1. KIM JEST CZŁOWIEK?

Cechy charakterystyczne dla człowieka nazywano mianem natura ludzka lub antropologia
filozoficzna. Wybitni przedstawiciele m.in. Niemiecki uczony Max Scheler i polski filozof
Roman Ingarden.
Kognitywistka – interdyscyplinarna dziedzina wiedzy, która wykorzystuje wyniki badań
ludzkiego mózgu, aby wytłumaczyć jak działa ludzki rozum.

Co istnieje:
Metafizyka – skupia się na poszukiwaniu istoty istnienia, najczęściej poza przyrodą.
Ontologia – nauka o bycie i istnieniu ogółu
Monizm – (jeden- jedyny) zakłada jedność i jednolitość bytu. Zgodnie z tym poglądem wszystko,
co istnieje, jest zbudowane z jednej substancji.
Dualizm – (dwa) wskazuje, że byt składa się z dwóch substancji: materii (ciała, substancji
fizycznej) którą można doświadczać zmysłowo oraz duchowo, niedostępnego dla zmysłów.
Spirytualizm – uznaje, że istnieje wyłącznie substancja duchowa, która jest budulcem
wszystkiego co jest.
Materializm – zakłada, że realne są tylko byty materialne, dostępne dla zmysłów oraz istniejące
w czasie i przestrzeni.

Wybieranie i decydowanie:
Woluntaryzm – koncepcja wolności woli, oznaczający zespół poglądów szczególnie
akcentujących rolę woli w etyce i życiu ludzkim. W woluntaryzmie wola jest najwyższą władzą
człowieka.
Determinizm - wszystkie zdarzenia w ramach przyjętych paradygmatów są połączone związkiem
przyczynowo-skutkowym, a zatem każde zdarzenie i stan jest zdeterminowane przez swoje uprzednio
istniejące przyczyny.

Uczucia i emocje:
Emocjonalizm - pogląd, według którego głównym motorem wszelkich działań człowieka są
emocje.
Empatyzm – zakłada, że podstawą poznania w wymiarze moralnym jest wczucie się w emocje
człowieka.
Emotywizm – przedkłada emocjonalny ogląd rzeczywistości nad poznanie racjonalne.

Monizm spirytualistyczny - pogląd, że człowiek jest bytem wyłącznie duchowym, a jego ciało w
rzeczywistości nie istnieje.
Monizm materialistyczny – pogląd, zgodnie z którym człowiek jest wyłącznie bytem
materialnym, a duchowy wymiar jego życia jest wtórnym efektem rozwoju ciała
Dualizm radykalny – pogląd, że człowiek jest bytem złożonym z dwóch substancji (duchowej i
materialnej), w którym dusza jest nadrzędna wobec ciała.
Dualizm umiarkowany – pogląd, według którego ciało i dusza człowieka stanowią nierozerwalną
całość (psychofizyczną jedność).
Personalizm – zakłada jedność duchowo-cielesną człowieka, akcentuje znaczenie osoby ludzkiej.
 2. CZŁOWIEK ISTOTĄ SPOŁECZNĄ
Czym jest status społeczny?
Statusy przypisane – przysługują nam niezależnie od naszej woli np. dziecko staje się córką lub
synem swoich rodziców już w momencie narodzin.
Statusy osiągane - wynikają bezpośrednio lub pośrednio z decyzji i starań, jakie podejmujemy w
ciągu naszego życia.

Czym jest rola społeczna?

Z posiadaniem każdego statusu wiąże się odgrywanie roli społecznej, czyli prezentowanie w
kontaktach z innymi ludźmi określonych podstaw i zachowań.

Potrzeby człowieka:
Oznacza u człowieka poczucie niespełnienia, braku czegoś,
co jest niezbędne do życia, odpowiedniego funkcjonowania,
podtrzymania gatunku czy roli społecznej. Zaspokojenie tej potrzeby
jest podstawowym czynnikiem motywującym,
skłaniającym jednostkę do działania.

Formy życia społecznego:

Życie każdego z nas toczy się w ramach wielu zbiorowości ludzkich.
Zbiorowość społeczna - zbiór osób, zajmujących w danym czasie, trwale lub nie, daną przestrzeń,
między którymi dochodzi do interakcji i pojawiać mogą się stosunki społeczne.
Społeczność - połączona ze sobą za pomocą więzi społecznych zbiorowość ludzi należących do
pewnego środowiska społecznego i powiązanych ze sobą.
Społeczność lokalna - zbiorowość zamieszkująca wyodrębnione, stosunkowo niewielkie terytorium,
jak np. parafia, wieś czy osiedle, w której występują silne więzi wynikające ze wspólnych interesów i
potrzeb.
Grupa społeczna- Grupa społeczna, jedno z podstawowych pojęć socjologii. Grupa społeczna jest
zbiorowością ludzi zespolonych więzią społeczną, przejawiającą się w poczuciu łączności,
przynależności grupowej i działaniu na rzecz realizacji wspólnych celów.
Społeczeństwo - społeczeństwo to dużą, wyraźnie wyodrębniona społeczność, która stanowi pewien
zamknięty układ, mający wyspecjalizowane instytucje różnego typu.

