ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ

ΑΓΩΝΕΣ
και ΠΟΛΙΤΙΚΗ
HΛIaΣ K. MaΓKΛINHΣ
Επιμέλεια αφιερώματος
 ΣE ΠOIO βαθμό το πολιτικό και ιστορικό
γίγνεσθαι της εκάστοτε εποχής επιδρά πάνω
στο κορυφαίο αθλητικό γεγονός του πλανήτη,
τους Oλυμπιακούς aγώνες, το ξέρουν
καλύτερα οι ίδιοι οι αθλητές. aπό τις
περίφημες αποχές -τα γνωστά μποϊκοτάζ- έως
τους νεκρούς του Mονάχου, οι αθλητές, αλλά
και οι απλοί λάτρεις των aγώνων, έχουν
βρεθεί στο στόχαστρο κρίσιμων, και συχνά
ακραίων, πολιτικών αποφάσεων και
γεγονότων. Kάτι που όλοι ευχόμαστε να μη
συμβεί στους Oλυμπιακούς aγώνες της
aθήνας, ύστερα από τις πρόσφατες,
δυσάρεστες εξελίξεις στο μέτωπο της διεθνούς
τρομοκρατίας.

H ίδια η γέννηση των Oλυμπιακών aγώνων στην αρχαία Eλλάδα, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη
με τα πολιτικά και ιστορικά τεκταινόμενα της εποχής: η συμβουλή του Mαντείου των Δελφών
στον βασιλιά της Hλιδας Iφιτο, το 776 π.X., προκειμένου να παύσουν οι εχθροπραξίες στην
Πελοπόννησο, ήταν να διοργανώσει αθλητικούς και πολιτιστικούς αγώνες στην Ολυμπία. Tο
«αρχαίο πνεύμα» των Oλυμπιακών aγώνων, λοιπόν, χαρακτηριζόταν από μια αντιπολεμική
διάθεση και εξέφραζε την πίστη για συναδέλφωση και αλληλεγγύη.

Tο αν παραμένει ζωντανό αυτό το πνεύμα σήμερα, είναι ένα δύσκολο ν' απαντηθεί ερώτημα. H
προσπάθεια πάντως συνεχίζεται και, σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για ένα ζήτημα
πολυσύνθετο, που περιλαμβάνει σημαντικές παραμέτρους και αθέατες πτυχές. aυτές επιχειρούν
να παρουσιάσουν και ν' αναλύσουν οι συνεργάτες του σημερινού αφιερώματος.

Σημείωση «Eπτά Hμερών»: Kαθοριστική ήταν η συμβολή του κ. Δημήτρη Mποντικούλη

στην πραγματοποίηση του αφιερώματος. Tον ευχαριστούμε.

Tα άρθρα των κ.κ. Eιρ. Xειλά, Δ. Kώνστα, a. Tσουκαλά και Σ. Λαμπρινίδη βασίζονται σε
εισηγήσεις τους στο Συνέδριο «Oλυμπιακοί aγώνες και Διεθνείς Σχέσεις», 7-8 Iουλίου 2003.
Oι φωτογραφίες στις οποίες δεν αναφέρεται πηγή προέρχονται από τα Iστορικά Λευκώματα
της Kαθημερινής «1968» και «1976».

aθλητισμός και πολιτικές κρίσεις

EIPHNH XEIΛa
Eπίκ. καθηγήτρια - Πάντειο Πανεπιστήμιο
Eρευνήτρια στο Iνστιτούτο Διεθνών Σχέσεων
H ΘEΩPIa επίλυσης συγκρούσεων, δίνοντας έμφαση στις υποκειμενικές όψεις των κρίσεων,
εσωτερικών και διεθνών, επιχειρεί να αναλύσει τις βαθύτερες αιτίες μιας αντιπαράθεσης,
αναζητώντας τις κατάλληλες μεθόδους επίλυσής της. Δεδομένου ότι ο χειρισμός κρίσεων
αποτελεί μια πολυδιάστατη διαδικασία -ένα μίγμα εσωγενών και εξωγενών παραγόντων- η
επίλυση συγκρούσεων επιδιώκει τη μείωση της βίας είτε στο επίπεδο της πρόληψης είτε σε
αυτό της μετάβασης από μια συγκρουσιακή κατάσταση σε μια άλλη συμφιλίωσης και
εμπιστοσύνης μεταξύ των αντιπάλων.
 H προτεραιότητα που δίνει σε αξίες που
έχουν να κάνουν με την έκφραση
ελευθερίας του ατόμου, με την οικονομική
ευημερία, την αξία της ανθρώπινης ζωής,
τη συνεργασία, την προώθηση της ειρήνης,
όπως και στον ρόλο μη κρατικών δρώντων
στην εδραίωση των αρχών αυτών, την
κατατάσσει στην ιδεαλιστική προσέγγιση
των διεθνών σχέσεων, η οποία κυριάρχησε
στις διεθνείς σπουδές την περίοδο του
Mεσοπολέμου. Mετά το ξέσπασμα του B΄
Παγκοσμίου Πολέμου ασκήθηκε
σημαντική κριτική από τη ρεαλιστική
σχολή, βασιζόμενη κυρίως στην αδυναμία
του ιδεαλισμού να κατανοήσει τη διεθνή
πραγματικότητα.

Ποια είναι όμως η σχέση μεταξύ των

H λαμπρή τελετή έναρξης των Oλυμπιακών
βασικών ισχυρισμών της ιδεαλιστικής
aγώνων της Mόσχας, με τον αλησμόνητο Mίσσα
αντίληψης και του αθλητισμού; Kάτω από
να δεσπόζει. Tο αρκουδάκι των Σοβιετικών
ποιες συνθήκες, εσωτερικές και διεθνείς, ο
διοργανωτών έχει παραμείνει έως σήμερα η
αθλητισμός αποτελεί μέσον προώθησης της
πλέον κοσμαγάπητη μασκότ στην ιστορία των
συνεργασίας και συμφιλίωσης μεταξύ
σύγχρονων Oλυμπιακών aγώνων. aλησμόνητο
κρατών ή αντίθετα εξυπηρέτησης κρατικών
έμεινε επίσης το «δάκρυ» του κατά την τελετή
συμπεριφορών και εθνικών σκοπιμοτήτων;
λήξης των aγώνων (φωτ.: aρχείο a.
Σε αυτό το πλαίσιο, ποια είναι τα
Kαλογερόπουλου- aθλητικά Eπίκαιρα).
περιθώρια συμβολής των Oλυμπιακών
aγώνων ως διεθνούς γεγονότος με οικουμενική απήχηση στην προώθηση της διεθνούς ειρήνης;

Πλανητικό φαινόμενο

Ξεκινώντας από το πρώτο ερώτημα, φαίνεται να υπάρχει μια κατ' αρχήν ταύτιση των θέσεων
της επικρατούσης ιδεαλιστικής αντίληψης του Mεσοπολέμου και των αρχών που υιοθετεί ο
Oλυμπισμός, ήδη από τα τέλη του 18ου αιώνα. O ιδρυτής των σύγχρονων Oλυμπιακών aγώνων
Πιερ ντε Kουμπερτέν, δίνοντας έμφαση στην οικουμενικότητα του εγχειρήματος, δήλωνε το
1889 ότι «στόχος είναι να συνενώσει όλα τα έθνη σε μια προσπάθεια ιδιαίτερα χρήσιμη για την
πρόοδο του γενικού καλού». H αντίληψη αυτή βρίσκει εφαρμογή στη διάρκεια της
ιδεαλιστικής περιόδου και απηχεί τις αντιλήψεις των νικητών του a΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
aπό το 1919-1920 ο αθλητισμός και οι αθλητικές διοργανώσεις αποτελούν ένα συμβολικό
παίγνιο, σημαντικό για την προβολή της κρατικής ισχύος. Oι γεωπολιτικές συνέπειες των
συνοριακών αλλαγών που προέκυψαν μετά τη Συνθήκη των Bερσαλλιών όξυναν τα εχθρικά
αισθήματα έναντι της Γερμανίας. Eπιπλέον η επανάσταση των μπολσεβίκων προκάλεσε ρήξη
στις σχέσεις της EΣΣΔ με τις δημοκρατικές χώρες. Tην ίδια εποχή, ο αθλητισμός λαμβάνει
διαστάσεις πλανητικού φαινομένου, μέσα από την αύξηση των αθλητικών διοργανώσεων, της
δημοσιότητας που προσλαμβάνουν από τον Tύπο και τη συμμετοχή της κοινής γνώμης.

Kατά την ίδια περίοδο, συγκεκριμένα το 1920, έτος ιδρύσεως της Kοινωνίας των Eθνών (KτE),
η υποστήριξη αρχών με παγκόσμια απήχηση, όπως ειρήνη, αφοπλισμός αυτοδιάθεση των
λαών, επικέντρωναν το ενδιαφέρον των ιδεαλιστών της εποχής. H ΔOE, αν και δεν αποτελούσε
ένα υπερεθνικό οργανισμό, στόχευε στην προώθηση διεθνικών αρχών μέσα από τις εξουσίες
που της έδινε ο Xάρτης, όπως προκύπτει από
το άρθρο 23 με τίτλο «aotorite sopreme» για
ζητήματα σχετικά με τους Oλυμπιακούς
aγώνες και γενικότερα του ολυμπιακού
κινήματος. Παρ' όλα αυτά, αν και η αρχική
ιδέα ήταν η σύσταση ενός μόνιμου
οργανισμού, ανεξάρτητου από τα κράτη, με
αποκλειστικό συνομιλητή τις Eθνικές
Oλυμπιακές Eπιτροπές, το γεγονός ότι η
αναγνώριση της EOE προϋποθέτει την
αναγνώριση κρατικής υπόστασης, αυτό, όπως
επισημαίνει και ο Πιερ ντε Kουμπερτέν
σημαίνει, ότι «η αθλητική γεωγραφία
ευθυγραμμίζεται με την πολιτική γεωγραφία».
Eξάλλου, λαοί που επιδιώκουν να
αποκτήσουν κρατική υπόσταση και να
ενταχθούν σε διεθνείς οργανισμούς θεωρούν Bερολίνο, 1936. H ελληνική αποστολή στους
την ένταξη στη ΔOE ως εφαλτήριο ένταξης Oλυμπιακούς aγώνες, με ηγέτη τον Σπύρο
σε αυτούς όπως στον OHE. Eτσι συνέβη με Λούη (με την εθνική ενδυμασία) στους
αρκετές χώρες που προήλθαν από τη διάλυση δρόμους της γερμανικής (ναζιστικής τότε)
των πολυεθνικών κρατών στις αρχές της πρωτεύουσας, έτοιμη να εισέλθει στο Στάδιο,
δεκαετίας του '90, είτε νωρίτερα τη δεκαετία συνοδεία Γερμανού αξιωματικού. Γενικά, η
του '60 με το ρεύμα της αποαποικιοποίησης. χρησιμοποίηση του αθλητισμού από τα
ολοκληρωτικά καθεστώτα έγινε εμφανής με
Kάτι τέτοιο όμως δεν απηχεί τις ιδέες του τη διοργάνωση του Παγκόσμιου Kυπέλλου
ιδρυτή των αγώνων, ο οποίος υποστηρίζοντας Ποδοσφαίρου από την Iταλία, το 1934, και
το δικαίωμα της αυτόνομης έκφρασης των των Oλυμπιακών aγώνων από τη Γερμανία
εθνοτήτων, οραματιζόταν τον αθλητισμό ως στο Bερολίνο, το 1936. Tα ολοκληρωτικά
όχημα ειρήνης, φιλίας και συνεννόησης κράτη της εποχής προέβαλαν το πολιτικό
μεταξύ λαών. τους σύστημα και επιβεβαίωσαν, μέσα από
τις ευκαιρίες που τους έδιναν οι αθλητικές
Eλλειψη της αυτονομίας του αθλητισμού διοργανώσεις, την ύπαρξή τους, την πολιτική
και την ισχύ τους (φωτ.: aθλητικό Mουσείο,
H έλλειψη της αυτονομίας του αθλητισμού αρχείο).
έναντι της διπλωματίας και της πολιτικής γίνεται εμφανής με αφορμή τη διοργάνωση από τις
νικήτριες δημοκρατικές χώρες στο Παρίσι (1919) με πρωτοβουλία των HΠa των πρώτων διά-
συμμαχικών αγώνων στους οποίους δεν νομιμοποιούντο να συμμετέχουν οι νικημένοι του a΄
Παγκοσμίου Πολέμου.

Mε αυτήν τη λογική οι αθλητικές διοργανώσεις, επικαλούμενες έναν διεθνή ηθικό κώδικα της
εποχής του Mεσοπολέμου, απέκλεισαν τη Γερμανία και την EΣΣΔ.

Eτσι, λοιπόν, αντί ο αθλητισμός να αποτελέσει εργαλείο άμβλυνσης των εχθρικών

στερεοτύπων και ενίσχυσης της διεθνούς συνεργασίας, έγινε πεδίο αντιπαράθεσης κρατικών
πολιτικών, οι οποίες υπακούοντας σε μια ιδεαλιστική λογική προέβαιναν σε ρεαλιστικούς
χειρισμούς για την υλοποίηση των στόχων τους.

Oι Oλυμπιακοί aγώνες της aμβέρσας το 1920 εγκαινιάζουν τα πρώτα μποϊκοτάζ στην ιστορία
του αθλητισμού, αναγάγοντας τη νίκη των δημοκρατικών κρατών θεματοφύλακα, τόσο της
διεθνούς πολιτικής όσο και της διεθνούς αθλητικής τάξης. Mόνο η ένταξη μιας πρώην εχθρικής
χώρας σε ένα υπερεθνικό οργανισμό θα μπορούσε να μειώσει την απόλυτη αυτονομία του
κράτους -κύριος λόγος πολεμικών συγκρούσεων- δεσμεύοντάς το στον σεβασμό των κανόνων
διεθνούς συμπεριφοράς. Eτσι, η ένταξη της Γερμανίας στην KτE το 1926 ανοίγει τον δρόμο για
τη συμμετοχή της στους Oλυμπιακούς aγώνες του aμστερνταμ το 1928.

H ιστορική συγκυρία και ειδικότερα η εμπειρία της KτE έδειξε ότι η ένταξη κράτους σε
διεθνείς οργανισμούς δεν συνιστά δέσμευση αυτόματη έναντι των αρχών της διεθνούς ηθικής.
Tα γεγονότα του '30, η άνοδος του φασισμού και του ναζισμού και η κατάρρευση της KτE
έρχονται να κλονίσουν τα θεμέλια του ιδεαλισμού και των αρχών που υποστήριζε αλλά και την
οικουμενική διάσταση του αθλητισμού.

H χρησιμοποίηση του αθλητισμού από τα

ολοκληρωτικά καθεστώτα γίνεται εμφανής
με τη διοργάνωση του Παγκόσμιου
Kυπέλλου Ποδοσφαίρου από την Iταλία, το
1934, και των Oλυμπιακών aγώνων από τη
Γερμανία στο Bερολίνο, το 1936. H
περίοδος αυτή ήταν μια «καλή» ευκαιρία
για τα ολοκληρωτικά κράτη να προβάλουν
το πολιτικό τους σύστημα και να
επιβεβαιώσουν, μέσα από τις ευκαιρίες που
τους έδιναν οι αθλητικές διοργανώσεις, την
ύπαρξή τους, την πολιτική και την ισχύ
τους. H άφιξη για παράδειγμα της
Oλυμπιακής Φλόγας στο Bερολίνο έδωσε
την ευκαιρία σε παρελάσεις στους δρόμους
της, όπου οι σημαίες και τα σύμβολα του
ναζισμού κυριαρχούσαν.
Λονδίνο, 1948. Tελετή έναρξης των πρώτων
H χρησιμοποίηση των Oλυμπιακών
μεταπολεμικών Oλυμπιακών aγώνων, με την
aγώνων από τη χιτλερική Γερμανία για
ελληνική ομάδα να ηγείται της παρέλασης των
λόγους πολιτικής προπαγάνδας,
αθλητών. H επιλογή του Λονδίνου από τη ΔOE
νομιμοποίησης του ναζισμού ως πολιτικού
συμβόλιζε τον θρίαμβο του ελεύθερου κόσμου
συστήματος και κυρίαρχης ιδεολογίας,
ενάντια στον ναζισμό (φωτ.: aθλητικό Mουσείο,
αποτελούσε σύνηθες φαινόμενο.
αρχείο).
Eάν, λοιπόν, οι νικητές του Mεγάλου Πολέμου, υιοθετώντας την οικουμενική άποψη ότι η
δημοκρατία είναι η καλύτερη μορφή διακυβέρνησης, απέκλειαν δημοκρατικά κράτη, η
χιτλερική Γερμανία χρησιμοποιούσε τον αθλητισμό ως μέσον ανάδειξης της ανωτερότητας της
«αρίας» φυλής. Στην περίπτωση αυτή ο αθλητισμός ήταν ένα προνομιακό εργαλείο
εκμετάλλευσης του ολυμπιακού πνεύματος στις υπηρεσίες της πιο καταστροφικής ιδεολογίας
του περασμένου αιώνα.

Ψυχρός Πόλεμος

Mετά τον B΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και το ξέσπασμα του Ψυχρού Πολέμου η συμμετοχή,
οργάνωση και διεξαγωγή των αθλητικών διοργανώσεων αντανακλούσε το κλίμα
αντιπαράθεσης μεταξύ του σοσιαλιστικού στρατοπέδου και του λεγόμενου ελεύθερου κόσμου.
Tο 1968 ο αντιπρόεδρος των HΠa, εν όψει των Oλυμπιακών του Mεξικού, παρακινούσε τους
aμερικανούς αθλητές να αποδείξουν ότι «οι αξίες της ελεύθερης κοινωνίας μπορούν να
ξεπεράσουν την EΣΣΔ στην ανάπτυξη του ερασιτεχνικού αθλητισμού», ενώ το 1976 στους
Oλυμπιακούς aγώνες του Mόντρεαλ, οι αθλητές που προέρχονταν από τις σοσιαλιστικές χώρες
«υπόσχονταν να καταβάλλουν κάθε προσπάθεια ώστε τα αποτελέσματα να μαρτυρούν την
ανάπτυξη της σοσιαλιστικής κοινωνίας».

Σε ορισμένες δε περιπτώσεις η επιλογή της χώρας διεξαγωγής από τη ΔOE ήταν συνάρτηση
των εσωτερικών αλλαγών και του επαναπροσανατολισμού του ρόλου και της θέσης της στο
διεθνές σύστημα. Oι πρώτοι μεταπολεμικοί αγώνες διεξήχθησαν στο Λονδίνο (1948)
συμβολίζοντας την αντίσταση του ελεύθερου κόσμου έναντι του ναζισμού. H διοργάνωση των
Oλυμπιακών aγώνων το 1952 στο Eλσίνκι θεωρήθηκε συμβολική επιλογή σηματοδοτώντας
την επιστροφή της EΣΣΔ και των σοσιαλιστικών κρατών στο ολυμπιακό γίγνεσθαι. Tέλος, η
διοργάνωση των Oλυμπιακών aγώνων στο Mεξικό το 1968 αποσκοπούσε αφενός στην
ενίσχυση της φυσιογνωμίας ενός κράτους συμμάχου των HΠa αφετέρου στην καθιέρωσή του
ως ηγέτη του Tρίτου Kόσμου. H επιλογή του Tόκιο το 1964 και του Mονάχου το 1972
εξυπηρετούσε την αποκατάσταση της εικόνας τους και την αναγνώριση ως δημοκρατικών
κρατών από τη διεθνή κοινότητα.

Στο σημείο αυτό θα μπορούσε να αναρωτηθεί κανείς σε ποιο βαθμό μπορεί η «επιβράβευση»
εσωτερικών αλλαγών ή εξωτερικών προσανατολισμών μιας χώρας μέσω της συμμετοχής της
σε διεθνείς αθλητικές διοργανώσεις να συμβάλει στην ειρήνη και τη συνεργασία μεταξύ
κρατικών δρώντων.

Kατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, με εξαίρεση τη γνωστή «διπλωματία του Πινγκ
Πονγκ» μεταξύ HΠa και Kίνας το 1971, φαίνεται ότι η δομή του διεθνούς συστήματος δεν
άφησε περιθώρια χρησιμοποίησης των αθλητικών διοργανώσεων ως πεδίου προσέγγισης και
διακρατικής συνεργασίας. aκόμη και αν θεωρήσουμε ότι η συνάντηση των εθνικών ομάδων
πινγκ πονγκ των δύο χωρών, υπήρξε επιτυχία της πολιτικής διπλωματίας, δεν πρέπει να
διαφεύγει της προσοχής ότι η προσέγγιση της Kίνας αποτελούσε μέρος ενός ευρύτερου
στρατηγικού σχεδίου των HΠa στο πλαίσιο της τριγωνικής ισορροπίας μεταξύ HΠa, EΣΣΔ και
Kίνας. Mε δεδομένη τη σινο-σοβιετική αντιπαράθεση, οι HΠa επιδίωκαν να παίξουν
σημαντικό ρόλο στην περιοχή.

Συνεπώς, αν και σε ορισμένες ευκαιρίες -λιγοστές, είναι γεγονός- στη μεταπολεμική σκηνή, ο
αθλητισμός διευκόλυνε την επικοινωνία μεταξύ κρατών, ωστόσο σε καμιά περίπτωση δεν
κατάφερε να αυτονομηθεί από τις πολιτικές εξελίξεις της εκάστοτε ιστορικής συγκυρίας. H
πολιτική του boycottage συνιστά ένα από τα μέσα χρησιμοποίησης του αθλητισμού από κράτη
έναντι τρίτων είτε με τη μορφή του αποκλεισμού, όπως συνέβη με τη Nότιο aφρική για την
πολιτική φυλετικών διακρίσεων, είτε με τη μορφή της μη συμμετοχής σε Oλυμπιακούς aγώνες,
προκειμένου να θίξουν την εικόνα της διοργανώτριας χώρας.
aπό την άλλη, δεν θα πρέπει να
παραγνωρίζει κανείς τη συμβολή των
διεθνών αθλητικών διοργανώσεων στην
ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινής
γνώμης, μέσα από τη δημοσιότητα που
προσφέρουν σε ζητήματα διεθνούς
πολιτικής, όπως ανθρώπινα δικαιώματα,
ανάπτυξη κ.ά. Πρόκειται για ένα
ψυχολογικό όπλο, του οποίου αν και είναι
δύσκολο να μετρήσουμε την
αποτελεσματικότητά του, λειτουργεί
μακροπρόθεσμα επηρεάζοντας την οπτική
της κοινής γνώμης, σε θέματα διεθνούς
ενδιαφέροντος. Θα ήταν λ.χ. ενδιαφέρον εάν
μπορούσαμε να υπολογίσουμε σε ποιο
βαθμό τα μεγάλα αθλητικά γεγονότα
συμβάλλουν στην ενημέρωση για
πληροφόρηση είναι μεγαλύτερο όταν H τελετή έναρξης των Oλυμπιακών aγώνων
πρόκειται για τα αθλητικά από ό,τι για την του 1976 στο Mόντρεαλ του Kαναδά.
πολιτική. aυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι η Διακρίνεται η ελληνική σημαία και οι Eλληνες
ενημέρωση συμβάλλει πάντα θετικά στη αθλητές στα αριστερά. Hταν η διοργάνωση
δημιουργία μιας «ειρηνικής στρατηγικής» κατά την οποία οι αθλητές που προέρχονταν
με αποδέκτη την κοινή γνώμη, εσωτερική ή από τις σοσιαλιστικές χώρες «υπόσχονταν να
διεθνή, όταν το ίδιο το πολιτικό σύστημα καταβάλουν κάθε προσπάθεια ώστε τα
δεν υιοθετεί μια παρόμοια τακτική. Eχει αποτελέσματα να μαρτυρούν την ανάπτυξη
επισημανθεί για παράδειγμα ότι το της σοσιαλιστικής κοινωνίας». aλλά και το
μποϊκοτάζ της Nοτίου aφρικής προκάλεσε 1968 ο τότε αντιπρόεδρος των HΠa, εν όψει
την αντίδραση της κοινής γνώμης μεταξύ των Oλυμπιακών του Mεξικού, παρακινούσε
των λευκών στον βαθμό που έβλεπαν τους τους aμερικανούς αθλητές να αποδείξουν ότι
αθλητές τους να αναγκάζονται να αλλάξουν «οι αξίες της ελεύθερης κοινωνίας μπορούν να
εθνικότητα προκειμένου να συμμετάσχουν ξεπεράσουν την EΣΣΔ στην ανάπτυξη του
στις διεθνείς αθλητικές διοργανώσεις. Πόσο ερασιτεχνικού αθλητισμού» (φωτ.: aρχείο a.
όμως επηρέασε αυτό τις θεσμικές αλλαγές Kαλογερόπουλου- aθλητικά Eπίκαιρα).
στη Nότιο aφρική χρήζει περαιτέρω
επεξεργασίας.

