‫وزارت تحصــیالت عـــــــالی‬

‫انستیتوتـ علوم صحی رویان‬

‫دیپارتمنت پروتیز دندان‬

‫گناهان کبیره‬
‫استاد رهنما‪:‬کرشمه "کبیری"‬
‫تهیه و ترتیبـ ‪ :‬صاحبه سروری‬

‫سال تحصیلی‪............................................................................................................:‬‬
‫‪ ۱۴۴۴‬هـ ‪ .‬ق‬
 ‫پیشگفتار‬

‫هللا متعال پیامبر بزرگوارش حض رت محم د ص لی هللا علی ه وس لم را ب رای ه دایت و‬

‫رهنمایی بشر فرستاده و قرآن عظیم الشأن را به عنوان دستور العم ل و رهنم ا ب رایش‬
‫داد پیامبر صلی هللا علیه وسلم و اصحاب بزرگ وار بع د از وی مط ابق رهنم ود ه ای‬
‫قرآن عظیم الشان و سنت نبوی تمام مسایل زندگی شان را تنظیم می کردند ‪.‬‬

‫در جمع آوری و نگارش موضوع فوق خو را متعه د می دانیم ک ه از آنع ده اس تادان‬
‫محترم که بنده را در جریان نوشته و تحقیق رهنمایی و کمک ام ک رده ان د تش کری‬
‫کنم و بالخص از دانشمند کرشمه کبیری که به رهنمایی ه ای س ودمند ش ان بن ده را‬
‫مستفید ساختند ‪ ،‬برای شان عمر طوالنی صحت کامل و عمل صالح از خداوند آرزو‬
‫میبرم که با داشتن مصروفیت های متعدد درسی و اداری اثر بنده را مطالعه فرم وده‬
‫و رهنمایی های سودمندانه نموده است از ایشان سپاس گذارم ‪.‬‬

‫با احترام‬
 ‫فهرست مطالب‬
‫عناوین‬
‫صفحات‬
‫مقدمه‪1....................................................................................................................‬‬
‫گناه ‪2......................................................................................................................‬‬
‫معناي گناه از منظر لغت‪2............................................................................................‬‬
‫اقسام گناه‪2...............................................................................................................‬‬
‫گناهان كبيره‪3...........................................................................................................‬‬
‫گناهان صغيره‪5.........................................................................................................‬‬
‫نتیجه گیری ‪7............................................................................................................‬‬
‫منابع ومأخذ ‪8............................................................................................................‬‬
 ‫مقدمه‬
‫حمد وثناوسپاس بی پایان خداوند( ج ) راکه تمام کاینات رابه قدرت ازلی وابدی کامل خودآفرید وانس ان‬
‫رابه حیث خلیفه خویش واشرف مخلوقات درروی زمین جایگزین کرد به اوعلم آموخت‪ .‬درود ف راوان‬
‫ب ه س رورانبیا ح بیب خداحض رت محم د(ص) ک ه خداون د تم ام کاین ات راب ه خاطرعش ق ب ه ح بیبش‬
‫آفریدوخدایی خودرا آشکارساخت‪ .‬وکاملترین دین را که اسالم است به اوواگزارک رد وظلمت وت اریکی‬
‫جه ان راازآن روش نی بخش ید‪ .‬دراین زمین ه ج ادارد ک ه ازهمک اری‪ ،‬دس ت گ یری و رهنم ایی اس تاد‬
‫گرانقدر گزاری نمایم که ایشان مارا درزمینه های علمی همکاری نموده اند ازخداوند برایش ان کامی ابی‬
‫وموفقیت آرزومیکنم‪ .‬درفرجام ازاستاد محترم یک باردیگر تشکری مینمایم ‪.‬‬

