Grupa A.

1. Opisać podstawowe systemy normatywne.

Istnienie norm społecznych zabezpiecza tożsamość społeczeństwa.

Punktem odniesienia systemów normatywnych jest dobro społeczne.

Różne systemy normatywne powiązane ze sobą, istnieją 4 normy:

System religijny – sankcja: potępienie;

odwołuje się do czynników ponadnaturalnych i wyobrażeń;
podstawowym czynnikiem jest tu kategoria grzechu i kary za grzech;
religia stanowi czynnik spoistości grupy i pozwala zachować ład społeczny E. Durkheim;
zachowania religijne wpływają na zachowania w sferze ekonomii – M. Weber;
znaczenie norm religijnych związane jest z systemem wychowania, rolą Kościoła i z tradycją;
System moralny – sankcja: wyrzuty sumienia;
Odwołuje się do sumienia ludzkiego i ocen ludzkich czynów jako dobrych i złych.
fakty moralne zawsze zawierają element oceny;
Sankcją są tutaj wyrzuty sumienia; (normy moralne zostały zinternalizowane)
Refleksja nad faktami moralnymi jest refleksją bardzo dawn. Platon, Arystoteles;
System obyczajowy – sankcja: ostracyzm;
Jest to system odwołujący się do tradycji. Podstawową sankcją jest tutaj wykluczenie z grupy.
Oddziaływanie norm obyczajowych jest tak silne,
że może to złamać nawet instynkt samozachowawczy człowieka;
system ten działa szczególnie silnie, gdy nie obowiązuje prawo np. w społeczeństwach pierwotnych;
Normy obyczajowe są najsilniej przymuszającymi normami oraz najbardziej spontanicznymi – McIver
System prawny – sankcja: przymus fizyczny:
Cechą wyróżniającą jest to, że sankcje prawne opierają się na przymusie fizycznym;
Prawo powstało wraz z powstaniem państwa oraz aparatu władzy po to, aby utrzymać porządek i ład;
Socjologię prawa rozwinęli Adam Podgórecki i Maria Borucka-Auctowa.
Szacunek do tej normy prawnej spada.
Zawiera w sobie możliwość użycia przemocy
(największą formą jest kara pozbawienia wolności – wykluczenia ze społeczeństwa).
2. Opisać dychotomiczną strukturę społeczeństwa.

Teoria zakłada spójność i porządek w społeczeństwie.

Konfliktowa teoria społeczeństwa oparta jest na dominacji jednych jednostek i podległości drugich.

Jest to specyficzna struktura społeczna traktowana jako forma organizacji opartej na stosowanej przez władzę sile i przymusie.

Marksistowska koncepcja struktury klasowej społeczeństwa to jedna z teorii konfliktowych społeczeństwa.

Podział dotyczy grup o kontrastowych cechach: są uprzywilejowani w opozycji do upośledzonych.

Takie relację oparte na asymetrycznej zależności.

Na tym tle kształtuje się negatywna zależność interesów:

korzyści i powodzenie jednej klasy są stratami i niepowodzeniem drugiej.

Brak spójności interesów powoduje walkę między klasami- tzw antagonizm.

Słabe strony koncepcji:

 niekompletność (nie obejmuje całego społeczeństwa; jest to koncepcja struktury

jednak skupiona tylko na dwóch kategoriach; założenie,
że ukierunkowana jest na określony wydźwięk ideologiczny;
pokazuje, że pozycja proletariatu jest na tyle marna,
że muszą ograniczać prawa i role kapitalistów

Mocne strony:

rola mobilizacyjna, prowadzi do zmiany (ma na celu uświadomienie,

że pozycję społeczną można zmienić, jest możliwe przesunięcie się na drabinie społecznej);
źródłem zmiany były nie tylko instytucje (związki zawodowe), ale i proces społeczny.

Wprowadza dwa terminy: Klasa w sobie – klasa, która się tworzy (na przykład w XIX wieku: chłopi -> kl. Robotnicza)

. Klasa dla siebie – klasa społeczna, która uświadamia sobie swoje położenie.

