

Sn  a1  a2  ...  an 1  an ,

 1 1 1  1 1 1 1 
S n  1        ...      ,
 2  2 3  n 1 n   n n 1 
 
1 1 1
Sn  1  dir. lim Sn  1 olduğundan;  serisi yakınsak ve  n  n  1  1 dir.
n 1 n 1 n  n  1
n 
n 1


1
2) n
n 1
serisinin n. kısmi toplamı;

1 1 1
Sn  1    ... 
2 3 n

1
dir. Eğer n serisi yakınsak ise Sn  kısmi toplamlar dizisi yakınsaktır. O halde Sn  dizisi
n 1

sınırlıdır. O halde M  0n   

için Sn  Sn  M dir. O halde  S kn  S n  alt dizisi

verildiğinde n  için S kn  M olur. Özel hal olarak; n  için S 2n  M dir. n  için

1 1 1 1 1 1 1  1 1 
S 2n  1         ...      ...    ...   n 1  ...  n 1 n 1 
2 3 4 5 8 9 16   2 1 2 2 
1 1 1 1 1 n n
 1  2.  4.  8.  ...  2n 1. n  1  
2 4 8 16 2 2 2
ve S 2n  M olduğundan;

n
n  için  M  n  2M
2

2
elde edilir ki; doğal sayılar kümesi üstten sınırlı olmadığından bu bir çelişkidir. Çelişki Sn 

1
dizisinin yakınsak olduğunu varsaymaktan ileri gelmektedir. O halde; n
n 1
serisi ıraksaktır.

Tanım 6.5: Bir serinin kısmi toplamlar dizisinin genel terimi iki terim şeklinde yazılabilen
serilere teleskopik veya teleskop seri denir.

Açıkça görülüyor ki Örnek 6.1-1’ deki seri bir teleskopik seridir.


Teorem 6.1: Reel terimli a
n 1
n serisi yakınsak ise; lim an  0 dır.
n 

Uyarı: Yukarıdaki teoremin tersi her zaman doğru değildir.

Örneğin;

1 1
1)  n  n  1 serisi için,
n 1
lim
n  n  n  1
 0 ve bu seri yakınsaktır.


1 1
2) n
n 1
serisi için lim
n  n
 0 fakat, bu seri ıraksaktır.

Tanım 6.6: a sıfırdan farklı bir reel sayı ve r  sabit bir sayı olsun.


 ar
n 1
n 1
 a  ar  ar 2   ar n 1 

serisine ortak çarpanı r olan bir geometrik seri denir.


Yukarıdaki geometrik seri,  ar
n 0
n
şeklinde de gösterilir.

Teorem 6.2: r  sabit bir sayı olsun. Bu taktirde;

 
a
(i) 0  r  1 ise,  ar n geometrik serisi yakınsak ve
n 0
 ar
n 0
n

1 r
dir.


(ii) r  1 ise,  ar
n 0
n
geometrik serisi ıraksaktır.

n 1
 1  
Örnek 6.2:    geometrik serisinin yakınsaklığını araştırınız.
n 1  3 

3
 n 1
 1 

1 1 1 1
Çözüm:     1    geometrik serisinde a  1 ve r  dir. O halde;
n 1  3  3 9 27 3

1
r   1 olduğundan Teorem 6.2-(i) den verilen geometrik seri yakınsak ve değeri
3
n 1

 1  1 3
  
n 1  3 

 1 4
 dir.
1   
 3
 n 1
1 1
Örnek 6.3:    geometrik serisinin yakınsaklığını araştırınız.
n 1 125  5 

1 1 1
Çözüm: Verilen geometrik seride a  ve r  dir. O halde; r   1 olduğundan
125 5 5
Teorem 6.2-(i) den verilen geometrik seri yakınsak ve değeri
1
 n 1
1 1 1 5 1
  
n 1 125  5 
 125   
1 125 4 100
dir.
1
5
 n 1
14
Örnek 6.4:   
n 1 2  3 
geometrik serisinin yakınsaklığını araştırınız.

1 4
Çözüm: Verilen seride a  ve r   1 olduğundan Teorem 6.2-(ii) den verilen geometrik
2 3
seri ıraksaktır.


3
Örnek 6.5:  10
k 1
k
geometrik serisinin yakınsaklığını araştırınız.