‫با احترام‬

‫گناه‬
‫گناه به معني خالف است و در اسالم هر كاريكه ب رخالف فرم ان خ دا باش د گن اه اس ت ‪ .‬مخ الفت ام ر‬
‫خدا ‪ ،‬هر اندازه كوچك باشد چون د رپيشگاه عظمت الهي واق ع مي ش ود ب زرگ اس ت ص غير ش مردن‬
‫انها نسبت به گناهان ديگري است ‪ .‬كه كبيره دانسته شده اند از اين منظر ك ه گن اه نافرم اني ح ق تع الي‬
‫است ‪ .‬نمي توان هيچ گناهي را كوچك شمرد چه اين كه كوچك شمردن گناه از گناه ان كب يره اس ت ك ه‬
‫( در صورت عدم توبه ) بخشيده نمي شود ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫هر عملي خالف حكم و رضاي خداي تعالي گناه است از هر ان عملی كه هللا (ج) در ق ران ك ريم از ان‬
‫ممانعت به عمل اورده و بواسطه پيامبر (ص) او نيز منع نموده باشد گناه كبيره ناميده ميشود ‪.‬‬
‫از پيامبر اكرام (ص) روايت شده كه « به كوچكي گناه منگريد بلكه به بزرگي كس ي بنگريد ك ه نس بت‬
‫به او گستاخي گرده ايد‬
‫معناي گناه از منظر لغت‬
‫واژه « گناه » يك كلمه فارسي است كه از گناه لغت فارسي به معن اي معص يت ‪ ،‬فرومايه ‪ ،‬خب ایث‪،‬‬
‫پستي ميباشد و واژه التيني اين كلمه « ــــــ » يعني مطلق گناه ميــباشد و در زبان عربي عبارت از «‬
‫ذنب » « اثم » « جرم » و« معصيت » اما واژه « ذنب » بيشتر از همه استعمال مي ش ود و « ذنب »‬
‫بر وزن عقل در اصل بمعنا گرفتن دم حيوان وغيره اس ت ‪.‬ه ر فعليك ه ع اقبتش وخيم اس ت ان را ذنب‬
‫گويند زيرا كه جزاء ان مانند دم حيوان از اخر است و لذا كه به گناه تبعه گوين د ك ه ج زايش در اخ ر و‬
‫تابع ان است جمع ذنب ذنوب بر وزن عقول است ‪.‬‬
‫اقسام گناه‬
‫ممانعت هاي الهي همه به يك ن واخت و يك ش دت و فش ار نيس تند انه ا درج ه ه اي مختل ف و ش دت و‬
‫سنگيني مختلف دارند ‪ .‬باالي بعض ي از اين مم انعت ه ا ب ه ش دت زياد تاكيد ب ه عم ل ام ده ك ه ان را‬
‫ازناحيه حرام ( گناه كبيره ) مي نامند وتعريف مناسب ديگ ر ب راي گن اه كب يره اغلب ا ً چ نين خواه د ب ود‬
‫( هر ان گناهي ك ه هللا (ج) ب ه ان مج ازات «ج زا» بس يار س نگين « مثالً داخ ل ش دن در اتش دوزخ ‪،‬‬
‫محروم شدن از جنت ‪ ،‬قهر و غضب شديد هللا (ج) و جزا در زن ده گي دنيوي » را در ب ازپرس وع ده‬
‫داده باشد ‪ .‬گناه كبيره ناميده ميشود ‪.‬‬
‫باالي بعضي ديگري شدت كمتري ذكر گرديده اس ت ك ه ان را ناحيه مكروه ات ( گن اه ص غيره ) مي‬
‫نامند ‪ .‬همچنان ممانت هاي كه در اثر دائره ح رام ق رار دارن د انه ا ن يز ب ه درج ه ه اي مختل ف تقس يم‬
‫گرديده ا ند بدين سبب گناهان به گناه كبيره و يا به گناه صغيره طبقه بندي گرديده اند‪.‬‬
‫دراين كه آيه شريفه ‪ ( :‬اِ ْن تَجْ تَنِبُوا َكبائ َرما تّ ْنهَوْ نَ َع ْن هُ نُ َكفِّرْ َع ْن ُك ْم َس يِّئاتِ ُك ْم ‪ ).....‬داللت دارد ب ر دو ن وع‬
‫بودن گناهان هيچ ترديدي نيست ‪.‬‬
‫و سخن كوتاه اينكه در داللت آيه بردو نوع بودن گناهان و انقسام ان به صغيره و كبيره در مقايس ه انه ا‬
‫با يكديگر هيچ ترديدي نيست و نبايد در ان ترديد كرد ‪.‬‬
‫از ديدگاه اسالم گناهان بط ور كلي ب ه دو دس ته ان د ‪ :‬گناه ان كب يره و گناه ان ص غيره ‪ .‬و خداون د مي‬
‫فرمايد ‪ِ ( :‬إ ْن تَجْ تَنِبُوا َكبائ َر ما تُ ْنهَوْ نَ َع ْنهُ نُ َكفَّرْ َع ْن ُك ْم َسيَّئاتِ ُك ْم َو نُ ْد ِخل ُك ْم ُمدْخَ الً َك ِريما ً ) سوره النساء‬