3. Cechy społeczeństwa globalizacyjnego.

Pojęcie społeczeństwa globalnego wprowadził socjolog Herbert Marshall McLuhan –

według jego koncepcji wszyscy mieszkańcy Ziemi, tworzą wielką wspólnotę, tzw. globalną wioskę.

Genezy powstania tego typu społeczeństwa należy szukać w niezwykle intensywnym postępie technologii,

co z kolei umożliwiło rozwój środków masowego przekazu, telekomunikacji.

Stworzyło to warunki do szybkiego przesyłania informacji w obrębie całego świata, komunikacji na szeroką skalę.

Zatem duże odległości i granice straciły na znaczeniu. Zmianie uległa świadomość człowieka,

a za tym poszły również przeobrażenia w strukturach organizacji, infrastrukturze narodów i państw.

W efekcie tego szybkiego rozwoju doszło do zmian na płaszczyźnie ekonomicznej, politycznej i kulturowej.

Zwiększyła się współzależność i współpraca między państwami, narodami i systemami gospodarczymi,

powstały międzynarodowe organizacje, zaś kultury ujednoliciły się.

Zbiorowości ludzkie zostały coraz mocniej powiązane rozbudowaną siecią zależności finansowych, ekonomicznych,

politycznych, gospodarczych i kulturalnych.

Grupa B.

1. Naród i czynniki narodotwórcze.

Naród – wspólnota losów dziejowych (konstytuuje zbiorowość łączącą wspólne dzieje).

Wyróżnia ją poczucie świadomości narodowej, trwałość (jest szczególnie trwałą formą zbiorowości, która daje jednostce język

, związek z ziemią ojczystą miejsce w dziejach i miejsce w łańcuchu pokoleń – prowadzi to do identyfikacji narodowej).

Czynniki:

Terytorialny – pozwala na trzymanie zbiorowości w skupieniu i oddziaływanie na siebie

Stosunek do terytorium [koncepcja Stanisława Ossowskiego: stworzył pojęcie ojczyzny w sensie prywatnym

(lokalna, do której czujemy emocjonalny stosunek) i ojczyzny w sensie ideologicznym]

Czynnik etniczny – bez tego naród powstanie (nie jest to conditio sine qua non) –

grupa ludzi o określonym pochodzeniu etnicznym; grupy etniczne, które zaczynają się zbliżać do siebie i przekształcają się w grupy narodowe.

2. Schemat funkcjonalny struktury społecznej.

Funkcjonalny. W tym schemacie struktura społeczna uznawana jest za system stosunków i wzajemnych zależności

wynikających z podziału funkcji i wymiany usług

. Jest wytworem integracyjnej teorii społeczeństwa (struktura społeczna jako zintegrowany system utrzymywany w harmonii dzięki stale trwającym procesom).

Na podstawie analizy funkcjonalnej Robert Merton wyróżnił 5 typów indywidualnego przystosowania:

konformizm – zapewnia równowagę w społeczeństwie, jest zorientowany na podstawowe wartości

innowacja – spowodowana intensywnym dążeniem jednostki do sukcesu, przyczynia się do rozwoju społeczeństwa

rytualizm – z obawy przed ostrą konkurencją jednostka odrzuca dążenie do szybkiego awansu, co prowadzi do rutynizacji życia

wycofanie – odrzucenie celów kulturowych i środków instytucjonalnych (jednostka pozostaje częścią społeczeństwa, ale jest w nim obcą osobą)

bunt – negacja celów i wartości wyznawanych w społeczeństwie, prowadzi do chęci przekształcania struktury społecznej

, i która zmienia gwałtownie strukturę lecz niekoniecznie na dobre.

Dychotomiczny. Teoria zakłada spójność i porządek w społeczeństwie.

Konfliktowa teoria społeczeństwa oparta jest na dominacji jednych jednostek i podległości drugich.

Jest to specyficzna struktura społeczna traktowana jako forma organizacji opartej na stosowanej przez władzę sile i przymusie.