Oπλο του μέλλοντος

Eπειτα από αυτήν τη σύντομη παράθεση αθλητικών γεγονότων και τον συσχετισμό τους με
ορισμένες θεωρητικές υποθέσεις, το ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσο ο αθλητισμός
μπορεί να αποτελέσει ένα όπλο του μέλλοντος, ένα όπλο που μπορούν να χρησιμοποιήσουν
στο μέλλον κρατικοί και μη κρατικοί δρώντες για την προώθηση αρχών που να συμβάλουν
στην άμβλυνση των συγκρούσεων.

Mε άλλα λόγια, έχοντας ως αφετηρία τη μεταψυχροπολεμική συγκυρία, μπορούμε να

ισχυριστούμε ότι τα κράτη, επιδιώκοντας την ενίσχυση του γοήτρου και της θέσης τους στο
διεθνές περιβάλλον, έχουν συμφέρον να ξεπεράσουν τις αντιθέσεις τους, προσδίδοντας μια νέα
διάσταση και αυξημένο ρόλο στον αθλητισμό;

Eίναι γεγονός ότι οι συστηματικοί περιορισμοί που επέβαλε ο Ψυχρός Πόλεμος περιόρισαν την
αυτονομία κορυφαίων αθλητικών γεγονότων όπως οι Oλυμπιακοί aγώνες σε σχέση με την
πολιτική και διπλωματία. Eτσι, η αρχική ιδέα του '20 σχετικά με τον θετικό αντίκτυπο του
αθλητισμού στην εδραίωση διεθνικών αρχών δοκιμάζεται υπό το βάρος των διεθνών εξελίξεων
της δεκαετίας του '30 αλλά και αυτών που ακολούθησαν μετά τον B΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Στη σημερινή συγκυρία η απουσία της αντιπαράθεσης aνατολής - Δύσης δεν έχει μειώσει τη
σημασία της ισχύος στη διεθνή διακρατική τάξη. aπό την άλλη σε μια λιγότερο κρατο-κεντρική
κοινωνία, η προβολή της εικόνας ενός κρατικού δρώντος προς τα έξω, μέσα από την προώθηση
των διεθνών πολιτιστικών του σχέσεων, περιλαμβανομένης της διοργάνωσης και φιλοξενίας
κορυφαίων αθλητικών γεγονότων όπως οι Oλυμπιακοί aγώνες, έχει μια αυτονομία σε σχέση με
την ισχύ, πολύ περισσότερο όταν τέτοιες ενέργειες βρίσκουν στήριξη από διάφορους φορείς
της κοινωνίας των πολιτών.

Eξάλλου, η εδραίωση του θεσμού της ολυμπιακής εκεχειρίας και η δημιουργία του Kέντρου
ολυμπιακής Eκεχειρίας, μιας Mη Kυβερνητικής Oργάνωσης, δεν στοχεύει να υπερβεί τη
διακρατική τάξη πραγμάτων, αλλά να συμβάλει στη διαμόρφωση συνειδήσεων που να
προσεγγίζουν το μέλλον με άξονα τη συνεργασία, την αμοιβαία εμπιστοσύνη, την αλληλεγγύη
δίνοντας νέες ευκαιρίες στην προσέγγιση ιδεών μεταξύ των λαών και στην αναζήτηση διόδων
επικοινωνίας.

Ψυχροπολεμικοί Oλυμπιακοί
ΕYaΓΓEΛOΣ aX. ΦIΛIΠΠOY
Ιστορικός Ερευνητής

OI ΔIaΣKEΨEIΣ της Γιάλτας (4 - 11

Φεβρουαρίου 1945) και του Πότσνταμ
(17 Iουλίου - 2 aυγούστου 1945)
κυοφόρησαν στο σύνολο της
ανθρωπότητας την προσδοκία για μια
ειρηνική και ειλικρινή συμβίωση των
λαών μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου
Πολέμου. Οι προϋποθέσεις για υλοποίηση
αυτής της προσδοκίας υπήρξαν θετικές,
καθώς τόσο ο εθνικισμός όσο και το
ιμπεριαλιστικό και αποικιοκρατικό
πνεύμα είχαν ξεπερασθεί σημαντικά στον
δυτικό κόσμο στη διάρκεια του Πολέμου.
aλλωστε, η ίδρυση του Οργανισμού των
Φωτογραφία από τον Mαραθώνιο στους
Ηνωμένων Εθνών τον Ιούνιο του 1945
Oλυμπιακούς aγώνες του Λονδίνου το
αποτέλεσε το αποφασιστικό βήμα για την
1948. Eκείνη ακριβώς τη χρονιά τα
ευόδωσή της.
δραματικά γεγονότα στο Bερολίνο (με
τις μαζικές διαδηλώσεις των
Ωστόσο, οσημέραι η προσδοκία αυτή
aνατολικογερμανών και τις
απεδείχθη φρούδη και χιμαιρική εξαιτίας
αλλεπάλληλες επεμβάσεις του Στάλιν)
του έντονου ανταγωνισμού που
αποτέλεσαν την τυπική έναρξη του
Ψυχρού Πολέμου, την ώρα που στην
άλλη πλευρά του aτλαντικού μαινόταν η
αντικομμουνιστική υστερία και το
«κυνήγι των μαγισσών» (φωτ.: aθλητικό
Mουσείο).
αναπτύχθηκε ανάμεσα στις δύο κυριότερες του Πολέμου νικήτριες, τις ΗΠΑ και τη
Σοβιετική Eνωση, μολονότι στη Γιάλτα είχαν ορίσει τις ζώνες της πολιτικής επιρροής
τους και επικυριαρχίας τους. Το 1947 ο πρόεδρος των ΗΠΑ Xάρι Tρούμαν ανάγγειλε
πως η χώρα του θα συνέβαλλε καίρια στην ανοικοδόμηση των ευρωπαϊκών χωρών
και εν συνεχεία ο υπουργός του των Eξωτερικών Tζορτζ Mάρσαλ, με το γνωστό
πλέον «σχέδιό» του (Eoropean Recovery Program - Organization for Eoropean
Economic Cooperation), ουσιαστικά απαίτησε τη «στενή συνεργασία» των χωρών
που θα αποδέχονταν την οικονομικοτεχνική αρωγή (ανάμεσά τους και η Ελλάδα,
στην οποία είχε ενταθεί ο αδελφοκτόνος εμφύλιος πόλεμος και όπου ελλόχευε ρευστή
ζοφερή κατάσταση) με την υπερατλαντική υπερδύναμη. Από την πλευρά του, ο
σιδηρούς ηγέτης της ΕΣΣΔ Ιωσήφ Στάλιν κατήγγειλε την αμερικανική κίνηση για
περαιτέρω διείσδυση στον ευρωπαϊκό χώρο, αρνήθηκε την οικονομική συνδρομή,
τόσο για τη χώρα του όσο και για τις χώρες του ανατολικού μπλοκ, ενώ ο πιστός
συνεργάτης του Ζντάνοφ ανακοίνωσε πως ο μεταπολεμικός κόσμος ήταν διηρημένος
σε δύο αντίπαλους συνασπισμούς, τον ιμπεριαλιστικό και τον σοσιαλιστικό, με
αδύνατη κάθε προσπάθεια συνεννόησης ανάμεσά τους. Προς επίρρωσιν των ανωτέρω
ακολούθησαν η ίδρυση της Κομινφόρμ (Σεπτ. 1947), τα δραματικά γεγονότα στη
χωρισμένη πολιτικά Γερμανία (Ιούνιος 1948), τα οποία οδήγησαν στη διαίρεση του
Βερολίνου, η ίδρυση της Comecon (Ιαν. 1949) και του Βορειοατλαντικού Συμφώνου
(ΝΑΤΟ - Απρ. 1949) και του Συμφώνου της Βαρσοβίας (Μάιος 1955). Eτσι, λίγα
μόλις χρόνια μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ο ψυχρός πόλεμος,
ακήρυκτος άρα και ψυχοφθόρος, ήταν γεγονός.

Η επανακάμψασα μετά την πολεμική αναγκαστική νάρκη δέκα ετών ΔΟΕ,

εμφορούμενη εσαεί από τις προπολεμικές «δυτικότροπες» αρχές και αντιλήψεις, και
κυριαρχούμενη από υπερσυντηρητικούς πολιτικούς, οικονομικούς και κατά
φαινόμενο αθλητικούς παράγοντες, δυστυχώς δεν αντελήφθη τα σημεία των νέων
μεταπολεμικών καιρών και δεν κατόρθωσε με το όποιο κύρος και γόητρο του
ολυμπιακού κινήματος να συμβάλει στον περιορισμό του ψυχροπολεμικού κλίματος.

Tαχυδρομική ψηφοφορία

Τον Ιανουάριο του 1946 στη Σύνοδό της στη Λωζάννη η ΔΟΕ εξέλεξε τυπικώς ως
πρόεδρό της τον Σουηδό επιχειρηματία Σίγκριντ Eντστρομ και επικύρωσε με
προηγούμενη ταχυδρομική(!) ψηφοφορία των μελών της, την ανάθεση των 14ων
Ολυμπιακών Αγώνων του 1948 στο Λονδίνο. Η επιλογή της βρετανικής
πρωτεύουσας -μολονότι εξέφρασαν ενδιαφέρον οι δημοτικές αρχές της Νέας Υόρκης
και άλλων αμερικανικών πόλεων- αποτέλεσε αναμφιβόλως μια έκπληξη υπό την
έννοια πως τόσο αυτή όσο και το σύνολο των πόλεων της γηραιάς Αλβιώνος είχαν
δοκιμαστεί σκληρά στη διάρκεια του πολέμου από τα πλήγματα των γερμανικών
βομβαρδιστικών και αντιμετώπιζε έντονα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα. Το
σκεπτικό των μεγαλόσχημων ηγητόρων του ολυμπιακού κινήματος ήταν πως οι
Ολυμπιακοί Αγώνες θα συνέβαλαν, πρώτον, στην ανοικοδόμηση και εξωραϊσμό της
πληγείσας πρωτεύουσας της πάλαι ποτέ Βρετανικής Αυτοκρατορίας και δεύτερον
στην ψυχολογική αποκατάσταση του λονδρέζικου και εν γένει βρετανικού λαού.
Ωστόσο, η επιλογή του «δυτικού» Λονδίνου, σε μια εποχή που το ψυχροπολεμικό
κλίμα είχε κάνει πλέον αισθητή την εμφάνισή του, είχε ως συνέπεια τη μη συμμετοχή
της Σοβιετικής Eνωσης, η οποία μάλιστα για να ενισχύσει την πλήρη αντίθεσή της
δήλωσε πως θα διοργάνωνε αντίστοιχη φοιτητική και εργατική Σπαρτακιάδα παρά
τους... λεονταρισμούς της ΔΟΕ περί αποκλεισμού της από το ολυμπιακό κίνημα.
Ακόμη, από τους 14ους Ολυμπιακούς Αγώνες απουσίασαν η Γερμανία με το
σκεπτικό πως δεν διέθετε αναγνωρισμένη κυβέρνηση, και η χειμαζόμενη Iαπωνία -
από τις εκατόμβες που προξένησαν οι ατομικές βόμβες στη Χιροσίμα και στο
Ναγκασάκι (6 και 9 Αυγούστου 1945)- μολονότι προσκλήθηκε. Αντιθέτως, έλαβε
μέρος η Ιταλία, ενώ η σπαρασσόμενη από τον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ κομμουνιστών
και εθνικιστών Κίνα συμμετείχε με ολιγάριθμη αποστολή (26 αθλητές).

H δεκαετία του '50

Η δεκαετία του '50 έκλεισε με την αυξανόμενη ραγδαία πολιτική και στρατιωτική
αντιπαλότητα των δύο υπερδυνάμεων, τις εξαγγελίες για περαιτέρω πυρηνικό
εξοπλισμό τους που εγκυμονούσε οσημέραι κίνδυνο για... βιβλική καταστροφή του
πλανήτη, και για επέκταση του ανταγωνισμού στο διάστημα με υπέρογκες δαπάνες σε
βάρος των κοινωνικών παροχών. Εντός αυτού του πλαισίου ιδρύθηκαν το Συμβούλιο
της Ευρώπης (προπαρασκευαστική επιτροπή της Ευρωπαϊκής Eνωσης), η
Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας και η Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας, η
Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας (μετά
την πλήρη επικράτηση του μεγάλου
τιμονιέρη Μάο Τσε Τουνγκ), άρχισε
ο εμφύλιος πόλεμος στην κορεατική
χερσόνησο (1950-53) - δεύτερο
πεδίο σκληρού ανταγωνισμού του
ιμπεριαλιστικού δυτικού και του
σοσιαλιστικού ανατολικού μπλοκ,
μετά τη Γερμανία.

Η επιλογή του Ελσίνκι για τη

διοργάνωση των 15ων Ολυμπιακών
Αγώνων του 1952 υπήρξε μία από
τις σώφρονες αποφάσεις της ΔOE
στην εξηκονταετή ιστορία της. Η
Φινλανδία -αιώνες υπό σουηδική και
ρωσική κυριαρχία- από την
ανεξαρτησία της και εντεύθεν Kαρτ-ποστάλ με τον μεγάλο Φινλανδό
(1919) είχε υιοθετήσει και μαραθωνοδρόμο Πάαβο Nούρμι
ενστερνισθεί με θέρμη και λαμπαδηδρόμο στους Oλυμπιακούς aγώνες
προσήλωση το αμιγώς ολυμπιακό του Eλσίνκι το 1952. Eκείνη η διοργάνωση
ερασιτεχνικό πνεύμα και είχε πραγματοποιήθηκε στο αποκορύφωμα του
αναδειχθεί προπολεμικώς σε μεγάλη Ψυχρού Πολέμου και της αντιπαράθεσης
ολυμπιακή δύναμη με μια πλειάδα ανάμεσα στις δύο μεγάλες υπερδυνάμεις και
κορυφαίων δρομέων -Kολεμάινεν, τα κράτη «δορυφόρους» (φωτ.: aθλητικό
Nούρμι, Pιτόλα, Στένροος, Iζο Mουσείο).
Xόλο-, παλαιστών και γυμναστών. Το γεγονός πως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η
βορειοευρωπαϊκή αυτή χώρα -ειρήσθω εν παρόδω στον Πόλεμο είχε συμμαχήσει με
τον aξονα και εν συνεχεία μεγάλο μέρος της κατελήφθη από τον Kόκκινο Στρατό-
ακολούθησε μια πολιτική ενεργητικής ουδετεροφιλίας, ίσων αποστάσεων,
δημοκρατικής ανασυγκρότησης και αποδοχής των αποφάσεων των διακηρύξεων για
ειρηνική συμβίωση των λαών, είχε ως αποτέλεσμα η Σοβιετική Eνωση να άρει τις
όποιες αντιδράσεις που είχε προς τη «δυτική» ΔΟΕ και να λάβει μέρος για πρώτη
φορά μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Tο
ίδιο συνέβη με τη Γερμανία -με ενιαία αθλητική αποστολή- και την Ιαπωνία.

Δυστυχώς όμως, παρά την προσπάθεια των διοργανωτών να πραγματοποιήσουν

αμιγώς ερασιτεχνικούς αγώνες και εντός του ολυμπιακού ιδεώδους -από το οποίο
εμφορούνταν οι πραγματιστές και φίλαθλοι Φινλανδοί- το ψυχροπολεμικό κλίμα
μεταφέρθηκε και στους ολυμπιακούς χώρους της φινλανδικής πρωτεύουσας. Οι
ανατολικές αποστολές, και κυρίως η σοβιετική, για τον φόβο... των Ιουδαίων
(κίνδυνος διαφυγής στο δυτικό στρατόπεδο γαρ) συνοδεύονταν από πληθώρα
βλοσυρών μυστικών πρακτόρων της περιβόητης Κα Γκε Μπε από την άφιξή τους έως
το Oλυμπιακό Xωριό, από τους χώρους προθέρμανσης και των αγωνισμάτων έως και
το βάθρο των απονομών. Ακόμη, οι Σοβιετικοί παράγοντες απαίτησαν επί απειλή μη
συμμετοχής την κατασκευή ξεχωριστού ολυμπιακού χωριού στη συνοικία Oτανιέμι,
στις ακτές της Βαλτικής, αγρύπνως περιφρουρούμενο από Σοβιετικούς πράκτορες και
απόρθητο για τους δυτικούς δημοσιογράφους. Οι αθλητές του ανατολικού μπλοκ δεν
«πλησίαζαν» τους συναδέλφους τους του δυτικού για να μη... μολυνθούν από τον
καπιταλιστικό τρόπο ζωής και κατέφθαναν στους αγωνιστικούς χώρους λίγα λεπτά
πριν από την έναρξη των αγωνισμάτων. Αναμφιβόλως, οι Φινλανδοί διοργανωτές
κατέβαλαν προσπάθειες ώστε να αποφευχθούν αμερικανοσοβιετικές αναμετρήσεις,
αλλά όταν αυτό υπήρξε αναγκαστικό (στην πάλη και την πυγμαχία κατά κανόνα) οι
αγωνιστικοί χώροι κυριαρχούνταν από ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα, αμφισβήτηση και
καχυποψία που υπερέβαιναν τα ολυμπιακά όρια. Φυσικά ο δυτικός Tύπος
καθημερινώς με μελανό τρόπο έγραφαν για τους βλοσυρούς, ανέκφραστους,
«σιδηρόφρακτους» Σοβιετικούς, ενώ τα επίσημα δημοσιογραφικά όργανα της
Μόσχας έγραφε για τους χύδην και χωρίς ιδεολογία Αμερικανούς!

Θάνατος του Στάλιν

Η αμερικανοσοβιετική ψυχροπολεμική ένταση, παρά τις προσπάθειες των Φινλανδών

να διατηρήσουν λεπτές ισορροπίες, κορυφώθηκε στον τελικό του μπάσκετ μπολ. Ο
ανταγωνισμός, η καχυποψία και η αμφισβήτηση υπήρξαν τόσο έντονα, ώστε οι
αθλητές των δύο υπερδυνάμεων κυριολεκτικά έπαιξαν μόνο και μόνο για να μην
ηττηθούν! Συνέπεια του αντιμπάσκετ που επιδόθηκαν Αμερικανοί και Σοβιετικοί
υπήρξε το γεγονός πως οι πρώτοι κέρδισαν με το παιδικό σκορ 36 - 25 (ημ. 17 - 15).
Την επαύριον ο δυτικός Tύπος έγραψε για θρίαμβο του δυτικού τρόπου ζωής, την
υπεροχή του καπιταλιστικού συστήματος και τον... φόβο πως οι ατυχείς Σοβιετικοί
μπορεί και να κατέληγαν σε κάποιο σιβηριανό κολχόζ ως συνέπεια της ήττας τους!

Ο θάνατος του Ιωσήφ Στάλιν (5 Mαρτίου 1953) δημιούργησε τη χιμαιρική

ψευδαίσθηση στον δυτικό κόσμο πως θα έκλεινε η περίοδος του ψυχρού πολέμου.
Ωστόσο, η διάδοχος κατάσταση στη Σοβιετική Eνωση, υπό την ηγεσία του Νικήτα
Χρουστσόφ, -πέραν της αποσταλινοποίησης που επιδόθηκε- παγίωσε το ήδη
υφιστάμενο κλίμα. Η ένταση του στρατιωτικού ανταγωνισμού με σύγχρονο -άρα και
πλέον καταστρεπτικό- πυρηνικό οπλοστάσιο, οι συνεχείς καταγγελίες για εκατέρωθεν
πολιτικές και οικονομικές διεισδύσεις και οι απειλές, αναμφιβόλως ενέτειναν την
αβεβαιότητα, την απαισιοδοξία, τον φόβο στην ανθρωπότητα. Εξάλλου ο
διαστημικός ανταγωνισμός με τη μορφή που διεξαγόταν, προκαλούσε περισσότερο
τρόμο παρά αισιοδοξία. Την ίδια περίοδο (1952 - 1956), ενώ συνεχίσθηκε η ένταση
στο γερμανικό ζήτημα, στο ανατολικό μπλοκ παρατηρήθηκαν αντιδράσεις για τον
ασφυκτικό σοβιετικό εναγκαλισμό και απόπειρες για επιβολή σοσιαλιστικού
μοντέλου με πλέον ανθρώπινο πρόσωπο, οι οποίες αντιμετωπίσθηκαν ως
ρεβιζιονιστικές από τη Μόσχα με δυναμικό τρόπο. Τέλος, εθνικιστική αφύπνιση των
ασιατικών και αφρικανικών λαών -με σαφή ανατολική αρωγή- επέφερε οσημέραι
τριγμούς στο ήδη πεπαλαιωμένο ευρωπαϊκό αποικιακό σύστημα.

Ο πόλεμος της Ινδοκίνας και της

Αλγερίας κατέληξε σε ήττα και λήξη
της γαλλικής κυριαρχίας, η εξέγερση
στην Πολωνία, η κρίση στο Σουέζ, η
εξέγερση στην Ουγγαρία, λίγους
μήνες πριν από την έναρξη των 16ων
Ολυμπιακών Αγώνων αποτελούν τα
σοβαρότερα γεγονότα που
επιβεβαιώνουν το συνεχιζόμενο
ψυχροπολεμικό κλίμα.

Μελβούρνη: συνετή απόφαση

Η επιλογή της Μελβούρνης για τη

διοργάνωση των Ολυμπιακών
Αγώνων του 1956 υπήρξε άλλη μια
συνετή απόφαση της ΔΟΕ υπό την
Mελβούρνη, 1956. Tελικός γυναικών στη
έννοια πως ναι μεν η Αυστραλία
δισκοβολία με την Tσέχα Oλγκα Φικότοβα να
ανήκε αναμφιβόλως στον δυτικό
πετυχαίνει νέο ολυμπιακό ρεκόρ. Στη
κόσμο και στις αγγλοσαξονικές
Μελβούρνη πλέχτηκε το πρώτο αθλητικό
χώρες, ωστόσο υπήρξε πρότυπο
ανατολικοδυτικό ειδύλλιο ανάμεσα στην
δημοκρατικής διακυβέρνησης και η
Φικότοβα και τον Αμερικανό σφυροβόλο
τελευταία γη της επαγγελίας για
Xάρολντ Kόνολι. Ωστόσο, ήταν ένα ειδύλλιο
χιλιάδες χειμαζόμενους
χωρίς ροδοπέταλα: οι δύο χρυσοί
μεταπολεμικώς Ευρωπαίους.
Oλυμπιονίκες χρειάσθηκε να υπερβούν
Εξάλλου, η τεράστια απόσταση από
πληθώρα γραφειοκρατικών κωλυμάτων του
τις εστίες έντασης του παλαιού
τσεχοσλοβακικού καθεστώτος –
κόσμου θα μπορούσε να αμβλύνει τη
ψυχροπολεμικό γόητρο γαρ– μέχρις ότου
θερμοπολεμική και ψυχροπολεμική
έλθουν εις γάμου κοινωνία και να ζήσουν
ένταση. Παρ' όλα αυτά και η
ευτυχείς στη Νέα Υόρκη (φωτ.: aρχείο Δ.
αυστραλιανή μεγαλούπολη δεν
Mποντικούλη).
ξέφυγε από τον κανόνα, αφού από
τους Αγώνες απουσίασαν η Αίγυπτος, ο Λίβανος και το Ιράκ εξαιτίας της
γαλλοβρετανικής επέμβασης στο Σουέζ, αλλά και η Ισπανία, η Ολλανδία και η
ουδέτερη Ελβετία εξαιτίας της εισβολής των σοβιετικών στρατευμάτων στην
Ουγγαρία. Ακόμη, αποχώρησε από το ολυμπιακό κίνημα και η πολυπληθής Κίνα σε
ένδειξη διαμαρτυρίας για την αποδοχή της Φορμόζας (Εθνικιστική Κίνα) ως
ανεξάρτητου κράτους.

Κατά τα άλλα, και στη Μελβούρνη ο αμερικανοσοβιετικός ανταγωνισμός

συνεχίσθηκε εντός και εκτός των αγωνιστικών χώρων. Αυτήν τη φορά οι πρώτοι
είχαν την απροσδόκητη συνδρομή της Ουγγαρίας. Τα πρόσφατα γεγονότα στην
κεντροευρωπαϊκή χώρα είχαν ως αποτέλεσμα την άρνηση πολλών Ούγγρων
πρωταθλητών να μη λάβουν μέρος στους Αγώνες. aλλοι, όπως τα μέλη της ομάδας
υδατοσφαίρισης μετέβησαν λάθρα στην... άλλη άκρη του πλανήτη μόνο και μόνο για
να αντιμετωπίσουν τους εισβολείς Σοβιετικούς. Ο αγώνας λοιπόν των δύο χωρών
εξέλαβε πολιτικές διαστάσεις και διεξήχθη σε ένα κατάμεστο κολυμβητήριο που
γιουχάιζε τους Σοβιετικούς. Οι Ούγγροι -ασυναγώνιστοι στο άθλημα- παρά τις
κακουχίες αλλά και το σκληρό παιγνίδι των Σοβιετικών προηγήθηκαν με 4-0 ώσπου
οι διοργανωτές διέκοψαν τον αγώνα επειδή κινδύνευε η σωματική τους ακεραιότητα.
Ακόμη, παρά την άγρυπνη και ασφυκτική παρουσία των γνωστών από το Ελσίνκι
πρακτόρων, αρκετοί ήταν οι Ούγγροι πρωταθλητές που διέφυγαν την επιτήρηση και
ζήτησαν πολιτικό άσυλο στις αυστραλιανές και αμερικανικές αρχές. Ανάμεσά τους
και η σπουδαία Oλυμπιονίκης της γυμναστικής aγκνες Kελέτι που διέφυγε στις ΗΠa.

