Beyin omurilik sıvısı (BOS) analizi

ve klinik kullanımı

Tıp Fakültesi, Biyokimya Anabilim Dalı/Kurul 11

 Öğrenim Hedefleri:

Bu dersin sonunda katılımcılar;

 BOS’un fiziksel ve biyokimyasal değerlendirilmesini

yapabilecek
 BOS değerlendirmesinde kullanılan parametreleri
açıklayabilecek
 BOS değerlerindeki normalden sapmaların klinik olarak
yorumlamasını yapabilecektir.
Nedir, nasıl oluşur?
 Kan Beyin Bariyeri
 Lumbar BOS basıncı; 70-80 mm H2O
Geçirgenliğin artışı;
 Beyin tümörleri
 Beyin içi kanamalar
 Travmatik yaralanmalar
 Enfeksiyöz hastalıklar (menenjit, ensefalit)
 Kandan her şey
aynı orada BOS’a
geçemez…
 Miktarı ve Üretim hızı

–Yetişkinlerde 150mL,

–Günlük 550 ml üretim

Her 5-7 saatte bir (günde 3-4 kez)

yenilenmekte…
Kan-beyin
bariyeri
 Fonksiyon

 Travmalar sonucu beyine gelecek darbeleri emerek koruyucu,

 İç basınç değişimlerine karşı beyin dokusunun kafatasına

çarpmasını engellemek,

 Metabolik atıkların uzaklaştırılması

 Hipotalamustan salınan kimyasal habercilerin taşınması

 Beyin ve çevresindeki iyonik dengenin sağlanması

 BOS analizlerinin kullanım alanları

 Beynin ve omuriliğin enfeksiyoz hastalıkları (menenjit,

ensefalit)

 Otoimmun bozukluklar (Guillian-Barre Sendromu, Multiple

skleroz)

 Beyin Kanamaları

 Beyin Tümörleri BOS ile eş zamanlı serum/plazma değerleri

ölçülmeli ve karşılaştırılmalıdır.
 Lomber ponksiyon (LP)

Genellikle L3-L4 subaraknoid aralık

Biyokimya ve seroloji

Tüp 1

Mikrobiyoloji
Tüp 2
Örnek Alma

Hücre sayımı
Tüp 3

Sitoloji/immünoloji/özel
Tüp 4
 BOS incelemesi

 BOS basıncı
 BOS’un fiziksel görünümü
 Mikrobiyolojik analizler
 Hücre sayımı
 Biyokimyasal analizler
 Serolojik analizler
 Renk değişimi

Sarı

Turuncu

Pembe/Kırmızı
Yeşil

Kahverengi
 BOS’un fiziksel özellikleri

Berrak
Renk yok
Koku yok
Kan yok
Pıhtılaşma yok
 BOS incelemesi

 BOS basıncı
 BOS’un fiziksel görünümü Steril örnek;
 Mikrobiyolojik analizler •Uygun besi yeri,

 Hücre sayımı •Uygun boyama…

 Biyokimyasal analizler
 Serolojik analizler
 Hücre sayımı

BOS alındıktan sonra hemen

değerlendirilmelidir
Hücre parçalanması (1 saat)

(L:M)
Normal BOS: 70:30
 Eritrosit yok
 Lökosit; <5/mm3
 % 70’i lenfosit,
 % 30’u monosit,
Lenfosit: Menenjit (viral, fungal, tüberküloz)
 Yenidoğan <30/mm3
Nötrofil: Menenjit (bakteriyel)
Biyokimyasal analizler

 Glukoz
 Protein
 Laktat
 LD
 Glutamin
 Klor
 Glukoz

! BOS glukozu; plazma glukoz değeri ile karşılaştırılarak değerlendirilmelidir

 50-80 mg/dL  Menenjit

 Bakteriyel, fungal, tbc
 Kan glukozunun % 60’ı
 Malign infiltrasyon
 Yenidoğan BOS/serum
 Kimyasal menenjit
glukoz oranı (%80)
 Subaraknoid kanama,
 Sarkoidoz,
 Hipoglisemi

Viral menenjitte glukoz genellikle normaldir.

 Laktat

 Serum düzeyi ile paraleldir.

 Artmış glukoz metabolizmasını yansıtır.

 Bakteriyel menenjit, intrakraniyal hemoraji, epilepsi serebral

hipoksi ve laktik asidozda yükselebilir.