Marksistowska koncepcja struktury klasowej społeczeństwa to jedna z teorii konfliktowych społeczeństwa.

Dzieli władzę na dwie kategorie

: władza ekonomiczna – wyrażona w przewadze ekonomicznej jednych ludzi nad drugimi, wynikającej z posiadania środków produkcji;

władza polityczna – zdolność narzucania i wykonywania decyzji.

Gradacyjny. – Wiliam Warner w latach 1942-1947, USA

Powstała ona na podstawie kilkuletniego badania miasteczka o kryptonimie Yankee City w USA.

Autor swoje badania oparł na gradacji prostej ekonomicznej, inne czynniki miały ją dopełniać.

Jest to koncepcja, która ujmuje oddziaływanie jednych czynników na drugie, na przykład wykształcenia na zarobki

. nie jest zjawiskiem trwałym. Społeczeństwo ciągle podlega własnej restrukturyzacji.

Warner stosował pojęcie statusu społecznego lub też pozycji społecznej.

Na podstawie tego sporządził diagram, na którym podzielił społeczeństwo na 6 klas:

 Klasa wyższa-wyższa – stare rody

 Klasa niższa-wyższa – nowe rody
 Klasa wyższa-średnia – solidni ludzie, dyrektorzy, menadżerowie
 Klasa niższa-średnia – majstrowie, kupcy, urzędnicy, ludzie dobrze zarabiający
 Klasa wyższa-niższa - ludzie mało zarabiający
 Klasa niższa-niższa –ludzie słabej reputacji, bezrobotni, niechętni do pracy, przestępcy

3. Porównanie systemów normatywnych moralnych i religijnych.

Systemy moralne i religijne powiązane między sobą.

Normy religijne charakteryzują się tym, iż są obowiązujące jedynie w określonej wspólnocie religijnej czy wyznaniowej,

mają zatem ograniczony zasięg oddziaływania.

Normy moralne, to zasady postępowania człowieka, o charakterze absolutnym, co oznacza,

że w ich przypadku mówimy o bezwzględnym nakazie bądź zakazie. Normy moralne opierają się na rozróżnieniu tego, co dobre i złe,

wynikają z powszechnego zaklasyfikowania jakiegoś działania jako dobre lub godne potępienia

. Obowiązują one całe społeczeństwa, nie tylko pojedyncze osoby, mają, wobec tego charakter grupowy, a ponadto powszechny, co sprawia,

że obowiązują wszystkich członków danej społeczności, bez względu na czas, miejsce czy sytuację.

Różnią się tym, że normy moralne dotyczą cale społeczeństwo, a normy religijne działają tylko w określonej wspólnocie religijnej.

Przy tym wszystkim nie da się utworzyć pojęć moralnych na podstawie pojęć religijnych, ludzie bezspornie opierają przekonania moralne o przekonania religijne.

Grupa C.
 1. Anomia społeczeństwa według E. Durkheima.

Emil Durkheim – pierwsze badania socjologiczne na temat samobójstw

(usiłowane i udokumentowane; definicja socjologiczna: gwałtowne wyjście ze społeczeństwa).

Wprowadza wtedy pojęcie anomii – udokumentowane w zabójstwach usiłowanych.

Jednostka nie jest wtedy w stanie dostosować się do norm, podporządkować się im.

2. Gradacyjna struktura społeczeństwa.

Gradacyjna. – Wiliam Warner w latach 1942-1947, USA

Powstała ona na podstawie kilkuletniego badania miasteczka o kryptonimie Yankee City w USA.

Autor swoje badania oparł na gradacji prostej ekonomicznej, inne czynniki miały ją dopełniać.

Jest to koncepcja, która ujmuje oddziaływanie jednych czynników na drugie, na przykład wykształcenia na zarobki. nie jest zjawiskiem trwałym.

Społeczeństwo ciągle podlega własnej restrukturyzacji. Warner stosował pojęcie statusu społecznego lub też pozycji społecznej.