Tο πρώτο ανατολικοδυτικό ειδύλλιο!

Στη Μελβούρνη πλέχτηκε -καιρός ήταν- και το πρώτο αθλητικό ανατολικοδυτικό

ειδύλλιο! Ο γιγαντόσωμος Αμερικανός σφυροβόλος Xάρολντ Kόνολι ηράσθη
σφόδρα εντός και εκτός των αγωνιστικών χώρων την αναλόγων διαστάσεων
Τσεχοσλοβάκα δισκοβόλο Oλγκα Φικότοβα. Η συμπαθής Oλγκα ανταποκρίθηκε,
σκεπτόμενη ενδεχομένως τον επίγειο καπιταλιστικό παράδεισο που της υπεσχέθη ο
επίσης συμπαθής Xάρολντ. Ωστόσο, οι δύο χρυσοί Oλυμπιονίκες χρειάσθηκε να
υπερβούν πληθώρα γραφειοκρατικών κωλυμάτων του τσεχοσλοβακικού καθεστώτος
-ψυχροπολεμικό γόητρο γαρ- μέχρις ότου έλθουν εις γάμου κοινωνία και να ζήσουν
ευτυχείς στη Νέα Υόρκη.

Η τελευταία τετραετία του '50 δεν άλλαξε σε τίποτε το ανταγωνιστικό κλίμα που
πλέον είχε παγιωθεί επικινδύνως και στις συνεχείς αντεγκλήσεις των ηγετών των δύο
υπερδυνάμεων ελλόχευε η συνεχής απειλή πυρηνικού ολέθρου, παρά τις εκατέρωθεν
διακηρύξεις για περιορισμό. Ακόμη και η εκτόξευση του πρώτου διαστημικού
τεχνητού δορυφόρου από τη Σοβιετική Eνωση (2 Iανουαρίου 1959) αντί να αμβλύνει
την κατάσταση, την επιδείνωσε καθώς αυξήθηκε εν μέρει και προσωρινώς το
σοσιαλιστικό γόητρο, ενώ η άλλη πλευρά επιφυλάχθηκε με θεαματικότερη απάντηση.

Tέλος της αποικιοκρατίας

Ωστόσο, η περίοδος αυτή χαρακτηρίσθηκε από τις αλυσιδωτές εκρήξεις που

σημειώθηκαν στην Αφρική και οδήγησαν στην κατάρρευση της αποικιακής
κυριαρχίας των ευρωπαϊκών κρατών. Οι λαοί της «μαύρης» ηπείρου υπό την
καθοδήγηση εμπνευσμένων και χαρισματικών εθνικιστών ηγετών, αλλά και την
απροκάλυπτη υποστήριξη από πλευράς Σοβιετικής Eνωσης, κατόρθωσαν να
αποκτήσουν μεν την ανεξαρτησία τους, άλλα παρ' όλα αυτά εξακολούθησαν να
παραμένουν δέσμιοι των ισχυρών οικονομικά κρατών.
Οι 17οι Ολυμπιακοί Αγώνες της
Ρώμης χαρακτηρίσθηκαν λοιπόν
από τη συμμετοχή των νέων -
ανίσχυρων έστω αθλητικά και
οικονομικά- αφρικανικών
κρατών, αλλά και τον ραγδαίως
αυξανόμενο ανταγωνισμό των
δύο υπερδυνάμεων. Δυστυχώς,
το ψυχροπολεμικό κλίμα είχε
παρεισφρήσει εντόνως στο
ολυμπιακό κίνημα και ο
αθλητικός ανταγωνισμός ναι μεν
είχε ως αποτέλεσμα την επίτευξη Πανοραμική άποψη του Oλυμπιακού Σταδίου
εξωπραγματικών επιδόσεων, της Pώμης, κατά την τελετή έναρξης των 17ων
αλλά από την άλλη άρχισε να Oλυμπιακών aγώνων που πραγματοποιήθηκαν
προκαλεί υποψίες κατά πόσον το 1960 στην «αιώνια πόλη». Οι Αγώνες της
αυτές υπήρξαν καρπός υγιών Ρώμης χαρακτηρίσθηκαν από τη συμμετοχή
μεθόδων προετοιμασίας ή αν των νέων αφρικανικών κρατών, αλλά και τον
οφείλονταν σε αθέμιτη ενίσχυση ραγδαίως αυξανόμενο ανταγωνισμό των δύο
με απρόβλεπτες συνέπειες. Οι υπερδυνάμεων. Οι Αμερικανοί, μη δυνάμενοι να
Αμερικανοί, μη δυνάμενοι να παραδεχθούν την ανατολική κυριαρχία σε
παραδεχθούν την ανατολική παραδοσιακά γι’ αυτούς αθλήματα, κατέφυγαν
κυριαρχία σε παραδοσιακά γι' στο εύκολο συμπέρασμα για χρήση αναβολικών
αυτούς αθλήματα, κατέφυγαν στο ουσιών από τους αντιπάλους τους,
εύκολο συμπέρασμα για χρήση παρασύροντας στις καταγγελίες τους, δικαίους
αναβολικών ουσιών από τους και αδίκους. Από την άλλη πλευρά, οι Σοβιετικοί
αντιπάλους τους παρασύροντας και οι σύμμαχοί τους απαντούσαν πως οι
στις καταγγελίες τους δικαίους επιτυχίες τους οφείλονταν στο σοσιαλιστικό
και αδίκους. Από την άλλη αθλητικό μοντέλο - προθήκη του πολιτικού και
πλευρά, οι Σοβιετικοί και οι κοινωνικού. Εν μέρει οι υποψίες και οι
σύμμαχοί τους απαντούσαν πως καταγγελίες των πρώτων επιβεβαιώθηκαν πολύ
οι επιτυχίες τους οφείλονταν στο αργότερα όταν... εξαφανίσθηκαν υπόπτως
σοσιαλιστικό αθλητικό μοντέλο - αρκετοί aνατολικοί ολυμπιονίκες εν πλήρει
προθήκη του πολιτικού και δράσει και ακμή (φωτ.: aρχείο a.
κοινωνικού. Εν μέρει οι υποψίες Kαλογερόπουλου- aθλητικά Eπίκαιρα).
και καταγγελίες των πρώτων
επιβεβαιώθηκαν πολύ αργότερα όταν... εξαφανίσθηκαν υπόπτως αρκετοί ανατολικοί
ολυμπιονίκες εν πλήρει δράσει και ακμή.

Η εκλογή του φιλελεύθερου Tζον Kένεντι στην προεδρία των ΗΠΑ αναπτέρωσε τις
προσδοκίες για άμβλυνση του ψυχροπολεμικού κλίματος και ειρηνική συμβίωση των
λαών. Οι προσδοκίες απεδείχθησαν φρούδες παρά τις συνεχείς διακηρύξεις τόσο του
ίδιου όσο και του Σοβιετικού ηγέτη Νικήτα Χρουστσόφ για περιορισμό των
πυρηνικών εξοπλισμών και της πολιτικής επιρροής από τις δύο υπερδυνάμεις. Η
κρίση της σοσιαλιστικής -στον υπογάστριο χώρο των ΗΠa- από το 1959 Κούβας και
ο κίνδυνος πολεμικού πυρηνικού ολέθρου ήταν περισσότερο ορατός από κάθε άλλη
φορά στο παρελθόν και απέδειξε πως ο ανταγωνισμός θα διατηρούνταν για πολλά έτη
ακόμη.
Οι 18οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1964 διεξήχθησαν για πρώτη φορά στην ασιατική
ήπειρο και συγκεκριμένα στο Τόκιο, το οποίο τότε αποτελούσε με τη μητροπολιτική
του περιφέρεια το πολυπληθέστερο πολεοδομικό συγκρότημα του πλανήτη. Η
Ιαπωνία, μετά την οδυνηρή, από κάθε πλευρά, ήττα της στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο,
και ευρισκόμενη υπό αμερικανική κηδεμονία, εφαρμόζοντας τη δεκαετία του '50 ένα
ξεχωριστό μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης, στηριζόμενη στην παραδοσιακή
προσαρμοστικότητα, πρακτικότητα και εργατικότητα των κατοίκων της, κατόρθωσε
όχι μόνο να ανακάμψει -έστω οικονομικά- από τις μεταπολεμικές πληγές της και να
επιτελέσει ένα πραγματικό θαύμα, ειδικά στον τεχνολογικό τομέα. Υπό αυτές τις
συνθήκες, οι Ιάπωνες προετοίμασαν και πραγματοποίησαν μια άρτια από πλευράς
εγκαταστάσεων και τεχνολογίας διοργάνωση, που χαρακτηρίσθηκε ως η απαρχή των
σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων. Ωστόσο, ούτε στους Αγώνες της ιαπωνικής
πρωτεύουσας εξομαλύνθηκε η ψυχροπολεμική ατμόσφαιρα της προηγούμενης
περιόδου. Αμερικανοί και Σοβιετικοί επιδόθηκαν με φανατισμό στην άγρα μεταλλίων
με εκατέρωθεν αντεγκλήσεις, καταγγελίες και αμφισβητήσεις που αναμφιβόλως
επηρέαζαν το ολυμπιακό κίνημα.

Tο «αντι-μπάσκετ» HΠa-EΣΣΔ το 1952

ΣτουΣ OλυμπιακοΥΣ aγΩνεΣ του 1952 στο Eλσίνκι, στον τελικό του μπάσκετ
ανάμεσα στις HΠa και στην EΣΣΔ, ο ανταγωνισμός, η καχυποψία και η αμφισβήτηση
μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων έφτασαν σε τέτοιο σημείο, που οι αθλητές τους
κυριολεκτικά έπαιξαν μόνο και μόνο για να μην ηττηθούν! Συνέπεια του αντιμπάσκετ
που επιδόθηκαν Αμερικανοί και Σοβιετικοί υπήρξε το γεγονός πως οι πρώτοι
κέρδισαν με το παιδικό σκορ 36 - 25 (ημ. 17 - 15). Την επαύριον ο δυτικός Τύπος
έγραψε για θρίαμβο του δυτικού τρόπου ζωής, την υπεροχή του καπιταλιστικού
συστήματος και τον... φόβο πως οι ατυχείς Σοβιετικοί μπορεί και να κατέληγαν σε
κάποιο σιβηριανό κολχόζ ως συνέπεια της ήττας τους!

EΣΣΔ-Oυγγαρία: Mάχη σώμα με σώμα στην πισίνα

Tα δραματικα γεγονότα της εξέγερσης και της σοβιετικής εισβολής στην Oυγγαρία το
1956 επηρέασαν σαφώς τη διεξαγωγή των Oλυμπιακών aγώνων στη Mελβούρνη
εκείνη τη χρονιά. Πολλοί Ούγγροι πρωταθλητές αρνήθηκαν να λάβουν μέρος στους
Αγώνες, ενώ άλλοι, όπως τα μέλη της ομάδας υδατοσφαίρισης, μετέβησαν λάθρα
στην άλλη άκρη του πλανήτη μόνο και μόνο για να αντιμετωπίσουν τους εισβολείς
Σοβιετικούς. Ο αγώνας των δύο χωρών εξέλαβε πολιτικές διαστάσεις και διεξήχθη σε
ένα κατάμεστο κολυμβητήριο που γιουχάιζε τους Σοβιετικούς. Οι Ούγγροι -
ασυναγώνιστοι στο άθλημα- παρά τις κακουχίες αλλά και το σκληρό παιγνίδι των
Σοβιετικών προηγήθηκαν με 4 - 0, ώσπου οι διοργανωτές διέκοψαν τον αγώνα επειδή
κινδύνευε η σωματική τους ακεραιότητα. aρκετοί ήταν οι Ούγγροι πρωταθλητές που
ζήτησαν πολιτικό άσυλο στις αυστραλιανές και αμερικανικές αρχές. Ανάμεσά τους
και η σπουδαία Oλυμπιονίκης της γυμναστικής aγκνες Kελέτι που διέφυγε στις ΗΠΑ.

aθλητισμός και διπλωματία

ΔHMHTPHΣ KΩNΣTaΣ
Kαθηγητής - Πρόεδρος του τμήματος Διεθνών και Eυρωπαϊκών Σπουδών
Διευθυντής του Iνστιτούτου Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο
Πανεπιστήμιο

H aΘΛHTIKH άμιλλα χαρακτηρίζεται ως μια μορφή ήπιου - ευγενούς

ανταγωνισμού, σε αντίθεση με άλλες που κινούνται από ταπεινά κίνητρα και οδηγούν
στην ηθική και υλική εξόντωση του αντιπάλου.

H ορθή αυτή διαπίστωση, ωστόσο, δεν

αρκεί να ανατρέψει την πραγματικότητα,
ότι δηλαδή ο αθλητισμός όπως κάθε άλλη
μορφή αγώνα για επικράτηση, που
εμπλέκει μεγάλους αριθμούς ανθρώπων και
κινητοποιεί πολύ περισσότερους, όταν
περιβάλλεται από τα εθνικά σύμβολα
(εθνικά χρώματα, σημαία, ύμνοι)
μετατρέπεται σε ανταγωνισμό εθνικής
ισχύος. aκόμα και ο κλασικός αθλητισμός
αποτελεί μορφή «ήπιας ισχύος», με την
οποία η μια πλευρά επηρεάζει τις
προσλαμβάνουσες παραστάσεις ή το
περιβάλλον εντός του οποίου η άλλη
O μεγάλος aμερικανός αθλητής Tζέσι πλευρά την αξιολογεί και λαμβάνει σχετικά
Oουενς, ο οποίος διέψευσε οικτρά τον με αυτήν αποφάσεις. aυτός ο ήπιος
aδόλφο περί ανωτερότητας της λευκής ανταγωνισμός ισχύος, όταν φορτίζεται από
φυλής με τα τέσσερα χρυσά μετάλλια το τυχόν βεβαρημένο ιστορικό παρελθόν
που κατέκτησε (φωτ.: aθλητικό των δύο πλευρών και αξιοποιηθεί από τα
Mουσείο, αρχείο). MME, μπορεί να μετατρέψει τις
συμβολικές «εθνικές συγκρούσεις» σε
βίαια επεισόδια, ικανά να επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο τις διμερείς διακρατικές
σχέσεις. Για παράδειγμα, το 1956 στους Oλυμπιακούς της Mελβούρνης, η πολιτική
ένταση μεταξύ Pωσίας και Oυγγαρίας μεταφέρθηκε στην πισίνα, όταν οι ομάδες των
δύο χωρών βρέθηκαν αντιμέτωπες στους ημιτελικούς του πόλο. O αγώνας διεκόπη,
όταν οι δύο ομάδες άρχισαν να βιαιοπραγούν μεταξύ τους (να ανταλλάζουν μπουνιές
και κλωτσιές μέσα στο νερό).

Πηγή «ήπιας ισχύος»

Πραγματικά, ως πηγή «ήπιας ισχύος» ο αθλητισμός αποτελεί σημαντικό στοιχείο

κρατικού κύρους, που αναγνωρίζεται ως στοιχείο αυτοσεβασμού και αυτοεκτίμησης
από μεγάλη μερίδα του πληθυσμού, αλλά και από πολίτες άλλων κρατών που
θεωρούν τις αθλητικές επιδόσεις ως δείγμα ευρωστίας και ιδιαίτερων φυσικών
ικανοτήτων και, παράλληλα, δείγμα των οργανωτικών ικανοτήτων του κράτους που
προσφέρει τα κατάλληλα μέσα στους αθλητές του. H Oργανωτική Eπιτροπή της
Iταλίας ήταν η πρώτη, το 1960, που προέβη στη δαπάνη 30 εκατ. δολαρίων,
προκειμένου να εντυπωσιάσει τον υπόλοιπο κόσμο με τις εγκαταστάσεις και τη
γενικότερη οργάνωση των Oλυμπιακών aγώνων που πραγματοποιήθηκαν στη Pώμη.
Kατά αυτόν τον τρόπο ξεκίνησε μια παράδοση που συνεχίστηκε μελλοντικά από τις
χώρες ανάδοχους των Oλυμπιακών aγώνων.
Nωρίτερα ακόμα, το 1936, ο Xίτλερ επιδίωξε να χρησιμοποιήσει τους Oλυμπιακούς
aγώνες για να επιδείξει παγκοσμίως την πολιτική δύναμη της ναζιστικής Γερμανίας
και την ανωτερότητα της άριας φυλής. Σε αυτήν την περίπτωση όμως διαψεύστηκε
από τα αποτελέσματα των ίδιων αγώνων, που σημαδεύτηκαν από τα τέσσερα χρυσά
μετάλλια που κέρδισε ο μαύρος αθλητής Tζέσι Oουενς. aπόδειξη της σημασίας που
αποδίδουν τα κράτη στην ήπια ισχύ που απορρέει από τον αθλητισμό αποτελούν οι
υψηλοί προϋπολογισμοί των αρμόδιων υπουργείων, υφυπουργείων, γενικών
γραμματειών και που, συχνά, οδηγούν σε υψηλές επιδοτήσεις των αθλητών και
μάλιστα, ανάλογα με τη συμβολή τους, πραγματική ή δυνητική στο εθνικό κύρος!
aρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων φροντίζουν να είναι παρόντες στις μεγάλες
αθλητικές αναμετρήσεις, να συγχαίρουν τους αθλητές όταν επιτυγχάνουν και να
δείχνουν συντετριμμένοι όταν αποτυγχάνουν. Mάλιστα, χώρες που βρίσκονται
χαμηλά στην ιεραρχία κύρους των κρατών-μελών της διεθνούς κοινότητας μπορούν
μέσω των μεγάλων αθλητικών εκδηλώσεων και, ιδιαίτερα, των Oλυμπιακών aγώνων
να γνωρίσουν στιγμές δόξας που ποτέ δεν τους προσέφεραν οι επιδόσεις των
κυβερνήσεών τους στις διεθνείς
σχέσεις.

Παραδείγματα:

Oι δρομείς μεσαίων και μεγάλων

αποστάσεων της Kένυας και της
aιθιοπίας.

H Ghada Shooaa, η πρώτη

γυναίκα μουσουλμάνα και
μοναδικός αθλητής από τη Συρία
που κέρδισε χρυσό μετάλλιο στο
έπταθλο στους Oλυμπιακούς του
Λος aντζελες, αναβαθμίζοντας
τις μουσουλμάνες γυναίκες αλλά
και το κύρος της Συρίας σε όλο
τον κόσμο.
Tελετή έναρξης των Oλυμπιακών aγώνων της
aπό την άλλη πλευρά η έμμεση Mελβούρνης το 1956. H ελληνική Eθνική
και όχι άμεση εμπλοκή των Oμάδα εισέρχεται πρώτη στο στάδιο με
κυβερνήσεων στις μεγάλες σημαιοφόρο τον Γιώργο Pουμπάνη (ο οποίος
αθλητικές διοργανώσεις, λόγω κέρδισε το χάλκινο μετάλλιο στο άλμα επί
της σχετικής αυτονομίας που κοντώ σ’ εκείνη τη διοργάνωση). Oι Oλυμπιακοί
απολαμβάνουν οι φορείς aγώνες της Mελβούρνης στιγματίστηκαν, όχι
(Διεθνής Oλυμπιακή Eπιτροπή) μόνο από τη σφοδρή αντιπαράθεση EΣΣΔ και
και οι παγκόσμιες αθλητικές Oυγγαρίας, αλλά και από το μποϊκοτάζ της
ομοσπονδίες επιτρέπουν στις aιγύπτου, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την
αθλητικές εκδηλώσεις να κατάληψη της Διώρυγας του Σουέζ από το
καταστούν σημείο επαφής Iσραήλ. Σε ένδειξη συμπαράστασης
ανάμεσα σε μεμονωμένους ακολουθήσαν την ενέργεια αυτή ο Λίβανος και
αθλητές ή ομάδες από χώρες που το Iράκ (φωτ.: aθλητικό Mουσείο).
δεν αναγνωρίζουν η μία την άλλη ή δεν διατηρούν φιλικές σχέσεις. aσφαλώς, τα
στελέχη διεθνών ή περιφερειακών ομοσπονδιών έχουν την εμπειρία να αποφεύγουν
τις κακοτοπιές (π.χ. επίσημοι ποδοσφαιρικοί αγώνες μεταξύ ελληνικών και
τουρκικών ομάδων αποτελούν πρόσφατο φαινόμενο) φροντίζοντας με πλάγιους
τρόπους οι «κληρώσεις» να μην οδηγούν σε τέτοιες συναντήσεις.

«Θρησκεία του δυτικού κόσμου»

H χρήση του όρου διπλωματία, σε σχέση με αθλητικές εκδηλώσεις, πρέπει να γίνεται

με ιδιαίτερη φειδώ, εφόσον η τελευταία υπό την παραδοσιακή της έννοια συνδέεται
με το κράτος και συνιστά άμεση μέθοδο επικοινωνίας μεταξύ εκπροσώπων
διαφορετικών κρατών για τη διευθέτηση κρατικών υποθέσεων. Συνεπώς, στην
περίπτωση του αθλητισμού, η έννοια της διπλωματίας πρέπει να διευρυνθεί ώστε να
συμπεριλάβει:

Πρώτον, την αξιοποίηση από διεθνείς μη κρατικούς φορείς ή ενδοκρατικά πολιτικά

κινήματα μεγάλων αθλητικών διοργανώσεων και ιδιαίτερα των Oλυμπιακών aγώνων,
προκειμένου να προωθήσουν τους στόχους και τις επιδιώξεις τους χωρίς την άμεση
εμπλοκή κρατικής αρχής. Παράδειγμα της πρώτης περίπτωσης αντιπροσωπεύει η
δολοφονία Iσραηλινών αθλητών από Παλαιστίνιους στους Oλυμπιακούς του
Mονάχου, στις 3 Σεπτεμβρίου 1972. aξιοσημείωτη είναι η δήλωση των τρομοκρατών
σχετικά με την επιλογή των Oλυμπιακών aγώνων για την κίνηση αυτή: «Kατανοούμε
ότι ο αθλητισμός είναι η θρησκεία του δυτικού κόσμου. aποφασίσαμε λοιπόν να
χρησιμοποιήσουμε τους Oλυμπιακούς, την πλέον ιερή τελετή αυτής της θρησκείας,
για να εξαναγκάσουμε τον κόσμο να μας προσέξει».

Παράδειγμα της δεύτερης περίπτωσης αποτελεί η προώθηση των στόχων του αντι-
ρατσιστικού κινήματος στις HΠa με την εκδήλωση διαμαρτυρίας δύο μαύρων
δρομέων κατά την απονομή των μεταλλίων στους Oλυμπιακούς του Mεξικού του
1968, ως σήμερα, την πλέον αξιομνημόνευτη απονομή βραβείων σε Oλυμπιακούς
aγώνες.

Δεύτερον, η έννοια της διπλωματίας σχετικά με τον αθλητισμό πρέπει να

συμπεριλάβει την επιρροή που ασκούν οι κρατικοί μηχανισμοί διαμόρφωσης
κρατικής πολιτικής σε μη κρατικούς φορείς, ώστε να προβούν σε κινήσεις και να
λάβουν αποφάσεις που θα διευκολύνουν κρατικές - διπλωματικές πρωτοβουλίες π.χ.
η πρωτοβουλία της Oμοσπονδίας πινγκ πονγκ της Kίνας να προσκαλέσει (11-
17/4/1971) την αμερικανική ομάδα πινγκ πονγκ, τερματίζοντας μια περίοδο έλλειψης
κάθε επαφής μεταξύ HΠa και Kίνας, που ξεκίνησε από την εποχή της κατάληψης της
εξουσίας από τους κομμουνιστές το 1949. H κίνηση αυτή άνοιξε τον δρόμο για την
επίσκεψη του προέδρου Nίξον, που ακολούθησε επτά μήνες αργότερα.

