Professional Documents
Culture Documents
2-Thiết Kế Và Lắp Đặt Mạch Điều Khiển Độ Sáng Của Đèn Chiếu Sáng Su Dung Quang Tro
2-Thiết Kế Và Lắp Đặt Mạch Điều Khiển Độ Sáng Của Đèn Chiếu Sáng Su Dung Quang Tro
Trong công cuộc đổi mới đất nước, song song với quá trình công nghiệp hóa-hiện
đại hóa thì việc xây dựng cơ sở hạ tầng cũng được tiến hành. Quá trình nâng cấp, xây
dựng hệ thống chiếu sáng ở các khu đô thị cũng không nằm ngoài kế hoạch. Hiện nay,
nền kinh tế nước ta đang phát triển mạnh mẽ, đời sống nhân dân cũng được nâng cao một
cách nhanh chóng. Yêu cầu của họ trong các lĩnh vực: công nghiệp dịch vụ, du lịch và
sinh hoạt tăng trưởng không ngừng. Chính do những yêu cầu này, đòi hỏi các nhà kĩ
thuật, mỹ thuật, nhà khoa học phải nghiên cứu, tìm hiểu để tạo ra các sản phẩm nhằm đáp
ứng các nhu cầu của họ.
Thiết kế hệ thống điện chiếu sáng là một công việc làm khó. Nó không chỉ đòi hỏi
chiếu sáng đơn thuần mà còn phải đáp ứng yêu cầu về kỹ thuật mức độ tiện nghi, đảm
bảo không bị chói lóa…. Ngoài ra nó còn phải đảm bảo các yêu cầu về thẩm mỹ và có
tính kinh tế cao như: tiết kiệm được điện năng, chi phí đầu tư nhỏ, cho ánh sáng đẹp, dẩm
bảo mỹ quan…. Để có được một bản thiết kế trên đòi hỏi người thiết kế ngoài kiến thức
chuyên môn còn phải có sự hiểu biết nhất định về xã hội, về môi trường và về các đối
tượng thiết kế. Tránh thiết kế sai gây dư thừa lãng phí nguyên vật liệu và làm mất tính
thẩm mỹ….
LỜI CẢM ƠN
SVTH: Trang 1
Để hoàn thành đồ án này, chúng em xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong khoa
……………………. đã tận tình giúp đỡ chúng em. Chúng em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc
đến thầy ……………….. đã không tiếc thời gian và công sức tận tình hướng dẫn, thảo
luận và dẫn dắt chúng em hoàn thành đề tài này. Chính những chỉ dẫn quý báu của các
thầy cô trong khoa đã giúp chúng em từng bước giải quyết các vấn đề trong quá trình thực
hiện đồ án Mạch điện tử, giúp chúng em có thể kết quả như hôm nay.
Do kiến thức và kinh nghiệm có hạn, đồng thời thời gian thực hiện còn hạn chế, nên
đề tài này không thể tránh khỏi những thiếu sót. Do vậy, chúng em rất mong nhận được
sự đóng góp ý kiến của quý thầy cô để đề tài này được hoàn chỉnh hơn.
Cuối cùng, chúng em muốn gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè, những người luôn luôn ở
bên và động viên tinh thần, tiếp thêm động lực để chúng em vượt qua những khó khăn
trong học tập và trong cuộc sống.
Chúng em xin chân thành cảm ơn!
SVTH: Trang 2
1.1. Tình hình nguồn năng lượng thực tế.
Việt Nam đang có thứ hạng cao trên thế giới về chỉ số tăng trưởng bất chấp
tình trạng suy thoái kinh tế toàn cầu. Tuy nhiên thách thức đặt ra là mức độ tăng
trưởng nền kinh tế diễn ra mạnh mẽ đồng nghĩa với việc nhu cầu sử dụng năng
lượng tăng nhanh. Trung bình mỗi năm nhu cầu sử dụng năng lượng của đất nước
tăng gấp hai nhưng ngành năng lượng tăng trưởng chỉ đáp ứng khoảng 60% yêu
cầu. Tiết kiệm năng lượng trở thành nhu cầu cấp thiết. Nhucầu tiêu thụ năng lượng
ở nước ta đang gia tăng mạnh mẽ, trong bối cảnh đang phải phấn đấu vượt qua
những thách thức to lớn về nguy cơ hủy hoại môi trường, nguồn tài nguyên năng
lượng truyền thống (than, dầu khí, thủy điện) ngày càng khan hiếm, thì chủ đề “tiết
kiệm năng lượng” có ý nghĩa vô cùng quan trọng.
