REGION IV – A CALABARZON

CITY SCHOOLS DIVISION OF TANAUAN

MALAKING PULO NATIONAL HIGH SCHOOL
MALAKING PULO, TANAUAN CITY
ARALING PANLIPUNAN 9
IKAAPAT NA MARKAHAN

MODYUL 1 – KONSEPTO NG PALATANDAAN NG PAMBANSANG KAUNLARAN

Ang Pambansang Kaunlaran ay tumutukoy sa kakayahan ng isang bansa na masuportahan ang lahat
ng pangangailangan ng tao para sa matiwasay na pamumuhay at takbo ng ekonomiya ng isang bansa. Ito rin
ay nagsasabi kung ang isang lipunan ay nagampanan ang kabutihan para sa panlipunang kapakanan tulad ng
edukasyon, kalusugan, imprastraktura at iba pang serbisyong panlipunan. Ito rin ay tumutukoy sa paggamit
ng mga makabagong teknolohiya at kagamitan, pangkalahatang pagbabagong pangkabuhayang gawain mula
agrikultura patungo sa sektor ng industriya.

MGA PALATANDAAN NG PAMBANSANG KAUNLARAN

1. Pagkakaroon ng pagsulong ng isang bansa.
2. Mga pagbabago sa lipunan gaya ng pagtatayo ng mga bagong istruktura.
3. Pag-unlad ng pamumuhay ng mga tao o ang pagbawas sa mga iskwater.
4. Hindi makikita ang pagkakaroon ng hindi pagkakapantay-pantay na antas ng pamumuhay ng mga tao.
5. Mayroong kaayusang panlipunan ang isang bansa.
6. Mayroong kalayaan ang mga tao na makaahon sa kahirapan.
7. Mababa ang bilang ng mga krimen na nagaganap.

Ayon sa sinulat ni Feliciano R. Fajardo, inilahad niya ang pagkakaiba ng pagsulong at pag-unlad. Ang
pag-unlad ay isang progresibo at aktibong proseso. Ang pagsulong ay nakikita at nasusukat tulad halimbawa
ng daan, sasakyan, kabahayan, gusali, pagamutan, bangko, paaralan at marami pang iba. Sa kabilang banda,
ayon naman kina Michael P. Todaro at Stephene C. Smith sa tradisyunal na pananaw, binigyang diin ang pag-
unlad bilang pagtamo ng patuloy na pagtaas ng income per capita nang sa gayon ay mapabibilis ang pagdami
ng awtput ng bawat bansa kaysa sa bilis ng pag-unlad ng populasyon. Sa makabagong pananaw naman ang
pagsulong ay kumakatawan sa malawakang pagbabago sa buong sistemang panlipunan. Dapat ituon ang
pansin sa iba’t ibang pangangailangan at nagbabagong hangarin ng mga tao upang masiguro ang paglayo
mula sa di- kaaya-ayang kondisyon ng pamumuhay tungo sa kondisyon na mas kasiya-siya.

MGA SALIK SA PAG-UNLAD AT PAGSULONG

1. Likas na Yaman – Malaki ang naitutulong ng mga likas na yaman sa pagsulong ng ekonomiya lalong-lalo na
ang mga yamang-lupa, tubig, kagubatan, at mineral. Subalit hindi kasiguraduhan ang mga likas na yaman sa
mabilis na pagsulong ng isang bansa.
2. Yamang-Tao – Isa ring mahalagang salik na tinitingnan sa pagsulong ng ekonomiya ang lakas-paggawa. Mas
maraming output ang nalilikha sa isang bansa kung maalam at may kakayahan ang mga manggagawa nito.
3. Kapital – Sinasabing lubhang mahalaga ang kapital sa pagpapalago ng ekonomiya ng isang bansa. Sa tulong
ng mga kapital tulad ng mga makina sa mga pagawaan ay nakalilikha ng mas maraming produkto at serbisyo.
4. Teknolohiya at Inobasyon – Sa pamamagitan ng mga salik na ito, nagagamit nang mas episyente ang iba
pang pinagkukunang –yaman upang mas maparami pa ang mga nalilikhang produkto at serbisyo.

