‫‪1‬‬

‫سکسوآلیته‬
‫جفری ویکس‬
‫ترجمه‪ :‬حمید پرنیان‬
‫‪۲۹۳۱‬‬
 ‫‪2‬‬

‫فهرست مطالب‬

‫پیشگفتار مترجم فارسی‪۹...........................................................................................‬‬

‫پیشگفتار ویراستار بر ویراست اول ‪۹................................................................................‬‬
‫پیشگفتار نویسنده بر ویراست دوم‪۴...............................................................................‬‬
‫ویراست سوم‪۵..............................................................................‬‬
‫ِ‬ ‫پیشگفتار نویسنده بر‬
‫فصل یک‪ :‬زبانهای سکس‪۷....................................................................................................‬‬
‫فصل دو‪ :‬ابداع سکسوآلیته‪۲۹...................................................................................................‬‬
‫تاریخچهی تاریخ سکسوآلیته‪۲۹....................................................................................‬‬
‫«ساختار اجتماعی» سکسوالیته‪۲۱................................................................................‬‬
‫سازمان سکسوآلیته‪۲۳...............................................................................................‬‬
‫اهمیت سکسوالیته ‪۱۴...............................................................................................‬‬
‫سکسوآلیته و قدرت ‪۱۲..............................................................................................‬‬
‫فصل سه‪ :‬معناهای تفاوت جنسی‪۹۹.........................................................................................‬‬
‫درآمد‪۹۹..............................................................................................................‬‬
‫بایستهی زیستشناختی‪۹۹........................................................................................‬‬
‫سکسوآلیته و روابط اجتماعی ‪۴۴................................................................................‬‬
‫سکسوالیته و ناخودآ گاه‪54........................................................................................‬‬
‫پیآمدهای تفاوت جنسی‪۴۷......................................................................................‬‬
‫فصل چهار‪ :‬چالش تنوع‪۵۴....................................................................................................‬‬
‫زبان منحرف بودن ‪۵۴..............................................................................................‬‬
‫گفتمان تنوع‪۵۴....................................................................................................‬‬
‫واسازی مقولهها‪۵۳...........................،.....................................................................‬‬
‫گزینشگری ‪۱۴.....................................................................................................‬‬
‫فصل پنج‪ :‬سکسوآلیته‪ ،‬صمیمیت‪ ،‬سیاست ‪۱۱.............................................................................‬‬
‫سکسوآلیته‪ :‬خط مقدم سیاست ‪۱۱..............................................................................‬‬
‫افول سنت‪۱۲..................................................................... ...................................‬‬
‫زیستن با نگرانی؛ اچآیوی ‪ /‬ایدز ‪۷۹............................................................................‬‬
‫تنظیم سکسوآلیته‪۷۱..............................................................................................‬‬
‫شهروندی جنسی و صمیمی‪۲۴..................................................................................‬‬
‫جهانیشدن و حقوق جنسی بشر ‪۲۴............................................................................‬‬
‫فصل شش‪ :‬لذتهای خصوصی و سیاستهای عمومی ‪۲۳...............................................................‬‬
‫محدودیتهای علم ‪۲۳.............................................................................................‬‬
‫معمای اخالقی‪۳۲..................................................................................................‬‬
‫به سوی دمکراسی جنسی‪۳۹....................................................................................‬‬
‫اشارههای انسانی‪۳۵..............................................................................................‬‬
3
 ‫‪4‬‬

‫پیشگفتار مترجم فارسی‬

‫مطالعات امور جنسی‪ ،‬حوزهای بسیار نوپاست و به بررسی جنبههای مختلف (هنری‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬جغرافیایی‪ ،‬تاریخی‪،‬‬ ‫ِ‬
‫ادبی‪ ،‬سیاسی‪ ،‬و روانشناختی) امور جنسی میپردازد؛ بنابراین‪ ،‬بینارشتهای است و میکوشد تا امور جنسی را در تقاطعی از‬
‫مفاهیم توانایی جسمانی و سن و طبقه و قومیت و جنسیت و هویت جنسیتی و بهداشت و ملیت و نژاد و دین و هویت جنسی‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫مقاالت‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫ها‬‫کتاب‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫گرفته‬ ‫انجام‬ ‫زمینه‬ ‫این‬ ‫در‬ ‫بسیاری‬ ‫کارهای‬ ‫اما‬ ‫گذرد‬‫نمی‬ ‫مطالعات‬ ‫این‬ ‫از‬ ‫زیادی‬ ‫عمر‬ ‫که‬ ‫این‬ ‫با‬ ‫بکاود‪.‬‬
‫بسیاری در این حوزه منتشر شده است و چنین رشتهای در دانشگاهها تدریس میشود‪ .‬کتاب «سکسوآلیته» (‪،۱۴۴۹ ،۲۳۲۱‬‬
‫‪ )۱۴۴۳‬نوشتهی جفری ویکس نیز در زمرهی همین ادبیات است‪.‬‬
‫دگرباشان جنسی کرده‬
‫ِ‬ ‫اگر کسی به حوزهی مطالعات امور جنسی و همچنین مطالعات تاریخی و جامعهشناختی در زمینهی‬
‫دانشگاهیان انگلیسی پیشگام بود که در «جبههی‬
‫ِ‬ ‫اهمیت کار جفری ویکس آشناست‪ .‬وی یکی از‬
‫ِ‬ ‫باشد‪ ،‬به احتمال بسیار با نام و‬
‫ِ‬
‫موسس نشریهی «چپ گی» بوده که در ده شماره (‪ ۲۳۷۵‬تا ‪)۲۳۲۴‬‬ ‫ِ‬ ‫رهایی همجنسگرایان» مشارکت داشته و یکی از اعضای‬
‫منتشر گشت‪.‬‬
‫جفری ویکس کتابهای بسیاری در حوزههای متعددی منتشر کرده که برخی از آنها که مستقیما به امور جنسی مربوط‬
‫میشوند عبارتند از‪ :‬امور جنسی و ناخشنودیهایاش (‪)۲۳۳۹‬؛ سکس‪ ،‬سیاست و جامعه (‪)۲۳۲۳‬؛ علیه طبیعت‪ :‬مقاالتی‬
‫ایجاد‬
‫ِ‬ ‫دربارهی تاریخ و امور جنسی و هویت (‪)۲۳۳۲‬؛ اخالقهای ابداعشده‪ :‬ارزشهای جنسی در عصر عدمقطعیت (‪)۲۳۳۵‬؛‬
‫تاریخ جنسی (‪.)۱۴۴۴‬‬
‫استاد پژوهشگر است‪.‬‬
‫ِ‬ ‫وی هماکنون در دانشگاه «‪»London South Bank‬‬

‫پیشگفتار ویراستار بر ویراست اول‬

‫همانطور که جفری ویکس در این کتاب اشاره میکند‪ ،‬ما همگی تقریبا برنامهریزی شدهایم تا امور جنسیمان را چیزی کامال‬
‫طبیعی بدانیم‪ .‬البته ُپر واضح است که روابط جنسی یکی از شکلهای روابط اجتماعی است‪ ،‬اما ما – دستکم در عرف عام –‬
‫عادت کردهایم که روابط اجتماعی را نیز چیزی «طبیعی» بدانیم‪ .‬این وظیفهی جامعهشناسی و دیگر علوم اجتماعی است که‬
‫تعامل اجتماعی معنا و فحوا پیدا میکنند‪ .‬چرا‬‫ِ‬ ‫طبیعتگرایی را «واسازی» کنند و مشخص کنند که کنشها چهطور از طریق‬
‫روش آشپزی‬ ‫نباید امور جنسی را در اصل پدیدهای بدانیم که از نظر اجتماعی مشروط است‪ ،‬یا نباید گوییم مثل بازی شطرنج یا ِ‬
‫است‪.‬‬
‫دنبال امور جنسی «طبیعی» و سرکوبنشده‬ ‫ِ‬ ‫فیلسوفان آزادیخواه دوره پس از جنگ جهانی دوم ما را عادت دادهاند که‬
‫ِ‬ ‫نسل‬
‫ِ‬
‫باشیم‪ ،‬انگار که اساسا شکلی ذاتی از روابط جنسی هست که در حوزهی فرااخالقیای نمود دارد‪ .‬همین نسل اما همزمان محلی‬
‫هویت جنسیتی‬ ‫ِ‬ ‫مباحث آتشین و انتقادی دربارهی مذاکرهی‬‫ِ‬ ‫برای احیای دوبارهی همجنسگرایی و دگرجنسپوشی و بچهبازی و‬
‫شده است‪ .‬همانطور که میشل فوکو (فیلسوف‪-‬تاریخدان) اشاره میکند‪ ،‬امور جنسی چیزی بیش از یک برساختهی تاریخی‬
‫مشخص اجتماعی و تاریخیاش نیست‪ ،‬و نمیتوان شکلها و‬ ‫ِ‬ ‫نمود امور جنسی پهناورتر یا بسیطتر از نمودهای‬
‫نیست‪ .‬معنا و ِ‬
‫تنوعهای امور جنسی را توضیح داد مگر اینکه زمینهی تاریخی و اجتماعی آنها [شکلها و تنوعها] را بررسی کرد و توضیح‬
‫داد‪.‬‬
‫جدید امور جنسی» نامید‪ ،‬و نمایندهی آن عالقهی‬
‫ِ‬ ‫جفری ویکس نوشتههای بسیاری در حوزهای دارد که میتوان «جامعهشناسی‬
‫دانشگاهیای است که زمانی «حاشیهای» بود و اینک اما کامال شناختهشده و معتبر است‪ .‬این پدیدهای است با نمودی اندکی‬
‫فرهنگ عامه (مقایسه شود با‪ :‬تودهی رسانههای جنسیای که اخیرا در جوامع غربی در‬ ‫ِ‬ ‫ابعاد‬
‫کنایهآمیزکه امور جنسی بر تمام ِ‬
‫تخیل جنسی در تبلیغات) غلبه یافته است و در همان حال چشماندازهای جدیدی دربارهی‬ ‫ِ‬ ‫غالب‬
‫حضور ِ‬
‫ِ‬ ‫دسترس هستند‪ ،‬و‬
‫ْ‬
‫فرهنگی واسازی کنند‪ .‬هرچند‪ ،‬ما حاال آنقدر با‬ ‫نمود‬
‫سکسوآلیته شکل گرفته که میخواهند امور جنسی را بهعنوان یک ِ‬
‫ایدئولوژی فراگیرنده را تفسیر کنیم و توضیح دهیم‪.‬‬
‫ِ‬ ‫سکسوآلیته درگیر هستیم که وقتاش رسیده تا این‬
 ‫‪5‬‬

‫عالقمندی معاصرین به امور جنسی‪ ،‬پیوندی است که امور جنسی با مسالههای خانواده و خویشاوندی و‬ ‫ِ‬ ‫مهم‬
‫یکی از جنبههای ِ‬
‫مداخالت‬
‫ِ‬ ‫سیاست اجتماعی و‬
‫ِ‬ ‫ابتکارات‬
‫ِ‬ ‫رشد‬
‫تاریخ خانواده» بهعنوان حوزهای دانشگاهی‪ ،‬شانهبهشانهی ِ‬ ‫سازمان خانه دارد‪« .‬‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫کار حکومت را تنظیمگری و کنترلکردن‬ ‫ِ‬ ‫که‬ ‫(‬ ‫)‬‫‪bio-politics‬‬ ‫(‬ ‫زیستی‬ ‫سیاست‬
‫ِ‬ ‫ی‬ ‫حوزه‬ ‫ظهور‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫ها‬ ‫خانواده‬ ‫زندگی‬ ‫در‬ ‫اجتماعی‬
‫ِ‬
‫میداند) بهطور فزایندهای رشد کرده است‪ .‬هم درمانگریهای روانشناختی و هم درمانگریهای اجتماعی‪ ،‬توجهی زیادی را‬
‫کنترل اجتماعی‪ ،‬کامال جدید نباشد؛ چون در‬ ‫ِ‬ ‫زیست مراجعینشان اختصاص میدهند‪ .‬شاید این جنبهی‬ ‫ِ‬ ‫به جنبهی جنسی‬
‫ِ‬
‫مدرن امروزی – دستکم به تنظیمکردن و‬ ‫ِ‬ ‫های‬ ‫حکومت‬ ‫چون‬ ‫هم‬ ‫–‬ ‫روستا‬ ‫اهالی‬ ‫و‬ ‫کلیسا‬ ‫نیز‬ ‫پیشاصنعتی‬ ‫ی‬ ‫دوره‬ ‫جوامع غربی در‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫رفتار جنسی میپرداختند‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫دهی‬ ‫سازمان‬
‫ِ‬
‫کردن امور جنسی مبذول شده و‬ ‫عقالنی‬ ‫به‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫توجهی‬ ‫است‪،‬‬ ‫جدید‬ ‫اساسا‬ ‫و‬ ‫متفاوت‬ ‫اما چیزی که در جوامع مدرن ْ‬
‫غربی‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫بحث جامعهشناسی امور جنسی را‬ ‫ِ‬ ‫که‬ ‫خویش‬ ‫کتاب‬
‫ِ‬ ‫در‬ ‫ویکس‬ ‫جفری‬ ‫‪.‬‬‫یافته‬ ‫علمی‬ ‫مطالعات‬
‫ِ‬ ‫بر‬ ‫جنسی‬ ‫امور‬ ‫استیالیی است که‬
‫ِ‬ ‫َ‬
‫پیوند امور جنسی به زمینهی اجتماعی‪-‬تاریخیاش را به شیوهای کاویده که نشان میدهد سکس‬ ‫ِ‬ ‫ُمف ّصل و دقیق مطرح کرده‪،‬‬
‫اخالق جنسی را پیش میکشد‬ ‫ِ‬ ‫مسائل مربوط به‬‫ِ‬ ‫چهطور از نظر اجتماعی و بهطور پیچیدهای برساخته شده است‪ .‬این امر طبیعتا‬
‫که احتماال ناخوشایندیهای بسیاری را برخواهد انگیخت‪ .‬زیرا اگر امور جنسی اساسا همایشی اجتماعی از تنوعهای بیشمار‬
‫باشد‪ ،‬پس هیچچیزی «درست» یا «اشتباه» نخواهد بود‪ .‬همانطور که ویکس با تاکید بیان میکند‪ ،‬نمیتوان این مساله را‬
‫نپرداخته رها کرد‪ .‬ما همگی باشندههای عقالنی و هوشمندی هستیم که قادریم قوانین اخالقی را انتخاب کنیم یا دستکم آنها‬
‫ِ‬
‫را اصالح و سازگار کنیم‪.‬‬
‫پیتر همیلتن‬

‫پیشگفتار نویسنده بر ویراست دوم‬

‫مبحث دانشگاهی و جایگاه و‬ ‫ِ‬ ‫مانیفست روشنفکرانهی من است‪ .‬این کتاب خالصهای است از یک‬ ‫ِ‬ ‫کتاب کمبرگ بهنوعی‬
‫ِ‬ ‫این‬
‫نخست این کتاب را‬‫ِ‬ ‫ویراست‬
‫ِ‬ ‫موضعی که من در آن مبحث دارم‪ .‬اما چیزی در این مبحث ثابت نمیماند‪ .‬هجده سال است که‬
‫تمام کردهام و اتفاقهای زیادی در من و دنیای امور جنسی روی داده است‪ .‬این کتاب در طول این دوره پیوسته بازچاپ شده‬
‫نخست این‬
‫ِ‬ ‫انتشار‬
‫ِ‬ ‫است‪ .‬بهطور کامل به اسپانیایی و ژاپنی ترجمه شده و بخشهایی از آن نیز به زبانهای دیگر درآمده‪ .‬از زمان‬
‫دستخوش دگرگونی شده است‪ .‬چیزی که‬ ‫ِ‬ ‫تغییر بنیادینی پیدا نکرده است‪ .‬دانشپژوهی امور جنسی ما‬ ‫ِ‬ ‫کتاب‪ ،‬دیدگاههای من‬
‫ِ‬
‫شناسان دههی ‪ ۲۳۲۴‬سوژهای محرمانه و رازآمیز به شمار میرفت‪ ،‬حاال بدل به موضوعی عمومی شده‬ ‫ِ‬ ‫برای تاریخدانها و جامعه‬
‫و در همهی دانشگاههای دنیای غرب و جاهای دیگر تدریس میشود‪ .‬کوهی از پژوهشهای جدید و دریایی از مقاالت و کتابها و‬
‫نوشتهها در این زمینه وجود دارد‪ .‬بنابراین‪ ،‬وقتاش رسیده بود تا نگاهی دوباره به کتاب «سکسوآلیته» انداخته شود تا ببینیم‬
‫خوانندگان جدید در سدهی بیست و یکم هماهنگ و جور است یا نه‪.‬‬‫ِ‬ ‫اهداف‬
‫ِ‬ ‫آیا با‬
‫ویراست جدیدی از این کتاب انجام دهد‪ ،‬اعتراف میکنم که تردید داشتم‪ .‬از یک سو‪ ،‬رسالهای‬ ‫ِ‬ ‫وقتی ویراستار پیشنهاد داد که‬
‫که در میانهی دههی ‪ ۲۳۲۴‬دربارهی سکسوآلیته نوشته بودم‪ ،‬کامل و اشتیاقبرانگیز بود و اولویتها و دغدغههای زمانهی‬
‫جایگاه کالسیک پیدا کرده‪ ،‬و من عمیقا از تمام‬‫ِ‬ ‫خویش را بازتاب میداد‪ .‬به من گفته بودند که این رساله یکجورهایی‬
‫خوانندگانی که این لطف را به من داشتند سپاسگزارم‪ .‬میلی نداشتم که دست به متن ببرم و نقطه یا ویرگولی را عوض کنم‪ .‬از‬
‫مباحث معاصر مشارکتی فعال نداشته‬ ‫ِ‬ ‫سوی دیگر اما‪ ،‬معنا ندارد که وقتی همهی جهان در حال پیشروی و تغییر است‪ ،‬من در‬
‫حالت جمود نگه دارم‪ .‬خیلی از مسائلی که در دههی ‪ ۲۳۲۴‬با آنها دست به گریبان بودم‪ ،‬هنوز هم‬ ‫ِ‬ ‫باشم و این کتاب را در‬
‫نظرات راسخی دربارهی آن مسائل دارم‪ .‬باور دارم که رویکردهایی که در دههی‬ ‫ِ‬ ‫مسائل جدیدی پیش آمدهاند‪ ،‬و من‬ ‫ِ‬ ‫وجود دارند؛‬
‫جدید دانشپژوهی به تن کنند‪ .‬بنابراین به‬ ‫ِ‬ ‫لباس‬
‫فهم امروزی همخوان هستند‪ .‬اما نیاز داشتند تا ِ‬ ‫‪ ۲۳۲۴‬مطرح کردم هنوز هم با ِ‬
‫ویرایش جدیدی نیاز است‪ .‬این هم نتیجهاش است‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫خودم اجازه دادم اقناع شوم که‬
‫داخل همان ساختار فرصت‬ ‫ِ‬ ‫ویراست نخست را دارد‪ .‬اما در‬
‫ِ‬ ‫ساختار‬
‫ِ‬ ‫ویراست جدید همچنان تا اندازهی زیادی همان‬ ‫ِ‬ ‫ساختار‬
‫ِ‬
‫تغییرات‬
‫ِ‬ ‫یافتهام تا هر فصل را از نو بنویسم و بهروز سازم تا هم هر جا الزم بود مباحث و استداللها را تقویت کنم و هم اینکه‬
 ‫‪6‬‬

‫ویرایست نخست است‪ .‬اما همچنان – امیدوارم البته – نسبت به‬ ‫ِ‬ ‫برابر‬
‫جهان و ادبیات را در آن وارد سازم‪ .‬پس این ویراست‪ ،‬سه ِ‬
‫سازمان اجتماعی امور‬
‫ِ‬ ‫مباحث مربوط به تاریخ و‬
‫ِ‬ ‫مقاصد اولیه و اصلیام وفادار مانده‪ ،‬و راهنمایی مختصر دربارهی‬
‫ِ‬ ‫نیتها و‬
‫ِ‬
‫جنسی دارد‪ .‬خوانندهی عالقهمند میتواند دیدگاههای من را در کتابهای دیگری که دربارهی امور جنسی و صمیمیت‬
‫(‪ )intimacy‬نوشتهام دنبال کند‪ ،‬کتابهایی که در بخش «مطالعهی بیشتر» پیشنهاد شدهاند‪ .‬همچنین تالش کردهام که در‬
‫مباحث این کتاب آن است که امور‬
‫ِ‬ ‫این بخش [«مطالعهی بیشتر»] مجموعهی گستردهای از کارهای دیگر را نیز بیاورم‪ .‬یکی از‬
‫سهم من‬
‫نوشتار ما دربارهی آن‪ ،‬شکل گرفته و همچنان شکل میگیرد‪ .‬این کتاب ِ‬ ‫ِ‬ ‫جنسی تا اندازهی زیادی بسته به نوع تفکر و‬
‫فرآیند ضروری را نشان میدهد‪.‬‬
‫ِ‬ ‫در این‬
‫جفری ویکس – لندن‪۱۴۴۹ ،‬‬

‫ویراست سوم‬
‫ِ‬ ‫پیشگفتار نویسنده بر‬

‫آخرین ویراست که در سال ‪ ۱۴۴۹‬منتشر شد‪ ،‬بازنویسی کاملی از نسخهی اصلی بود‪ ،‬و گسترهی وسیعی از مباحث و موضوعاتی‬
‫ِ‬
‫ویراست دوم قادر بود خوانندگان را با‬ ‫ِ‬ ‫مثال‪،‬‬ ‫برای‬ ‫بود؛‬ ‫شده‬ ‫پرداخته‬ ‫ها‬ ‫بدان‬ ‫را در بر گرفته که بهندرت در میانهی دههی ‪۲۳۲۴‬‬
‫ویراست نخست شده بود‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫مباحث زیستشناسی اجتماعی‬ ‫ِ‬ ‫مباحثی دربارهی روانشناسی تکاملیای آشنا کند که عمدتا جایگزین‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫مباحث نسبتا جدید دربارهی «صمیمیت» و‬ ‫ِ‬ ‫مفهوم کلیدی عرضه شده بود‪ ،‬و‬ ‫ِ‬ ‫یک‬ ‫مقام‬
‫ِ‬ ‫در‬ ‫»‬ ‫جهانی‬ ‫سکس‬ ‫جهانیشدن و ایدهی « ِ‬
‫دوم کتاب را از نو درافکند‪.‬‬ ‫بخش بیش ِتر نیمهی ِ‬ ‫شهروندی جنسی»‪ِ ،‬‬ ‫ِ‬ ‫«‬
‫عنوان متنی‬‫ِ‬ ‫گوناگون دانشگاهی به‬ ‫ِ‬ ‫خوانندگان زیادی داشته و از آن در رشتههای‬ ‫ِ‬ ‫کتاب «سکسوآلیته»‪ ،‬بر این سیاق‪ ،‬پیوسته‬
‫کلیدی استفاده شده است‪ .‬افراد مختلفی که در کنفرانسها و سمینارهای داخل و خارج دیدهام بارها به من گفتهاند که این‬
‫چاپ‬ ‫ْ‬
‫کتاب چهاندازه برای تفکرشان دربارهی امور جنسی مهم بوده و چهاندازه برای دانشجویان کارگشا‪ .‬هرچند‪ ،‬پنج سال از ِ‬
‫دوم این کتاب میگذرد‪ .‬کارهای بسیار زیادی در طول این دوره دربارهی امور جنسی انجام شده‪ ،‬و امور جنسی و‬ ‫ویراست ِ‬
‫ِ‬
‫فرهنگ ما شده است‪ .‬به نظر‬ ‫معمول برنامههای درسی و همچنین گفتگوهای کلی در‬ ‫صمیمیت و جنسیت بخشهای عادی و‬ ‫ْ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫کالن سدهی بیست و یکم را دربرگیرد‪.‬‬ ‫مباحث ِ‬
‫ِ‬ ‫ویراست تازهای از این کتاب داشته باشیم که‬ ‫ِ‬ ‫زمان آن فرارسیده تا‬ ‫میرسید ِ‬
‫هدفام آن بوده است تا کتابی تازهشده و بهروز تقدیم خوانندگان کنم‪ ،‬تا اطمینان حاصل شود که این کتاب در زمینهی تخصصی‬
‫ِ‬
‫تک فصلها بادقت و با توجه به دانشپژوهی کنونی‬ ‫ساختار کتاب عمدتا همان مانده‪ ،‬اما تک ِ‬ ‫ِ‬ ‫خودش همچنان نو و بهروز است‪.‬‬
‫ِ‬
‫وحدت‬
‫ِ‬ ‫بازبینی شدهاند‪ ،‬و ‪۲۴‬هزار واژهی دیگر به متن پیشین افزوده شده است‪ .‬هدفام این بوده است تا هماهنگی و‬
‫ِ‬
‫روشنفکرانهی این کتاب حفظ شود‪ ،‬و همچنان اطمینان حاصل شود که در زمینهی امور جنسی همچنان پیشتاز خواهد بود‪.‬‬
‫فهم ما از تعاملهای جهانی و الگوهای تفاوت‪ ،‬و‬ ‫مبحث جهانیشدن نیز میپردازد‪ :‬در رابطه با ِ‬ ‫ِ‬ ‫ویراست تازه به‬
‫ِ‬ ‫برای همین‪ ،‬این‬
‫مفاهیم همبستهای چون جهانوطنی (‪ )cosmopolitanism‬و نئولیبرالیسم‪.‬‬ ‫ِ‬
‫ماتریس جنسی را منحصرا بر‬ ‫ِ‬ ‫تحلیلهای پسافوکویی تمایل داشتهاند تا نهتنها بر قدرت که بر حکومت نیز تاکید داشته باشد‪ ،‬و‬
‫تاکید تازهای بر عاملیت داشتهام و آن را در رابطهی با زندگی اروتیک و‬ ‫ِ‬ ‫ویراست تازه‪ ،‬من‬ ‫ِ‬ ‫حس ِب تنظیم و کنترل ببینند‪ .‬در این‬
‫ِ‬
‫تصمیم فردی دربارهی عشق و سکس و روابط‬ ‫ِ‬ ‫عاملیت جنبشهای اجتماعی‪ ،‬که تاثیر میلیونها‬ ‫ِ‬ ‫صمیمی بررسی کردهام – نهتنها‬
‫که نقشهی زندگی معاصر ما را در مقیاسی جهانی تحت تاثیر قرار میدهند‪ .‬این تصمیمها نیز از سوی گسترهی متنوعی از‬
‫ِ‬
‫ساختار آنها را مشخص کرده‬ ‫ِ‬ ‫ها‬ ‫سوژگانی‬ ‫و‬ ‫قدرت‬ ‫روابط‬
‫ِ‬ ‫تقاطع‬
‫ِ‬ ‫بل‬ ‫نیستند‪،‬‬ ‫اتفاقی‬ ‫های‬ ‫تفاوت‬ ‫ها‬ ‫آن‬ ‫‪.‬‬ ‫اند‬ ‫گرفته‬ ‫تجربهها شکل‬
‫است‪.‬‬
‫ویراست نخست به دست داده شده بود‪ ،‬اما‬ ‫ِ‬ ‫تحلیلی از این دست (بهویژه تحلیلی از روابط طبقه و جنسیت و نژاد‪/‬قومیت) در دو‬
‫یازدهم سپتامبر‪ ،‬به قدرتی که‬ ‫ِ‬ ‫تاثیرات پس از‬ ‫ِ‬ ‫در این ویراست پروردهتر شدهاند‪ .‬همچنین از فرصت استفاده کرده و با توجه به‬
‫سیاست اخالقی دارد نگاهی دوباره انداختهام‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫دادن‬
‫مختلف جهان و از جمله امریکا در شکل ِ‬ ‫ِ‬ ‫مذهب در بخشهای‬
‫جدید ‪( LGBTQ‬لزبین‪ ،‬گی‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫برچسب نسبتا‬‫ِ‬ ‫اتحاد مفهومیای که از سوی‬ ‫ِ‬ ‫در رابطه با سکسوآلیتههای مخالفخوان باید بگویم که‬
‫جهان غیر‪-‬‬‫ِ‬ ‫دوجنسگرا ‪ ،bisexual‬دگرجنسگونه ‪ ،transgender‬و کوئیر‪ )queer‬عرضه شده است‪ ،‬حاکی از تغییراتی واقعی در‬
 ‫‪7‬‬

‫سکوت فزایندهای‬‫ِ‬ ‫ویراستدوم کاویدهام‪ .‬دو موضوع بهطور ویژهای برجسته است‪ .‬اولی‬‫ِ‬ ‫دگرجنسگرایی است؛ و من اینها را در‬
‫مبحث دگرجنسگونه شده است‪ .‬دگرجنسگونهگی‪ ،‬ذاتگرایی جنسیتی ( ‪gender‬‬ ‫ِ‬ ‫است که در دههی گذشته دربارهی‬
‫ِ‬
‫تاثیر زیادی است که ازدواج همجنسی (‪)same-sex marriage‬‬ ‫‪ )essentialism‬را عمیقا و شدیدا به چالش میکشد‪ .‬دومی‪ِ ،‬‬
‫ِ‬
‫فعاالن سراسر دنیای‬ ‫ِ‬ ‫فرهنگ بزرگتر تفرقهافکن شده‪ ،‬و مسالهی تحرکبخشی برای‬ ‫ِ‬ ‫دارد‪ ،‬که هم در دنیای ‪ LGBTQ‬و هم در‬
‫ماهیت دگرجنسگراهنجاری‬ ‫ِ‬ ‫مباحث مربوط به چیستی «تخلف» و «بهنجار» و «معمول» و‬ ‫ِ‬ ‫غرب و ورای آن است‪ .‬اینها‬
‫ِ‬
‫هنجاریت دگرجنسگرامحور) و معناهای تنوع و انتخاب را تقویت میکنند‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫(‪– heteronormativity‬‬
‫ویراست اول کاویده بودم نیز بازگشتهام‪ .‬برای مثال‪ ،‬وقتی در‬‫ِ‬ ‫مباحث مربوط به اخالقها و فلسفهی اخالق که در‬ ‫ِ‬ ‫همچنین به‬
‫غرب‬
‫حقوق جنسی انسانها پسماند تلقی میشود‪ ،‬فرد تا چه اندازهای میتواند ادعا کند که در ِ‬ ‫ِ‬ ‫نیمکرهی جنوبی زمین هنوز‬
‫ِ‬
‫شهروندی صمیمیانه (‪ )intimate citizenship‬تا چه اندازهای واقعا‬ ‫ِ‬ ‫و‬ ‫جنسی‬ ‫حقوق‬ ‫است؟‬ ‫شده‬ ‫حاصل‬ ‫آوردی‬ ‫دست‬ ‫امتیازیافته‬
‫عدالت اجتماعی و‬ ‫ِ‬ ‫مباحث مربوط به بازشناسایی و‬
‫ِ‬ ‫خود غرب تضمین شدهاند؟ چنین پرسشهایی نیز به نوبهی خود با دیگر‬ ‫در ِ‬
‫شهروندی جهانی پیوند خوردهاند و در فصلهای ‪ ۵‬و ‪ ۱‬بدانها پرداختهام‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫ستمدیدگی و‬
‫شروع‬ ‫سرانجام‪« ،‬پیشنهادهایی برای مطالعهی بیشتر» و «کتابشناسی» نیز کامال بهروز شده‪ ،‬و – البته امیدوارم – نقطهی‬
‫ِ‬
‫موضوعات‬
‫ِ‬ ‫پیش رویام بود تا‬‫ویرایش سوم‪ ،‬یکبار دیگر چالشی لذتبخش ِ‬ ‫ِ‬ ‫مطالعات بیشتر فراهم آورد‪ .‬در این‬
‫ِ‬ ‫مفیدی برای‬
‫کتاب کمبرگی چون این خالصه کنم‪ .‬امیدوارم خواننده نیز از‬ ‫ِ‬ ‫مهمی که دربارهی امور جنسی مطرح میشوند را در محدودهی‬
‫چاپ کتاب‬ ‫دلیل ِ‬ ‫پژوهش بیشتر‪ .‬این امر‪ ،‬نهاییترین ِ‬‫ِ‬ ‫کاویدن میوهی تالشهای من لذت ببرد‪ ،‬و انگیزهای شود برای مطالعه و‬ ‫ِ‬
‫بوده است‪.‬‬
‫جفری ویکس – لندن‪ ،‬مارس ‪۱۴۴۳‬‬
 ‫‪8‬‬

‫فصل ‪۲‬‬
‫زبانهای سکس‬

‫سکس یک پدیدهی «یا این‪/‬یا آن» است ‪ -‬یا جذاب است یا ترساننده‪ ،‬بهندرت چیزی بین این دو است‪.‬‬
‫مورای س‪ .‬دیویس‬
‫آنچه هستیم را ایدهها تعیین میکنند‪ ،‬و نه ژنها‪ .‬دیانای ما با دیانای خویشاوندانمان تفاوت زیادی ندارد اما کاری که به‬
‫واسطهی این دیانای انجام میدهیم ‪ -‬یا میگوییم ‪ -‬سرنوشت ما را تعیین میکند‪.‬‬
‫استیو جونز‬

‫ما امروزه جوری از امورجنسی حرف میزنیم که پیشتر حرف نمیزدیم‪ .‬در گذشته هر کس در باره سکس و بدن حرفی میزد‪،‬‬
‫سخنش به شدت تنظیم شده بود‪ ،‬در مورد کلیسا و دولت قطعا چنین بود‪ ،‬پزشکی معموال چنین بود‪ ،‬و شاعران و قصهگویان هم‬
‫شاید چنین بودند‪ .‬اما این امر مانع از آن نشد که تودهها از اندیشیدن به سکس دست بکشند‪ ،‬یا با آن زندگی نکنند و آن را انجام‬
‫ندهند‪ ،‬اما صدایشان بهندرت شنیده میشد یا وقتی هم شنیده میشد اهمیتی پیدا نمیکرد‪ .‬حاال اما ما دمکراسی عظیمی از‬
‫سخنگفتن دربارهی سکس داریم‪ :‬در رسانههای جهانی‪ ،‬در تلویزیون و برنامههای گپزنی‪ ،‬در برنامههای اعترافی‪ ،‬سریالهای‬
‫آبکی‪ ،‬برنامههای مستند‪ ،‬فیلمهای مستند و تبلیغات؛ روی شبکهی اینترنت و توی اتاقهای گپ‪ ،‬وبالگها و ویدئوبالگها؛ و در‬
‫میادین و محفلهای صمیمی و زندگی روزمره‪ .‬ما امروزه میتوانیم ادعا کنیم که در این زمینه کارشناس هستیم‪ ،‬و به شیوهی‬
‫خاص خودمان هم در این زمینه به خودمان باور داریم‪.‬‬
‫اما هر چهقدر در سخنگفتن از امورجنسی بیشتر کارشناس میشویم‪ ،‬در فهم آن هم با دشواریهای بزرگتری روبهرو میشویم‪.‬‬
‫بهرغم تالشهای مداومی که در طول سالهای بسیاری برای «ابهامزدایی» از سکس صورت گرفته‪ ،‬و‪ ،‬دستکم در غرب‪ ،‬دههها‬
‫زیستن در «لیبرالیسم» و «رواداری» اظهارشده (یا محکومشده)‪ ،‬هنوز هم امر اروتیک برای خیلی از مردم و نه فقط کسانی که‬
‫رسما خود را پاسداران اخالقیات نامیدهاند‪ ،‬نگرانیها و سردرگمیهای حاد اخالقی ایجاد میکند‪.‬‬
‫این امر بدان خاطر نیست که سکس ذاتا – همانطور که یکبار مفسری بهدرستی اشاره کرد – «شیطانی» است‪ ،‬بل «چون سکس‬
‫مرکز احساسهای قدرتمندی است»‪ .‬عواطف شدیدی که سکس بیشک برمیانگیزاند‪ ،‬حساسیتی زمینلرزهگونه به دنیای‬
‫حامل گسترهی وسیعی از نیازها و تمایالت میسازد‪ :‬برای عشق و خشم‪ ،‬نازکدلی و پرخاشگری‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫امورجنسی میبخشد‪ ،‬و آن را‬
‫صمیمیت و خطرکردن‪ ،‬عشقورزی و یغماگری‪ ،‬لذت و درد‪ ،‬همدلی و قدرت‪ .‬ما امر اروتیک را بهطور خیلی سوژگانی و اغلب به‬
‫روشهای متناقضی تجربه میکنیم‪.‬‬
‫در همان زمان‪ ،‬همین سیالیت امورجنسی و توانایی آفتابپرستمانند آن در گرفتن چهرهها و شکلهای مختلف (اینگونه که‬
‫امور جنسی میتواند برای کسی سرچشمهی گرما و کشش باشد و برای کس دیگر منبع ترس و نفرت)‪ ،‬آن را رسانای حساسی‬
‫برای تاثیرات فرهنگی و بنابراین رسانایی برای تقسیمبندی اجتماعی و فرهنگی و سیاسی میسازد‪ .‬بنابراین‪ ،‬شگفتآور نیست که‬
‫بهویژه از سدهی نوزدهم به این ور‪ ،‬امورجنسی تبدیل به کانونی از مباحثات شدید اخالقی و فلسفی شده است‪ :‬مباحثاتی بین‬
‫اخالقگرایان سنتی (از جنس مذهبی یا غیرمذهبیاش) و اصالحطلبهای مترقی؛ بین موعظان خودداری جنسی و مدافعان‬
‫آزادی جنسی؛ بین حامیان برتری مردانه و کسانی همچون فمینیستها که آن برتری مردانه را به چالش میکشند؛ و بین‬
‫نیروهای تنظیمگر اخالقی (پاسداران «ارزشهای سنتی») و لشگر اپوزیسیون رادیکال جنسی (کسانی که همانقدر که‬
‫راستآیینی جنسی و بیعدالتی جنسی را به چالش میکشند‪ ،‬به یکدیگر نیز حمله و اعتراض میکنند)‪.‬‬
‫در گذشته‪ ،‬چنین مباحثی هرچهقدر هم که برای طرفین این مباحثهها مهم بودند‪ ،‬اما نسبت به جریان غالب زندگی سیاسی‬
‫میتوانستند حاشیهای تلقی گردند‪ .‬با این همه‪ ،‬در طول دهههای گذشته‪ ،‬مسائل جنسی به کانون دغدغههای سیاسی نزدیکتر‬
 ‫‪9‬‬

