Forensisch onderzoek in de praktijk

Forensisch onderzoek in de praktijk – Ton van den Bersselaar

Sanne Hereijgers
320p138
1 28-09-2022
 Inhoud
Les 1.......................................................................................................................................................3
Wat is forensisch onderzoek?.............................................................................................................3
Forensische opsporing........................................................................................................................3
Forensisch onderzoek is onderverdeeld in de volgende groepen:.....................................................3
Klein woordenboek:...........................................................................................................................3
Verschillende graden van complexiteit..............................................................................................4
Procesmodel Forensische Opsporing:................................................................................................4
Les 2.......................................................................................................................................................5
Technische onderzoeksmethoden......................................................................................................5
Overlijdensonderzoeken....................................................................................................................5
Bewijs (strafrecht)..............................................................................................................................5
Onrechtmatig verkregen bewijs.........................................................................................................6
Opdracht............................................................................................................................................6
Les 3.......................................................................................................................................................7
Laboratoriumonderzoek.....................................................................................................................7
Deskundigheidsgebieden NFI.............................................................................................................7
Onderzoek..........................................................................................................................................7
Deskundigen.......................................................................................................................................7
Communicatieproblemen...................................................................................................................7
Opdracht............................................................................................................................................8
Les 4.......................................................................................................................................................9
Op het lab...........................................................................................................................................9
Contaminatie......................................................................................................................................9
Bemonstering.....................................................................................................................................9
Contactsporen....................................................................................................................................9
Bemonsteren van biologische sporen..............................................................................................10
Opdracht..........................................................................................................................................10
Zelfreflectie..........................................................................................................................................11
Bronvermelding:...................................................................................................................................12

Forensisch onderzoek in de praktijk – Ton van den Bersselaar

Sanne Hereijgers
320p138
2 28-09-2022
 Les 1
Wat is forensisch onderzoek? 1 
Technisch onderzoek om bewijsmateriaal van misdrijven te verkrijgen, o.m. van slachtoffers en lijken
in verband met vermeende moord, mishandeling e.d. Grondlegger voor het forensisch onderzoek ten
bate van mensenrechten was de Amerikaan Clyde Snow. Vooral de organisatie Physicians for Human
Rights is actief in dit onderzoek. In Nederland heeft de Johannes Wier Stichting een werkgroep die
zich bezighoudt met forensisch onderzoek voor mensenrechten. Middelen van dergelijk onderzoek
zijn o.m. het bestuderen van botten, tanden, DNA, weefselresten, kledingresten, voorwerpen op
lichamen gevonden e.d. Post-mortem onderzoek (of autopsie) speelt in toenemende mate een rol in
onderzoek van buitengerechtelijke executies, zoals bij het opgraven van lijken uit anonieme graven
waarvoor leger of doodseskaders verantwoordelijk zouden zijn. Richtlijnen voor dit forensisch
onderzoek zijn o.m. vervat in een `VN Verklaring over buitengerechtelijke executies`. Deze stelt dat
men zich niet van een lijk zal ontdoen voordat lijkschouwing is gehouden door een arts die zo
mogelijk specialist is op het gebied van forensische pathologie.

Forensisch betekent “de rechtspraak ten dienst staand” 2

Forensische opsporing
Forensische opsporing heeft verschillende aspecten zoals:

 Het vastleggen van het plaats delict, zoals het is aangetroffen nadat het misdrijf heeft
plaatsgevonden.
 Het veiligstellen van technische forensische sporen die zijn achtergebleven op PD.
 Het identificeren van verdachten en betrokkenen
 Het interpreteren van de gevonden sporen om de feitelijke omstandigheden vast te stellen.
 Het opbergen van de veiliggestelde gevonden sporen en het onderzoeken van deze sporen.

Forensisch onderzoek is onderverdeeld in de volgende groepen:

 FTO: Forensisch technisch onderzoek: Dit houdt het onderzoek naar personen, objecten en
gebeurtenissen in op basis van het verzamelen en analyseren van fysieke sporen. Dit gebeurt
op het NFI (Nederlands Forensisch Instituut) en bij de technische recherche.
 FIO: Forensisch informatieonderzoek: Dit houdt het onderzoek van informatie over personen,
gebeurtenissen en objecten in op basis van het verzamelen en analyseren van informatie
door middel van datamining.