Mga Pagkilos para sa Pambansang Kaunlaran

MAABILIDAD
1. Bumuo o sumali sa kooperatiba – Ang pagiging kasapi ng kooperatiba ay isang paraan upang magkaroon
ng pagkakataon ang bawat isa na maging kasapi sa paglikha ng yaman ng bansa.
2. Pagnenegosyo – Hindi dapat manatiling manggagawa lamang ang Pilipino. Dapat nating sikapin na maging
negosyante upang tunay na kontrolado ng Pilipino ang kabuhayan ng bansa at hindi ng mga dayuhan.
MAKABANSA
1. Pakikilahok sa pamamahala ng bansa – Ang aktibong pakikilahok sa pamamahala ng barangay,
gobyernong lokal, at pambansang pamahalaan upang maisulong ang mga adhikain at pangangailangan ng
mga Pilipino ay kailangang gawin ng bawat mamamayan upang umunlad ang bansa.
2. Pagtangkilik sa mga produktong Pilipino – Ang yaman ng bansa ay nawawala tuwing tinatangkilik natin
ang dayuhang produkto. Dapat nating tangkilikin ang mga produktong Pilipino.
MAALAM
1. Tamang pagboto – Ugaliing pag-aralan ang mga programang pangkaunlaran ng mga kandidato bago pumili
ng iboboto. Dapat din nating suriin ang mga isyung pangkaunlaran ng ating bansa upang masuri kung sinong
kandidato ang may malalim na kabatiran sa mga ito.
2. Pagtutupad at pakikilahok sa mga proyektong pangkaunlaran sa komunidad – Maaaring manguna ang
mga mamamayan sa pagbuo at pagpapatupad ng mga proyektong magpapaunlad sa ating komunidad.

MODYUL 2 – ANG SEKTOR NG AGRIKULTURA

Humigit kumulang sa 7,100 isla ang bumubuo sa Pilipinas. Dahil sa lawak at dami ng mga lupain,
napabilang ang Pilipinas sa bansang agrikultural dahil malaking bahagi nito ang ginagamit sa mga gawaing
pang-agrikultura. Mahalagang bahagi ng ekonomiya ay nakadepende sa agrikultura. Sinasabing ito ang
nagtataguyod sa malaking bahagdan ng ekonomiya dahil ang lahat ng sektor ay umaasa sa agrikultura upang
matugunan ang pangangailangan sa pagkain at mga hilaw na sangkap na kailangan sa produksiyon. Nahahati
ang sektor ng agrikultura sa paghahalaman, paghahayupan, pangingisda at paggugubat. Ang may
pinakamalaking porsyentong ambag sa kabuuang GDP ng Pilipinas noong 2020 ay ang sub-sektor ng
paghahalaman na mayroong 53.7%, sumunod naman ang paghahayupan na may 17.3% para sa livestock at
13% naman sa poultry. Mayroon namang 16% and pangingisda.
• PAGHAHALAMAN
Maraming pangunahing pananim ang ating bansa tulad ng palay, mais, niyog, tubo, saging, pinya,
kape, mangga, tabako, at abaka. Ang mga pananim na ito ay karaniwang kinokonsumo sa loob at labas ng
bansa. Tinatayang umabot ang kabuuang kita ng sekondaryang sektor na ito sa Php797.731 bilyon noong
2012. Ito ay nagmula sa mga produktong palay, mais, at iba pang pangunahing pananim ng Pilipinas. Kasama
rin dito ang mga produktong gulay.
• PAGHAHAYUPAN
Ang paghahayupan naman ay binubuo ng pagaalaga ng kalabaw, baka, kambing, baboy, manok, pato
at iba pa. Ang paghahayupan ay nakatutulong sa pagsuplay ng ating mga pangangailangan sa karne at iba
pang pagkain. Ang paghahayupan ay gawaing pangkabuhayang kinabibilangan ng ating mga tagapag-alaga ng
hayop. Mayroon ding mga pribadong korporasyon na nasa ganitong hanapbuhay.
• PANGINGISDA
Itinuturing ang Pilipinas bilang isa sa mga pinakamalaking tagatustos ng isda sa buong mundo. Isa sa
pinakamalalaking daungan ng mga huling isda ay matatagpuan sa ating bansa. Samantala, ang pangingisda
ay nauuri sa tatlo - komersiyal, munisipal at aquaculture.
• PAGGUGUBAT
Ang paggugubat ay isang pangunahing pangekonomikong gawain sa sektor ng agrikultura. Patuloy
na nililinang ang ating mga kagubatan bagamat tayo ay nahaharap sa suliranin ng pagkaubos ng mga yaman
nito. Mahalaga itong pinagkukunan ng plywood, tabla, troso, at veneer. Bukod sa mga nabanggit na produkto,
pinagkakakitaan din ang rattan, nipa, anahaw, kawayan, pulot-pukyutan at dagta ng almaciga.