Nhận thấy tầm quang trọng của việc tiết kiệm năng lượng nói chung và tiết
kiệm điện nói riêng, chúng em được sự hướng dẫn của thầy ThS. Phan Thanh
Hoàng Anh, chúng em thiết kế ra mạch điều khiển độ sáng của đèn chiếu sáng
công cộng. Mạch điều khiển có thể điều khiển tự động dựa trên ánh sáng từ môi
trường bên ngoài (trời tối đèn tự bật và trời sáng đèn tự tắt) và có thể đặt giờ để
đèn thay đổi sang cấp công suất khác (từ 18h đến 23h đèn sáng 250w, từ 23h đến
6h sáng hôm sau đèn sáng 150w). Tính ưu việt của đề tài này là tính tự động hóa
cao, hệ thống điều khiển đơn giản, thuận tiện trong việc lắp đặt cũng như vận hành.
1.2. Mục tiêu và hướng giải quyết đề tài .
- Tìm hiểu nguyên lý hoạt động của đèn chiếu sáng công cộng (ở đây nhóm em
dùng đèn natri cao áp), từ đó tìm hiểu nguyên tắc điều khiển đèn cũng như mạch
điều khiển.
- Mục tiêu là điều khiển độ sáng của đèn thông qua 2 cấp công suất và điều khiển
tự động (bật, tắt) đèn qua cảm biến ánh sáng (quang trở).
- Qua tìm hiểu, sinh viên có thể vẽ toàn bộ sơ đồ mạch điều khiển, tiếp theo là
mô phỏng mạch cảm biến án sáng trên phần mềm proteus, từ đó tiến hành mua linh
kiện cần thiết và khâu còn lại là đấu dây và chạy thử.
1.3. Tính tối ưu của đề tài.
- Tạo tính tư duy cho sinh viên trong quá trình nghiên cứu
- Tạo tính linh động và mở rộng cho sinh viên khi thiết kế mạch điều khiển đèn chiếu
sáng công cộng dựa trên cơ sở thực tế trong quá trình tìm hiểu.
- Mạch điều khiển đơn giản, nhưng tiết kiệm điện năng.
SVTH: Trang 3
CHƯƠNG 2. MÔ PHỎNG TRÊN MÁY TÍNH
Các thao tác trên thanh công cụ chuẩn cũng có thể thực hiện thông qua menu
File và menu Edit.
* Sử dụng thanh linh kiện
Để đưa linh kiện vào vùng thiết kế, ta thực hiên chọn linh kiện rồi nhấn chuột
trái trên vùng làm việc. Để thực hiện chọn linh kiện, ta thực hiện nhấn chuột phải
trên linh kiện, nó sẽ chuyển sang màu đỏ cho biết trạng thái đang chọn. Sau khi đã
SVTH: Trang 5
chọn linh kiện, ta có thể di chuyển linh kiện bằng cách thực hiện thao tác drag-and-
drop (nhấn chuột trái và giữ rồi di chuyển chuột đến vị trí kế).
Để xoá linh kiện, ta chọn linh kiện rồi nhấn chuột phải làn nữa để xoá.
Thêm linh kiện mới: Nếu linh kiện không tồn tại trong thanh linh kiện, ta phải thực
hiện thêm mới từ các thư viện có sẵn bằng cách chọn menu Library > Pick hay nhấn
P
SVTH: Trang 6
Hình 2.3: Giao diện cửa sổ phần mềm proteus
SVTH: Trang 7
Nút nhấn: button
Nguồn AC: vsin
Nguồn DC: battery
Rơ le : animated relay model
Led 7 đoạn : 7SEG
Bóng đèn: lamp
Ic ổn áp: 78XX (XX là số) cuộn
cảm : inductor
* Nối dây:
- Chuyển con trỏ chuột đến vị trí cần nối dây, trên con trỏ chuột sẽ xuất hiện dấu X
- Di chuyển chuột và nhấn chuột trái khi cần thiết xác định vị trí dây dẫn
Khi kéo dây đến vị trí cần thiết thì nhấn chuột trái để nối dây.