‫شدهاند‪ .‬در امریکای شمالی و اروپا از دههی ‪ ۲۳۲۴‬به این سو‪ ،‬نیروهای نو‪-‬محافظهکار (که با نامهای «راست جدید» و «اکثریت‬
‫اخالقی» و «راست مسیحی» و غیره خوانده میشوند) انرژیهای سیاسی قابل مالحظهای را بر سر تاکیدی که «مسائل‬
‫اجتماعی» نامیده میشود بسیج ساختند‪ :‬تصدیق حرمت زندگی خانوادگی‪ ،‬خصومت با همجنسگرایی و «نحراف جنسی»‪،‬‬
‫مخالفت با آموزش جنسی و اصرار مؤکد بر مرزبندیهای سنتی بین جنسها‪ .‬آنها ابزاری قدرتمند ساختهاند تا حامیان سیاسی‬
‫جدیدی برای سیاست محافظهکارانه بهویژه در ایاالت متحده بسازند‪ .‬در سطح جهانی نیز‪ ،‬چیزی که «بنیادگرایی» نامیده‬
‫میشود (خواه مسیحی باشد یا اسالمی یا یهودی یا هندو یا حتی غیرمذهبی باشد) بدن و لذتهای ستیزهجویاش را در کانون‬
‫اقداماتشان قرار دادهاند تا پردهای بر شکستهای مسلم زمانهی ما بکشند‪ ،‬و با برساختن جوامع نو‪-‬سنتی میخواهند‬
‫پسنگرانه به استقبال آینده روند‪ ،‬جوامع نو‪-‬سنتیای که در آنها تمایزات پررنگی بین مردان و زنان برقرار است و خاطیهای‬
‫هنجارها بهشدت مجازات میشوند و سکوالریسم غربی ایدهای مطرود است‪ .‬اگر بنیادگرایی‪ ،‬واکنشی است به عدمقطعیت و ابهام‪،‬‬
‫اگر جستجویی است برای معنا‪ ،‬پس همین وجودش میتواند چیزهای عمیقی دربارهی سردرگمیهای اخالقی به ما بگوید‪.‬‬
‫سنگربندی ارزشهای لیبرالی‬ ‫ِ‬ ‫در همان حال‪ ،‬چنین واکنشهای افراطیای را میتوان بهعنوان خوشگویی وارونهای دانست از‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫رادیکال جنسی (نظیر جنبشهای لزبین و گی و دوجنسگرا و‬ ‫ِ‬ ‫موفقیت فمینیسم و جنبشهای‬ ‫ِ‬ ‫خودگردانی و انتخاب‪ ،‬و‬
‫مقبول رفتار جنسی و هویتها و روابط را در سطح جهانی – در‬ ‫ِ‬ ‫تراجنسیتی)‪ ،‬که بسیاری از «ارزشهای سنتی» و هنجارهای‬
‫ِ‬
‫حقوق جنسی انسان‬ ‫ِ‬ ‫جدید‬
‫ِ‬ ‫جهانی که شدیدا و بهطور بیسابقهای جهانی شده است – به چالش میکشند‪ .‬گفتمانهای‬
‫متفاوت ما را لحاظ کنند‬ ‫ِ‬ ‫خاص اروتیک و ارزشهای جهانشمول را بکاوند تا کنشهای‬ ‫تجربیات ِ‬
‫ِ‬ ‫روابط پیچیدهی بین‬‫ِ‬ ‫میخواهند‬
‫تغییر مکان‬‫ِ‬ ‫و تایید کنند ما انسانها چه چیزهای مشترکی داریم‪ .‬قواعدی که در بحثهای سکسوالیته وجود دارند‪ ،‬عمیقا‬
‫دادهاند؛ بنابراین آنها را فقط در غرب نمیتوان یافت‪ ،‬بل تبدیل به دغدغهی واقعی نیمکرهی جنوبی نیز شده است‪ ،‬در‬
‫ِ‬
‫روابط قدرت و سلطه و مقاومت نیز قرار گرفته است‪ .‬چنین امری این پرسش را‬ ‫ِ‬ ‫نیمکرهای که سکسوالیته در شبکهی‬
‫چالشبرانگیزتر میسازد که ما چهگونه باید در این مسی ِر مارپیچی که حوزهی «سکسوالیته» را برمیسازد (و در عصری که به‬
‫سکس جهانی» است)‪ ،‬قدم برداریم‪.‬‬ ‫عصر « ِ‬‫قول آلتمن‪ِ ،‬‬ ‫ِ‬
‫ماهیت فضیلت و حقیقت میدیدهاند‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫با‬ ‫ای‬ ‫ویژه‬ ‫ی‬ ‫رابطه‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫سکسوالیته‬ ‫مسیحیت‪،‬‬ ‫ی‬ ‫غلبه‬ ‫از‬ ‫پیش‬ ‫حتی‬ ‫و‬ ‫غرب‬ ‫در‬ ‫کم‬ ‫دست‬
‫جایگاه خودشان در جهان را بیابند‪ .‬آنچه در‬ ‫ِ‬ ‫چنین انتظار میرفت که افراد از طریق سکسوالیتههایشان بتوانند خودشان و‬
‫ِ‬
‫صورت قانون درآمد و بر بدن‬ ‫ِ‬ ‫اوایل مسیحیت به‬ ‫ِ‬ ‫گفتمان‬
‫ِ‬ ‫در‬ ‫بود‪،‬‬ ‫شده‬ ‫مطرح‬ ‫میانه‬ ‫عصر‬ ‫از‬ ‫پیش‬ ‫مباحثات دورهی اواخر باستان یا‬ ‫ِ‬
‫نزد خدا»ی پروتستانی جریان یافت‪ ،‬و در سدهی نوزدهم بود که در‬ ‫اعتراف» کاتولیکی و «شهادت در ِ‬ ‫ِ‬ ‫حاکم شد و در رویههای «‬
‫حد اعلی خود رسید و با همدستی و همیاری کلیسا‬ ‫علم پزشکی و روانشناسی و سکسشناسی و تعلیم و تربیت به‬ ‫قالب ِ‬
‫ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫جایگاه‬
‫ِ‬ ‫پایان سدهی نوزدهم‬ ‫ِ‬ ‫در‬ ‫ها‬ ‫پزشک‬ ‫گویند‪،‬‬ ‫می‬ ‫منتقدین‬ ‫که‬ ‫طور‬ ‫همان‬ ‫‪.‬‬‫کرد‬ ‫ایجاد‬ ‫را‬ ‫اجتماعی‬ ‫و‬ ‫اخالقی‬ ‫های‬ ‫استانده‬
‫عصر نو» را گرفتند‪ ،‬و به نظر میرسید که دیدگاههای بسیاری از این پزشکها در قطعیبودن به پای کشیشها‬ ‫کشیشان ِ‬
‫ِ‬ ‫«‬
‫میرسید‪ .‬اما در سدهی گذشته سکس بهنحو فزایندهای سیاسی شد‪ ،‬و این سیاسیشدن امکانها و چالشهای جدیدی عرضه‬
‫تحلیل سیاسی و‬ ‫ِ‬ ‫تخلف جنسی و ناهمخوانی جنسی‪ ،‬بل‬ ‫ِ‬ ‫کنترل اخالقی و سخنگفتنی گریزناپذیر دربارهی آن و‬ ‫ِ‬ ‫کرد‪ :‬نهتنها‬
‫ِ‬
‫تغییر سیاسی‪ .‬اینها همه الزم میکند تا بدانیم که وقتی از سکسوالیته حرف میزنیم داریم دربارهی چه‬ ‫ِ‬ ‫مخالفت سیاسی و‬ ‫ِ‬
‫حرف میزنیم‪ ،‬تا معنا (یا دقیقتر بگوییم‪ :‬معناها)ی این پدیدهی پیچیده را روشن سازیم‪.‬‬
‫ما پیش از آنکه بخواهیم بهطور عقالنی تصمیم بگیریم که سکسوالیته چه باید باشد یا چه میتواند باشد‪ ،‬باید بدانیم که‬
‫کار راحتی است‪ .‬اما انجامدادناش پرخطر و دشوار‪ .‬همهی ما چون از «سک ِس‬ ‫سکسوالیته چه بوده و هست‪ .‬طرح این هدف‪ِ ،‬‬
‫معاصر خودمان را بهطور‬ ‫ِ‬ ‫رفتار جنسی نزدیکترین‬ ‫ِ‬ ‫خاص خودمان را داریم‪ ،‬دشوار میتوانیم نیازها و‬ ‫مفهوم شدیدا ِ‬ ‫ِ‬ ‫حقیقی»‬
‫ِ‬
‫اقسام پیشداوری‪ ،‬شیوههای دیگر‬ ‫ِ‬ ‫غبار زمان و انواع و‬ ‫تمایالت مبهم ِتر پیشینیانمان‪ِ .‬‬ ‫ِ‬ ‫بیطرفانه و بیغرض بفهمیم‪ ،‬چه برسد به‬
‫زندگی جنسی و شایستگیهای فرهنگ متنوع جنسی را مخدوش و تیره میسازد‪ .‬این «هرگز‪-‬نخواهیم‪-‬فهمید» را پیشفرضی‬
‫نیز تقویت میکند که عمیقا شاید در همهی فرهنگها و قطعا در غرب بروز یافته است‪ :‬این پیشفرض که سکسوالیتهی ما‬
‫خودبهخود طبیعیترین چیز ما انسانهاست‪ .‬این پیشفرض‪ ٬‬اساسی برای برخی از آتشینترین احساسات و تعهدهای ماست‪ .‬ما‬
‫از طریق سکسوالیته میتوانیم خودمان را بهعنوان آدمهای واقعی تجربه کنم؛ سکسوالیته به ما هویت میدهد‪ ٬‬حسی از خویشتن‬
 ‫‪10‬‬

‫میدهد‪ ٬‬خویشتنی بهعنوان مرد یا زن‪ ٬‬بهعنوان دگرجنسگرا و همجنسگرا‪ ٬‬بهعنوان «هنجاری» یا «ناهنجار»‪ ٬‬بهعنوان «طبیعی»‬
‫بودن ما» شده است‪ .‬اما این «حقیقت» چیست؟ و بر چه‬ ‫حقیقت ِ‬
‫ِ‬ ‫یا «غیرطبیعی»‪ .‬همانطور که میشل فوکو گفته است‪ ٬‬سکس «‬
‫اساسی میتوان چیزی را «طبیعی» یا «غیرطبیعی» بنامیم؟ چه کسی محق است که قوانین سکس را برنهد؟ سکس شاید‬
‫«خودانگیخته» و «طبیعی» باشد‪ ٬‬اما پیشنهادهای زیادی میتوان دربارهی بهترین راه انجام آن مطرح کرد‪.‬‬
‫بیایید با اصطالح «سکس» و کاربردهای معمولاش شروع کنیم‪ .‬همین ابهام و دوپهلوبودناش حاکی از دشواری بررسی خواهد‬
‫بود‪ .‬ما از همان دوران کودکی و از منابع زیادی خیلی زود یاد میگیریم که سکس «طبیعی» همان چیزی است که بین افراد‬
‫«غیرهمجنس» روی میدهد‪ .‬و بنابراین و طبق این تعریف‪ ٬‬سکسی که بین افراد «همجنس» روی دهد «غیرطبیعی» است‪.‬‬
‫معموال خیلی از این چیزها بدیهی فرض میشود‪ .‬اما معناهای چندگانهی واژهی «سکس» به ما این اخطار را میدهد که با‬
‫پرسش واقعا پیچیدهای طرف هستیم‪ .‬این اصطالح هم به کنش فرد اشاره دارد و هم به مقولهی فرد‪ ٬‬هم به کنش اشاره دارد و‬
‫هم به جنسیت‪ .‬فرهنگ مدرن فرض را بر این میگذارد که ارتباطی نزدیک بین زن یا مردبودن زیستشناختی (یعنی‪ ٬‬داشتن‬
‫اندامهای جنسی و ظرفتیتهای تولیدمثلی «مناسب») و شکل صحیح رفتار اروتیک (معموال دخول واژنی بین مرد و زن) وجود‬
‫دارد‪ .‬اولیهترین کاربرد اصطالح «سکس» در انگلیسی (در سدهی شانزدهم) دقیقا به همین تقسیمبندی انسان به بخش مردانه‬
‫و بخش زنانه اشاره دارد (یعنی‪ ٬‬تفاوت قایل شدن در چیزی که بعدها نام «جنسیت» گرفت)‪ .‬این امر بهتدریج باعث شد این ایده‬
‫مطرح شود که «سکس» یک دادهی بنیادین زیستشناختی است‪ ٬‬و تقسیمبندی فرهنگی و اجتماعی جنسیت بر آن بنا شده‬
‫است‪ .‬معنای دیگر سکس که غالب و امروزین است و از اوایل سدهی نوزدهم به این سو رواج داشته‪ ٬‬به رابطهی جسمی بین این‬
‫بودن‬
‫دو جنسهای دوقطبی اشاره دارد؛ یعنی «سکسکردن»‪ .‬واژهی «سکسوالیته» (اسم انتزاعیای که به کیفیت «جنسی» ِ‬
‫چیزی اشاره دارد) معناهای مدرناش را در نیمهی دوم سدهی نوزدهم به دست آورد‪ ٬‬و از یک سو به معنای احساسات جنسی‬
‫فردیشدهای شد که یک فرد را از دیگری جدا و متمایز میساخت (سکسوالیتهی من) و از سوی دیگر همچنان به آن ذات‬
‫رازآمیزی اشاره داشت که ما را به یکدیگر جذب میکند‪.‬‬
‫فرآیندهای اجتماعیای که این جهشهای معنایی در آنها روی داده‪ ٬‬فرآیندهای پیچیدهای هستند‪ .‬اما داللتها بسیار روشن و‬
‫گویا؛ چون ما هنوز هم با این داللتها داریم زندگی میکنیم‪ ٬‬حتی اگر به پرسش گرفته شوند یا راززدایی شوند یا واسازی‪ .‬از‬
‫همان اول‪ ٬‬پیوسته این پیشفرض وجود داشته که بین «جنسها» تمایز هست و دوقطبی هستند و دوتاییشدن عالیق و حتی‬
‫ستیزها («نبرد بین جنسها») نیز حتی وجود دارد؛ چنانکه بین این دو فقط میتوان پلی متزلزل کشید‪ .‬مردها مرد هستند و‬
‫زنها زن‪ ٬‬زنها از ونوس هستند و مردها از مارس؛ و این همان «حقیقت»ی است که در ساختارهای مسلط دگرجنسگرایی‬
‫گنجانده شده‪ ٬‬که هر چیزی به غیر از آن حقیقت شکست و سقوط خواهد بود‪ .‬دوم اینکه‪ ٬‬باوری وجود دارد که میگوید‬
‫«سکس» یک نیروی طبیعی فوقالعاده قدرتمندی است‪ ٬‬یک «بایستهی زیستشناختی» است که بهطرز رازآمیزی در اندامهای‬
‫جنسی (بهویژه در اندامهای خودرای مرد) قرار داده شده است‪ ٬‬و (دستکم اگر مرد باشید) مثل بهمنی است که بر سر راهاش‬
‫همهچیز را له میکند و مثل رنگینکمانی است که بهنوعی بین این دو قسم مرد و زن زیستشناختی پل میزند‪ .‬سوم اینکه‪٬‬‬
‫الگوی هرمیشکل سکس را مطرح میکند‪ ٬‬پایگانی جنسی ایجاد میکند که آمیزش آلتی‪/‬جنسی دگرجنسگرایانه (که درستیاش‬
‫را طبیعت به آن ارزانی کرده) در باال قرار دارد و نمودهای عجیب و غریب «منحرفین» در پایین (و امید این بوده است که‬
‫نمودهای منحرفین در همین پایین و باموفقیت دفن شده باشند‪ ٬‬اما متاسفانه همیشه در جاهای مشکوک سر از خاک درمیآورند‬
‫و پدیدار میشوند)‪.‬‬
‫در طول چند نسل گذشته‪ ٬‬خیلی چیزها تغییر کرده است‪ .‬ما نسبت به تفاوت‪ ٬‬مدارای بیشتری پیدا کردهایم‪ .‬روابط بین مردان‬
‫و زنان و بین مردان و مردان و بین زنان و زنان‪ ٬‬دچار تحوالت بسیاری شده است‪ .‬اما این نگاه به دنیای سکس‪ ٬‬عمیقا در فرهنگ‬
‫ما جا گرفته و بخشی از هوایی شده که تنفساش میکنیم‪ .‬هنوز هم برای شهوت کنترلناپذیر مردانه و حتی برای تجاوزها و‬
‫خشونتهای جنسی توجیههای زیستشناختی میشود؛ هنوز هم برای بیارزشساختن آناتومی جنسی زنانه و برخوردمان با‬
‫اقلیتهای جنسیای که متفاوت از ما هستند توجیههای زیستشناختی میآوریم و دربارهی شکلهای پذیرفتنیتر عشق و روابط‬
‫جنسی و امنیت جنسی پای حقایق زیستشناختی را وسط میکشیم‪ .‬از اواخر سدهی نوزدهم‪ ٬‬این رویکرد از پشتوانهی ظاهرا‬
‫علمی سنتی گسترده برخوردار شده است که به «سکسشناسی (‪ sexology‬یا «علم تمایل جنسی») معروف گشته است‪.‬‬
 ‫‪11‬‬

‫سکسشناسهایی چون ریچادر ون کرافت‪-‬ایبن‪ ٬‬هولوک الیس‪ ٬‬اوگوست فویل‪ ٬‬مگنوس هیرشفلد‪ ٬‬زیگموند فروید‪ ٬‬و دیگران‬
‫بسیاری دنبال این بودند که با کاویدن ظواهر گوناگون سکس‪ ٬‬معنای حقیقی آن را کشف کنند‪ :‬تجربهی سکس در دوران‬
‫نوزادی‪ ٬‬روابط بین جنسها‪ ٬‬تاثیر «ژرم پالس» (ریختهی وراثتی – ‪ )germ plasm‬هورمونها و کروموزومها و ژنها‪ ٬‬ماهیت‬
‫«غریزهی جنسی» و علل انحرافهای جنسی‪ .‬این سکسشناسها اغلب با هم توافق ندارند؛ آنها بهکرات یکدیگر را نقض‬
‫کردهاند‪ .‬دست آخر هم حتی متعهدترینشان هم مجبور شدند به شکست اعتراف کنند‪ .‬فروید اعتراف میکند که بهسختی‬
‫میتوان موافقت کرد که «معیار عموما پذیرفتهشده و رسمیای برای ماهیت جنسی یک فرآیند» وجود داشته باشد‪ ٬‬و گرچه ما‬
‫امروزه میتوانیم ادعا کنیم که با یقین بیشتری میتوانیم بگوییم چه چیزی «جنسی» است و چه چیزی نیست‪ ٬‬باز هم در‬
‫تفسیر داللتهای سکس همانقدر ابهام داریم که این پیشگامان سکسشناسی داشتند‪ .‬تحوالت ژنتیکی که ما شاهد هستیم‪٬‬‬
‫نقشهبرداری از ‪ DNA‬و جستجو برای ژنهایی که فالن یا بهمان ویژگی را داشته باشند (که شاید معروفترین آنها جستجو‬
‫برای «ژن همجنسگرایانه» باشد)‪ ،‬از دشواریها و مخاطرات این مطالبهی بیپایان جهت فهمیدن رازهای سکس نکاسته و در‬
‫واقع در اغلب موارد این دشواریها و مخاطرات را تایید کرده است‪.‬‬
‫رفتار جنسی داشته است‪ ،‬و قصد ندارم که دستآوردهای واقعی آن را‬ ‫ِ‬ ‫دانش ما از‬ ‫افزایش ِ‬
‫ِ‬ ‫علم سکس‪ ،‬تاثیر مثبت و مهمی بر‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫َ‬ ‫ْ‬
‫اسیر اسطورهها و جادو‪-‬جمبلها میبودیم‪ .‬از سوی دیگر‬ ‫َ‬
‫علم سکس نبود‪ ،‬بیشتر از اینی که هنوز هستیم‪ِ ،‬‬ ‫بیاعتبار سازم‪ .‬اگر ِ‬
‫بندی‬
‫تفاوت جنسی‪ ،‬و در مقوله ِ‬ ‫ِ‬ ‫علم سکس در جستجویاش برای معنای «حقیقی» سکس‪ ،‬در بررسی سفت و سختاش از‬ ‫اما ِ‬
‫ِ‬
‫سنت جنسی»ای مشارکت داشته است که مجموعهای است کم و بیش‬ ‫تدوین « ِ‬ ‫وسواسگونهاش از انحرافهای جنسی‪ ،‬در‬
‫َ‬ ‫ِ‬
‫تنظیم اخالقی‪ ،‬مجموعهای که هنوز هم‬ ‫ِ‬ ‫شکال‬
‫یکپارچه از پیشفرضها و باورها و پیشداوریها و قوانین و روشهای تحقیق و ا ِ‬
‫شیوهی زندگی جنسی ما را شکل میدهد‪ .‬آیا سکس تهدیدکننده و خطرناک است؟ اگر بخواهیم این را باور کنیم‪ ،‬پس حتما باید‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫پدران سکسشناسی و خلفهای علمی آنها نیز پیدا کنیم‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫های‬ ‫نوشته‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫مسیحی‬ ‫سنت‬‫ِ‬ ‫در‬ ‫تنها‬ ‫نه‬ ‫را‬ ‫امر‬ ‫این‬ ‫برای‬ ‫توجیهاتی‬
‫ِ‬
‫نیروی واپسرانندهی تمدنی فاسد مسدود‬ ‫قدرت رهاییبخشیاش را‬ ‫ْ‬
‫از سوی دیگر‪ ،‬آیا سکس منبعی بالقوه برای آزادی است‪ ،‬که‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫دانشمندان» سدهی نوزدهم توجیهاتی علیه این امر یافت؛ نه‬ ‫ِ‬ ‫ساخته است؟ اگر چنین است‪ ،‬پس باید بتوان در آثار جدلیگران و «‬
‫پیشگامان سوسیالیست (مانند شارل فوریه و ادوارد کارپنتر) و مارکسیست‪-‬فرویدیها (مانند ویلهلم رایش و هربرت‬ ‫ِ‬ ‫فقط در آثار‬
‫مارکوزه)‪ ،‬که در گزارشهای «دفتردارهای اجتماعی» (مانند آلفرد کینزی)‪.‬‬
‫کلید‬
‫سیاسی ما هر چه باشد‪ ،‬باز هم بهدشواری میتوان از مغالطهی طبیعتگرایانهای گریخت که میگوید ِ‬ ‫ارزشهای اخالقی و‬
‫ِ‬
‫علم جنسی میتواند بهترین ابزارها برای دستیافتن به آن کلید را فراهم‬ ‫سکس ما در گوشههای «طبیعت» نهفته است‪ ،‬و اینکه ِ‬ ‫ِ‬
‫نگهبانان زندگی روشنفکری‬ ‫ِ‬ ‫)‬‫گوید‬ ‫می‬ ‫دیویس‬ ‫موری‬ ‫که‬ ‫طور‬ ‫همان‬ ‫(‬ ‫جنسی‬ ‫پردازهای‬ ‫نظریه‬ ‫که‬ ‫بود‬ ‫نخواهد‬ ‫آور‬ ‫شگفت‬ ‫پس‬ ‫‪.‬‬ ‫آورد‬
‫ِ‬
‫تمیزکاری این جهان را بر دوش گرفتهاند و آت و آشغال را جارو میکنند و توی سوراخها‬ ‫ِ‬ ‫وظایف پاسداری و بهسازی و‬ ‫ِ‬ ‫شدهاند و‬
‫دید ما را‬ ‫ُ‬
‫جلوی ِ‬
‫ِ‬ ‫مقولههای بهشدت سادهشده میریزند‪ .‬بدبختانه‪ ،‬مدام باد میزند و این «آت و آشغالها» بازمیگردند و‬
‫میگیرند‪.‬‬
‫فهم سکسوالیته (بهتر است بگوییم‬ ‫کتاب کوتاه‪ ،‬و علیه قطعیتهای این سنت‪ ،‬شیوهی جایگزینی برای ِ‬ ‫ِ‬ ‫من در این‬
‫«سکسوالیتهها») پیشنهاد کردهام‪ .‬این شیوه‪ ،‬سکسوالیته را نه یک پدیدهی اصال «طبیعی» که فرآوردهی نیروهای اجتماعی و‬
‫واحد ساختگی» است‪ ،‬یعنی زمانی وجود نداشته‪ ،‬و در‬ ‫تاریخی میداند‪ .‬در این کتاب بحث خواهم کرد که «سکسوالیته» یک « ِ‬
‫آینده و در زمانی نامعلوم نیز وجود نخواهد داشت‪ .‬سکسوالیته‪ ،‬ابداعی ذهن آدمی است‪ .‬همانطور که کارول س‪ .‬ونس گفته‪،‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫بزرگ سکسوالیته را (که ما را‬ ‫ِ‬ ‫عمارت‬‫ِ‬ ‫ما‬ ‫که‬ ‫نیست‬ ‫معنی‬ ‫بدان‬ ‫اندام آدمی‪ ،‬الی گوشهایاش قرار گرفته»‪ .‬این حرف‬ ‫«مهمترین ِ‬
‫در خود جا داده) نادیده بگیریم‪ .‬بل میگوید که «اگر اهمیتی را که جامعهی معاصر ما به سکسوالیته میدهد از آن بگیری‪ ،‬دیگر‬
‫ُ ْ‬
‫برهان خلف اثباتِ یک چیز از طریق‬ ‫ِ‬ ‫شاهد‬
‫ِ‬ ‫چنین چیزی وجود ندارد‪ ،‬چون چیزی بهعنوان سکسوالیته وجود ندارد»‪ .‬ما در اینجا‬
‫حضور اجتماعی مشهودی دارد‪ ،‬زندگی‬ ‫ِ‬ ‫بینش ارزشمند هستیم‪ .‬البته‪ ،‬سکسوالیته‬ ‫نقیض آن یک ِ‬ ‫بودن ِ‬ ‫کردن نادرست ِ‬ ‫اثبات ِ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫شخصی و عمومی ما را شکل میدهد‪ .‬اما منظورم این است که چیزی که ما تحت عنوان «سکسوالیته» تعریف میکنیم‪ ،‬یک‬
‫َ‬ ‫ِ‬
‫هویت جنسیتی‪ ،‬تفاوتهای تنانه‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫–‬ ‫متفاوتی‬ ‫فرهنگی‬ ‫شکال‬
‫ِ‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ذهنی‬ ‫و‬ ‫شناختی‬ ‫زیست‬ ‫های‬‫امکان‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫تاریخی‬ ‫برساختهی‬
‫ِ‬
 ‫‪12‬‬

‫ظرفیتهای تولیدمثلی‪ ،‬نیازها‪ ،‬تمایالت‪ ،‬خیالها‪ ،‬کنشهای اروتیک‪ ،‬نهادها و ارزشها – را در خود جا داده که نیازی نبوده که‬
‫َ‬
‫فرهنگ غرب آنها را به هم پیوند بزند‪ ،‬و در فرهنگهای دیگر چنین پیوندی بین این امکانها و اشکال وجود نداشته است‪.‬‬ ‫ِ‬
‫سرچشمهی همهی مولفههای برسازندهی سکسوالیته‪ ،‬یا در بدن است یا در ذهن؛ و نمیخواهم محدودیتهایی که‬
‫زیستشناسی یا فرآیندهای ذهنی بر سکسوالیته تحمیل میکنند را کتمان کنم‪ .‬اما ظرفیتهای بدن و روان فقط در روابط‬
‫مقدمات این بحث را بچیند‪ ،‬و فصلهای ‪ ۹‬و ‪ ۴‬نیز‬ ‫فصل بعدی («ابداع سکسوالیته») تالش خواهد کرد تا‬ ‫ْ‬
‫ِ‬ ‫اجتماعی معنا مییابند‪ِ .‬‬
‫تنوع جنسی‬ ‫واقعیت ِ‬
‫ِ‬ ‫به داللتهایی خواهند پرداخت که این رویکرد برای اندیشیدن دربارهی هویتهای جنسیتی و جنسی و‬
‫دارد‪.‬‬
‫رویکرد ذاتگرایانه به سکس یعنی‬ ‫ِ‬ ‫این فصلها به رویکردی که عموما «ذاتگرایانه» نامیده میشود‪ ،‬انتقاداتی وارد خواهند کرد‪:‬‬
‫ُ‬
‫ذات درونی مفروض توضیح دهد‪ ،‬پیشفرضی است‬ ‫ِ‬ ‫مشخصات یک ک ِل پیچیده را با ارجاع به یک حقیقت یا‬ ‫ِ‬ ‫روشی که میخواهد‬
‫ِ‬
‫خود طبیعت وضعاش‬ ‫که میگوید «در همهی امور سکس‪/‬زیستشناختی باید یک الگوی تکین و بنیادین و یکدستی باشد که ِ‬
‫روش فروکاهندهای است که پیچیدگی جهان را به بسیطهای (امور‬ ‫علم مدرن و انتقادی اگر بگوییم‪ ،‬یعنی ِ‬ ‫زبان ِ‬
‫کرده است»‪ .‬به ِ‬
‫ِ‬
‫اتوماتیک رانههای‬ ‫ِ‬ ‫محصوالت‬
‫ِ‬ ‫سادهی) خیالی واحدهای برسازندهاش فرومیکاهد؛ و روشی جبرگرایانه است که میخواهد افراد را‬
‫ِ‬
‫گاه پویا‪.‬‬ ‫رازآمیز ناخودآ ِ‬ ‫تاثیر‬
‫ِ‬ ‫یا‬ ‫هورمون‬ ‫یا‬ ‫غریزه‬ ‫یا‬ ‫باشند‬ ‫ژن‬ ‫ها‬ ‫رانه‬ ‫این‬ ‫کند‬ ‫نمی‬ ‫فرقی‬ ‫و‬ ‫درونی بداند‪،‬‬
‫ِ‬
‫در مخالفت با این رویکرد باید بگویم که معناهایی که ما به «سکسوالیته» میدهیم از نظر اجتماعی سازمان یافتهاند‪ ،‬زبانهای‬
‫گوناگونی آن را تقویت میکند‪ ،‬و میخواهد به ما بگوید که سکس چیست و چه باید باشد و چه میتواند باشد‪ .‬زبانهای فعلی‬
‫ِ‬
‫سکس‪ ،‬که در رسالههای اخالقی و قوانین و مشقهای آموزشی و نظریههای روانشناختی و تعریفهای پزشکی و آیینهای‬
‫اجتماعی و داستانهای پورن و عاشقانه و موسیقی عامه و پیشفرضهای عرفی جا گرفتهاند‪ ،‬همگی افق این امر ممکن را شکل‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫مطالبات‬
‫ِ‬ ‫تمایالت محرمانهی ما میدانند‪ .‬دشواره در‬ ‫ِ‬ ‫میدهند‪ .‬این زبانها همگی خودشان را بازنماییهای حقیقی نیازها و‬
‫ِ‬
‫معنادارکردن این زبانها و شاید برای فراتررفتن از‬ ‫ِ‬ ‫برای‬ ‫‪.‬‬‫اند‬ ‫کرده‬ ‫ناقض آنها نهفته است‪ ،‬در چندگانگی صداهایی که تولید‬ ‫مت ِ‬
‫ِ‬
‫محدودههای کنونی‪ ،‬ما باید یاد بگیریم که این زبانها را ترجمه کنیم‪ ،‬و زبانهای جدیدی تولید کنیم‪ .‬این کار‪ ،‬وظیفهی آنهایی‬
‫کمک‬
‫ِ‬ ‫جهان سکسوالیته را «واسازی» (‪ )deconstruct‬کنند‪ .‬آنها با‬ ‫ِ‬ ‫ظاهری‬
‫ِ‬ ‫اتحاد‬
‫ِ‬ ‫بوده که در سالهای اخیر کوشیدهاند تا‬
‫مفهوم غیرذاتگرایانهی «سکسوالیته» را فراهم کردهاند‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫یکدیگر‪ ،‬مولفههای‬
‫وسیع کنشهای جنسیای که در‬ ‫ِ‬ ‫در انسانشناسی اجتماعی و جامعهشناسی و سکسپژوهی پسا‪-‬کینزی‪ ،‬نسبت به گسترهی‬
‫ِ‬
‫فرهنگهای دیگر و همچنین فرهنگهای خودمان وجود دارد‪ ،‬آ گاهی فزایندهای به وجود آمده است‪ .‬راث بندیکت میگوید‬
‫ِ‬
‫تنوع نهادهای انسان را مطالعه کنیم»‪ .‬آ گاهی از اینکه‬ ‫فرهنگهای دیگر مثل آزمایشگاهی هستند «که در آنها میتوانیم ِ‬
‫شیوهی ما تنها شیوهی زندگی در این جهان نیست‪ ،‬میتواند تکانی سودمند به قومپرستی ما بزند‪ .‬این آ گاهی همچنین میتواند‬
‫ِ‬
‫وضع امروزینشان رسیدهاند‪ .‬فرهنگها و خردهفرهنگهای دیگر‪ ،‬آینهای هستند‬ ‫ما را بر آن دارد تا بپرسیم امور چرا و چهطور به ِ‬
‫شناسان بزرگ)‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫نام نویسندگانی همچون مالینوفسکی یا مید (از انسان‬ ‫خود ما را نشان میدهند‪ِ .‬‬ ‫بودن ِ‬ ‫که گذرابودن و موقتی ِ‬
‫کینزی (زیستشناس) یا گاگنون و سیمون و پالمر (روانشناسهای اجتماعی و جامعهشناسها) بارها در این کتاب آمده چون‬
‫جدید جهانیشدن نیز به ما یاد‬ ‫ِ‬ ‫آنها گفتهاند که تنوع (و نه یکدستی و یکسانی) هنجار است‪ .‬و در همان حال‪ ،‬نظریهپردازهای‬
‫دادهاند که انرژیهای جدیدی که در جهان رها شدهاند الگوهای پیشبینیناپذیر و جهانی‪-‬محلی (یا ‪ )glocal‬تولید میکنند که‬
‫با هم تصادم میکنند و در هم بافته میشوند و امکانهای جدیدی ایجاد میکنند‪.‬‬
‫سنت روانکاویای که او‬ ‫جدید جنسی است‪ .‬از ِ‬ ‫ِ‬ ‫منابع نظریهی‬ ‫ِ‬ ‫میراث فروید و نظریهی ناخودآ گاه پویا نیز یکی دیگر از‬ ‫ِ‬
‫ظاهری زندگی‬ ‫ِ‬ ‫پایهگذارش بود‪ ،‬شناختی پدیدار شده که میگوید هر چیزی که در ذهن ناخودآ گاه روی دهد اغلب با قطعیتهای‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫تنوع تمایالتی را افشا میکند‬ ‫)‬‫ذهنی‬ ‫خیاالت‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫ها‬ ‫فانتزی‬ ‫خودآ گاه در تناقض قرار میگیرد‪ .‬زندگی ذهن (از همه باالتر‪ ،‬زندگی‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫نیاز جنسی و هویت را آشفته میکند‪ .‬همانطور که رازولیند کوارد‬ ‫ِ‬ ‫و‬ ‫جنسیت‬ ‫ظاهری‬
‫ِ‬ ‫جمود‬
‫ِ‬ ‫وارث آنهاست‪ .‬این تنوع‪،‬‬ ‫که انسان ِ‬
‫میگوید «در زندگی خصوصی ذهن‪ ،‬هیچچیزی قطعی نیست‪ ،‬هیچچیزی ثابت نیست»‪.‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫جدید» سالهای اخیر که بر تاریخ جمعیتها و «ذهنیتها» و تجربهها و باورهای‬ ‫ِ‬ ‫اجتماعی‬ ‫تاریخ‬ ‫«‬ ‫ها‪،‬‬‫پیشرفت‬ ‫همراه با این‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫گروههای منکوبشده و سرکوبشده و همچنین گروههای قدرتمند تاکید دارد‪ ،‬پرسشهای جدیدی دربارهی معنای «اکنون» و‬
 ‫‪13‬‬

‫«تاریخ گذشته» مطرح کرده است‪« .‬تاریخ سکسوالیته»ی میشل فوکو تاثیری بینظیر بر اندیشهی مدرن دربارهی سکس داشته‪،‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫فهم تاریخی ما بنا شده و در شکلگیری این فهم نیز سهیم بوده است‪.‬‬ ‫ِ ِ‬ ‫بارور‬ ‫پیشرفت‬
‫ِ‬ ‫همین‬ ‫اساس‬
‫ِ‬ ‫بر‬ ‫کتاب‬ ‫این‬ ‫ی‬ ‫ایده‬ ‫چون‬
‫ِ‬
‫پیش ما؛ فوکو در تقاطعهای اندیشهی جنسی ایستاده و اهمیتاش برای‬ ‫نسل ِ‬ ‫نظر دو ِ‬ ‫فوکو از نظر ما‪ ،‬همچون فروید است از ِ‬
‫پرسشهایی است که طرح کرده و پاسخهایی است که فراهم کرده‪.‬‬
‫فمینیسم‬
‫ِ‬ ‫ظهور جنبشهای اجتماعی جدیدی که دغدغهشان سکس بوده است (مثل‬ ‫ِ‬ ‫دستآخر و تاثیرگذارتر از همه اینکه‪،‬‬
‫ِ‬
‫رادیکال جنسی)‬ ‫ِ‬ ‫مدرن‪ ،‬و «لزبین‪ ،‬گی‪ ،‬دوجنسگرا‪ ،‬تراجنسیتی‪ ،‬کوئیر‪ ،‬تقیهگری جنسی (‪ »)querying‬و دیگر جنبشهای‬
‫َ‬
‫شکال بغرنج قدرت و‬ ‫سنت جنسی» را به چالش کشیدهاند‪ ،‬و در نتیجه‪ ،‬بینشهای جدیدی در رابطه با ا ِ‬ ‫بسیاری از قطعیتهای « ِ‬
‫ِ‬
‫سیاست همجنسگرایی‪ ،‬پرسشهایی دربارهی ترجیح جنسی و‬ ‫ِ‬ ‫سلطهای که زندگی جنسی ما را شکل میدهد‪ ،‬تولید کردهاند‪.‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ماهیت دگرجنسگراهنجاری‬ ‫ِ‬ ‫و‬ ‫شده‬ ‫تثبیت‬ ‫همجنسگراستیزی‬
‫ِ‬ ‫اهمیت‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫جنسی‬ ‫های‬ ‫مقوله‬ ‫بودن‬
‫ِ‬ ‫قراردادی‬ ‫هویت و انتخاب و‬
‫َ‬
‫شکال چندگانهی فرودستی جنسی زنان‬ ‫جنبش زنان نیز نسبت به ا ِ‬ ‫ِ‬ ‫دستور کار خود قرار داده است‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫(‪ )heteronomativity‬را در‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫آزار جنسی) شناختی حاصل کرده‬ ‫فراگیر بدنامسازی و ِ‬ ‫ِ‬ ‫زبان‬
‫آزار جنسی و ِ‬ ‫گیر مردانه و زنستیزی گرفته تا ِ‬ ‫خشونت همه ِ‬ ‫ِ‬ ‫(از‬
‫ماهیت نهادینهشدهی «دگرجنسگرایی اجباری» را افشا کرده است‪ .‬این جنبش‪ ،‬با طرح دوبارهی‬ ‫ِ‬ ‫جنبش زنان‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫است‪.‬‬
‫ِ‬
‫بدن خویش به دست داده است‪.‬‬ ‫حق زنان بر ِ‬ ‫حقوق تولیدمثلی و تمایل و لذت‪ ،‬شناختی تازه از‬ ‫ِ‬ ‫پرسشهایی دربارهی رضایت و‬
‫ِ‬
‫و هر بار که پاسخی داده شده‪ ،‬پرسشهای جدیدی مطرح شده‪ .‬تفاوتهایی بین مردان و زنان‪ ،‬بین مردان و مردان‪ ،‬بین زنان و‬
‫رغم این همه بحثهای آتشین‪ ،‬هنوز‬ ‫زنان‪ ،‬بین همجنسگرایان و دگرجنسگرایان‪ ،‬بین سیاهان و سفیدها پدیدار شده است‪ .‬به ِ‬
‫مقبولیت جهانی داشته باشد طرح نگشته است‪ .‬اما چیزی ارزشمندتر روی داده است؛ ما نسبت به‬ ‫ِ‬ ‫رفتار شایستهای که‬ ‫ِ‬ ‫هیچ‬
‫شبکهی درهمتنیدهی تاثیرها و نیروهایی (سیاست و اقتصاد و طبقه و نژاد و قومیت و جغرافیا و فضا و جنسیت و سن و‬
‫روابط ما را شکل میدهند آ گاهی فزایندهای یافتهایم‪ ،‬و‬ ‫ِ‬ ‫توانایی‪/‬ناتوانی و اخالقیات و ارزشها) که عواطف و نیازها و تمایالت و‬
‫ِ‬
‫بنابراین همگی مجبور شدیم تا دربارهی فهممان از «سکسوالیته» بازاندیشی کنیم‪.‬‬
‫اخالق‬ ‫ِ‬ ‫سیاست سکسوالیته و برای‬‫ِ‬ ‫عصر جهانیشدن و دیجیتالشدن‪ ،‬نظریهی غیرذاتگرایانهی سکسوالیته چه معنایی برای‬ ‫در ِ‬
‫جنسی خواهد داشت؟ اینها موضوعاتی است که در فصل ‪ ۵‬و ‪ ۱‬بررسی خواهم کرد‪ .‬آنها شاید دشوارترین چالشها را پیش‬
‫تقدیر شماست‪ :‬شما همان تمایالتتان هستید‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫جنس شما‪ ،‬سرنوشت یا‬ ‫سنت جنسی» میپنداشت که سکس ِ‬ ‫میآورند‪ِ « .‬‬
‫اهداف‬
‫ِ‬ ‫سکسوالیته شما را مثل پروانهای به تخته سنجاق میکند‪ .‬اگر این سنت را بشکنید‪ ،‬اگر نپذیرید که سکسوالیته ارزشها و‬
‫خودش را دارد‪ ،‬آنگاه با دشوارههای پیچیدهی ترازبندی و انتخاب روبهرو میشوید‪ .‬زمانی که با چنین عدمقطعیتهایی روبهرو‬
‫شویم‪ ،‬بسیار آسان خواهد بود که به مطلقهای اخالقی یا سیاسی عقبنشینی کنیم‪ ،‬و دوباره علیه همهی شواهد و بهرغم‬
‫احتمال موفقیتاش تاکید کنیم که یک سکسوالیتهی حقیقی وجود دارد که ما باید به هر قیمتی که شده آن را پیدا‬ ‫ِ‬ ‫بودن‬
‫پایین ِ‬
‫کنیم‪.‬‬
‫دام گفتن «هیچ ارزشی ممکن نیست» یا «همهچیز نسبی و میراست» گرفتار شود‪ ،‬میخواهد چنین‬ ‫این کتاب بیکه به ِ‬
‫ِ‬
‫قبال چالشهایی که پیش میآورد هیچ پاسخ‬ ‫مطلقهایی را به چالش بکشد‪« .‬سکسوالیته» مفهومی عمیقا مسئلهخیز است‪ ،‬و در ِ‬
‫ِ‬
‫پایان این‬‫راه مارپیچ پیدا کنیم‪ .‬ما در ِ‬ ‫صریح و آسانی وجود ندارد‪ .‬اما اگر پرسشهای صحیح بپرسیم‪ ،‬شاید مسیرمان را در این ِ‬
‫رفتار صحیح بدهیم‪ .‬بل باید چهارچوبی پیدا کنیم که به ما اجازه بدهد تا به‬ ‫ِ‬ ‫سفرمان‪ ،‬نباید به جایی برسیم که تجویزی برای‬
‫روابط خالق و عاملیت و انتخاب و ارزشهای مشترکی‬ ‫ِ‬ ‫دشوارهی «تنوع» بپردازیم؛ و در سکسوالیته‪ ،‬فرصتهای جدیدی برای‬
‫امر جهانشمول را ُپر میکنند‪.‬‬ ‫شکاف بین امر ویژه و ِ‬ ‫ِ‬ ‫پیدا کنیم که‬
 ‫‪14‬‬