KAHALAGAHAN NG AGRIKULTURA

Ang pag-unlad ng isang bansa ay nakabatay sa laki at taas ng kita ng mga sektor ng ekonomiya,
mahalagang pagtuunan ng pansin ng pamahalaan ang lahat ng sektor partikular ang agrikultura sapagkat dito
KARANIWANG nagmumula ang pagkain na tumutugon sa pangangailangan ng mga mamamayan. Ang
agrikultura ay nararapat na bigyang pansin upang mapalakas at maging katuwang ng pamahalaan sa pagkamit
ng kaunlaran ayon sa sumusunod na kahalagahan:
● Pinagmumulan ng mga hilaw na materyal.
● Pangunahing pinagmumulan ng pagkain ng mga mamamayan
● Nagkakaloob ng hanapbuhay
● Pinanggagalingan ng dolyar.

MGA SULIRANIN NG AGRIKULTURA

1. Mababang presyo ng produktong agrikultural
2. Kakulangan ng sapat na imprastraktura at puhunan
3. Kakulangan sa makabagong kagamitan at teknolohiya
4. Paglaganap ng sakit at peste
5. Pagdagsa ng mga dayuhang produkto:
 Ang globalisasyon at liberalisasyon ang mga dahilan ng pagdagsa ng mga dayuhang produkto sa ating
pamilihan, kung kaya nagkakaroon ng kakompetensya ang ating mga lokal na produkto.

MGA PATAKARANG PANG-EKONOMIYA NA NAKATUTULONG SA SEKTOR NG AGRIKULTURA

Sa kasaysayan ng Pilipinas ay marami nang patakaran ang nalikha upang tulungan at palaguin ang
sektor ng agrikultura. Ang halimbawa ng mga patakarang ito ay ang mga batas ukol sa pagmamay-ari ng lupa,
agrarian reform, pag-aangkat ng bigas, at pag-aangkat ng produktong agrikultural. Ang ilan sa mga batas na
nangangalaga sa Sektor ng agrikultura ay ang sumusunod:
● Republic Act 1400 o Land Reform Act of 1955: Sa ilalim ng pamumuno ni Pangulong Ramon
Magsaysay naisabatas ang repormang ito. Inatasan ng batas ang Land Tenure Administration na bumili ng
mga pribadong lupang sakahan upang maibenta sa mga nananakahan dito.
● Republic Act 3844 o Agricultural Land Reform Code: Sa ilalim ng pamumuno ni Pangulong Diosdado
Macapagal, pinalawig nito ang batas sa reporma sa lupa. Ang bagong patakarang ito ay naglalayong tuluyang
matanggal ang sistema ng pananakahan. Isinabatas ang pagbili ng pamahalaan ng mga pribadong lupaing
pansakahan upang ilipat ang pagmamay-ari nito sa mga magsasakang umookupa rito sa pamamagitan ng
mahabang installment plan.
● Code of Agrarian Reform o Presidential Decree 2: Binuo naman ni Pangulong Ferdinand Marcos
ang Department of Agrarian Reform sa pamamagitan ng Decree na ito. Inatasan ng batas na ito na ang bawat
magsasakang nangungupahan sa mga pribadong sakahan ng bigas at mais ay dapat magkaroon ng limang
ektaryang parte sa lupang kanilang sinasaka.
● Republic Act 6657 o Comprehensive Agrarian Reform Law: Ang pinalawak na agrarian reform ay
isinabatas sa panahon ni Pangulong Corazon Aquino. Ang batas ay nag-uutos na ipamahagi ang lahat ng
pampubliko at malalaking pribadong sakahan sa mga magsasakang walang sariling sakahan.
● Philippine Development Plan 2011-2016: Ang development plan na ito ay naglalaman ng balangkas
ng estratehiya ng pamahalaan para sa paglago ng iba’t ibang bahagi ng ekonomiya, ito ay nabuo sa ilalim ng
pamumuno ni Pangulong Noynoy Aquino. Isa na rito ang estratehiya para sa agrikultura. Nakapaloob sa PDP
2011-2016 ang ilang pangunahing tunguhin para sa sektor ng agrikultura:
1) Pinagbuting seguridad sa pagkain at pinataas na kita ng manggagawang nasa sektor,
2) pinaigting na kakayahang malabanan ang masasamang epekto ng mga sakuna at
3) pinahusay na pamamalakad sa mga programa at pamumuno sa mga tanggapan ng pamahalaan.