‫‪2‬‬
‫ترجمه ‪ :‬اگر شما از گناهان كبيره اي كه از انها نهي ش ده ايد بپرهيزيد ‪ .‬گناه ان ص غيره ش ما را ( ب ا‬
‫فضل و رحمت خود ) از شما مي زدائيم و ( به شرط استغفار از كبائر و عدم اصرار بر صغائر ) ش ما‬
‫را به جايگاه بزرگوارانه اي ( كه بهشت برين باشد ) وارد مي گردانيم ‪.‬‬
‫تصريح نمودن اين آيه به گناهان كبيره ميرساند كه در مقابل انه ا گناه ان ص غيره اي ن يز وج ود دارن د‬
‫( يعني گناهان كه كوچكتر از كبيره مي باشند )‬
‫گناهان كبيره‬
‫بطور مطلق مراد از كبيره كفر است زيراهيچ گناهي بزرگتر از ان نيست و بط ور كلي م راد از كب يره‬
‫معصيت و گناه غير از كفر است ‪.‬‬
‫علما و دانشمندان در تعريف گناهان كبيره اقوال مختلفي دارند كه پاره اي از انها بشرح زير مي باشد ‪:‬‬
‫‪ 1‬ـ هر كاري كه خداوند از ان نهي كرده باشد ‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ هركاري كه قران بر حرام بودنش تصريح كرده باشد ‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ هر كاري كه عذاب و عقوبت به انجام دهنده اش واجب باشد ‪.‬‬
‫ب دوزخ در روز قيامت در باره ان داده شده باشد ‪.‬‬
‫‪ 4‬ـ هر كاري كه وعده عذا ِ‬
‫‪ 5‬ـ هر كاري كه موجب خشم و ناخشنودي خدا گردد ‪.‬‬
‫‪ 6‬ـ هر كاري كه باعث لعنت و نفرين شود ‪.‬‬
‫‪ 7‬ـ هر چه در ان وعده عذاب سخت داده شده باشد ‪.‬‬
‫‪ 8‬ـ هر عملي كه انجام دهنده اش را بعنوان فرد فاسقي معرفي كند ‪.‬‬
‫عده اي گفته اند ‪ :‬هرگاه كسي خواست فرق بين گناهان صغيره و كبيره را بداند مفسده و بدي گناه را ب ا‬
‫مفاسد و بديهاي گناهان كبيره اي كه به انها تصريح شده است مقايسه كند و بسنجاند ‪ .‬اگر مفسده و بدي‬
‫ان در كمترين درجهء مفاسد گناهان كبيره قرار داشت پس ان صغيره است ‪ .‬و اگ ر ان مفس ده ب ا پ ايين‬
‫ترين گناهان كبيره برابر ‪ .‬و يا از ان بيشتر بود در اين صورت جزء گناهان كبيره مي باشد ‪.‬‬
‫جم اعت ديگ ر ن يز گفت ه ان د ‪ :‬هيچ كب يره اي هم راه توب ه و اس تفغار از ان و هيچ ص غيره اي ت وأم ب ا‬
‫استمرار و اصرار بران وجود ندارد به اين معني كه گناه كب يره ب ا اس تفغار و طلب ام رزش از بين مي‬
‫رود ‪ .‬و گناه صغيره با استمرار و اصرار بر انجام ان بصورت گناه كبيره در مي ايد ‪.‬‬
‫از مطالب گذشته واضح گرديد كه در اين موضوع علما داراي اقوال مختلفي هس تند ك ه ذك ر ان نقص‬
‫وايراد هاي كه شده است از وضح اين رساله بيرون است چون غرض اختص ار و نفح عم ومي اس ت ‪.‬‬
‫طالبين بكتاب شرح كافي و اربعين شيخ بهائي مراجعه كنند و چون قول جامع دراين مساءله ك ه مواف ق‬
‫با تحقيق و تصويب نوع علما اعالم و مراجع تقليد است فرمايش مرحوم سيد در ع روة ال وثقي در ب اب‬
‫شرايط امام جماعت است بهمين جمله اكتفاء ميشود ‪.‬‬