Klein woordenboek: 3
 Plaats delict (PD): Fysieke/ geografische plaats waar een mogelijke handeling is verricht.
 Stuk van overtuiging (svo): Verzamelnaam voor de volgende verschijningsvormen van sporen.
 Spoor: Fysiek object dat is achtergebleven dan wel is of wordt af- of uitgescheiden.
 Sporendrager: Medium waarop/ waarin/ waaraan zich een spoor bevindt.
 Spoorafdruk: Kunstmatige sporendrager als het spoor of de sporendrager niet veiliggesteld
kan worden.
 Monster: Deel van een spoor dat als representatief wordt gezien voor het geheel.

1
https://www.encyclo.nl/lokaal/10500
2
PowerPointpresentatie Dia 11
3
PowerPointpresentatie Dia 20, 21 en 24
Forensisch onderzoek in de praktijk – Ton van den Bersselaar
Sanne Hereijgers
320p138
3 28-09-2022
  Chain of custody (bewaarketen van sporen): Het vastleggen van alle handelingen omtrent
gevonden sporen vanaf het moment van veiligstellen
 Chain of evidence (bewijsketen): De opbouw van het bewijs

Verschillende graden van complexiteit

Plaats delicten zijn te onderscheiden in verschillende graden van complexiteit. Er zijn vier graden van
complexiteit:

 Standaard PD. Dit is bijvoorbeeld een eenvoudige inbraak.

 Maatwerk PD. Hierbij zijn meerdere verdachten met veel sporen zoals bij een complexe
inbraak.
 Maatwerk-plus PD. Hieronder vallen onder andere moordzaken, die onder leiding van een
coördinator worden uitgevoerd.
 Calamiteiten PD. Dit zijn grote incidenten die landelijk bekend zijn zoals bijvoorbeeld een
busongeluk of een neergestort vliegtuig. Dit onderzoek wordt gedaan door het Landelijk
Team Forensische Opsporing.

Verzamelnaam voor de
volgende verschijningsvormen
Van sporen
Procesmodel Forensische Opsporing:
Het proces van forensische opsporing gaat altijd volgens een stappenplan:

 Planning forensische opsporing: De onderzoekers krijgen een casus om aan te werken.

 Onderzoek plaats delict: Het plaats delict wordt onderzocht aan de hand van het 4 fase
model (oriëntatiefase, voorbereidende fase, onderzoeksfase, afrondingsfase), waarna het
resultaat wordt vastgelegd in een proces-verbaal van het onderzoek plaats delict. In deze
stap worden ook werkopdrachten gemaakt voor het vervolgonderzoek van de gevonden
sporen.
 Onderzoek sporen: Volgens de geldende forensisch onderzoek normen worden sporen door
deskundigen (zowel intern als extern) onderzocht. Ook dit resultaat wordt vastgelegd in een
proces-verbaal van spoor onderzoek.
 Analyse: De uitkomsten van de eerdere onderzoeken worden geanalyseerd en vergeleken
met andere delicten, sporen, personen of omstandigheden. Eventuele overeenkomsten
worden vastgelegd in een forensische analyse.
 Interpreteren: Alle resultaten van het onderzoek worden bekeken en er wordt een
hypothese opgesteld die wordt vastgelegd in een nieuw proces-verbaal.

Met de verkregen processen-verbaal wordt verder gewerkt door andere afdelingen binnen het
rechtssysteem.
Forensisch onderzoek in de praktijk – Ton van den Bersselaar
Sanne Hereijgers
320p138
4 28-09-2022
 Forensisch onderzoek in de praktijk – Ton van den Bersselaar
Sanne Hereijgers
320p138
5 28-09-2022
 Les 2
Technische onderzoeksmethoden4
 Sporen met identificatiewaarde: Sporen die kunnen leiden tot identificatie van slachtoffers of
verdachten.
 Sporen met een reconstructiewaarde: sporen die het verhaal vertellen van wat er is gebeurd.
 Sporen met een coördinatiewaarde: Sporen die in relatie staan tot elkaar.

Persoonsgebonden sporen zijn stoffen die lichaamseigen zijn en achterblijven op een pd. Deze
sporen vertellen iets over een persoon. Dit is bijvoorbeeld DNA, bloedsporen of vingerafdrukken.