‫فصل ‪۱‬‬
‫ابداع سکسوآلیته‬

‫روند مستقر اما مناقشهبرانگیزِ طبیعتزدایی از امر جنسی را تهدید میکند‪ ،‬آ گاهی فزایندهای است از اینکه‬
‫چیزی که اخیرا ِ‬
‫ِ‬
‫ماهیت خو ِد امرِ‬
‫ِ‬ ‫باعث تغییرِ معناهای امر جنسی شده است‪ ،‬بل‬
‫نهتنها زمینهی اجتماعی و تاریخی امر جنسی تغییر کرده و ِ‬
‫جنسی نیز تغییر کرده است‪.‬‬
‫ویلیامز سیمون‬

‫گرایش جنسی و ترجیح جنسی و دین و منطقهی‬

‫ِ‬ ‫حسب سن و طبقه و قومیت و توانایی جسمی و‬
‫ِ‬ ‫سکسوآلیته را میتوان بر‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫جغرافیایی‪ ،‬جور متفاوتی فهمید و تجربه کرد و کنشید‪.‬‬
‫کارول س‪ .‬ونس‬

‫تاریخچهی تاریخ سکسوآلیته‬

‫ما نمیتوانیم از تاریخ فرار کنیم‪ ،‬حتی اگر سعی کنیم تا معناهای درونیاش را حدس بزنیم‪ .‬ما در تاریخ زندگی میکنیم‪ ،‬حتی‬
‫دنبال ساکنشدن در لحظه باشیم‪ .‬تاریخ امکانهای ما را شکل میدهد؛ و ما هم همزمان تاریخ را شکل میدهیم و بازسازی‬ ‫ِ‬ ‫اگر‬
‫عاملیت ما‪ ،‬اینکه قادریم امکانهایمان را شکل دهیم‪ ،‬ویژگی تعریفکنندهی انسان به شمار میرود‪ ،‬اما این عاملیت‬
‫ِ‬ ‫میکنیم‪.‬‬
‫ِ‬
‫همیشه محدود به امکانها و احتمالهای تاریخی است‪ .‬این امر دربارهی همهی پدیدههای فرهنگی‪ ،‬صدق میکند‪ .‬بهویژه‬
‫دربارهی فرهنگهای جنسی‪.‬‬
‫با وجود این تا همین اواخر کمتر نویسندهای پیدا میشد که تاریخ امر جنسی‪ ،‬دغدغهی جدیاش باشد‪ .‬وقتی من برای‬
‫ِ‬
‫دان برجستهی‬ ‫ِ‬ ‫تاریخ‬ ‫(‬ ‫بولو‬ ‫ورن‬ ‫از‬ ‫عبارت‬ ‫این‬ ‫ی‬ ‫شیفته‬ ‫سخت‬ ‫نخستینبار شروع کردم و دربارهی تاریخ سکسوآلیته نوشتم‪،‬‬
‫امریکایی) شدم که میگفت سکس در تاریخ «یک حوزهی باکره» است‪ .‬این عبارت میتواند دوپهلو باشد اما بسیار خوب توانسته‬
‫است بر واقعیتی مهم و مغفول انگشت بگذارد‪.‬‬
‫دانش تاریخی ما از سکسوآلیته همچنان بسیار ناچیز است‪.‬‬ ‫دربارهی «سکسوآلیته» خیلی حرف زدهاند ونوشتهاند اما ِ‬
‫ِ‬
‫استعمارگرانی که جرات کردند و پا بر این حوزه گذاشتند معموال تمایل داشتند یا عمومیتهای فرافرهنگی پیشنهاد کنند («تاریخ‬
‫ِ‬
‫نبردی طوالنی بین رانههای خطرناک و قدرتمند و نظامهای تابو و ممنوعیتهایی که انسان برساخته تا آن نظامها را کنترل‬
‫کند» رتری تیلور) و یا این موضوع را تحت برچسبهای خنثاتر و پذیرفتهتری (بهویژه «ازدواج» و «خانواده» و «اخالقیات»)‬
‫پهناور تاریخ راستکیش (ارتدوکس) قرار داشت‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫ردهبندی کنند‪ .‬به نظر میرسید که سکسوآلیته در حاشیههای زمین‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫شاهد‬
‫ِ‬ ‫هرچند‪ ،‬در این چند دههی گذشته‪ ،‬چیزهای زیادی تغییر کرده و گاهی هم این تغییرات بسیار شدید بوده است‪ .‬ما‬
‫انفجاری از نوشتههای تاریخی دربارهی سکسوآلیته بودهایم‪ .‬ما حاال دربارهی موضوعاتی مثل ازدواج‪ ،‬خانواده‪ ،‬تنفروشی‪،‬‬
‫اخالقیات پیشامسیحی و مسیحی و غیرمسیحی (از جمله اسالم و یهودی و‬ ‫ِ‬ ‫همجنسگرایی‪ ،‬شکلهای قانونی و پزشکی تنظیم‪،‬‬
‫ِ‬
‫تحول هویتهای جنسی‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫جنسی‪،‬‬ ‫خشونت‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫تجاوز‬ ‫جمعیت‪،‬‬ ‫کنترل‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫زادگی‬ ‫حرام‬ ‫بهداشت زنانه‪،‬‬
‫ِ‬ ‫بدن و‬
‫هندو)‪ ،‬مردانگیها‪ِ ،‬‬
‫متنوع جنسی و‬ ‫اهمیت فرهنگهای‬
‫ِ‬ ‫تراجنسیتیها (‪ )transgenderisms‬و دگرجنسگراهنجاریها (‪،)heteronormativities‬‬
‫ِ‬
‫پسااستعماری قدرت و سلطه و مقاومت‪ .‬تاریخدانها‬
‫ِ‬ ‫شبکههای اجتماعی و سکسوآلیتههای مخالف‪ ،‬و تاثیر رژیمهای استعماری و‬
‫مستندات جدید و قدیم را عمیقا جستجو کردهاند‪ ،‬و از‬
‫ِ‬ ‫روشهای «بازسازی خانواده» و «تاریخ جمعیتی» را ایجاد کردهاند و‬
‫ِ‬
‫نیرومند مردمی‬
‫ِ‬ ‫تاریخ شفاهی و مصاحبهها استفاده کردهاند تا این تجربهی سوژگانی یا تابوزده را بازسازی کنند‪ .‬با حمایت تاریخ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫سیاست همجنسگرایی و ضرورتی که بحران ایدز و اچآیوی پیش آورد (و انسان را بر آن داشت تا‬ ‫ِ‬ ‫و‬ ‫مردن‬ ‫فمینیسم‬
‫ِ‬ ‫تاثیرات‬
‫ِ‬ ‫و‬
 ‫‪15‬‬

‫مواد اینترنتی دربارهی‬ ‫دانش بهتری از رفتارهای جنسی انسان داشته باشد)‪ ،‬اکنون دریایی از مقاالت و جزوهها و کتابها و ِ‬ ‫ِ‬
‫همهی جنبههای تاریخ جنسی به وجود آمده است‪.‬‬
‫ِ‬
‫پژوهش جنسی ما را «از نظر اخالقی مشکوک» میسازد‪ .‬اما تاریخ‬ ‫ِ‬ ‫د‪،‬‬‫کر‬ ‫اشاره‬ ‫بار‬ ‫یک‬ ‫)‬‫شناس‬ ‫جامعه‬ ‫(‬ ‫پالمر‬ ‫همانطور که کن‬
‫ِ‬
‫نشریات‬
‫ِ‬ ‫ای باالیی برخوردار است و‬
‫اعتبار حرفه ِ‬
‫ِ‬ ‫سکسوآلیته دارد حوزهی توجهبرانگیزی از مطالعه و پژوهش میشود که از‬
‫مخاطبان عالقمند و دوآتشهی خودش را دارد‪ .‬دیگر به نظر نمیرسد که نوشتن دربارهی سکسوآلیته‪ ،‬و بهویژه‬ ‫ِ‬ ‫تخصصی و‬
‫دربارهی تاریخ سکسوآلیته‪ ،‬امری غریب و فعالیتی حاشیهای باشد‪ .‬حتی این شناخت حاصل شده است که تاریخ سکسوآلیته‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫میتواند اطالعاتی به ما بدهد که صرفا محدود به «کجاها» و «چهطورها» و «چراها»ی امر اروتیک نمیشود و فراتر از آنها‬
‫زمان اکنون] دارد‪،‬‬
‫اکنون ما‪ ،‬با همهی پیچیدگیها و سردرگمیها و گیجکنندگیهایی که [ ِ‬ ‫ِ‬ ‫زمان‬
‫میرود‪ :‬میتواند دربارهی ِ‬
‫روشنگری کند‪.‬‬
‫با وجود این هنوز هم با یک معما روبهرو هستیم‪ ،‬معمایی که دقیقا همان ابژهی مطالعهی ماست‪ .‬میتوانم فعالیتهایی را‬
‫فهرست کنم (همانطور که در باال کردم) که ما نوعا آنها را مربوط به امر جنسی به شمار میآوریم‪ :‬اما چه چیزی آنها را به هم‬
‫متصل میسازد؟ آن مولفهی جادویی چیست که چیزهایی را جنسی تعریف میکند و چیزهایی را نه؟ پاسخی سرراست به این‬
‫روابط مردان‪/‬زنان و مردان‪/‬مردان و زنان‪/‬زنان است‪ .‬یکی از‬ ‫ِ‬ ‫پرسشها وجود ندارد‪ .‬اما ُپرواضح است که عالقه و مسئلهی ما‪،‬‬
‫تولیدمثل زیستشناختی و اجتماعی است‪ .‬هیچ کدام از تاریخدانهای سکسوآلیته جرات‬ ‫ِ‬ ‫تعامل انسانی‪ ،‬رویهی‬
‫ِ‬ ‫شکلهای ویژهی‬
‫نکردهاید این مسئله را نادیده بگیرند‪ .‬اما تاریخ تولیدمثل‪ ،‬تاریخ سکس نیست‪ .‬همانطور که آلفرد کینزی گفته است‪:‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬

‫«زیستشناسها و روانشناسهایی که این آموزه را پذیرفتهاند که تنها کارکرد طبیعی ْ‬

‫سکس تولید مثل‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫فعالیت جنسی را نادیده گرفتهاند‪ .‬آنها پنداشتهاند واکنشهای‬
‫ِ‬ ‫غیربازتولیدی‬
‫ِ‬ ‫بخش‬
‫است‪ِ ،‬‬
‫فعالیت جنسی‬ ‫دیگر‬
‫انواع ِ‬
‫غریزی» حیوان است‪ ،‬و اینکه ِ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫تجهیزات ذاتی و «‬
‫ِ‬ ‫دگرجنسگرایانه بخشی از‬
‫«انحرافی» است از «غریزههای هنجاری»‪ .‬چنین تفسیرهایی‪ ،‬نامعقول هستند‪( ».‬کینزی و همکاران‪.‬‬
‫‪)۴۴۲ :۲۳۵۹‬‬

‫بیش ِتر تعاملهای اروتیک‪ ،‬حتی بین کسانی که ما بهراحتی «دگرجنسگرا» مینامیمشان‪ ،‬منجر به تولیدمثل نمیشود‪ .‬و‬
‫ِ‬
‫سکس غیردگرجنسگرایانه بین زنان و بین مردان نیز وجود دارد‪ .‬در برخی از این الگوها[ی رابطهی‬ ‫ِ‬ ‫شکلهای بسیار زیادی از‬
‫جنسی] بهنوعی دخول صورت میگیرد‪ .‬و در دیگر الگوها‪ ،‬نه‪ .‬بیش ِتر شکلهای رابطهی جنسی‪ ،‬به ارگاسم ختم میشود‪ .‬اما‬
‫مختلف تراجنسیتی) ممکن است یا فقط‬ ‫ِ‬ ‫برخی فعالیتهای جنسی که آشکارا «مربوط به جنس» هستند (برای مثال شکلهای‬
‫منجر به «خالصی جنسی» شود و یا اصال نشود‪ .‬حتی به نظر میرسد صمیمیت هم برای جنسی دانستن یا ندانستن یک فعالیت‪،‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫فرد‬
‫ِ‬ ‫مورد‬ ‫در‬ ‫معیار کافیای نباشد‪ .‬برخی فعالیتهایی که ما کامال جنسی میدانیمشان (مثل جلقزدن)‪ ،‬دستکم در ظاهر شاید‬ ‫ِ‬
‫دیگری صادق نباشد‪ .‬برخی از جنبههای صمیمیت‪ ،‬هیچ ربطی به سکس ندارند؛ و برخی از جنبههای سکس هم صمیمی‬
‫صمیمیت تنانه در‬
‫ِ‬ ‫سکس مجازی»‪ ،‬که بین میلیونها شبکهی ارتباطی و بهطور ناشناس رد و بدل میشود‪،‬‬ ‫عصر « ِ‬ ‫نیستند‪ .‬در ِ‬
‫تمایزات بین مرد و زن‪ ،‬بین‬
‫ِ‬ ‫خطر حذفشدن است؛ و در تعاملهای میلیونها آدم در فضای مجازی ممکن است‬ ‫معرض ِ‬
‫ِ‬
‫دگرجنسگرا و همجنسگرا‪ ،‬بین بزرگسال و کودک‪ ،‬بین زیبا و زشت و کریه‪ ،‬بهراحتی از بین برود‪.‬‬
‫زیستشناسهای اجتماعی یا روانشناسهای تحولی مدرن که میخواهند تمام نمودهای زندگی اجتماعی را با ارجاع به «انرژی‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫دشت افریقایی و در میلیونها سال پیش توضیح دهند‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫در‬ ‫ما‬ ‫کهن‬ ‫اجداد‬
‫ِ‬ ‫گیری‬
‫بیانتهای ژنهای خودخواه» یا بازیهای جفت ِ‬
‫ِ‬
‫شاید در همهی این فعالیتها همان منطق زیستشناختی را پیدا کنند‪ .‬به عقیدهی من‪ ،‬بقیهی ما [سکسپژوهان] احتماال کمی‬
‫ِ‬
‫دیرباورتر هستیم‪ .‬ما چیزی بیشتر از «ماشینها یا روباتهای بقا که کورکورانه برنامهریزی شدهاند تا از مولکول حفاظت کنند»‬
‫هستیم که ریچارد داوکینز بهخطا توصیف میکند‪.‬‬
‫تاریخ سکسوآلیته‪ ،‬تاریخ چیست؟ پاسخ بسیار ناامیدکنندهی من این خواهد بود که تاریخ سکسوآلیته تاریخی است بدون سوژهی‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫دقیق؛ یا همانطور که روبرت پدگاگ گفته است‪ ،‬تاریخ سوژهای است که پیوسته شناور و سیال بوده است‪ .‬این تاریخ اغلب تاریخ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
 ‫‪16‬‬

‫قبال اینکه چهطور باید زندگی کرد و چهطور باید از بدن لذت برد یا بدن را تکذیب کرد‪ ،‬و‬ ‫متغیر ما بوده است در ِ‬ ‫ِ‬ ‫دغدغههای‬
‫قبال گذشته‪.‬‬ ‫همینطور در ِ‬
‫البته ما نخستین نسلی نیستیم که دربارهی گذشتهی سکسوآلیته اندیشهورزی میکند‪ ،‬و حتی نخستین نسلی هم نیستیم که‬
‫فهمیدن گذشته‪ ،‬برای کسانی که دربارهی معنا و داللتهای زندگی‬ ‫ِ‬ ‫چنین بیپرده و فاش داریم از این دغدغه پیروی میکنیم‪.‬‬
‫ِ‬
‫اروتیک اندیشهورزی میکنند‪ ،‬همیشه یکی از مولفههای مهم به شمار میرفته است‪ .‬روزالیند کوارد‪ ،‬در کتاب «نمونههای‬
‫َ‬
‫شکال جنسی معاصر (در نیمهی دوم سدهی نوزدهم) را توصیف میکند‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫ماهیت خانواده و ا‬ ‫ِ‬ ‫بحث پیچیده و داغ‬ ‫پدرساالر»‪ِ ،‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫علم اجتماعی‪ ،‬سکسوآلیته را مح ِل ممتازی برای اندیشهورزی دربارهی خاستگاههای جامعهی انسانی به شمار‬ ‫پیشگامان ِ‬‫ِ‬
‫متنوع زندگی جنسی زاده شد‪ .‬آیا خانوادهی مدرن‬ ‫الگوهای‬ ‫رشد‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫تحول‬ ‫ی‬ ‫درباره‬ ‫متناقضی‬ ‫های‬ ‫تئوری‬ ‫نگاه‪،‬‬ ‫این‬ ‫از‬ ‫‪.‬‬ ‫میبردند‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫وضعیت‬
‫ِ‬ ‫پیشینیان ما در‬
‫ِ‬ ‫شکل تکاملیافتهی قبیلهی نخستی است‪ ،‬یا از ابتدای تاریخ و «بهطور طبیعی» وجود داشته؟ آیا‬ ‫ِ‬
‫شکست‬
‫ِ‬ ‫«‬ ‫از‬ ‫پیش‬ ‫آیا‬ ‫بود؟‬ ‫شناختی‬ ‫زیست‬ ‫ضرورت‬
‫ِ‬ ‫یک‬ ‫و‬ ‫واقعیت‬ ‫یک‬ ‫همسری‬ ‫تک‬ ‫که‬ ‫این‬ ‫یا‬ ‫کردند‪،‬‬ ‫می‬ ‫زندگی‬ ‫جنسی‬ ‫قیدی‬
‫بی ِ‬
‫فرهنگ‬
‫ِ‬ ‫جنس زنانه» ما در بهشتی از مساواتخواهی جنسی زندگی میکردیم‪ ،‬یا سلطهی پدرساالری از آغاز در‬ ‫جهانی ِ‬ ‫تاریخی و‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫نابرابری جنسی‪ ،‬و اخالقی با استاندهی‬ ‫ِ‬ ‫ما وجود داشته؟ چنین بحثهایی نهتنها دربارهی شکلهای اجتماعی موجود (ازدواج‪،‬‬
‫ِ‬
‫دولبه)‪ ،‬بل دربارهی فرهنگهای «نخستی» و دیگری که معاصر با جامعهی غرب و در دیگر بخشهای (اغلب استعمارشدهی)‬
‫مردم بومی (که ظاهرا در رتبههای پایین پیشرفت‬ ‫ِ‬ ‫جهان هستند نیز سوگیری دارند‪ .‬آیا ما میتوانیم در آیینها و رفتارهای‬
‫ِ‬
‫تنوع فرهنگها خبر میدهند؟‬ ‫مردم بومی از ِ‬ ‫تحول خودمان پیدا کنیم؟ یا آیا این ِ‬ ‫ِ‬ ‫ماندهاند)‪ ،‬سرنخهایی دربارهی تاریخ‬
‫ِ‬
‫مشروعیت نظریهها و‬ ‫ِ‬ ‫از‬ ‫بزرگی‬ ‫بخش‬ ‫ِ‬ ‫چون‬ ‫‪.‬‬‫ایم‬ ‫نشده‬ ‫خالص‬ ‫کامل‬ ‫طور‬ ‫به‬ ‫ه‬ ‫گرایان‬‫تحول‬ ‫مشاجرات‬
‫ِ‬ ‫تاثیرات این‬
‫ِ‬ ‫ما هنوز هم از‬
‫شرایط نخستی نژادهای دیگر شکل گرفته بود؛ جایگاهی که‬ ‫ِ‬ ‫کنشهای نژادپرستانه و قوممحورانهی سدهی بیستم با ارجاع به‬
‫ِ‬
‫پدر زیستشناسی تحولی مشخص کرده و بیشک این کار را غیرارادی انجام داده بود‪ .‬چارلز داروین‪ ،‬در‬ ‫خود ِ‬ ‫مقدسبودناش را ِ‬
‫ِ‬
‫رگ انسانهای بومیای که او در سفرهای‬ ‫مخلوقات نخستیتر هنوز در ِ‬ ‫ِ‬ ‫خون‬
‫خطوط کتاب «تبار انسان» (‪ )۲۲۷۲‬میگوید ِ‬ ‫ِ‬ ‫آخرین‬
‫جوامع غیرصنعتی را میستودند‪ ،‬به این باور‬ ‫ِ‬ ‫آزادی جنسی‬ ‫ِ‬ ‫تحقیقاتیاش مالقات کرده جریان دارد‪ .‬حتی آنهایی که فضیلتهای‬
‫ِ‬
‫آور‬
‫رسوم خفقان ِ‬ ‫ِ‬ ‫افراد این جوامع [غیرصنعتی] بهنوعی «به طبیعت نزدیکتر» و «خودانگیخته»تر و از آداب و‬ ‫داشتند که ِ‬
‫ماندگاری‬
‫ِ‬ ‫مباحثات فمینیستی دههی ‪ ۲۳۷۴‬و ‪ ۲۳۲۴‬دربارهی‬ ‫ِ‬ ‫جامعهی پیچیدهی مدرن رها هستند‪ .‬به همین نحو‪ ،‬بسیاری از‬
‫ِ‬
‫سلطهی مردانه و پدرساالرانه‪ ،‬زمینی را از نو شخم زد که یک سدهی پیش بهشدت رویاش کار شده بود‪ .‬اما از دههی ‪ ۲۳۱۴‬به‬
‫جدید انسانشناختی داد؛ رویکردی که پرسشهای‬ ‫ِ‬ ‫رویکرد‬
‫ِ‬ ‫فرهنگ انسان جایاش را به‬ ‫ِ‬ ‫تحول‬
‫ِ‬ ‫بعد‪ ،‬پرسشهای قدیمی دربارهی‬
‫متفاوتی دربارهی سکسوآلیته میپرسید‪.‬‬
‫در ابتدا نویسندگانی چون برونیسالف مالینوفسکی و مارگریت رید این رویکرد را مطرح ساختند‪ .‬آنها این را خطرناک‬
‫وضعیت] پیشاتاریخی خودمان را بفهمیم‪ .‬در نتیجه‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫جوامع [ابتدایی] موجود‪[ ،‬‬ ‫ِ‬ ‫میدانستند که سعی کنیم تا با نگاهکردن به‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫نگاه‬
‫اقدامی نوین به کار گرفته شد و سعی شد تا هر جامعهی خاصی را با توجه به خودش فهمید‪ .‬این رویکردموجب یکنوع ِ‬
‫متفاوت جنسی نسبت به استاندههای‬ ‫ِ‬ ‫تمام غریببودگیای که نظامهای‬ ‫جنسی دیگران شد‪ ،‬و با ِ‬ ‫آداب‬
‫نسبیگرای فرهنگی به ِ‬
‫ِ‬
‫رویکرد جدید شدیدا‬ ‫ِ‬ ‫متفاوت جنسی گردید‪ .‬این‬ ‫ِ‬ ‫جوامع صنعتی سدهی بیستمی داشتند‪ ،‬سعی در رسمیتدادن به این نظامهای‬ ‫ِ‬
‫تمام نارضایتیهایاش) در یک زمینه (‪ )context‬قرار گیرد‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫با‬ ‫(‬ ‫غرب‬ ‫فرهنگ‬
‫ِ‬ ‫تا‬ ‫کرد‬ ‫کمک‬
‫جوامع‬
‫ِ‬ ‫درون‬
‫ِ‬ ‫که‬ ‫ای‬ ‫جنسی‬ ‫های‬ ‫فرهنگ‬ ‫و‬ ‫الگوها‬ ‫جهان‪،‬‬ ‫سراسر‬
‫ِ‬ ‫در‬ ‫جنسی‬ ‫الگوهای‬ ‫تنوع‬ ‫بازشناسی‬ ‫افزون بر آن‪ ،‬این رویکرد با‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫فهم همدالنهتری‬ ‫ایجاد ِ‬‫ِ‬ ‫سهم بهسزایی در‬ ‫متمایز جنسی دانست و از این طرق ِ‬ ‫غربی حضور داشتند را تقاطعی از فرهنگهای‬
‫ِ‬
‫نسبت به این الگوها و فرهنگها ایفا کرد‪ .‬انسانشناسی اجتماعی کمک کرد تا استاندهای انتقادی طرح شود تا بهوسیلهی آن‬
‫ِ‬
‫تصویر عاشقانه (و البته‬ ‫ِ‬ ‫امر‪،‬‬ ‫این‬ ‫ی‬ ‫نمونه‬ ‫ترین‬ ‫نامی‬ ‫‪.‬‬‫کرد‬ ‫اوت‬ ‫قض‬ ‫ماهیت تاریخی هنجارها و ارزشهای خودمان را‬ ‫ِ‬ ‫بتوان‬
‫ِ‬
‫نقدشده)ای است که مارگاریت مید از «بلوغ» در جزیرهی ساموآ به دست میدهد که در دههی ‪ ۲۳۹۴‬بسیار تاثیرگذار بود؛ چون‬
‫فرهنگ (سرکوبکنندهی) امریکایی در برخورد با مسئلهی نوجوانی‪ ،‬نه مطلوب است و نه گریزناپذیر و نه‬ ‫ِ‬ ‫نشان میداد که‬
‫ضروری‪.‬‬
 ‫‪17‬‬

‫کارکرد همهی کنشهای جنسی را واکنشهایی دانست‬ ‫ِ‬ ‫با این همه اما هنوز مشکالتی وجود داشت‪ .‬از یک سو‪ ،‬خطر این بود که‬
‫فهمیدن قوانین جامعه باید فهمی علمی از قوانین طبیعت‬ ‫ِ‬ ‫که کامال منطبق با ادعاهای جامعه هستند‪ .‬از دید مالینوفسکی‪ ،‬برای‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫فهم «انسان و بنیادهای‬ ‫داشت؛ او از کارهای هاوالک الیس (سکسشناس) ستایش میکند و فروید را بهخاطر کمکهای وی در ِ‬
‫طبیعت‬
‫ِ‬ ‫جهانشمول» گرامی میدارد‪ .‬مالینوفسکی‪ ،‬فرهنگها را مکانیسمهای حساسی میدانست که برای ارضای [نیازهای]‬
‫جایگاه «امر طبیعی» به پرسش گرفته نشد و تاییدی دوباره خورد‪ ،‬اما [«امر‬ ‫ِ‬ ‫اساسی انسان طراحی شدهاند؛ در این فرآیند‪،‬‬
‫ِ‬
‫محصول تکامل به شمار نمیرفت و بیشتر به نیازهای اساسی و غریزی اشاره داشت‪ .‬از سوی دیگر‪ ،‬با اینکه راث‬ ‫ِ‬ ‫دیگر‬ ‫]‬‫»‬ ‫طبیعی‬
‫پذیری نامحدود» نیازهای بشر را تایید کرده بودند‪ ،‬اما [این نگاه] منجر به‬ ‫ِ‬ ‫انعطاف‬ ‫«‬ ‫شان‬‫پیروان‬ ‫و‬ ‫مید‬ ‫بندیکت و مارگاریت‬
‫برداشت تاریخی از الگوهای جنسی نشده بود؛ بل فقط یک سری گزارشهای انسانشناختی و توصیفیای بودند که مشخصاتی‬ ‫ِ‬
‫مردمان دیگر به خواننده ارائه میکردند‪ ،‬و نه درکی از اینکه چرا و چهطور این الگوها‬ ‫ِ‬ ‫جنسی‬ ‫زیست‬
‫ِ‬ ‫از‬ ‫کننده‬ ‫خیره‬ ‫و‬ ‫آور‬ ‫شگفت‬
‫ِ‬
‫غیاب نظریهای که بتواند ساختارهای تعیینکننده یا رویههای تاریخی را توضیح دهد‪ ،‬پیشفرضهای‬ ‫ِ‬ ‫شکل گرفتهاند‪ .‬در‬
‫ذاتگرایانه دوباره پنهانی خودشان را اظهار کردند‪.‬‬
‫گریزناپذیربودن مقولهها و پیشفرضهای جنسیای‬ ‫ِ‬ ‫اقداماتی که در دورهی معاصر شکل گرفتهاند‪ ،‬تمایل دارند تا طبیعتمندی و‬
‫ایجاد رویکردی تاریخی به سکسوآلیته است‪ .‬گاگنون و‬ ‫ِ‬ ‫که ما به ارث بردهایم را به پرسش بگیرند؛ این تمایل‪ ،‬خاستگاهی برای‬
‫شناس اجتماعی) گفتهاند که در گذشته و در دورهای نامشخص‪ ،‬نیازی به وجود آمد تا اهمیتی‬ ‫سایمون (جامعهشناس و روان ِ‬
‫نابودی فرهنگی‪ .‬میشل فوکو (فیلسوف فرانسوی) حتی‬ ‫ِ‬ ‫تهدید‬
‫ِ‬ ‫برای سکسوآلیته ابداع شود؛ شاید بهخاطر کمبودن جمعیت و‬
‫فراتر از این رفته و سعی کرد تا خود مقولهی «سکسوآلیته» را بپژوهد‪ .‬وی در عبارتی (که اکنون مشهور گشته) مینویسد‪:‬‬
‫«سکسوآلیته را نباید یکنوع دادهی طبیعی دانست که قدرت سعی دارد تا آن را در اختیار بگیرد‪ ،‬یا‬
‫حوزهای نامکشوف که دانش سعی دارد تا بهتدریج آن را کشف کند‪ .‬سکسوآلیته همان نامی است که‬
‫میشود به یک برساختهی تاریخی اطالق کرد‪( ».‬فوکو‪.)۲۳۷۳ ،‬‬
‫البته فوکو از واژهی «برساختهی تاریخی» استفاده نکرد‪ ،‬بل از ‪ dispositif‬استفاده کرده که بهمعنای «سامانه» [دستگاه یا‬
‫حرکت‬
‫ِ‬ ‫آرایش نیروها] است‪ .‬با این همه‪ ،‬آثار فوکو سهمی اساسی در بحثهای معاصر دربارهی تاریخ سکسوآلیته دارد‪ ،‬چون‬ ‫ِ‬
‫خالقانهای که در جامعهشناسی و انسانشناسی و تاریخ اجتماعی در به چالش گرفتن پیشفرضها دربارهی امر جنسی شروع‬
‫ِ‬
‫شده بود را شتاب و شدت بخشید‪ .‬آثار او کمک کرد تا پرسشهایی که پیشتر مطرح شده بودند مرکزیت پیدا کنند‪ .‬به‬
‫گیری باورها و رفتارهای جنسی هستند‪ ،‬پرسشی افزود شد که به تاریخ خود ایدهی‬ ‫علت شکل ِ‬ ‫پرسشهایی که دربارهی ِ‬
‫ِ‬
‫سکسوآلیته میپردازد‪ .‬از دید فوکو‪ ،‬سکسوآلیته رابطهی مولفهها و گفتمانهاست‪ ،‬مجموعهای از کنشها و فعالیتهای‬
‫معنابخش‪ ،‬دستگاهی اجتماعی که از تاریخ برخوردار است؛ که ریشههای عمیقی در گذشتهی پیشامسیحی و مسیحی دارد اما‬
‫تنها در دنیای مدرن بود که به وحدتی مفهومی و مدرن دست یافت‪.‬‬
‫معرض تحلیل و ارزیابی انتقادی قرار‬ ‫ِ‬ ‫مهمترین نتیجهی این رویکرد تاریخی به سکسوآلیته آن است که تمامی این حوزه را در‬
‫پرسش بسیار مهم‬ ‫ِ‬ ‫میدهد‪ .‬حاال ممکن شده است تا سکسوآلیته را در ارتباط با دیگر پدیدههای اجتماعی دید‪ .‬بنابراین سه نوع‬
‫مطرح میشود‪ :‬نخست اینکه سکسوآلیته چهطور شکل گرفته‪ ،‬چهطور با ساختارهای اقتصادی و اجتماعی و سیاسی گره خورده‬
‫عبارت کلی‪ :‬چهطور از نظر اجتماعی و تاریخی برساخته شده است؟ دوم اینکه حوزهی سکسوآلیته چهطور و چرا‬ ‫ِ‬ ‫است‪ ،‬یا به‬
‫فرهنگ غربی یافته است؟ ؛ چرا فکر میکنیم سکسوآلیته اینقدر مهم است؟‬ ‫ِ‬ ‫قدرت سازماندهنده و فحوای نمادینی در‬ ‫ِ‬ ‫چنین‬
‫سوم اینکه رابطهی بین سکس و قدرت چیست؛ [در این رابطه] چه نقشی را باید به تقسیمبندیهای طبقاتی و الگوهای سلطهی‬
‫مردانه و نژادپرستی اختصاص دهیم؟ به دنبال این پرسشها‪ ،‬پرسشی دیگر مطرح میشود‪ :‬اگر سکسوآلیته برساختهای است که‬
‫عاملیت انسانی آن را ایجاد کرده‪ ،‬تا چهاندازهای میتواند تغییر کند؟ این پرسشی است که من میخواهم در فصلهای بعدی به‬ ‫ِ‬
‫پرسش اول را اما در همین فصل بررسی خواهم کرد‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫سه‬ ‫‪.‬‬ ‫بپردازم‬ ‫آن‬

‫«ساختار اجتماعی» سکسوالیته‬

 ‫‪18‬‬

‫پرکاربرد «ساختار اجتماعی سکسوالیته» طنین خشن و مکانیکیای دارد‪ .‬اما در اصل بیان یک دغدغهی کامال مشخص‬ ‫ِ‬ ‫اصطالح‬
‫ِ‬
‫و سرراستی است‪« :‬شیوههای بغرنج و چندگانهای که جامعه به کار میبندد تا عواطف و تمایلها و روابط ما را شکل دهد»‪ .‬این‬
‫اصطالح اساسا به شیوههای شکلگیری سکسوالیتهها در یک تاریخ پیچیده میپردازد‪ ،‬و الگوهای جنسی را در طول تاریخ‬
‫ِ‬
‫سازمان تاریخی و اجتماعی امر‬
‫ِ‬ ‫به‬ ‫سکسوالیته‪،‬‬ ‫اجتماعی‬ ‫ساختار‬
‫ِ‬ ‫ردگیری میکند تا بفهمد این الگوها چگونه تغییر کردهاند‪.‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫اروتیک میپردازد‪.‬‬
‫بیشتر نویسندگان دربارهی گذشتهی جنسی ما میپنداشتند که سکس یک انرژی طبیعی و مقاومتناپذیر است که بهندرت تحت‬
‫ِ‬
‫نحیف تمدن درمیآید‪ .‬از دید مالینوفسکی‪:‬‬
‫ِ‬ ‫کنترل پوستهی‬
‫ِ‬

‫حسادت مردانه‪ ،‬حیای جنسی‪ ،‬فروتنی زنانه‪،‬‬

‫ِ‬ ‫سکس‪ ،‬قدرتمندترین غریزه است… شکی نیست که‬
‫ِ‬
‫مکانیسم] جفتیابی‪ ،‬همهی این نیروها و شرایط باعث میشوند که حتی در‬
‫ِ‬ ‫کشش جنسی و [‬
‫ِ‬ ‫مکانیسم‬
‫ِ‬
‫نخستیترین جمعهای انسانی نیز ابزار قدرتمندی برای تنظیم و سرکوب و جهتدهی این غریزه وجود‬
‫ِ‬
‫داشته باشد‪( .‬مالینوفسکی ‪.)٩١۱٣‬‬

‫همانطور که مالینوفسکی در مقالهی دیگری میآورد‪« :‬سکس واقعا خطرناک است»‪ ،‬سرچشمهی بیشتر مشکالت و رنجههای‬
‫بشر از زمان آدم و حوا به این سو بوده است‪( .‬مالینوفسکی ‪.)٩١۱٣‬‬
‫دیدگاه ریچارد فون کرافت‪-‬ایبینگ (پیشگام در عرصهی سکسشناسی در پایان سدهی نوزدهم)‬ ‫ِ‬ ‫پژواک‬
‫ِ‬ ‫در این نوشتهها میتوان‬
‫دربارهی سکس را دید که آن را غریزهی تماما قدرتمندی میداند که علیه ادعاهای اخالق و باور و محدودیتهای اجتماعی‬
‫خواستار شکوفایی و تحقق خودش است‪ .‬اما تاریخدانهای راستکیشتر (ارتدوکستر) نیز به همین زبان سخن گفتهاند‪ .‬برای‬
‫ِ‬
‫گاه فرویدی)‬ ‫ِ‬ ‫ناخودآ‬ ‫انرژی‬ ‫یا‬ ‫(‬ ‫)‬‫‪id‬‬‫(‬ ‫»‬ ‫نهاد‬ ‫«‬ ‫که‬ ‫کند‬ ‫می‬ ‫رد‬ ‫را‬ ‫ایده‬ ‫این‬ ‫»‬ ‫ازدواج‬ ‫و‬ ‫سکس‪،‬‬ ‫خانواده‪،‬‬ ‫«‬ ‫نمونه‪ ،‬الرنس استون در‬
‫استرس‬
‫ِ‬ ‫قدرتمندترین و نامتغیرترین رانههاست‪ .‬وی میگوید تغییراتی که در پروتئین‪ ،‬در رژیم غذایی‪ ،‬در تقالهای جسمانی‪ ،‬و در‬
‫ِ‬
‫نظام درونیشدهی ارزشها‬ ‫ِ‬ ‫(‬ ‫)‬‫‪super-ego‬‬ ‫(‬ ‫»‬ ‫خود‬ ‫‪-‬‬ ‫فرا‬ ‫«‬ ‫از‬ ‫او‬ ‫وقتی‬ ‫اما‬ ‫‪.‬‬‫د‬ ‫دارن‬ ‫تاثیر‬ ‫سکس‬ ‫سازمان‬
‫ِ‬ ‫در‬ ‫روانی روی میدهد همگی‬
‫تصویر سنتی و‬ ‫ِ‬ ‫در ما) مینویسد‪ ،‬آن را گاهی سرکوبکننده و گاهی آزادکنندهی رانهی جنسی میداند‪ ،‬که [او با این کارش] دارد‬
‫کهن سکسوالیته را بازتولید میکند؛ انباشتی از انرژی که یا باید محدود شود و یا رها‪.‬‬
‫ِ‬
‫ماتریس فرهنگی است و باید از‬ ‫ِ‬ ‫علیه‬ ‫که‬ ‫کند‬ ‫می‬ ‫عرضه‬ ‫ای‬ ‫اساسی‬ ‫»‬ ‫شناختی‬ ‫زیست‬ ‫حکم‬ ‫«‬ ‫سکس‪،‬‬ ‫که‬ ‫پندارند‬ ‫می‬ ‫رویکردها‬ ‫این‬
‫ماتریس فرهنگی] نیز محدود گردد‪ .‬منظورم از یک رویکرد ذاتگرایانه به سکسوالیته‪ ،‬این است‪ .‬این رویکرد‪ ،‬شکلها و‬ ‫ِ‬ ‫سوی آن [‬
‫ُ‬
‫فرمهای گوناگون و بسیاری به خود میگیرد‪ .‬نظریهپردازان رهاییبخش نظیر ویلهلم رایش و هربرت مارکوزه تمایل داشتند تا‬
‫شناسان اجتماعی یا روانشناسان تحولی از‬ ‫ِ‬ ‫تمدن فاسد سرکوب شده است‪ .‬زیست‬ ‫ِ‬ ‫سکس را نیروی سودمندی بدانند که از سوی‬
‫جهان‬
‫ِ‬ ‫مواد بنیادین ژنتیکی میدیدند‪ .‬آنها همگی از‬ ‫سوی دیگر‪ ،‬همهی شکلهای اجتماعی را بهطور نامشخصی تجلیهای ِ‬
‫ِ‬
‫فهمیدن امر اجتماعی از آنها سود بجوییم‪ .‬من‪ ،‬علیه همهی‬ ‫ِ‬ ‫مواد خامی را فراهم کرده تا برای‬ ‫طبیعت حرف میزنند‪ ،‬جهانی که ِ‬
‫این بحثها‪ ،‬میخواهم تاکید کنم که سکسوالیته از سوی نیروهای اجتماعی شکل گرفته است‪ .‬سکسوالیته‪ ،‬نه طبیعیترین‬
‫مولفه در زندگی اجتماعی است و نه مقاومترین مولفه در برابر قالببندی فرهنگی؛ احتماال سکسوالیته یکی از پذیراترین و‬
‫َ‬
‫سازمان‬
‫ِ‬ ‫ُمست ِعدترین چیز برای سازمانگرفتن است‪ .‬حتی میتوانم بگویم سکسوالیته فقط بهواسطهی شکلهای اجتماعی و‬
‫اروتیک بدن را شکل میدهند و قالب میزنند‪ ،‬از‬ ‫ِ‬ ‫اجتماعیاش است که وجود دارد‪ .‬افزون بر آن‪ ،‬نیروهایی که امکانهای‬
‫تاریخمندشدن سکسوالیته‪،‬‬‫ِ‬ ‫جامعهای به جامعهی دیگر متفاوت هستند‪ .‬الن راس و رینر رپ مینویسند که در مرحلههای اولیهی‬
‫شدن جنسی نیز چنین‬ ‫شدن آیینها یا پوشش یا خوراک در هر فرهنگی ویژه و خاص است‪ ،‬اجتماعی ِ‬ ‫«همانقدر که اجتماعی ِ‬
‫است»‪ .‬این عبارت اکیدا تاکید می کند که سکسوالیته به چه جایی تعلق دارد؛ به جامعه و روابط اجتماعی‪ ،‬نه به طبیعت‪.‬‬
‫اهمیت زیستشناسی را نادیده بگیرم‪ .‬فیزیولوژی و ریختشناسی بدن‪ ،‬پیششرطهایی برای سکسوالیتهی انسان‬ ‫ِ‬ ‫نمیخواهم‬
‫ِ‬
‫وجودآمدن‬
‫ِ‬ ‫فراهم میکند‪ .‬زیستشناسی هر چیزی را که ممکن باشد مشروط و محدود میسازد‪ .‬اما زیستشناسی باعث به‬
‫ژن جاودان یا «رقص کروموزومها»‬ ‫رازآمیز ‪ DNA‬یا ِ‬ ‫الگوهای زندگی جنسی نیست‪ .‬ما نمیتوانیم رفتار بشر را به عملکردهای‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
 ‫‪19‬‬