3 3 1 1  3 1
Çözüm:  10
k 1
k
 1   2 
10  10 10
 olduğundan a 
 10
ve r 
10
dir. O halde;

1
r   1 olduğundan Teorem 6.2-(i) den verilen geometrik seri yakınsak ve değeri
10

3

3 1

k 1 10
k
 10  dir.
1 3
1
10

Örnek 6.6: 0,15151515... devirli ondalık sayısının değerini hesaplayınız.

4
 15 15 15 15 15 15
Çözüm: 0,15151515...         dır. Burada;
100 10000 1000000 102 104 106
 k 1
15 1 15  1 
a
100
ve r 
100
alınırsa  2  
k 1 10  100 
Teorem 6.2-(i) den verilen geometrik seri

15
 k 1
15  1  15
yakınsak ve değeri  2    100  dır.
k 1 10  100 
1 99
1
100

Örnek 6.7: 5, 232323... devirli ondalık sayısının değerini hesaplayınız.

23  1 1  23 1
Çözüm: 5, 232323...  5  1     dir. Burada; a  ve r  alınırsa
100  100 100 2  100 100
 k 1
23  1 
 2  
k 1 10  100 
Teorem 6.2-(i) den verilen geometrik seri yakınsak ve değeri

 k 1
23  1  23 23 518
 2  
k 1 10  100 

99
dır. O halde; 5, 232323...  5  
99 99
elde edilir.

Örnek 6.8: Bir top başlangıçta 15 metreden beton zemine düşüyor. Her seferinde önceki
2
yüksekliğinin ü kadar yüksekliğe zıplıyor. Topun hareketsiz kalacağı duruma kadar kat ettiği
3
yolun kaç metre olduğunu bulunuz.
Çözüm: Topun aldığı yol S olsun. O halde;
 
2 2 2  1 
S  15  2 15   2 15     15  2 10    15  20  3  85 metredir.
3 3 3 2
 1 
 3
Teorem 6.3: [Iraksaklık için n. Terim testi]


a
n 1
n verilen bir reel sayı serisi olsun. Bu takdirde; lim an mevcut değilse veya sıfırdan farklı
n


ise; a
n 1
n serisi ıraksaktır.

Örnek 6.9: Aşağıdaki seriler ıraksak seridir.


a) n
n 1
2
ıraksaktır. Çünkü; lim n 2   dır.
n 

5
 
4n  1 4n  1 4
b)  5n  1
n 1
ıraksaktır. Çünkü; lim
n  5n  3
  0 dır.
5


  1 ıraksaktır. Çünkü lim  1

n 1 n 1
c) mevcut değildir.
n 
n 1

 
Teorem 6.4: a
n 1
n ve b
n 1
n yakınsak ve toplamları sırası ile A, B olan iki seri olsun.  ,  

 
iki sabit ise;   an   bn serisi yakınsak ve
n 1
 a
n 1
n   bn   A   B dir.

NOT:
  
1-  an yakınsak ve
n 1
 bn ıraksak ise;
n 1
 an 1
n   bn ıraksaktır.

  
2- a
n 1
n ve b
n 1
n ıraksak olalar bile  a
n 1
n   bn yakınsak olabilir.

    

 an   1 ve  bn    1 ıraksak serileri için a  bn  0 dır.

n n
Örneğin; n
n 1 n 1 n 1 n 1 n 1

2n 1  1  
3
Örnek 6.10:  n 1  ? ve 2 n
?
n 1 6 n 1


2n 1  1   1 1   1 
1 1 1 3
 
n 1 6
n 1
   n 1
n 1  3
 n 1   n 1

6  n 1 3
 
n 1 6
n 1

1
 
1 10
dır.
1 1
3 6
 

3 
1  1 
 
n 1 2
n
 3 n  3 
n 1 2
1
 6 dır.
 1 
 2

Bir Seriye Terim Ekleme-Çıkarma

Bir serinin yakınsaklığını veya ıraksaklığını etkilemeden seriye sonlu sayıda terim
ekleyebilir veya çıkarabiliriz. Fakat; yakınsak seride bu işlemler genelde seri toplamını
 
değiştirebilir. Eğer;  an serisi yakınsaksa; k  1 için a n yakınsaktır ve bunun tersi de
n 1 nk

 
doğrudur. Yani; k  1 için  an yakınsak ise;  an serisi de yakınsaktır.
nk n 1

6
 Bir Seride Terim İndisleme

Terimlerin sırasını değiştirmedikçe bir seriyi istediğimiz gibi yeniden indisleyebiliriz,

bu işlem yakınsaklığı etkilemez. Herhangi bir indisin başlangıç değerini k birim arttırmak için
an terimindeki n yerine n  k yazılır; başlangıç değerini k birim azaltmak için an terimindeki
n yerine n  k yazılır. Yani;
  

a
n 1
n  a
n 1 k
nk  a
n 1 k
nk dir.