Na podstawie tego sporządził diagram, na którym podzielił społeczeństwo na 6 klas:

 Klasa wyższa-wyższa – stare rody

 Klasa wyższa-niższa – nowe rody
 Klasa wyższa-średnia – solidni ludzie, dyrektorzy, menadżerowie
 Klasa średnia-niższa – majstrowie, kupcy, urzędnicy, ludzie dobrze zarabiający
 Klasa niższa-wyższa - ludzie mało zarabiający
 Klasa niższa-niższa –ludzie słabej reputacji, bezrobotni, niechętni do pracy, przestępcy

3. Kultura w ujęciu socjologicznym.

Kultura – rodzaj aktywności, sposób życia jednostek i grup społecznych.

Żadna kultura nie istnieje bez społeczeństwa, to są naczynia połączona, obie te rzeczy są ze sobą związane.

Kultura i społeczeństwo zazębiają się ze sobą.

Robert Bierstedt – kultura to wszystko to, co ludzie czynią, myślą i posiadają.

Wartości kulturowe – idee, które określają to, co przyjmujemy za ważne, istotne.

Istotną rolę w tworzeniu kultury odgrywają normy (reguły zachowania, które odzwierciedlają wartości kultury)

Wartości i normy są zinterioryzowane (uzewnętrznione).

Dyfuzja kulturowa – w czasie (zmieniają się wartości i normy kulturowe w procesie rozwoju;

jedne słabną, drugie nabierają większego znaczenia);

w przestrzeni (geograficzna, wpływy jednej kultury na drugiej kulturę).

Czynniki kulturowe wpływają na nasze zachowanie.

Różnorodność kulturowa – różnorodność zachowań, praktyk

. Małe społeczeństwa są bardziej jednorodne kulturowo (homogeniczne kulturowo).

Przeciwieństwem jest heterogeniczność (zróżnicowanie).

Subkultury – wyodrębnione grupy wyróżniające się ze społeczeństwa swoimi wzorcami zachowania.

Kultura pełni rolę stabilizacyjną, utrwala wartości i normy w społeczeństwie.

Praktykowane przez społeczeństwo stają się wyróżnikiem kulturowym danego społeczeństwa

. Jednocześnie są źródłem potencjalnych zmian, przekształceń.

Kontrkultury – kultury głoszące treści alternatywne wobec kultury dominującej.

Ruchy społeczne generalnie mają kontrkulturowy charakter, czyli działają „przeciwko” czemuś obowiązującemu.

Aktywizują zarówno tych działających na poziomie subkultur, jak i kontrkultur, które mają aspiracje do zmiany głębszej.

Każda kultura posiada osobne wzory zachowań, które dla innej są obce

(np. gościnność, która może być odrzucana i kontestowana w innym społeczeństwie.

Etnocentryzm – przekonanie, że jedna kultura jest lepsza, a inne gorsze.

Szok kulturowy – zdezorientowanie co do tego, co znaczą dane wartości. Występuje przy poznawaniu innych kultur.

Renesans kultur lokalnych – następuje zwrot w stronę lokalności.

W procesie globalizacji kultury lokalne uległy marginalizacji,

następuje redefinicja wartości kultur lokalnych, regionalnych. Obserwujemy także renesans kultur narodowych.

Przemiany kulturowe – przełom w świecie wartości, symboli

. Te zmiany toczą się w obrębie pokolenia, a nie, jak dawniej, z pokolenia na pokolenie (np. korzystanie z technologii informacyjnych).

W obrębie 20-letniego interwału (pokolenia), a więc zmiany dokonują się częściej niż co 20 lat.

Regulacje kulturowe – zawsze są zrelatywizowane, każda społeczność tworzy sobie wartości i normy i sama reguluje,

jak należy ich przestrzegać. Reguluje tych, którzy są w obrębie oddziaływania danej kultury.

Rozwija się koncepcja społeczeństwa opartego na wiedzy (wiedza staje się zmienną zależną).

Rozwój społeczeństwa zależy od stopnia wiedzy członków (stąd ścieżki edukacyjne).

Wiedza wpływa na nasze przekonania, aktywność, nabywanie umiejętności, interioryzacji norm i wartości.