‫فروکاهیم‪ .‬ترجیح میدهم که در زیستشناسی مجموعهی ظرفیتهایی را ببینم که فقط و فقط در روابط اجتماعی است که‬
‫شکل دگرگونی میگیرند و معنا مییابند‪ .‬خودآ گاهی بشر و تاریخ بشر‪ ،‬پدیدههای بسیار پیچیدهای هستند‪ ،‬و نه صرفا بازتابهای‬ ‫ِ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫طبیعت‪.‬‬
‫موضع تئوریک‪ ،‬ریشههای بسیاری دارد‪ :‬در جامعهشناسی و انسانشناسی سکس‪ ،‬در تحوالتی که روانکاوی و تاریخ‬ ‫ِ‬ ‫این‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫فرض عمومی شکل‬ ‫حول تعدادی پیش ِ‬ ‫موضع تئوریک] ِ‬
‫ِ‬ ‫رغم این خاستگاههای مختلف‪[ ،‬این‬ ‫اجتماعی جدید به خود دیده‪ .‬اما به ِ‬
‫ِ‬
‫تاثیرات مشخصی دارد و نه انرژی‬ ‫ِ‬ ‫که‬ ‫طبیعی‬ ‫ی‬‫ا‬ ‫عرصه‬ ‫نه‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫خودگردان‬ ‫قلمرویی‬ ‫نه‬ ‫سکس‬ ‫که‪،‬‬ ‫این‬ ‫اول‬ ‫‪.‬‬‫است‬ ‫گرفته‬
‫شورشگرانهای که امر اجتماعی آن را کنترل میکند‪ .‬ما دیگر نباید «سکس» را در برابر «جامعه» بگذاریم‪ ،‬آنسان که گویی‬
‫شناخت گستردهای از تنوعهای اجتماعی شکلها و باورها و ایدئولوژیها و‬ ‫ِ‬ ‫حوزههای متمایز و متفاوتی هستند‪ .‬دوم اینکه‪،‬‬
‫ِ‬
‫هویتها و رفتار جنسی و از حضور فرهنگهای مختلف جنسی به عمل آمده است‪ .‬سکسوالیته دارای تاریخ است‪ ،‬یا اگر بخواهیم‬
‫واقعبینانهتر بگوییم؛ دارای تاریخهای بسیاری است که هر یک را باید هم با توجه به یکتابودناش و هم بهعنوان بخشی از یک‬
‫دام این ایده افتاد که‬ ‫الگوی پیچیده فهمید‪ .‬بهراستی نیز ما یک سکسوالیته نداریم؛ سکسوالیتهها داریم‪ .‬سوم اینکه‪ ،‬نباید به ِ‬
‫جریان‬
‫ِ‬ ‫فهم کاملی از تاریخ جنسی داشت‪ .‬امر جنسی را نباید‬ ‫دوتایی «فشار و رهایی» یا «سرکوب و آزادی»‪ِ ،‬‬ ‫حسب‬
‫ِ‬ ‫میتوان بر‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫بخاری دانست که باید مظروفاش کرد تا مبادا ما را نابود کند؛ و نه اینکه آن را نیروی زندگی دانست که باید رهایاش ساخت‬
‫تا تمدنمان را نجات دهیم‪ .‬در عوض‪ ،‬باید یاد بگیریم که سکسوالیتهها در جامعه و به شیوههای پیچیدهای تولید میشوند‪.‬‬
‫سکسوالیتهها محصول کنشهای متنوع اجتماعیای هستند که [این کنشها] به فعالیتهای انسان معنا میبخشند‪[ ،‬محصول]‬
‫تعریفهای اجتماعی و خودتعریفهاست‪[ ،‬محصول] مبارزات بین کسانی که قدرت تعریفکردن و تنظیمکردن دارند و کسانی که‬
‫محصول مذاکره و مبارزه و‬ ‫ِ‬ ‫[علیه این تعریفها و تنظیمها] مقاومت میکنند‪« .‬سکسوالیته» یک امر بدیهی و مفروض نیست؛‬
‫عاملیت انسان است‪.‬‬
‫ِ‬
‫همانطور که پالمر میگوید‪ ،‬هیچ چیزی جنسی نیست؛ بل [جنسی]نامیدناش آن را جنسی میسازد‪ .‬اگر اینگونه باشد‪،‬‬
‫میتوان گفت که ما تعریفهای مسلط غربی را باید با احتیاط بر فرهنگهای غیرغربی به کار ببریم‪ .‬هم فحوایی که به سکسوالیته‬
‫مختلف زندگی اروتیک میشود‪ ،‬بسیار بسیار متنوع هستند‪ .‬برخی جوامع عالقهی‬ ‫ِ‬ ‫داده شده و هم نگرشهایی که به نمودهای‬
‫ِ‬
‫کمی به فعالیت اروتیک دارند و کم و بیش برچسب «بیجنسی» (‪ )asexual‬خوردهاند‪ .‬برخی دیگر از امر اروتیک استفاده‬
‫میکنند تا دوتاییهای قاطعی را به کار اندازند‪ ،‬دوتاییهایی بین آنهایی که میتوانند داخل اجتماع مومنان قرار گیرند و آنهایی‬
‫که باید بهاجبار از این اجتماع خارج شود‪ ،‬بین آنهایی که به رستگاری باور دارند و گناهکارانی که به رستگاری باور ندارند‪ .‬ادعا‬
‫شده است که فرهنگهای اسالمی‪ ،‬با تالش در جهت ادغام امر مذهبی و امر جنسی‪ ،‬نگاهی تغزلی به سکس داشتهاند‪ .‬بوهدیبا از‬
‫کنش سکسوالیته همجنسگرایانه نباشد‬ ‫کنش سکسوالیته» در جهان اسالم مینویسد – البته مادام که این ِ‬ ‫رادیکال ِ‬
‫ِ‬ ‫«مشروعیت‬
‫خشونت تمام محکوم کرده است») یا فعالیتی نباشد که زنها بیرون از رابطهی زناشویی انجام دهند (که‬ ‫ِ‬ ‫(که اسالم آن را «با‬
‫غرب مسیحی‪ ،‬سکس را‬ ‫تحت قانون شریعت‪ ،‬حد مرگ دارد)‪ .‬نیازی به گفتن نیست که کنشهای جنسی بسیار متنوع هستند‪ِ .‬‬
‫ناگزیر این امر‪،‬‬
‫ِ‬ ‫زمین اضطراب و تضاد اخالقی میدانسته و دوتایی دیرپایی بین روح‪/‬تن و ذهن‪/‬بدن قرار داده است‪ .‬نتیجهی‬
‫ِ‬
‫ایجاد پیکرهبندی فرهنگیای است که همزمان بدن را نفی میکند اما وسواسگونه دغدغهی آن بدن را دارد‪.‬‬
‫کالن نگرشهای عمومی فرهنگی‪ ،‬هر فرهنگی برچسبهای «مناسب» یا «نامناسب»‪« ،‬اخالقی» یا‬ ‫درون شاخصهای ِ‬
‫ِ‬
‫«غیراخالقی»‪« ،‬درست» یا «منحرف» را به کنشهای مختلف منسوب میکند‪ .‬فرهنگ غربی (دستکم همانطور که سنتهای‬
‫کاتولیک رومی و پروتستانی تدویناش کردهاند) همچنان رسما دارد رفتار مناسب و شایسته را بر حسب گسترهی محدودی از‬
‫فعالیتهای پذیرفتهشده تعریف میکند‪ .‬ازدواج تکهمسری بین شرکایی که سن مساوی اما جنسیتهای متفاوتی دارند‪ ،‬هنوز‬
‫ِ‬
‫واقعیت عمومیای نیست) و بهرغم تمام تغییراتی که به خود دیده‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫پذیرفتهترین هنجار باقی مانده است (که ضرورتا امروزه‬
‫تغییرات عمدهای که در‬ ‫ِ‬ ‫فعالیت جنسی است‪ .‬همجنسگرایی‪ ،‬از سوی دیگر‪ ،‬بهرغم‬ ‫ِ‬ ‫پذیرفتهترین شاهراه برای ورود به بزرگسالی و‬
‫نگرشهای نسلهای اخیر روی داده‪ ،‬هنوز تابوی سنگینی است‪ .‬دنیس آلتمن در اوایل ‪ ٩١٩١‬گفت که شاید همجنسگراها‬
‫سبک زندگی‬ ‫ِ‬ ‫وحشت اخالقی از‬
‫ِ‬ ‫امروزه پذیرفته شده باشند اما همجنسگرایی نه؛ و وقتی بحران بهداشتی ‪ HIV/AIDS‬منجر به‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫همجنسگرایانه شد‪ ،‬این گفته حقیقت پیدا کرد‪.‬‬
 ‫‪20‬‬

‫از دههی ‪ ٩١٩١‬تا کنون خیلی چیزها تغییر کرده است‪ ،‬اما نگرشهای سنتی همجنسگرستیزانه (‪ )homophobic‬و ارزشهای‬
‫ِ‬
‫فرهنگ ما وجود دارند‪ .‬از سوی دیگر‪ ،‬فرهنگهای دیگر نیز ضروری ندیدهاند که چنین قدغنها و‬ ‫ِ‬ ‫دگرجنسگراهنجار همچنان در‬
‫جوامع‬
‫ِ‬ ‫نهیهایی را صادر کنند یا این دوتاییها را ایجاد کنند‪ .‬فورد و بیچ (دو مردمشناس) یافتهاند که فقط ‪ ٩۵‬درصد از ‪٩٩۵‬‬
‫مختلفی که مورد پژوهش قرار گرفتهاند روابط جنسی را به تکشریکی محدود کرده بودند‪ .‬آمار کینزی نشان میدهد که‬
‫کنشهای غربی در زیر این سطح متابعت و یکرنگی‪ ،‬بسیار متنوع هستند‪ :‬در نمونههای دههی ‪۵١ ،٩١۴١‬درصد از مردها و‬
‫ِ‬
‫سکس بیرون از ازدواج داشتهاند‪ .‬گیجکنندهتر حتی این بود که دوتایی دگرجنسگرا‪/‬همجنسگرا‬ ‫ِ‬ ‫‪٢۱‬درصد از زنان تا ‪ ۴١‬سالگی‬
‫(که از سدهی نوزدهم به این سو نگرشهای غربی را تعریف کرده است) جهانشمول نبوده است‪.‬‬
‫ازدواج‪ ،‬حتی پیش از مطالبهی معاصر جهت به رسمت پذیرفتن رابطهی دو شریک همجنس نیز‪ ،‬ضرورتا دگرجنسگرایانه نبوده‬
‫است‪ .‬در میان نویریها [قومی که در کرانهی رود نیل ساکنند و عمدتا در سودان جنوبی متمرکز هستند]‪ ،‬زنان مسن با زنان‬
‫شواهد بسیاری به دست آمده که حتی در اروپا و در اوایل مسیحیت‪ ،‬جفتهای مردانه – همچون‬ ‫ِ‬ ‫جوانتر «ازدواج» میکنند؛ و‬
‫مراسم ازدواج – در کلیسا تقدیس میشدند‪ .‬همجنسگرایی در سراسر جهان تابو نبوده است‪ .‬شکلهای گوناگونی از همجنسگرایی‬
‫نهادیشده وجود داشته است؛ از آیینهای بلوغ در جوامع قبیلهای مختلف و روابط تعلیماتی بین مردان بزرگسال و جوانان‬
‫(همانطور که در یونان باستان بوده) گرفته تا جفتهای ادغامی دگرجنسپوش (دو‪-‬روحه) در بین بومیان امریکا‪ ،‬و هویتهای‬
‫ِ‬
‫تراجنسیتی در بین انسانهای دیگر از برزیل گرفته تا فیلیپین‪.‬‬
‫کاتولیک رومی وفادارند) هنوز تمایل دارند تا‬
‫ِ‬ ‫مواضع رسمی کلیسای‬‫ِ‬ ‫بسیاری در غرب (که محدود به کسانی نیستند که به‬
‫ِ‬
‫هنجارهای سکس را در رابطه با یکی از نتایج ممکن تعریف کنند؛ بازتولید‪ .‬در طول سدهها غلبهی مسیحیت‪ ،‬بازتولید تنها توجیه‬
‫ِ‬
‫روابط جنسی بوده است‪ .‬فرهنگهای دیگر اما گاهی نمیتوانستند بین جماع و تولیدمثل ارتباطی برقرار سازند‪ .‬برخی از جوامع‬
‫نقش مادر را‪ .‬طبق نوشتههای مالینوفسکی‪ ،‬ساکنین جزیرهی‬ ‫نقش پدر را به رسمیت میشناسند‪ ،‬و برخی دیگر ِ‬ ‫نیز فقط ِ‬
‫آمیزش جنسی و بازتولید نمیدیدیند‪ .‬تنها پس از اینکه روح کودک به رحم وارد میشد‪ ،‬آمیزش‬ ‫ِ‬ ‫تروبریند هیچ ارتباطی بین‬
‫ِ‬
‫شخصیت بچه خواهد بود)‪.‬‬
‫ِ‬ ‫فحوایی برای آنها پیدا میکرد (که شکلدهندهی‬
‫فرهنگهای جنسی دقیقا از نظر فرهنگی ویژه و خاص هستند‪ ،‬و عوامل بسیار مختلف اجتماعی و تاریخیای آن فرهنگ جنسی‬
‫رسوم محلی جنسی رقابتگری هستند که برخیشان‬ ‫ِ‬ ‫را شکل میدهد‪ .‬فرهنگهای ملی نیز تشیکلشده از سنتها و فرهنگها و‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫غالب و مسلط هستند‪ ،‬برخی دیگر پیرو و مادون‪ ،‬و برخیشان بهآسانی با هم همزیستی دارند‪ .‬هر فرهنگی مشخص میکند که‬
‫«چه کسی محدودیت اعمال کند» و «چگونه محدودیت اعمال شود»‪« .‬چه کسی محدودیت اعمال کند» با جنسیت و گونه و‬
‫سن و خویشاوندان و نژاد و کاست یا طبقهی جفت سر و کار دارد و دایرهی انتخاب جفت را محدود میسازند‪« .‬چگونه‬
‫درگیری‬
‫ِ‬ ‫حالت‬
‫ِ‬ ‫محدودیت اعمال شود» با اندامهایی که ازشان استفاده میکنیم‪ ،‬با مدخلهایی که در آنها وارد میکنیم‪ ،‬با‬
‫آمیزش جنسی سر و کار دارد‪ :‬چه چیزی را لمس کنیم‪ ،‬چه وقت لمس کنیم‪ ،‬چند بار لمس کنیم‪ ،‬و از این موارد‪ .‬این‬ ‫ِ‬ ‫جنسی و‬
‫تنظیمات‪ ،‬شکلهای بسیاری میگیرند‪ :‬رسمی و غیررسمی‪ ،‬قانونی و فراقانونی‪ .‬آنها را بهطور تمایزنیافته و تفکیکنشده بر‬
‫مقررات متفاوتی برای زنان و مردان وجود دارد‪ ،‬که این مقررات بهگونهای‬ ‫ِ‬ ‫همهی جامعه به کار نمیبندند‪ .‬برای مثال‪ ،‬معموال‬
‫شکل گرفتهاند که سکسوالیتهی زنان را تابعی از سکسوالیتهی مردان قرار دادهاند‪ .‬اقلیتهای جنسی و اروتیک نیز تمایل دارند‬
‫مقررات متفاوتی برای بزرگساالن و کودکان وجود دارد‪ .‬این مقررات اغلب در شکل‬ ‫ِ‬ ‫تا هنجارها و ارزشهای خود را ایجاد کنند‪.‬‬
‫هنجارهای انتزاعی‪ ،‬پذیرفتنیتر هستند تا در قالب دستورالعملها‪ .‬این مقررات‪ ،‬جوازها و ممنوعیتها و محدودیتها و‬
‫امکانهایی را فراهم میکنند که زندگی اروتیک از طریق آنها برساخته میشود‪.‬‬
‫ِ‬

‫سازمان سکسوآلیته‬

‫نظام خانوادگی‪،‬‬
‫سازمان اجتماعی سکسوالیته بهنحو برجسته و ویژهای ضروری هستند‪ :‬خویشاوندی و ِ‬
‫ِ‬ ‫پنج حوزهی گسترده در‬
‫تنظیم اجتماعی‪ ،‬مداخلههای سیاسی‪ ،‬و رشد «فرهنگهای مقاومت»‪.‬‬
‫ِ‬ ‫سازمان اقتصادی و اجتماعی‪،‬‬

‫یک‪ .‬خویشاوندی و نظامهای خانوادگی‬

 ‫‪21‬‬

‫خویشاوندی و نظامهای خانوادگی‪ ،‬اساسیترین و نامتغیرترین شکل سازمان سکسوالیته اند؛ و از همه مهمتر‪ ،‬آنها مرکز «طبیعی»‬
‫ِ‬
‫تماس جنسی درون نوع خاصی از رابطه است‪ ،‬گویا‬ ‫ِ‬ ‫ممنوعیت‬
‫ِ‬ ‫سازمان و تجربهی جنسی هستند‪ .‬تابوی ازدواج با محارم‪ ،‬که‬
‫وضعیت طبیعت به جامعهی انسانی را نشان‬
‫ِ‬ ‫قانونی جهانشمول است و‪ ،‬همانطور که اغلب از آن بحث میشود‪ ،‬گذار از‬
‫میدهد‪ :‬آن را برسازندهی فرهنگ میدانند‪( .‬همچنین‪ ،‬تابوی ازدواج با محارم بنیادی برای یکی از ماندگارترین اسطورههای‬
‫مادر خود ازدواج میکند‪ ،‬و بعدها بابت تخلف از این‬ ‫جمعی است؛ یعنی اسطورهی اودیپ که پدرش را ندانسته میکشد و با ِ‬
‫پرداخت بهایی دردناک میگردد)‪ .‬شکلهای تابو اما بسیار متنوع هستند‪ .‬در سنتهای مسیحی قرون میانه‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫قانون ناچار به‬
‫ِ‬
‫افراد پایینتر از هفتمین نسب‪ ،‬ممنوع بود‪ .‬امروزه ازدواج با عموزادهها و عمهزادهها و خالهزادهها و داییزادهها عموما‬‫ازدواج با ِ‬
‫مصر فراعنه‪ ،‬ازدواج با برادر و خواهر مجاز بوده‪ ،‬و در برخی موارد نیز ازدواج پدر‪-‬دختر رایج بوده‪ ،‬به این‬‫پذیرفته شده است‪ .‬در ِ‬
‫وجود تابوی‬
‫ِ‬ ‫نسبت پادشاهی حفظ شود‪ .‬امروزه‪ ،‬ازدواج پدر‪-‬دختر در بین تابوترین فعالیتهای جنسی است‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫خلوص‬
‫ِ‬ ‫قصد که‬
‫ِ‬
‫ازدواج با محارم نشان میدهد که همهی جوامع نیاز دارند تا سکس را تنظیم کنند؛ اما نشان نمیدهد که این تنظیمکردن‬
‫چگونه انجام میشود‪ .‬حتی «روابط نسبی» (یا خونی) نیز باید از طریق صافی فرهنگ تفسیر شود‪.‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫روابط اجتماعی بین گروهها هستند و اغلب‬‫ِ‬ ‫بل‬ ‫نیستند؛‬ ‫حقیقت این است که گرههای خویشاوندی‪ ،‬پیوندهای طبیعی خونی‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ‬
‫روابطی هستند مبتنی بر نزدیکیهای سکونتی و با نزدیکیهای ژنتیکی‪ .‬مارشال سلینز (‪ )Marshall Sahlins‬میگوید‪:‬‬

‫بشری خویشاوندی همینکه همه مگر شاخهی کوچکی از پیوندهای تبارشناختی یک فرد را از‬ ‫ِ‬ ‫«مفاهیم‬
‫ِ‬
‫خویشاوند نزدیک» بیرون میگذارد‪ ،‬ممکن است از زیستشناسی فاصله بگیرند؛ و در همان‬
‫ِ‬ ‫مقولهی «‬
‫نسبت دور دارند یا کامال غریبه هستند را وارد این مقوله [خویشاوندی] میکند و‬
‫ِ‬ ‫حال‪ ،‬افرادی که‬
‫خون مشترک میداند‪ .‬در بین این غریبهها(ی ژنتیکی) ممکن است فرزندی (از نظر‬ ‫صاحب یک ِ‬‫ِ‬
‫فرهنگی) نیز پیدا شود‪( ».‬سلینز ‪)۷۵ :۲۳۷۲‬‬

‫اینکه تصمیم بگیریم چه کسی خویشاوند من باشد و اینکه تصمیم بگیریم «خانواده» را چهطور تعریف کنیم‪ ،‬آشکارا بستگی به‬
‫جوامع بسیار صنعتیشده و غربی‪ ،‬شکلهای بسیار متفاوتی از خانواده وجود‬ ‫ِ‬ ‫عوامل تاریخی دارد‪ .‬بهویژه در میان‬
‫ِ‬ ‫گسترهای از‬
‫دارد که کم و بیش در هماهنگی و همزیستی هستند؛ این شکلها را طبقه و جغرافیا و تفاوتهای مذهبی و فرهنگی و نژادی و‬
‫قومی تعیین کرده است‪ .‬امروزه بسیاری از مردم از «خانوادههای انتخابی» حرف میزنند که مبتنی بر شبکههای دوستی و‬
‫خویشاوندی انتخابی است‪« .‬خانوادههای غیردگرجنسگرا» در کنار خانوادهی سنتی وجود دارد که کم و بیش در هماهنگی به‬ ‫ِ‬
‫سر میبرند‪.‬‬
‫عوامل اقتصادی و اجتماعی‪ ،‬مذاهب‪ ،‬قوانین وراثت‪ ،‬دخالتهای دولتی جهت تنظیم ازدواج و طالق یا تصویب سیاستهای‬
‫رفاهی و مالیاتی جهت حمایت از خانواده‪ ،‬میتوانند الگوهای خانواده را شکل دهند و از نو شکل دهند‪ .‬همهی اینها احتماال‬
‫الگوهای زندگی جنسی را نیز تحت تاثیر قرار میدهند‪ :‬با باالبردن یا پایینآوردن نرخ ازدواج‪ ،‬سن ازدواج‪ ،‬میزان تولیدمثل‪،‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫قدرت نسبی مردان بر زنان‪ ،‬و‬
‫ِ‬ ‫والدینی‪،‬‬ ‫تک‬ ‫یا‬ ‫ازدواج‪،‬‬ ‫پذیرش روابط خارج از‬
‫ِ‬ ‫سکس غیرتولیدمثلی یا غیردگرجنسگرایانه‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫نگرش به‬
‫ِ‬
‫پیوند مدنی همجنسگرایانه‪ .‬همهی این عوامل بهنوبهی خود مهم هستند‪ .‬از‬ ‫ِ‬ ‫افزایش ازدواج یا‬
‫ِ‬ ‫حاال – در بسیاری از کشورها –‬
‫ِ‬
‫هویت‬
‫ِ‬ ‫آنجا که خانواده عرصهای است که اکثر مردم (قطعا در فرهنگهای غربی) در آن عرصه نیازهای فردی و جنسی و‬
‫خودشان را کسب میکنند‪ ،‬آن عوامل نیز اهمیتی دوبرابر پیدا میکنند؛ و اگر از نظر روانکاوها پیروی کنیم‪ ،‬خانواده عرصهای‬
‫است که تمایلهای ما در آن از همان سطوح اولیه سازمان پیدا میکند‪ .‬اگر الگوهای خویشاوندی و خانوادگی تغییر کنند‪،‬‬
‫ِ‬
‫نگرشها و دغدغههای مربوط به سکسوالیته نیز تغییر خواهد کرد‪.‬‬

‫دو‪ .‬سازمان اقتصادی و اجتماعی‬

 ‫‪22‬‬

‫خود خانوادهها هم باشندههایی خودگردان و طبیعی نیستند‪ .‬آنها هم توسط روابط اجتماعی گستردهتری‬ ‫همانطور که گفتم‪ِ ،‬‬
‫ِ‬
‫شکل گرفتهاند‪ .‬الگوهای خانگی نیز میتوانند تغییر کنند‪ :‬توسط نیروهای اقتصادی‪ ،‬توسط تقسیمبندیهای طبقاتی که منبعث‬
‫تراملی‬ ‫گردش‬ ‫تغییرات سریع صنعتی و اجتماعی‪ ،‬توسط‬ ‫ِ‬ ‫تغییرات اقتصادی است‪ ،‬متأثر از میزان شهریشدن و میزان‬ ‫ِ‬ ‫از‬
‫ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫مهاجرت اقتصادی‪.‬‬
‫ِ‬ ‫گردشگری جنسی و‬ ‫ِ‬ ‫(‪ )transnational‬مردم‪ ،‬تاثیر آوارهشدن و پراکندگی مردم‪ ،‬حتی با‬
‫ِ‬
‫ترتیبات جفتیابی و آمیختگی قومی و نژادی‪ ،‬نرخ‬ ‫ِ‬ ‫مهاجرت کاری به شکلهای مختلفی بر الگوهای نامزدی و‬ ‫ِ‬ ‫برای نمونه‪،‬‬
‫جمعیت روستایی در اوایل سدهی نوزدهم در‬ ‫ِ‬ ‫شدن‬
‫حرامزادگی‪ ،‬یا شیوع بیماریهای جنسی اثر گذاشته است‪ .‬پرولتاریا ِ‬
‫شدن‬
‫موجب شکسته ِ‬ ‫ِ‬ ‫جاشدن اقتصادی و صنعتی‬ ‫ِ‬ ‫افزایش حرامزادگی در این دوره بسیار موثر بود؛ چون جابه‬ ‫ِ‬ ‫انگلستان‪ ،‬در‬
‫گاه جنسی)‪ .‬شرایط کار‬ ‫انقالب خودآ ِ‬
‫ِ‬ ‫الگوهای قدیمی نامزدی شده بود (در واقع‪ ،‬این مورد یک «ناامیدی به ازدواج» بود تا یک‬
‫ِ‬
‫مدارک دههی ‪ ۲۳۱۴‬و ‪ ۲۳۹۴‬انگلستان‬ ‫ِ‬ ‫در‬ ‫توان‬ ‫می‬ ‫را‬ ‫ادعا‬ ‫این‬ ‫خوب‬
‫ِ‬ ‫ی‬ ‫نمونه‬ ‫‪.‬‬ ‫دهد‬ ‫شکل‬ ‫شدیدا‬ ‫را‬ ‫جنسی‬ ‫زیست‬
‫ِ‬ ‫نیز میتواند‬
‫خدمات خانگی ارائه میدادند‪ ،‬بیشتر تمایل‬ ‫ِ‬ ‫یافت‪ :‬زنانی که در کارخانهها کار میکردند‪ ،‬در مقایسه با زنانی که خانهدار بودند یا‬
‫میزان زیادی محدود‬ ‫ِ‬ ‫کنترل زاد و ولد آشنا شوند و بنابراین توانستند اندازهی خانوادهشان را به‬ ‫ِ‬ ‫داشتند تا از روشهای مصنوعی‬
‫سازند‪.‬‬
‫زنان‬
‫افزایش اشتغال ِ‬ ‫ِ‬ ‫روابط بین مردان و زنان پیوسته زیر تاثیر تغییراتی است که در شرایط اقتصادی و اجتماعی روی میدهد‪.‬‬
‫ازدواجکرده در نیروی کار دستمزدی از دهه ی ‪ ۲۳۵۴‬و ‪ ۲۳۱۴‬در اکثر کشورهای غربی بهناچار الگوهای زندگی خانگی را تحت‬
‫ِ‬
‫تقسیم سنتی کار در خانه نیز بهکل تغییر کند‪ .‬افزایش فرصتهای اقتصادی برای زنان‬ ‫ِ‬ ‫تاثیر قرار داد‪ ،‬گرچه بسیار طول کشید تا‬
‫ِ‬
‫خیزش زنان شاید‬ ‫ِ‬ ‫خیزش زنان» (از دههی ‪ ۲۳۱۴‬به این سو) هستند؛‬ ‫ِ‬ ‫پدیدارشدن جامعهی مصرفی‪ ،‬مولفههای مهمی در «‬ ‫ِ‬ ‫و‬
‫مهمترین دگرگونی اجتماعی سدهی بیستم باشد‪ .‬این امر نیز موجب شد تا خودگردانی جنسی زنان و نگرشهای فردگرایانه به‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫رسمیت بیشتری پیدا کنند‪ .‬بین دههی ‪ ۲۳۱۴‬و اولین دههی سدهی بیست و یکم‪ ،‬در ارزشهای جنسی‬ ‫ِ‬ ‫سکسوالیته نیز‬
‫دگرگونی عظیمی روی داد؛ در پی ضعیفشدن نهادهای سنتیای مثل خانواده و دین اقتدارگر‪ ،‬الگوهای نوینی از زندگی‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫انتخاب جنسی بودند‪.‬‬‫ِ‬ ‫صمیمانه پدیدار شد که بیش از پیش‪ ،‬مبتنی بر عاملیت و‬
‫چنین تغییراتی دیگر به سرزمینهای کانونی و صنعتیشدهی نیمکرهی شمالی محدود نیستند‪ .‬فرآیند جهانیشدن‪ ،‬مرزهای‬
‫کهنهی اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی را از بین برده است‪ .‬بسیاری از نمودهای آن دیگر در زمرهی چیزهای نو نمیگنجند‪.‬‬
‫غالب چند سدهی گذشته بوده است؛ از طریق امپریالیسم‬ ‫تحرک تودهای مردم در کشورها و ایالتها و قارهها‪ ،‬در زمرهی نیروهای ِ‬ ‫ِ‬
‫استقراری اجباری‪ .‬همهی اینها الگوهای سنتی‬ ‫ِ‬ ‫مهاجرت خودخواسته و باز‪-‬‬ ‫ِ‬ ‫مخرب جنگ‪،‬‬‫ِ‬ ‫تاثیرات‬
‫ِ‬ ‫و استعمار‪ ،‬تجارت برده‪،‬‬
‫ِ‬
‫زندگی را آشفته ساخته‪ ،‬و ارزشها و رفتارهای جنسیای را مستقر ساخته است‪ ،‬و زنان و مردان و بزرگساالن و کودکان را در‬
‫اجباری‬
‫ِ‬ ‫تفکیک‬
‫ِ‬ ‫اخالقیات جنسی داشته؛ از‬‫ِ‬ ‫کنار هم نشانده یا باخشونت آنها را از هم جدا کرده‪ ،‬و نتایج پیشبینیناپذیری بر‬
‫ِ‬
‫گیری‬
‫ِ‬ ‫همه‬ ‫تا‬ ‫گرفته‬ ‫ازدواج‬ ‫و‬ ‫نامزدی‬ ‫سنتی‬ ‫الگوهای‬ ‫تخریب‬ ‫از‬ ‫کودکان‪،‬‬ ‫تجارت بینالمللی برده و تنفروشی‬ ‫ِ‬ ‫جنسها گرفته تا‬
‫ِ‬
‫معاصر جهانی این فرآیندها را سرعت بخشیدهاند و الگوهای‬ ‫ِ‬ ‫اچآیوی‪/‬ایدز‪ .‬همهی این شواهد نشان میدهند که جریانهای‬
‫ریتم زندگی‬ ‫سکس جهانی» خلق کردهاند‪ .‬سکسوالیته را شیوههای توسعهیافتهی تولید مشخص نمیکند‪ ،‬بل ِ‬ ‫شدیدا نوینی از « ِ‬
‫ِ‬
‫اقتصاد سیاسی» زندگی جنسی‬ ‫ِ‬ ‫اقتصادی و اجتماعی است که پیششرطهای اساسی و محدودیتهای نهایی برای سازمان و «‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫فراهم میکند‪.‬‬

‫سه‪ .‬تنظیم اجتماعی‬

‫تنظیم سکسوالیته اما از خودگردانی قابل‬

‫ِ‬ ‫اگرچه زندگی اقتصادی برخی از ریتمهای زیربنایی را ایجاد میکند‪ ،‬شکلهای واقعی‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫غیاب‬
‫ِ‬ ‫یا‬ ‫حضور‬ ‫و‬ ‫دولت‬ ‫نقش‬
‫ِ ِ‬ ‫تغییر‬ ‫و‬ ‫دین‬ ‫اهمیت‬
‫ِ‬ ‫تنظیم زندگی جنسی‪ ،‬بسته به‬
‫ِ‬ ‫مالحظهای برخوردار هستند‪ .‬روشهای رسمی‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫وقوع کنشهای سنتشکن جنسی را تنظیم کند‪ ،‬از دورهای به دورهی‬ ‫و‬ ‫طالق‬ ‫اجماع اخالقی که الگوهای ازدواج و نرخ‬ ‫یک‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫فرق میکنند‪ .‬یکی از دگرگونیهای عظیمی که در ‪ ۲۴۴‬سال اخیر در کشورهای بسیار صنعتیشده روی داده است این است که‬
 ‫‪23‬‬