Niet persoonsgebonden sporen zijn sporen die niet direct leiden tot een persoon maar naar
eigendommen of gebruikte objecten van een persoon. Dit zijn bijvoorbeeld schoensporen, vezels,
bandsporen, schotresten, chemische resten en andere sporen.

Overlijdensonderzoeken
Er zijn verschillende mogelijke hypothesen bij overlijdensonderzoeken.

 Natuurlijk overlijden: hierbij is niemand betrokken of verantwoordelijk.

 Niet natuurlijk overlijden ten gevolge van een ongeval: bij dit overlijden is er sprake van
gevolg van een gebeurtenis waar niemand verantwoordelijk is.
 Niet natuurlijk overlijden ter gevolg van zelfdoding.
 Niet natuurlijk overlijden ter gevolg van een misdaad: iemand anders is verantwoordelijk
voor de dood.

Bewijs (strafrecht)5
In het strafrecht is het bewijs de informatie die aantoont dat de verdachte datgene heeft gedaan
waarvan hij beschuldigd wordt. De beschuldiging staat normaal gesproken in de tenlastelegging.

Bewijs kan bijvoorbeeld bestaan uit:

- Verklaringen van mensen die vertellen wat ze gehoord of gezien hebben. Deze kunnen
bijvoorbeeld zijn:
1. Proces-verbaal van een ambtenaar
2. Aangifte van slachtoffers
3. Getuigenverklaringen
4. Verklaringen van de verdachte zelf
- Verklaringen door deskundigen
- Documenten, beeldmateriaal, geluidsopnamen
- Voorwerpen met aanwijzingen rond de manier waarop iets is gebeurd.

De uitslagen van technische onderzoeken kunnen dienen als bewijs. De bewijskracht kan variëren
van een aanwijzing tot onbetwist bewijs.

4
PowerPointpresentatie Dia 5
5
PowerPointpresentatie Dia 18
Forensisch onderzoek in de praktijk – Ton van den Bersselaar
Sanne Hereijgers
320p138
6 28-09-2022
 Onrechtmatig verkregen bewijs6
In het Wetboek van Strafvordering staan de eisen waaraan het bewijs moet voldoen (art. 338-344a).
Als het bewijs niet aan de regels voldoet en ook niet meer kan worden hersteld, bepaalt art. 359a
welke van de volgende maatregelen wordt toegepast: er volgt strafvermindering, het bewijs wordt
genegeerd, het openbaar ministerie wordt niet ontvankelijk verklaard.

Opdracht7
In onze opdracht hebben we zaak 01-234835-19 behandeld waar als technisch bewijs het Y-
chromosomale DNA is aangetroffen wat tot veroordeling leidde. In deze zaak was geen sprake van
onrechtmatig verkregen bewijs.

6
PowerPointpresentatie Dia 21
7
https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?
id=ECLI:NL:RBOBR:2021:4902&pk_campaign=rss&pk_medium=rss&pk_keyword=uitspraken
Forensisch onderzoek in de praktijk – Ton van den Bersselaar
Sanne Hereijgers
320p138
7 28-09-2022
 Les 3
Laboratoriumonderzoek
De hulp van een forensisch laboratorium is in toenemende mate nodig voor verschillende politie- en
OM-onderzoeken, waarvan het bekendste forensisch laboratorium in Nederland het NFI (Nederlands
Forensisch Instituut) is. Andere Nederlandstalige FO-laboratoria zijn; DNA Research Forensic
Laboratory, Maastricht Institute of Forensic Science, Verilabs, IFS (Independent Forensic Services) en
Baseclear BV.

Deskundigheidsgebieden NFI
Het NFI heeft veel verschillende gebieden. Bijvoorbeeld: pathologie (pathologie), toxicologie
(toxiciteit), medicijnen, microsporen (onder een microscoop), fysische en chemische technologie
(bijv. brandonderzoek), digitale technologie en biometrie (telefoonopnamen, bewakingscamera's),
menselijke biologische sporen (bijv. DNA), bloed, speeksel) en de Nederlandse DNA-databank.