MODYUL 3 – SEKTOR NG INDUSTRIYA

Ang Sektor ng Industriya ay tumutukoy sa iba’t ibang uri ng gawaing pangkabuhayan. Pangunahing
layunin nito ay maiproseso ang mga hilaw na materyal o sangkap na materyal upang makabuo ng mga
produktong ginagamit ng tao. Karaniwang nagmumula sa agrikultura ang mga hilaw na materyal upang
mabuo ang mga produktong maaaring ipagbili sa mga mamimili o gamitin bilang bahagi ng isang produkto.
Ang Pilipinas, ayon kay Norio Usui ng Asian Development Bank (ADB), ay may malusog na sektor ng
paglilingkod na sandigan ng ating ekonomiya.

Ang sektor ng industriya ay nahahati sa sumusunod na sekondaryang sektor:

• Pagmimina. Ang sekondaryang sektor na kung saan ang mga metal, di-metal, at enerhiyang mineral ay
kinukuha at dumadaan sa proseso upang gawing tapos na produkto (halimbawa ay hikaw na gawa sa ginto)
o kabahagi ng isang yaring kalakal (halimbawa ay tornilyo para sa kotse). Ang mismong produkto, hilaw man
o naproseso ang nagbibigay ng kita para sa bansa.
• Pagmamanupaktura. Ayon sa diksiyonaryong Macquarie, ang pagmamanupaktura ay tumutukoy sa
paggawa ng mga produkto sa pamamagitan ng manual labor o ng mga makina.
• Konstruksiyon
• Utilities (koryente, gas, at tubig).

Ugnayan ng Sektor ng Agrikultura at Industriya

1. Nagmumula sa agrikultura ang mga hilaw na sangkap na ginagamit sa pagbuo ng mga produkto ng
industriya. Ang mga sangkap na ito ay nagkakaroon ng transpormasyon, nadadagdagan ng halaga, at nag-iiba
ng anyo ayon sa magiging gamit at pakinabang dito.
2. Ang mga kagamitang ginagamit sa agrikultura tulad ng traktora, sasakyang pangisda, at iba pa ay
produktong mula sa industriya.
3. Ang sektor ng industriya ay nakapagdudulot ng napakalaking kontribusyon sa ekonomiya.
4. Ang pagmamanupaktura halimbawa ay hindi maaaring mawala dahil ito ang pangunahin sa sekondaryang
sektor. Ito ang sektor na nagpoproseso ng mga hilaw na produkto.
5. Malaking tulong din sa agrikultura ang pagsasaayos ng mga impraestruktura tulad ng mga daan, tulay, riles,
daungan, paliparan, at imbakan ng mga produkto. Ito ay pagsisigurong makararating sa tamang panahon at
pakikinabangan ng mga mamamayan ang kalakal mula sa sektor ng agrikultura.
6. Sinasalo ng sektor ng industriya ang mga mamamayang iniwan ang gawaing pang-agrikultura dahil sa iba’t
ibang kadahilanan.
MODYUL 5 – ANG IMPORMAL NA SEKTOR:
MGA DAHILAN AT EPEKTO NG EKONOMIYA
SURIIN
ANG IMPORMAL NA SEKTOR: ISANG PAGPAPALIWANAG
Dahilan Bakit Pumasok ang mga Mamamayan sa Impormal na Sektor
● Makaligtas sa pagbabayad ng buwis sa pamahalaan
● Makaiwas sa masyadong mahaba at masalimuot na proseso ng pakikipagtransaksyon sa pamahalaan o
tinatawag na bureaucratic red tape
● Kawalan ng regulasyon sa pamahalaan
● Mapangibabawan ang matinding kahirapan