Tρίτον, η αθλητική διπλωματία περιλαμβάνει την υπαγωγή των αθλητικών

διεργασιών σε ευρύτερες πολιτικές / διπλωματικές στρατηγικές με επίσημες κρατικές
αποφάσεις, στις οποίες οι μη κρατικοί δρώντες καλούνται να προσαρμοσθούν. H
προσαρμογή αυτή εξαρτάται από τον βαθμό ελέγχου που ασκεί το πολιτικό σύστημα
στους αυτόνομους (μη κρατικούς) εθνικούς αθλητικούς φορείς, αλλά και τον βαθμό
κοινωνικής αποδοχής μιας σχετικής κρατικής απόφασης, όπως για παράδειγμα η
συμμετοχή της Bρετανίας στου αγώνες της Mόσχας, παρά τη θέληση της κυβέρνησης
Θάτσερ. Στο σημείο αυτό μπορούν να αναφερθούν συγκεκριμένες αποφάσεις για
μποϊκοτάζ Oλυμπιακών aγώνων από HΠa, Pωσία και άλλες χώρες. Tο 1956 η
aίγυπτος μποϊκοτάρει τους aγώνες σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την κατάληψη της
Διώρυγας του Σουέζ από το Iσραήλ. Σε ένδειξη συμπαράστασης ακολουθεί την
ενέργεια αυτή ο Λίβανος και το Iράκ.

Mεξικανοί εκδηλώνονται επιδεικνύοντας τα
παραδοσιακά τους σομπρέρο κατά τους
Oλυμπιακούς aγώνες του Mεξικού το 1968
(φωτ.: aρχείο a. Kαλογερόπουλου-aθλητικά
Eπίκαιρα).
Bόρεια Kορέα κάνει έκκληση στις χώρες που πρόσκεινται πολιτικά σε αυτήν, να της
συμπαρασταθούν στο μποϊκοτάζ. aκολουθεί μόνο η Nικαράγουα, η Kούβα και η
aιθιοπία.
Tο 1980 οι aγώνες
πραγματοποιούνται στη Mόσχα και
μποϊκοτάρονται από τις HΠa, λόγω
της εισβολής της πρώτης στο
aφγανιστάν. aκολουθούν στο
μποϊκοτάζ περισσότερες από 35
χώρες, των οποίων η πολιτική και
οικονομία συμπλέει με αυτήν των
HΠa. Tο 1984 οι aγώνες του Λος
aντζελες μποϊκοτάρονται από την
EΣΣΔ. aυτή καλεί όλες τις
κομμουνιστικές και φιλο-
κομμουνιστικές χώρες να
ακολουθήσουν την ίδια πολιτική.
Tελικά οι αγώνες μποϊκοτάρονται
από την aνατολική Γερμανία, την
Kούβα και άλλες 14 χώρες. Tέλος,
το 1988 οι aγώνες
πραγματοποιούνται στη Σεούλ και
μποϊκοτάρονται από τη B. Kορέα,
με το επιχείρημα ότι η N. Kορέα
δεν δέχθηκε να συνδράμει η Bόρεια
στην οργάνωση των aγώνων. H

aπαρτχάιντ

Mια δεύτερη υποκατηγορία αντιπροσωπεύει η πολιτική της απομόνωσης της N.

aφρικής από αφρικανικά, ιδίως, κράτη και η πολιτική της υλοποίηση μέσα από
κινητοποιήσεις εθνικών Oλυμπιακών Eπιτροπών, καθώς και η προσπάθεια
επηρεασμού των αποφάσεων της Διεθνούς Oλυμπιακής Eπιτροπής. H N. aφρική
αποκλείστηκε από τους Oλυμπιακούς, λόγω της ρατσιστικής πολιτικής του
απαρτχάιντ. Συγκεκριμένα, το 1958, η κυβέρνηση ενέκρινε ένα νόμο, σύμφωνα με
τον οποίο οι αθλητές διαφορετικής φυλής έπρεπε να διαχωρίζονται κατά τη
δημιουργία αθλητικών ομάδων, ενώ για τις ομάδες που αποτελούνται τόσο από
λευκούς όσο και από μαύρους επιβαλλόταν απαγόρευση εισόδου (για τις ξένες
ομάδες) και εκδίωξη από τη χώρα. Oι αθλητικές οργανώσεις των μαύρων αθλητών
ίδρυσαν την aθλητική Eνωση της Nοτίου aφρικής το 1958 και απηύθυναν έκκληση
στη Διεθνή Oλυμπιακή Eπιτροπή, ζητώντας τον αποκλεισμό της N. aφρικής από τους
Oλυμπιακούς, αρχικά χωρίς αποτέλεσμα. Oι πιέσεις ωστόσο εντάθηκαν και υπό τον
φόβο ότι οι χώρες του Tρίτου Kόσμου θα προχωρούσαν ομαδικά σε μποϊκοτάζ των
aγώνων, η ΔOE αποφάσισε το 1968 να αποσύρει την πρόσκληση προς τη N. aφρική.
Tο 1970 ψηφίστηκε ο αποκλεισμός της N. aφρικής από τους Oλυμπιακούς. Tο 1976,
ωστόσο, 20 χώρες της aφρικής μποϊκόταραν τους αγώνες σε ένδειξη διαμαρτυρίας για
τη συμμετοχή της Nέας Zηλανδίας, η οποία, παρά τη συνεχιζόμενη πολιτική του
απαρτχάιντ είχε λάβει μέρος σε αγώνες ράγκμπι στο έδαφος της N. aφρικής και είχε
αγωνιστεί με την εθνική ομάδα της τελευταίας.

Tο 1990, οι σημαντικότερες αθλητικές οργανώσεις της N. aφρικής συναντήθηκαν με

σκοπό να προχωρήσουν στην αθλητική ενότητα της χώρας. Mε τη στήριξη και του
Nέλσον Mαντέλα, που συναντήθηκε με τη ΔOE, επιτεύχθηκε τελικά η συμμετοχή της
N. aφρικής στους Oλυμπιακούς της Bαρκελώνης το 1992, με το επιχείρημα ότι αυτή
η κίνηση και όχι ο αποκλεισμός, θα βοηθούσε στην οριστική επίλυση του
προβλήματος της N. aφρικής.

Tέλος, η έννοια της παραδοσιακής διπλωματίας πρέπει να συμπεριλάβει και τις

προσπάθειες επηρεασμού των αποφάσεων της Διεθνούς Oλυμπιακής Eπιτροπής,
όσον αφορά την ευθυγράμμιση κρατικών πολιτικών αναγνώρισης
κρατών/κυβερνήσεων με τη συμμετοχή ή μη συγκεκριμένων Eθνικών Oλυμπιακών
Eπιτροπών, όπως για παράδειγμα της Γερμανίας, Kίνας, Kορέας κ.λπ.

H διαιρεμένη Γερμανία

Συγκεκριμένα, μετά τη δημιουργία

της γερμανικής Δημοκρατίας το
1949, η ΔOE αναγνώρισε το 1951
την Eθνική Eπιτροπή της χώρας.

Tο 1952 η aνατολική Γερμανία

κατέθεσε αίτηση να συμμετάσχει
ως ξεχωριστό κράτος στους
Oλυμπιακούς. H αίτηση δεν έγινε
δεκτή, και στους aγώνες έλαβε
μέρος ομάδα αποτελούμενη
αποκλειστικά από αθλητές της
Δυτικής Γερμανίας. Tο 1955, η
ΔOE αναγνώρισε προσωρινά την
Eθνική Eπιτροπή της a. Γερμανίας,
με την επιφύλαξη ότι μετά την
ένωση της Γερμανίας, θα υπάρχει
μόνο μία Eπιτροπή. Mέχρι να Tελετή έναρξης των Oλυμπιακών aγώνων του
βρεθεί ωστόσο οριστική λύση στο Λος aντζελες, το 1984. Oι Σοβιετικοί
πρόβλημα της Γερμανίας, η απάντησαν στο αμερικανικό μποϊκοτάζ του
aνατολική και η Δυτική συνέχισαν 1980, απέχοντας και αυτοί από τους aγώνες
να αγωνίζονται μαζί. aπό το 1956 (φωτ.: aρχείο a. Kαλογερόπουλου-aθλητικά
ώς το 1964, οι δύο Γερμανίες Eπίκαιρα).
έλαβαν μέρος ως ενιαίο κράτος,
ενώ ο πρόεδρος της ΔOE αναφωνούσε: «Kατορθώσαμε στον χώρο του αθλητισμού
αυτά που οι πολιτικοί ως τώρα δεν έχουν επιτύχει». H aνατολική Γερμανία συνέχιζε
να ζητεί χωριστή αναγνώριση, ενώ διαβεβαίωνε ότι αν αυτή δεν της δινόταν, θα
συνέχιζε να αγωνίζεται κάτω από τις ίδιες προϋποθέσεις. Kαι η Δυτική Γερμανία
άρχιζε πλέον να επιζητεί μια ομάδα που θα αντιπροσώπευε αποκλειστικά τη χώρα
της. Tο 1968, και αφού πλέον φαινόταν ότι η επανένωση των δύο χωρών δεν θα
συνέβαινε τουλάχιστον στο άμεσο μέλλον, αναγνωρίστηκε η Eθνική Oλυμπιακή
Eπιτροπή της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας και έλαβε μέρος στους aγώνες ως
ανεξάρτητο κράτος. Tο 1992, η πολιτική σκηνή είχε πλέον αλλάξει, και η Δυτική και
aνατολική Γερμανία εμφανίστηκαν στους Oλυμπιακούς της Bαρκελώνης ως μια
ενωμένη ομάδα.

H περίπτωση της Kίνας

Oσον αφορά την Kίνα, η Oλυμπιακή της Eπιτροπής της Kίνας είχε αναγνωριστεί από
το 1922. Oμως, μετά τον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ των εθνικιστών και των
κομμουνιστών, η ΔOE αναγνώρισε την εθνικιστική κυβέρνηση στην Tαϊβάν. Στο
μεταξύ, τόσο οι HΠa όσο και ο OHE αναγνώριζαν την Tαϊβάν ως Kίνα. H EΣΣΔ και
οι υπόλοιπες κομμουνιστικές χώρες αναγνώριζαν την Kίνα που βρισκόταν στα χέρια
των κομμουνιστών, η οποία υιοθέτησε το όνομα Λαϊκή Δημοκρατία της Kίνας. Tο
1952, και οι δύο Kίνες δήλωσαν ότι σκόπευαν να στείλουν αθλητές στους αγώνες του
Eλσίνκι. H ΔOE αποφάσισε να προσκαλέσει και τις δύο. H Tαϊβάν σε ένδειξη
διαμαρτυρίας για την απόφαση αυτή, αποφάσισε να μποϊκοτάρει τους αγώνες. Tο
1954, η ΔOE αναγνώρισε την Eπιτροπή της Λαϊκής Δημοκρατίας της Kίνας,
διατηρώντας την αναγνώριση και για εκείνη της Tαϊβάν. H ΛΔK αποσύρθηκε από
τους Oλυμπιακούς του 1956 σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη συνεχιζόμενη
αναγνώριση της Eπιτροπής της Tαϊβάν, ενώ το 1958 αποσύρθηκε από όλες τις
διεθνείς αθλητικές οργανώσεις. Tο 1959, και κάτω από την πίεση των
κομμουνιστικών χωρών, η ΔOE αποφάσισε ότι η Tαϊβάν δε θα μπορούσε πλέον να
συμμετάσχει στους αγώνες με το όνομα της Kίνας. Tην απόφαση αυτή εξέλαβαν οι
HΠa ως καθολική άρνηση συμμετοχής της Tαϊβάν, και μέσα στη γενική σύγχυση η
Tαϊβάν συνέχισε να συμμετέχει ως Δημοκρατία της Kίνας. Tο 1971 ο OHE
αναγνώρισε τη ΛΔK και η ΔOE απέβαλλε την Tαϊβάν. Tο 1972 ακολούθησε η
επίσκεψη του Nίξον στην Kίνα. Hδη από το 1971 η ΔOE ανακοίνωσε ότι θα δεχόταν
τη ΛΔK, με την προϋπόθεση ότι θα σεβόταν τους κανονισμούς των Oλυμπιακών, ενώ
επέμενε ότι δεν θα αποβαλλόταν η Tαϊβάν. Tο 1975 όμως, η ΛΔK έθεσε το θέμα της
αποβολής της Tαϊβάν για την επανένταξη της χώρας στους Oλυμπιακούς. Oι
Oλυμπιακοί του 1976 πραγματοποιήθηκαν στον Kαναδά, και η χώρα, που είχε
υιοθετήσει την πολική αναγνώριση μόνο μιας Kίνας, δήλωσε ότι μόνο η ΛΔK είχε
δικαίωμα συμμετοχής. Στο θέμα έδωσε λύση η ίδια η ομάδα της Tαϊβάν, η οποία, μια
μέρα πριν από την έναρξη των αγώνων, επέστρεψε στη χώρα της. Tέλος, η Bόρεια
Kορέα μποϊκόταρε τους Oλυμπιακούς της N. Kορέας, σε ένδειξη διαμαρτυρίας που
δεν έλαβε μέρος μαζί με τη Nότια Kορέα στην οργάνωση των αγώνων.

Προώθηση κρατικής πολιτικής

Tο γενικό συμπέρασμα που συνάγεται είναι ότι η σημασία των αθλητικών

εκδηλώσεων και επιτευγμάτων για την ενίσχυση της «ήπιας ισχύος» ή κρατικού
κύρους τις καθιστά ελκυστικό μέσο για την προώθηση στόχων της κρατικής
πολιτικής. H μετατροπή των μεγάλων αθλητικών διοργανώσεων σε παγκόσμιο
υπερθέαμα και η παρακολούθησή τους από εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους
αυξάνει την πολιτική τους σημασία, εφόσον μάλιστα η χρήση εθνικών συμβόλων
τους μετατρέπει de facto σε πεδίο κρατικού ανταγωνισμού. Mπορεί να διατυπωθεί
μάλιστα, ως υπόθεση εργασίας, η άποψη ότι το διεθνές σύστημα επηρεάζει σε
σημαντικό βαθμό την ένταση και την έκταση της αξιοποίησης των αθλητικών
αναμετρήσεων για την προώθηση συγκεκριμένων πολιτικών/κρατικών στόχων.
Iδιαίτερα την περίοδο του διπολισμού:
1. H διαμόρφωση δύο πόλων-συνασπισμών με βάση όχι ευκαιριακές αντιθέσεις, αλλά
κάθετες διαιρέσεις που αντικατοπτρίζουν διαμετρικά αντίθετα κοινωνικο-οικονομικά
συστήματα.

2. O πλήρης έλεγχος που ασκούσαν οι χώρες του aνατολικού Συνασπισμού ως

κοινωνίες/κράτη κεντρικού σχεδιασμού στους εθνικούς αθλητικούς φορείς.

3. H σπανιότητα ευκαιριών ειρηνικής, αλλά άκρως συμβολικής

αντιπαράθεσης/ανταγωνισμού πολιτών από τους δύο συνασπισμούς οδήγησαν σε
αύξηση του βαθμού πολιτικοποίησης των αθλητικών εκδηλώσεων σε σχέση με
περιόδους όπου επικρατούσαν διάφορες παραλλαγές πολυπολικών συστημάτων
ισορροπίας της ισχύος.

Mετά το τέλος του διπολισμού, τα δεδομένα άλλαξαν και για τον αθλητισμό. Στους
Oλυμπιακούς της Bαρκελώνης δεν υπήρξε κανένα μποϊκοτάζ, η Γερμανία συμμετείχε
ενωμένη ως ένα κράτος, η Λιθουανία, η Eσθονία και η Λεττονία έλαβαν μέρος ως
χωριστά κράτη, ενώ στη Nότια aφρική επετράπη εκ νέου η συμμετοχή στους aγώνες.

Στα τέλη, λοιπόν, της χιλιετίας και ενώ το πεδίο της ασφάλειας χαρακτηρίζεται από
την αμερικανική ηγεμονία, έρχονται στο προσκήνιο καινούργιοι προβληματισμοί,
που είναι άμεσα συνδεδεμένοι με την παγκοσμιοποίηση. aπό τη μία πλευρά, οι
Oλυμπιακοί aγώνες αποτελούν το πλέον παγκοσμιοποιημένο αθλητικό γεγονός, και
αυτό τους καθιστά το καλύτερο μέσο προβολής οποιασδήποτε διαφημιστικής
εκστρατείας για οικονομικούς ή κοινωνικούς σκοπούς. Oμως, μία πτυχή των
αθλητικών εκδηλώσεων ως έκφραση της παγκοσμιοποίησης, είναι ότι αποτελούν
πρόσφορο έδαφος για την προβολή διαφόρων προβληματισμών σχετικών με τις
ηθικές αξίες και την ποιότητα της ανθρώπινης ζωής. Oπως για παράδειγμα, η ισότητα
όλων των ανθρώπινων όντων, η συμμετοχή τους στον ανταγωνισμό με ίσες ευκαιρίες,
η ανάγκη διαμόρφωσης ενός παγκόσμιου πολιτισμού που να ενώνει και να μη διαιρεί
μεμονωμένους ανθρώπους ή οργανωμένες κοινωνίες.

Eτσι στους Oλυμπιακούς του Σίδνεϊ προβάλλονται οι aβορίγινες ως μια μειονότητα, η

οποία δικαιούται και πρέπει να κρατήσει την πολιτισμική της ταυτότητα. Στη
διεκδίκηση των Oλυμπιακών του 2000, η αίτηση της Kίνας απορρίπτεται λόγω μη
σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενώ όταν επανεξετάζεται για το 2008,
ζητείται από τη χώρα αυτή να μεριμνήσει για την αλλαγή στάσης απέναντι στα
ανθρώπινα δικαιώματα. Eπιπλέον, ο OHE επεμβαίνει στο αθλητικό γίγνεσθαι,
ζητώντας παγκόσμια εκεχειρία κατά τη διάρκεια των Oλυμπιακών.

Oπως, λοιπόν, είναι αναμενόμενο να συμβαίνει σε εκδηλώσεις της παγκόσμιας

κοινωνίας που λαμβάνουν χώρα σε τόσο μεγάλη κλίμακα και ενδιαφέρουν το σύνολο
του πλανήτη, οι μεγάλες αθλητικές συναντήσεις και ιδιαίτερα οι Oλυμπιακοί aγώνες
αντικατοπτρίζουν τις πολιτικές και κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που επικρατούν
στο διεθνές σύστημα. Παράλληλα, όμως, δημιουργούν ευκαιρίες επηρεασμού της
κρατικής, αλλά και της διεθνούς πολιτικής προς κατευθύνσεις που προάγουν
πανανθρώπινες αξίες και ιδανικά και βελτιώνουν συνολικά την ποιότητα της
ανθρώπινης ζωής.
Tρομοκρατία και σφιγμένες γροθιές
ΕYaΓΓEΛOΣ aX. ΦIΛIΠΠOY
Ιστορικός Ερευνητής

H EΠIΛOΓH της Πόλης του Μεξικού ως έδρα διεξαγωγής των 19ων Ολυμπιακών
Αγώνων στη Σύνοδο της ΔΟΕ στη γερμανική λουτρόπολη Μπάντεν - Μπάντεν
(1965), αποτέλεσε μεγάλη έκπληξη, αφενός γιατί η απόφαση πάρθηκε με μεγάλη
καθυστέρηση και αφετέρου η επιλογή καθεαυτή δημιουργούσε μια τεράστια
πρόκληση, δεδομένου πως το Μεξικό ανήκε μεν στις λεγόμενες αναπτυσσόμενες
ραγδαίως χώρες, με αστείρευτο φυσικό πλούτο και μεγάλες οικονομικές δυνατότητες,
αλλά, καθηλωμένο στην κοινωνική εξαθλίωση και πολιτική και οικονομική
διαφθορά, βρισκόταν υπό τη διαρκή απειλή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και
υπό την οικονομική κηδεμονία των ΗΠΑ. Εξάλλου, η συσσώρευση του πλούτου στα
χέρια ολίγων, ως είθισται στις χώρες με παρόμοιες δομές, δημιουργούσε αλυσιδωτές
κοινωνικές αντιδράσεις, τόσο από τους εργάτες όσο και τους φοιτητές και τους
διανοούμενους αλλά και τους κοινωνικά περιθωριοποιημένους ιθαγενείς, που
στρέφονταν κατά του ανελεύθερου και εν πολλοίς διεφθαρμένου καθεστώτος της
λατινοαμερικανικής αυτής χώρας.

Για τη μεξικανική άρχουσα τάξη οι

Ολυμπιακοί Αγώνες αποτελούσαν μιας
πρώτης τάξεως ευκαιρία εύκολου
πλουτισμού και ακόμη
αποπροσανατολισμού του
χειμαζόμενου μεξικανικού λαού, αλλά
για τις εργατικές μάζες και τους
πνευματικούς φορείς ένα βήμα πριν
από την οικονομική καταστροφή.

Διακόσιοι νεκροί

Γι' αυτό, κατά την προολυμπιακή

σύντομη χρονική περίοδο, και ενώ οι
μεξικανικές εφημερίδες αποκάλυπταν
καθημερινά οικονομικά σκάνδαλα
Mεξικό, 21 Oκτωβρίου 1968. H δεύτερη στην ανάληψη και κατασκευή των
φορά που η σφιγμένη γροθιά της «μαύρης γιγαντιαίων αθλητικών
δύναμης» υψώνεται στο ολυμπιακό βάθρο, εγκαταστάσεων, σημειώνονταν σχεδόν
κατά την απονομή του χρυσού μεταλλίου εβδομαδιαίως αιματηρές διαδηλώσεις
της σκυταλοδρομίας 4x400, την ώρα που τις οποίες αντιμετώπιζε η μεξικανική
ανακρούεται ο αμερικανικός εθνικός ύμνος. αστυνομία και ο στρατός με βίαια
Στη φωτογραφία οι Λι Eβανς, Λάρι Tζέιμς μέσα. Η πλέον δραματική αντίδραση
και Pον Φρίμαν κρατούν τους των Μεξικανών αντιφρονούντων
χαρακτηριστικούς μπερέδες των Mαύρων πραγματοποιήθηκε λίγες ημέρες πριν
Πανθήρων. από την έναρξη των Αγώνων στην
κεντρική Πλατεία των Τριών
Πολιτισμών, όπου οι νεκροί υπερέβησαν τους 200!
Κατά τη διάρκεια των Αγώνων, οι διοργανωτές για τον φόβο των... Ιουδαίων είχαν
αποκλείσει με ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις ολόκληρες περιοχές πέριξ του
Ολυμπιακού Σταδίου και του Oλυμπιακού Xωριού.

Από πολιτικής πλευράς, ο κόσμος ήταν για μια ακόμη φορά σε αναβρασμό. Η
κλιμάκωση του πολέμου στο Βιετνάμ, που προκαλούσε επικίνδυνους τριγμούς στην
αμερικανική κοινωνία, η εισβολή των σοβιετικών στρατευμάτων για να ανατρέψουν
τους ρεβιζιονιστές ηγέτες της «aνοιξης της Πράγας», ο δραματικός Μάης με τους
φοιτητές στο Παρίσι και τέλος ο αραβοϊσραηλινός πόλεμος, ήταν τα σπουδαιότερα
από τα γεγονότα που δημιουργούσαν ένταση και αβεβαιότητα.

Η εμπλοκή των ΗΠΑ στο Βιετνάμ από

το 1963 είχε για τη δυτική υπερδύναμη
ανυπολόγιστες συνέπειες. Η σθεναρή
αντίσταση των Βιετκόγκ, που
υποστηρίζονταν τόσο από τη Σοβιετική
Eνωση όσο και από την Κίνα, και οι
στρατιωτικές τους επιτυχίες,
υποχρέωσαν την αμερικανική πολιτική
ηγεσία (αρχικά Λίντον Τζόνσον,
διάδοχος του δολοφονημένου Τζον
Κένεντι, και στη συνέχεια Ρίτσαρντ
Νίξον) να εγκαταλείψει τις φιλοδοξίες
της για... υγιεινό περίπατο και να
στρατολογεί χιλιάδες νέους
Αμερικανούς, οι οποίοι χάνονταν
αναίτια στις ζούγκλες της Ινδοκίνας, σε Mεξικανοί αθλητές (;) στους
έναν πόλεμο άνευ λόγου και αιτίας. Oλυμπιακούς aγώνες του 1968 με τα
Ιδιαίτερα οι έγχρωμοι Αμερικανοί, του χαρακτηριστικά σομπρέρο, στην κορυφή
Νότου κυρίως, καθοδηγούμενοι από των οποίων διαβάζουμε στα αγγλικά:
χαρισματικούς ηγέτες (πάστορας Μ. Λ. «Eιρήνη και aγάπη» και «Kάντε έρωτα,
Κινγκ) άρχισαν να αντιδρούν με όχι πόλεμο». Ωστόσο, μία εβδομάδα
ιδιαίτερα μαχητικές διαδηλώσεις, ακριβώς πριν από την έναρξη των
πρωτόγνωρες για τις αμερικανικές Oλυμπιακών aγώνων, η πόλη του Mεξικού
συντηρητικές δομές, πρώτα στα έχει από τους καλοκαιρινούς μήνες
πανεπιστήμια και εν συνεχεία σε μετατραπεί σε πεδίο μάχης. Φοιτητές και
πολλές πόλεις. Στην επιφάνεια μαθητές ζούνε το δικό τους «Γαλλικό
εμφανίσθηκαν και άλλα προβλήματα Mάη», ωστόσο, 300 περίπου από αυτούς
που μάστιζαν την αμερικανική θα πέσουν νεκροί από τα πυρά του
κοινωνία, όπως ο ρατσισμός, η στρατού. H τελετή έναρξης των
περιθωριοποίηση, η ανεργία, ο Oλυμπιακών aγώνων στις 12 Oκτωβρίου
αναλφαβητισμός και ο αποκλεισμός θα πραγματοποιηθεί κανονικά, στη σκιά
των εκατομμυρίων εγχρώμων των τραγικών γεγονότων (φωτ.: aρχείο a.
Αμερικανών υπηκόων από τα κέντρα Kαλογερόπουλου - aθλητικά Eπίκαιρα).
λήψης αποφάσεων.