   
1 1 1 1
Örnek 6.11: 
n 1 2
n 1
serisini, 
n0 2
n
veya 2
n 5
n 5
veya 2
n 4
n4
olarak da yazabiliriz.

Buradaki kısmi toplamlar değişmez.

Teorem 6.5: [İntegral Testi]



a
k 1
k pozitif terimli bir seri ve f fonksiyonu 1,   üzerinde azalan bir sürekli fonksiyon ve

k  1 için f  k   ak olsun. Bu takdirde;

 
i)  f  x  dx yakınsak ise; a
k 1
k yakınsaktır.
1

 
ii)  f  x  dx ıraksak ise; a
k 1
k ıraksaktır.
1


1
Örnek 6.12:  1 k
k 1
2
serisinin yakınsaklığını araştırınız.

1
Çözüm: f  x   fonksiyonu sürekli, pozitif terimli ve x  1 için azalandır. O halde;
1  x2
k  1 için f  k   ak dır. Buradan;
 
1 1
b b
   
 f  x  dx   dx  lim  dx  lim arctan x  lim arctan b     dir. O
1 1
1 x 2 b  1  x
1
2 b 
1
b  4 2 4 4

 
1
halde;  f  x  dx 
4
, yani yakınsak olduğundan İntegral testinden  1 k
k 1
2
seriside
1

yakınsaktır.

7
 
NOT: İntegral testinde pozitif terimli seri a
k N
k şeklinde ise; k  N için f  k   ak alınarak

 f  x  dx
N
integrali aynı özelliklere sahiptir.

Örnek 6.13: [p-Serilerinin yakınsaklığı]


1
k
k 1
p
p-serisinin p  1, p  1 durumlarında yakınsaklığını araştırınız.

Çözüm:
i) p  1 olsun. O halde; p  1  0 ve

1  

x  p 1 b
b 0
1
1 b  
p p  p 1
x dx  lim x dx  lim   lim b  1   dir.
b   p  1 
1 p   1 p
b 
1 1

Dolayısıyla seri yakınsaktır.


1
ii) p  1 ise k
k 1
ıraksaktır.

iii) 0  p  1 olsun. O halde;  p  1  0 ve

1  

x  p 1 b 
b

1 b  
p p  p 1
x dx  lim x dx  lim   lim b  1    dır.
1
b   p  1
1 1  p  b 
Dolayısıyla seri ıraksaktır.
1
iv) p  0 olsun. O halde; lim p
 lim n  p  0 olduğundan seri ıraksaktır.
n  n n 


1
O halde k
k 1
p
p-serisi; p  1 ise yakınsak; p  1 ise ıraksaktır.


ln k
Örnek 6.14:  k 3 k
serisinin yakınsaklığını araştırınız.

lnx
Çözüm: f  x   fonksiyonu 3,   aralığında sürekli, azalan ve negatif olmayan(pozitif
x
terimli) bir seridir. k  3 için f  k   ak alalım. Buradan;


 
b b
lnx lnx 1 1
  lim  dx  lim  ln x   lim  lnb    ln 3   olduğundan verilen
2 2 2

x b  x b  2 b  2
3 3 3

seri ıraksaktır.

8
 

NOT: İntegral testinde,  f  x  dx

1
genelleştirilmiş integralinin yakınsadığı değer ile karşılık


1
gelen serinin toplamı arasında ilişki yoktur. Yani; yukarıdaki örnekte  1 k
k 1
2
serisinin değeri


değildir.
4

Teorem 6.6: [Negatif terimli olmayan reel seriler için Karşılaştırma Testi]
 

 an ,
n 1
b
n 1
n ; n  için 0  an  bn olan iki seri olsun. Bu takdirde;

 
i)  bn serisi yakınsak ise;
n 1
a
n 1
n serisi yakınsaktır.

 
ii)  an serisi ıraksak ise;
n 1
b
n 1
n serisi de ıraksaktır.


k
Örnek 6.15: k
k 1
3
4
serisinin yakınsaklığını inceleyiniz.


k k 1 1
Çözüm: k  için  3  2 dir. O halde;
k 4 k
3
k
k
k 1
2
serisi yakınsak olduğundan Teorem


k
6.6-i) den kk 1
3
4
serisi de yakınsaktır.