Epekto ng Pagkakaroon Ng Impormal na Sektor

● Pagbaba ng halaga ng nalikom na buwis- Ito ay nangangahulugan ng malaking pagbawas sa kabuuang
koleksiyon o maaring kitain ng pamahalaan sa pangongolekta ng buwis.
● Banta sa kapakanan ng mga mamimili - Maaring ang mga produkto o serbisyo ay hindi pasado sa quality
control standards ayon sa itinakda ng Consumer Act of the Philippines (RA 7394) kung kaya’t ang mamimiling
tumatangkilik dito ay maaring mapahamak, maabuso o mapagsamantalahan.
● Paglaganap ng mga illegal na gawain- Dahil sa kagustuhan na kumita nang mabilisan, ang mga tao ay
nauudyok na pumasok sa impormal na sektor na kung minsan ay mga gawaing illegal o labag sa batas.

Mga Batas, Programa, at Patakarang Pang- Ekonomiya Kaugnay sa Impormal na Sektor

1. REPUBLIC ACT 8425
Ang batas na ito ay kilala din bilang Social Reform and Poverty Allevation Act of 1997. Ito ay nilagdaan
noong Disyembre 11, 1997. Isinusulong ng batas na ito ang tinatawag na Social Reform Agenda na
naglalayong iahon sa kahirapan ang mga Pilipinong kabilang sa impormal na sektor. Upang maisakatuparan
ang mga probisyon ng batas na ito ay itinatag ang National Anti-Poverty Commission.
2. REPUBLIC ACT 9710
Ang batas na ito ay nilagdaan noong Agosto 14, 2009 at kinilala bilang Magna Carta of Women. Ito ay
isinabatas bilang pandaigdigang pakikiisa ng ating bansa para sa layunin ng United Nations on the Elimination
of all Forms of Discrimination Against Women. Inaalis ang lahat ng uri ng diskriminasyon laban sa kababaihan,
kinikilala at pinangangalagaan ang kanilang karapatang sibil, political, at pang-ekonomiya.
3. PRESIDENTIAL DECREE 422
Kilala bilang Philippine Labor Code na naisabatas noong Mayo 1, 1974. Itinuturing ito bilang
pangunahing batas ng bansa para sa mga manggagawa.
4. REPUBLIC ACT OF 7796
Ito ay ang Technical Education and Skills Development Act of 1994 na nilagdaan bilang batas noong
Agosto 25, 1994.Layunin ng batas na ito na hikayatin ang kabuuang partisipasyon at pakikiisa ng iba’t ibang
sektor ng lipunan gaya ng industriya, paggawa, local na pamahalaan, teknikal, at bokasyonal na mga
institusyon upang mapaghusay ang mga kasanayan para sa pagpapataas o pagpapaibayo ng kalidad ng
yamang tao ng ating bansa.
5. REPUBLIC ACT 8282
Ito ay tinatawag din bilang Social Security Act of 1997.Itinatadhana ng batas na ito na tungkulin ng estado na
paunlarin, pangalagaan, at itaguyod ang kagalingang panlipunan at seguridad ng mga manggagawa.
6. REPUBLIC ACT 7875
Ito ay naging batas noong Pebrero 7, 1995 at kinilala bilang National Health Insurance Act of 1995.
Sa pamamagitan nito ay naitatag ang Philippine Health Insurance Corporation na naglalayong
mapagkalooban ang lahat ng mga mamamayang Pilipino ng isang maayos at sistematikong kaseguruhang
pangkalusugan.
Nakapaloob sa programang ito na ang pamahalaan ay magkaloob ng subsidy sa mga mamamayan na
walang sapat na kakayahang pinansyal sa oras na sila ay magkaroon ng pangangailangang medikal at
pangkalusugan gaya ng operasyon at hospitalization program.