‫یم اخالقی را انجام نمیدهد و این کار بهشیوهای سکوالر و از طریق سازمانهایی مثل پزشکی و آموزش و پرورش‬
‫کلیسا دیگر تنظ ِ‬
‫خدمات رفاهی انجام میگیرد‪.‬‬
‫ِ‬ ‫و روانشناسی و مددکاری و‬
‫سکوالریزاسیون مشهود در جوامعی که اخیرا صنعتی شدهاند‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫قدرت دین نیست‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫البته این امر ضرورتا به معنای کاهشیافتن‬
‫ِ‬
‫مسیحیت‬
‫ِ‬ ‫اهمیت مداخلههای مذهبی را برجسته میسازند‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫همینکه به ضعیفشدن ارزشهای سنتی واکنش نشان میدهند‪،‬‬
‫ظاهری ایدههای داروینی‬ ‫ِ‬ ‫پیروزی‬
‫ِ‬ ‫پذیرش‬
‫ِ‬ ‫مدیون عدم‬
‫ِ‬ ‫ایاالت متحده بیشتر انرژی اولیهاش را در اوایل سدهی بیستم‬ ‫ِ‬ ‫انجیلی در‬
‫دیدگاه مذهبی به زندگی را مردود میسازند‪ .‬ایاالت متحده‪ ،‬بهعنوان مذهبیترین جامعهی‬ ‫ِ‬ ‫از تکامل است‪ ،‬ایدههایی که ظاهرا‬
‫قدرت دین در سیاست بوده و مسالهی سقط جنین و‬ ‫ِ‬ ‫نیرومند‬
‫ِ‬ ‫بازخیزی‬
‫ِ‬ ‫شاهد‬
‫ِ‬ ‫معاصر و صنعتی‪ ،‬از دههی ‪ ۲۳۷۴‬به این سو‬
‫سنگ محکی برای محافظهکارهای اخالقی شده است‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫آموزش (سکوالر) جنسی و همجنسگرایی و بهویژه ازدواج همجنسگرایی‪،‬‬
‫تایید‬
‫جمعیت باالیی از شهروندان امریکایی ظاهرا از آن پشتیبانی میکنند) ِ‬ ‫ِ‬ ‫ضد‪-‬داروینیسم توانسته با خلقتگرایی معاصر (که‬
‫ِ‬
‫خیزش گستردهی جنبشهای بنیادگرا در سراسر جهان‪ ،‬از همان رانهی سکوالرستیز و‬ ‫ِ‬ ‫دیدگاه دینی ایجاد کند‪.‬‬‫ِ‬ ‫دوبارهای از‬
‫علم مدرن تولیدشان کرده است‪.‬‬ ‫مدیون تکنیکهای دقیقی بوده که ِ‬ ‫ِ‬ ‫علمستیز برخوردارند؛ با اینکه بقا و ترویج این جنبشها‬
‫ِ‬
‫مدرنیسم‬
‫ِ‬ ‫خیزش‬
‫ِ‬ ‫به‬ ‫واکنشی‬ ‫ها‬ ‫جنبش‬ ‫این‬ ‫که‬ ‫کرد‬ ‫اذعان‬ ‫باید‬ ‫چنین‬ ‫هم‬ ‫اما‬ ‫کرد‪،‬‬ ‫تصدیق‬ ‫معاصر دینی را‬
‫ِ‬ ‫قدرت احیای‬ ‫ِ‬ ‫گرچه باید‬
‫جنسی است‪ .‬سازمانهای سنتی مذهبی‪ ،‬مثل کلیساهای اسقفی‪/‬انجیلی و حتی کلیسای کاتولیک رومی‪ ،‬بر سر مباحثی چون‬
‫ِ‬
‫زوجیت مدنی همجنسگرایی) دچار دودستگی‬ ‫ِ‬ ‫چنین‬ ‫هم‬ ‫و‬ ‫(‬ ‫کشیشی‬ ‫مقام‬
‫ِ‬ ‫در‬ ‫همجنسگرا‬ ‫مردان‬
‫ِ‬ ‫نقش زنان و بازشناسی زنان و‬
‫ِ‬
‫شدهاند‪ .‬در بین مسلمانها و مسیحیان‪ ،‬گروههای همجنسگرا وجود دارد‪ .‬با اینکه امر مذهبی دیگر ضرورتا از نظر اجتماعی‬
‫نقش غالب را در اندیشیدن به امر جنسی بازی نمیکند‪.‬‬ ‫مذهب سنتی دیگر ِ‬ ‫ِ‬ ‫محافظهکار نیست‪ ،‬اما‬
‫رهبران اخالقی و سیاستمداران و قانونگذاران و پزشکان و روانشناسها هر چه که باشد‪ ،‬باز هم مهم است‬ ‫ِ‬ ‫قصد‬ ‫افزون بر آن‪ِ ،‬‬
‫َُ‬
‫موفقیت مداخلههای آنها ضرورتا از پیش مقدر و ترتیبدادهشده نیست‪ .‬معموال‪ ،‬زندگی جنسی همانقدر توسط‬ ‫ِ‬ ‫که بدانیم‬
‫ِ‬
‫مطالب‬
‫ِ‬ ‫بازیگران اصلی این عرصه‪ .‬قوانینی که انتشار‬ ‫ِ‬ ‫قصد‬
‫کنش اجتماعی تغییر میکند که توسط ِ‬ ‫پیآمدهای قصدنشدهی ِ‬
‫ِ‬
‫مطالب مستهجن را منتشر سازد‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫مستهجن را ممنوع میسازند معموال باعث میشوند که پروندههای دادگاهی همان‬
‫شهرت بعضا نابهجایی دست یابند‪ .‬قوانین و ممنوعیتهایی که‬ ‫ِ‬ ‫کردن فیلمهای سکسی نیز باعث میشود آن فیلمها به‬ ‫ممنوع ِ‬
‫ایجاد هویتی ارجمند و یکپارچگی در بین‬ ‫ِ‬ ‫رفتار گروههای مشخصی از افراد تعیین شدهاند میتوانند واقعا منجر به‬ ‫ِ‬ ‫کنترل‬
‫ِ‬ ‫برای‬
‫آن افراد شوند‪ .‬همین مورد قطعا دربارهی تصفیهی قوانین مربوط به همجنسگرایی مردانه در اواخر سدهی نوزدهم هم صادق‬
‫ِ‬
‫ولد مصنوعی نیز‬‫ِ‬ ‫و‬ ‫زاد‬ ‫کنترل‬ ‫های‬ ‫روش‬ ‫تقویت هویتهای همجنسی مصادف شد‪ .‬به همین نحو‪ ،‬قدغنکردن‬ ‫ِ‬ ‫است؛ که با‬
‫وجود آنها آ گاه سازد‪ .‬قطعا تصادفی نیست که ایتالیا که خانهی پاپ در آن است‪ ،‬مرجعی که سقط جنین و‬ ‫ِ‬ ‫میتواند مردم را از‬
‫کنترل زاد و ولد را اکیدا ممنوع میکند‪ ،‬یکی از پایینترین نرخهای زاد و ولد را در اروپا دارد‪ ،‬در حالی که این کشور همچنان‬
‫ِ‬
‫کنترل باروری استفاده میکنند‪ .‬گرچه دین هنوز (بهویژه در‬
‫ِ‬ ‫مدرن‬
‫ِ‬ ‫رسما کاتولیک است‪ .‬میلیونها کاتولیکها از وسایل‬
‫کشورهایی که ایدئولوژیهای دینی غالب است) میتواند قاطع باشد‪ ،‬اما مردم بهطور روزافزون خودشان تصمیم میگیرند که‬
‫چهطور میخواهند رفتار کنند‪ .‬اخالق در حال خصوصیشدن و شخصیشدن است‪.‬‬
‫فقط روشهای رسمی نیستند که سکسوالیته را شکل میدهند؛ الگوهای غیررسمی و عادیای هم هستند که به همین میزان‬
‫کنترل اجتماعی باشد‪ .‬بسیار دشوار‬ ‫ِ‬ ‫راد بالغ میتواند وسیلهی جدیای برای‬
‫یابی اف ِ‬‫تنظیم جفت‬
‫ِ‬ ‫اهمیت دارند‪ .‬شکلهای سنتی‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫وفاق گروهی (برای مثال وفاق اعضای یک روستا یا همساالن در مدرسه) را شکست‪ ،‬و این امر همانقدر امروزه صادق‬ ‫بتوان ِ‬
‫زبان فارسی) سعی میکند تا‬ ‫آزار جنسی («جنده»‪« ،‬زیرخواب»‪« ،‬خانم» در ِ‬ ‫زبان ِ‬
‫جوامع پیشاصنعتی صادق بود‪ِ .‬‬ ‫ِ‬ ‫است که در‬
‫تمایزات مرسوم بین دخترانی که سکس میکنند و دخترانی که سکس نمیکنند را تقویت میسازد‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫دختران را کنترل کند‪ ،‬و‬
‫غریب‬
‫ِ‬ ‫چنین روشهای غیررسمی عمیقا با قوانینی گره خوردهاند که اغلب (نسبت به استانداردهای معاصر) نمودهای عجیب و‬
‫شکل جفتگیریای است که در بخشهایی از انگلستان تا‬ ‫رفتار جنسی را تولید میکنند‪ .‬یکی از این نمونهها‪ِ ،‬‬ ‫ِ‬ ‫گوناگونی از‬
‫سدهی نوزدهم تحت عنوان «بقچهبندی» (‪ )bundling‬رواج داشت؛ که آیینی برای سکس در رختخواب بود و طرفین باید‬
‫غریب «معاشقه» روبهرو میشویم که تا دههی‬ ‫ِ‬ ‫کامال پوشیده میبودند‪ .‬به زمان حاضر نزدیکتر که میشویم‪ ،‬با پدیدهی کامال‬
‫آمیزش جنسی در مال عام تابو است‪ ،‬دیگر‬ ‫ِ‬ ‫‪ ۲۳۱۴‬دغدغهی اخالقگراها و والدین بود‪ .‬معاشقه به این باور بستگی دارد که وقتی‬
 ‫‪24‬‬

‫شکلهای [سکس]بازی (چون بهعنوان سکس تعریف نشدهاند) ممکن است بهطور صمیمانهای در مال عام اجرا شوند‪ .‬کینزی در‬
‫اوایل دههی ‪ ۲۳۵۴‬مینویسد که‪:‬‬

‫دیدن چنین فعالیتهای صریحا اروتیکی در مال عام شگفتزده میشوند …‬ ‫ِ‬ ‫مسافران خارجی گاهی از‬
‫ِ‬ ‫«‬
‫وسایل نقلیهای همچون اتوبوسها و ترامواها و هواپیماها وجود دارد‪ .‬دیگر‬
‫ِ‬ ‫شمار روزافزونی از معاشقه در‬
‫مسافران نیز یاد گرفتهاند که چنانچه صالح بدانند توجهی به چنین فعالیتهایی نداشته باشند‪ .‬ارگاسم‬
‫نیز گاهی در معاشقههایی که در مکانهای عمومی انجام میگیرند روی میدهد‪( ».‬کینزی و همکاران‪.‬‬
‫‪)۱۵۳ :۲۳۵۹‬‬

‫آمیزش جنسی پیش از ازدواج (از دههی ‪ ۲۳۱۴‬در‬ ‫ِ‬ ‫خود معاشقه زمانی بدل به امری ناچیز و پیشپاافتاده میگردد که تابوی‬
‫اما ِ‬
‫بیشتر جوامع غربی) از بین میرود‪ .‬در چنین پدیدههایی‪ ،‬قوانین بسیار بغرنج و نیمهآ گاهانهای مستتر هستند که بایدها و‬
‫تاثیرات اجتماعی مهمی بر جای بگذارند؛ برای‬
‫ِ‬ ‫رفتاری ما را کنترل میکنند‪ .‬روشهای غیررسمی تنظیم میتوانند‬‫ِ‬ ‫نبایدهای‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫مرسوم‬
‫ِ‬ ‫قالب الگوهای‬
‫مثال‪ ،‬میتوانند عقاید غیرقانونی و غیرعرفی را محدود سازند‪ .‬در گذشته‪ ،‬این روشهای غیررسمی در ِ‬
‫خدمت تقویتکردن هنجارهای اجتماع بود؛‬‫ِ‬ ‫تمسخر در مال عام‪ ،‬اجرا میشد و در‬
‫ِ‬ ‫سازی در مال عام و آیینهای تحقیر و‬
‫شرمنده ِ‬
‫مانند آیین «شاریواری» (یا شیواری – ‪ – charivari‬یا «موسیقی خشن») در انگلستان‪.‬‬
‫ِ‬

‫چهار‪ .‬مداخلههای سیاسی‬

‫تعادل نیروهای سیاسی در یک‬ ‫ِ‬ ‫چهارچوب سیاسی متغیری وجود دارند‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫این روشهای رسمی و غیررسمی کنترل‪ ،‬درون یک‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫کنترل قانونی یا مداخلهی اخالقی در زندگی جنسی را تعیین میکند‪ .‬فضای کلی اجتماعی‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫دورهی زمانی مشخص‪ ،‬میزان‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫اهمیت بیشتری پیدا کنند‪ .‬وجود «کارگشایان اخالقی»‬ ‫ِ‬ ‫دیگر‬ ‫مسائل‬ ‫با‬ ‫مقایسه‬ ‫در‬ ‫مسائل‬ ‫برخی‬ ‫آن‬ ‫در‬ ‫تا‬ ‫کند‬ ‫می‬ ‫فراهم‬ ‫زمینهای‬
‫عقاید شکلنگرفته را به دست بگیرند و تدوینشان کنند‪ ،‬میتواند در اجرای قوانین موجود یا‬ ‫ِ‬ ‫جریان‬
‫ِ‬ ‫که با مهارت تمام قادرند‬
‫ِ‬
‫موفقیت «جناح راست جدید» در امریکا در طول دهههای ‪ ۲۳۷۴‬و ‪ ۲۳۲۴‬در ایجاد برنامهای‬ ‫ِ‬ ‫ترسیم قوانین جدید موثر باشد‪.‬‬
‫برای محافظهکاری جنسی و راهانداختن کمپینی علیه لیبرالهای جنسی و‪/‬یا منحرفین جنسی‪ ،‬تاییدی است بر امکانهایی برای‬
‫موضع ضد‪-‬سقطجنین بسیاری از محافظهکارهای اخالقی‪ ،‬باعث شکافی اساسی در‬ ‫ِ‬ ‫بسیج سیاسی حول مسالهی سکس‪ .‬بهویژه‪،‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫سیاست امریکا شد؛ و همین شکاف بدل به یکی از نمودهای اصلی آن چیزی گردید که بهمدت ‪ ۹۴‬سال «جنگهای فرهنگی»‬ ‫ِ‬
‫نامیده میشد‪.‬‬
‫تقویت یک برنامهی سیاسی مثالهای زیادی میتوان آورد؛ خواه‬ ‫ِ‬ ‫مسائل جنسی جهت پیشبرد یا‬ ‫ِ‬ ‫اما دربارهی بهرهگیری از‬
‫پایگاه متزلزلاش را در‬
‫ِ‬ ‫رئیسجمهور موگابه باشد که پیامهای ضداستعماری را با پیامهای ضدهمجنسگرایانه درمیآمیزد تا‬
‫اعدام همجنسگرایان میخواهند بر پاکی‬ ‫ِ‬ ‫زیمباوه مستحکم سازد‪ ،‬یا رژیمهای بنیادگرایی باشد که با سنگسارکردن زناکاران و‬
‫ِ‬
‫مطالبات جدیدی را شاهد بود که دربارهی شهروندی جنسی و رابطه‬ ‫ِ‬ ‫خودشان تاکید کنند‪ .‬در همین راستا‪ ،‬میتوان پدیداری‬
‫خصوصی است و از سوی کسانی مطرح میشوند که پیشتر رژیمهای سنتی جنسی آنها را از چنین حقوقی محروم ساخته بود؛‬
‫ِ‬
‫حقوق جنسی انسان در سطح جهانی مطرح شده تا با تبعیضها و‬ ‫ِ‬ ‫همچنین میتوان دید که گفتمانهای جدیدی دربارهی‬
‫ِ‬
‫پیشداوریها و ستمهای مستمر مبارزه شود‪.‬‬

‫پنج‪ .‬فرهنگهای مقاومت‬

‫تاریخ سکسوالیته‪ ،‬صرفا تاریخ کنترلکردن نیست؛ بل تاریخ مخالفت و مقاومت در برابر قوانین اخالقی نیز هست‪ .‬شکلهای‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫تنظیم اخالقی باعث سرپیچیها و خرابکاریها و فرهنگهای مقاومت میشود‪ .‬نمونهی اصلی این فرهنگها را در شبکههای‬ ‫ِ‬
 ‫‪25‬‬

‫دانشی میبینیم که زنان دربارهی سکسوالیته و بهویژه کنترل زاد و ولد و سقطجنین تولید میکنند و در سراسر تاریخ و در تمام‬
‫فرهنگها مشهود است‪ .‬همانطور که انگس مکالرن گفته است‪:‬‬

‫فرهنگ جنسی کامال زنانهای برمیخوریم‬

‫ِ‬ ‫«در مطالعهی باورهای مربوط به سقطجنین‪ ،‬به جنبههایی از‬
‫ِ‬
‫مردان پزشک و اخالقگرا و شوهر پشتیبانی میکند‪( ».‬مکالرن‬
‫ِ‬ ‫که از استقالل و خودگردانی زنان از‬
‫ِ‬
‫‪)۲۴۷ :۲۳۲۴‬‬

‫کالسیک انگلستانی این دانش‪ ،‬رواج کاربرد مرهمی در اواخر سدهی نوزدهم و‬ ‫ِ‬ ‫دانش جایگزین‪ ،‬تاریخ درازی دارد‪ .‬نمونهی‬ ‫این ِ‬
‫ِ‬
‫اوایل سدهی بیستم در مناطق مرکزی انگلستان است‪ .‬بهطور اتفاقی فهمیده شد که این معجون‪ ،‬که در گندزدایی و‬
‫زنان طبقهی کارگر تا‬ ‫باعث سقطجنین شود؛ شواهدی در دست است که ِ‬ ‫ضدعفونیکردن بدن بسیار کاربرد داشت‪ ،‬میتواند ِ‬
‫شروع جنگ جهانی نخست به کرات از این مرهم بهعنوان پیشگیریکننده استفاده میکردند‪.‬‬
‫فرهنگ‬
‫ِ‬ ‫مقاومت فرهنگی است‪ .‬تاریخ خرده‬
‫ِ‬ ‫خردهفرهنگها و شبکههایی که اقلیتهای جنسی ایجاد کردهاند مثالی دیگر از‬
‫ِ‬
‫همجنسگرایی مردانه در تاریخ غرب بسیار طوالنی است و برای مثال در شهرهای ایتالیا در اواخر قرون وسطا و در انگلستان از‬
‫ِ‬
‫ظهور هویتهای مدرن همجنسگرایی بسیار حیاتی و‬ ‫ِ‬ ‫برای‬ ‫ها‬‫فرهنگ‬ ‫خرده‬ ‫این‬ ‫‪.‬‬‫دید‬ ‫توان‬‫می‬ ‫را‬ ‫آن‬ ‫نمودهای‬ ‫اواخر سدهی هفدهم‬
‫وسیع اجتماعی شکل گرفتند‪ .‬در طول ‪ ۲۴۴‬سال گذشته‪ ،‬مجموعهای از‬ ‫ِ‬ ‫ضروری بودهاند؛ این هویتها عمدتا در این شبکههای‬
‫کالسیک این جنبشها «موج‬ ‫ِ‬ ‫جنبشهای سیاسی صراحتا مخالفخوانی حول سکسوالیته و مسائل جنسی شکل گرفت‪ .‬نمونهی‬
‫ِ‬
‫طلب‬
‫ِ‬ ‫اصالح‬ ‫های‬ ‫جنبش‬ ‫که‬ ‫اند‬ ‫داده‬ ‫نشان‬ ‫نیز‬ ‫تاریخی‬ ‫جدید‬ ‫کارهای‬ ‫اما‬ ‫‪.‬‬ ‫است‬ ‫نوزدهم‬ ‫ی‬ ‫سده‬ ‫دوم‬ ‫ی‬ ‫نیمه‬ ‫در‬ ‫نخست» فمینیسم‬
‫جنسی نیز تاریخ درازی دارند و عمدتا با کمپینهای حقوق همجنسگرایان گره خوردهاند‪ :‬سابقهی جنبشهای مدرن‬
‫همجنسگرایی به سدهی نوزدهم و به کشورهایی مثل آلمان و انگلستان بازمیگردد‪.‬‬
‫خود این فرهنگهای محلی مقاومت‪ ،‬مهم هستند‪ .‬از دههی ‪ ۲۳۷۴‬و با پیشرفت جنبشهای اجتماعی ملی و بینالمللی زنان و‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫همجنسگرایان و دوجنسگرایان و تراجنسیتیها و دگرباشان‪ ،‬این فرهنگها هم طنین تازهای گرفتهاند؛ و پیشرفت نهادهای‬
‫فرهنگ مخالفت را سیاسی و بینالمللی ساختهاند‪ ،‬نیز انعکاسی تازه در گفتمان جهانی به آن فرهنگها‬ ‫ِ‬ ‫حقوق بشری که‬
‫بخشیدهاند‪.‬‬

‫اهمیت سکسوالیته‬

‫زیست اروتیک دارند‪ .‬با این حال‪ ،‬فقط برخی از این جوامع – مانند غرب – با دغدغهای‬
‫ِ‬ ‫همهی جوامع سعی در سازماندادن‬
‫یونانیان باستان‪ ،‬سکسوالیته از جمله دغدغههای‬
‫ِ‬ ‫سراسر تاریخ غرب‪ ،‬یعنی از عصر‬
‫ِ‬ ‫وسواسگونه این کار را انجام میدهند‪ .‬در‬
‫ِ‬
‫زیست جنسی این گونه نبوده‪ .‬از دید یونانیان باستان‪ ،‬دغدغهی لذتهای بدن (آفرودیتهییک) فقط‬ ‫ِ‬ ‫مفهوم‬
‫ِ‬ ‫اخالقی بوده است‪ ،‬اما‬
‫روابط خانگی قرار‬
‫ِ‬ ‫سازمان‬
‫ِ‬ ‫تنظیمات خوراکی و‬
‫ِ‬ ‫ردیف‬
‫یکی (و نه ضرورتا مهمترین) از ذهنمشغولیهای زندگی بود‪ ،‬که هم ِ‬
‫معمول خودش‪ ،‬توانست یکی از جنبههای این تفاوت را‬
‫ِ‬ ‫دیدگاه‬
‫ِ‬ ‫موضوع مباحثات نیز کامال متفاوت بود‪ .‬فروید‪ ،‬با آن‬ ‫میگرفت‪.‬‬
‫ِ‬
‫اینگونه خالصه کند‪:‬‬

‫اروتیک] ما بیشک در این واقعیت‬

‫ِ‬ ‫زیست‬
‫ِ‬ ‫اروتیک باستان و [‬
‫ِ‬ ‫زیست‬
‫ِ‬ ‫«مهمترین و اساسیترین تفاوت بین‬
‫خود غریزه[ی جنسی] میگذاشتند‪ ،‬درحالیکه ما بر ابژههای آن تاکید‬‫است که یونانیان تاکید را بر ِ‬
‫میکنیم‪( ».‬فروید ‪)۲۴۳ :۲۳۴۵‬‬

‫پرسش افراط یا زیادهروی‪،‬‬

‫ِ‬ ‫غرب عمدتا به این دلمشغول بوده که مردم با چه کسی باید سکس داشته باشند؛ باستانیان اما با‬
‫فعالیت و منفعلبودن‪ .‬افالطون را به خاطر بچهبازی (‪ )pederasty‬از شهر بیرون میکردند‪ ،‬نه به این خاطر که گویا بچهبازی‬
 ‫‪26‬‬

‫خالف طبیعت است‪ ،‬بلکه افراط میکرده در آن چیزی که مقتضای طبیعت بوده است‪ .‬لواط امری بهغایت غیراخالقی و هرزه‬ ‫ِ‬
‫بود‪ ،‬و مسئلهی اخالقی این نبود که چرا دو تا مرد با هم سکس داشتهاند‪ ،‬بل آیا تو فاعل بودی یا مفعول‪ .‬فعالیتهای‬
‫همجنسگرایانهی مفعولی و مردمی که این فعالیتها را انجام میدادند‪ ،‬طرد میشدند؛ نه به این خاطر که آنها همجنسگرا‬
‫بودند‪ ،‬بل چون مردی در آن وسط مثل یک زن یا بچه عمل کرده است‪ .‬این تمایزی است که ما در بین بسیاری از فرهنگها‬
‫فعالیت همجنسگرایی بین مردان – مادام که «زنانهکنندهی» مرد نباشد – مدارا میشد‪ .‬از‬ ‫ِ‬ ‫میبینیم؛ در بسیاری از فرهنگها با‬
‫جوامع اروپای شمالی و امریکا‪ ،‬از سدهی نوزدهم دستکم بهطور وسواسگونهای به این مسئله میپرداختند که‬ ‫ِ‬ ‫سوی دیگر‪،‬‬
‫سازمان‬
‫ِ‬ ‫بودن یک شخص را این همجنسگرا بودن یا دگرجنسگرا بودن او تعریف میکند‪ .‬این جوامع‪ ،‬در‬ ‫هنجارین یا ناهنجارین ِ‬
‫اهمیت سازماندهندهای که به‬ ‫ِ‬ ‫حقیقت سوژگانی بودند‪ .‬تفاوتهای بین این دو الگو باعث شد‬ ‫ِ‬ ‫تمایالت جنسی‪ ،‬به دنبال‬
‫ِ‬
‫سکسوالیته داده میشود دچار چرخشی عظیم شود‪.‬‬
‫غالب غربی‪ ،‬محصول یک تاریخ دراز و پیچیده است‪ .‬اما لحظههای کلیدیای در این تحول میتوان سراغ کرد‪.‬‬ ‫پیشرفت الگوی ِ‬
‫ِ‬
‫غرب‬
‫گیر ِ‬ ‫ظهور همه ِ‬
‫ِ‬ ‫جهان کالسیک است؛ پیش از‬ ‫ِ‬ ‫یکی از این لحظهها‪ ،‬ابداعهای سدهی نخست (پس از میالد مسیح) در‬
‫صرف‬
‫ِ‬ ‫طرد فزایندهی تنبارگی (یعنی زیادهروی در سکس به قصد‬ ‫همراه ِ‬
‫ِ‬ ‫ریاضت نوینی بود به‬ ‫ِ‬ ‫مسیحی‪ .‬مشخصهی این دوره‪،‬‬
‫هدف‬
‫لذت)‪ .‬کلیسا‪ ،‬این دیدگاه را پذیرفته و تقدیس میکرد که شوهران نباید با همسرانشان با بیقید و بندی رفتار کنند‪ِ .‬‬
‫سکس‪ ،‬تولیدمثل بود؛ برای همین‪ ،‬بدیهی میپنداشتند که سکس در بیرون از حوزهی ازدواج صرفا برای لذت است و بنابراین‬
‫گناه است‪ .‬همانطور که فلندرین مینویسد؛ «ازدواج‪ ،‬نوعی داروی پیشگیرانه بود که خداوند ارزانی کرده تا انسان را از‬
‫مسیر الهی میآمد‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫بیاخالقیها نجات دهد»‪ .‬گناههای جسمانی‪ ،‬وسوسهی مداومی بود که از‬
‫سنت مسیحی‬ ‫دومین لحظهی مهم‪ ،‬در سدهی دوازدهم و سیزدهم بود؛ پس از یکسری جنگهای شدید و مذهبی‪ ،‬و پیروزی ِ‬
‫ِ‬
‫هنجار جدیدی را‬ ‫ِ‬ ‫افراد جامعه تاثیر نگذاشت‪ .‬تاثیری که داشت این بود که‬ ‫رفتار همهی ِ‬ ‫ِ‬ ‫سکس و ازدواج‪ .‬البته این امر ضرورتا بر‬
‫نفع خانوادهها‪ ،‬کاری بود‬ ‫ایجاد کرد که هم نیروهای مذهبی تقویت و تاییدش میکردند و هم نیروهای سکوالر‪ .‬ازدواج‪ ،‬به خاطر ِ‬
‫خود خانواده ترتیباش را میداد‪ .‬دو نفر غریبه را میانداختند کنار هم‪ ،‬و بعد یکسری قوانین سخت نیز [به عروس و داماد]‬ ‫که ِ‬
‫ِ‬
‫شاد آندو‬ ‫خیز ِ‬ ‫فراز جست و‬ ‫رختخواب ازدواجشان تنها نبودند‪ :‬سایهی اعترافگر بر ِ‬ ‫ِ‬ ‫توضیح داده میشد‪ .‬در نتیجه‪« ،‬زوج‪ ،‬توی‬
‫ِ‬
‫زیست جنسی زوجها را تا آخرین جزئیاتاش به بحث میگذاشتند؛ نهتنها این کار را بهعنوان‬ ‫ِ‬ ‫پدیدار میشد»‪ .‬متألهین و شارعین‪،‬‬
‫ِ‬
‫بازی فکری انجام میدادند‪ ،‬بل پاسخهای مفصلی هم برای پرسشهای عملی اخالقی به دست میدادند‪.‬‬ ‫یک ِ‬
‫ِ‬
‫جنس مخالف تعریف‬ ‫روابط با ِ‬
‫ِ‬ ‫حسب‬ ‫ِ‬ ‫سومین لحظهی اصلی و قطعی در سدهی هجدهم و نوزدهم روی داد که هنجار جنسی بر‬
‫وارث‬
‫تغییر آخری‪ ،‬یکی از تغییرهایی است که ما ِ‬ ‫ِ‬ ‫شد و متعاقبا مقولهبندی شکلهای دیگر تحت عنوان «منحرف»‪ .‬این‬
‫تنظیم سکوالری است که در پدیداری‬ ‫ِ‬ ‫سازمان مذهبی زندگی اخالقی به‬ ‫ِ‬ ‫مستقیماش بودهایم‪ .‬مشخصهی این دوره‪ ،‬گذار از‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫هنجارهای نوین پزشکی و روانشناختی و آموزشی تجسم یافته است‪ .‬یک جابهجایی صورت گرفته بود‪ :‬از این ایدهی باستانی که‬
‫ِ‬
‫بدن مرد‪ ،‬به ایدههای مدرن که‬ ‫ِ‬ ‫ی‬ ‫یافته‬ ‫منحرف‬ ‫شکل‬
‫ِ‬ ‫مگر‬ ‫نیست‬ ‫چیزی‬ ‫زن‬ ‫بدن‬ ‫و‬ ‫سازند‬ ‫برمی‬ ‫را‬ ‫جنس‬ ‫یک‬ ‫مرد و زن فقط‬
‫جنسیت را دو تا (و مخالف یا کاملکنندهی یکدیگر) میدانست‪.‬‬
‫رشد سریعی کردند‪ .‬همجنسگرایی از‬ ‫همراه با این‪ ،‬انواعشناسی جدیدی از انحطاط و انحراف پدیدار شد و هویتهای نوین جنسی ِ‬
‫نوظهور میل) شروع کرد به تحقیقکردن‬ ‫ِ‬ ‫مقولهی گناهها بیرون آمد و یک مزاج روانشناختی شد‪ .‬سکسشناسی (همان علم‬
‫ِ‬
‫دربارهی قانون سکس‪ ،‬و «سکسوالیته» به عنوان یک قارهی جداگانهای از دانش که معلولهای متمایز خودش را داشت‪ ،‬ظهور‬
‫کرد‪.‬‬
‫ظهور مقولهی هجنسگرایی و «همجنسگرا» نشان میدهد که چه اتفاقی روی داده است‪ .‬فعالیتهای همجنسی البته در همهی‬
‫فرهنگها شایع بوده و هم در غرب و هم در دیگر فرهنگها تاریخ درازی از اروتیسم همجنسگرایانه وجود دارد‪ .‬اما این ایده که‬
‫ِ‬
‫شخص همجنسگرا وجود دارد چیز نسبتا جدیدی است‪ .‬همهی شواهد حاکی از آن است که پیش از سدهی‬ ‫ِ‬ ‫چیزی بهعنوان‬
‫افراد همجنسیت است تفسیر میشد و قطعا وجود‬ ‫هجدهم‪ ،‬همجنسگرایی در گستردهترین معنایش که فعالیت اروتیک بین ِ‬
‫داشته‪ ،‬اما «همجنسگراها» در معنای مدرناش نه‪ .‬کنشهای مشخصی مانند لواط سخت محکوم میشدند‪ :‬در انگلستان لواط‬
‫سخت زندانی‪ ،‬و این فضا توسط امپراتوری‬ ‫ِ‬ ‫محکومیت سفت و‬
‫ِ‬ ‫رسما دستکم تا سال ‪ ۲۲۱۲‬مجازات مرگ داشت و متعاقبا‬
 ‫‪27‬‬

‫جوامع آنگلوساکسون و مستعمرهها (از ایاالت متحده و سرخپوستهای غربی گرفته تا افریقا و‬ ‫ِ‬ ‫انگلستان بهسرعت در همهی‬
‫شخص همجنسگرا»‪ ،‬ایدهی مشترک و فراگیری وجود‬ ‫مشخص « ِ‬ ‫ِ‬ ‫هنگکنگ) غالب گشت‪ .‬اما به نظر میرسد که دربارهی نوع‬
‫نداشته است‪.‬‬
‫«لواطکار» را نمیتوان معادلی برای «همجنسگرا» دانست‪ .‬لواط مشخصا جرمی همجنسگرایانه نبوده؛ قانون‪ ،‬روابط مردان با‬
‫کاران ُم ِصر را‬‫زنان و مردان با چارپایان و همچنین مردان با مردان را به یکسان نگریسته‪ .‬و در حالیکه در سدهی هجدهم‪ ،‬لواط ِ‬
‫ماهیت شخصیتاش‪.‬‬ ‫ماهیت کنشاش تعریف میکردند و نه با‬ ‫نوع خاصی از شخص تلقی میکردند اما او را با‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫آشکارا ِ‬
‫تحول انواع نوین جنسی (جنسهای سوم و حتی چهارم) را مشاهده کردهاند‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫از اوایل سدهی هجدهم بود که تاریخدانها رد پای‬
‫از میانهی سدهی نوزدهم به این سو بود که «همجنسگرا» (‪( )the homosexual‬اصطالح «همجنسگرایی» ‪ homosexuality /‬در‬
‫دههی ‪ ۲۳۲۴‬ابداع شد) را چیزی متعلق به نوعهای خاصی از بودن میدانستند که مشخصههایشان را احساسات و پنهانسازی‬
‫موقعیت روانجنسی تشکیل میدادند‪ .‬این دیدگاه توسط جامعهشناسهای پیشگامی بیرون رانده شد که توضیحها و‬ ‫ِ‬ ‫و یک‬
‫محصول فساد یا انحطاط است‪ ،‬مادرزادی است یا نتیجهی‬ ‫ِ‬ ‫توصیفهای پیچیدهتر و دقیقتری ارائه کرده بودند‪ .‬آیا همجنسگرایی‬
‫دوران کودکی؟ آیا تنوعی طبیعی است یا که کژشکلیای انحرافی؟ آیا باید با آن مدارا شود یا که به درمان سپرده شود؟‬ ‫ِ‬ ‫ترومای‬
‫هاولوک الیس بین عودتشده (بازگشتیافته یا ‪ )invert‬و منحرف (واگشتشده یا ‪ )pervert‬فرق گذاشت؛ فروید نیز بین‬
‫«عودتشدهی مطلق» و «دوجنسگرای روحی» (‪ )amphigenic‬و «دگرجنسگرای حدوثی» (‪ .)contingent‬بعدها بود که‬
‫کیلفورد الن بین ‪ ۲۱‬نوع تمایز قائل شد و آنها را از «اجباری» و «عصبی» و «عصبی‪-‬نژندی» و «روانی» گرفته تا «روانی‪-‬‬
‫َ ُ‬
‫نژندی» و «الکلی» نام داد‪ .‬کینزی یک رتبهبندی هفتبخشی برای پیوستار رفتار دگرجنسگرایانه‪/‬همجنسگرایانه ابداع کرد که‬
‫به جانشیناناش امکان داد تا «کینزی یک»را از «کینزی پنج» یا «کینزی شش» متمایز سازند؛ انگار که این هفت بخش در‬
‫زندگی واقعی وجود دارند‪.‬‬
‫ِ‬
‫ظهور مقولههای‬ ‫ِ‬ ‫که‬ ‫بگویند‬ ‫ها‬ ‫دان‬ ‫تاریخ‬ ‫از‬ ‫شماری‬ ‫شد‬ ‫منجر‬ ‫داشت‬ ‫وجود‬ ‫بندی‬ ‫طبقه‬ ‫و‬ ‫زدن‬ ‫برچسب‬ ‫برای‬ ‫که‬ ‫ای‬ ‫انرژی‬ ‫و‬ ‫جوش‬
‫نویسندگان تاریخ‬
‫ِ‬ ‫اقدامات پایدار در تنظیم و کنترل اجتماعی است‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫آمد‬‫بود ِش جنسی در یک سدهی گذشته یا بیشتر‪ ،‬پی ِ‬ ‫متمایز ِ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫هویت جنسیشدهی لزبین در پایان سدهی نوزدهم و اوایل سدهی بیستم‪ ،‬تحمیلی بود‬ ‫ِ‬ ‫ی‬ ‫توسعه‬ ‫که‬ ‫اند‬ ‫داده‬ ‫پیشنهاد‬ ‫لزبینیسم‬
‫بط عاطفی و احساسیای را از بین ببرند که‬ ‫ِ‬ ‫روا‬ ‫و‬ ‫سازند‬ ‫جدا‬ ‫دقیقا‬ ‫ها‬ ‫زن‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫ها‬ ‫زن‬ ‫که از سوی سکسشناسها طراحی شد تا‬
‫همهی زنان را علیه مردان متحد میساخت‪ .‬این گفته آشکارا بهرهای از حقیقت در خود دارد‪ .‬با وجود این ‪ ،‬فکر میکنم معتبرتر‬
‫تاثیرات متفاوتی‬ ‫ِ‬ ‫ظهور هویتهای متمایز در طول این دوره را محصول مبارزه علیه هنجارهای غالب دید‪ ،‬که ضرورتا‬ ‫ِ‬ ‫آن است که‬
‫بر مردان و زنان داشته است‪ .‬سکسشناسها اصطالحهای همجنسگرا و لزبین را ابداع نکردند تا تغییراتی را که پیش چشمشان‬
‫زبان مشخص خود (زبانی که میل به آسیب شناسی چیزها دارد) بریزند‪ .‬سکسشناسهای پیشگامی چون‬ ‫قالب ِ‬‫روی میداد در ِ‬
‫سخت‬
‫ِ‬ ‫کنترل سفت و‬
‫ِ‬ ‫کرافت‪-‬ایبینگ با افرادی مواجه شدند که عمدتا در نتیجهی یک حمیت (با انگیزههای سیاسی) جهت‬
‫درخواست کمک نزد آنها آمده بودند‪ .‬تعریف‬ ‫ِ‬ ‫میل جنسی‪ ،‬یا به دادگاهها فراخوانده شده بودند و یا برای‬ ‫نمودهای منحرفانهی ِ‬
‫واقعیت جدید‪ .‬کرافت‪-‬ایبینگ خود را‬ ‫ِ‬ ‫میل جنسی‪ ،‬اقدامی بود برای روبهروشدن با این‬ ‫شکل متمایزی از ِ‬ ‫همجنسگرایی بهعنوان ِ‬
‫مدافعان صریح سکسوالیتههای خودشان بودند و سکسوالیتهی خود را توضیح و حتی‬ ‫ِ‬ ‫در اتحادی ناخوشآیند با کسانی یافت که‬
‫ِ‬
‫گرایش خودتعریفی و تدوین هویتهای جنسی جدید تولید کرد‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫توجیه میکردند‪ .‬این نیز به نوبهی خود واکنشی ناگزیر به‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫خاص شخص را تعریف کند‪ .‬در عوض‪ ،‬مردم نیز شروع‬ ‫نوع ِ‬ ‫فعالیت جنسی بهطور روزافزون داشت به این سمت میرفت که ِ‬ ‫ِ‬
‫کردند خودشان را بهعنوان اشخاص یا هویتهای جنسی متفاوت تعریف کردند‪ ،‬و تفاوتشان بر اساس سکسوالیتهی آنها‬
‫ِ‬
‫برساخته شده بود‪ .‬تامس نیوتن در سال ‪ ۲۷۱۱‬در لندن توسط یک پلیس مخفی و بهخاطر کنش همجنسگرایی بازداشت شد‪ ،‬به‬
‫بدن خودم بهره ببرم و لذت ببرم‪ ،‬جرمی‬ ‫پلیس گفت‪« :‬این کار را کردم چون فکر کردم او را میشناختم‪ ،‬و فکر میکنم اگر از ِ‬
‫تکثیر هویتهای همجنسگرایی در سدهی بیستم‪ ،‬در‬ ‫ِ‬ ‫طلوع تمایل به خودتعریفی را دید که با‬ ‫مرتکب نشدهام»‪ .‬در اینجا میتوان‬
‫ِ‬
‫نوید فراوانیای در انواع و هویتهای نوین‬ ‫ُ ُ‬
‫ِ‬ ‫رشد مقولهی همجنسگرا در پایان سدهی نوزدهم نیز ِ‬ ‫شر ِف شکوفایی است‪ .‬در عوض‪ِ ،‬‬
‫جنسی را در سدهی بیستم میدهد‪ :‬دگرجامهپوش (‪ ،)transvestite‬تراجنسی‪ ،‬دوجنسگرا‪ ،‬بچهبازی‪ ،‬سادو‪-‬مازوخیست (یا‪:‬‬
‫کردن سکسوالیتهشان تعریف‬ ‫آزارگری‪-‬آزارخواهی) و غیره‪ .‬در سدهی بیستم‪ ،‬مردم خودشان را هر چه بیشتر با تعریف ِ‬
 ‫‪28‬‬