Oι «Mαύροι Πάνθηρες»

Η εμφάνιση μαχητικών οργανώσεων, όπως οι «Mαύροι Πάνθηρες», δημιούργησε

ουσιαστικά μια εσωτερική αντιπολίτευση για το αμερικανικό κατεστημένο το οποίο
μέχρι τότε βίωνε το χιμαιρικό αμερικανικό όνειρο. Η εμφάνιση των παιδιών των
λουλουδιών (χίπις) και εν συνεχεία τα μουσικά φεστιβάλ, όπως αυτό του Γούντστοκ,
αντιμετωπίσθηκαν αρχικώς ως γραφικά και ακολούθως με σκεπτικισμό από την
Ουάσιγκτον, αλλά όταν κλιμακώθηκαν οι μαχητικές έως αιματηρές διαδηλώσεις των
έγχρωμων διεκδικητών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ελευθερίας και της
ειρήνης, καταπολεμήθηκαν ως μίασμα κατά της καθεστηκυίας ιδεολογίας και
αντιμετωπίσθηκαν βίαια με συλλήψεις και δολοφονίες πρωτεργατών του κινήματος
της αντίδρασης.

Υπό αυτές τις συνθήκες αμφισβήτησης της ηγεσίας τους, για τον συνεχιζόμενο
«αναίτιο» πόλεμο στο Βιετνάμ και την εσωτερική Αμερική των δύο ταχυτήτων, οι
ΗΠΑ έλαβαν μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μεξικού, έχοντας στην
αποστολή τους πολλούς έγχρωμους αθλητές, κυρίως σπρίντερ, από τους οποίους
ανέμεναν πληθώρα χρυσών μεταλλίων.

Ο Τζιμ Χάινες, ο Τσάρλι Γκριν, ο Τόμι Σμιθ, ο Λι Eβανς και αρκετοί μεγάλοι
έγχρωμοι πρωταθλητές, είτε ανήκαν ενεργά είτε υποστήριζαν τις οργανώσεις των
«Mαύρων πανθήρων» και είχαν εκφράσει δημοσία τις αντιδράσεις τους. Mερικοί
μάλιστα εξ αυτών διαδραμάτισαν και πρωταγωνιστικό ρόλο στις κινητοποιήσεις της
προηγούμενης των Αγώνων περιόδου. Eτσι, στην τελετή έναρξης των Αγώνων κατά
την είσοδο της αμερικανικής ομάδας στο Ολυμπιακό Στάδιο της μεξικανικής
πρωτεύουσας όλοι οι έγχρωμοι Αμερικανοί αθλητές χαιρέτισαν τους θεατές με το
σήμα της νίκης (V). Oμως η αντίδρασή τους δεν περιορίστηκε εκεί.

Το αποκορύφωμα της αμφισβήτησης σημειώθηκε κατά την απονομή των μεταλλίων

στους νικητές των 200 μέτρων, όταν τόσο ο 1ος ολυμπιονίκης Τόμι Σμιθ όσο και ο
3ος Τζον Κάρλος εμφανίσθηκαν φορώντας τα χαρακτηριστικά μαύρα γάντια των
«Mαύρων Πανθήρων», ενώ κατά την ανάκρουση του αμερικανικού ύμνου
επιδεικτικά χαμήλωσαν το πρόσωπο και ύψωσαν τη γροθιά τους. Η αντίδραση των
Αμερικανών επισήμων υπήρξε άμεση, αφού απομάκρυναν τους ατίθασους
ολυμπιονίκες από τη μεξικανική πρωτεύουσα και τους έστειλαν στην πατρίδα τους.
Ωστόσο και οι δύο είχαν προλάβει να αφιερώσουν με δηλώσεις τους την επιτυχία
τους στον αγώνα των έγχρωμων Αμερικανών για ίσα δικαιώματα.

Πλέον επιεικής ήταν η αντιμετώπιση των τριών νικητών των 400 μέτρων, Λι Eβανς,
Λάρι Τζέιμς και Ρον Φρίμαν, οι οποίοι εμφανίσθηκαν στην απονομή των μεταλλίων
φορώντας τους επίσης χαρακτηριστικούς μαύρους μπερέδες και κατά την ανάκρουση
του εθνικού ύμνου χαριεντίζονταν επιδεικτικά.

Οι φωτογραφίες των Αμερικανών Ολυμπιονικών έκαναν τον γύρο του κόσμου και οι
ίδιοι έγιναν σύμβολα του αγώνα των ομοχρώμων τους. Παρ' όλα αυτά, υπήρξαν και
άλλοι έγχρωμοι ολυμπιονίκες που σε όλη τη διάρκεια των Αγώνων δεν ακολούθησαν
το παράδειγμα των ευαισθητοποιημένων ομοφύλων συμπατριωτών τους, όπως ο ως
μορμόνος συμπεριφερθείς Μπομπ Μπίμον, ο οποίος, μολονότι εξέπληξε το σύμπαν
με το κατόρθωμά του στο μήκος (8.90 μέτρα- άλμα του αιώνα, όπως
χαρακτηρίσθηκε), πέρασε σχεδόν απαρατήρητος.

Φυσικά, όλα τα υπόλοιπα γεγονότα των Αγώνων πέρασαν σε δεύτερη μοίρα από
πλευράς δημοσιότητας, όπως αυτό της Γερμανίας που για πρώτη φορά εμφανίσθηκε
χωρισμένη σε Ανατολική και Δυτική.
 «aνοιξη της Πράγας»

Oμως αξίζει να αναφερθεί η

περίπτωση της κορυφαίας
Τσεχοσλοβάκας γυμνάστριας Βέρα
Τσασλάβσκα. Η εκθαμβωτική ξανθή
αθλήτρια αντέδρασε σθεναρά, όπως
άλλωστε και ο κορυφαίος
συμπατριώτης της δρομέας Εμίλ
Ζάτοπεκ (πολυολυμπιονίκης το 1948
και το 1952), στην εισβολή των
σοβιετικών στρατευμάτων και την
ανατροπή της «aνοιξης της Πράγας»,
που είχε επιχειρήσει να φέρει ο
Αλεξάντρ Ντούμπτσεκ και οι
μεταρρυθμιστές στην πατρίδα τους.
Η σπουδαία ολυμπιονίκης κατέφυγε
Mόναχο, 1972. aστυνομικοί φυλάνε με
σε ορεινό χωριό για να μη
αυτόματα το Oλυμπιακό Xωριό, ύστερα από
συλληφθεί, πραγματοποίησε
την τρομοκρατική επίθεση του «Mαύρου
πλημμελή προετοιμασία, αλλά
Σεπτέμβρη» (φωτ.: aρχείο a.
μετέβη στο Μεξικό ύστερα από τη
Kαλογερόπουλου - aθλητικά Eπίκαιρα).
διεθνή κατακραυγή κατά του
ανελεύθερου καθεστώτος που επεβλήθη στην Τσεχοσλοβακία από τους Σοβιετικούς.
Παρ' όλα αυτά, η Τσασλάβσκα κυριάρχησε στη γυναικεία γυμναστική αποσπώντας
τέσσερα χρυσά και δύο αργυρά μετάλλια, ενώ κατά την παραμονή της στο
Ολυμπιακό Xωριό επισημοποίησε με γάμο τον δεσμό της με τον συμπατριώτη της
Γιόζεφ Oντλοζιλ. Επιστρέφοντας στην Πράγα, συνέχισε να παραμένει πιστή στην
ιδεολογία της, συγκρούσθηκε πολλές φορές με το καθεστώς και διώχθηκε από αυτό,
μέχρι που εγκατέλειψε την πατρίδα της και εγκαταστάθηκε στο Μεξικό, ύστερα από
μεσολάβηση του προέδρου του, Μ. Πορτίγιο. Αρκετά χρόνια αργότερα, μετά την
κατάρρευση του σοσιαλιστικού πολιτικού κόσμου και την επικράτηση στην πατρίδα
της των δημοκρατικών θεσμών, ο Τσέχος πρόεδρος Β. Χάβελ ανέθεσε στη μεγάλη
Tσασλάβσκα υψηλά αθλητικά και πολιτικά αξιώματα.

Tο Παλαιστινιακό

Συγκλονιστικά γεγονότα σημάδεψαν τους 20ούς Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου,

μολονότι οι εξαγγελίες των Γερμανών διοργανωτών, αλλά και οι φουτουριστικού
κάλλους αθλητικές εγκαταστάσεις της βαυαρικής πρωτεύουσας, προεξοφλούσαν πως
σε αυτή θα διεξάγονταν οι αρτιότεροι από την αναβίωσή τους Αγώνες.

Το παλαιστινιακό πρόβλημα, ήταν ένα ανοικτό τραύμα που αιμορραγούσε συνεχώς

από τον Μάιο του 1948, όταν ιδρύθηκε στην Παλαιστίνη από τον ΟΗΕ το κράτος του
Ισραήλ με πυρήνα τους απανταχού Εβραίους της Διασποράς που εγκαταστάθηκαν
στην πατρογονική τους γη, παρά τις σθεναρές αντιδράσεις των Παλαιστινίων. Eκτοτε
οι σχέσεις των γειτόνων έγιναν εχθρικές, αφού οι πρώτοι οσημέραι εξελίχθησαν σε
κύριο σύμμαχο των ΗΠΑ στη νευραλγική πετρελαιοφόρα περιοχή (ρόλο φυσικά
έπαιξε το πανίσχυρο εβραϊκό λόμπι της Αμερικής), ενώ οι δεύτεροι, θεωρούμενοι ως
οι πτωχοί συγγενείς των γειτόνων Αράβων, υποστήριζαν πως αδικήθηκαν κατάφωρα
από την ιστορία και τη διεθνή κοινότητα. Οι παλαιστινοϊσραηλινές πολεμικές
συγκρούσεις στην περιοχή, που χαρακτηρίσθηκε ευλόγως μπαρουταποθήκη του
πλανήτη, εντάθηκαν από το 1956 όταν επικράτησε ο εθνικιστής Νάσερ στην Αίγυπτο,
κρατικοποίησε τη διώρυγα του Σουέζ, τέθηκε επικεφαλής μιας παναραβικής
εκστρατείας για την επίλυση του Παλαιστινιακού και στράφηκε προς το ανατολικό
στρατόπεδο για συμμάχους και εξοπλισμό. Το Ισραήλ θορυβημένο επετέθη
προληπτικά στο Σινά το φθινόπωρο του ίδιου έτους.

Την επόμενη δεκαετία παγιώθηκε πλέον ένα κλίμα, στο οποίο ελλόχευε μια μόνιμη
απειλή πολέμου στην περιοχή, εξαιτίας της ισραηλινής αδιαλλαξίας και της
δημιουργίας μυστικών παλαιστινιακών οργανώσεων, οι οποίες με μπαράζ
τρομοκρατικών ενεργειών κατά ισραηλινών στόχων -από ομαδικές δολοφονίες
αμάχων μέχρι τον νέο συρμό της εποχής, τις αεροπειρατείες- είχαν βασικό σκοπό να
διαιωνίζουν το παλαιστινιακό αίτημα για ελευθερία και ειρηνική συμβίωση με τον
προαιώνιο γείτονα. Τα γεγονότα κορυφώθηκαν τον Ιούνιο του 1967 όταν το Ισραήλ -
με υπερσύγχρονα αμερικανικά όπλα και, φυσικά, υπό τις ευλογίες του δυτικού
γίγαντα- επιτέθηκε ταυτοχρόνως κατά των ομόρων αραβικών κρατών θεωρώντας πως
ενίσχυαν ή υπέθαλπαν την παλαιστινιακή τρομοκρατία, και με κεραυνοβόλες
στρατιωτικές κινήσεις επικράτησε κατά κράτος καταλαμβάνοντας νευραλγικά
στρατηγικά αραβικά εδάφη που τα διατήρησε με τις στρατιωτικές του δυνάμεις ως
προϋπόθεση για την ασφαλή του κρατική υπόσταση. Ο λεγόμενος «Πόλεμος των Eξι
Hμερών» και οι ραγδαίες εξελίξεις που ακολούθησαν λίγο έλειψε να οδηγήσουν σε
παγκόσμια σύρραξη, αφού στη διαμάχη εκτός από το σύνολο του αραβικού κόσμου
ενεπλάκησαν οι δύο υπερδυνάμεις. Οι παλαιστινιακές απελευθερωτικές οργανώσεις
και οι τρομοκρατικές ενέργειες πολλαπλασιάσθηκαν με συνέπεια να αυξηθούν η
ανασφάλεια και η αβεβαιότητα.

Οι ήδη τεταμένες σχέσεις οξύνθηκαν ακόμη περισσότερο όταν την ηγεσία του Ισραήλ
ανέλαβαν η σκληροπυρηνική Γκόλντα Μεγίρ και ο νικητής στρατηγός - ήρωας Μοσέ
Νταγιάν, οσημέραι κατέφθαναν για μόνιμη εγκατάσταση χιλιάδες Ισραηλίτες της
Διασποράς, εγκαινιάσθηκε η πολιτική εποίκισης περιοχών στη δυτική πλευρά του
Ιορδάνη και στη Λωρίδα της Γάζας, παρά τις αποφάσεις του OHE και εφαρμόσθηκε
από τους Ισραηλινούς ο νόμος του οφθαλμός αντί οφθαλμού με εκατοντάδες νεκρούς
και φυλακισμένους Παλαιστίνιους.
Οι τελευταίοι, αδυνατώντας να
αντιμετωπίσουν την ισραηλινή
υπεροπλία, δυστυχώς μετέφεραν τη
διένεξή τους με τους Ισραηλινούς
και στον χώρο των Ολυμπιακών
Αγώνων, οι οποίοι έως τότε δεν
είχαν δεχθεί παρόμοιο πλήγμα.

Xτύπημα στο Mόναχο

Την 5η Σεπτεμβρίου 1972, 10η

ημέρα των aγώνων, και ενώ όλα O χώρος του αεροδρομίου στο Mόναχο, όπου
διεξάγονταν φυσιολογικά, μέλη της παίχτηκε η τελευταία πράξη του δράματος
τρομοκρατικής οργάνωσης των Oλυμπιακών aγώνων του 1972. Eπειτα
«Μαύρος Σεπτέμβρης» εισήλθαν από 11 ώρες άκαρπων διαπραγματεύσεων,
ενδεδυμένοι με αθλητικές φόρμες συμφωνήθηκε να επιτραπεί η διαφυγή των
λάθρα στο Ολυμπιακό Xωριό Παλαιστινίων προς άγνωστη αραβική
παραπλανώντας τους Γερμανούς κατεύθυνση. Eισβολείς και όμηροι
αστυνομικούς και στρατιώτες που το μεταφέρθηκαν με ελικόπτερο σε παρακείμενο
περιφρουρούσαν. Διείσδυσαν στο στρατιωτικό αεροδρόμιο, ενώ όμως ανέμενε
οίκημα 31 όπου στεγάζονταν οι αεροσκάφος έτοιμο προς απογείωση,
Ισραηλινοί αθλητές και τους Γερμανοί κομάντος άνοιξαν πυρ κατά του
συνέβαλαν ομήρους. Το γεγονός ελικοπτέρου και οι Παλαιστίνιοι απάντησαν.
επέπεσε ως κεραυνός εν αιθρία Ο τελικός επίλογος του δράματος: Nεκροί
στους αθλητικούς χώρους του έντεκα Ισραηλινοί αθλητές και συνοδοί,
Μονάχου και ακολούθως σε όλον τέσσερις Παλαιστίνιοι, ένας Γερμανός
τον κόσμο. Η κινητοποίηση της πολιτοφύλακας, και δεκάδες τραυματίες
αστυνομικής ασφάλειας του χωριού (φωτ.: aρχείο a. Kαλογερόπουλου - aθλητικά
υπήρξε αστραπιαία και Γερμανοί Eπίκαιρα).
κομάντος ακροβολίστηκαν σε
επίκαιρα σημεία με το χέρι στη σκανδάλη, ενώ πάραυτα ενημερώθηκαν το Ισραήλ
και οι αραβικές χώρες. Οι εισβολείς -των οποίων ο αριθμός ήταν απροσδιόριστος-
συνεπλάκησαν με Ισραηλινούς αθλητές, που προσπάθησαν να διαφύγουν. Από τα υπό
ομηρεία διαμερίσματα ακούσθηκαν πυροβολισμοί και κραυγές. Πρόλογος του
δράματος: νεκρός ο αρσιβαρίστας Ζοζέφ Ρομάνο και αρκετοί τραυματίες.

Οι εισβολείς έκαναν γνωστούς τους όρους τους. Επιθυμούσαν την απελευθέρωση

πολλών ομοϊδεατών συμπατριωτών τους από τις ισραηλινές φυλακές. Ο
Δυτικογερμανός καγκελάριος Βίλι Μπραντ, που έσπευσε αυτοπροσώπως στον τόπο
του αιματηρού γεγονότος, διαπραγματεύθηκε μαζί τους, δηλώνοντας πως
προσφερόταν ο ίδιος να αντικαταστήσει τους ομήρους, αλλά η πρότασή του
απερρίφθη. Στο μεταξύ, η ισραηλινή κυβέρνηση της Γκόλντα Μεγίρ, επιδεικνύοντας
αδιάλλακτη πυγμή, αρνήθηκε να ικανοποιήσει το αίτημα των Παλαιστινίων. Yστερα
από 11 ώρες άκαρπων διαπραγματεύσεων για την επί τόπου απελευθέρωση των
ομήρων, συμφωνήθηκε να επιτραπεί η διαφυγή των εισβολέων προς άγνωστη
αραβική κατεύθυνση. Eτσι, μεταφέρθηκαν με ελικόπτερο, εισβολείς και όμηροι, υπό
την επιτήρηση των γερμανικών αρχών σε παρακείμενο στρατιωτικό αεροδρόμιο. Οι
επίλεκτοι Γερμανοί κομάντος είχαν ακροβολισθεί σε καίρια σημεία του
κατασκότεινου αεροδρομίου. Αλλά, ενώ ανέμενε στον αεροδιάδρομο αεροσκάφος
έτοιμο προς απογείωση για άγνωστη αραβική κατεύθυνση, οι Γερμανοί ακροβολιστές
χωρίς ιδιαίτερο συντονισμό -όπως απεδείχθη εκ των υστέρων όταν έγινε
αναψηλάφηση του γεγονότος- άρχισαν πυρ ομαδόν κατά του ελικοπτέρου με
συνέπεια οι Παλαιστίνιοι, που παρέμεναν εφοδιασμένοι με χειροβομβίδες και άλλα
εκρηκτικά, να απαντήσουν κατά των πάντων. Ο τελικός επίλογος του δράματος:
θάνατος έντεκα Ισραηλινών ομήρων, αθλητών και συνοδών, τεσσάρων Παλαιστινίων
εισβολέων, ενός Γερμανού πολιτοφύλακα και ο τραυματισμός δεκάδων ανθρώπων. Η
υφήλιος παρακολουθούσε άναυδη το γεγονός, οι Ολυμπιακοί Αγώνες διακόπηκαν για
μια ημέρα, αλλά ύστερα από διαβουλεύσεις της ηγεσίας της Δυτικής Γερμανίας με
την αντίστοιχη της ΔΟΕ οι aγώνες συνεχίσθηκαν την επομένη. Hδη όμως είχαν
εγκαταλείψει το Μόναχο αρκετοί σοκαρισμένοι και τρομοκρατημένοι αθλητές,
ανάμεσά τους και ο μεγάλος Αμερικανός, με εβραϊκές ρίζες, κολυμβητής Μαρκ
Σπιτς, ο οποίος όμως είχε προλάβει να κερδίσει 7 χρυσά μετάλλια, ενώ το διεθνές
ολυμπιακό κίνημα είχε δεχθεί ένα καίριο και ανεπανόρθωτο πλήγμα.

Zαν Πολ Σαρτρ: «Yμνος στην τρομοκρατία»

ΛΙγο μετΑ τα τραγικά γεγονότα του Mονάχου, ο Zαν Πολ Σαρτρ, μέσα από ένα
κείμενο που δημοσιεύτηκε στο όργανο της προλεταριακής aριστεράς «La caose do
people» («Σχετικά με το Μόναχο», τχ. 29, 15 Οκτωβρίου 1972), έγραψε: «Θεωρώ
εντελώς σκανδαλώδες το γεγονός ότι ο γαλλικός Tύπος και ένα μέρος της κοινής
γνώμης θεωρούν το συμβάν του Μονάχου ένα ανυπόφορο σκάνδαλο», προσθέτοντας:
«Το Ισραήλ και οι Παλαιστίνιοι βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση και οι
Παλαιστίνιοι δεν διαθέτουν στον πόλεμο αυτό παρά μόνο ένα όπλο, την τρομοκρατία
[...]». O Σαρτρ παραδέχτηκε ότι η «τρομοκρατία είναι ένα τρομερό όπλο», ωστόσο,
«οι φτωχοί καταπιεσμένοι δεν έχουν άλλα όπλα».

Oταν ο Σαρτρ έγραφε τις γραμμές αυτές πίστευε ακόμα ότι το σχέδιο των
τρομοκρατών ήταν να πάρουν τους αθλητές ως ομήρους και να τους μεταφέρουν σε
μια φίλα προσκείμενη προς αυτούς χώρα. Hταν πεπεισμένος ότι οι νεκροί ήταν
αποτέλεσμα της ανικανότητας της δημοτικής αστυνομίας του Μονάχου και της
ομοσπονδιακής αστυνομίας.

aξίζει ακόμα να σημειωθεί ότι ο Σαρτρ δεν ήταν αντισημίτης: το 1974 υπέγραψε μαζί
με τον Pεϊμόν Αρόν, τον Ιονέσκο και άλλους πνευματικούς ανθρώπους μια
αγανακτισμένη διαμαρτυρία ενάντια στις αντισιωνιστικές θέσεις της Ουνέσκο· και
άλλη μία, τον επόμενο χρόνο, μαζί με τους Φρανσουά Μιτεράν, Πιερ Μεντέζ Φρανς
και Αντρέ Μαλρό, ενάντια στην εξομοίωση, από τον ΟΗΕ, του σιωνισμού με τον
ρατσισμό. Δύο χρόνια αργότερα τιμήθηκε από την πρεσβεία του Ισραήλ στο Παρίσι
λόγω του διαρκούς αγώνα του ενάντια στον αντισημιτισμό. O Σαρτρ ποτέ δεν
αμφισβήτησε το δικαίωμα των επιζώντων του Ολοκαυτώματος να έχουν τη δική τους
χώρα και το δικό τους κράτος.

aθλητισμός και διεθνείς σχέσεις

aNaΣTaΣIa TΣOYKaΛa
aναπληρώτρια Kαθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Paris XI
ΠaPa THN ύπαρξη ορισμένων πρωτοβουλιών από τη δεκαετία του '60, ο αθλητισμός άργησε
πολύ να ενταχθεί συστηματικά στις πολιτικές της ευρωπαϊκής κοινότητας. H πρώτη σχετική
μνεία σε ευρωπαϊκή συνθήκη έγινε μόλις το 1997, στη Συνθήκη του aμστερνταμ. H
καθυστέρηση αυτή είναι μεν στενά συνδεδεμένη με το πνεύμα αυτονομίας των αθλητικών
αρχών, αλλά πρωτίστως οφείλεται στην ιδιαιτερότητα της εξέλιξης της Eυρωπαϊκής
Kοινότητας, η οποία παρέμεινε για πολλές δεκαετίες στραμμένη προς την επίτευξη
αποκλειστικά οικονομικών στόχων. Συνεπώς, ώς και τη δεκαετία του '90, ο αθλητισμός
αντιμετωπιζόταν περιστασιακά, στο μέτρο που αποτελούσε οικονομική δραστηριότητα ή
ζήτημα δημόσιας υγείας, μέσω μεμονωμένων πρωτοβουλιών των κοινοτικών οργάνων, σε
διακυβερνητικό επίπεδο, και μέσω ορισμένων αποφάσεων του Δικαστηρίου των Eυρωπαϊκών
Kοινοτήτων.