3
Örnek 6.16:  3k  1 serisinin yakınsaklığını inceleyiniz.
k 1


3 1 1 1
Çözüm: k  için 
3k  1 k  1
 dır. O halde;
k
k k 1
serisi ıraksak olduğundan Teorem

3

3
6.6-ii) den  3k  1 serisi de ıraksaktır.
k 1

Teorem 6.7: [Limit Karşılaştırma Testi ]

 
ak
a
k 1
k ve b
k 1
k pozitif terimli iki seri ve lim
k  bk
 L olsun. Bu takdirde;

 
i) L  0 ise;  ak ve
k 1
b
k 1
k birlikte yakınsar,

9
  
ii) L  0 ise;  bk yakınsak ise;
k 1
a k 1
k yakınsaktır,

 
iii) L   ise;  bk ıraksak ise;
k 1
a
k 1
k ıraksaktır.


1
Örnek 6.17: k
k 1
3
 5k 2  1
serisinin yakınsaklığını inceleyiniz.


1 1 1
Çözüm: ak 
k  5k  1
3 2
ve bk  3 alalım.
k
k
n 1
3
serisinin yakınsak olduğunu biliyoruz. O


ak 1
halde; lim
k  b
 1  0 olduğundan Teorem 6.7 den k
k 1
3
 5k 2  1
serisi yakınsaktır.
k


k
Örnek 6.18:  serisinin yakınsaklığını inceleyiniz.
k 1
3
8k 5  3
1/3
k 1  k5  1
Çözüm: ak  ve bk  alalım. O halde; lim  5    0 dir. O halde;
2/3 k  8k  3
3
8k 5  3 k   2

k
 bk serisi ıraksak olduğundan Teorem 6.7 den  serisi de ıraksaktır.
k 1
3
8k 5  3

ln n
Örnek 6.19: n
n 1
3/ 2
serisinin yakınsaklığını inceleyiniz.

ln n n1/4 1 ln n 1
Çözüm: Yetirince büyük n için 3/2
 3/2  5/4 dir. O halde; an  3/2 ve bn  5/4
n n n n n
1
an ln n L ' Hos
alınırsa; lim  lim 1/4  lim n  0 dır.
n  b n  n n  1 3/4
b n serisi yakınsak olduğundan Teorem 6.7
n n
4

ln n
den n
n 1
3/ 2
serisi de yakınsaktır.


1  n ln n
Örnek 6.20: 
n 1 n  5
2
serisinin yakınsaklığını inceleyiniz.

1  n ln n ln n
Çözüm: an  ve yeterince büyük n için an lerin gibi davranmasını
n2  5 n

10
 ln n 1 1 a
bekleriz. n  3 için
n

n
olduğundan bn 
n
alınırsa; lim n   ve
n  b
b
n ıraksak
n


1  n ln n
olduğundan Teorem 6.7 den 
n 1 n  5
2
serisi ıraksaktır.

Teorem 6.8: [Oran Testi]


an 1
a
n 1
n pozitif terimli bir seri ve lim
n  a
 L olsun. Bu takdirde;
n


i) L  1 ise; a
n 1
n ıraksaktır,


ii) L  1 ise; a
n 1
n yakınsaktır,

iii) L  1 ise; test cevap vermez.


3n
Örnek 6.21: 
n 1 n !
serisinin yakınsaklığını inceleyiniz.

3n 3n1 a 3
Çözüm: an  alınırsa; an 1  olup lim n 1  lim  0  1 olduğundan Oran
n!  n  1! n  a
n
n  n  1

testinden verilen seri yakınsaktır.

Teorem 6.9: [Kök Testi]



a
n 1
n pozitif terimli bir seri ve lim n an  L olsun. Bu takdirde;
n 


i) L  1 ise; a
n 1
n ıraksaktır,


ii) L  1 ise; a
n 1
n yakınsaktır,

iii) L  1 ise; test cevap vermez.

 n
3
Örnek 6.22:    serisinin yakınsaklığını inceleyiniz.
n 1  n 

n n
3 3
Çözüm: Kısaca; an    alınırsa; lim n    0  1 olduğundan Kök testinden verilen seri
n n 
n
yakınsaktır.

11
12