‫تعریف فرد از خویشتن و هنجاریت‬ ‫ِ‬ ‫کانون‬

‫ِ‬ ‫میکردند‪ .‬پرسشی که من باید بپرسم این است که چرا کنشهای جنسی چنین در‬
‫قرار گرفت؟‬
‫محور عمدهی دغدغه شکل میگیرد‪[ :‬دغدغه] با سوژگانی ما (ما چه و که هستیم)‬ ‫ِ‬ ‫گفته شده است که سکسوالیته‪ ،‬در تالقی دو‬
‫ِ‬
‫کل جمعیت)‪ .‬این دو شدیدا به هم گره خوردهاند چون در‬ ‫ِ ِ ِ‬ ‫آتی‬ ‫کامکاری‬ ‫و‬ ‫سالمت‬ ‫و‬ ‫بهبود‬ ‫و [دغدغه] با جامعهی ما (با رشد و‬
‫قلب این دو‪ ،‬تن و ظرفیتهای آن است‪ .‬لو نوشته است «همانطور که تن انسان خودگردان و خودآ گاه میشود [یعنی تبدیل به‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫ابژهی یک توجهی کامال سکوالر میگردد]‪ ،‬همانطور که عواطف از جهان پس میکشند و بیشتر در قید و بند میشوند‪،‬‬
‫سکسوالیته در جامعهی بورژوا نیز بهعنوان پدیدهای صریح ظهور میکند» ( ‪.)۲۴۴: ۲۳۲۱Lowe‬‬
‫زیست‬
‫ِ‬ ‫امنیت ملی و بهداشت و سالمت) به‬ ‫ِ‬ ‫بهبود اقتصادی و‬ ‫ِ‬ ‫و هر چه جامعه بیشتر و بیشتر (به خاطر یکنواختی اخالقی و‬
‫ِ‬
‫مدیریت پیچیدهتری‬ ‫ِ‬ ‫و‬ ‫اداره‬ ‫های‬ ‫شیوه‬ ‫و‬ ‫شود‬ ‫می‬ ‫مشغول‬ ‫افراد‬ ‫جنسی‬ ‫زیست‬
‫ِ‬ ‫اعضایاش دغدغه پیدا میکند‪ ،‬بیشتر و بیشتر به‬
‫ِ‬
‫مداخالت پزشکی و بهداشتی و قانونی و خدماتی یا کاوشهای علمی بروز میکنند‪ ،‬و‬ ‫ِ‬ ‫ظهور میکنند‪ ،‬اضطرابهای اخالقی و‬
‫سکس او بفهمند‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫فهمیدن‬
‫ِ‬ ‫همگی برای آن هستند تا خویشتن فرد را با‬
‫ِ‬
‫مهم اجتماعی و سیاسی و همچنین اخالقی شده است‪ .‬اگر به همهی این بحرانهای‬ ‫ِ‬ ‫ی‬ ‫مسئله‬ ‫در نتیجه‪ ،‬سکسوالیته بدل به‬
‫جوامع عمدهی‬‫ِ‬ ‫عمدهای که در در انگلستان و از آغاز سدهی نوزدهم روی داده نگاه کنیم (و این میتواند در همهی‬
‫صنعتیشونده و شهریشونده نیز تکرار شود)‪ ،‬میبینیم که به یک نوعی پای امر جنسی در میان بوده است‪.‬‬
‫زوال اخالقی بود و باور بر‬ ‫اصلی ایدئولوژیستها ِ‬ ‫بحران جنگهای انقالبی فرانسه در اوایل سدهی نوزدهم‪ ،‬یکی از دغدغههای‬ ‫ِ‬ ‫در‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫زوال اخالقی مجموعهای از رویدادها را پیش آورد که منجر به سقوط پادشاهی فرانسه گشت‪ .‬در دهههای ‪ ۲۲۹۴‬و‬ ‫ِ‬ ‫آن بود که‬
‫‪ ،۲۲۴۴‬با اولین بحران جامعهی نوین صنعتی‪ ،‬دغدغهی وسواسگونهای با سکسوالیتهی زنها و تهدیدی که متوجهی بچههایی‬
‫نظم نوین در جامعه‪ ،‬به‬ ‫ایجاد ِ‬ ‫ِ‬ ‫که در کارخانهها و معدنها کار میکردند‪ ،‬ایجاد شد‪ .‬در میانهی سدهی نوزدهم‪ ،‬تالش برای‬
‫سالمت اخالقی متمرکز شد‪ .‬از دههی ‪ ۲۲۱۴‬تا دههی ‪ ،۲۲۳۴‬تنفروشی و استاندههای اخالقی جامعه و‬ ‫ِ‬ ‫پرسش بهداشت و‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫الوقوع امپراتوری را‬ ‫قریب‬ ‫زوال‬
‫ِ‬ ‫های‬ ‫نشانه‬ ‫اخالقی‬ ‫زوال‬
‫ِ‬ ‫این‬ ‫در‬ ‫بسیاری‬ ‫و‬ ‫بود‪،‬‬ ‫عمومی‬ ‫مباحثات‬
‫ِ‬ ‫کانون‬
‫ِ‬ ‫در‬ ‫اخالقی‪،‬‬ ‫اصالح‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫یت‬
‫ِ‬ ‫جمع‬ ‫های‬ ‫ویژگی‬ ‫با‬ ‫متناسب‬ ‫و‬ ‫جدیدی‬ ‫ی‬ ‫دغدغه‬ ‫قالب‬
‫ِ‬ ‫در‬ ‫ها‬ ‫دغدغه‬ ‫این‬ ‫بیستم‪،‬‬ ‫ی‬ ‫سده‬ ‫نخست‬
‫ِ‬ ‫های‬ ‫دهه‬ ‫در‬ ‫‪.‬‬‫دیدند‬ ‫می‬
‫تولید بهترینها (گرچه هیچگاه غالب نگشت اما)‬ ‫ِ‬ ‫تولیدمثل برنامهریزیشده جهت‬ ‫ِ‬ ‫علم بهنژادی و‬ ‫رواج ِ‬ ‫انگلستان طرح گردید‪.‬‬
‫ِ‬
‫تعریف دوبارهی اولویتهای ملی در مواجهه با‬ ‫ِ‬ ‫گیری اقدام جهت‬ ‫گیری سیاستهای رفاهی و هم بر شکل ِ‬ ‫تاثیر مهمی هم بر شکل ِ‬ ‫ِ‬
‫رقابت بینالمللی داشت‪.‬‬ ‫ِ‬
‫جنگ جهانی و در‬ ‫ِ‬ ‫دو‬ ‫بین‬ ‫های‬ ‫سال‬ ‫در‬ ‫‪.‬‬‫شد‬ ‫بیستم‬ ‫ی‬ ‫سده‬ ‫نخست‬
‫ِ‬ ‫ی‬ ‫نیمه‬ ‫در‬ ‫رشدی‬ ‫روبه‬ ‫نژادپرستی‬ ‫به‬ ‫منجر‬ ‫ناچار‪،‬‬ ‫به‬ ‫امر‪،‬‬ ‫این‬
‫ِ‬
‫کنترل زاد و ولد و سیاستهای‬ ‫ِ‬ ‫خدمات‬
‫ِ‬ ‫کاهش نرخ زاد و ولد منجر به مباحثاتی آتشین شد دربارهی‬ ‫ِ‬ ‫طول دههی ‪،۲۳۴۴‬‬
‫ِ‬
‫دست نژادهای پیشتر مغلوب بیافتد‪ .‬در دههی ‪ ،۲۳۵۴‬یعنی‬ ‫ِ‬ ‫برنامهریزی جهت تشویق انتخابی خانوادهها‪ ،‬و اینکه کشور در‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫جستجوی جدید برای منحطهای جنسی (و بهویژه همجنسگرایان) انجام گرفت‪ ،‬چون گویا این منحطها‬ ‫ِ‬ ‫جنگ سرد‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫دورهی‬
‫مستعد خیانت بودند‪ .‬این امر به یکی از جنبههای اصلی مککارتی بود که در ایاالت متحده پی گرفته شد و بازتابهایی در‬ ‫ِ‬ ‫ظاهرا‬
‫دنبال دههها رواداری‪ ،‬شکلهای اقلیتی از سکسوالیته (بهویژه‬ ‫ِ‬ ‫انگلستان و جاهای دیگر داشت‪ .‬در دههی ‪ ۲۳۲۴‬و به‬
‫بازگشت بیماریهای همهگیر (‪ )AIDS‬مورد سرزنش قرار گرفتند‪ ،‬و‬ ‫ِ‬ ‫همجنسگرایی) بهخاطر به زوال انداختن خانواده و‬
‫آمدن هزارهی جدید‪ ،‬درحالیکه بنیادگرایی اخالقی‬ ‫سیاسی راست شد‪ .‬اما با ِ‬ ‫محافظهکاری نوین اخالقی منجر به احیای نیروهای‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫سریع اجتماعی و فرهنگی الگوهای سنتی را بیامان تخریب میکردند‬ ‫ِ‬ ‫تغییرات‬
‫ِ‬ ‫که‬ ‫بود‬ ‫شده‬ ‫معلوم‬ ‫گرفته‪،‬‬ ‫رونق‬ ‫در سراسر جهان‬
‫شهروندی جنسی» میشدند‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫هور فردیگرایی جنسی و ادعاهای نوین برای «‬ ‫و منجر به ظ ِ‬
‫ِ‬
‫مجموعهای از دغدغهها در همهی این بحرانها و لحظههای حیاتی متبلور شدهاند‪ :‬هنجارهای زندگی خانوادگی‪ ،‬روابط مردان با‬
‫ِ‬
‫مسائل مهمی‬ ‫ای‪،‬‬ ‫جامعه‬ ‫تنوع جنسی‪ ،‬روابط بزرگساالن با کودکان‪ ،‬و غیره‪ .‬در هر‬ ‫ماهیت سکسوالیتهی زنان‪ ،‬مسئلهی ِ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫زنان‪،‬‬
‫اعظم غرب و در طول چند دههی گذشته‪ ،‬دقیقا به این خاطر بسیار داغ بوده که‬ ‫قسمت ِ‬ ‫ِ‬ ‫وجود دارد‪ .‬مباحثات دربارهی آنها در‬
‫ماهیت جامعه‪ :‬هر جا سکس باشد‪ ،‬جامعه آنجاست؛ هر جا جامعه‬ ‫ِ‬ ‫مباحثات دربارهی سکسوالیته مباحثاتی هستند دربارهی‬
‫باشد‪ ،‬سکسوالیته هم آنجاست‪.‬‬
 ‫‪29‬‬

‫سکسوآلیته و قدرت‬

‫نقش مهمی بازی میکند‪ .‬پیشتر اشاره کردم‬ ‫کلی قدرت در جامعهی معاصر ما ِ‬ ‫بیان دیگر‪ ،‬مسئلهی سکسوآلیته در عملکرد‬ ‫به ِ‬
‫ِ ِ‬
‫رویکرد تاریخی به سکسوآلیته این است که قدرتی که بر سکسوآلیته ِاعمال میشود را تولیدگر بدانیم و نه‬ ‫ِ‬ ‫تاثیرات‬
‫ِ‬ ‫که یکی از‬
‫حرکت مایعات) میآید‪:‬‬‫ِ‬ ‫علم مطالعهی‬ ‫منفی یا سرکوبکننده‪ .‬استعارهی ‪ repression‬در معنای واپسرانی‪ ،‬از هیدرولیک ( ِ‬
‫رویکرد تاریخی به سکسوآلیته – که من از آن جانبداری‬ ‫ِ‬ ‫انرژی سیلآسایی میدانند که باید تحت کنترل قرار گیرد‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫سکسوآلیته را‬
‫تنظیمات جنسی را برمیسازند و به‬
‫ِ‬ ‫مختلف اجتماعیای انگشت میگذارد که‬ ‫ِ‬ ‫تاثیر کنشها و گفتمانهای‬ ‫میکنم – بر ِ‬
‫رفتار انسان را محدود و کنترل میکنند‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫فعالیتهای تنانه معنا میبخشند و تعریفها را شکل میدهند و‬
‫رد الگوی واپسرانی و سرکوب – که فوکو آن را «فرضیهی سرکوبکننده» مینامد – قطعا به این معنا نیست که همهی رژیمهای‬ ‫ِ‬
‫تاثیرگذاری برابری دارند‪ .‬برخی از این رژیمها خشنتر و اقتدارگرتر و سرکوبگر از رژیمهای دیگر هستند‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫تنظیم جنسی‪ ،‬نیرو یا‬ ‫ِ‬
‫کل دورهی ملکه ویکتوریا است‪ .‬سنتا‪ ،‬این دوره را دورهی‬ ‫ِ ِ‬ ‫ارزیابی‬ ‫سکسوآلیته‪،‬‬ ‫به‬ ‫تاریخی‬ ‫جدید‬‫ِ‬ ‫نگاه‬
‫ِ‬ ‫این‬ ‫مهم‬ ‫ِ ِ‬ ‫نتایج‬ ‫از‬ ‫یکی‬
‫طرد جنسی میدانند‪ .‬حاال روشن شده است که این ادعا بسیار گمراهکننده است‪ .‬سدهی نوزدهم‬ ‫دورویی اخالقی و ِ‬ ‫یکتایی در‬
‫ِ‬
‫مسائل جنسی بوده است‪ .‬سکسوآلیته در این سده‪ ،‬موضوعی پنهانی نبوده و‬ ‫ِ‬ ‫شاهد پرهیز از سکس نبوده‪ ،‬که غرق در‬ ‫ِ‬ ‫نهتنها‬
‫مختلف زندگی اجتماعی به بحث میگذاشتند‪ .‬هرچند‪ ،‬این بدان معنا نیست که دورهی‬ ‫ِ‬ ‫بلکه آن را در رابطه با جنبههای‬
‫ِ‬
‫مجازات مرگ داشت‪ .‬در‬ ‫ِ‬ ‫ویکتوریایی را دورهای لیبرالمنش بدانیم‪ .‬همانطور که پیشتر گفتیم‪ ،‬لواط در انگلستان تا سال ‪۲۲۱۲‬‬
‫زنان محترم و گناهکار‬ ‫جنسی زنان قرار گرفته بود‪ ،‬و تمایزگذاری بین ِ‬ ‫این دوره‪ ،‬محدودیتهای سفت و سختی بر خودگردانی‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫(باکره و جنده؛ مریم مقدس و مریم َم َ‬
‫جدلیه) به اوج خود رسیده بود‪ .‬دورهی کنونی‪ ،‬گرچه برای همهی مناقشاتاش چارهای‬ ‫ِ‬
‫اساسی نیافته‪ ،‬اما از نظر خیلی از ما نسبت به آن دوره (که کمی بیش از ‪ ۲۴۴‬سال از آن میگذرد) برتری دارد‪.‬‬
‫شکل خاماش – این فایده را دارد که ما را بر آن میدارد تا سعی کنیم مکانیسمهای واقعی قدرت‬ ‫کنارگذاشتن الگوی سرکوب – در ِ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫را در عمل و در دورهای خاص بفهمیم‪ .‬قدرت یک باشندهی تک نیست که گروه یا جنسیت یا دولت یا طبقهی خاصی آن را در‬
‫اختیار داشته یا کنترل کند‪ .‬بل‪ ،‬همانطور که شور میگوید «بیشتر شبیه یک فرآیند است تا یک ابژه»؛ نیروی منعطف و سیالی‬
‫روابط اجتماعی متفاوتی اجرا شود‪ .‬اگر چنین رویکردی‬ ‫ِ‬ ‫است که میتواند شکلهای مختلفی به خود بگیرد و از طریق کنشها و‬
‫ِ‬
‫نظری دیگری را کنار گذاشت که مدعی هستند ارداهای غالب و تعیینگر همانا‬ ‫ِ‬ ‫تمام رویکردهای‬ ‫به قدرت داشته باشیم‪ ،‬باید ِ‬
‫سکسوآلیته را شکل میدهد؛ خواه این اراده (همانطور که جامعهشناسی کارکردگرا میگوید) ارادهی جامعه باشد یا (همانطور‬
‫پردازان ضدجهانیشدن میگویند) ارادهی «سرمایهداری» یا «نئولیبرالیسم» یا (همانطور که برخی از‬ ‫ِ‬ ‫که مارکسیستها یا نظریه‬
‫فمینیستها مطرح میکنند) «پدرساالری» یا «مردها» باشد یا (همانطور که نظریهپردازهای کوئیر معموال اشاره میکنند)‬
‫«دگرجنسگراهنجاری» (‪ )heteronormativity‬یا دوتاییگراییهای جنسی (‪ .)sexual binarisms‬قدرت فقط از طریق یک‬
‫مکانیسم کنترل عمل نمیکند؛ بل از طریق مکانیسمهای پیچیده و همپوش – و اغلب متناقضی – عمل میکند که سلطه و‬ ‫ِ‬
‫مخالفتها (اپوزیسیونها)‪ ،‬فرمانبرداری و مقاومتها‪ ،‬تنظیم و عاملیت را تولید میکند‪.‬‬
‫کانون سکسوآلیته‪ ،‬پیچیده و بالقوه تقسیمشده هستند؛ چون‬ ‫چندبعدی است» این است که سوژگانیها در‬ ‫ُ‬ ‫معنای اینکه «قدرت‬
‫ِ‬
‫افراد با گفتمانها و نیروهایی که به آنها مربوط میشود‪ ،‬در مراوده هستند‪ .‬هویتهای فردی را تالقی دستهای از پویشهای‬
‫ِ‬
‫اغلب متخاصم شکل میدهد‪ :‬پویشهای طبقه و جنسیت و قومیت و نژاد و دیگر تاثیراتی نظیر ملیت و دین و جغرافیا و سن و‬
‫نسل و توانی جسمی و ناتوانی جسمی‪ .‬گفتمانهای چندگانهی جنسیای که نیازها و امکانهای ما را برآورده میسازند‪ ،‬این‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫پویشها را شکل داده و از نو به ریختی دیگر درمیآوردند‪.‬‬
‫گوناگون قدرت و سلطه بر سکسوآلیته‪ ،‬اولینبار توسط فمینیستهای سیاهپوست‬ ‫ِ‬ ‫نیروبخش شکلهای‬‫ِ‬ ‫تاثیر درهمبافته و متقابال‬ ‫ِ‬
‫تجربیات همهی زنها بگوید‪ .‬به‬‫ِ‬ ‫از‬ ‫تواند‬ ‫نمی‬ ‫سفیدپوست‬ ‫فمینیستی‬ ‫تحلیل‬
‫ِ‬ ‫گشت‬ ‫روشن‬ ‫که‬ ‫شد‬ ‫شناسایی‬ ‫‪۲۳۲۴‬‬ ‫ی‬ ‫دهه‬ ‫در‬
‫ِ‬
‫مسائل تنوعات‬‫ِ‬ ‫بگوی همهی‬
‫آزادی همجنسگرایی (‪ )gay liberationist‬قادر نبود جوا ِ‬ ‫ِ‬ ‫همین نحو‪ ،‬روشن شد که نظریهی اولیهی‬
‫َ‬
‫جامعهی همجنسگرا باشد‪ .‬همانطور که نش اشاره میکند‪ ،‬نیروی این نقدها در این بود که این واقعیت را برجسته ساختند که‬
 ‫‪30‬‬

‫«هویت‪ ،‬پیچیده است‪ ،‬که سوژگانی‪ ،‬آشفته است‪ ،‬و اینکه شخصیت با ُبردارهای قدرت گرهای کور خورده است»‪ .‬اما این بینشها‬
‫چالش واقعی آن است که راههای گوناگونی را فهمید که این «آشفتگی » در زندگی‬
‫فقط میتواند آغازی برای تحلیل باشد‪ِ .‬‬
‫ِ‬
‫ردار قدرت نگاهی بیاندازم‪ ،‬به طبقه‪ ،‬جنسیت‪ ،‬نژاد‪.‬‬ ‫ُ‬
‫روزمره عمل میکند‪ .‬روشنتر بگویم‪ :‬میخواهم به سه ب ِ‬

‫یک ‪ -‬طبقه‬

‫داری ُر ِم پیشامسیحی نیز‪ ،‬استاندههای‬ ‫تنظیم جنسی‪ ،‬منحصر به دنیای مدرن نیست‪ .‬در جامعهی برده ِ‬ ‫ِ‬ ‫تفاوتهای طبقاتی در‬
‫ننگ‬ ‫َ‬
‫سنکای کهنسال مینویسد «پستبودن (یا همان منفعلبودن) مایهی ِ‬ ‫ِ‬ ‫جایگاه اجتماعی افراد متفاوت بود‪.‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫اخالقی نسبت به‬
‫پایبندی مطلق برده به ارباباش است‪ ،‬و اجابتکردن [خواستهی دیگران] وظیفهی اخالقی‬ ‫َ‬
‫آزادمرد است‪ ،‬اما [پستبودن]‬ ‫َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫آزادمرد [یا شهروند] به شمار میرود»‪ .‬چیزی که در دنیای باستان حقیقت به شمار میرفت‪ ،‬امروزه عمیقا مسلم و بدیهی تلقی‬
‫میگردد‪( .‬توسط فوکو) گفته شده است که ایدهی «سکسوآلیته» ضرورتا ایدهای بورژوایی است که بهعنوان یکی از جنبههای‬
‫طبقات کارگر (‪ )lower orders‬در سدههای هجدهم و‬ ‫ِ‬ ‫شایع‬
‫اخالقی» ِ‬ ‫ساالری منحط و «بی‬ ‫ِ‬ ‫خودتعریفی طبقه‪ ،‬علیه اشراف‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫تصور خودش شکل‬ ‫ِ‬ ‫با‬ ‫متناسب‬ ‫را‬ ‫حکومت‬ ‫خواست‬ ‫می‬ ‫که‬ ‫بود‬ ‫باورهایی‬ ‫استعمارگر‬
‫ِ‬ ‫نظام‬
‫ِ‬ ‫سکسوآلیته‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ایده‬ ‫‪.‬‬‫شد‬ ‫ایجاد‬ ‫نوزدهم‬
‫روزافزون نقشهای مردانه از زنانه‪ ،‬تمایز فزایندهی ایدئولوژیک بین‬ ‫ِ‬ ‫تفکیک‬
‫ِ‬ ‫زیست خانگی‪ ،‬با‬ ‫ِ‬ ‫آبرومند خانواده و‬ ‫ِ‬ ‫دهد‪ .‬استاندهی‬
‫ِ‬
‫گذاری اخالقی و بهداشتی سکسوآلیتهی غیرازدواجی و‬ ‫ِ‬ ‫زندگی خصوصی و زندگی عمومی‪ ،‬و دغدغهی سیاست‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫غیردگرجنسگرایانه‪ ،‬بدل به هنجاری شده بود که همهی رفتارها را با آن میسنجیدند‪ .‬اسکیگز میگوید «محترمبودن» همیشه‬
‫مسئولیت طبقاتی بوده است‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫یک نشانه و‬
‫رفتار‬
‫ِ‬ ‫شواهد زیادی در دست است که‬ ‫ِ‬ ‫اکثر رفتارها با این هنجار مطابقت داشتند‪.‬‬ ‫البته این بدان معنی نیست که همه یا حتی ِ‬
‫رفتار طبقا ِت متوسط شدیدا ارتجاعی بود‪ ،‬و قوانین و آیینهای پیچیدهی خودش را تولید‬ ‫ِ‬ ‫طبقات کارگر همچنان نسبت به‬ ‫ِ‬
‫محصول مبارزهی اجتماعی است و طبقه در این‬ ‫ِ‬ ‫دارد‪،‬‬ ‫وجود‬ ‫یک‬ ‫و‬ ‫بیست‬ ‫ی‬ ‫سده‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫ای‬ ‫جنسی‬ ‫الگوهای‬ ‫همه‪،‬‬ ‫این‬ ‫با‬ ‫‪.‬‬‫کرد‬ ‫می‬
‫مبارزه همچنان یک مولفهی ضروری به شمار میرود‪ .‬شگفتآور نخواهد بود که این مبارزه منجر به الگوهای متمایز طبقاتی‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫زیست جنسی شده باشد‪ .‬نمونهی (‪۲۲‬هزار نفری) امریکایی کینزی در دههی ‪ ۲۳۴۴‬بیانگر این است که چه در استمنا و‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫کامل‬
‫ِ‬ ‫اطفای‬ ‫«‬ ‫یا‬ ‫وراازدواجی‬ ‫و‬ ‫پیشاازدواجی‬ ‫سکس‬‫ِ‬ ‫و‬ ‫فروشان‬ ‫تن‬ ‫با‬ ‫نشر‬ ‫و‬ ‫حشر‬ ‫در‬ ‫چه‬ ‫و‬ ‫معاشقه‬ ‫و‬ ‫دهانی‬ ‫سکس‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫همجنسگرایی‬
‫سهم‬
‫ِ‬ ‫طبقاتی‬ ‫های‬ ‫تفاوت‬ ‫اما‬ ‫زنان‬ ‫برای‬ ‫گوید‬ ‫می‬ ‫کینزی‬ ‫‪.‬‬‫است‬ ‫بوده‬ ‫مهم‬ ‫بسیار‬ ‫مردان‬ ‫بین‬ ‫در‬ ‫طبقاتی‬ ‫متفاوت‬
‫ِ‬ ‫جنسی»‪ ،‬الگوهای‬
‫گیری رفتار بود‪.‬‬
‫عامل مهمتری در شکل ِ‬ ‫جنسیتی آنها ِ‬ ‫ایدئولوژی سن و‬ ‫ِ‬ ‫نسبتا کمی بازی میکند‪:‬‬
‫ِ‬
‫با این همه‪ ،‬امروزه دشوار میتوان مانند کینزی نسبت به رابطهی زنان و طبقه بیتوجه بود‪ .‬هنجارها و رفتارهای جنسی زنان‬
‫ِ‬
‫کنندگان استاندههای شرافت و محترمبودن در طول سدهها) همیشه از صافی طبقاتی عبور کرده و‬ ‫ِ‬ ‫(بهعنوان پاسداران و ضمانت‬
‫ِ‬
‫اهمیت پیشفرضهای طبقاتی در‬ ‫ِ‬ ‫فرسایش تدریجی مرزهای طبقاتی‪ ،‬آثار اسکیگز و دیگران حاکی از‬ ‫ِ‬ ‫رغم‬ ‫تعریف شده است‪ .‬به ِ‬
‫ِ‬
‫زنان طبقهی کارگر است‪ .‬شگفتآور نخواهد بود که ادبیات ُپر است از‬ ‫کردن سکسوآلیتهی زنان و بهویژه سکسوآلیتهی ِ‬ ‫تعریف ِ‬
‫تخیالت جنسی و‬ ‫ِ‬ ‫روابط مردان با زنان (و همچنین مردان با مردان‪ ،‬و زنان با زنان) که در آن انگارهها طبقه و قدرت و‬ ‫ِ‬ ‫انگارههای‬
‫تمایل جنسی بهطرز پیچیدهای در هم بافته شدهاند‪.‬‬

‫دو‪ -‬جنسیت‬

‫شامل مردان و زنان میشوند‪ ،‬و تفاوتهای طبقه و جایگاه‬

‫ِ‬ ‫همانطور که دیدیم‪ ،‬طبقه یک مقولهی تمایزبخش است‪ .‬طبقات‬
‫بندی قاطع و سخت است‪ .‬شماری‬ ‫ممکن است فحواها و معناهای یکسانی برای زنان و مردان نداشته باشند‪ .‬جنسیت یک تقسیم ِ‬
‫تفاوت جنسی را برای توضیح ستمدیدگی زنان ضروری میدانند‪ .‬سکسوآلیته صرفا‬‫ِ‬ ‫دادن‬
‫نویسندگان فمینیست‪ ،‬توضیح ِ‬
‫ِ‬ ‫از‬
‫ِ‬
‫حفظ روابط قدرت بین زنان و مردان نیست‪ ،‬بل بنیادی برای آن است‪ .‬در اینجا آشکارا رابطهای‬
‫بازتابدهندهی ساختارها و ِ‬
‫سازمان سکسوآلیته میتوان یافت‪ .‬سکسوآلیته در جهانی برساخته شده است که شدیدا جنسیتی‬
‫ِ‬ ‫سازمان جنسیت و‬
‫ِ‬ ‫نزدیک بین‬
 ‫‪31‬‬

‫است‪ .‬در همان حال اما نمیتوان سوژگانیهای جنسی را صرف از جنسیت مشتق دانست‪ .‬چون با این کار به جنسیت‪ ،‬اهمیتی‬
‫سازمان اجتماعی سکسوآلیته را نفی میکنیم‪.‬‬
‫ِ‬ ‫پیشینی میدهیم و پیچیدگیها و ظرافتهای‬
‫ِ‬
‫دار تاریخی مردان است‪ ،‬قدرت در تعریفکردن و‬
‫قدرت ریشه ِ‬
‫ِ‬ ‫محصول‬
‫ِ‬ ‫با این همه‪ ،‬الگوهای سکسوآلیتهی زنان بهناگزیر‬
‫ِ‬
‫بندی چیزی که ضروری و تمایلپذیر است‪ .‬رازیلین کوارد گفته است‪:‬‬
‫مقوله ِ‬

‫ساختار‬
‫ِ‬ ‫کل‬
‫تمایل زنانه‪ ،‬برای ِ‬
‫ِ‬ ‫رد بررسی و موشکافی قرار میگیرد‪… .‬‬ ‫«زن بودن بهطور مداوم مو ِ‬
‫اجتماعی امری ضروری است‪ .‬شگفتآور نخواهد بود که میبینیم تمایل زنانه اینچنین مبهم است و‬
‫اینچنین دنبال میشود و بهوفور قالبی نو میگیرد و از نو تدوین میشود»‪.‬‬

‫و البته تمایل زنانه هنوز هم از سوی مردان دنبال میشود‪ ،‬از نو قالب میخورد و از نو تدوین مییابد‪ .‬همانطور که ریچارد دایر‬
‫گفته است‪ ،‬سکسوآلیتهی مردان تقریبا شبیه هوا است‪« :‬هوا را میکشی داخل ریهها‪ ،‬اما از این عمل چندان آ گاه نیستی»‪ .‬ما از‬
‫طریق مفاهیمی که سکسوآلیتهی مردانه برساخته است به دنیا نگاه میکنیم؛ برای همین وقتی به سکسوآلیتهی مردان هم‬
‫چهارچوب ارجاعی آن به دنیا میپردازیم‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫نپردازیم‪ ،‬داریم از درون‬
‫ِ‬
‫تفاوت جنسی است‪ .‬این چهارچوب را‬ ‫ِ‬ ‫این چهارچوب البته نتیجهی چیزی بیشتر از احتمالهای زیستشناسی یا ناگزیریهای‬
‫نظم جنسیت» مینامد‪ .‬الگوهای‬ ‫کانل آن را « ِ‬
‫ان ویژهی سکسوآلیته و جنسیت برساخته است که ِ‬ ‫در طول تاریخ یک سازم ِ‬
‫تغییریابندهی مردانگی در شکلهای هژمونیک و فرعیاش‪ ،‬و همچنین زنانگی با الگوهای متنوعاش‪ ،‬این نظم را برمیسازند‪.‬‬
‫روابط دوتایی مردانگی و‬ ‫ِ‬ ‫وجود دیگری معنا مییابند‪ .‬این یعنی‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫مردانگی و زنانگی‪ ،‬اصطالحهایی نسبی هستند‪ ،‬که فقط از طریق‬
‫ناگزیر هنجارین از سکسوآلیته را برمیسازند‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫دادن دگرجنسگرایی‪ ،‬تعریفهای‬ ‫زنانگی و برتری ِ‬
‫ماتریس دگرجنسگرا»‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫تحت عناوینی چون «دگرجنسگرایی اجباری»‪« ،‬دگرجنسگرایی نهادیشده»‪« ،‬‬ ‫این برتریدادن اغلب ِ‬
‫مواضع نظری و سیاسی متفاوتی‬ ‫ِ‬ ‫انگاشت دگرجنسگرایانه» و «دگرجنسگراهنجاری» نظریهپردازی شده است؛ این عنوانها‬ ‫ِ‬ ‫«پیش‬
‫ِ‬
‫را بازتاب میدهند‪ ،‬اما همگی به یک نکتهی کلیدی اشاره دارند‪ .‬سکسوآلیته از راههای پیچیده و درهمتنیدهای‪ ،‬به ساختاریافتن‬
‫ِ‬
‫هنجار دگرجنسگرا گره خوردهاند‪ .‬دوتایی مردانگی و زنانگی‪ ،‬و دوتایی دگرجنسگرایی‬ ‫ِ‬ ‫جنسیت گره خورده است‪ ،‬و هر دو نیز به‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫و همجنسگرایی (که در این دوتاییها‪ ،‬اصطالحهای اولی یعنی مردانگی و دگرجنسگرایی‪ ،‬غالب و تعریفکننده هستند) هنوز هم‬
‫تمایل جنسی را سازمان میدهند تا زنان را تابع و متخلفان از‬ ‫ِ‬ ‫جایگاه سوژههای جنسی را تعیین میکنند و‬ ‫ِ‬ ‫معاصر ما‬
‫ِ‬ ‫در دنیای‬
‫هنجار دگرجنسگرا را حاشیهنشین سازند‪.‬‬
‫عقاید عامه عمیقا متناقض‬ ‫َ‬
‫هرچند‪ ،‬اشتباه خواهد بود اگر این ساختار را سنگشده یا چالشناپذیر دانست‪ .‬قانون‪ ،‬پزشکی‪ ،‬و حتی‬
‫ِ‬
‫هستند و در طول زمان تغییر میکنند‪ .‬تا پیش از سدهی هجدهم‪ ،‬سکسوآلیتهی زنان را سیریناپذیر و همهچیزخور میدانستند‪.‬‬
‫زنان محترم سکسوآلیتهی زنانه ندارند‪ .‬در اواخر سدهی‬ ‫در سدهی نوزدهم‪ ،‬اقدامی پایدار صورت گرفت تا مردم را آ گاه سازد که ِ‬
‫همیار همهی شکلهای مصرفگرایی میدانستند‪ .‬در دورههای‬ ‫ِ‬ ‫بیستم‪ ،‬نگرشی عمومی به سکسوآلیتهی زنانه بود و آن را‬
‫علم بهنژادی) ابزاری‬ ‫عصر ِ‬‫منبع بیماری‪( ،‬در ِ‬ ‫مختلف‪ ،‬برداشتهای مختلفی از سکسوآلیتهی زنان شده است‪ :‬چیزی خطرناک‪ِ ،‬‬
‫مباحثات آزادی جنسی و رواداری در‬ ‫ِ‬ ‫پاسدار پاکی اخالقی‪ ،‬و در‬ ‫آموزش جنسی)‬ ‫ِ‬ ‫مباحثات‬
‫ِ‬ ‫انتقال ارزشهای ملی‪( ،‬در‬ ‫ِ‬ ‫برای‬
‫ِ ِ‬
‫قدرت مردان جهت تعریفکردن‬ ‫ِ‬ ‫کانون توجه بوده است‪ .‬وابستگی اقتصادی و اجتماعی‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫دههی ‪ ۲۳۱۴‬و پس از آن در‬
‫ِ‬
‫مسئولیت بازتولید و خشونتهای مردانه علیه زنان‪ ،‬سکسوآلیتهی زنان را محدود ساختهاند‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫سکسوآلیته‪ ،‬محدودیتهای ازدواج‪،‬‬
‫در همان حال‪ ،‬این تعریفهای متناقض اغلب فرصتی برای زنان ایجاد کردهاند تا نیازها و تمایلهای خود را مشخص کنند‪ .‬از‬
‫اواخر سدهی نوزدهم‪ ،‬فضاهای پذیرفتهشده برای خودتعریفی‪ ،‬بهسرعت گسترش یافت و نهتنها لذت در ازدواج راه یافت بل‬ ‫ِ‬
‫عزیمت اندیشهی‬
‫ِ‬ ‫گوید‪،‬‬ ‫می‬ ‫وانس‬ ‫که‬ ‫طور‬ ‫همان‬ ‫‪.‬‬‫شد‬ ‫پذیرفته‬ ‫نسبتا‬ ‫نیز‬ ‫دگرجنسگرایی‬ ‫غیرتولیدمثلی‬ ‫و‬ ‫غیرازدواجی‬ ‫های‬‫شکل‬
‫ِ‬
‫زن «خوب»» (مانند لزبینیسم‪ ،‬و دگرجنسگرایی بیقید و بند و غیرسنتی) هنوز هم برانگیزاننده و‬ ‫جایگاه ِ‬
‫ِ‬ ‫مردمی از «‬
‫ِ‬
‫توجیهکنندهی تخلف و خشونت است‪.‬‬
 ‫‪32‬‬

‫دیرپای فمینیسم شهادت‬

‫ِ‬ ‫تاثیر‬
‫واقعی سدهی گذشته و ِ‬ ‫تغییرات‬
‫ِ‬ ‫برتری مردانه‪ ،‬هنوز از بین نرفتهاند‪ .‬در همان حال‪،‬‬
‫ِ‬ ‫الگوهای‬
‫ِ‬
‫شواهد بسیاری برای «گرایشهای بحرانزده» در مردانگی هژمونیک و‬
‫ِ‬ ‫میدهند که این الگوها نه ناگزیر هستند و نه تغییرناپذیر‪.‬‬
‫ِ‬
‫وضعیت زنان وجود دارد‪ .‬که هر یک از آنها در مفهومسازیهای تغییریابنده از سوژگانیهای جنسی‬
‫ِ‬ ‫دگرگونیهای عمدهای در‬
‫ِ‬
‫مردانه و زنانه بازتاب یافتهاند‪.‬‬

‫سه ‪ -‬نژاد‬

‫مقولههای طبقه و جنسیت با مقولههای قومیت و نژاد‪ ،‬تالقی دارند‪ .‬تاریخدانهای سکس‪ ،‬در گذشته نیز مقولهی نژاد را لحاظ‬
‫دل تکاملی سکسوآلیته را‬ ‫ُ‬
‫ِ‬ ‫موجود خودشان قرار میدادند‪ .‬برای همین‪ ،‬م ِ‬ ‫ِ‬ ‫چهارچوب از‪-‬پیش‪-‬‬ ‫ِ‬ ‫درون‬
‫ِ‬ ‫میکردند‪ ،‬اما آن را‬
‫شخص غیرسفیدپوست («وحشی») را در ردهی تکاملی پایینتر از‬ ‫ِ‬ ‫اواخر سدهی نوزدهم پیش کشیدند تا‬ ‫ِ‬ ‫نظریهپردازانی در‬
‫ِ‬
‫لیبرال انسانشناسها‬ ‫ِ‬ ‫سفیدپوست و نزدیکتر به طبیعت قرار دهند‪ .‬این نگاه حتی در نوشتههای نسبیگراهای فرهنگی و ظاهرا‬
‫(مثل مارگارت مید) نیز موجود بود‪ .‬یکی از جاذبههای زندگی ساموآیی (در اقیانوسیه) این بود که ساموآییها در مقایسه با‬
‫ِ‬
‫امریکاییهای معاصر‪ ،‬از محدودیتها رهاتر بودند و به طبیعت نزدیکتر‪ .‬اسطورهای مانا که در دو سدهی گذشته در گفتمانهای‬
‫نژاد‬
‫خلوص ِ‬ ‫ِ‬ ‫مردم غیراروپایی بوده و تهدیدی که آنها پیوسته برای‬ ‫ِ‬ ‫ناپذیری نیازهای جنسی‬ ‫ِ‬ ‫نظری و مردمی مطرح شده‪ ،‬سیری‬
‫ِ‬
‫اربابان‬
‫ِ‬ ‫زنان سیاهپوست برای خدمترسانی به‬ ‫استثمار ِ‬
‫ِ‬ ‫مردان سیاهپوست و‬ ‫ِ‬ ‫کردن همیشگی‬ ‫سفیدپوست دارند‪ .‬ترس از شق ِ‬
‫ِ‬
‫روابط سیاه‪-‬سفید را در سدهی بیستم‬ ‫ِ‬ ‫جنوب امریکا و در سدهی نوزدهم رواج داشته و‬ ‫ِ‬ ‫داری‬
‫سفیدپوست‪ ،‬در جامعهی برده ِ‬
‫قانون بیاخالقی» تعبیه شده‬ ‫ازدواج مختلطنژادی» و بخش ‪ِ « ۲۱‬‬ ‫قانون‬
‫آپارتاید افریقای جنوبی‪ ،‬ممنوعیتهای « ِ‬ ‫ِ‬ ‫شکل داده‪ .‬در‬
‫ِ‬
‫رژیم آپارتاید سعی کرد تا با شکلدهی دوبارهی شکلهای خود‪ ،‬به‬ ‫ازدواج سفیدها با دیگر نژادها شوند‪ .‬همینکه ِ‬ ‫بودند تا مانع از‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫بحران آپارتاید در دههی ‪ ۲۳۲۴‬پایان دهد‪ ،‬اولین رکنی که در این آپارتاید حذف شد دقیقا همین قوانین بودند‪ .‬در نتیجه‪،‬‬ ‫ِ‬
‫عمارت آپارتاید فروخواهد ریخت‪ ،‬رژیم را سخت به‬ ‫ِ‬ ‫کل‬
‫ِ‬ ‫گاه‬‫آن‬ ‫شود‬ ‫برداشته‬ ‫قوانین‬ ‫این‬ ‫اگر‬ ‫گفتند‬ ‫می‬ ‫که‬ ‫افراطی‪،‬‬ ‫راست‬
‫ِ‬ ‫های‬ ‫گروه‬
‫باد انتقاد گرفتند‪ .‬و البته معلوم شد که همینگونه است‪.‬‬ ‫ِ‬
‫جهان‬
‫ِ‬ ‫انفجار جمعیتی‬ ‫ِ‬ ‫در سطح جهانی‪ ،‬باور به برترینشینی هنجارهای اروپایی شاید عمدتا در دغدغهی وسواسگونهی غرب با‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫کنترل‬
‫ِ‬ ‫غربی‬ ‫الگوهای‬ ‫تا‬ ‫شد‬ ‫محلی‬ ‫مقامات‬
‫ِ‬ ‫نیز‬ ‫و‬ ‫پیشرفت‬ ‫های‬ ‫عاملیت‬ ‫سوی‬ ‫از‬ ‫گوناگونی‬ ‫های‬ ‫اقدام‬ ‫به‬ ‫منجر‬ ‫که‬ ‫شود؛‬ ‫دیده‬ ‫سوم‬
‫ِ‬
‫زاد و ولد را تحمیل کنند‪ ،‬که گاهی نتایج مصیبتباری در بومشناسی زندگی اجتماعی ایجاد شد و نامتعادلاش ساخت‪ .‬نکتهای‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫محدودکردن‬
‫ِ‬ ‫به‬ ‫زنان‬ ‫تمایل‬
‫ِ‬ ‫در‬ ‫ریشه‬ ‫هم‬ ‫ولد‪،‬‬ ‫و‬ ‫زاد‬ ‫کنترل‬
‫ِ‬ ‫به‬ ‫مدرن‬ ‫های‬ ‫نگرش‬ ‫که‬ ‫که از این بحث میتوان گرفت این است‬
‫کردن نژادهای اروپایی‬ ‫سیاست بهنژادی و «برنامهریزی خانواده»‪ ،‬که هدفاش بقا و متناسب ِ‬ ‫ِ‬ ‫باروری خود دارد و همچنین در‬
‫بود‪ .‬مولفههای این بهنژادی‪ ،‬دیرزمانی در فعالیتهای روزمره باقی ماند‪ .‬در دههی ‪ ۲۳۲۴‬در اسرائیل‪ ،‬خانوادههای یهودی در‬
‫خطرناک‬
‫ِ‬ ‫مقایسه با خانوادههای عرب‪ ،‬کمکهزینههای باالتری برای بچهداری میگرفتند‪ ،‬در حالی که در انگلستان‪ ،‬داروهای‬
‫کنترل زاد و‬ ‫ِ‬ ‫زنان سیاه و بسیار فقیر تزریق میکردند‪ .‬یکی از مطالعات نشان داده است که جزوههای‬ ‫ضدبارداری را منحصرا به ِ‬
‫ریزی خانواده که به زبانهای آسیایی نوشته شدهاند بیشتر از جزوههای انگلیسی بوده است‪.‬‬ ‫ولد در کلنیکهای برنامه ِ‬
‫اروتیک‬
‫ِ‬ ‫مردم مستعمره قرار دارد‪ ،‬که الگوهای‬ ‫ِ‬ ‫تمام این نمونهها‪ ،‬تاریخی دراز از مواجههی بین کشورهای امپراتوری و‬ ‫پشت ِ‬ ‫ِ‬
‫صورت قانون تجلی یافت؛ از‬ ‫مستعمرهها بهعنوان «دیگر» و پست برساخته شده بود‪ .‬این فرآیند‪ ،‬در مجموعهای از کنشها به‬ ‫َ‬
‫ِ‬
‫متفاوت زندگی‬ ‫ِ‬ ‫کنترل زاد و ولد‪ ،‬از نگرشهای پزشکی گرفته تا آسیبدانستن الگوهای‬ ‫ِ‬ ‫قوانین مهاجرت گرفته تا تبلیغات‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫نژادی‬ ‫ِ‬ ‫دستور‬
‫ِ‬ ‫«‬ ‫که‬ ‫بود‬ ‫استعماری‬ ‫ی‬ ‫مواجهه‬ ‫طریق‬ ‫از‬ ‫گوید‪،‬‬ ‫می‬ ‫استولر‬ ‫که‬ ‫طور‬ ‫همان‬ ‫‪.‬‬‫شناسی‬ ‫جامعه‬ ‫و‬ ‫شناسی‬ ‫روان‬ ‫در‬ ‫خانوادگی‬
‫ِ‬
‫فضیلت جنسی (یعنی هنجارهای‬ ‫ِ‬ ‫و‬ ‫نژادی‬ ‫خلوص‬ ‫ِ‬ ‫فرهنگ بورژوازی تضمین شد»‪ .‬ایدههای غربی‬ ‫ِ‬ ‫ضمنیای در رژیمهای‬
‫ِ‬
‫جوامع غربی دارند کمتر و‬ ‫ِ‬ ‫خود‬
‫دیگری» استعمارشده برساخته میشد‪ .‬همانطور که ِ‬ ‫ِ‬ ‫رد «‬ ‫سکسوآلیتهی سفیدپوست) عمدتا با ِ‬
‫شاهد نرخ باالیی از‬ ‫کمتر هژمونیک میشوند و بیشتر و بیشتر دارند از نظر نژادی مختلط میشوند و در سالهای اخیر نیز‬
‫ِ ِ‬
‫ظاهری شماری از کشورهای اروپایی سخت به چالش کشیده شده است؛ چون حاال گمنامی‬ ‫ِ‬ ‫لیبرالیسم‬
‫ِ‬ ‫مهاجرت به غرب بودهایم‪،‬‬
‫ِ‬
‫میزان باالیی از اختالط جنسی‬ ‫ِ‬ ‫تهدید بالقوهی جنسی و همچنین فرهنگی‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫«دیگری» تبدیل به چهرهی همسایه شده است؛ یعنی‬
 ‫‪33‬‬

