Problem Çözme Teknikleri 117

Problem çözme bir yetenek işidir. Birçok insan kendisini problem çöz-
me yeteneğiyle donanmış olarak düşünse de bireyin kendisini çeşitli yol ve
yöntemlerle geliştirmesi gerekliliği açıktır. Bireyler, farkında olmadan za-
manla kendi kişilikleri, yetiştirilme tarzları ve eğitim sürecinde öğrendikleri
ile kendi kişisel problem çözme ve karar verme yöntemlerini geliştirirler.
Enç (1982) problemin çözme becerisinin öğrenilmesindeki etkenleri; bireyin
gelişim ve olgunlaşma süreci, yetenek düzeyi, güdülenme, yetiştiği sosyo-
kültürel ortam ve aldığı eğitimler olarak sıralamaktadır (Ada vd., 2010).
Problem çözme becerisi, bireyi mutlu kılan, yaşama sevincini artıran, stres
düzeyini düşürerek ruh sağlığını olumlu yönde destekleyen önemli bir fak-
tör olarak karşımıza çıkmaktadır (Tetik ve Açıkgöz, 2013). Yapılan çalışma-
lar bireyin problem çözme becerisiyle umutsuzluk, stres, kötümserlik ve
öğrenilmiş çaresizlik gibi durumlar arasındaki negatif ilişkiden söz etmek-
tedir (Dündar, 2008). Dündar (2008) Afyonkarahisar’da polislerin problem
çözme becerileri ile umutsuzluk düzeyleri arasındaki ilişkiyi araştırdığı
çalışmasında, polislerin eğitim düzeyi yükseldikçe problem çözme becerile-
rinin arttığı, yaş değeri arttıkça problem çözme becerisinin azaldığı sonucu-
na ulaşmıştır. Aynı çalışmada polislerin umutsuzluk düzeyi arttıkça prob-
lem çözme becerilerinin azaldığı bulgusundan hareketle polislere yönelik
sosyal destek ve eğitim desteği sağlanması önerilmektedir.
Bir problemle karşılaşan birey temelde üç şekilde tepki verebilir. Birinci
seçenekte birey, sorunun kendisini, neden olanları veya bu hataya düşen
kendisini eleştirebilir ki bu davranış biçimi sorunu çözme yerine daha da
derinleştirme riski taşır. İkinci olarak birey, sadece sorunu düşünmekle ve
sadece kabullenmekle yetinebilir ki bu durumda çözüm adına adım atılma-
dığından dolayı dışarıdan bir etki olmadığı sürece sorun var olmaya devam
eder. Bir problemle karşılaşan bireyin üçüncü ve asıl vermesi gereken tepki
problemi çözmek için çare araması, çaba göstermesidir.

3. PROBLEM ÇÖZME AŞAMALARI

Literatürde problem çözme süreçleri için kullanılan modeller, John
Dewey’in 1910’da ileri sürdüğü, değişerek ve gelişerek o günden beri kulla-
nılan modellerdir. Problem çözme yöntemi kısaca problemi anlama ve ta-
nımlama, varsayımsal bir çözüm biçimi tasarlama, bu çözüm biçimini do-
yurucu kanıtlar buluncaya kadar deneme gibi etkinlikleri kapsayan dü-
şünme ve uygulama yoludur (Oğuzkan, 1993). Diğer bir anlatımla problem
çözme aşamaları problemin fark edilmesi ve tanımlanması süreci ile başla-
yıp değerlendirme aşaması sonrasında yeni bir çözüm yöntemi için girişim-
de bulunulması arasındaki süreci ifade etmektedir.