Spójność grup społecznych:

właściwość grupy społecznej polegająca na tym, że w danej grupie nie występują wyraźnie
odróżniające się od całości podgrupy. Jednak aby dana zbiorowość tego typu mogła spełniać soje
funkcje, powinna być spójna. Sprzyja temu sytuacja, w której relacje między członkami grupy są
oparte na zasadach: ZAUFANIA, WZAJEMNOŚCI I POMOCY.

Podział grup społecznych:

grupy małe – kilku-kilkunastoosobowe (np. rodzina, grupa rówieśnicza)
grupy duże – o strukturze składającej się z różnych podgrup (np. klasa, grupa zawodowa).
grupy ekskluzywne (zamknięte) – stosujące liczne i rygorystyczne kryteria przyjęć nowych
członków, na przykład rodzaj wykonywanego zawodu
grupy inkluzywne – otwarte dla wszystkich.
grupy pierwotne – charakteryzujące się osobistym i emocjonalnym typem więzi między członkami,
przy czym przynależność do grupy nie zawsze jest dobrowolna (np. rodzina, grupa rówieśnicza).
grupy wtórne – tworzone dla osiągnięcia konkretnego celu, charakteryzujące się formalnym i
rzeczowym typem więzi, przy czym komunikacja między członkami.
grupy ma charakter nieosobowy (np. partie polityczne).
grupy formalne – mające prawie określoną strukturę, cel i normy, zwykle odznaczają się
bezosobowym typem więzi (np. organizacje polityczne czy społeczne).
grupy nieformalne – oparte zwykle na normach zwyczajowych, cechujące się więzami o charakterze
osobistym i nie formalną strukturą wewnętrzną (np. subkultury młodzieżowe).

Możemy również wyróżnić:

grupy celowe – tworzone dla realizacji określonych zadań (np. stowarzyszenia, fundacje).
grupy terytorialne – ludność wiejska, ludność miejska.
klasy i warstwy społeczne.
Należy pamiętać także, iż socjologowie jako jedną z podstawowych grup społecznych wyróżniają
rodzinę.

3. DOBRO WSPÓLNE
Czym jest dobro wspólne?
Dobro wspólne (łac. bonum commune) jest pojęciem, które należy rozumieć, jako dbanie o interes
ogółu. Ma za zadanie doprowadzić do osiągnięcia pozytywnych rezultatów przez wszystkich, a nie
tylko przez jakąś wybraną jednostkę.

Koncepcja Jacques’a Maritaina:

Dwudziestowieczny francuski filozof Jacques Maritain definiował dobro wspólne jako ogół zasobów
wytworzonych przez dane społeczeństwo oraz wyznawanych przez nie zasad, które są niezbędne, aby
jego członkowie mogli rozwijać się duchowo i realizować swoje cele.

Dobro wspólne według Maritaina:

Dobra materialne np. środki niezbędne ludności do utrzymania, narzędzia technologie, instytucje
Dobra polityczne np. ustrój demokratyczny, sprawiedliwe sądownictwo, bezpieczeństwo, tolerancja
Dobra duchowe np. zasady moralne, osiągnięcia intelektualne, tradycja, obyczaje, dzieła kultury,
dziedzictwo historyczne

Dobro wspólne w zbiorowości:

Zazwyczaj o  dobru wspólnym mówi się w kontekście funkcjonowania państwa, jednak jest ono
ważne także w  ramach różnych zbiorowości. Samo istnienie niektórych z tych wspólnot jest
postrzegane jako wartość, a więc stanowią one dobro wspólne dla ich członków. Najważniejszą z 
takich grup jest rodzina, która umożliwia tworzącym ją osobom rozwój, zapewnia poczucie bliskości,
wsparcie w trudnych sytuacjach oraz środki materialne niezbędne do życia.

Obowiązki wobec wspólnoty:

Z przynależności do grupy dla każdego jej członka wynika szereg obowiązków. Realizacja przez
człowieka zobowiązań wobec zbiorowości sprawia, że przyczynia się on do dobra wspólnego.
Obowiązki obywateli: płacenie podatków, nauka do 18 roku życia, obrona Ojczyzny, przestrzeganie
prawa RP.