‫تحت عنوان شکلهای‬

‫میان نژادها و قومهای مختلف در کشورهای مانند انگلستان‪ ،‬بیانگر این است که آن چیزی که گیلوری ِ‬
‫در ِ‬
‫قدرت نژادپرسی را دگرگون میسازند‪.‬‬
‫ِ‬ ‫تازهی «اجتماعیدن» (‪ )conviviality‬مطرح میکند‪ ،‬دارند معناهای تفاوت و‬

‫زیست ما از یکدیگر‬
‫ِ‬ ‫مقولههای نژاد و جنسیت و طبقه را شاید بتوان در سطح تحلیلی از یکدیگر جدا کرد‪ ،‬اما آنها در‬
‫ِ‬
‫جزو‬
‫ِ‬ ‫معموال‬ ‫گیرند‪،‬‬‫می‬ ‫قرار‬ ‫نژادپرستی‬ ‫های‬ ‫کنش‬ ‫معرض‬
‫ِ‬ ‫در‬ ‫دیگر‬ ‫های‬‫اقلیت‬ ‫جداشدنی نیستند‪ .‬اقلیتهای قومیای که بیشتر از‬
‫تعریف عضویت در یک‬
‫ِ‬ ‫طبقههای کارگر یا فقیر هستند‪ ،‬و از نظر اجتماعی به شیوههای گوناگونی محروم هستند‪ ،‬در حالی که‬
‫اجراکردن موفق مشخصههای جنسی باشد‪ .‬قدرت‪ ،‬بهطرز‬ ‫ِ‬ ‫اجراکردن موفق جنسیت و‬
‫ِ‬ ‫گروه قومی میتواند اغلب وابسته به‬
‫ِ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ایجاد چالشهای سیاسی برای‬ ‫ِ‬ ‫ماهرانهای از طریق مجموعهای پیچیده از کنشهای درهمتنیده عمل میکند‪ .‬در نتیجه‪،‬‬
‫شکل تک و تنها از فعالیت باشد‪.‬‬‫سیاست جنسی نمیتواند یک ِ‬ ‫ِ‬ ‫شکلهای ستمگر‪ ،‬پیچیده و گاه متناقض هستند‪ .‬بنابراین‪،‬‬
‫دنیای مدرن نام دارد‪.‬‬
‫ِ‬ ‫سیاست جنسی در شبکهای کلی از تناقضها و ضدیتهای اجتماعیای گرفتار آمده است که‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫با این همه‪ ،‬نکتهی مهمی را میتوانیم از این بحث بیرون بکشیم‪ .‬به جای اینکه سکسوآلیته را کلیتی متحد و یکپارچه بداینم‪،‬‬
‫باید شکلهای مختلفی از سکسوآلیته را تصویق کنیم‪ :‬در واقع سکسوآلیتههای زیادی وجود دارد؛ سکسوآلیتههای طبقاتی‪،‬‬
‫سکسوآلیتههای جنسیت‪-‬محور‪ ،‬سکسوآلیتههای نژادیشده و سکسوآلیتههای مبارزه و انتخاب‪.‬‬
‫فرآیند پیوستهای است که ما در آن هم عمل‬ ‫ِ‬ ‫رویداد تکینی نیست که در گذشتهای دور گم شده باشد‪ .‬بل‬
‫ِ‬ ‫«ابداع سکسوآلیته»‪،‬‬
‫میکنیم و هم رویمان عمل میشود؛ هم ابژهی تغییر هستیم و هم سوژهی تغییر‪ .‬ما هم تاریخ جنسی را میسازیم و هم‬
‫ِ‬
‫دام خود انداختهاند‪.‬‬
‫برساختهی سکسوآلیته و شکلهای قدرتی هستیم که سکسوآلیته را در ِ‬
 ‫‪34‬‬

‫فصل ‪۹‬‬
‫معناهای تفاوت جنسی‬

‫وپیشرفت مغز و رفتار ِ جنسی‪،‬‬

‫ِ‬
‫در زمینههای تاریخی و اجتماعی خاصی برساخته شده است و هنوز هم نشانههایی از آن زمینهها را در خود دارد‪.‬‬
‫(فاستو استرلینگ‪)۱۴۴۴ :‬‬
‫(گفتگو با گور ویدال – رماننویس)‬
‫فهم واقعی و علمی ما از هورمونها‬
‫گویا دشوار میتوان این را نادیده گرفت که ِ‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫شریک زندگیتان‪ ،‬مرد بود یا زن؟‬
‫ِ‬ ‫پرسش‪ :‬اولین‬
‫پاسخ‪ :‬آنقدر مؤدب بودم که نپرسیدم‪.‬‬

‫درآمد‬

‫زبان خودش‬ ‫دوجنسی فرانسوی در سدهی نوزدهم) که از ِ‬ ‫بگذارید این فصل را با داستانی شروع کنیم دربارهی هرکولین باربین (‬
‫ِ‬
‫گفته شده و میشل فوکو آن را به دنیا عرضه کرده است‪ .‬هرکولین در میانهی سدهی نوزدهم با جنسیتی نامشخص (یعنی‬
‫مبهم‬
‫وضعیت ِ‬
‫ِ‬ ‫اندامهای جنسی هر دو جنس را داشته) به دنیا آمد‪ .‬در محیطی بزرگ شد که عمدتا راهبهها دور و َبرش بودند و‬
‫او نیز در آن محیط مسئلهی مهمی به نظر نمیرسیده‪ .‬اسماش را هم گذاشته بودند الکسینا‪ .‬همانطور که فوکو میگوید‪،‬‬
‫شاد بیهویتی” زندگی کرد‪ .‬اما این دوره از تاریخ اروپا‪ ،‬یعنی دههی ‪ ۲۲۱۴‬و ‪ ،۲۲۷۴‬هویت (مردبودن یا‬ ‫بزرخ ِ‬ ‫الکسینا ”در‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫زنبودن؛ دگرجنسگرابودن یا همجنسگرابودن) تازهتازه و به شیوهی اجبارکنندهای مهم شده بود‪ .‬یعنی تازه برای مقامات‬
‫(بهخصوص در حوزههای حقوقی و پزشکی) مهم شده بود که کسانی پیدا شدهاند که در مقولههای جنسیتی و سکسوآلیای که‬
‫َ‬
‫بهتازگی تحدید و تعریف شده بود‪ ٬‬نمیگنجیدند‪ .‬الکسینا رسما بهعنوان یک مرد (و با نام ا ِبل) از نو مقولهبندی شد‪ .‬ابل پس از‬
‫چندین سال که بهعنوان یک مرد زندگی ناشادی را تحمل کرد‪ ٬‬سرانجام دست به خودکشی زد‪.‬‬
‫این داستان غمگین‪ ٬‬یکی از اتفاقهای کوچکی بود که در سطح استانی اتفاق افتاده بود؛ این تراژدی شدیدا شخصی بود و هیچ‬
‫تاثیر مشهودی بر تاریخ فرانسه یا اروپا نگذاشت‪ .‬اما در اندیشهی من دربارهی جنسیت و سکسوآلیته‪ ٬‬تاثیر عظیم و دردناکی‬
‫داشت‪ .‬همانطور که فوکو اشاره میکند‪ ٬‬سرگذشت الکسینا از فرهنگی پرده برداشت که الزام میدانست مردم تحت هویتهای‬
‫جنسیتیشان تعریف شوند‪ .‬فوکو میپرسد ”آیا ما حقیقتا نیاز به یک سکس حقیقی داریم؟ ” چنانچه دیدیم‪ ٬‬پاسخ این پرسش تا‬
‫همین اواخر در جوامع غربی یک “بله”ی محکم بوده است؛ و سدهی نوزدهم نیز در این زمینه یک لحظهی تاریخی برای توضیح‬
‫و تشریح مقولهبندیهای جنسیتی بود‪ .‬و‪ ٬‬بهرغم تمام تغییراتی که از آن موقع رفته‪ ٬‬چه دوست داشته باشیم یا نه‪ ٬‬ما وارثان این‬
‫باورها و رفتارهایی هستیم که هرکولین‪/‬الکسینا‪/‬ابل را به سوی خودکشی کشاند‪.‬‬

‫بایستهی زیستشناختی‬

‫پاسخ گور ویدال به آن پرسش نسبتا گستاخانه (که در ابتدای این فصل آمد)‪ ،‬ما را از این رو متحیر کند و شاید تکان دهد که در‬
‫فرهنگ ما هنوز هم مهم است که بدانند با چه کسی سکس داریم‪ .‬جنسیت (اصطالحی که مرسوما جهت توصیف شرایط‬
‫اجتماعی مردبودن یا زنبودن به کار بسته میشود) و سکسوآلیته (شیوهی فرهنگی زیستن بر اساس لذتها و تمایلهای تنانه)‬
‫ِ‬
‫امکان فرارفتن از مرزهای بین رفتار شایستهی‬
‫ِ‬ ‫‪٬‬‬‫نتیجه‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫اند؛‬ ‫خورده‬ ‫گره‬ ‫دیگر‬‫یک‬ ‫به‬ ‫ای‬ ‫جداناشدنی‬ ‫طور‬ ‫به‬ ‫ها‬‫نسل‬ ‫و‬ ‫نسلها‬
‫مردانه یا زنانه (یعنی‪ ٬‬از نظر فرهنگی رفتاری مناسب) گاهی نهاییترین سرپیچی و عصیان تلقی میشود‪ .‬برای ما هنوز سخت‬
‫است که بدون در نظر آوردن جنسیت به سکسوآلیته فکر کنیم‪ .‬یا کلیتر بگوییم‪ :‬نمای عظیم سکسوآلیته عمدتا بر این دو فرض‬
‫بنا شده است که تفاوت بنیادینی بین مردان و زنان وجود دارد و مردان بر زنان برتری و سلطه دارند‪ .‬تمایز آلتی و تولیدمثلی‬
 ‫‪35‬‬

‫متفاوت جنسی فرض‬ ‫ِ‬ ‫زن زیستشناختی‪ ٬‬توضیحی نهتنها ضروری که کافی برای نیازها و تمایلهای‬ ‫مرد زیستشناختی و ِ‬ ‫بین ِ‬
‫طبیعت حیوانی” ما ریشه دارند‪.‬‬
‫ِ‬ ‫شده است‪ .‬این تمایزها که بنیادیترین تمایزهای بین انسانها فرض میشوند‪ ٬‬عمیقا در”‬
‫دانشمندان نیز تالشهای بسیاری کردند تا این تمایزها را توضیح دهند و توجیه کنند‪ .‬یکی از مشخصههای ما انسانها این است‬
‫که برای یافتن پاسخ اساسیترین پرسشهایمان به زیست حیوانها نگاه میکنیم‪ .‬برای مثال‪ ٬‬خوارترین و ترسناکترین‬
‫ِ‬
‫موجودات (یعنی موشها) را بهکرات در پژوهشهای جنسی و بهویژه در تحقیقات تجربی مربوط به تاثیرات هورمونهای”مردانه”‬
‫پژوهشگران دیگر در حشرات و کرمها و گنجشکها و میمونهای بدبخت به دنبال شواهدی برای‬ ‫ِ‬ ‫و ”زنانه” به کار بستهاند‪.‬‬
‫پشتیبانی از فرضیههایشان دربارهی تفاوت جنسی بودهاند‪ .‬در این فرآیند‪ ٬‬بهویژه دربارهی رفتار حیوانات‪ ٬‬بیشک خیلی چیزها‬
‫فراگرفته شده است‪ .‬اما خیلی چیزهای دیگر هم هست که این روشهای علمی هنوز نتوانستهاند توضیحی برایشان پیدا کنند‪.‬‬
‫شوربختانه انسانها برای این سادهباوریهای پژوهشی‪ ٬‬موجودات پیچیده و انتخابگر و تغییرپذیری هستند‪ .‬ما انسانها پیوسته‬
‫زبان را دستکاری میکنیم تا درکمان از جهان را (و درکمان از سکس را) از نو شکل دهیم‪ .‬ما به شیوههای گوناگونی و گاهی‬
‫بر خالف منطق ظاهری جلوهی بیرونیمان رفتار میکنیم‪ .‬ما مرزهای بین مردانگی و زنانگی را تیره و تار میکنیم‪ .‬ما حتی‬
‫جنس مخالف یا صرفا با زیستن در جنسیتی جدید‪ ٬‬جنسیتمان را تغییر دهیم‪ .‬ما‬ ‫لباس ِ‬
‫عمل جراحی و با پوشیدن ِ‬ ‫میتوانیم با ِ‬
‫تفاوتهایی را میآفرینیم که فراتر از تفاوتهای جنسیتی (و فراتر از تفاوتهای سنی و نژادی و نیازهای جنسی) میرود؛ ما‬
‫مرزهایی را میسازیم که منطقی”در طبیعت” ندارند‪ .‬ما حتی میتوانیم رفتارمان را در قبال عوامل اخالقی و سیاسی و‬
‫فرض خیالی کنار بیاییم که جنسیت و سکسوآلیتههای ما‬ ‫پیشبینینشده تغییر دهیم‪ .‬اما هنوز هم دوست داریم با این ِ‬
‫بنیادیترین و طبیعیترین چیزهای ما هستند‪ ٬‬که روابط بین مردها و زنها – مانند اثر انگشت – حکمی است ازلی از‬
‫طبیعت” مادرزادی‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫سوی”‬
‫تاثیرات‬
‫ِ‬ ‫تفاوت جنسی مشحون هستند (که اکثر فرهنگهای جنسی در جهان چنیناند)‪ ،‬این گونه باورها‬ ‫ِ‬ ‫در فرهنگهایی که از‬
‫ِ‬
‫زیست جنسیتی و جنسی ما را شکل میدهد‪ .‬بنابراین‪٬‬‬ ‫ِ‬ ‫اندیشیدن ما به جنسیت و سکسوآلیته‪٬‬‬
‫ِ‬ ‫اجتماعی مهمی دارند‪ .‬شیوههای‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫شکل تفاوتهای بین مردها و زنها شده است‪ ٬‬بحثهای گمنام و ناشناختهای نیستند‪ :‬این‬ ‫ِ‬ ‫و‬ ‫ها‬ ‫خاستگاه‬ ‫ی‬ ‫درباره‬ ‫که‬ ‫هایی‬ ‫بحث‬
‫بحثها‪ ٬‬در جهتگیریهای جامعهی ما نقشغ کانونی بازی میکنند‪.‬‬
‫سازی تفاوتهای (از جمله رفتاری) بین جنسها در‬ ‫فرهنگی بیشینه ِ‬ ‫کنش‬
‫فرهنگ ما ِ‬
‫ِ‬ ‫جان مانی (‪ )John Money‬گفته است ”در‬
‫ِ‬
‫سازی شباهتها بیشتر مفروض است‪ ”.‬با اینکه همین پیشفرضهای فرهنگی عمیقا در سکسشناسهای‬ ‫مقایسه با بیشینه ِ‬
‫علم سکس” انداخت‪ :‬آنها صرفا چیزهایی را که میدیدند نظریهپردازی‬ ‫اولیه نیز رسوخ کرده بود‪ ٬‬اما نمیتوان تقصیر را گردن ” ِ‬
‫واقعیت تجربی و آزمایشگاهی واقف بودند‪ ٬‬نیز اندیشناک بودند تا بر‬
‫ِ‬ ‫میکردند‪ .‬افزون بر آن‪ ٬‬بسیاری از سکسشناسهایی که به‬
‫همپوشیها همانقدری تاکید کنند که بر تفاوتها‪ .‬از دید هاوالک الیس در دههی ‪ ،۲۳۹۴‬سکس ”تغییرپذیر” بود و مرزهای [بین‬
‫زن کامل” وجود داشت‪ .‬اما همهنگام پژوهیدن دربارهی‬ ‫مرد کامل و ِ‬ ‫دو] جنس نامشخص بودند و ”مرحلههای بسیاری در بین ِ‬
‫ذات مردانگی همچنان ادامه داشت و نتیجه این شد که تفاوتهای جنسی بر شباهتها چربید‪ .‬در ستیز‬ ‫ذات زنانگی و ِ‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫موقعیت شایستهی اجتماعی مردان و زنان میشد (ستیزی که از اواخر سدهی نوزدهم آغاز شده و‬ ‫ِ‬ ‫همهگیری که بر سر روابط و‬
‫ِ‬
‫شدت متفاوتی تا کنون ادامه یافته است)‪ ،‬سکسشناسی تبدیل به اسلحهای نیرومند گشت‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫با آهنگ و‬
‫همین تعریفکردن غریزهی جنسی ضرورتا یکی از آن تعریفهایی است که از کنشها و تخیلهای مردانه ناشی شده است‪ .‬کافی‬
‫است به برخی از استعارههایی که در نوشتارهای مربوط به سکس هستند نگاهی بیاندازیم‪ :‬نیروهای پرقدرت‪ ٬‬رانههای فراگیرنده‪٬‬‬
‫گفتمان غربی دربارهی سکس چیره گشته است‪.‬‬‫ِ‬ ‫جریانهای سیلآسا‪ ٬‬تشنجهای کنترلناپذیر‪ .‬چنین پندارهای بر‬
‫سکسشناسهای اولیه حتی وقتی میخواستند سکس را علمی بررسی کنند‪ ٬‬به این پنداره دست مییازیدند‪ .‬برای همین هم‬
‫َ‬
‫سکس را”قانون تنکاری (فیزیولوژی)“ تعریف میکردند یا ”نیرویی که از سوی آشفتگیها و تالطمهای قدرتمند تولید شده“ یا‬
‫رانهای ”که به نفع قراردادهای اجتماعی میتواند محدود شود” یا (تصویریتر از همه) ”آتشفشانی که همهی چیزهای پیرامون‬
‫تکامل داروینی در زیستشناسی‪ ٬‬که‬ ‫ِ‬ ‫خود را میسوزاند و خاکستر میکند‪ …:‬مغاکی که شرافت و ذات و سالمت را میبلعد”‪.‬‬
‫جهان حیوانات هستند‪ ٬‬حامی پژوهیدن دربارهی جنبهی حیوانی انسان بود‬ ‫ِ‬ ‫نشان میدهد آدمها (یعنی مردها و زنها) بخشی از‬
‫ِ‬
‫سکس انسان یافت‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫و آن را در‬
 ‫‪36‬‬

‫از چنین دیدی‪ ٬‬سکسوآلیتهی زنان ناگزیر یک معضل بود‪ :‬یک معما یا به بیان فرویدی یک”قارهی تاریک”‪ .‬از دوران باستان تا‬
‫بدن زنانه صرفا یک نسخهی منحرفشدهی‬ ‫سدهی نوزدهم‪ ٬‬نظریهی پزشکی بر این باور بود که فقط یک جنس وجود دارد‪ ٬‬و ِ‬
‫سنت مردمی و فرهنگی میپنداشت که سکسوآلیتهی زنانه سیریناپذیر است و همهخور و‬ ‫بدن مردانه است‪ .‬همهنگام نیز‪ِ ٬‬‬ ‫ِ‬
‫فمینیسم مدرن چون از خواستههای‬ ‫ِ‬ ‫که‬ ‫یافته‬ ‫د‬‫نمو‬ ‫)‬ ‫مردان‬ ‫(‬ ‫نظرات‬ ‫این‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫گرفته‬ ‫جان‬ ‫جدیدا‬ ‫پنداشت‬ ‫این‬ ‫‪.‬‬‫کننده‬ ‫مصرف‬
‫جنسی زنان حمایت میکند‪ ٬‬پس مردان را درمانده و ضعیف میسازد‪ .‬چنین نظراتی احتماال بیشتر از اینکه دربارهی زنان‬
‫ِ‬
‫باشد‪ ٬‬دربارهی ترسها و تخیلهای مردانه است؛ باید اشاره کرد که این برداشت اسطورهای موهوم اما پایا است‪ .‬از سدهی‬
‫نگاه سنتیتری شکل گرفت و سکسوآلیتهی زنانه را بهکل متفاوت اما تکمیلکنندهی سکسوآلیتهی مردانه دید‪:‬‬ ‫نوزدهم بود که ِ‬
‫مهارت عشقباز ( َمرد) زندگی‬ ‫ِ‬ ‫چیزی واکنشی که فقط از طریق نوعی”غریزهی تولیدمثلی” به زندگی وارد شده‪ ٬‬یا بهوسیلهی‬
‫مییابد‪ .‬لزبینیسم از این نظر بهخصوص برای نظریهپردازهای سکس مشکلساز بوده چون سکسوآلیتهی زنانهی خودگردانی‬
‫است که مردان در آن هیچ نقشی ندارند‪.‬‬
‫شواهد فراوانی که‬ ‫ِ‬ ‫طبیعت جنسی مردانه و زنانه هست‪ ٬‬ایدهی قدرتمندی است‪ .‬حتی با توجه به‬ ‫ِ‬ ‫این ایده که تفاوت بنیادینی بین‬
‫ِ‬
‫کارکردی کامال مشابهی بین مردان و زنان هست‪ ٬‬اما‬ ‫ِ‬ ‫بر اساس آثار مشاهدهای کینزی و مسترس و جانسن بنا شده‪ ٬‬واکنش تن‬
‫این شواهد خدشهای بر باور به تفاوتهای روانی‪-‬جنسی وارد نساخته است‪ .‬این ایده که تفاوتهایی بین انسانها هست‪٬‬‬
‫بهخودی خود ایدهی خطرناکی نیست‪ .‬اما چیزی که رابطهی جنسیت‪/‬سکسوآلیته را خاص میسازد این است که تفاوتهای‬
‫مشخصی را چنان بنیادین میداند که باعث دستهبندی و حتی ضدیت میشود‪ .‬در بهترین حالت‪ ٬‬میتوان بحث کرد که گرچه‬
‫مردان و زنان متفاوت میتوانند باشند‪ ٬‬اما برابر هستند‪ .‬بدترین حالت اما این است که از پیشفرضهایی دربارهی ماهیت و‬
‫تقدیر زنها به‬ ‫ِ‬ ‫طبیعت نیرومند رانهی جنسی مردانه استفاده شود تا خشونت مردانه و سلطهی مردان بر زنان مشروعیت یابد و‬ ‫ِ‬
‫[پذیرفتن نقش] بازتولیدگری تایید شود‪.‬‬
‫فمینیسم مدرن‪ ،‬تضعیف شدهاند و اعتبار کمی‬ ‫ِ‬ ‫ممکن است فکر کنیم چنین باورها در سالهای اخیر‪ ،‬بهویژه بر اثر نقدهای‬
‫دارند‪ .‬اما این تصور اشتباه است‪ .‬برای مثال به دیدگاه برخی از نویسندگانی نگاه کنید که در دههی ‪ ۲۳۲۴‬در بریتانیا و امریکای‬
‫راست جدید” تاثیرگذار بودهاند‪.‬‬ ‫شمالی بر ” ِ‬
‫راجر اسکروتن (فیلسوف محافظهکار انگلیسی) چیزی را که ”جاهطلبی افسارگسیختهی فالوس” مینامد و آن را خودداری از‬
‫نقش طبیعتدادهی زنان برای”تسکیندادن چیزی که ولگردترین است” میبیند‪ .‬از نگاه‬ ‫همهی تعهدها میداند در تضاد با ِ‬
‫جورج گیلدر (مدافع سرسخت ارزشهای سنتی) فقط ازدواج و خانواده است که میتواند میل ”تجاوزگر و تخریبگر مردانه” را به‬
‫تعهدی اجتماعی تبدیل کند تا مرد بتواند از همسر و فرزنداناش دفاع کند‪ .‬چنین ایدههایی‪ ،‬دیدگاههای محافظهکارانهی‬
‫اجتماعی جنسیت و سکسوآلیته و خانواده را خوشرنگ و توجیه کرده و در دامن سدهی بیست و یکم گذاشتهاند‪.‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫اخالق سنتی‬ ‫ِ‬ ‫و‬ ‫جنسی‬ ‫بندی‬ ‫سیم‬ ‫تق‬ ‫از‬ ‫نیز‬ ‫)‬ ‫درآمده‬ ‫فرهنگی‬ ‫رمزگان‬
‫ِ‬ ‫به‬ ‫که‬ ‫(‬ ‫مردانه‬ ‫جنسی‬ ‫خشونت‬
‫ِ‬ ‫علیه‬ ‫فمینیستی‬ ‫نقد‬ ‫بنابراین‪،‬‬
‫ِ‬
‫سرکش انسانی‬ ‫ِ‬ ‫ماهیت‬
‫ِ‬ ‫یا‬ ‫طبیعت‬ ‫وجود‬
‫ِ‬ ‫به‬ ‫کردیم‪،‬‬ ‫نقل‬ ‫را‬ ‫آنان‬ ‫از‬ ‫هایی‬‫قول‬ ‫جا‬ ‫این‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫نویسندگانی‬ ‫دفاع میکند‪ .‬هر دو گروه‬
‫خطر بینظمی را به دنبال خواهد‬ ‫آیینی اجتماعی به کنترل درنیاید‪ِ ،‬‬ ‫(مردانه) باور دارند که اگر از سوی ارادهی اخالقی و راست‬
‫ِ‬
‫جدید” زیستشناسی اجتماعی (‪ )sociobiology‬هستند؛ از طریق این‬ ‫ِ‬ ‫داشت‪ .‬چنین دیدگاههایی به دنبال توجیهی برای”سنتز‬
‫ِ‬
‫سنتز جدید بود که جبرگرایی زیستشناختی در دههی ‪ ۲۳۷۴‬و ‪ ۲۳۲۴‬احیا شد و روانشناسی تکاملی در هزارهی جدید تا‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫اندازهای جای آن جبرگرایی زیستشناختی را گرفت‪.‬‬
‫منابع لیبرال‬
‫ِ‬ ‫اندیشمندان محافظهکار نبود‪ .‬شماری از‬ ‫ِ‬ ‫تاثیرات مهمی داشتند و این تاثیرات فقط محدود به‬ ‫ِ‬ ‫هر دوی این گرایشها‬
‫ناگزیری برخی از بدیهیات (مانند‬ ‫ِ‬ ‫اندک نهادهای اجتماعی و‬ ‫تغییرپذیری ِ‬
‫ِ‬ ‫جدید آن بهره بردند تا قابلیت‬ ‫ِ‬ ‫انقالب ژنتیکی و اعتبار‬ ‫ِ‬ ‫از‬
‫تفاوتهای مردانه‪/‬زنانه) را توضیح دهند‪ ،‬و حتی از برخی از جنبههای آن [دیدگاه] نیز استفاده شد تا بر اساس قابلیتهای‬
‫قدرت این تکاملگرایی جدید و‬ ‫ِ‬ ‫زیستشناختی اقلیتهای جنسی‪ ،‬به آن اقلیتها آزادی بیشتری اعطا شود‪ .‬بنابراین‪ ،‬باید از‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫خطراتی که – به باور من – در خود دارد‪ ،‬آ گاه باشیم‪.‬‬
‫مند بنیادهای‬ ‫گرایی جدید را اینگونه تعریف کرده است‪” :‬مطالعهی نظام ِ‬ ‫پدر زیستشناسی اجتماعی (ا‪ .‬ا‪ .‬ویلسن)‪ ،‬تکامل‬ ‫ِ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫توضیحات‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫سنتی‬ ‫شناختی‬ ‫زیست‬ ‫های‬ ‫نظریه‬ ‫بین‬ ‫که‬ ‫شکافی‬ ‫روی‬ ‫خواهد‬ ‫می‬ ‫حوزه‬ ‫این‬ ‫‪.‬‬ ‫”‬‫اجتماعی‬ ‫رفتار‬
‫ِ‬ ‫شناختی‬ ‫زیست‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
 ‫‪37‬‬

‫مکانیسم کلیدیای وجود دارد که این دو را به هم وصل میکند‪ .‬یکی از‬ ‫ِ‬ ‫اجتماعی ایجاد شده بود‪ُ ،‬پل بزند و بگوید که‬
‫واحد وراثت است و‬ ‫ِ‬ ‫قانون بنیادین خودخواهی ژنی” مینامد‪ .‬ژن‪ ،‬بنیادیترین‬ ‫هواخواهان ویلسن‪ ،‬این مکانیسم کلیدی را ” ِ‬ ‫ِ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫تحت تاثیر قرار میدهد‪ .‬ژن‬ ‫ِ‬ ‫شیمی‬ ‫زیست‬ ‫سطح‬ ‫ترین‬ ‫ایی‬ ‫ابتد‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫ها‬ ‫خصوصیت‬ ‫رشد‬‫ِ‬ ‫که‬ ‫شده‬ ‫تعریف‬ ‫‪DNA‬‬ ‫مولکول‬
‫ِ‬ ‫بخشی از‬
‫ِ‬
‫حاوی رمزگانی است که رشد را تحت تاثیر قرار میدهد‪ .‬تا اینجا شاید همه تا اندازهی زیادی توافق داشته باشند‪ .‬اما بسیاری از‬
‫مواضع تجربی اولیهی ویلسن) فراتر میروند و میگویند که برای هر پدیدهی اجتماعیای ژنی وجود‬ ‫ِ‬ ‫تکاملگراهای جدید (از‬
‫ِ‬
‫تمام کنشهای اجتماعی (از کارآیی اقتصادی و موفقیتهای آموزشی گرفته تا‬ ‫تصادفی ژنها میتواند ِ‬ ‫دارد‪ :‬بنابراین بقای‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫تفاوتهای قومی و نژادی و تقسیمبندیهای جنسیتی و ترجیح جنسی) را توضیح دهد‪.‬‬
‫ِ‬
‫عظیم جایگزین)‬ ‫ِ‬ ‫سنت‬
‫ِ‬ ‫این‬ ‫(‬ ‫لیبرال‬ ‫کالسیک‬
‫ِ‬ ‫ی‬ ‫نظریه‬ ‫در‬ ‫نیستند؛‬ ‫بنیادی‬ ‫واحد‬
‫ِ‬ ‫در این نوع از اندیشه‪” ،‬فرد” و حتی ”جامعه” دیگر‬
‫واحد بنیادی تلقی میشدند‪ .‬فرد حاال چیزی شبیه حامل و انتقالدهندهی ژنها به شمار میآمد؛ ”یک‬ ‫ِ‬ ‫اما فرد و جامعه بهعنوان‬
‫نفع ژنها باشد”‪ .‬اگر این نگاه حقیقت‬ ‫ماشین خودخواه که برنامهریزی شده است تا کارهایی را انجام دهد که بهطور کلی به ِ‬ ‫ِ‬
‫انرژی دائمی ژن و پیچیدهترین نمودهای‬ ‫ِ‬ ‫بین‬ ‫پیوستاری‬ ‫‪:‬‬ ‫رود‬ ‫می‬ ‫بین‬ ‫از‬ ‫راحتی‬ ‫به‬ ‫جامعه‬ ‫و‬ ‫فرد‬ ‫بین‬ ‫ستیز‬ ‫س‬ ‫پ‬ ‫باشد‪،‬‬ ‫داشته‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫هماهنگ جامعه و طبیعت” وجود دارد‪ .‬پس نهادهای اجتماعیای مثل ازدواج و والدگری (‪ )parenting‬و‬ ‫ِ‬ ‫کارکرد‬
‫ِ‬ ‫اجتماعی با ”‬
‫پیشرفت‬
‫ِ‬ ‫ضرورت تکاملی” هستند و نه‬ ‫ِ‬ ‫محصول انطباقیافتهی ”‬ ‫ِ‬ ‫پیمانهای اجتماعی چه؟ این نهادها (از نگاه نظریهی تکاملی)‬
‫تاریخی یا اجتماعی‪ .‬اما دربارهی ایدهها و آرمانها و ارزشها و باورها چه؟ آنها هم چیزی بیشتر از ”مکانیسمهای فعالکنندهی‬
‫بقا” نیستند‪.‬‬
‫بودن زنانه‪،‬‬‫بنابراین از این نگاه‪ ،‬جنبههای مشخصی از رفتار جنسی انسان‪ ،‬مانند زنبارهگی (‪ )philandering‬مردانه و متین ِ‬
‫زیست بشر (یعنی صدهزار تا ششصد هزار سال پیش) روی داده و بدل‬ ‫ِ‬ ‫دوران اولیهی‬‫ِ‬ ‫انطباقهای زیستشناختیای است که در‬
‫تجاوز جنسی را نیز‬ ‫ِ‬ ‫نیاکان ما را تکثیر و پراکنی کنند‪ .‬به همین نحو‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫طبیعت آدمی شدهاند تا ژنهای‬ ‫ِ‬ ‫شمول‬
‫ِ‬ ‫به جنبههای جهان‬
‫زنان‬
‫تجاوز جنسی و خوابیدن با ِ‬ ‫ِ‬ ‫میتوان راهبردی انطباقی دانست تا مردانی که از نظر جنسی ناموفق هستند بتوانند از طریق‬
‫بارآوری که در غیر آن صورت هرگز با چنین مردهایی نمیخوابند‪ ،‬ژنهای خودشان را تکثیر و پراکنی کنند‪ :‬یا عشق والدینی را‬
‫ِ‬
‫بقای ژنی با موفقیت حاصل شود‪.‬‬ ‫جهت تضمین اینکه ِ‬ ‫ِ‬ ‫میتوان به ابزاری فروکاست‬
‫وجود فقط دو جنس‪ ،‬معضلی برای زیستشناسی اجتماعی است‪ .‬همانطور که ویلسن میگفت‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫با توجه به این قطعیتها‪،‬‬
‫ِ‬
‫سکس یک نیروی ضداجتماعی در تکامل است‪ ،‬چون دشواریهایی بین مردم ایجاد میکند‪ .‬روابط مرد‪/‬زن یکی از بدگمانیها و‬
‫احتمال بیشتری پیدا میکند که همهی‬ ‫ِ‬ ‫استثمارهای دوطرفه است‪ .‬بشردوستی (که برای بقای ژن ضروری است) نیز زمانی‬
‫انسانها شبیه هم باشند‪.‬‬
‫جودات نخستی‪ ،‬از طریق بکرزایی (‪ )parthenogenesis‬انجام نمیگیرد؟ و چرا دو تا‬ ‫ِ‬ ‫تولیدمثل انسان‪ ،‬مثل برخی از مو‬ ‫ِ‬ ‫اما چرا‬
‫جنس داریم و نه سه یا چهار یا پنج تا؟ شرفس و گریبین اقرار میکنند که ”صادقانه بگوییم‪ ،‬هیچکس نمیداند”‪ .‬آنها در عوض‬
‫چهارچوب‬
‫ِ‬ ‫میگویند چرا جنس اینهمه معما شده است‪ .‬این تکاملگراهای جدید اما فرضیهای کارگر را پیش کشیدهاند که با‬
‫کلی آنها همخوان است‪ .‬آنها میگویند محتملترین دلیل برای بازتولیدی جنسی این است که تنوع را ترویج میکند‪ ،‬این‬
‫ِ‬
‫احتمال از بین رفتناش کاهش‬ ‫ناپذیر‪،‬‬ ‫بینی‬ ‫پیش‬ ‫و‬ ‫تغییرپذیر‬ ‫محیط‬ ‫در‬ ‫تا‬ ‫بخورد‬ ‫ر‬‫ب‬‫امکان را ایجاد میکند که بستهی ژنتیکی ُ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫وجود دو جنس‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫‪.‬‬‫شود‬ ‫بیشینه‬ ‫ژنی‬ ‫ی‬ ‫بالقوه‬ ‫نوترکیبی‬ ‫که‬ ‫کند‬ ‫می‬ ‫وجود دو جنس به این خاطر کافی است چون تضمین‬ ‫ِ‬ ‫یابد‪ .‬و‬
‫ِ‬
‫سالمت و سرسختی را تضمین میکند؛ چون مولفههای شیمیایی را بهطور کارآمدی با هم ترکیب میکند تا مصونیت از بیماری‬
‫کار مردها ”این است که ابزاری فراهم آورند که زنها بتوانند در برابر بیماریها مقاومت کنند”‪ :‬مردها‪ ،‬نهتنها‬ ‫ایجاد کند‪ .‬بنابراین ِ‬
‫نژاد بشر ضروری هستند‪.‬‬ ‫بههیچوجه ”زائد” نیستند‪ ،‬بل برای آیندهی ِ‬
‫طبیعت‬
‫ِ‬ ‫این گمانهزنیهای پیچیده (و گاه متافیزیکی) هر چه باشند‪ ،‬یک نتیجهی برجسته دارند‪” :‬در زمینهی سکسوآلیته‪ ،‬یک‬
‫آخر این‬‫دلیل اول و ِ‬ ‫انسانی مردانه‪ ،‬و این طبیعتها فوقالعاده از یکدیگر متفاوت هستند”‪ِ .‬‬ ‫طبیعت‬
‫ِ‬ ‫انسانی زنانه هست و یک‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫تفاوتها مشخصههای تکاملی تخمک در زن و بیضهها در مرداست‪ .‬چون مردها دارای بیشمار اسپرم هستند (که با هر جهشی‪،‬‬
‫ِ‬
‫طول عمر)‪ ،‬پس نتیجه‬ ‫ِ‬ ‫در‬ ‫تخمک‬ ‫‪۴۴۴‬‬ ‫به‬ ‫نزدیک‬ ‫(‬ ‫دارند‬ ‫تخمک‬ ‫محدودی‬ ‫و‬ ‫کم‬ ‫مقدار‬
‫ِ‬ ‫ها‬ ‫زن‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫)‬ ‫شود‬ ‫میلیونها اسپرم آزاد می‬
‫موفقیت تنوع و تولیدمثل را‬ ‫ِ‬ ‫پراکندن دانههایشان دارند تا بدینوسیله‬ ‫ِ‬ ‫گرفته شده است که مردها نیروی محرکهی تکاملیای در‬
 ‫‪38‬‬