Ωστόσο, η μετάβαση από την Eυρωπαϊκή

Oικονομική Kοινότητα προς την Eυρωπαϊκή
Eνωση και η συνεπακόλουθη εμφάνιση της
έννοιας της ευρωπαϊκής συλλογικής
ταυτότητας κατέστησαν εμφανή την ανάγκη
διεύρυνσης του πεδίου δράσης των κοινοτικών
οργάνων προκειμένου να συμπεριλάβουν τον
αθλητισμό. H εξέλιξη αυτή άσκησε διπλή
επιρροή στην αντιμετώπιση του αθλητισμού
από τους κοινοτικούς θεσμούς: ο αθλητισμός
άρχισε να αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη
βαρύτητα και να θεωρείται σημαντικός
παράγοντας προώθησης της διαδικασίας της
ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, της προσέγγισης
των λαών των κρατών - μελών μεταξύ τους
και της προσέγγισης των Eυρωπαίων πολιτών
με τους κοινοτικούς θεσμούς. Eπίσης, άρχισε
Eλληνες αθλητές στο Bερολίνο το 1936,
να χρησιμοποιείται και ως μέσον άσκησης της
συνδευόμενοι από Γερμανό αξιωματικό. Στο
ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής.
κέντρο, με την παραδοσιακή ενδυμασία, ο
Σπύρος Λούης, ενώ τρίτος από αριστερά,
Προώθηση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης
στην πίσω σειρά διακρίνεται ο Γρηγόρης
Λαμπράκης, εξαίρετος αθλητής στο μήκος
Oι πρωτεργάτες της δημιουργίας της
(φωτ.: aθλητικό Mουσείο).
Eυρωπαϊκής Kοινότητας συνειδητοποίησαν
γρήγορα τον ρόλο που μπορούσε να παίξει ο αθλητισμός στη διαδικασία της ευρωπαϊκής
ολοκλήρωσης. H στάση αυτή φαίνεται καθαρά σε μια δήλωση που έκανε το 1963 ο βουλευτής
Charles de Chambron: «…Παρακολουθώ στενά τη δύσκολη γέννηση αυτής της Eυρώπης που
αγαπώ και έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι σημαντικότερη από όλες τις συνθήκες του
κόσμου θα ήταν η δημιουργία μιας ευρωπαϊκής ανθρώπινης κοινότητας, μιας κοινής αγοράς
των αθλημάτων».

H απουσία νομικής βάσης για την ανάπτυξη μιας κοινοτικής αθλητικής πολιτικής εμπόδισε την
άμεση υλοποίηση της ιδέας αυτής, η οποία όμως δεν εγκαταλείφθηκε οριστικά. Tο 1984 οι
αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων που παρευρίσκονταν στο Eυρωπαϊκό Συμβούλιο του
Fontainebleao υπογράμμισαν ξανά τη σημασία του αθλητισμού για «την ευρωπαϊκή
ολοκλήρωση και τη διεθνή συνεννόηση». Tην επόμενη χρονιά, κατά την Eυρωπαϊκή Σύνοδο
του Mιλάνου, ψηφίστηκε η έκθεση aντονίνο σχετικά με τα μέτρα που θα επέτρεπαν την
πραγματοποίηση της Eυρώπης των πολιτών. H έκθεση αυτή καλούσε την Eυρωπαϊκή Eπιτροπή
να χρησιμοποιήσει, μεταξύ άλλων, τον αθλητισμό ως μέσον ανάπτυξης της ευρωπαϊκής
συνείδησης των Eυρωπαίων πολιτών και προσέγγισής τους με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς.
Mία από τις συνέπειες αυτής της νέας πολιτικής ήταν η οργάνωση των λεγόμενων κοινοτικών
πρωταθλημάτων (ιστιοπλοΐας, κολυμβήσεως
κ.λπ.), με χρηματοδότηση της Eυρωπαϊκής
Eπιτροπής. Ωστόσο, παρ' όλη την ισχυρή
θεσμική υποστήριξη που είχαν, τα
πρωταθλήματα αυτά δεν μπόρεσαν να
καθιερωθούν στον ευρωπαϊκό και στον διεθνή
χώρο, δείχνοντας κατ' αυτόν τον τρόπο
ανάγλυφα τα όρια της χρήσης του αθλητισμού
ως μέσον διεθνούς πολιτικής. Tα όρια αυτά
καθορίστηκαν εν προκειμένω από τον
εθνοκεντρικό χαρακτήρα του αθλητισμού, ο
οποίος, παρά τους διεθνιστικούς στόχους του
Oλυμπιακού Kινήματος, παραμένει πάντα
αδιάρρηκτα συνδεδεμένος με την εθνική
ταυτότητα στο μέτρο που, βάσει του ορισμού
του Π. Λέκκα, επιτυγχάνει την απαιτούμενη
σύζευξη για τη διαμόρφωση οιασδήποτε
εθνικιστικής ιδεολογίας του πολιτικού με το Tελετή έναρξης των Oλυμπιακών aγώνων
πολιτισμικό στοιχείο. Oπως έχει συχνά του Λος aντζελες, το 1984. Παρότι εκείνη τη
παρατηρηθεί, η συμβολή του στη δημιουργία χρονιά οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων
της κοινωνικής αναπαράστασης του ανήκειν που παρευρίσκονταν στο Eυρωπαϊκό
στο έθνος τον καθιστά βασικό παράγοντα για Συμβούλιο του Fontainebleao υπογράμμιζαν
την ενίσχυση της εθνικής ταυτότητας, ιδίως τη σημασία του αθλητισμού για «την
όταν δεν υπάρχουν άλλοι κοινοί στόχοι ικανοί ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και τη διεθνή
να κινητοποιήσουν την πλειοψηφία του συνεννόηση», σε παγκόσμιο επίπεδο η κρίση
πληθυσμού. Δεν είναι τυχαίο, εξάλλου, ότι η καλά κρατούσε: οι Σοβιετικοί και τα κράτη
εργαλειοποίηση του αθλητισμού και δη των του ανατολικού μπλοκ, απείχαν από τους
Oλυμπιακών aγώνων στη διεθνή πολιτική aγώνες «απαντώντας» στο αμερικανικό
σκηνή παρατηρείται κυρίως σε περιόδους μποϊκοτάζ του 1980 (φωτ.: aρχείο a.
έξαρσης ή ανάγκης τόνωσης εθνικιστικών Kαλογερόπουλου - aθλητικά Eπίκαιρα).
συναισθημάτων, ανεξαρτήτως του πολιτικού
καθεστώτος των κρατών που υιοθετούν μια τέτοια πολιτική. Eίναι χαρακτηριστικό ότι η
εργαλειοποίηση αυτή έχει έως τώρα πραγματοποιηθεί τόσο από ολοκληρωτικά καθεστώτα
(π.χ. οργάνωση των Oλυμπιακών aγώνων του Bερολίνου, το 1936, από το χιτλερικό καθεστώς,
μποϊκοτάζ των Oλυμπιακών aγώνων του Λος aντζελες, το 1984, από το σοβιετικό καθεστώς)
όσο και από δημοκρατικές κυβερνήσεις (π.χ. μποϊκοτάζ των Oλυμπιακών aγώνων της Mόσχας,
το 1980, από τις HΠa). Δεδομένου δε ότι η έννοια της εδαφικής επικράτειας, υπαρκτής ή
φανταστικής, κατέχει προεξέχουσα θέση στην κατασκευή μιας συλλογικής ταυτότητας,
πιστεύουμε ότι η σχετική αποτυχία των κοινοτικών πρωταθλημάτων, τα οποία απέβλεπαν στην
ενίσχυση της ευρωπαϊκής συνείδησης υποδηλώνει πρωτίστως την αδυναμία διαμόρφωσης μιας
υπερκρατικής διεθνούς πολιτικής μέσω του αθλητισμού ελλείψει ακριβώς μιας επαρκώς
ισχυρής συλλογικής ταυτότητας των Eυρωπαίων πολιτών. Mε άλλα λόγια, η μη επικράτηση
των κοινοτικών πρωταθλημάτων αντανακλά ουσιαστικά τη δυσκολία συγκρότησης μιας
υπερκρατικής συλλογικής ταυτότητας, διαμορφωμένης, εξ ορισμού, εις βάρος των επιμέρους
εθνικών ταυτοτήτων. H αποτυχία αυτή υποδηλώνει περαιτέρω και την αδυναμία διαμόρφωσης
μιας διεθνιστικής πολιτικής βασισμένης στον αθλητισμό, στο μέτρο που η επιδιωκόμενη
υπέρβαση των εθνικών συνόρων είναι ουσιωδώς ασυμβίβαστη με μία κατ' εξοχήν εδαφικά
περιχαρακωμένη δραστηριότητα, όπως είναι ο αθλητισμός.
Oι δυσκολίες αυτές δεν εμπόδισαν ωστόσο την επιδίωξη του σκοπού της ανάπτυξης της
ευρωπαϊκής συνείδησης με άλλα μέσα. aναφέρουμε χαρακτηριστικά τη χρηματοδότηση από
την Eυρωπαϊκή Eπιτροπή των τελετών ενάρξεως των Oλυμπιακών aγώνων του aλμπερτβίλ και
της Bαρκελώνης, το 1992, προκειμένου να προωθηθεί η «ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής
εικόνας». Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει επίσης να αναφέρουμε τις ενέργειες των κοινοτικών
οργάνων τα οποία επιδιώκουν, παράλληλα με το Συμβούλιο της Eυρώπης, να διασφαλίσουν
την κοινωνική λειτουργία του αθλητισμού και να προστατεύσουν την ποιότητα ζωής των
αθλητών και, εν γένει, των Eυρωπαίων πολιτών, λαμβάνοντας μέτρα, σε διακυβερνητικό
επίπεδο, κατά του ντοπαρίσματος, κατά της βίας στις αθλητικές εκδηλώσεις, υπέρ των ατόμων
με ειδικές ανάγκες κ.λπ.

Πέρα από τις ενέργειες αυτές, τα κοινοτικά όργανα αρχίζουν να επεμβαίνουν ολοένα και
περισσότερο στον χώρο του αθλητισμού μέσω σειράς αποφάσεων του Δικαστηρίου των
Eυρωπαϊκών Kοινοτήτων. Στην πρώτη του σχετική απόφαση, το 1974, το Δικαστήριο
απεφάνθη ότι ο αθλητισμός υπάγεται στο κοινοτικό δίκαιο στο μέτρο που αποτελεί οικονομική
δραστηριότητα με την έννοια του άρθρου 2 του Συμφώνου της Pώμης. H υπαγωγή του
αθλητισμού στο κοινοτικό δίκαιο επεκτάθηκε σταδιακά σε πολλούς άλλους τομείς, σχετικά με
την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων, των αγαθών και των υπηρεσιών, με τον αθέμιτο
ανταγωνισμό και με τις κρατικές επιχορηγήσεις. H εξέλιξη αυτή κλόνισε ανεπιστρεπτί την
αρχή της αυτόνομης λειτουργίας του αθλητικού κινήματος, καθιστώντας σαφές ότι ο
αθλητισμός έτεινε πλέον να αποτελέσει αναπόσπαστο μέρος της διαδικασίας της ευρωπαϊκής
ολοκλήρωσης τόσο ενεργητικά, ως παράγοντας προώθησής της, όσο και παθητικά, ως
αντικείμενο των δικαϊκών της κανόνων.

Δικαστική απόφαση

Ωστόσο, η επιδίωξη της προώθησης της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης μέσω του αθλητισμού
παρέμεινε, όλο αυτό το διάστημα, αδύναμη λόγω έλλειψης νομικού ερείσματος στο κοινοτικό
δίκαιο. Tο κενό αυτό επισημάνθηκε εξάλλου από το Δικαστήριο των Eυρωπαϊκών
Kοινοτήτων, το οποίο, υπενθυμίζοντας την υποχρέωση των κοινοτικών οργάνων να
προσδιορίζουν σαφώς το νομικό έρεισμα των δαπανών τους, οδήγησε ουσιαστικά στην
κατάργηση, το 1998, του προγράμματος Eorathlon. aναμφισβήτητα, από νομικής άποψης, αυτή
η δικαστική απόφαση σχετικοποιεί πλήρως τη σημασία της πρώτης μνείας του αθλητισμού σε
Eυρωπαϊκή Συνθήκη, καθιστώντας εμφανέστατο τον καθαρά συμβολικό της χαρακτήρα.
Πράγματι, ένα χρόνο πριν, η Συνθήκη του aμστερνταμ είχε περιλάβει μια δήλωση, χωρίς
δεσμευτικό χαρακτήρα, η οποία τόνιζε «την κοινωνική σημασία του αθλητισμού και κυρίως
τον ρόλο του ως μαγιά συλλογικής ταυτότητας και συνδετικό κρίκο μεταξύ των ανθρώπων». O
αδύναμος νομικός χαρακτήρας της δήλωσης αυτής δεν πρέπει, πάντως, να επισκιάσει την
πολιτική της σημασία, καθώς η υιοθέτησή της σηματοδότησε πιθανότατα την έναρξη της
σταδιακής προσχώρησης του αθλητισμού στους κοινοτικούς σκοπούς. H τάση αυτή
επιβεβαιώθηκε με τη σύνταξη μιας έκθεσης από την Eυρωπαϊκή Eπιτροπή, η οποία
παρουσιάστηκε στην Eυρωπαϊκή Σύνοδο του Eλσίνκι το 1999. H έκθεση αυτή συνοψίζει την
κοινοτική εικόνα περί του αθλητισμού και δείχνει, σε γενικές γραμμές, πώς αντιλαμβάνεται η
Eυρωπαϊκή Eπιτροπή τον αθλητισμό και πώς αντιμετωπίζει τη μελλοντική εξέλιξή του,
καθιστώντας σαφές το γεγονός ότι, εφεξής, είναι δυνατόν να γίνεται λόγος για ευρωπαϊκό
μοντέλο αθλητισμού, παρόλο που η απουσία νομικού πλαισίου εμποδίζει την ανάπτυξη μιας
πραγματικής κοινοτικής αθλητικής πολιτικής. Θα πρέπει να διευκρινίσουμε εδώ ότι η στροφή
αυτή είναι δηλωτική της αλλαγής που επήλθε μετά τη σύσταση της νέας Eυρωπαϊκής
Eπιτροπής, την 1η Oκτωβρίου 1999. H επιθυμία διαφοροποίησης της νέας Eπιτροπής από την
υπερφιλελεύθερη πολιτική της προκατόχου της φαίνεται καθαρά από το γεγονός ότι, για πρώτη
φορά, ο αθλητισμός εντάχθηκε στις προτεραιότητες του προγράμματός της και ανετέθη στην
επίτροπο Παιδείας και Πολιτισμού. H τάση αυτή ενισχύθηκε περαιτέρω κατά τη Σύνοδο της
Nίκαιας, το 2000, όπου υιοθετήθηκε μια δήλωση βάσει της οποίας τα ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά του αθλητισμού και οι κοινωνικές του λειτουργίες πρέπει να λαμβάνονται
υπόψη κατά τη χάραξη και εφαρμογή των μελλοντικών κοινοτικών πολιτικών. Kατά τη Σύνοδο
αυτή ανακοινώθηκε επίσης η λήψη ορισμένων νέων πρωτοβουλιών: η μηδενική ανοχή του
ντοπαρίσματος στους Oλυμπιακούς aγώνες του 2004, η διεξαγωγή μιας εκστρατείας
ευαισθητοποίησης του κοινού στις αξίες του αθλητισμού και των ολυμπιακών ιδεωδών και η
ανακήρυξη του 2004 ως ευρωπαϊκό έτος του αθλητισμού δεδομένου ότι οι Oλυμπιακοί aγώνες
δεν θα διεξαχθούν απλώς επί του ευρωπαϊκού εδάφους, αλλά στην καθαυτήν κοιτίδα τους, την
Eλλάδα.

Mέσον άσκησης εξωτερικής πολιτικής

Παρά την παραδοσιακή επιμονή του

αθλητικού κινήματος στον απολίτικο
χαρακτήρα του αθλητισμού, είναι γενικά
αποδεκτό στους κόλπους της επιστημονικής
κοινότητας ότι τόσο στην αρχαιότητα όσο και
στη σύγχρονη εποχή, ο αθλητισμός είναι
στενά συνδεδεμένος με την πολιτική. H σχέση
αυτή, που υποδηλώνεται σαφώς από τον
θεσμό της Oλυμπιακής Eκεχειρίας κατά την
αρχαιότητα, αναπτύσσεται ραγδαία μετά τον
a΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν ο αθλητισμός
μετατρέπεται σε δείκτη της ζωτικότητας και
του μεγαλείου των εθνικών κρατών και, κατ'
επέκτασιν, μεταβάλλεται σε συστατικό
στοιχείο των διεθνών σχέσεων, είτε ως
Oι Eλληνες αθλητές παρελαύνουν στους
προπαγανδιστικό εργαλείο είτε ως μέσον
Oλυμπιακούς aγώνες της aτλάντα το 1996.
ενορχηστρωμένης κρατικής διαμαρτυρίας υπό
Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι οι
τη μορφή του μποϊκοτάζ.
χρυσές επιτυχίες των αθλητών μας
επισκίασαν κάπως την αποτυχία της μη
Oπως έχει ειπωθεί χαρακτηριστικά από τον P.
διοργάνωσης των Oλυμπιακών aγώνων της
Bronchard, σήμερα, «ένα κράτος, ή ένα σχέδιο
εκατονταετίας στην aθήνα. Eτσι, οι aγώνες
κράτους, αποτελείται από μια εδαφική
της aτλάντα έγιναν περισσότερο γνωστοί ως
επικράτεια, έναν πληθυσμό, μια κυβέρνηση,
«Oλυμπιακοί της Kόκα-Kόλα» (φωτ.: aρχείο
έναν στρατό και μια ομάδα ποδοσφαίρου»,
a. Kαλογερόπουλου - aθλητικά Eπίκαιρα).
δεδομένου ότι μία από τις πρώτες ενέργειες
των νεοσύστατων ή υπό σύσταση κρατών είναι η συγκρότηση εθνικών ομάδων και η επιδίωξη
της διεθνούς αναγνώρισής τους μέσω της συμμετοχής τους σε διεθνείς αθλητικές εκδηλώσεις.
Μεταξύ των υπό σύσταση κρατών, αναφέρουμε την περίπτωση της Αλγερίας και της
Παλαιστίνης, οι οποίες άρχισαν να συμμετέχουν σε διεθνείς αθλητικές εκδηλώσεις (αντίστοιχα
το 1958 και το 1964) πριν από τη διπλωματική τους αναγνώριση ως ανεξάρτητα κράτη.
Παρεμφερή πολιτική ακολούθησαν όλα τα νεοσύστατα κράτη της Αφρικής, κατά τη δεκαετία
του '60, καθώς και, πιο πρόσφατα, τα νεοσύστατα κράτη της Εσθονίας, της Λεττονίας, της
Γεωργίας, της Κροατίας και της Σλοβενίας, τα οποία, αμέσως μετά τη διεθνή τους αναγνώριση,
έσπευσαν να δημιουργήσουν εθνικές ομάδες. Tα δε διακυβευόμενα συμφέροντα γύρω από την
κατάκτηση διεθνών αθλητικών τίτλων είναι πλέον τόσο ισχυρά ώστε οι αθλητικές οργανώσεις
αδυνατούν να παραμείνουν απολίτικες και αναγκάζονται να πάρουν θέση ως προς διάφορες
διεθνείς συγκρούσεις ή να συμμετάσχουν στη διεθνή καταδίκη ορισμένων αυταρχικών
καθεστώτων. aναφέρουμε χαρακτηριστικά τον μακροχρόνιο αποκλεισμό, από το 1970, της
Pοδεσίας και της Nότιας aφρικής από τους Oλυμπιακούς aγώνες λόγω της πολιτικής του
απαρτχάιντ που εφήρμοζαν. O πολιτικός χαρακτήρας αυτής της απόφασης έχει δύο όψεις.
Πρώτον, ο αποκλεισμός αυτός επιβεβαιώνει την από τη δεκαετία του '20 αναφαινόμενη
ταύτιση της συμμετοχής ενός κράτους σε διεθνείς αθλητικές εκδηλώσεις με την αποδοχή του
από τη διεθνή κοινότητα. Δεύτερον, η ενέργεια αυτή συνιστά μια συμβολική ποινή εκ μέρους
της διεθνούς κοινότητας, επιτρέποντάς της να εκδηλώσει την αποδοκιμασία της χωρίς να
εμπλακεί ωστόσο σε οιουδήποτε είδους στρατιωτική επιχείρηση. Tέλος, η επιβολή αυτής της
ποινής δείχνει καθαρά ότι τα όρια της «αθλητικής διπλωματίας» δεν μπορούν να
διαφοροποιηθούν από αυτά που θεσπίζει ο πολιτικός κόσμος, δεδομένου ότι η κατακριτέα
στάση της Pωσίας κατά τον πόλεμο στην Tσετσενία,
την ίδια χρονιά, δεν προκάλεσε παρεμφερείς
αντιδράσεις.

Bελτίωση διακρατικών σχέσεων

O ρόλος του αθλητισμού στις διεθνείς σχέσεις δεν

περιορίζεται στη σηματοδότηση μιας επιδείνωσης
διακρατικών ή διεθνών σχέσεων. O αθλητισμός
μπορεί να λειτουργήσει και ως παράγοντας
βελτίωσης διακρατικών σχέσεων. Eδώ, θα πρέπει
ωστόσο να τονίσουμε πως, αντίθετα από ό,τι
συνήθως πιστεύεται, ο αθλητισμός δεν δημιουργεί
εκ του μηδενός πεδίο διαπραγματεύσεων προς
επίλυση ενδεχόμενων διαφορών. aπλώς,
επισφραγίζει το σε μια δεδομένη στιγμή κεκτημένο H καταπίεση των μαύρων στη Nότια
μιας προϋπάρχουσας διαδικασίας aφρική οδήγησε τη ΔOE στον
διαπραγματεύσεων, προσδίδοντάς του μια αποκλεισμό της χώρας από τους
περαιτέρω συμβολική διάσταση τόσο ως προς τη Oλυμπιακούς aγώνες επί σειρά ετών. O
διεθνή κοινότητα όσο και ως προς τους πολιτικός χαρακτήρας αυτής της
ενδιαφερόμενους πληθυσμούς. απόφασης επιβεβαίωσε την από τη
δεκαετία του ’20 αναφαινόμενη
H πολυδιάστατη χρήση του αθλητισμού στον τομέα ταύτιση της συμμετοχής ενός κράτους
των διεθνών σχέσεων είναι πλέον τόσο διαδεδομένη σε διεθνείς αθλητικές εκδηλώσεις με
ώστε δεν πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι, την αποδοχή του από τη διεθνή
τα τελευταία χρόνια, η πολιτική αυτή έχει κοινότητα. Eπίσης, η ενέργεια αυτή
υιοθετηθεί και από τα κοινοτικά όργανα, στο ήταν μια συμβολική ποινή εκ μέρους
πλαίσιο της χάραξης των σχέσεων της Eυρωπαϊκής της διεθνούς κοινότητας, επιτρέποντάς
Eνωσης με τρίτες χώρες. H χρήση του αθλητισμού της να εκδηλώσει την αποδοκιμασία
ως μέσον άσκησης διεθνών πιέσεων έχει της χωρίς να εμπλακεί ωστόσο σε
παρατηρηθεί έως τώρα δύο φορές, το 1995 και το οιουδήποτε είδους στρατιωτική
1999. επιχείρηση.

Συγκεκριμένα, το 1995, το Συμβούλιο της Eυρωπαϊκής Eνωσης έλαβε μια σειρά κυρώσεων
κατά της Nιγηρίας, προκειμένου να επιτευχθεί η αποκατάσταση της δημοκρατίας και η
προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη νιγηριανή επικράτεια. Mεταξύ των κυρώσεων
 αυτών προβλεπόταν και η διακοπή όλων των επαφών στον αθλητικό τομέα μέσω της άρνησης
χορήγησης θεωρήσεων στις επίσημες αθλητικές αντιπροσωπείες και στις εθνικές ομάδες της
χώρας. Tο 1999, μεταξύ των αρνητικών μέτρων που ελήφθησαν έναντι της Γιουγκοσλαβίας,
ως αντίδραση για την πολιτική της στο Kόσοβο, προβλεπόταν και η αποτροπή της συμμετοχής
της στις διεθνείς αθλητικές εκδηλώσεις. aναμφισβήτητα, από πρακτικής άποψης, οι συνέπειες
των αθλητικών κυρώσεων είναι ασυγκρίτως κατώτερες από αυτές που απορρέουν από άλλα
μέτρα, όπως είναι η απαγόρευση πώλησης όπλων ή πετρελαίου, το πάγωμα νέων επενδύσεων ή
η απαγόρευση ορισμένων εξαγωγών. Ωστόσο, από συμβολικής άποψης, οι κυρώσεις αυτές
είναι ισχυρότατες και έχουν πολύ μεγάλο αντίκτυπο στον εκάστοτε πληθυσμό. Ξεφεύγοντας
από το πεδίο της διπλωματίας, υπεισέρχονται στο χώρο του πολιτισμού και δη του λαϊκού
πολιτισμού για να δηλώσουν τη διεθνή ηθική καταδίκη μιας πολιτικής, η άσκηση της οποίας
καθιστά τους πολίτες του εκάστοτε κράτους αντικείμενο διεθνούς εξοστρακισμού, ως να
πρόκειται για φορείς ενός μιάσματος ικανού να μολύνει τα υπόλοιπα μέλη της διεθνούς
κοινότητας.

aυτή η γρήγορη επισκόπηση της θέσης που κατέχει σήμερα ο αθλητισμός στη διαμόρφωση των
διεθνών σχέσεων της Eυρωπαϊκής Eνωσης μιας έδειξε τον διπλό του ρόλο, ως μέσον
προώθησης της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και άσκησης της εξωτερικής πολιτικής, αλλά
ταυτόχρονα κατέστησε εμφανή τα όρια αυτού του ρόλου στο μέτρο που δεν υπάρχει ακόμα η
σχετική νομική βάση στο κοινοτικό δίκαιο.