Khi trời tối, quang trở không nhận được ánh sáng, điện trở trong quang trở
vô cùng lớn nên dòng điện qua chân V(+) mà không qua quang trở, điện áp V(+) >
V(-) nên ngõ ra chân 7 bằng 1 (24V), đèn led mô phỏng sáng.
Mô phỏng được tiến hành bằng cách giảm dần cường độ ánh sáng chiếu vào
quang trở, vì trời tối nên giảm cường độ ánh sáng chiếu vào quang trở, khi đó đèn
led mô phỏng sáng lên.
SVTH: Trang 9
Hình 2.5: Mạch mô phỏng khi trời sáng, đèn tắt
Khi trời sáng, quang trở nhận được ánh sáng bên ngoài, điện trở trong quang
trở càng nhỏ, dòng điện qua quang trở mà không qua chân V(+), điện áp tại chân
V(+) < V(-) nên ngõ ra bằng 0 (0V), đèn led mô phỏng tắt.
Mô phỏng bằng cách tăng dần cường độ ánh sáng chiếu vào quang trở, vì là trời
sáng nên khi chiếu vào quang trở, đèn led mô phỏng sẽ tắt.
SVTH: Trang 10
Hình 2.6: Mạch thiết kế thực tế bằng phần mềm proteus
Để thi công thiết kế mạch cảm biến ánh sáng, vẽ bằng phần mềm proteus
như hình trên với các khối J1 là khối relay, J2 là khối quang trở, J3 là khối nguồn
24V
2.3 Mạch Layout
SVTH: Trang 11
Hình 2.7: Mạch layout cảm biến ánh sáng
Mạch in layout giúp vẽ được sơ đồ đi dây để làm mạch in. Mạch layout này của
hình 2.6.
SVTH: Trang 12
CHƯƠNG 3: THIẾT KẾ PHẦN CỨNG
Hình 3.1: Sơ đồ đấu dây của toàn bộ hệ thống điều khiển đèn.
SVTH: Trang 13
qua và không có dòng để cấp nguồn cho relay 24VDC/220VAC và đèn sẽ không
sáng.
- Việc chuyển cấp của ballast là nhờ vào relay 220VAC/220VAC, relay này được
điều khiển bằng timer (từ chân số 6 timer điều khiển qua chân 13 của relay).
Timer được cấp nguồn từ chân số 8 của relay 24VAC. Khi timer đếm đủ thời
gian định trước thì relay 220VAC/220VAC sẽ đóng tiếp điểm còn lại để ballast
chuyển cấp công suất khác.
- Tụ kích có nhiệm vụ kích sáng (làm mồi) cho đèn sáng, vì đèn sử dụng là đèn
natri cao áp (sodium cao áp).
Ưu điểm của mạch điều khiển trên là:
- Tính tự động hóa cao: khả năng bật tắt đèn hoàn toàn tự động dựa trên ánh sáng
từ môi trường bên ngoài, phù hợp với thực tế yêu cầu đặt ra của một hệ thống
chiếu sáng thông minh và tiết kiệm điện năng.
- Hệ thống điều khiển đơn giản, thuận tiện trong việc lắp đặt, vận hành cũng như
bảo trì sửa chữa.
- Chi phí đầu tư nhỏ nhưng vẫn đảm bảo các tiêu chí về chiếu sáng cũng như yếu
tố kỹ thuật, và tiết kiệm một khoảng tiền lớn cho ngân sách Nhà nước.
- Tăng tuổi thọ cho các thiết bị chiếu sáng (bóng đèn, ballast,…)
- Giảm ô nhiễm môi trường: không chỉ tăng tuổi thọ cho đèn và các thiết bị liên
quan mà còn góp phần giảm lượng lớn các bóng đèn, thiết bị đèn được sản xuất
ra, bảo vệ môi trường, giảm lượng khí CO2 thải ra hằng năm.