‫‪3‬‬
 ‫خالصه اين است كه براي تعين گناه كبيره چهار است ‪.‬‬
‫اول‬
‫هرگناهي كه در قران و حديث بكبيره بودن ان تصريح شده باشد ( اين قسم متج اوز از چه ل گن اه اس ت‬
‫كه در اخبار تصريح شده و ما هم مطابق روايات بشرح ان مي پردازيم )‬

‫دوم‬
‫هر معصيتي كه در قران مجيد يا سنت متعتبره وعده اتش بر ارتكاب ان رسيده باشد يا اينكه ضمنآ باشد‬
‫مثل فرمايش پيغمبر (ص) ( من ترك الصلوه متعمدآ فقد برءمن ذمه هللا و ذمه زسوله ) كه وعده ع ذاب‬
‫در اين روايات بكنايه است‪.‬‬
‫گن اه كب يره ه ر گن اهي اس ت ك ه خ دا يتع الي وع ده اتش ب ر ان داده باش د و از ص حيحهء حض رت‬
‫عبرالعظيم كه بعدآ ذكر مي شود معلوم ميگردد كه وعده عذاب چه در ق ران باش د يا در س نت و اخب ار‬
‫فرق نميكند ‪.‬‬
‫سوم‬
‫هر گناهي كه در قران يا سنت معتبره از گناهي كه بكبيره بودنش مسلم است بزرگترشمرده مي شود ان‬
‫هم كبيره است ‪ .‬مثال قتل نفس از جمله گناهان است ك ه كب يره ب ودنش به ردو راه گذش ته ث ابت گرديده‬
‫است ‪ .‬در حديث صحيح ابن محبوب بكبيره ب ودنش تص ريح ش ده و در ق ران مجيد در ايه اي ك ه ب ان‬
‫اشاره گرديد وعده عذاب بران داده شده است ‪ .‬پس اگر در قران مجيد يا سنتي كه معت بر اس ت تص ريح‬
‫شود ‪ .‬كه فالن گناه از قتل نفس بزرگتر است ان گناه هم كبيره ميش ود ‪ .‬مانن د فتن ه ك ردن ك ه در ق ران‬
‫مجيد ميفرمايد از قتل نفس بزرگتر است ‪ ( :‬و الفتنة اك بري القت ل ) پس يقين آ فتن ه هم از گناه ان كب يره‬
‫است ‪.‬‬
‫چهارم‬
‫هر گناهي كه نزد مقدمين و متشرعين بزرگ شمرده ش ود بط ور ك ه يقين حاص ل ش ود ك ه ب زرگي ان‬
‫منتهي بزمان معصوم ميگردد مانند نجس نمودن مسجد از روي علم و عمد و بقص د هت ك اح ترام خان ه‬
‫خدا با پرتاب كردن و انداختن قران مجيد بقصد هتك ان وغيره ‪.‬‬
‫گناهان صغيره‬
‫در قران كريم كلمة « الَّل َم ْم » بر گناهان صغيره بكار رفته است كه مي فرمايد ‪ْ ( :‬الَّ ِذينَ يَجْ تَنِبُونَ کب ائر‬
‫اس ُع اَ ْل َم ْغفِ َر ِة ) سوره نجم ايه ‪32‬‬ ‫ش ِإالّ الَّل َم َم ِإ َّن َربَّ َ‬
‫ك َو ِ‬ ‫االث ِم َو اَ ْلفَ ِ‬
‫واح َ‬ ‫ْ‬