Mga Programa at Proyekto ng pamahalaan para sa mamamayan na bumubuo sa impormal na sektor

1. DOLE INTEGRATED LIVELIHOOD PROGRAM (DILP)
Ang programang ito ay ipinatutupad ng Department of Labor and Employment (DOLE) na nauukol sa
pangkabuhayang pangkaunlaran sa pamamagitan ng mga pagsasanay ng mga mamamayan particular na para
sa mga self-employed at mga walang sapat na hanapbuhay.
2. SELF-EMPLOYMENT ASSISTANCE KAUNLARAN PROGRAM (SEA-K)
Isa sa mga pangkabuhayang programa ng Department of Social Welfare and Development (DSWD)
na nagbibigay ng mga gawain at pagsasanay at makapagsimula ng sariling negosyong pangkabuhayan at
pagtatayo ng mga samahang panlipunan na maaaring magpautang sa mga kasapi gaya ng SelfEmployment
Kaunlaran Association (SKA’s).
3. INTEGRATED SERVICES FOR LIVELIHOOD ADVANCEMENT OF THE FISHERFOLKS (ISLA)
Ang proyektong ito ay para sa mga munisipalidad o bayan na ang pangunahing ikinabubuhay ay
pangingisda. Tinutulungan ng pamahalaan ang mga mangingisda sa pamamagitan ng pagkakaloob ng mga
pagsasanay upang mapaghusay pa nila ang kanilang hanapbuhay.
4. CASH-FOR-WORK PROGRAM (CWP)
Ito ay programa ng Department of Social Welfare and Development (DSWD) na kung saan sa ilalim
nito, ang mga biktima ng kalamidad o mga evacuees ay bibigyan ng kabayaran kapalit ng serbisyong kanilang
isasagawa o pagtulong sa panahon ng rehabilitasyon at rekonstruksiyon ng mga nasalantang lugar.
Ang programang it ay ipinatutupad ng pamahalaan bilang pansamantala o alternatibong
mapagkukunan ng kabuhayan o kita ng mga taong nawalan ng hanapbuhay dulot ng mga nabanggit na
sitwasyon. Kabilang din ang 4Ps program ng DSWD para sa mga mahihirap na pamilyang Pilipino.

MODYUL 6 – KALAKALANG PANLABAS NG PILIPINAS

ANG KONSEPTO NG KALAKALANG PANLABAS

May mga produkto at serbisyong hindi kayang matugunan sa loob ng lokal na pamilihan ng isang
bansa kaya’t naganap ang kalakalang panlabas sa mga bansa. Ang kalakalang panlabas ay tumutukoy sa
pagpapalitan ng mga produkto at serbisyo ng mga bansang ito. Layunin nito na matugunan ang mga
pangangailangan at ugnayan ng mga bansa dulot sa kakapusan ng likas na yaman nito. Nagaganap ang
ganitong ugnayan ng mga bansa dulot ng kakapusan sa likas na yaman at iba pang salik upang maisagawa
ang produksiyon. Halimbawa, ang ating bansa ay sagana sa mga produktong agrikultural gaya ng bigas, mais,
gulay, at mga prutas subalit salat naman tayo sa produktong langis at petrolyo kung kaya’t tayo ay umaasa sa
produksiyon ng ibang bansa. Ang ganitong sitwasyon ang nagbibigay batayan kung bakit umiiral ang
kalakalang panlabas.
 Kung ating balikan ang kasaysayan noon ay nagsimula ng magkaroon ng kalakalang panlabas ang
Pilipinas, ito ay ang pagkakaroon ng pagbabarter ng produkto mula sa ibang lahi na sumakop sa ating bansa.
Sa ilalim ng sistemang barter, ang batayan ng pagpapalitan ng kalakal o produkto ay nakabatay ayon sa kung
ano ang pangangailangan at kagustuhan ng isang bansa.
Nagkaroon na ng interes ang mga mananakop na palawigin ang pangangalakal dahil mayaman ang
Pilipinas sa maraming produkto. Kaalinsabay ng pagbabago ng panahon at pag-unlad ng disiplina ng pag-
aaral ng ekonomiks ay sumibol ang iba’t ibang teorya o pananaw ng mga ekonomista tungkol sa kalakalang
panlabas.
Ang absolute advantage at comparative advantage theory ang nagiging basehan ng mga bansa para
sumali sa pandaigdigang kalakalan. Ang export ay ang tawag sa mga produktong iluluwas patungo sa ibang
bansa habang ang import ay ang pagpasok ng iba’t ibang produkto at serbisyo mula sa ibang bansa. Ang
absolute advantage ay nagsasaad na ang isang bansa na makalikha ng maraming bilang ng produkto gamit
ang kaunting sangkap ng produksiyon at sa mas mababang halaga ng mga salik nito kumpara sa isang bansa.
Magiging malinaw sa atin kung ano ang tinutukoy ko gamit ang tsart na ito.