Onderzoek
Het Forensisch onderzoek heeft veel vragen waar we antwoord op willen. Deze zijn bijvoorbeeld van
wie bloedsporen af komen en of er met bepaalde vuurwapens is geschoten.

Het laboratorium doet technisch en wetenschappelijk onderzoek naar de wijze waarop mogelijke
delicten zijn gepleegd. Dit gebeurt op aanvraag van de zittende magistratuur, de politie en het OM.
Het laboratoriumonderzoek is onderverdeeld in 19 deskundigheidsgebieden.

Deskundigen
De deskundigenwet schrijft voor dat deskundigen aan bepaalde eisen moeten voldoen. Deze
kwaliteit wordt gegarandeerd door gebruik te maken van een register (NRGD). NRGD = Nederlands
Register Gerechtsdeskundigen.

De werkwijze8 van benoemen gaat als volgt:

• FO vraagt aan de OvJ een benoeming van een deskundige.

• OvJ vordert benoeming deskundige bij de Rechter-Commissaris.
• RC geeft de benoeming af
• Sporen met aanvraag en benoeming gaan naar het laboratorium

Communicatieproblemen
Ondubbelzinnigheid betekend dat het deskundigen soms niet goed lukt om over te brengen wat ze
duidelijk willen maken. De kern van het probleem ligt in de communicatie tussen de makers van deze
rapporten en de gebruikers. De oplossing hiervoor is het rapporteren van resultaten op een zodanige
manier dat het niet dubbelzinnig opgevat kan worden en toe te passen is. In het proces van
strafrecht is dit uitermate belangrijk voor de objectiviteit binnen een casus.

8
PowerPointpresentatie Dia 11
Forensisch onderzoek in de praktijk – Ton van den Bersselaar
Sanne Hereijgers
320p138
8 28-09-2022
 Opdracht
Voor onze opdracht moesten we een casus opzoeken (foutje van mij, zelf een bedacht oeps), en hier
aangeven welke sporen hierbij zouden kunnen worden aangetroffen. Ik heb dus een casus bedacht,
dus hier heb ik geen echte casus bij maar ja, sorry. Bij onze casus is een vrouw neergestoken in haar
eigen huis en hierbij is bloed, haar, drugs, huidepitheel, een messenblok met missend mes en sporen
van een worsteling gevonden.
- Als FO zelf monsters van bloed, haren, huidepitheel en vingerafdrukken vergelijken.
- DNA-onderzoek gaat bloed, haren en huidepitheel onderzoeken in de DNA-bank.
- Deskundige zal een autopsie uitvoeren en sporen van worsteling noteren.
De deskundigheidsgebieden zijn pathologie, vezel en textiel onderzoek en bloedsporen onderzoek op
de PD.
Onze conclusie was dat de verdachte schuldig bevonden is aan doodslag, doordat het DNA-
onderzoek de aanwezigheid van de verdachte aantoont door bloed en huidepitheel.

Forensisch onderzoek in de praktijk – Ton van den Bersselaar

Sanne Hereijgers
320p138
9 28-09-2022
 Les 4
Op het lab
Als je in een laboratorium werkt, heb je verschillende persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM's). Je
hebt dus een haarnetje, mondkapje, labjas, schoenen en handschoenen. Als je iets nieuws gaat doen,
trek dan nieuwe handschoenen aan. Vaak worden 2 paar handschoenen gebruikt. Het eerste paar is
om ervoor te zorgen dat je zelf geen sporen achterlaat, en gebruik het tweede paar (een andere
kleur om verwarring te voorkomen) om aan de slag te gaan.

Contaminatie
Alle materialen die gebruikt worden, moeten worden gesteriliseerd.

Bij het veiligstellen9 van verschillende soorten sporen op een plaats delict wordt van een aantal zaken
uitgegaan:

- Alle sporen kunnen besmettelijk zijn, draag daarom altijd handschoenen

- Je wilt besmetting voorkomen, draag daarom altijd handschoenen
- Alles is per stuk verpakt
- Schoon materiaal of gereedschap meenemen of ter plekke schoonmaken.
- Verpakking per stuk van overtuiging (SvO)
- Apart blanco monster per stuk van overtuiging (SvO)
- Let op de chain of custody

Contaminatie10: In forensisch onderzoek: Vervuiling van een SVO of afgeleid monster met
vergelijkbare, foute of ergens anders opgedane, sporen.