‫‪4‬‬
‫كسانيكه از گناهان بزرگ و بد كاريها كناره گيري و پره يز مي كنن د اگ ر گن اهي از ان ان س رزند تنه ا‬
‫صغيره است ( و ان هم مورد عفو خدا قرار مي گيرد ) چراكه پروردگار ت و داري ام رزش گس ترده و‬
‫فراخ است ‪.‬‬
‫كلمه « لَ َم ْم » عبارت است از گناهان صغيره اي كه هيچ كس از مرتكب شدن به انها در امان نمي باشد‬
‫مگر كسيكه خداوند او را مصون و محفوظ داشته باشد به عنوان مثال در امور جنسي ه ر ك ار غ ير از‬
‫زنا ( ماداميكه بر انجام دادن ان اصرار و اس تمرار نداش ته باش د ) ب ه گن اه ص غيره محس وب مي ش ود‬
‫مانند‪ :‬بوسيدن با چشم و ابرو اشاره كردن و نگاه شهوت اميز و ‪......‬‬
‫نقل است رسول خدا صلي هللا عليه و اله و سلم فرموده است ‪:‬‬
‫ك ال محالَ ةَ فَ ِزنَ ا ْال َعي ِْن النِّظَ ُر َو ِزنَ ا الِّلس ا ِن الَ َم ْن ِط ُ‬
‫ق َو‬ ‫الزنا َأ ْد َركَ ذلِ َ‬ ‫َب َعلَي ا ْب ِن آ َد َم َحظَّهُ ِمنَ ِّ‬ ‫( ِإ َّن هلَّلا َ َكت َ‬
‫ك َأوْ يُ َك ِّذبُهُ )‬
‫ق ذلِ َ‬ ‫النَّ ْفسُ تَتَ َمنّي َو تشتَ ِهي َو اَ ْلفَرْ ُج يُ َ‬
‫ص ِّد ُ‬
‫هر فردي از بني ادم زنا نصيب او مي شود هرجا باشد ناچار مرتكب ان مي گردد ( و زنا انواعي دارد‬
‫) پس زناي چشم نگاه كردن به نامحرم است زناي زبان تلفظ به چيز نادرست اس ت و نفس انس ان ( بن ا‬
‫بر اقتضاي طبعش ) ارزوي زنا مي كند و انرا مي خواه د و ع ورت ش خص ( در روز قيامت ) ان را‬
‫تصديق مي كند و يا ( اگر از ان خود داري كرده باشد ) ان را تكذيب مي نمايد ‪.‬‬
‫عده اي گفته اند ‪ « :‬لَ َم ْم » به هر گناهي گفته مي شود ك ه خداون د در دنيا ب راي ان ح دي ( مج ازاتي )‬
‫مشخص نكرده است و در اخ رت ن يز عقوب تي ن دارد ‪ .‬و ان گن اهي اس ت ماداميك ه ب ه درجهء گناه ان‬
‫بزرگ نرسيده باشد نماز هاي پنجگانه ان را پاك مي كنند چنانك ه در ح ديث اس ت ك ه پيامبر ص لي هللا‬
‫وات اَ ْلخَ ْنسُ َو ْال ُج ُم َع ةُ ِإلَي اَ ْل ُج ُم َع ِة َو َر َمض انُ َإلي َر َمض انَ ُم َكفِّ ٌ‬
‫رات‬ ‫الص لَ ُ‬
‫عليه و اله و سلم فرم وده ‪َّ ( :‬‬
‫لما بَ ْينَه َُّن إذا ُأجْ تُنِبَ ِ‬
‫ت آلكبائ ُر )‬
‫نماز هاي پنجگانه و جمعه تا جمعه بعدي رمض ان ت ا رمض ان بع دي پ اك كنن ده گناه ان هس تند ك ه در‬
‫فاصله انها انجام گرفته اند ماداميكه شخص مرتكب گناهان كبيره نشده باشد ‪.‬‬
‫الزم بتذكر است ‪ :‬هرگاه انسان بر گناهان صغيره استمرار و اصرار داشته باش د بص ورت گن اه كب يره‬
‫رات ال ُّذنُو ِ‬
‫ب فَ ِإنَّه َُّن‬ ‫در مي آيد ‪ .‬رسول خدا صلي هللا عليه و ال ه وس لم فرم وده اس ت ‪ِ ( :‬إيّ ا ُك ْم َو ُم َحقّ ُ‬
‫يَجْ تَم ْعنَ عَلي ال َّرج ُِل حتّي يُ ِهل َكنَّهُ )‬
‫از گناهان صغيره بپرهيزيد زيرا كه انها بر شخص جمع مي شوند تا اينكه او را از بين ببرند‪.‬‬