Tolerancja w życiu społecznym:

Aby dane społeczeństwo sprawnie i poprawnie funkcjonowało potrzebna jest tolerancja. Tolerancja
musi dotyczyć zarówno religii, wyborów życiowych, wyglądu, opcji politycznych i szeregu innych
wydawać by się mogło prozaicznych spraw. Jednak one wszystkie razem składają się właśnie na nasze
życie w społeczeństwie

Inne wartości i podstawy sprzyjające realizacji dobra wspólnego

Roztropność - Oznacza umiejętność właściwego dobierania środków prowadzących do realizacji
założonego celu. W starożytności określano ją mianem „mądrości praktycznej”.
Jest szczególnie istotna dla osób sprawujących władzę. Sprzyja podejmowanie takich decyzji i działań,
które przynoszą korzyści całej wspólnocie.
Kompromis – jest to porozumienie zawarte między stronami sporu, zwykle w wyniku wzajemnych
ustępstw. Kompromis Możliwy jest w sytuacji, kiedy obie strony sporu zdecydują się na częściową
rezygnację z własnych oczekiwań czy żądań – tak, aby każda z nich mogła coś zyskać na ugodzie.
Pokój społeczny - Pokój społeczny umożliwia współpracę członków wspólnoty w realizacji
wspólnych celów.

Czym jest sprawiedliwość społeczna?

sprawiedliwość społeczna, która w potocznym rozumieniu oznacza przyznanie człowiekowi tego, co z
tytułu jego wkładu pracy lub zasług słusznie mu się należy lub w ujęciu prawnym przyznanie każdej
jednostce należnych jej praw wynikających z zasad demokracji.
Współczesne postulaty zgłaszane w imię sprawiedliwości społecznej dotyczą głównie:
- likwidacji wszelkich form przemocy, wyzysku i dyskryminacji
- zniesienia nienależnych przywilejów przysługujących różnym grupom społecznym
- przyznania wszystkim obywatelom takich samych praw
- zapewnienia każdemu dostępu do podstawowych dóbr i usług, umożliwiających godne życie

Czym jest sprawiedliwość społeczna?

sprawiedliwość społeczna, która w potocznym rozumieniu oznacza przyznanie człowiekowi tego, co z
tytułu jego wkładu pracy lub zasług słusznie mu się należy lub w ujęciu prawnym przyznanie każdej
jednostce należnych jej praw wynikających z zasad demokracji.
Współczesne postulaty zgłaszane w imię sprawiedliwości społecznej dotyczą głównie:
- likwidacji wszelkich form przemocy, wyzysku i dyskryminacji
- zniesienia nienależnych przywilejów przysługujących różnym grupom społecznym
- przyznania wszystkim obywatelom takich samych praw
- zapewnienia każdemu dostępu do podstawowych dóbr i usług, umożliwiających godne życie

4. DOBRO JEDNOSTKI A DOBRO WSPÓLNE

Czym jest indywidualizm?
Ogólne poczucie niezależności i odrębności osobistej; postępowanie odbiegające od ogólnie
przyjętych wzorów, rozpowszechnionych sądów, niekiedy nieliczące się z normami społecznymi.
Myśliciele zwracają uwagę na kilka aspektów indywidualizmu. Wskazują, że w życiu człowieka
przejawia się on:
- dążeniem do samodzielności i niezależności od innych ludzi
- skupieniem się na samorealizacji oraz samodoskonaleniu
- potrzebą postępowania zgodnie z własnymi przekonaniami, co zazwyczaj łączy się z krytycznym
podejściem nakazów
- przekonaniem o własnej wyjątkowości.

Indywidualizm a egoizm:
Indywidualizmu nie należy utożsamiać z egoizmem, choć oba pojęcia często są ze sobą łączone.
W uproszczeniu egoizm można określić jako troskę o własny interes. Kierujący się nim człowiek
podejmuje tylko takie działania, które przynoszą korzyść jemu samemu. Nie zwraca natomiast uwagi
na dobro innych osób czy dobro wspólne.

Czym jest kolektywizm?

Przeciwieństwem indywidualizmu jest kolektywizm. Zakłada on, że dobro wspólnoty oraz interes
publiczny są ważniejsze niż dobro indywidualne i  interes własny jednostki. Kolektywizm zwykle jest
konsekwencją tego, że członkowie danej grupy utrzymują między sobą bliskie więzi i silnie się z nią
utożsamiają. Postrzegają oni dobro wspólne jako główny cel własnych dążeń.

Sprawiedliwość społeczna:
Sprawiedliwość społeczna − idea zakładająca, że podział dóbr w społeczeństwie, relacje między
tworzącymi je grupami, a także sposób traktowania obywateli przez państwo powinny być regulowane
z uwzględnieniem zasad równości i solidarności.