Ayon sa tsart, ito ay nagsasaad na may lubos o ganap na kalamangan ang bansang A sa paglikha ng
produkto o serbisyo kumpara sa bansang B, at ito ay may kakayahang lumikha ng produkto mula sa kaunting
sangkap at mababang halaga ng salik ng produksiyon. Samakatuwid, ang pagiging produktibo ng isang bansa
ang siyang magsasabi na kung gaano karami ang maaaring magawang produkto.
Comparative advantage naman kapag ang isang bansa ay kayang gumawa ng isang produkto o
serbisyo nang mas episyente kompara sa ibang uri ng produkto o serbisyo sa larangan ng kanyang
paghahambing sa ibang bansa. Tunghayan ang tsart sa ibaba.

Ayon sa tsart ang bansang Pilipinas at Japan ay maaaring parehong makagawa ng sasakyan, ngunit
ang Japan ay maaaring makagawa ng mga kotse sa palakasan na may mataas na kalidad at sa isang mabilis
na rate na may mas malaking kita. Kung gayon ang Japan ay sinasabing magkaroon ng isang ganap na
kalamangan sa partikular na industriya. Sa halimbawang ito ang Pilipinas ay maaaring mas mahusay sa ibang
industriya tulad ng agrikultural na produkto, na kung saan ay mas mataas ang kanyang produksiyon sa bigas.

ANG KALAKALANG PANLABAS NG BANSA

Ang Balance of Payment o BOP ang siyang sinusuri tungkol sa kalakalang panlabas ng isang bansa.
Dito makikita ang lahat ng mga talaan ng transaksyon ng isang bansa sa iba’t ibang sulok ng mundo. Ito kase
ang basehan ng pandaigdigang ekonomiya. Export ay ang tawag sa mga produktong iniluwas ng bansa.
Import naman ang tawag sa produktong aangkatin ng bansa mula sa ibang dako ng daigdig.
Ang Balance of Trade ay makukuha lamang sa pamamagitan ng pagbawas ng halaga ng kalakal na
inaangkat sa halaga ng kalakal na iniluluwas.

Ilan sa mga samahang pandaigdigang pang-ekonomiko na kabilang ang ating bansa ay ang
sumusunod:

• WORLD TRADE ORGANIZATION (WTO) – ang pandaigdigang samahang ito ay pormal na pinasinayaan
at nabuo noong Enero 1, 1995. Ito ang naging kapalit ng General Agreement of Tariffs and Trade. Ito
ay kilala bilang samahang namamahala sa pandaigdigang patakaran ng sistema ng kalakalan o global
trading system sa pagitan ng mga kasaping estado o member states. Maliban pa rito, ito rin ang siyang
nagbibigay ng solusyon sa mga problema, usapin, sigalot, o pagtatalo ng mga kasaping estado. Sa
kasalukuyan ito ay binubuo ng 160 kasapi.
Ang pangunahing misyon ng World Trade Organization ay ang sumusunod:
- Pagsusulong ng isang maayos at malayang kalakalan sa pamamagitan ng pagpapababa sa
mga hadlang sa kalakalan (trade barriers);
 - Pagkakaloob ng mga plataporma para sa negosasyon at nakahandang magbigay tulong
teknikal at pagsasanay para sa mga papaunlad na bansa (developing countries);
- Mamagitan sa mga pagtatalo ng mga kasaping bansa kaugnay sa mga patakaran o
magpataw ng trade sanction laban sa isang kasaping hindi umaayon sa desisyon o pasya
ng samahan.
-
• ASIA PACIFIC ECONOMIC-COOPERATION (APEC) – itinatag ito noong Nobyembre 1989 at ang punong
himpilan nito ay matatagpuan sa Singapore. Ito ay may layuning isulong ang kaunlarang pang-
ekonomiya at katiwasayan sa rehiyong Asia-Pacific kaugnay na rin ng pagpapalakas sa mga bansa at
pamayanan nito. Ang samahang ito ay nagsasagawa ng taunang pagpupulong o economic forum
upang pag-usapan ang iba’t ibang isyu partikular na ang kalakalan at pamumuhunan.
Ang APEC ay kaiba sa WTO sapagkat walang kasunduan itong pinipilit sa mga kasapi o sa mga
member economy. Ang desisyon ng samahan sa mga isyu o usapin ay ibinabatay ayon sa concensus.
Ang bansang Pilipinas ay isa sa mga orihinal na kasapi nito.

