Ang mga Augustinian ang unang nakarating sa lambak ng Marikina noong 1500, sa

lugar na kilala bilang "chorillo" sa Barangka. Sumunod na dumating ang mga Jesuits
noong 1630, sa isang lugar na tinatawag ngayong Jesus dela Peña. Dito, ang mga
Jesuits ay nagtatag ng isang misyon at nagtayo ng isang kapilya. Noong 1687, ang
pueblo na ito ay naging isang parokya na kilala bilang Mariquina. Noong 1901, sa
pagdating ng mga Amerikano, opisyal na naging Marikina ang pangalan ng lungsod.
Ang mga nanirahan dito ay tumira sa tabing-ilog at kalapit na mayabong na sakahan.
Sa industriya ng mga katutubo, ang mga sakahan ay nagsimulang gumawa ng bigas at
gulay sa napakaraming dami hanggang ang lambak ay naging bahagi ng
pinakamahalagang asyenda ng bansa.

Noong ika-19 na siglo, ang Hacienda Marikina ay naging pinakamalaki sa bansa. Dahil
sa laki, likas na ganda at saganang ani, ang asyenda ay idineklara na "mayorazgo"
(Royal Estate) ng pamahalaang Espanyol. Sa susunod na siglo, upang pagtibayin ang
dignidad ng paggawa at tulungan ang mga manggagawa, opisyal na pinangalanan ng
mga Jesuits ang asyenda bilang parangal kay San Isidro Labrador, ang patron ng mga
magsasaka.

Sa pagsapit ng ika-20 siglo, ang Marikina ay naging bayan ng mga gumagawa ng

sapatos na nagsimula noong 1887. Hinasa ng mga taon sa paggawa ng sapatos, ang
mga katutubo ay nakabuo ng isang pang-industriya na etika sa paggawa na naghanda
sa kanila para sa pagdating ng mabibigat na industriya noong 1950's. Kasama ng mga
industriyal na halaman ang mga alon ng mga pamilyang walang tirahan na nagsimulang
sakupin ang bawat magagamit na espasyo. Sa susunod na tatlong dekada, magiging
helter-skelter ang Marikina, isang biktima ng runaway growth. Hanggang sa 1992 ito ay
magagawang lumiko sa isang sulok at inilalaan ang kalakaran sa ilalim ng bagong
pamumuno.

Noong 11 Hunyo 1901, ang Marikina ay isinama sa bagong likhang Lalawigan ng Rizal
sa pamamagitan ng Batas. 137 ng Philippine Commission. Noong 1975, nang ang
Metro Manila Commission ay nilikha sa ilalim ng Presidential Decree No. 824, na
pinagsasama ang apat na lungsod at 13 bayan na karamihan ay nasa lalawigan ng
Rizal, ang Marikina ay naging bahagi ng Metropolitan Manila area.

Di-nagtagal, naging biktima ang Marikina ng sarili nitong paglago, na lumikha ng sari-
saring problema. Isa na rito ang pagkasira ng Ilog Marikina, na bunga ng walang habas
na pag-uugali ng mga pabrika at mga squatter colonies na nakahanay sa mga
pampang.
Pagbawi at Pagbabago Sinimulan ng Marikina ang mga pagsisikap nito tungo sa
pagbawi at pagpapanibago noong 1992. Ginagabayan ng isang pananaw sa paglikha
ng isang moderno at matitirahan na lungsod, matagumpay nitong inilatag ang
pundasyon ng isang umuunlad na komunidad.

Noong Disyembre 8, 1996. Ang Marikina ay ipinroklama bilang isang lungsod sa

pamamagitan ng Republic Act 8223. Mula noon ay binago ng Marikina ang sarili mula
sa isang atrasadong komunidad tungo sa isang komunidad na ipinagmamalaki ang
maunlad na ekonomiya at masisipag, matiyaga at disiplinadong mamamayan.

Ngayon, ang Marikina ay isang multi-awarded na lungsod, na madalas na pinupuri para

sa masiglang buhay ng negosyo, mataas na skilled workforce, at isang tumutugon na
lokal na pamahalaan na naglalagay ng premium sa pamamahala, napapanatiling urban
development at serbisyo publiko.

Makasaysayang pag-unlad ng Marikina

Ang kasaysayan ng Marikina ay nagbibigay ng isang kawili-wiling sulyap sa mga

pangyayaring tumulong sa paghubog ng ebolusyon nito. Ang mga Augustinian ang
unang dumating sa Marikina Valley noong 1500, sa lugar na kilala bilang "Chorillo" sa
Barangka. Sumunod na dumating ang mga Heswita noong 1630, sa isang lugar na
tinatawag ngayong Jesus dela Peña (Jesus of the Rocks). Dito, nagtatag ng misyon
ang mga Heswita at nagtayo ng kapilya.