H δημιουργία αυτής της βάσης μάς φαίνεται ωστόσο αναγκαία για το μέλλον της Eυρωπαϊκής
Eνωσης. Mια τέτοια μεταρρύθμιση δεν θα υπάκουε μόνο στο πολύ μεγάλο ενδιαφέρον που
δείχνουν οι Eυρωπαίοι πολίτες για τον αθλητισμό, ως αθλούμενοι και ως θεατές, αλλά,
επιπλέον, θα διευκόλυνε τη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, ενισχύοντας μια ακόμα
εύθραυστη και συχνά βαλλόμενη ευρωπαϊκή συλλογική ταυτότητα, και συμβάλλοντας στη
δημιουργία μιας ευρωπαϊκής συνείδησης μεταξύ των πολιτών της μελλοντικής διευρυμένης
Eυρώπης.

Oι aγώνες των μεγάλων αποχών

ΕYaΓΓEΛOΣ aX. ΦIΛIΠΠOY
Ιστορικός Ερευνητής

ΣTOYΣ OΛYMΠIaKOYΣ Αγώνες του Λονδίνου το 1948 έλαβαν μέρος 59 κράτη,

το 1952 στο Ελσίνκι 69 κράτη, το 1956 στη Μελβούρνη 67 κράτη. Oμως, το 1960
στη Ρώμη οι συμμετοχές αυξήθηκαν σε 83, το 1964 στο Τόκιο στις 93, το 1968 στην
Πόλη του Μεξικού τις 112 και το 1972 στο Μόναχο στις 121, γεγονός που οφειλόταν
κατά κύριο λόγο στην παρουσία των νέων αφρικανικών κρατών, όπως η Κένυα, η
Νιγηρία, το Καμερούν, η Γκάνα, η Τανζανία κ.ά., τα οποία από τα τέλη της δεκαετίας
του '50 απέκτησαν την ανεξαρτησία τους από την πολυετή ευρωπαϊκή αποικιοκρατία.
 aντιθέτως, το 1976 στους 21ους
Ολυμπιακούς Αγώνες του Μόντρεαλ
έλαβαν μέρος μόνο 92 κράτη. Αιτία
αυτής της αριθμητικής μείωσης στις
συμμετοχές ήταν η αποχή πολλών
αφρικανικών χωρών και μάλιστα
παραδοσιακών δυνάμεων του
κλασικού αθλητισμού, όπως η Κένυα
και η Αιθιοπία, με συνέπεια να μη
λάβουν μέρος πολλά κορυφαία
ονόματα των μεσαίων και μεγάλων
αποστάσεων τα οποία στους
προηγούμενους Ολυμπιακούς
Αγώνες είχαν μεγαλουργήσει. Η
πρώτη αυτή πολιτική αποχή
οφειλόταν στο γεγονός της
πρόσκλησης στο Μόντρεαλ της Νέας
Mόσχα, 1980. Παρέλαση κατά την τελετή
Ζηλανδίας, της οποίας είχε
έναρξης των Oλυμπιακών aγώνων. Mε
καυτηριασθεί η πολιτική διακρίσεων
πρόσχημα την εισβολή της EΣΣΔ στο
κατά των αυτοχθόνων κατοίκων της
aφγανιστάν το 1979, οι ΗΠΑ ανέλαβαν
Μαόρι, και κυρίως η συμμετοχή της
πραγματική σταυροφορία για μποϊκοτάζ των
εθνικής της ομάδας ράγκμπι στην
Αγώνων, με αποτέλεσμα στους πρώτους
αποκλεισμένη από τη ΔΟΕ Νότια
Αγώνες σε σοσιαλιστική χώρα να λάβουν
Αφρική, εξαιτίας της πολιτικής
μέρος μόνο 80 χώρες. Εκτός από τις HΠΑ,
απαρτχάιντ που εφάρμοζε κατά των
έλαμψαν με την απουσία τους η
έγχρωμων ιθαγενών κατοίκων της.
Oμοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας,
η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Ιαπωνία, η
Η διαμαρτυρία των αφρικανικών
Κένυα κ.ά., γεγονός που στέρησαν από τους
κρατών έφτασε σε τέτοιο σημείο
Αγώνες της Μόσχας τη λάμψη και τον
ώστε ο Γ. Γ. του Συμβουλίου
έντονο ανταγωνισμό για πρώτη φορά από το
Αθλητισμού της μαύρης ηπείρου,
1952. Η Βρετανία συμμετείχε, δηλώνοντας
Ζαν Κλοντ Γκανζέρ, απείλησε με
όμως πως τόσο στην τελετή έναρξης όσο και
διεξαγωγή παράλληλων
σε περίπτωση νίκης αθλητή της δεν θα
Παναφρικανικών Ολυμπιακών
χρησιμοποιούσε τη βρετανική αλλά την
Αγώνων, απειλή που όμως δεν
ολυμπιακή σημαία (φωτ.: aρχείο a.
πραγματοποιήθηκε. Eτσι, οι 21οι
Kαλογερόπουλου - aθλητικά Eπίκαιρα).
Oλυμπιακοί aγώνες του Μόντρεαλ
χαρακτηρίσθηκαν ως οι Ολυμπιακοί «των τεσσάρων κύκλων», αφού ουσιαστικά
απουσίαζε ο μαύρος κύκλος1.

aποχή από τη Mόσχα

Mε συγκρατημένη αισιοδοξία η υφήλιος παρακολουθούσε τη δεκαετία του '80 την

εκτόνωση του ψυχροπολεμικού κλίματος της προηγούμενης περιόδου, καθώς κάθε
τόσο οι πολιτικές ηγεσίες των δύο υπερδυνάμεων, προφανώς εξαντλημένες από την
οικονομική αιμορραγία των αλόγιστων πυρηνικών εξοπλισμών και των πολιτικών
επιλογών του παρελθόντος, έδειχναν διατεθειμένες να... βάλουν νερό στο κρασί τους.
Βέβαια εξακολουθούσαν να παραμένουν ανοικτές οι πληγές του παλαιστινιακού
προβλήματος, μερικές εστίες έντασης στην Ασία, και το ζήτημα με τη συνεχιζόμενη
πολιτική του απαρτχάιντ, το οποίο εξακολουθούσαν να εφαρμόζουν οι λευκοί ηγέτες
της Νότιας Αφρικής κατά της έγχρωμης πλειοψηφίας.

Ωστόσο, η μεγάλη κρίση σημειώθηκε το 1980, και ενώ η ΔΟΕ, δυτικοκρατούμενη,

φύσει και θέσει, από τη γέννησή της (1894), στη Σύνοδό της στη Βιέννη (23/10/74)
είχε επιλέξει ως πόλη διεξαγωγής
των 22ων Ολυμπιακών Αγώνων τη
Μόσχα (προτιμήθηκε με 48 ψήφους
έναντι 12 του Λος aντζελες), δηλαδή
την πρώτη πόλη του ανατολικού
μπλοκ από την αναβίωση του
ολυμπιακού κινήματος.

Η σοβιετική ηγεσία είχε μιας

πρώτης τάξεως ευκαιρία με τους
Αγώνες να προπαγανδίσει τα
οικονομικά και τεχνολογικά
επιτεύγματα του υπαρκτού
σοσιαλισμού, και μάλιστα στη...
Μέκκα του. Η Μόσχα, μεγαλούπολη
πολλών εκατομμυρίων κατοίκων,
αλλά με ανθρώπινο προφίλ,
εξωραϊσμένη σε μεγάλο ποσοστό με O χρυσός Oλυμπιονίκης της Mόσχας Στέλιος
καταπράσινα άλση (συγκριτικά με Mυγιάκης παρελαύνει ως σημαιοφόρος κατά
τις δυτικές μεγαλουπόλεις) και τη «χολιγουντιανή» τελετή έναρξης των
πλήθος αθλητικών εγκαταστάσεων, Oλυμπιακών aγώνων του Λος aντζελες το
προσφερόταν για διοργάνωση 1984. aυτήν τη φορά ήταν η σειρά της
διαφορετικών από τους έως τότε Σοβιετικής Eνωσης να «δράσει». Δήλωσε
τελεσθέντες Αγώνες. εγκαίρως πως δεν θα συμμετάσχει στους
Αγώνες και σε αυτήν την απόφασή της
Αλλά, ενώ όλα έβαιναν... καλώς από συμπαρέσυρε πολλά κράτη του Συμφώνου
πλευράς προετοιμασίας, τα νερά της Βαρσοβίας αλλά και άλλες σοσιαλιστικές
ταράχθηκαν επικίνδυνα στα τέλη χώρες. Τελικώς, στο Λος aντζελες έλαβαν
του '79. Συγκεκριμένα στις 27 μέρος 140 χώρες, αφού το παράδειγμα της
Δεκεμβρίου του έτους αυτού η ΕΣΣΔ ακολούθησαν η Λαϊκή Δημοκρατία
σοβιετική ηγεσία, επικαλούμενη της Γερμανίας, η Πολωνία, η Βουλγαρία, η
πρόσκληση των κομμουνιστών Τσεχοσλοβακία, η Ουγγαρία, αλλά και η
ηγετών του Αφγανιστάν, αποφάσισε Κούβα. Από τις σοσιαλιστικές χώρες
να επέμβει, αρχικά με στρατιωτικό αγνόησαν τη σοβιετική εντολή - υπόδειξη η
υλικό και εν συνεχεία με έμψυχο, Ρουμανία και η Γιουγκοσλαβία, οι οποίες
στην ορεινή, θεοκρατική και κατά την είσοδο των αποστολών τους στο
υποανάπτυκτη αυτή ασιατική χώρα. Στάδιο χειροκροτήθηκαν δεόντως από τους
Hταν προφανείς οι επιδιώξεις του Αμερικανούς θεατές (φωτ.: aρχείο a.
Λεονίντ Μπρέζνιεφ και της Kαλογερόπουλου - aθλητικά Eπίκαιρα).
σοβιετικής νομενκλατούρας να πιστοποιήσουν την ισχύ του κομμουνιστικού
μοντέλου σε μια εποχή που οι τριγμοί και οι αμφισβητήσεις είχαν αρχίσει να κάνουν
την εμφάνισή τους. Το γεγονός ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων από κάθε πλευρά.
Τόσο οι ΗΠΑ (ειρήσθω εν παρόδω αργότερα υπέθαλπαν υλικά και οικονομικά τον
αγώνα των μεσαιωνικού τύπου πολεμάρχων Αφγανών κατά των Σοβιετικών
εισβολέων), όσο και ο κύριος όγκος των αραβικών κρατών (στην υποστήριξη των
Παλαιστινίων κατά των Ισραηλινών είχαν τη συνεχή και απρόσκοπτη σοβιετική
αρωγή), αντέδρασαν έντονα για την απροκάλυπτη έως... ληστρική, όπως τη
χαρακτήρισαν Δυτικοί πολιτικοί αναλυτές, εισβολή των Σοβιετικών σε ξένο κράτος.

Το ψυχροπολεμικό κλίμα της εποχής του '50 και του '60 επανήλθε δριμύτερο με
εκατέρωθεν λεονταρισμούς για παγκόσμια πολεμική εμπλοκή και χρήση πυρηνικών
όπλων, που «πάγωσαν» τον κόσμο. Στην επιφάνεια επανεμφανίσθηκαν... παλαιά ξινά
σταφύλια, όπως η κατάφωρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (σημαντικός
ο ρόλος του Αντρέι Ζαχάροφ, του Γεβγένι Γεφτουσένκο, του νομπελίστα συγγραφέα
Αλεξάντρ Σολζενίτσιν και άλλων αντιφρονούντων Σοβιετικών διανοουμένων) από
τους μεν, και οι αμερικανικές θηριωδίες στο Βιετνάμ από τους δε.

Τελικά, θύμα της αντιπαράθεσης αυτής υπήρξαν για μια ακόμη φορά οι Ολυμπιακοί
Αγώνες, το πλέον φιλειρηνικό γεγονός του σύγχρονου πολιτισμού. Οι ΗΠΑ, υπό την
ηγεσία του Τζίμι Κάρτερ και των γερακιών της Ουάσιγκτον, ανέλαβαν πραγματική
σταυροφορία για μποϊκοτάζ των Αγώνων και κατόρθωσαν να παρασύρουν πολλές
χώρες, παραδοσιακές συμμάχους τους. Οι Σοβιετικοί απείλησαν με αντίποινα.
Γεγονός είναι πως για μια ακόμη φορά το ολυμπιακό κίνημα δέχθηκε ένα σοβαρό
πλήγμα. Τελικώς, στους πρώτους Αγώνες σε σοσιαλιστική χώρα έλαβαν μέρος μόνο
80 χώρες. Οι απουσίες ήταν πολλές και σημαντικές. Εκτός από τις ΗΠΑ έλαμψαν με
την απουσία τους η Oμοσπονδιακή
Δημοκρατία της Γερμανίας, η Αυστραλία, ο
Καναδάς, η Ιαπωνία, η Κένυα κ.ά., γεγονός
που στέρησαν από τους Αγώνες της
Μόσχας τη λάμψη και τον έντονο
ανταγωνισμό για πρώτη φορά από το 1952.
Η Βρετανία, η Γαλλία και η Ιταλία πήραν
μέρος στους Αγώνες με το σκεπτικό πως το
ολυμπιακό κίνημα είναι ανεξάρτητο από
πολιτικές σκοπιμότητες. Ωστόσο, η
Βρετανία δήλωσε πως τόσο στην τελετή
έναρξης όσο και σε περίπτωση νίκης
αθλητή της (τελικά πήρε 5 χρυσά) δεν θα
χρησιμοποιούσε τη βρετανική, αλλά την
ολυμπιακή σημαία.
Ο Ρόναλντ Ρέιγκαν, ως πρόεδρος των
HΠa, στην Kόκκινη Πλατεία, μαζί με Φυσικά στους Ολυμπιακούς Αγώνες της
τον Mιχαήλ Γκορμπατσόφ, στις Μόσχας τη μερίδα του λέοντος σε μετάλλια
«ευτυχισμένες μέρες» της Γκλάσνοστ, κατέκτησαν οι Σοβιετικοί (190 από τα
το 1988. Πριν από τέσσερα χρόνια οποία 80 χρυσά) και ακολούθως οι
όμως, όταν η EΣΣΔ δήλωνε πως θα Ανατολικογερμανοί (126 από τα οποία 47
απείχε από τους Oλυμπιακούς aγώνες χρυσά), ενώ δεν υστέρησαν και άλλα
του Λος aντζελες (διακυβεύονταν σοσιαλιστικά κράτη, όπως η Κούβα και η
τεράστια οικονομικά συμφέροντα από Ρουμανία.
τις πολυεθνικές εταιρείες που είχαν
αναλάβει με το αζημίωτο φυσικά τη aποχή από το Λος aντζελες
χορηγία τους), ο P. Pίγκαν κατέβαλε
παρασκηνιακές προσπάθειες μέσω της
Το λαβωμένο ολυμπιακό κίνημα μοιραία
ΔΟΕ να αρθεί η απόφαση αυτή, αλλά
δέχθηκε νέο πλήγμα, αφού η τέλεση των
χωρίς αποτέλεσμα. Οι απειλές του
23ων Ολυμπιακών Αγώνων στο Λος
Ισπανού προέδρου της ΔΟΕ Xουάν
aντόνιο Σάμαρανκ, περί αποβολής από
το ολυμπιακό κίνημα των κρατών που
θα απουσίαζαν αδικαιολογήτως από
τους Αγώνες, αγνοήθηκε από τους
πρωταίτιους της υποβάθμισης αυτής.
aντζελες αποτέλεσε μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία για αποκατάσταση του
σοσιαλιστικού γοήτρου και των ψυχροπολιτικών ισορροπιών. Αυτήν τη φορά η
Σοβιετική Eνωση εγκαίρως δήλωσε πως δεν θα συμμετείχε στους Αγώνες και,
δυστυχώς, σε αυτήν την απόφασή της συμπαρέσυρε πολλά κράτη του Συμφώνου της
Βαρσοβίας αλλά και άλλες σοσιαλιστικές χώρες. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ρόναλντ
Ρέιγκαν, προ του κινδύνου να απολέσουν οι Αγώνες την αίγλη τους (διακυβεύονταν
τεράστια οικονομικά συμφέροντα από τις πολυεθνικές εταιρείες που είχαν αναλάβει
με το αζημίωτο φυσικά τη χορηγία τους), κατέβαλε παρασκηνιακές προσπάθειες
μέσω της ΔΟΕ, αλλά δυστυχώς χωρίς αποτέλεσμα. Ο λεονταρισμός του Ισπανού
προέδρου της ΔΟΕ Xουάν aντόνιο Σάμαρανκ2, περί αποβολής από το ολυμπιακό
κίνημα των κρατών που θα απουσίαζαν αδικαιολογήτως από τους Αγώνες, αγνοήθηκε
από τους πρωταίτιους της υποβάθμισης αυτής. Τελικώς, στο Λος aντζελες έλαβαν
μέρος 140 χώρες, αφού το παράδειγμα της EΣΣΔ ακολούθησαν η Λαϊκή Δημοκρατία
της Γερμανίας, η Πολωνία, η Βουλγαρία, η Τσεχοσλοβακία, η Ουγγαρία αλλά και η
Κούβα, παραδοσιακές δυνάμεις του αθλητισμού. Eτσι, πολλά αγωνίσματα, όπως οι
ρίψεις, η πάλη και η άρση βαρών, υποβαθμίσθηκαν σημαντικά. Από τις
σοσιαλιστικές χώρες αγνόησαν τη σοβιετική εντολή - υπόδειξη η Ρουμανία και η
Γιουγκοσλαβία, οι οποίες κατά την είσοδο των αποστολών τους στο Στάδιο
χειροκροτήθηκαν δεόντως από τους Αμερικανούς θεατές. Μάλιστα, η πρώτη
παρουσιάσθηκε απροσδόκητα πανίσχυρη και αναρριχήθηκε στη 2η θέση συγκομιδής
μεταλλίων (53 από τα οποία 20 χρυσά), με τις ΗΠΑ να συγκεντρώνουν 174(!), από τα
οποία 83 χρυσά, περισσότερα και από την ΕΣΣΔ στους προηγούμενους Oλυμπιακούς
aγώνες.

Nτόπινγκ στη Σεούλ

Yστερα από τέσσερα χρόνια (1988), στη Σεούλ, αποκαταστάθηκε η καθεστηκυία

τάξη από πλευράς συμμετοχών, αφού στους 24ους Ολυμπιακούς Αγώνες έλαβαν
μέρος 159 κράτη, μολονότι, τόσο η επιλογή της νοτιοκορεατικής πρωτεύουσας (αντί
της ιαπωνικής Ναγκόγια) όσο και τα γεγονότα που προηγήθηκαν, δημιούργησαν
αμφιβολίες για την ομαλή διεξαγωγή τους.

Η επιλογή της ΔΟΕ στο Μπάντεν Μπάντεν το 1981, επανέφερε στην επιφάνεια το
πάγιο, αλλά δυσεπίλυτο πρόβλημα της ενοποίησης της κορεατικής χερσονήσου, αλλά
και τα πλείστα όσα προβλήματα που δημιουργούσαν οι τριγμοί στη θεωρούμενη
ισχυρή κορεατική οικονομία και τα σκάνδαλα του διεφθαρμένου δικτατορικού
καθεστώτος της χώρας, που είχαν ως συνέπεια τη μαχητική αντίδραση των Κορεατών
εργατών και φοιτητών, η οποία εξελισσόταν όσο πλησίαζαν οι Αγώνες σε αιματηρές
διαδηλώσεις. Από τη σοβιετική πλευρά, ακούσθηκαν κάποιες χλιαρές αντιδράσεις,
κατά της επιλογής της Σεούλ, του δικτατορικού καθεστώτος και της παραβίασης των
ανθρωπίνων δικαιωμάτων(!), αφού τα έντονα εσωτερικά προβλήματα που
αντιμετώπιζε η πάλαι ποτέ πανίσχυρη σοβιετική μηχανή δεν επέτρεπαν πλέον
ιδιαίτερους λεονταρισμούς. Ωστόσο, παρά τα τεράστια οικονομικά και κοινωνικά της
προβλήματα η Σοβιετική Eνωση κατόρθωσε να επανέλθει στην κορυφή των
μεταλλίων αφού συγκέντρωσε 132 (από τα οποία 55 χρυσά), ενώ στη 2η θέση
ανέβηκε η Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας (102), που υπερίσχυσε των ΗΠΑ (94).
Βέβαια αργότερα, η πλημμυρίδα των αναβολικών αποτέλεσε μιας πρώτης τάξεως
ευκαιρία για τους Αμερικανούς να δικαιολογήσουν αυτόν τον υποσκελισμό τους και
από τους Σοβιετικούς και από τους aνατολικογερμανούς, αφού επανέφεραν τον
ισχυρισμό τους περί χρήσης αναβολικών ουσιών από τους aνατολικούς αθλητές.
Oμως, δυστυχώς, η μάστιγα αυτή θα
πάρει γιγάντιες και ανεξέλεγκτες
διαστάσεις και θα στιγματίσει
ανεπανόρθωτα τον θεσμό, αφού και
κατά τη διάρκεια των Αγώνων, αλλά
και ύστερα από αυτούς, θα γίνουν
εντυπωσιακές ομολογίες από
Δυτικούς και Ανατολικούς
ολυμπιονίκες πως η χρήση
αναβολικών ήταν πλέον καθεστώς.

Kατάρρευση του ανατολικού

μπλοκ

Μετά το 1988 σημειώθηκαν Nοέμβριος 1989. H πτώση του Tείχους του

κοσμογονικά γεγονότα που Bερολίνου, μαζί με την επανάσταση στη
σημάδεψαν την αυλαία του 20ού Pουμανία και τον άνεμο αλλαγής σε
αιώνα. Φυσικά την πρώτη θέση ολόκληρη την ανατολική Eυρώπη, συμβόλιζε
καταλαμβάνει η κατάρρευση του το τέλος της εποχής του Ψυχρού Πολέμου
σοσιαλιστικού κόσμου και η και την έναρξη μιας άλλης. aποτέλεσμα,
διάλυση της πάλαι ποτέ πανίσχυρης στους Oλυμπιακούς aγώνες του 1992 στη
Σοβιετικής Eνωσης και μαζί με Bαρκελώνη οι συμμετοχές των χωρών
αυτής του «ψυχρού πολέμου», εκτοξεύθηκαν στις 169. Δώδεκα από τα
ακολούθως η ενοποίηση της κράτη που αποτελούσαν την πρώην ΕΣΣΔ
Γερμανίας, η διάλυση της εμφανίσθηκαν για πρώτη και τελευταία φορά
Γιουγκοσλαβίας και το άνοιγμα της ως Κοινοπολιτεία Ανεξαρτήτων Χωρών. Oι
Κίνας -του μόνου πλέον τρεις βαλτικές χώρες (Εσθονία, Λιθουανία,
κομμουνιστικού γίγαντα- στην Λεττονία) έλαβαν μέρος ξεχωριστά, όπως και
ελεύθερη οικονομία. Αποτέλεσμα η Σλοβενία, η Κροατία και η Βοσνία. H
ήταν να εμφανισθούν στον Γερμανία επανεμφανίσθηκε ενωμένη έπειτα
γεωπολιτικό και αθλητικό χάρτη από αρκετές δεκαετίες, οι δύο Κορέες
δυνάμεις που είχαν να εμφανισθούν συμμετείχαν από κοινού, ενώ χαιρετίστηκε
από τις αρχές του αιώνα ή που από όλους η επιστροφή της Νοτίου Αφρικής
εμφανίσθηκαν για πρώτη φορά. στο ολυμπιακό κίνημα, μετά τις
Eτσι, ήταν αναπόφευκτο στους κοσμογονικές αλλαγές που συντελέσθηκαν
25ους Ολυμπιακούς της στη χώρα με πρωτεργάτη τον Νέλσον
Βαρκελώνης οι συμμετοχές να Μαντέλα.
εκτοξευθούν στις 169. Δώδεκα από τα κράτη που αποτελούσαν την πρώην EΣΣΔ
εμφανίσθηκαν για πρώτη και τελευταία φορά ως Κοινοπολιτεία Ανεξαρτήτων
Χωρών. Oι τρεις βαλτικές χώρες (Εσθονία, Λιθουανία, Λεττονία) έλαβαν μέρος
ξεχωριστά, όπως και η Σλοβενία, η Κροατία και η Βοσνία, ενώ αποκλείσθηκε ως
υπεύθυνη του εμφυλίου στην πρώην Γιουγκοσλαβία, η Σερβία του Σλ. Μιλόσεβιτς -
επετράπη, ωστόσο, σε Σέρβους αθλητές να λάβουν μέρος μεμονωμένα χωρίς σημαία.
H Γερμανία επανεμφανίσθηκε ενωμένη έπειτα από αρκετές δεκαετίες, οι δυο Κορέες
συμμετείχαν από κοινού -μολονότι το απολίθωμα του ψυχρού πολέμου είχε
διατηρηθεί στην πολύπαθη χερσόνησο- ενώ χαιρετίστηκε από όλους η επιστροφή της
Νότιας Αφρικής στο ολυμπιακό κίνημα, μετά τις κοσμογονικές αλλαγές που
συντελέσθηκαν στη χώρα με πρωτεργάτη τον Νέλσον Μαντέλα.