Ayon sa aklat na “Ekonomiks; Konsepto at Aplikasyon” nina Balitao, et al, ang samahang ito ay
mayroong tinatawag na Three Pillars na siyang sinusunod ng mga kasapi.
 Liberalisasyon ng pakikipagkalakalan at pamumuhunan – ito ay nakapokus sa pagpapalawak ng
pamabansang pamilihan.
 Pagpapabilis at pagpapadali ng pagnenegosyo – sa pamamagitan ng itatayong imprastrakturang
kailangan sa pagnenegosyo at mga kapital o puhunang ilalaan sa operasyon.
 Pagtutulungang pang – ekonomiya at teknikal – ito ay may layuning maglunsad ng mga pagsasanay
upang malinang, mapahusay, at mapalawig ang kaalamang teknikal ng lahat ng kasaping bansa.

• ASSOCIATION OF SOUTHEAST ASIAN NATIONS (ASEAN) – nagsimula ang asosasyong ito (ASEAN)
noong August 8, 1967. Ang samahang ito ay naglalayong pagbuklurin at magkaroon ng pagkakaisa
ang mga bansa sa Timog-Silangang Asya at labanan ang komunismo sa Asya at magkaroon ng
kaunlarang pangekonomiko. Ang punong-himpilan nito ay matatagpuan sa Jakarta, Indonesia.
Ito ay nagtatag ng tatlong community na binubuo ng ASEAN POLITIKAL-SECURITY
COMMUNITY, ASEAN ECONOMIC COMMUNITY AT ASEAN SOCIO-CULTURAL COMMUNITY.

Kung pagbabatayan ang mga programa at patakaran na ippinatutupad ng pamahalaan, ayon sa aklat
na Ekonomiks: Mga Konsepto at Aplikasyon nina Balitao, et.al. ang ilan sa mga ito ay ang sumusunod:
 Liberalisasyon sa Sektor ng Pagbabangko (R.A. 7721) – ito ay isinasabatas upang mapalawak ang
operasyon ng mga dayuhang bangko sa pamamagitan ng pagtatayo ng mga sangay nito.
- Foreign Trade Service Corps (FTSC) – ahensiyang naglulunsad ng iba’t ibang estratehiyang
pamilihan upang lubusang makilala at mapatanyag ang produktong gawa sa sariling bansa.
Ang pangunahing layunin nito ay maglunsad ng kaalaman o impormasyon tungkol sa
kalakarang pang negosyo sa bansa at sa imprastraktura at pakinabang na dulot nito sa mga
nais mamuhunan o investors.
- Trade and Industry Information Center (TIIC) – Ito ang nangangasiwa sa operasyon ng
Bureau Research Center na nagpapalaganap ng mga datos, statistics, impormasyon
tungkol sa ekonomiya, kalakalan, industriya, pamahalaan, at kapakanan ng mga mamimili.
- Center for Industrial Competitiveness – naglulunsad ng mga programang magtataas sa
antas o kalidad at produktibidad ng mga manggagawa upang sila ay maging kompetitibo
sa pandaigdigang pamilihan ng manggagawa, produkto, at serbisyo.