Noong 1687, ang pueblo na ito ay naging isang parokya na kilala bilang Mariquina.
Noong 1901, sa pagdating ng mga Amerikano, opisyal na naging Marikina ang
pangalan nito. Ang mga naunang nanirahan ay nanirahan sa tabi ng pampang ng ilog at
kalapit na mayabong na sakahan. Sa industriya ng mga katutubo, kasama ng kaalaman
ng mga unang Chinese settler, ang mga sakahan ay nagsimulang gumawa ng bigas at
gulay sa napakaraming dami hanggang ang lambak ay naging bahagi ng
pinakamahalagang asyenda ng bansa. Noong ika-19 na siglo, ang Hacienda Marikina
ay pagmamay-ari at pinangangasiwaan ng pamilya Tuason at naging pinakamalaki sa
Pilipinas. Dahil sa napakalaking sukat, likas na ganda, at saganang ani, ang asyenda
ay idineklara na mayorazgo (royal estate) ng pamahalaang kolonyal ng Espanya.

Noong 1887, nagsimula ang industriya ng paggawa ng sapatos sa Marikina sa

pamamagitan ng pangunguna ni Don Laureano “Kapitan Moy” Guevarra, sa tulong nina
Tiburcio Eustaquio, Ambrocio Sta. Ines, at Gervacio Carlos. Ang pagod na pares ng
British na sapatos ni Kapitan Moy ay nagbigay ng malikhaing spark: pinaghiwalay niya
ang mga sapatos, pinag-aralan nang husto ang mga bahagi ng mga ito, at pagkatapos
ay gumawa ng mga pattern mula sa mga ito. Pagkatapos ng matalas na pagmamasid
sa mga Intsik sa Parian, Maynila, gumawa siya ng sariling pares ng sapatos. Sa
pamamagitan ng mga magaspang na kasangkapan, hilaw na materyales, at suporta ng
mga taganayon, pagkatapos ay pinagkadalubhasaan ni Kapitan Moy ang sining ng
paggawa ng sapatos.

Sa pagpasok ng ika-20 siglo, ang Marikina ay umusbong bilang isang bayan ng mga
gumagawa ng sapatos. Hinasa ng mga taon sa paggawa ng sapatos, mabilis na binuo
ng mga katutubo ang isang etika sa trabaho na naghanda sa kanila para sa pagdating
ng mabibigat na industriya noong 1950s. Sa paglaganap ng mga industriyal na halaman
ay dumating ang mga alon ng mga manggagawa na piniling manatili, na mabilis na
dumarami ang populasyon. Sa ilang sandali, ang paggawa ng sapatos ay umunlad sa
isang multi-milyong pisong industriya, na kumikita para sa Marikina na tinatawag na
"Shoe Capital of the Philippines".

Noong 11 Hunyo 1901, ang Marikina ay isinama sa bagong likhang Lalawigan ng Rizal
sa pamamagitan ng Batas Blg. 137 ng Komisyon ng Pilipinas. Noong 1975, nang ang
Metro Manila Commission ay nilikha sa ilalim ng Presidential Decree No. 824, na
pinagsasama ang apat na lungsod at 13 bayan na karamihan ay nasa lalawigan ng
Rizal, ang Marikina ay naging bahagi ng Metropolitan Manila area. Ayon sa alamat,
natagpuan ng mga Heswita ang isang icon ng Sanggol na Hesus sa gitna ng mga
malalaking bato at, sa gayon, nagpasya na binyagan ang bagong misyon na si Jesus
dela Peña o marahil dahil sila ay mga miyembro ng "Society of Jesus" na nagpasikat sa
lugar na tinawag na Jesus dela Peña o Hesus ng Bato.

Nang bumalik ang mga Heswita noong 1689, pinatagal nila ang pagpapalaganap ng
Kristiyanismo sa bayan, na kinabibilangan ng “Olandes” na bahagi ng Kalumpang.
Iniwan nila si Jesus dela Peña, ngunit ginawa nila itong taniman ng trigo o trigo na
nakakuha ng pangalang "triguhan". Nang matapos ang simbahan ng San Roque, ang
mga baryo ng Barangka, Tañong at J. dela Peña ay tinawag na “Marikina”. Ang mga
alamat at kuwento ng pinagmulan ng salitang "Mariquina" ay hindi pa nabibigyang
katwiran ngunit sa paglalathala ng isang pahayagan na "La Illustracion Filipina" noong
15 Nobyembre 1859 at sa diksyunaryo ng Buseta na inilathala sa Madrid noong taon
ding iyon, ang pangalan ng Nabanggit ang “Marikina” ngunit hindi nila binanggit ang
kahulugan nito.