Hình ảnh chụp thực tế đấu nối dây của phần cứng
SVTH: Trang 14
Hình 3.2: Sơ đồ đấu dây mặt bên trong của hộp
SVTH: Trang 15
Hình 3.4: Hình ảnh khi chạy thử mạch
SVTH: Trang 16
3.2 Mạch cảm biến ánh sáng
- LDR (quang điện trở): là 1 loại cảm biến ánh sáng đơn giản, nguyên tắc hoạt
động dựa vào hiện tượng quang điện trong. Nguyên lý làm việc của quang điện trở
là khi ánh sáng chiếu vào chất bán dẫn (có thể là Cadmium sulfide – CdS,
Cadmium selenide – CdSe) làm phát sinh các điện tử tự do, tức sự dẫn điện tăng
lên và làm giảm điện trở của chất bán dẫn. Các đặc tính điện và độ nhạy của quang
điện trở dĩ nhiên tùy thuộc vào vật liệu dùng trong chế tạo. Khi ánh sáng kích thích
chiếu vào LDR thì nội trở của LDR sẽ giảm xuống, tiến về 0 ôm (mạch kín).
Nhưng khi ánh sáng kích thích ngừng thì nội trở tăng đến vô cùng (hở mạch).
SVTH: Trang 17
Hình 3.6: Quang trở
- LM311N: opamp so sánh điện áp giữa V+ và V-, nếu V+ > V- thì ngõ ra
chân 7 mang mức 1 (5V) kích dòng cho transistor, ngược lại mang mức 0 (0V)
- 2N2222: transistor nhận dòng kích từ chân 7 của opamp LM311N để cho
dòng qua relay điều khiển đèn.
Transistor gồm ba lớp bán dẫn ghép với nhau hình thành hai mối tiếp
giáp P-N , nếu ghép theo thứ tự PNP ta được Transistor thuận , nếu ghép
SVTH: Trang 18
theo thứ tự NPN ta được Transistor ngược. về phương diện cấu tạo
Transistor tương đương với hai Diode đấu ngược chiều nhau .
SVTH: Trang 19
- VR1: biến trở 50k có nhiệm vụ chỉnh độ nhạy của quang trở, điện trở của biến trở
càng lớn thì dòng qua quang trở càng nhỏ và ngược lại.
- Relay:
+ Relay là một công tắc điều khiển từ xa đơn giản, nó dùng một dòng nhỏ để điều
khiển một dòng lớn vì vậy nó được dùng để bảo vệ công tắc nên cũng được xem là
một thiết bị bảo vệ. Một rơle điển hình điều khiển mạch và cả điều khiển nguồn.
Kết cấu relay gồm có một lõi sắt, một cuộn từ và một tiếp điểm.
SVTH: Trang 20
Hình 3.12: Relay 24VDC
+ Relay là một công tắc điện điều khiển từ xa và được điều khiển bởi một công tắc
khác.
SVTH: Trang 21
Hình 3.7: Ứng dụng của relay
* Nguyên lý hoạt động của mạch cảm biến ánh sáng:
Quang trở nhận ánh sáng từ môi trường bên ngoài, khi có ánh sáng (trời
sáng) làm tăng electron tự do trong quang trở và có dòng điện đi qua, dòng điện tới
chân V(-) của opamp, V(+) < V(-) nên ngõ ra chân 7 của opamp bằng 0 (0v),
ngược lại khi ánh sáng yếu (trời tối) thì nội trở trong quang trở rất lớn, dòng điện
trong quang trở rất nhỏ và dòng tới chân V(-) bằng 0, V(+) > V(-) nên ngõ ra chân
7 của opamp bằng 1 (12v). Dòng điện tới chân G kích cho transistor 2N2222 làm
cho relay có điện và đóng tiếp điểm lại, đèn sáng.