De meeste voorkomende plaatsen van contaminatie zijn de PD voor en na het delict, de behandelend
onderzoeker en het gebruikte onderzoeksmateriaal of laboratorium.

Bemonstering
Bij het bemonsteren van meerdere sporen van een stuk van overtuiging, moet je nadenken over de
volgorde waarin je de sporen bemonsterd. De ene volgorde kan sporen beschadigen en het moeilijk
maken om alle sporen te verzamelen, terwijl een andere volgorde het juist heel makkelijk maakt.
Bedenk ook welk materiaal het grootste potentieel heeft voor een succesvolle analyse.

Forensisch onderzoek bevestigt sporen van PD. Sporen zoals bloed, speeksel en haar. Ze worden
vergeleken met de resultaten van een DNA-databank of referentiemonsters, zoals het mondslijmvlies
of het bloed van de verdachte.

Contactsporen
Je hebt verschillende soorten contactsporen:

 Gebruikerssporen: langdurig, intensief contact

 Greep sporen: eenmalig, intensief contact
 Aanraaksporen: eenmalig, niet intensief contact

9
PowerPointpresentatie Dia 8
10
PowerPointpresentatie Dia 9
Forensisch onderzoek in de praktijk – Ton van den Bersselaar
Sanne Hereijgers
320p138
10 28-09-2022
 Bemonsteren van biologische sporen
 Afpoetsen: gebeurt bij niet-poreuze ondergronden met een wattenstaafje en demi-water om
bloed, speeksel en epitheel veilig te stellen.
 Stubben: gebeurt bij poreuze ondergronden met een stempelkussentje om speeksel of
huidepitheel veilig te stellen.
 Knippen: gebeurt op poreuze ondergronden om bloed veilig te kunnen stellen.

Opdracht
Voor deze opdracht hebben we gewerkt met casus 09/857133-2011. Dit is een witwaszaak waarbij de
verdachte 38 mensen slachtoffer heeft gemaakt aan verlies. In deze zaak zijn de SVO’s van een valse
sleutel en een telefoon aangetroffen, waarbij we een sporenvolgorde hebben gemaakt voor de
telefoon.
Deze volgorde is als volgt:

 Vingerafdrukken van scherm afhalen

 Afpoetsen van scherm
 Afpoetsen door middel van ragers voor vezels
 Telefoonhoesje afpoetsen
 Elektronische data veiligstellen

Vervolgens zouden wij de vingerafdrukken onderzoeken in de DNA-bank, de herkomst van de vezels

onderzoeken en het data gebruik onderzoeken.

11
https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBDHA:2022:9613&showbutton=true
Forensisch onderzoek in de praktijk – Ton van den Bersselaar
Sanne Hereijgers
320p138
11 28-09-2022
 Zelfreflectie
In het begin vond ik het erg moeilijk om mijn aandacht bij de les te houden voor zo’n lange tijd. Ook
vond ik het erg spannend om in zo’n korte periode een onderzoek te doen, presentatie te maken en
deze vervolgens te presenteren met mensen die je eigenlijk helemaal niet kent. Ik heb gemerkt dat er
langzaam maar zeker verbetering in het concentratievermogen kwam en dat de samenwerking voor
presentaties steeds makkelijker verliep. Ik had beter mijn samenvattingen op de dag zelf nog kunnen
maken, in plaats van in het weekend. Dan merk je toch dat er vrij vlot stof vervliegt en vergeten
wordt. Toch vond ik het een goede cursus om te volgen en heb er veel van opgestoken.

Forensisch onderzoek in de praktijk – Ton van den Bersselaar

Sanne Hereijgers
320p138
12 28-09-2022
 Bronvermelding:
 https://www.encyclo.nl/lokaal/10500
 https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?
id=ECLI:NL:RBDHA:2022:9613&showbutton=true
 https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?
id=ECLI:NL:RBOBR:2021:4902&pk_campaign=rss&pk_medium=rss&pk_keyword=uitspraken
 PowerPoints van les 1 t/m 4 van Ton van den Bersselaar

Forensisch onderzoek in de praktijk – Ton van den Bersselaar

Sanne Hereijgers
320p138
13 28-09-2022