Dahil sa kawalan ng mga talaan o mga dokumento kung paano nabuo ang Mariquina,
ang mga sumusunod na alamat ay nakalap mula sa mga matatanda ng iba't ibang
baryo sa Marikina.

Mula sa pangalan ng isang pari na nagngangalang "Mariquina" Isa sa mga nagtayo ng

Jesus dela Peña Chapel ay isang batang pari na tinatawag na "Mariquina" na binigyan
ng tungkuling magbinyag ng mga bata sa Kristiyanismo. Dahil sa napakarangal na
trabahong ito ay pinangalanan ang "Mariquina" sa kanyang karangalan upang
ipagkaloob sa kanya ang kaluwalhatian at papuri.

Mula sa salitang “Marikit-na” Sa panahon ng pagtatayo ng kapilya ni Jesus dela Peña,

ito ay pinangangasiwaan ng paring Heswita at ang mga manggagawa ay mga Pilipino.
Gaya ng inaasahan, ang hadlang sa wika ay isang problema na nagreresulta sa
karaniwang hindi pagkakaunawaan. Nang matapos ang kapilya at tinanong ng pari
kung ano ang itatawag sa istraktura, isang trabahador ang sumagot ng “Marikit-na po”,
sa pag-aakalang ang tinatanong ay ang kalagayan ng kapilya. Dahil alam ng mga
Kastila na ang salitang "Po" ay tanda ng paggalang at nahihirapan silang ipahayag ang
titik na "T", pinaniniwalaang ang Marikit-na ay tinatawag na "Marikina".
Mula sa isang bayan sa Espanya Sa Lalawigan ng Nueva Viscaya sa Espanya,
mayroong isang magandang bayan na tinatawag na “Mariquina”. Dito nakuha ang
pangalan ni Eduardo de Mariquina, isang sikat na musikero. Ang bayan ng Mariquina
sa Espanya ay matatagpuan sa tabi ng Ilog Charmaga, na siyang pinagmulan ng mga
Paring Heswita na dumating sa Pilipinas at nagtatag kay Jesus dela Peña. Dahil dito,
ginamit ang “Mariquina” para parangalan ang lugar na kanilang pinanggalingan. Noong
1901, pinalitan ni Commissioner de Tavera ang letrang "Q" sa isang mas katutubong
"K".

Batay sa kasaysayan at mga dokumentong nasa pangangalaga ng munisipal na

pamahalaan ng Marikina, ang bayan ay tinawag na Marikit-na noong 1787 at kalaunan
ay pinalitan ng Mariquina. Ayon kay Dr Trinidad Pardo de Tavera, ang salitang
Mariquina ay bilang pagkilala kay Kapitan Berenguer de Mariquina na namuno sa
bayan noong 1788.

Paano Naging Lungsod ang Marikina Mayor Bayani F. Fernando noong 1992 na
determinadong makita ang Marikina na maging lungsod sa panahon ng kanyang
panonood. Maaaring ito ay isang lungsod noong 1994 nang maging kwalipikado ito,
ngunit walang inisyatiba ang ginawa sa Kapulungan ng mga Kinatawan. Kinailangan
nito ang tulong nina Speaker Jose de Venecia at Congresswoman Carmencita O.
Reyes, na ang mga ninuno ay nagmula sa Marikina, upang makakuha ng panukalang
batas na gumagalaw sa Mababang Kapulungan ng mga Kinatawan sa ikalawang
pagbasa noong Disyembre 1995, pagkatapos ng isang pampublikong pagdinig sa
Marikina.

Pinagkaisang inaprubahan ng Senado ang panukalang batas noong Setyembre 30,

1996. Sa pagpapaliwanag ng kanyang boto, binanggit ni Senate President Neptali
Gonzales ang mabilis na pag-unlad ng Marikina sa ilalim ni Mayor Fernando na ang
ama, si Mayor Gil Fernando, ay kapartido ni Gonzales sa liberal na partido sa loob ng
maraming taon.

Ang yugto ay itinakda para sa paglagda ng panukalang batas bilang batas ni Pangulong
Fidel V. Ramos noong Nobyembre 6, 1996 sa Malacañang . May 150 Marikeño,
kasama ng maraming panauhin, ang narinig ng Pangulo na pinuri ang Republic Act
8223 bilang “pagkilala sa walang sawang pagsisikap ng mga mamamayan ng Marikina
tungo sa kaunlaran sa pangunguna ni Mayor Bayani F. Fernando.”