‫نتیجه گیری‬
‫گناه به معني خالف است و در اسالم هر كاريكه ب رخالف فرم ان خ دا باش د گن اه اس ت ‪ .‬مخ الفت ام ر‬
‫خدا ‪ ،‬هر اندازه كوچك باشد چون د رپيشگاه عظمت الهي واق ع مي ش ود ب زرگ اس ت ص غير ش مردن‬

‫‪5‬‬
‫انها نسبت به گناهان ديگري است ‪ .‬كه كبيره دانسته شده اند از اين منظر ك ه گن اه نافرم اني ح ق تع الي‬
‫است ‪ .‬نمي توان هيچ گناهي را كوچك شمرد چه اين كه كوچك شمردن گناه از گناه ان كب يره اس ت ك ه‬
‫( در صورت عدم توبه ) بخشيده نمي شود ‪.‬‬
‫هر عملي خالف حكم و رضاي خداي تعالي گناه است از هر ان عملی كه هللا (ج) در ق ران ك ريم از ان‬
‫ممانعت به عمل اورده و بواسطه پيامبر (ص) او نيز منع نموده باشد گناه كبيره ناميده ميشود ‪.‬‬
‫واژه « گناه » يك كلمه فارسي است كه از گناه لغت فارسي به معن اي معص يت ‪ ،‬فرومايه ‪ ،‬خب ایث‪،‬‬
‫پستي ميباشد و واژه التيني اين كلمه « ــــــ » يعني مطلق گناه ميــباشد و در زبان عربي عبارت از «‬
‫ذنب » « اثم » « جرم » و« معصيت » اما واژه « ذنب » بيشتر از همه استعمال مي ش ود و « ذنب »‬
‫بر وزن عقل در اصل بمعنا گرفتن دم حيوان وغيره اس ت ‪.‬ه ر فعليك ه ع اقبتش وخيم اس ت ان را ذنب‬
‫گويند زيرا كه جزاء ان مانند دم حيوان از اخر است و لذا كه به گناه تبعه گوين د ك ه ج زايش در اخ ر و‬
‫تابع ان است جمع ذنب ذنوب بر وزن عقول است ‪.‬‬
‫علما و دانشمندان در تعريف گناهان كبيره اقوال مختلفي دارند كه پاره اي از انها بشرح زير مي باشد ‪:‬‬
‫‪ 1‬ـ هر كاري كه خداوند از ان نهي كرده باشد ‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ هركاري كه قران بر حرام بودنش تصريح كرده باشد ‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ هر كاري كه عذاب و عقوبت به انجام دهنده اش واجب باشد ‪.‬‬
‫ب دوزخ در روز قيامت در باره ان داده شده باشد ‪.‬‬ ‫‪ 4‬ـ هر كاري كه وعده عذا ِ‬
‫‪ 5‬ـ هر كاري كه موجب خشم و ناخشنودي خدا گردد ‪.‬‬
‫‪ 6‬ـ هر كاري كه باعث لعنت و نفرين شود ‪.‬‬
‫‪ 7‬ـ هر چه در ان وعده عذاب سخت داده شده باشد ‪.‬‬
‫‪ 8‬ـ هر عملي كه انجام دهنده اش را بعنوان فرد فاسقي معرفي كند ‪.‬‬

‫منابع ومأخذ‬
‫ذهبي ‪ ،‬شمس الدين ‪ 1387 .‬هـ‪ .‬ش ‪ .‬گناهان كبيره « ويژه اهل سنت » ‪ .‬انتشارات‬ ‫‪.1‬‬
‫رسولي‬
‫عبدالقادر ‪ 1387 .‬هـ‪ .‬ش ‪ .‬توحيد و گناه كبيره « شرك »‬ ‫‪.2‬‬
‫سيد سابق ‪ 1380 .‬هـ‪.‬ش‪ . .‬عقايد اسالمي ‪ .‬تهران ‪ :‬نشر احسان‬ ‫‪.3‬‬

‫‪6‬‬