SVTH: Trang 22
Hình 3.8: Chấn lưu (ballast, tăng phô) 2 cấp công suất
- Tụ kích (mồi), bóng đèn, tụ bù hệ số công suất được chọn để lắp như với chấn
lưu một mức công suất.
SVTH: Trang 23
- Tụ bù hệ số công suất
Hình 3.10: Tụ bù
Tụ bù dùng để cải thiện hệ số cos φ, khi chưa lắp tụ bù hệ số cos φ là 0.5, lắp tụ bù
hệ số cos φ được cải thiện lên 0.9
SVTH: Trang 24
3.3.2 Đấu nối dây bộ đèn sodium cao áp
SVTH: Trang 25
Hình ảnh đấu nối dây bộ đèn chiếu sáng công cộng
SVTH: Trang 26
CHƯƠNG 4: KẾT LUẬN VÀ HƯỚNG PHÁT TRIỂN ĐỀ TÀI
4.1. Kết luận
4.1.1 Ưu điểm của đề tài
- Tính tự động hóa cao: khả năng bật tắt đèn hoàn toàn tự động dựa trên ánh sáng
từ môi trường bên ngoài, phù hợp với thực tế yêu cầu đặt ra của một hệ thống
chiếu sáng thông minh và tiết kiệm điện năng.
- Hệ thống điều khiển đơn giản, thuận tiện trong việc lắp đặt, vận hành cũng như
bảo trì sửa chữa.
- Chi phí đầu tư nhỏ nhưng vẫn đảm bảo các tiêu chí về chiếu sáng cũng như yếu
tố kỹ thuật, và tiết kiệm một khoảng tiền lớn cho ngân sách Nhà nước.
- Tăng tuổi thọ cho các thiết bị chiếu sáng (bóng đèn, ballast,…).
SVTH: Trang 27
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Phan Thị Thanh Bình và các tác giả khác, Hướng dẫn thiết kế lắp đặt
điện theo tiêu chuẩn quốc tế IEC, Nhà xuất bản Khoa Học Kỹ Thuật, năm
2002.
[2] Trần Bách, Lưới điện & Hệ thống điện, Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ
thuật.
[3] Lê Văn Doanh – Võ Thạch Sơn, Kỹ thuật mạch điện tử , Nhà xuất bản
khoa học và kỹ thuật.
[4] Nguyễn Văn Nhờ, Điện tử công suất 1, Nhà xuất bản Đại học Quốc
gia thành phố Hồ Chí Minh, năm 2011.
[5] Nguyễn Văn Nhờ, Cơ sở truyền động điện, Nhà xuất bản Đại học
Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh, năm 2003
[3]
SVTH: Trang 28
MỤC LỤC
NHIỆM VỤ ĐỀ TÀI
NHẬN XÉT
MỞ ĐẦU
LỜI CẢM ƠN
MỤC LỤC
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN..........................................................................................
1.1 Tình hình nguồn năng lượng thực tế......................................................................
1.2 Mục tiêu và hướng giải quyết đề tài......................................................................
1.3 Tính tối ưu của đề tài.............................................................................................
CHƯƠNG 2 : MÔ PHỎNG TRÊN MÁY TÍNH............................................................
2.1 Giới thiệu về phần mềm protues............................................................................
2.2 Mạch nguyên lý.....................................................................................................
2.3 Mạch Layout........................................................................................................
CHƯƠNG 3: THIẾT KẾ PHẦN CỨNG.....................................................................
3.1 Mạch toàn bộ hệ thống điều khiển.......................................................................
3.2 Mạch cảm biến ánh sáng......................................................................................
3.3 Mạch bộ đèn.........................................................................................................
3.3.1 Các bộ phận của bộ đèn chiếu sáng công cộng...............................................
3.3.2 Đấu nối dây bộ đèn sodium cao áp.................................................................
CHƯƠNG 4: KẾT LUẬN VÀ HƯỚNG PHÁT TRIỂN ĐỀ TÀI................................
4.1 Kết luận................................................................................................................
4.1.1 Ưu điểm của đề tài..........................................................................................
4.1.2 Nhược điểm của đề tài....................................................................................
4.2 Hướng phát triển của đề tài..................................................................................
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................................
SVTH: Trang 29