Ang sumunod na hakbang ay pagtibayin ang batas sa isang plebisito na gaganapin sa

loob ng 60 araw mula sa pag-apruba nito. Ang deadline para sa pagsasanay na ito ay
Enero 6, 1997. Hiniling ni Mayor Fernando sa Komisyon sa Halalan na magtakda ng
isang maagang plebisito. Nais niyang bago ang Disyembre 15, 1996 kasunod ng
paunawa mula sa Department of Budget and Management na dapat ideklarang lungsod
ang Marikina bago ang Disyembre 15, 1996 o kaya ay maghintay pa ito ng isang taon
para makakuha ng mas malaking Internal Revenue Allotment (IRA) ng ₱180 milyon
laban sa ₱70 milyon. Noong Disyembre 6, 1996, naging lungsod ang Marikina nang
lagdaan ang Republic Act 8223 ni Pres. Fidel V. Ramos at kasunod na niratipikahan ng
mga tao sa pamamagitan ng isang plebisito na ginawang highly urbanized city. Ang
pag-asenso ng Marikina sa isang lungsod ay itinuring na isang sangay ng apat na taong
mahirap na pagpapagal na humahantong sa dramatikong pagbabago ng bayan sa ilalim
ng pamumuno ni Mayor Bayani F. Fernando.
Noong Marso 13, 1997, pormal na pinasinayaan ng Marikina ang isang lungsod at, sa
gayon, nakamit ang isang milestone sa mahaba at makulay nitong kasaysayan. Sa
ngayon, ang Marikina City ay isang multi-awarded metropolitan city, madalas na
pinupuri dahil sa masiglang buhay ng negosyo, mataas na skilled workforce, at isang
tumutugon na lokal na pamahalaan na naglalagay ng premium sa pamamahala,
sustainable urban development at pampublikong serbisyo.

May Dalawang Distrito ang Marikina Inaprubahan ni Pangulong Gloria M. Arroyo noong
Disyembre 15, 2006 ang Republic Act No. 9364, isang batas na nagsususog sa
Seksyon 10 at 53 ng RA 8223, na lumilikha ng dalawang distrito ng kongreso sa
Lungsod ng Marikina. Ang hakbang ay nagpapatunay sa katayuan ng Marikina bilang
isang mabigat na lungsod na may mataas na potensyal para sa karagdagang pag-unlad
at pag-unlad. Ang Distrito I ay binubuo ng siyam (9) na barangay, ito ay: Barangka,
Tañong, Jesus dela Peña, Industrial Valley Complex, Kalumpang, San Roque, Sta.
Elena, Sto. Niño at Malanday, habang pitong (7) barangay ang bumubuo sa ikalawang
distrito, ito ay, Concepcion I, Concepcion II, Nangka, Parang, Marikina Heights,
Fortune, at Tumana.

Sa ngayon, ang marikina ay may 488,637 populasyon.

MGA PAGKAIN NA MULA SA MARIKINA

Waknatoy (Filipino Pork Stew with Sweet Pickles)

Ang ulam na ito ay nilagang baboy na nakabatay sa kamatis, nilagyan ng mga tipak ng
baboy, Vienna sausage, red bell peppers, at chorizo. Ang matamis na atsara ay naiiba
ito sa iba pang nilagang baboy; nagbibigay ito ng matamis na lasa na wala sa ibang
nilaga gaya ng menudo.

Ayon sa mga residente ng Marikeno, ang pangalang Waknatoy ay nagmula sa mga

Chinese settlers na nakakita ng mga pagkaing tulad ng menudo na masyadong
ubiquitous at nagsasabing, "Wak na 'toy!" o "Wag na 'to".

Everlasting (Marikina-style Meatloaf)

Ang meatloaf na ito, na katulad ng klasikong embutido, ay gawa sa baboy, pinakuluang

itlog, mga piraso ng red bell pepper, at chorizo at kadalasang hinuhubog gamit ang
llanera (oval baking pan). Inihain sa mga espesyal na okasyon, sinasabi nilang ang
ulam ay pinangalanan nang ganoon dahil palagi itong naroroon sa panahon ng mga
pagsasama-sama ng pamilya at mga espesyal na okasyon, at maaari itong itago sa
mahabang panahon.

Pork Hamonado (Pork Stewed in Pineapples)

Ang hamonado ng Marikina ay nakasandal sa matamis dahil ang baboy ay adobo sa

katas ng pinya. Ito ay itinuturing na isang lokal na paborito at madalas na bahagi ng
isang spread kapag nagha-highlight ng Marikina cuisine sa mga heritage tour.

Ano ano ang mga sikat na lugar sa Marikina?