Σημειώσεις:
1. Σύμφωνα με την επικρατούσα, δυστυχώς, ρατσιστική αντίληψη, ο μαύρος από τους
πέντε κύκλους -έμβλημα της ολυμπιακής σημαίας- αντιπροσωπεύει την Αφρική.
Ωστόσο, οφείλουμε να δεχθούμε πως η ιδέα της ολυμπιακής σημαίας, σε λευκό φόντο
και πέντε χρωματιστούς συνδεδεμένους ισάκτινους κύκλους, ανήκει στον ιδεαλιστή
Αιγυπτιώτη επιχειρηματία, αθλητικό παράγοντα και προσωπικό φίλο του Πιερ ντε
Kουπερτέν, aγγελο Βολανάκη, ο οποίος εμπνεύστηκε προφανώς από το αντίστοιχο
έμβλημα που ενυπήρχε στον δίσκο του Ιφίτου στους Δελφούς. Ο πολυπράγμων
πρόεδρος της ΔOE υιοθέτησε και οικειοποιήθηκε την ιδέα, αλλά είναι περισσότερο
από βέβαιον πως ο Βολανάκης θεωρούσε πως τουλάχιστον ένα από τα πέντε χρώματα
των κύκλων της σημαίας, μπλε, κίτρινο, κόκκινο, μαύρο και πράσινο, υπάρχουν στις
σημαίες όλων των κρατών της υφηλίου και όχι κατ' ανάγκην τις αντίστοιχες ηπείρους
(βλ. Ε. Α. Φιλίππου «Η Ιστορία των Σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων (1896 - 2000).
Η θεατή και η αθέατη πλευρά τους, εκδ. Σαββάλας). Eπίσης, στο Μόντρεαλ δεν
έλαβε μέρος και η Ταϊβάν (πρώην Φορμόζα) ύστερα από απαίτηση της Κίνας, η
οποία επανήλθε έπειτα από απουσία δεκαετιών στο διεθνές ολυμπιακό κίνημα.

2. O Σάμαρανκ, εκλεγείς το 1980 ως πρόεδρος της ΔΟΕ, μολονότι Καταλανός,

υπήρξε υποστηρικτής του φρανκικού καθεστώτος, το οποίο υπηρέτησε συνειδητά
στον διπλωματικό τομέα, διατελώντας πρέσβης τη

Ολυμπιακή Εκεχειρία
ΣTaYPOΣ ΛaMΠPINIΔHΣ
Πρέσβης - Γενικός Διευθυντής του Διεθνούς Κέντρου Ολυμπιακής
Εκεχειρίας
OTaN το 776 π.Χ. σκληρές συγκρούσεις
μάστιζαν την Πελοπόννησο, ο βασιλιάς της
Hλιδας Iφιτος απευθύνθηκε στο Μαντείο
των Δελφών, αναζητώντας τρόπους να
επιτύχει την κατάπαυση των
εχθροπραξιών. Σύμφωνα με αρχαίες πηγές,
το Μαντείο τον συμβούλευσε να
διοργανώσει αθλητικούς και πολιτιστικούς
αγώνες στην Ολυμπία, με σκοπό να
γιορταστεί και να προωθηθεί η ειρήνη.

Mε τον χρησμό αυτό το Mαντείο

αξιοποίησε τη διαχρονική ειρηνοποιό
O Πιερ ντε Kουμπερτέν (όρθιος, στο κέντρο) σε διάσταση του αθλητισμού, τη δυνατότητά
επίσκεψή του στην Eλλάδα, κάπου έξω από την του να μεταμορφώνει την ανθρώπινη
Kόρινθο το 1927. Εύλογα ίσως σε ορισμένους η επιθετικότητα σε ειρηνικό ανταγωνισμό
ιδέα της αναβίωσης της Εκεχειρίας στις μέρες και ταυτόχρονα να δίνει την ευκαιρία σε
μας να ακούγεται ουτοπική. Oπως ουτοπικό θα εχθρούς να συναντώνται, να
πρέπει να ακούστηκε όταν το 1896 ο Πιερ ντε συναγωνίζονται και να γνωρίζονται
Κουμπερτέν και ο Δημήτριος Βικέλας ειρηνικά στο ίδιο στάδιο.
αναβίωναν τους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες
στην Αθήνα, που σε λίγες μόνο δεκαετίες Yπήρχε όμως και μια «realpolitik»
εξελίχθηκαν στην κορυφαία παγκόσμια γιορτή διάσταση: οι καλύτεροι αθλητές ήταν
της Ανθρωπότητας. O ντε Kουμπερτέν, συνήθως πολεμιστές, επομένως δεν ήταν
δίνοντας έμφαση στην οικουμενικότητα του
εγχειρήματος για την αναγέννηση του
Oλυμπιακού Kινήματος, δήλωνε το 1889 ότι
«στόχος είναι να συνενώσει όλα τα έθνη σε μια
προσπάθεια ιδιαίτερα χρήσιμη για την πρόοδο
δυνατόν να συμμετέχουν στους aγώνες αν δεν σταματούσαν προσωρινά να μάχονται.
Επιπροσθέτως, τόσο οι αθλητές όσο και οι απλοί θεατές ήταν αναγκασμένοι να ταξιδέψουν
στην Ολυμπία οδικώς κυρίως. Συνεπώς, απαιτείτο η παύση των εχθροπραξιών προκειμένου να
μπορούν οι συμμετέχοντες και οι επισκέπτες να διασχίζουν με ασφάλεια τις όποιες
παρεμβαλλόμενες εμπόλεμες περιοχές.

O Iφιτος διοργάνωσε τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες, αφού πρώτα υπέγραψε με τον
βασιλιά της Σπάρτης Λυκούργο και τον τύραννο της Πίσσας Κλεοσθένη το μακροβιότερο
σύμφωνο ειρήνης στην Iστορία: την Ολυμπιακή Εκεχειρία. Η Εκεχειρία τηρήθηκε με ιερότητα,
με ελάχιστες καταγεγραμμένες εξαιρέσεις, επί δώδεκα συναπτούς αιώνες τέλεσης των
Oλυμπιακών Αγώνων.

Πριν από τους Αγώνες, ξεκινούσαν από την Ολυμπία οι κήρυκες της Εκεχειρίας -οι
αποκαλούμενοι «σπονδοφόροι»- αναγγέλλοντας την ημερομηνία έναρξης των Αγώνων και την
παύση των εχθροπραξιών. Στη διάρκεια της Εκεχειρίας, οι πόλεμοι έπρεπε να σταματούν. Οι
συμμετέχοντες στην ολυμπιακή εορτή υποχρεούντο να αφήνουν τα όπλα και τις ασπίδες τους
έξω από τα τείχη της πόλης και οι θανατικές ποινές αναστέλλονταν. Οι ποινές για τους
παραβάτες της Εκεχειρίας ήταν αυστηρότατες. Τόσο εκτεταμένη ήταν η τήρηση της
Εκεχειρίας, που υπάρχουν αναφορές ακόμα και σε αγάλματα αναμνηστικά της ειρήνης που
είχαν συνάψει οι εμπόλεμοι στη διάρκεια των Ολυμπιακών.

aναβίωση της Eκεχειρίας

Στις μέρες μας, καταβάλλεται μεγάλη προσπάθεια για την αναβίωση του θεσμού της
Ολυμπιακής Εκεχειρίας με δύσκολο στόχο την κατάπαυση των εχθροπραξιών κατά τη διάρκεια
όλων των μελλοντικών Ολυμπιακών Αγώνων, αλλά και μετά τη λήξη τους και απώτερο σκοπό
την ειρηνική επίλυση των όποιων διαφορών.

Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας, τον Ιούλιο του 2000, η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή
ίδρυσε στην Αθήνα το Διεθνές Κέντρο Ολυμπιακής Εκεχειρίας, σε στενή συνεργασία με το
ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών. Πρόκειται για μια διεθνή μη κυβερνητική οργάνωση που
αποτελεί μόνιμο θεσμό της ΔΟΕ. Σκοπός του είναι η χρησιμοποίηση του αθλητισμού και των
ολυμπιακών ιδεωδών για την προώθηση της ειρήνης και της κατανόησης όχι μόνο κατά τη
διάρκεια των Αγώνων, αλλά πριν και μετά από αυτούς.

Εύλογα ίσως σε ορισμένους η ιδέα της αναβίωσης της Εκεχειρίας στις μέρες μας να ακούγεται
ουτοπική. Oπως ουτοπικό θα πρέπει να ακούστηκε όταν το 1896 ο Πιερ ντε Κουμπερτέν και ο
Δημήτριος Βικέλας αναβίωναν τους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες στην Αθήνα, που σε λίγες
μόνο δεκαετίες εξελίχθηκαν στην κορυφαία παγκόσμια γιορτή της Ανθρωπότητας.

Oπως η αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων πριν από εκατό και πλέον χρόνια, έτσι και η
σημερινή αναβίωση της Ολυμπιακής Εκεχειρίας συνδυάζει τον ρομαντισμό με τον σκληρό
ρεαλισμό.

Δεν αποτελεί πανάκεια ούτε και ουτοπία. Το Ολυμπιακό Κίνημα είναι κατεξοχήν μη πολιτικό.
Δεν έχει επομένως τη δυνατότητα να «επιβάλει» την εκεχειρία, ούτε ισχυρίζεται ότι διαθέτει το
μαγικό ραβδί που επιφέρει ειρήνη εκεί όπου απέτυχαν κυβερνήσεις, διεθνείς οργανισμοί ή
ακόμα και θρησκευτικοί ηγέτες.
Απευθύνει, όμως, μια ισχυρή συμβολική
έκκληση για διακοπή λίγων τουλάχιστον
ημερών στον κύκλο της βίας κατά τη
διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων αλλά
και πέραν αυτών. Αποσκοπεί στο να
αξιοποιήσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες και
τη δύναμη της παγκόσμιας απήχησής τους,
εναποθέτοντας ένα δοκιμασμένο εργαλείο
ειρήνης στα χέρια του Οργανισμού
Ηνωμένων Εθνών, ισχυρών κρατών αλλά
και των ίδιων των εμπολέμων.

Πρόσφατα παραδείγματα

Την τελευταία μόνο δεκαετία, η Ολυμπιακή

Εκεχειρία εφαρμόστηκε ήδη τρεις φορές. Tο
1994, το Ολυμπιακό Κίνημα κατόρθωσε στη
Βοσνία, στη διάρκεια του πολέμου, να Kαρτ-ποστάλ των Oλυμπιακών aγώνων του
εξασφαλίσει μια μόνο μέρα ειρήνης κατά τη 1896 με τους τέσσερις πρωτεργάτες και
διάρκεια των Χειμερινών Ολυμπιακών συντελεστές της αναβίωσης των σύγχρονων
Αγώνων του Lillehammer στη Νορβηγία. Η Oλυμπιακών aγώνων (Bικέλας, Kουμπερτέν,
oNICEF εκμεταλλεύτηκε αυτήν την ημέρα aβέρωφ, Σαμάρας) στις τέσσερις άκρες της
εκεχειρίας για να εμβολιάσει δέκα χιλιάδες (φωτ.: aθλητικό Mουσείο, αρχείο Δ.
παιδιά από όλες τις πλευρές του πολέμου. Mποντικούλη).
Tο 1998 η Εκεχειρία τηρείται στο Ιράκ, στη
βάση σχετικών Ψηφισμάτων του ΟΗΕ, κατά τη διάρκεια των Χειμερινών Ολυμπιακών
Αγώνων του Ναγκάνο της Ιαπωνίας. Κατά τη διάρκεια των Αγώνων ο γενικός γραμματέας του
ΟΗΕ Κόφι Ανάν επισκέπτεται τη Βαγδάτη και διαπραγματεύεται ένα νέο πρωτόκολλο
πυρηνικών ελέγχων που γίνεται αποδεκτό από τη διεθνή κοινότητα και αποτρέπει για
σημαντικό διάστημα βομβαρδισμούς στη βάση ιρακινών παραβιάσεων. Tέλος, στους
Ολυμπιακούς Αγώνες του Σίδνεϊ το 2000, οι ομάδες της Βόρειας και της Νότιας Κορέας
παρέλασαν μαζί στο στάδιο, κάτω από κοινή σημαία. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς άλλο
γεγονός εκτός από τους Ολυμπιακούς Αγώνες που να έδινε στα δύο αδελφά έθνη την ευκαιρία
και το κίνητρο να κάνουν μαζί αυτήν την εντυπωσιακή συμβολική εμφάνιση.

aλλά και πριν από λίγους μήνες, η Ελλάδα και η Τουρκία ανακοίνωσαν την ακύρωση
στρατιωτικών ασκήσεων στο Αιγαίο, επικαλούμενες σαν κύριο λόγο την έλευση των
Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας το 2004.

Τα παραπάνω είναι μερικά μικρά ή μεγάλα παραδείγματα του τι μπορεί να συμβεί όταν
υλοποιηθεί η ιδέα της Ολυμπιακής Εκεχειρίας.

Διεθνής υποστήριξη

Η πρωτοβουλία της Εκεχειρίας υποστηρίζεται όλο και περισσότερο σε παγκόσμιο επίπεδο. Η

Διακήρυξη του ΟΗΕ για τη Χιλιετία τον Σεπτέμβριο του 2000 περιλαμβάνει ειδική παράγραφο
για την προώθηση της Ολυμπιακής Εκεχειρίας που υπογράφηκε από περισσότερους από 160
ηγέτες όλου του κόσμου. Hδη, η Γενική Συνέλευση των Η.Ε. έχει υιοθετήσει ομόφωνα έξι
ψηφίσματα υπέρ της Εκεχειρίας από το 1993.
Στη διάρκεια των Ολυμπιακών του Σίδνεϊ, η ΔΟΕ και ηγέτες από την Ελλάδα, την Ιαπωνία,
την Κίνα, τη Ρωσία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και από άλλες χώρες, έστειλαν όλοι γραπτές
εκκλήσεις για την τήρηση της Ολυμπιακής Εκεχειρίας.

Ο Πάπας της Ρώμης απηύθυνε, τον Σεπτέμβριο του 2002, παγκόσμια έκκληση για την τήρηση
της Ολυμπιακής Εκεχειρίας στους Αγώνες του 2004 στην Αθήνα και πέρα από αυτούς.

Οι 15 ηγέτες της Ευρωπαϊκής Eνωσης, στα συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής της Νίκαιας,
περιλαμβάνουν ειδική παράγραφο υπέρ της Ολυμπιακής Εκεχειρίας.

Η Γερουσία των ΗΠΑ, σε ομόφωνο ψήφισμα στις 6 Σεπτεμβρίου 2001, υποστηρίζει την
Ολυμπιακή Εκεχειρία.

Τον Απρίλιο του 2003, 40 αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων ακολούθησαν την έκκληση του
Eλληνα πρωθυπουργού και φύτεψαν στην Αθήνα το πρώτο Ευρωπαϊκό Πάρκο Ολυμπιακής
Εκεχειρίας, προσθέτοντας έτσι τη συμβολική στήριξή τους στον θεσμό.

Τέλος, έχει ξεκινήσει η υπογραφή Διακήρυξης υπέρ της Ολυμπιακής Εκεχειρίας από
παγκόσμιες προσωπικότητες. Πάνω από 350 πολιτικοί, θρησκευτικοί, αθλητικοί, πολιτιστικοί
και άλλοι ηγέτες ανά την υφήλιο την έχουν ήδη υπογράψει. Οι δύο πρώτοι που υπέγραψαν
ήταν ο Γιώργος Παπανδρέου, υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας και αντιπρόεδρος του
Διεθνούς Κέντρου Ολυμπιακής Εκεχειρίας και ο Τούρκος ομόλογός του, Ισμαήλ Τζεμ. Το
2002, ο Νέλσον Μαντέλα και 23 γνωστές προσωπικότητες του πολιτιστικού κόσμου
προσέθεσαν τις υπογραφές τους στη Διακήρυξη, κινητοποιώντας τον κόσμο των γραμμάτων
και των τεχνών προς την ίδια κατεύθυνση. Ακολούθησαν πολλοί αρχηγοί κρατών και
κυβερνήσεων, καθώς και ηγέτες διεθνών οργανισμών. Τον Ιούλιο 2003 στην Πράγα, όλα τα
μέλη της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής υπέγραψαν τη Διακήρυξη, απευθύνοντας επίσημα
αυτήν την παγκόσμια έκκληση σε όλα τα μέλη της Ολυμπιακής Οικογένειας.

Σειρά προγραμμάτων

Παρατηρούνται λοιπόν ήδη σημαντικές και απτές εξελίξεις πάνω σε μια ιδέα που ξεκίνησε ως
πολύ ρομαντική. Παράλληλα, αναπτύσσεται σειρά προγραμμάτων στη διάρκεια της τετραετίας
ανάμεσα στους αγώνες, που βασίζονται σε τρεις πυλώνες δράσης: Ο πρώτος αφορά την
ευαισθητοποίηση και την ενημέρωση της παγκόσμιας κοινής γνώμης, ώστε η Ολυμπιακή
Εκεχειρία να γίνει ευρύτερα γνωστή στους ηγέτες αλλά και στους απλούς πολίτες της γης. Ο
δεύτερος πυλώνας έχει ως αντικείμενο να προσελκύσει τη νέα γενεά, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα
και άλλες σημαντικές πληθυσμιακές ομάδες καθώς και τους διαμορφωτές της κοινής γνώμης
(αθλητές, διπλωμάτες, δεξαμενές σκέψης, κ.λπ.) σε δραστηριότητες που έχουν σχέση με την
εκεχειρία και την εκπαίδευση της βάσης σε παγκόσμια κλίμακα, ιδιαίτερα σε εμπόλεμες
περιοχές. Για τον σκοπό αυτόν, έχει ήδη ετοιμαστεί ένα σχολικό εγχειρίδιο για την Ολυμπιακή
Εκεχειρία, μεταφρασμένο αρχικά σε επτά γλώσσες, για την παγκόσμια διανομή του στις αρχές
του 2004 σε σχολεία όλου του κόσμου. Ο τρίτος πυλώνας εστιάζει σε επαφές και σε αθλητικές,
ως επί το πλείστον, δράσεις σε εμπόλεμες περιοχές, ώστε να καλλιεργηθούν οι προϋποθέσεις
για την πιθανή τήρηση της Εκεχειρίας κατά τη διάρκεια όλων των επόμενων Ολυμπιακών
Αγώνων.
 H aθήνα δίνει το σήμα

Το κίνημα της Ολυμπιακής Εκεχειρίας είναι

μια προσπάθεια αναβίωσης του αρχαίου
ολυμπιακού πνεύματος, αλλά με απτές και
σύγχρονες διαστάσεις. Με την επάνοδο των
Ολυμπιακών Αγώνων στις ελληνικές ρίζες
τους φέτος, είναι φυσικό η ΔΟΕ και η
Ελλάδα να ηγούνται αυτής της προσπάθειας.

Η Αθήνα θα σηματοδοτήσει την αρχή της

Tελετή υπογραφής της Διακήρυξης Διεθνών
Προσωπικοτήτων υπέρ της Oλυμπιακής
Eκεχειρίας το 2003 στο ελληνικό υπουργείο
Eξωτερικών (πηγή: υπουργείο Eξωτερικών).
προσπάθειας, όχι το τέλος της. Η
προσπάθεια για την αναγνώριση και την
τήρηση της Εκεχειρίας είναι ένας μακρύς
μαραθώνιος, όχι ένας αγώνας εκατό μέτρων.
Το 2006 και το 2008, το Τορίνο και το
Πεκίνο θα πάρουν τη σκυτάλη,
διοργανώνοντας με τη σειρά τους λαμπρούς
Ολυμπιακούς Αγώνες, με την Ολυμπιακή
Εκεχειρία ως έναν από τους ακρογωνιαίους
λίθους τους.

Σε μια εποχή παγκοσμιοποίησης και πολυπολιτισμού, οι κοινωνίες σε όλη την υφήλιο

αναζητούν κοινές αρχές και αξίες που να ενώνουν και πάλι την ανθρωπότητα, αρχές που να
φέρνουν πιο κοντά τους ανθρώπους μεταξύ τους. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες αποτελούν ίσως το
πιο αναγνωρίσιμο σύμβολο ενότητας των σύγχρονων κοινωνιών.

Τον aύγουστο του 2004, ενώ θα παρακολουθούμε με θαυμασμό τα καταπληκτικά επιτεύγματα

των αθλητών, τις δεξιότητές τους, τη χάρη και τη δύναμή τους, θα έχουμε την ευκαιρία να
είμαστε παραπάνω από παθητικοί θεατές. Μπορούμε να γίνουμε παγκόσμιοι πρεσβευτές της
Ολυμπιακής Εκεχειρίας και των ολυμπιακών ιδεωδών. Να συνδυάσουμε το ρεαλισμό με τον
ρομαντισμό. Οι εχθροπραξίες στον κόσμο δεν θα σταματήσουν από τη μια μέρα στην άλλη.
Αν, όμως, κατορθώσουμε να έχουμε ειρήνη για 16 μέρες, ίσως μία μέρα να μπορέσουμε για
πάντα.

Eκεχειρία: η Φλόγα να παραμείνει άσβεστη

Oταν το 776 π.Χ. σκληρές συγκρούσεις μάστιζαν την Πελοπόννησο, ο βασιλιάς της Hλιδας
Iφιτος απευθύνθηκε στο Μαντείο των Δελφών, αναζητώντας τρόπους να επιτύχει την
κατάπαυση των εχθροπραξιών. Tο Μαντείο τον συμβούλευσε να διοργανώσει αθλητικούς και
πολιτιστικούς αγώνες στην Ολυμπία, με σκοπό να γιορταστεί και να προωθηθεί η ειρήνη.
aπαιτείτο η παύση των εχθροπραξιών και για έναν ακόμα λόγο: προκειμένου να μπορούν οι
συμμετέχοντες και οι επισκέπτες να διασχίζουν με ασφάλεια τις όποιες παρεμβαλλόμενες
εμπόλεμες περιοχές.

O Iφιτος διοργάνωσε τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες, αφού πρώτα υπέγραψε με τον
βασιλιά της Σπάρτης Λυκούργο και τον τύραννο της Πίσσας Κλεοσθένη το μακροβιότερο
σύμφωνο ειρήνης στην Iστορία: την Ολυμπιακή Εκεχειρία. Η Εκεχειρία τηρήθηκε με ιερότητα,
με ελάχιστες καταγεγραμμένες εξαιρέσεις, επί δώδεκα συναπτούς αιώνες τέλεσης των
Oλυμπιακών Αγώνων.

Στη φωτογραφία παράσταση λαμπαδηδρομίας, αγώνισμα που γινόταν κυρίως κατά τη διάρκεια
θρησκευτικών εορτών. Oδηγημένος από τη Nίκη ο νικητής λαμπαδηδρόμος, με το
χαρακτηριστικό διάδημα από λογχοειδή φύλλα, ανάβει την πυρά στον βωμό του τιμωμένου
θεού. Σημειωτέον, η λαμπάδα έπρεπε να φθάσει άσβεστη στο τέρμα. aπό ερυθρό κρατήρα του
τέλους του 5ου αι. Λονδίνο, Bρετανικό Mουσείο (πηγή: «Iστορία του Eλληνικού Eθνους»,
Eκδοτική aθηνών).