 Viral/bakteriyel ayırıcı tanıda değerlendirilebilir

Viral menenjitte laktat genellikle

normaldir.
 Protein
15-45 mg/dL
 Yenidoğan: 130 mg/dL (75-150 mg/dL)
 Albumin (önemli bölümü)
 Prealbümin ve transferrin
 Temel immunglobulin IgG. Çok az IgA
 β2 transferrin (carbohydrate-free,
(desialated) isoform of transferrin, - BOS’a özgü)

 %80’i plazma orjinli

Sadece düşük moleküler ağırlıklı
 %20’si intratekal proteinler kandan BOS’a geçebilir
Protein
 Kan-beyin bariyerinde geçirgenlik
 Menenjit, kanama,

 Araknoid villüsta resorbsiyon

 İntratekal immunglobulin sentezinde
 Gullian-Barre sendromu, nörosifiliz, multipl skleroz
Çeşitli hastalıklarda BOS total proteini
 BOS/Serum Albumin indeksi

Kan Beyin Bariyerinin geçirgenliğinin değerlendirilmesinde kullanılır.

BOS albumin (mg/dL)

Serum albumin (g/dL)

< 9 bariyer sağlam

9-14 hafif
15-30 orta
>30 şiddetli bozulma
>100 tamamen kaybolmuştur
 BOS IgG/Albumin oranı

Teşhis Kriteri; >0,27 (yükselmiş sentez)

Multiple sklerozun %70’inde bu değerden büyük
 BOS/serum IgG indeksi

BOS IgG (mg/dL)

Serum IgG (g/dL)

İntratekal IgG sentezi artışını gösterir.

Normal değeri: 3 - 8
 BOS İmmunoglobulin indeksi

Teşhis Kriteri; 0,30 – 0,70, > 0,70 artmış IgG sentezi

Multiple sklerozun %80’inde bu değerden büyük

Oligoklonal band
 Glutamin

MSS amonyak düzeylerini yansıtır.

Glutamin
Reye sendromuna bağlı hepatik ensefalopati ve
Serum amonyağının arttığı diğer durumlar
 Enzimler
Adenosin Deaminaz (ADA):
T-lenfositler. Tüberküloz menenjitte daha belirgin artabilir (>15
U/L).

Laktat Dehidrogenaz (LD):

Bakteriyel menenjitte, aseptik menenjite göre daha yüksektir.
Ayrıca, metastatik karsinomlarda, subaraknoidal kanamada, serebral
enfarktüslerde yükselir.

Kreatin Kinaz (CK-BB)

Demiyelinizan hastalıklarda, tümörlerde, SAK, menenjit ve kafa
travmalarında yükselir.

İzositrat Dehidrogenaz

Aspartat Transaminaz (AST)

Nöron Spesifik Enolaz (NSE)

 Klor (Cl)

BOS düzeyi serumdan yüksek olan tek elektrolittir

Normal düzeyi 118-132 mEq/L

Pürulan menenjitte Cl miktarı düşer

En fazla azalma Tbc. menenjitte gözlenir

 Serolojik analizler

Nörosifiliz

Treponema pallidum bakterisinin neden olduğu bir beyin veya omurilik

enfeksiyonudur.
Depresyon, mani, psikoz, kişilik değişiklikleri, deliryum ve demans başta
olmak üzere hemen hemen tüm psikiyatrik bozuklukları taklit edebilir.

Tanı:
 Zührevi Hastalıkları Araştırma Laboratuvarı Testi (VDRL / ZHAL)
 Floresan Treponemal Antikor Emme (FTA-ABS)
 Hızlı Plazma Reajin (RPR / HPR)
 Treponema pallidum Partikül Aglütinasyon Testi (TPPA)
 Menenjitlerin Ayırıcı Tanısı

Viral Bakteriyel Tbc Fungal

WBC sayısı ↑ ↑↑ ↑ ↑↑

WBC tipi Lenfosit Nötrofil L ve M L ve M

Protein N-↑ ↑↑ ↑ - ↑↑ ↑ - ↑↑

Glukoz N ↓↓ ↓ N-↓

Laktat N >35 mg/dL >25 mg/dL >25 mg/dL

Klorür N ↓↓ ↓↓↓ ↓↓
35

(High-power field)
BOS ve plazmada bulunan biyokimyasal parametreler
Çeşitli hastalıklarda BOS tablosu
 Bazı biyokimyasal belirteçler

Alzheimer's disease (AD)

Aβ42 -Amyloid beta (Aβ or Abeta); Azalır
Total-tau (t-tau) and phosphorylated tau (p-tau); Artar

Creutzfeldt-Jacob disease
t-tau; Artar
14-3-3-protein; Artar

MS, Acute brain injury caused by trauma and stroke

S100B (calcium-binding protein B); Artar
Blood and CSF S100B is elevated in melanoma and in brain
tumors and has been regarded as a predictor of brain
metastases.