Stosunek prawa kościelnego do prawa państwowego

1) TEORIA POZAPRAWNEJ NATURY PRAWA WEWNĘTRZNEGO ZW. WYZNANIOWYCH

Była w państwach, które zwalczały kościół i religię. Zakładała ona, że prawo może pochodzić jedynie od państwa.
Konsekwencją tego było twierdzenie, że prawo kanoniczne czy prawo wewnętrzne jakiegokolwiek innego zw.
wyznaniowego nie jest prawem w ścisłym znaczeniu lecz ma jedynie charakter norm moralnych lub dyscyplinarnych.
Zakładała więc, że prawowewnątrzkościelne nie jest żadnym prawem, bo nie zostało ustanowione przez państwo.
2) TEORIA SKUTECZNOŚCI PRAWNEJ PRAWA KOSCIELNEGO
Zakładała, że prawo kanoniczne kościoła katolickiego lub innego zw. Wyznaniowego posiada moc obowiązującą w
stosunku do wszystkich. W związku z tym prawo kościelne stanowi część porządku prawnego i funkcjonuje na
równych prawach jak prawa bedące wynikiem ustawodawstwa krajowego.
3) TEORIA STATUTOWA
Teoria ta powstała w systemach rozdziału kościoła od państwa, dominowała w PRL. Zakładała ona , że związkom
wyznaniowym nie przysługuje osobowość publiczno-prawna i że powinny one być traktowane jako organizacje lub
zrzeszenia prywatne , a ich prawo jako statuty tych zrzeszeń. Państwo akceptuje te normy wewnętrzne o ile nie są one
sprzeczne z prawem świeckim.
4) TEORIA RECEPCJI
Zgodnie z tą teorią normy prawa kanonicznego ani jakiegokolwiek innego prawa wewnętrznego grup religijnych nie
obowiązują automatycznie na forum państwowym. Mogą jednak w ściśle określonym zakresie uzyskać moc
obowiązującą na mocy prawodawczej decyzji kompetentnych władz świeckich. Chodzi o przyjęcie do prawa przez
ustawy prawa obcego, w tym przypadku kościelnego. – uznawane obecnie

Model powiązania państwa i związków wyznaniowych

państwa i wspólnoty religijne (kościoły) pozostawały ze sobą w ścisłym związku, nie wykluczając
prawnoorganizacyjnej jedności. Systemy powiązania występowały przede wszystkim w przeszłości. Państwo było
ściśle związane z jakąś religią. Religia była uważana za religię państwową.
 Cezaropapizm - system zwierzchnictwa władzy świeckiej nad kościołem w okresie Cesarstwa Rzymskiego.
Władcy świeccy dążyli do sprawowania pełnej władzy nad kościołem. W religijnym ujęciu cesarz był głową
kościoła, a ten z kolei utożsamiany był ze wspólnotą państwa, a nie tak jak obecnie, wszystkich
ochrzczonych. Miał prawo mianowania nowych biskupów, zwoływania soborów. Władca świecki uchodził za
zwierzchnika państwa i kościoła.
 Hierokratyzm - system podporządkowania państwa kościołowi (Stolicy Apostolskiej). Idea jednej
społeczności chrześcijańskiej która utożsamiano nie z państwem, lecz z kościołem. Papież i wszystko co
podlegało jego władzy zostało wyjęte spod władzy świeckiej, prawo kanoniczne uznano za wyższe od
jakiejkolwiek ustawy świeckiej. Władza kościelna ma przewagę nad władzą świecką.
 Państwo wyznaniowe (konfesyjne) – oznacza, że w państwie istnieje wyznanie panujące – cuius regio eius
religio. Państwo, w którym zasady religii przedkłada się na struktury państwowe. Dochodzi wówczas do fuzji
struktur państwa ze strukturami danego wyznania. Przeciwieństwem jest państwo świeckie.

Model rozdziału państwa od kościoła

1) separacja czysta - Amerykański model rozdziału państwa od Kościołów i związków wyznaniowych obecnych na terytorium
państwa. Nie wyklucza obecności Kościołów, a tym bardziej ludzi wierzących. Kościoły i związki wyznaniowe posiadają
osobowość prawną w państwie. Fakt wiary jest ceniony moralnie przez państwo, uznany prawnie i społecznie, a rozdział polega
na tym, iż ani państwo, ani Kościoły nie ingerują w swoje sprawy wewnętrzne, są autonomiczne i samowystarczalne. Separacja
czysta natomiast oznacza, iż w żaden sposób ani prawnie, ani materialnie, ani społecznie obydwie wspólnoty sobie nie
przeszkadzają i nie pomagają
2) separacja wroga (państwo ateistyczne) - opiera się na dwóch fundamentalnych zasadach, iż żadna religia nie jest religią
urzędową państwa oraz że religia i wyznawanie wiary są sprawą prywatną obywateli, stąd państwo się tym zagadnieniem
społecznym nie zajmuje i w konsekwencji nie przewiduje regulacji w systemie prawnym. A zatem religia i wiara jest
ignorowana przez państwo i zepchnięta do rangi mało istotnej kwestii społecznej, wręcz nieistniejącej. Jest to model wrogi
jakiekolwiek religii czy Kościołowi, czyli model francuski.
3) separacja skoordynowana - Niemiecki model rozdziału państwa od Kościołów i związków wyznaniowych jest tzw. systemem
separacji skoordynowanej, czyli zharmonizowanej i mocno dopracowanej. Państwo i Kościoły oraz związki wyznaniowe żyją
w symbiozie, zachowują autonomie i niezależności, a jednocześnie współpracują w kwestiach wspólnych jak święta religijne,
nauka religii wyznań w szkołach, pomoc państwa dla Kościołów na sposób proporcjonalny i na równych zasadach. Albowiem
wyznawcy religii są jednocześnie obywatelami państwa.  W Polsce system relacji państwo a Kościoły i związki wyznaniowe jest
systemem separacji  najbliższym modelowi niemieckiemu, czyli separacji skoordynowanej i przyjaznej wierze czy religii. 

Związki wyznaniowe w II RP
1. Położenie prawne związków wyznaniowych w II RP (podstawy prawne, główne zasady), akty prawne
- konstytucja z 17 marca 1921 (art. 110-116)
 Każdy obywatel ma wolność sumienia i wyznania
 Nikt nie może być ograniczony w przysługujących mu prawach do religii
 Każdy ma prawo wolnego wyznawania publicznie i prywatnie swojej wiary
 Nikt nie może zostać zmuszony do udziału w czynnościach lub obrzędach religijnych
 Każdy uznany przez państwo związek religijny ma prawo urządzać zbiorowe i publiczne nabożeństwa
 Autonomia związków wyznaniowych
 Naczelne stanowisko wyznania rzymsko-katolickiego
 Uznane przez państwo związki religijne rządzą się własnymi ustawami uznanymi przez państwo
- Podział związków wyznaniowych na Prawnie uznane (ok. 40) działających na podstawie polskich ustaw indywidualnych oraz
działających na podstawie ustaw zaborczych, a także związki prawnie nieuznane, które są tolerowane i nietolerowane.
- Konkordat Stolica Apostolska-Polska podpisany w Rzymie dnia 10 lutego 1925 r., wobec tego jest brak ustawy indywidualnej
dla Kościoła Katolickiego

-konstytucja z 23 kwietnia 1935r.

* utrzymanie w mocy przepisów wyznaniowych z konstytucji marcowej
*ochrona karna wolności sumienia i wyznania
*karalność przestępstw przeciwko religii i instytucjom religijnym.