‫تضمین میکنند‪ ،‬و بنابراین مردها نیروی محرکهی تکاملیای به بیقیدی در امورجنسی دارند؛ اما زنها عالقهی یکسانی به‬
‫ذخیرهکردن انرژی دارند و از غریزهی حفاظت برخوردار شدهاند و بنابراین میل به تکهمسری دارند‪ .‬از این نظریه میتوان‬
‫توضیحاتی برای دیگر بهاصطالح تفاوتهای بنیادین بیرون کشید‪ :‬رقابت در بین مردان بیشتر است تا در بین زنها‪ ،‬و مردها‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ظرفیت برانگیختگی‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫جنسی‬ ‫ی‬‫اراده‬ ‫و‬ ‫هستند‪،‬‬ ‫کشش بیشتری به چندهمسری و حسادت دارند اما زنها ”منعطفتر” و رامتر‬‫ِ‬
‫در مردها بیشتر از زنهاست‪:‬‬

‫لذت بیشتری از این‬

‫«جماع‪ ،‬صرفنظر از اینکه کدام جنس تمایل به این کار میکند یا فرض شود که ِ‬
‫راه به او میرسد‪ ،‬از نظر همهی مردم ضرورتا یک خدمت یا لطفی است که زنان به مردان ارائه میدهند‪،‬‬
‫و نه بر عکس‪( ».‬سیمونز ‪)۲۳۷۳‬‬

‫دانشمندان اجتماعی به‬

‫ِ‬ ‫شدید روشنفکرانهای به چنین توضیحهای تکاملیای وجود دارد‪ :‬چون هر جا که‬ ‫ِ‬ ‫پیداست که عالقهی‬
‫پیچیدگی رسیدهاند‪ ،‬این توضیحها میآیند و آن پیچیدگی را ساده و روشن میسازند؛ و هر جا که دیگران به احتمالهای صرف‬
‫پشت این‬ ‫سیاسی مشخصی نیز در ِ‬ ‫رسیدهاند‪ ،‬این توضیحها میآیند و به جای آن احتمالها قطعیت مینشانند‪ .‬همچنین‪ ،‬منطق‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫مسائل اجتماعی لجوج [که‬ ‫ِ‬ ‫برای‬ ‫سرراست‬ ‫نظریههای تکاملی هست‪ :‬این نظریهها‪ ،‬در فضای فرهنگی محافظهکارانه‪ ،‬توضیحی‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫پاسخشان دیریاب است] فراهم میکنند؛ برای مثال‪ ،‬چرا مردها اینقدر در برابر تغییر سرسخت هستند‪ ،‬یا چرا همجنسگراهای‬
‫مرد نسبت به لزبینها اینقدر در امورجنسی بیقید و بند هستند‪ .‬چنین نظریههایی به نظر میرسد که میخواهند از باورهای‬
‫مثبت این نظریههاست)‪ .‬آنها‬ ‫ِ‬ ‫بندی جنسی هستند (و این جنبهی‬ ‫بودن تقسیم ِ‬ ‫شایع و عرفیای دفاع کنند که دربارهی طبیعی ِ‬
‫نه علیه که موافق پیشداوریهای مردمی هستند‪ .‬اگر ادعا دارند که میتوانند چیزی را توضیح دهند (عشق در اولین نگاه‬
‫ِ‬
‫قدرتمند بدن به رایحهی مجموعهای متنوع از آنتیژنهای بافتی باشد”؛ همجنسگرایی برای اشاعهی‬ ‫ِ‬ ‫پاسخ‬ ‫”ممکن است‬
‫ِ‬
‫نوعدوستی در بین فرزندزادگان ضروری است)‪ ،‬اما نمیتوانند چیزهای دیگری را بهطور کلی و اقناعگرانهای توضیح دهند (چرا‬
‫تغییرات شدید و سریع اجتماعی میشود و نگرشهای‬ ‫ِ‬ ‫دستخوش‬
‫ِ‬ ‫تنوعی بین فرهنگهای مختلف هست‪ ،‬یا چرا تاریخ مکررا‬
‫ِ‬
‫تازهای به جنسیت و سکسوآلیته به وجود میآید)‪.‬‬
‫رفتار اجتماعی و جنسی ما‬ ‫ِ‬ ‫تکاملگرایی جدید (در مقام یک رویکرد) نهایتا و عمیقا داللتهای محافظهکارانهای دارد‪ ،‬چون اگر‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫تغییردادن چیزها باید خیلی خیلی کم باشد‪ .‬اگر‪ ،‬همانطور که ه‪ .‬ی‪ .‬آیزنک‬ ‫ِ‬ ‫احتمال‬
‫ِ‬ ‫پس‬ ‫دهند‪،‬‬ ‫می‬ ‫توضیح‬ ‫ها‬ ‫ژن‬ ‫اتفاقی‬ ‫را تالقی‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫متنوع جنسی در مردان و زنان” وجود‬ ‫های‬‫نگرش‬ ‫برای‬ ‫ای‬ ‫شناختی‬ ‫زیست‬ ‫اساسی‬ ‫و‬ ‫قوی‬ ‫منبع‬
‫ِ‬ ‫”‬ ‫اند‪،‬‬ ‫کرده‬ ‫تایید‬ ‫ویلسن‬ ‫و گلن‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫مدافعان اولیهی جبرگرایی‬
‫ِ‬ ‫اصالحات لیبرالی) مطالباتی تخیلی هستند‪ .‬همانطور که‬ ‫ِ‬ ‫مطالبات فمینیستی (یا حتی‬ ‫ِ‬ ‫دارد‪ ،‬پس‬
‫ِ‬
‫جمع تکیاختههای‬ ‫فعالیت فمینیستی تازه آغاز شده بود‪” ،‬آن تصمیمی که در ِ‬ ‫ِ‬ ‫زیستشناختی میگفتند‪ ،‬در آن موقع که‬
‫بحث کمی وجود دارد‪.‬‬ ‫پیشاتاریخی گرفته شده را نمیتوان با قوانین مجلس لغو کرد”‪ .‬گویا در این مورد‪ِ ،‬‬
‫آوردن شاهد و مدرک از زیستشناسی و‬ ‫ِ‬ ‫یا برخی و یا همهی اینها البته ممکن است حقیقت داشته باشد‪ .‬مسئله این است که با‬
‫اوایل تاریخ بشر‪ ،‬نمیتوان گفت که به نتیجهی قطعی و غایی رسیدهایم‪ .‬شاید غیرممکن باشد که‬ ‫تاریخ طبیعی و انگارههایی از ِ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫گفت فرضیههای زیستشناسی اجتماعی یا روانشناسی تکاملی باطل هستند (چه کسی میداند که ”علم” در آینده چه برگی رو‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫دنیای واقعی سکسوآلیتهای که ما زیستاش میکنیم‪ ،‬امور‬ ‫ِ‬ ‫در‬ ‫‪.‬‬‫کرد‬ ‫تاییدشان‬ ‫توان‬ ‫می‬ ‫سخت‬ ‫هم‬ ‫خواهد کرد؟ )‪ ،‬اما همینقدر‬
‫ِ‬
‫سنت جنسی” (که این تکاملگراهای جدید را هم باید در این شمار‬ ‫روحانیون بلندمرتبهی ” ِ‬ ‫ِ‬ ‫اندکی پیچیدهتر از آن است که‬
‫دانست) فکر کنند‪.‬‬
‫راه قیاس؛ اتکای بیش از حد (که تقریبا به‬ ‫جبرگرایی زیستشناختی عموما سه گونه استدالل دارد‪ :‬استدالل از ِ‬ ‫دفاع دوآتشه از‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫اظهارات متوسط”؛ و چیزی که باید آن را فرضیهی ”سیاهچاله” نامید تا بهتر فهمیده‬ ‫ِ‬ ‫”‬ ‫به‬ ‫)‬ ‫رسیده‬ ‫ای‬ ‫روشنفکرانه‬ ‫استبدادگری‬
‫ِ‬ ‫حد‬
‫ِ‬
‫شود‪ .‬همهی این سه استدالل‪ ،‬سرشار از مشکل هستند‪.‬‬

‫یک ‪ -‬استدالل از راه قیاس‬

 ‫‪39‬‬

‫این استدالل فرض میگیرد که با مشاهدهکردن حیوانات در دنیای وحش‪ ،‬میتوان رمزهای تمدن انسان را گشود‪ .‬تاکید جدیدی‬
‫که بر مشاهدهکردن حیوانات در زیستگاه طبیعیشان در طول سالهای بین دو جنگ میشد‪ ،‬یکی از ریشههای زیستشناسی‬
‫اجتماعی ویلسن بود که بیشتر تالشهای اولیهاش را صرف استنتاج [یافتههایی دربارهی انسان] از زندگی حشرات و پرندگان‬
‫کرد‪ .‬مشکل اینجاست که بهرغم همهی تالشهایی که در جهت مشاهدهی بیطرفانه صورت میگرفت‪ ،‬پیشداوریهای انسان‬
‫بهطور نامحسوسی به داخل این استنتاجها میخیزید‪ .‬همانطور که ُرز و همکاراناش گفتهاند‪:‬‬
‫«جبرگرایان زیستشناختی‪ ،‬بارها و بارها‪ ،‬جهت پشتیبانی از ادعاهای خودشان در زمینهی ناگزیری یک جنبهی مشخص از نظم‬
‫انسانی‪ ،‬سعی کردند تا جهانشمولبودن ادعاهایشان را ثابت کنند‪ .‬اگر سلطهی مردانه در انسان وجود دارد‪ ،‬به خاطر این است‬
‫که سلطهی مردانه در میمونها و شیرها و اردکها و غیره هم وجود دارد‪ .‬ادبیات کردارشناختی (‪ )ethological‬لبریز است از‬
‫گزارشهای “ َح َرمداری” میمونها و سلطهی “غرور” شیر نر‪“ ،‬تجاوز گروهی” در بین مرغابیهای وحشی‪“ ،‬روسپیگری” در بین‬
‫مگسمرغها‪( ».‬رز و همکاران‪)۲۳۲۴ .‬‬
‫چندان نیازی به گفتن نیست که اتفاقی که در اینجا روی میدهد این است که توضیحهایی از رفتارهای حیوان به دست داده‬
‫میشود که بار اجتماعی ّ‬
‫مشددی دارند‪ .‬چرا باید گروهبندی حیوانات ماده را َح َرم تلقی کرد؟ این گروهبندی را (به خاطر تمام‬
‫شواهد مخالفی که در دست است) میتوان بهعنوان نمونههای اولیهی گروهبندی خودآ گاهی‪-‬افزای زنان نیز دید‪ .‬شاید‬
‫گفتناش خنده به لب بیاورد‪ .‬اما استدالل دوری همین است‪ :‬توضیحهایی را از تجربهی انسان میگیریم و به حیوان نسبت‬
‫میدهیم و بعد آن را توجیهی برای تقسیمبندی اجتماعی در بین انسانهای امروزی میگیریم‪.‬‬
‫روانشناسی تکاملی تا اندازهای تصدیق کرده است که باید از توضیحهایی که ریشه در رفتار حیوان دارند فاصله گرفت (و از‬
‫شواهدی دفاع کرد که وراثت ژنتیکی ما فراهم کرده‪ ،‬و پیدایش آدم و حوا در صحرایی پیشاتاریخی را نظریهپردازی کرده)‪ .‬اما‬
‫این روایت نیز توسط پیشفرض جزمی دیگری مختل میشود‪ :‬توضیحهایی که از «راهبرد تولیدمثلی» استفاده میکنند تا بقای‬
‫ژنی را تضمین کنند‪ .‬چنین نظریهپردازیهایی‪ ،‬عاملیت و خالقیت انسان را به نفع فراتاریخ تکاملی و فرضی نفی میکنند‪.‬‬

‫دو‪ -‬استبداد متوسطها‬

‫توضیحهایی که بر اساس حد متوسط بنا میشوند‪ ،‬رویکرد اغواگرانه اما خطرناکی هستند‪ :‬بهطور متوسط‪ ،‬مردها ممکن است از‬
‫نظر جنسی فعالتر از زنها باشند‪ :‬همجنسگرایان مرد ممکن است در امورجنسی بیقید و بندتر از زنان همجنسگرا باشند‪ .‬این‬
‫دادهها میتوانند ربطی به ژنها داشته باشند‪ ،‬و همینطور به فرهنگ‪ :‬مثال به خاطر ممنوعیتهایی که بر آزادی کنش زنان‬
‫اعمال میشود‪ ،‬فرصتهای بیشتری برای بیان جنسی مردانه و برای انتخاب شریک فراهم میگردد‪ .‬اگر اساسیتر نگاه کنیم‪،‬‬
‫این گفته که متوسط مردها فعالیت جنسی بیشتری از زنها دارند‪ ،‬برابر است با این گفته که برخی زنها از نظر جنسی فعالتر‬
‫از برخی مردها هستند‪ .‬گزارههای متوسطنگر‪ ،‬هم حقیقت دارند و هم کاربرد ندارند‪.‬‬
‫اما آنها وزن و اعتبار زیادی دارند‪ ،‬تا اندازهای به این خاطر که ما تقسیمبندیهای شفاف و سرراست را به ابهام و سردرگمی‬
‫ترجیح میدهیم‪ .‬خود طبیعت اما – همانطور که همین ایدهی “متوسط” بیان میکند – بسیار دوپهلو است‪ .‬خب پس چرا ما‬
‫نباشیم؟‬

‫سه‪ .‬فرضیهی “سیاهچاله”‬

‫فرضیهی “سیاهچاله” – یا همان پیشفرضی که میگوید اگر معلولهای رازآمیزی وجود دارد‪ ،‬پس حتما چیز ناشناختهای وجود‬
‫دارد که ما میتوانیم بکاویماش – آخرین پناهگاه کسانی است که نمیتوانند توضیحی برای تفاوتهای جنسی پیدا کنند‪ .‬اگر تمام‬
‫توضیحهای پدیدههای انسانی شکست بخورند‪ ،‬پس باید علتی زیستشناختی (حتی اگر فعال کشف نشده باشد) وجود داشته‬
‫باشد‪ .‬اگر مردها بیشتر از زنها در مشاغل ردهباال مشغول هستند‪ ،‬پس حتما زیستشناسی میتواند توضیحی برای آن پیدا کند‪.‬‬
‫اگر جامعه در برابر سیاست فمینیستی مقاومت میکند‪ ،‬پس حتما فمینیسم علیه طبیعت انسانی است‪ .‬اگر نه جامعهشناسی و‬
 ‫‪40‬‬

‫نه روانکاوی نمیتوانند علتهای همجنسگرایی را توضیح بدهند‪ ،‬پس حتما زیستشناسی (هورمونها‪ ،‬غریزهها‪“ ،‬ژن‬
‫همجنسگرا” یا “مغز همجنسگرا”) میتواند‪.‬‬
‫نمونهی کالسیکی در این زمینه هست که در بخش نتیجهگیری گزارش نهایی نهاد کینزی دربارهی همجنسگرایی و ترجیحهای‬
‫جنسی آمده‪ .‬نویسندگان بهدقت کاویدهاند که شواهدی برای علت یگانهی همجنسگرایی وجود ندارد‪ ،‬و نتیجه میگیرند که در‬
‫جامعهشناسی و روانشناسی نیز شواهدی وجود ندارد‪ .‬اما به جای آنکه بگویند نتیجه این میشود که علت یگانهای برای‬
‫همجنسگرایی نیست (و به هر حال ارزشی هم ندارد که توضیحی علتشناختی دربارهی دگرجنسگرایی – نقطهی فرضا مخالف‬
‫همجنسگرایی – نیز فراهم کنیم)‪ ،‬نتیجه میگیرند که حتما باید توضیحی زیستشناختی وجود داشته باشد‪ .‬اگر زمنیهی کتاب را‬
‫در نظر بگیریم‪ ،‬این گفته صرفا یک تعمق علمی است؛ این “راهحل” بیشتر سوار بر اعتبار علوم زیستشناختی است تا شواهد‪.‬‬
‫این راهحل مشوق نسل بعدی پژوهش دربارهی ژن همجنسگرا یا مغز همجنسگرا است‪ .‬به نظر میرسد کشفکردن این دو‪،‬‬
‫جستجوی آن دو را توجیه میکند؛ و وقتی تحقیقات مفصلی صورت گیرد‪ ،‬این شواهد نیز بیاعتبار خواهند شد‪ .‬اما‬
‫زیستشناسی‪ ،‬مثل همیشه‪ ،‬فراخوانده میشود تا شکافی که توضیحهای اجتماعی نمیخواهند یا نمیتوانند پر کنند را پر کند‪.‬‬
‫تمایلی ندارم که اهمیت زیستشناسی را دستکم بگیرم‪ .‬پیداست که ظرفیتهای زیستشناختی‪ ،‬امکانهایی را فراهم میکنند‬
‫که بشر تا اندازهی زیادی بر اساس آن امکانها شکل گرفته است‪ .‬بدن با تمام جسمانیتاش‪ ،‬مکانی برای فعالیتهای اجتماعی‬
‫است و همینطور محدودیتهایی برای فعالیت اجتماعی اعمال میکند‪ .‬روی بدن ما مردان و زنان تفاوتهایی حک شده است‪.‬‬
‫جماع‪ ،‬تولیدمثل‪ ،‬پرورش و مرگ‪ ،‬آشکارا بنیادی زیستشناختی دارند و مؤلفههای هستی انسان را فراهم میکنند‪ .‬عوامل‬
‫زیستشناختی انسانی اندکشماری هستند که تاثیر اجتماعی یکاندازهای داشته باشند‪ .‬تفاوتهای ژنتیکی (در بین مردان و در‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫بین زنان‪ ،‬و همچنین در بین مردان و زنان) میتواند ظاهر و اندازه و قوت بدن و طول عمر و رنگ موها و چشمها را متاثر سازند‪.‬‬
‫تولید متفاوت هورمونی نیز میتواند بلوغ جنسی و توزیع موی بدن و بافت چربی و رشد ماهیچهای را متاثر سازد‪ .‬اینها‬
‫پیشپاافتاده و غیرمهم نیستند؛ اینها در رمزگانهای پیچیدهی فرهنگیای وارد شدهاند که زیربنای مناسببودن یا‬
‫نامناسببودن ظاهر و رفتار جنسیتی است‪ .‬اما این ما هستیم که به این تفاوتهایی که واقعا مهم هستند‪ ،‬معنای اجتماعی‬
‫میدهیم‪ .‬اگر «تفاوتهای زیستشناختی بین جنسها واقعا در مقایسه با شباهتها هیچ هستند» و در واقع از بین ‪۲۴۴‬هزار ژن‬
‫فقط یک ژن بین مرد و زن تمایز ایجاد میکند‪ ،‬پس دربارهی نشانگرهای انتقادیای که ما عرفا جهت حدودبخشیدن به این‬
‫تفاوتها استفاده میکنیم‪ ،‬باید از نو ارزیابی کنیم‪.‬‬
‫تفاوتهای پیکری‪ ،‬ظاهرا اساسیترین تفاوتها است‪ .‬بر اساس وجود یا فقدان اندامهای مردانه یا زنانه است که در لحظهی تولد‬
‫جنسیت نوزاد تعیین میشود‪ .‬اما دارابودن آلت جنسی مردانه یا زنانه نمیتواند استاندهی جهانشمولی باشد‪ .‬مثال در پرندهها‪ ،‬نر‬
‫آلت جنسی ندارد؛ حیوانات دیگر فقط «اندامهای انتقالگر» دارند‪ ،‬نظیر دستهای از کوسهها و سگماهیها‪ .‬حتی در بین‬
‫انسانها نیز معناهای این اندامها شفاف نیست‪ .‬واژن را منفعل یا سیریناپذیر در نظر میگیرند‪ .‬چوچوله را چیزی جز «بقایای‬
‫فالوس» و مکانی برای ظرفیت چندارگاسمی زن نمیدانند‪ .‬کیر‪ ،‬ارزش نمادین فوقالعادهای در فرهنگ ما پیدا کرده است‪.‬‬
‫ماهیت «فروکنندگی» و «اجبارگری» و «دخولگری»اش را الگویی برای سکسوالیتهی فعال مردانه درد نظر گرفتهاند‪ .‬اما‬
‫همانطور که ریچارد دایر اشاره کرده است‪ ،‬اختالف عمیقی بین این نمادگری و تجربهی واقعی کیر وجود دارد‪:‬‬

‫«اندام جنسی مردانه‪ ،‬چیزی لهشونده و شکننده و ظریف است‪ … .‬کیر (حتی بزرگترینشان) صرفا یک‬
‫چیز کوچک است که قدرت ایستادن زیاد را ندارد؛ اگر بتوان یاد گرفت که کیر را اینگونه دید‪ ،‬و نه‬
‫قدرت واقعی نخواهد بود‪( ».‬دایر ‪.)۲۳۲۵‬‬
‫ِ‬ ‫جادویی و رازآمیز یا قدرتدار‪ ،‬آنگاه دیگر عمال پر از‬

‫اهمیتی که ما به اندامهای جنسی مردانه و زنانه میدهیم‪ ،‬هم از نظر اجتماعی مهم هستند و هم از نظر روانشناختی‪ .‬اگر از‬
‫بینشهای روانشناسی استفاده کنیم‪ ،‬وجود یا فقدان کیر (یعنی‪ ،‬ترس یا خیال اختهشدن) برای ایجاد بحران اودیپ‪ ،‬و برای‬
‫کسب یا عدمکسب مردانگی و زنانگی روانشناختی (همان سازمان تفاوت جنسی) ضروی است‪ .‬اما معناهای انتقادیای که ما به‬
‫ِ‬
 ‫‪41‬‬

‫این اندامها میدهیم‪ ،‬طبق گفتهی فروید‪ ،‬مطالبهی فرهنگ است و مستقیما از خود زیستشناسی مطالبه نمیشود‪ .‬ابهام بالقوه‬
‫و مشابهای دربارهی دو نشانگر دیگر نیز وجود دارد‪ :‬آرایش کروموزومی مردها و زنها‪ ،‬و الگوهای هورمونی‪.‬‬
‫وجود تفاوتهای کروموزومی تایید شده است‪ .‬از این تمایز در سطح مسابقات بینالمللی ورزشی و در تعریف جنسها به کار‬
‫میرود؛ یعنی در این مسابقات‪ ،‬ورزشکاران زن بایستی آزمایش کروموزومی جنسی بدهند‪ .‬انسانها در هستهی هر سلول‬
‫بدنشان‪ ۴۱ ،‬کروموزوم دارند‪ :‬بیست و دو جفت‪ ،‬و دو کروموزوم جنسی‪ .‬در زنان‪ ،‬این کروموزومهای جنسی همسان هستند‬
‫(‪)XX‬؛ اما در مردان‪ ،‬ساختار ناقصی دارد و حامل مواد ژنتیکی کمی است (کروموزوم ‪ :Y‬مردان عموما یک جفت ‪ XY‬دارند)‪.‬‬
‫ِ‬
‫مشکل اینجاست که اینها نشانگرهای مطلقی نیستند‪ .‬گاهی کروموزومها در تقسیم سلولی بهشکل معمول و رایجی از هم جدا‬
‫نمیشوند و الگوهای ‪ XXY‬یا ‪ X‬یا ‪ XXX‬یا ‪ XYY‬را ایجاد میکنند‪ :‬آیا اینها مرد هستند یا زن؟‬
‫گاهی افرادی وجود دارد که کروموزومهایشان از یک نوع است‪ ،‬و ظاهرشان از نوع دیگر‪ :‬مردهایی هستند که کروموزومهای‬
‫‪ XY‬دارند‪ ،‬و دارای بیضههایی هستند که هورمون مردانه ترشح میکند؛ اما نقطهی مبهم اینجاست که آنها (به خاطر عدم‬
‫حساسیت آندروژنی مادرزادی) از نظر بیرونی مردانه نشدهاند‪ .‬حتی طبیعت‪ ،‬با آن همه خردمندیاش‪ ،‬گاهی اشتباه میکند‪.‬‬
‫به همین نحو‪ ،‬در اهمیتی که به هورمونها (پیامبرهای شیمیاییای که غدهها تولید میکنند) داده میشود‪ ،‬اغراقشده است‪.‬‬
‫هورمون اصلیای که بیضهها تولید میکنند‪ ،‬تستسترون است؛ این هورمون‪ ،‬به همراه هورمونهایی از نوع عموما یکسان‪،‬‬
‫آندروژن نامیده میشوند و «هورمونهای مردانه»‪ .‬هورمونهای اصلیای که تخمدان تولید میکند‪ ،‬استروژن و پروگسترون‬
‫هستند (و «هورمونهای زنانه» نامیده میشوند)‪ .‬این هورمونها بیشک برای رشد مهم هستند‪ :‬تستسترون‪ ،‬تغییرات مهمی در‬
‫نوجوانی به وجود میآورد‪ ،‬مثل کلفتشدن صدا و موی بدن‪ .‬باالرفتن سطح تستسترون در دخترها در دورهی بلوغ‪ ،‬رشد سینهها‬
‫را بیشتر میشد و چربیها را بازتوزیع میکند و چرخهی قاعدگی را به کار میاندازد‪ .‬اما با این حال نیز‪ ،‬ما از خصوصیات و‬
‫ویژگیهای منحصرا مردانه و زنانه حرف نمیزنیم‪ .‬تخمدان و بیضه‪ ،‬همهی این هورمونها را تولید میکنند‪ ،‬و غدد آدرنال نیز در‬
‫هر دو جنس آندروژن تولید میکند‪ .‬صرفا میزان این هورمونهاست که در مرد و زن متفاوت است‪.‬‬
‫یعنی‪ ،‬هیچ تقسیمبندی مطلقی وجود ندارد‪ .‬همانطور که کینزی سالها پیش گفته‪:‬‬

‫«این واقعیت که هورمونها در غدهها تولید میشوند‪ ،‬اگر شواهد دیگری در دست نباشد‪ ،‬نمیتوانند‬
‫دلیلی بر این باور باشند که [هورمونها] عاملهای اصلی کنترلکردن ظرفیتهای سیستم عصبی (که‬
‫واکنش جنسی نیز به آن سیستم وابسته است) هستند‪( ».‬کینزی و همکاران‪)۲۳۵۹ .‬‬

‫وجود هورمونها همانقدر در شکلگیری تفاوتهای اجتماعی و جسمی جنسی‪ ،‬حتمی و قاطعانه نیست که وجود کروموزومها‪.‬‬
‫ِ‬

‫سکسوآلیته و روابط اجتماعی‬

‫جبرگرایی زیستشناختی اصرار دارد که سکسوآلیتهی ما به رغم تمام اقدامات اصالحیای که انجام میگیرد‪ ٬‬ثابت و تغییرناپذیر‬
‫میماند‪ .‬توضیحهای اجتماعی و تاریخی اما درجهی باالیی از شناوربودگی و انعطافپذیری را در «ماهیت انسان» فرض میگیرند‬
‫و آن را مستعد تغییر میدانند‪ .‬این تغییر یکشبه نیست‪ ٬‬با خواست خود فرد هم ایجاد نمیشود‪ ٬‬بل در روند دراز تاریخی و از‬
‫طریق تعاملها و عاملیتهای پیچیدهی اجتماعی اتفاق میافتد‪ .‬شواهدی از فرهنگهای دیگر و در دورههای مختلفی از فرهنگ‬
‫خود ما‪ ٬‬نشان میدهد که شیوههای گوناگونی از “مرد” بودن و “زن” بودن وجود دارد‪ ٬‬شیوههای جایگزینی از زیست اجتماعی و‬
‫زندگی جنسی وجود دارد‪ .‬تجربهی گذشتهی نزدیک ما نشان داده است که جنبشهای فعال اجتماعی (مانند فمینیسم) که از‬
‫حمایتهای نهادی اندکی برخوردار بودند نیز میتوانند از راههای مختلفی‪ ٬‬در خیلی از موارد‪ ٬‬روابط جنسی را دستخوش تغییر‬
‫سازند‪ .‬قدرت تغییرات سریع اجتماعیای که در گذشته روی دادهاند را به یاد آورید‪ .‬آ گاهی فزایندهی ما از فرهنگهای دیگر نیز‬
‫باید ما را به شکلهای جایگزین تعامل [اجتماعی‪-‬جنسی] متوجه سازد؛ نه صرفا به این خاطر که از چشمانداز تغییر و تفاوت‬
‫اجتماعی میتوانیم دربارهی تداوم تاریخی «ماهیت انسانی» خودمان بیاندیشیم‪ ٬‬و ثبات مفروض جایگاههای خودمان در مقام‬
‫“مرد” و “زن” را به پرسش بگیریم‪.‬‬
 ‫‪42‬‬

‫شواهد محکمی وجود دارد که میگویند سکسوآلیته تا اندازهی زیادی در معرض قالبدهی اجتماعی‪-‬فرهنگی قرار میگیرد‪ ٬‬تا‬
‫آن اندازه که (همانطور که پالمر میگوید) «سکسوآلیته معنای دیگری ندارد جز همان معنایی که در شرایط اجتماعی پیدا‬
‫میکند»‪ .‬البته با چنین تعریفی نیز دشواریهای این مسئله هنوز هم برطرف نمیشوند؛ بل صرفا دشواریها را در مسیر متفاوتی‬
‫قرار میدهد‪ .‬زیرا اگر سکسوآلیته و تفاوتهای جنسی شکلی اجتماعی دارند‪ ٬‬ما باید بدانیم کجاها میتوانیم صرفا به توضیحهای‬
‫اجتماعی اکتفا کنیم‪ ٬‬و این قالبدهی فرهنگی چه حدود و ثغوری دارد‪ .‬آیا سکسوآلیته صرفا یک نامگذاری اجتماعی است؟ آیا‬
‫نقشهای مردان و زنان میتوانند کامال یکدیگر را در معرض تغییر قرار دهند؟ آیا ماهیت جنسی ما قطعا ایستا است‪ ٬‬یا به‬
‫گفتهی مارگاریت مید‪« ٬‬به طرزی باورنکردنی‪ ٬‬منعطف»؟‬
‫چنین پرسشهایی بهناچار به ذهن میآیند‪ ٬‬و باید اذعان شود که ما هنوز پاسخهای مناسبی برای آنها نداریم‪ .‬ما صرفا میدانیم‬
‫که ماهیت جنسی ما چه چیزی نیست‪ :‬همیشه ثابت نیست‪ ٬‬جبر زیستشناختی ندارد‪ ٬‬و تغییرناپذیر نیست‪ .‬ما به صورتی قطعی‬
‫نمیدانیم که چه هستیم‪.‬‬
‫بنابراین ذاتگرایی نامناسب جامعهشناختی همان خطری را ایجاد میکند که ذاتگرایی نامناسب زیستشناختی در این زمینه‬
‫ایجاد میکرد؛ خطر این است که منعطفبودن سکسوآلیته را مشروط به به بایستهها و جبرهای اجتماعی بدانیم‪ .‬از دید‬
‫انسانشناسهای اجتماعی که در سالهای بین دو جنگ تاثیر کالنی بر اندیشهی جنسی ما گذاشتهاند (و پیشتر به آنها اشاره‬
‫شد)‪ ٬‬دغدغهی اصلی نه ماهیت انسان که «پیکرهبندی فرهنگی» بود‪ .‬این‪ ٬‬دستاوری واقعی بود که مجبورمان میکرد به خیلی از‬
‫«حقیقتها»ی پذیرفتهشدهی جامعهشناختی نگاهی تازه بیاندازیم‪ .‬با این همه اما نسبیگرایی فرهنگیای که پدیدار شده بود‪٬‬‬
‫مشکالت واقعیای ایجاد کرد‪ .‬تاریخ و پیشرفت و تغییر‪ ٬‬در دستور کار آنان نبود‪ .‬افزون بر آن‪ ٬‬تصور میشد هر جامعهای خودش‬
‫را به تمامی اعضایاش تحمیل میکند و تمام موقعیتها و مواضع اجتماعی صرفا واکنشی حیاتی به مطالبات اجتماعی است‪.‬‬
‫نویسندگان معاصر زیادی در بحث کارکرد نقشهای جنسی‪ ٬‬از این نوع استدالل بهره گرفتهاند‪ .‬وینشتین و پلت نوشتهاند‪ :‬افراد‬
‫جامعه «الگوهای رفتاریای را میپذیرند و بازتولید میکنند که جامعه میخواهد»‪ ٬‬خانواده اصلیترین مجرا برای این قالبدهی‬
‫اجتماعی است‪ ٬‬و «نقشهای اجتماعی» محصول ضروری این قالبدهی و همچنین تکمیلکنندهی آن هستند‪ .‬به نظر نمیرسد‬
‫که در این نگاه‪ ٬‬جای زیادی برای مانور باشد‪.‬‬
‫نهتنها جامعه را حرکتدهنده و بازیگر اصلی میدانستند‪ ٬‬بل فرد را برگی نانوشته و لوحی سفید در نظر میگرفتند که هر آنچه‬
‫نیاز باشد تا جامعه کارکرد مناسبی پیدا کند را روی آن برگه و لوح حک و وارد میکردند‪ .‬جامعه‪ ٬‬تقسیمبندی جنسی کار را‬
‫سازمان میدهد تا مطالبات خودش را تحقق بخشد؛ مطالباتی مثل تولیدمثل و پرورش نوباوگان و استخدام و فعالیتهای خانگی‬
‫و سکس‪ .‬جامعه حتی نقشهای منحرف و خواری را تولید میکند تا با یک تیر دو نشان بزند؛ هم کسانی را که با آن نقشها و‬
‫کارکردهای مناسب جور نیستند به دام اندازد‪ ٬‬و هم به بقیهی افراد جامعه نهیب زند که اگر پا را فراتر از این حد بگذارند‪ ٬‬چه‬
‫سرنوشتی پیدا خواهند کرد‪.‬‬
‫پیداست که چنین بحثهایی الزاماتی دارند؛ آنها توضیحی برای تفاوتها و تقسیمبندیهای آشکار در جامعه اراپه میکنند‪ .‬اما‬
‫نظریهای که به «جامعه» ارادهای آ گاهانه میبخشد و باور دارد که تمام اجزای جامعه مثل ساعت در هماهنگی با هم کار‬
‫میکنند‪ ٬‬یک جایش میلنگد‪ :‬جای مردم و ارادهی سوژگانی و عاملیتشان کجاست؟ افزون بر آن‪ ٬‬چنین تاکیدی بر قالبدهی‬
‫اجتماعی‪ ٬‬نتیجهای ناسازوار (پارادوکسیال) دارد‪ .‬وقتی جامعه را بازیگر و حرکتدهندهی اصلی بدانیم‪ ٬‬مشخصههای خاصی از‬
‫«طبیعت» به چالش گرفته نمیشوند‪ .‬دقیقتر بگوییم؛ در برداشتهای جبرگرایانهی اجتماعی‪ ٬‬ضرورت تقسیم جنسی کار مطابق‬
‫با تفاوتهای تنانه فرض میشود و این تفاوت نهتنها به چالش کشیده نمیشود که تایید هم میشود‪.‬‬
‫همانطور که دیدیم‪ ٬‬در آثار مارگاریت مید که بیش از همه کوشید تا بگوید ماهیت انسان منعطف و تغییرپذیر است‪ ٬‬این امر‬
‫حضور دارد‪ .‬وی در «سکس و سرشت در سه اجتماع نخستی» گسترهی وسیعی از تنوعهای سکسی را در گینهی نو پیدا کرده‬
‫است‪ .‬سکس در بین مردها و زنهای اجتماع “آراپش” اصال بهعنوان نیرویی منکوبکننده محسوب نمیشد‪ ٬‬و هر دو جنس‬
‫دارای کیفیاتی بودند که میتوان آن را “مادرانگی” نامید‪ .‬در بین “موندوگومور”ها اما هم مردها و هم زنها بهنحو مثبتی‬
‫جنسیشده و پرخاشگر بودند‪ .‬در قبیلهی سوم‪“ ٬‬تچامبولی”‪ ٬‬نگرشهای جنسی کامال وارونهی نگرشهای جنسی در فرهنگ‬
‫ماست؛ زنها مسلط هستند و مردها از نظر عاطفی وابسته‪ .‬مید در یکی از آخرین آثارش‪ ٬‬که شواهد تمام مشاهدات خود را در آن‬
 ‫‪43‬‬

‫خالصه میکند‪ ٬‬میگوید که «در هر جامعهی بررسیشدهای‪ ٬‬انسان تقسیم زیستشناختی کار را در قالب شکلهایی ایجاد کرده‬
‫است که اغلب با واسطههای بسیاری به تفاوتهای اصلی و زیستشناختیای بازمیگردند که [آن تفاوتهای اصلی و‬
‫زیستشناختی] سرنخهای اصلی را فراهم کردهاند…‪ .‬گاهی یک کیفیت به یک جنس منصوب شده و گاهی [همان کیفیت] به‬
‫دیگری»‪ .‬اما‪ ٬‬با اینکه امکان قالبدهی اجتماعی تایید شده است‪ ٬‬این «سرنخهای اصلی» یک اهمیت حیاتی پیدا میکنند‪ .‬مید‬
‫میگوید‪ :‬اگر جامعهی انسانی در جستجوی بقایافتن باشد‪« ٬‬باید الگویی از زندگی اجتماعی وجود داشته باشد که با تفاوتهای‬
‫بین جنسها کنار آمده باشد»‪ .‬این سرنخها چه هستند؟ پیداست که ظرفیتهای تولیدمثلی در بین زنها و مردها متفاوت است‪٬‬‬
‫و حتی پیشرفت فنآوریهای تولیدمثلی نیز احتماال این [تفاوتها] را دستخوش تغییر بنیادین قرار نمیدهد‪.‬‬
‫بر اساس این تفاوتها‪ ٬‬فرهنگها نیز نقشهای جداگانهای ایجاد کردهاند؛ نقشهایی برای سازمان والدگری‪ ٬‬پرورش‪ ٬‬کار‪ ٬‬و امور‬
‫خانگی‪ .‬اما همانطور که نوشتههای خود مید نشان میدهند‪ ٬‬شکل این نقشها شدیدا متفاوت است‪ ٬‬و کیفیتهایی که ما‬
‫“مادرانگی” و “پدرانگی” مینامیمشان در زنها و مردها قابل تعویض است‪ .‬اگر نقشهای اجتماعی اینهمه منعطف و تغییرپذیر‬
‫است‪ ٬‬اگر هیچ پیوند ضروریای بین تولیدمثل و جنسیت و خصوصیتهای جنسی وجود ندارد‪ ٬‬پس روشن نیست که چرا‬
‫دوگانگی عمیق جنسی [«مرد»‪«/‬زن»] باید اینهمه حیاتی و ضروری باشد؛ مگر ما پنداشتی پیشینی دربارهی ناگزیری این‬
‫دوگانگی داشته باشیم‪.‬‬
‫بهسختی میتوان این نتیجه را نگرفت که مید نهایتا اهمیت اصلی پیکر انسان را مفروض میگیرد‪ :‬تفاوتهای پیکری‪٬‬‬
‫تضمینکنندهی نقشهایی هستند که جامعه [آن نقشها را] الزم دانسته است‪ .‬این شاید حقیقت داشته باشد‪ ٬‬اما چرا تا به حال‬
‫به پرسش گرفته نشده است؟ قطعا از همین اهمیت اصلی میتوان فهمید که چرا بسیاری از فرهنگها پیکر را بنیاد اساسی تقدیر‬
‫اجتماعی ما قرار دادهاند‪.‬‬
‫ما باید فراتر از توضیحهای ساده برویم‪ .‬میخواهم مشخصا بگویم که نه «جامعه» (همانطور که این نظریهها میگویند؛ با آن‬
‫تاثیر یکپارچه و کلیاش) و نه این مرزهای تفاوت‪ ٬‬هیچکدامشان روشن و قطعی نیستند‪ .‬اگر به آنچه “جامعه” مینامند نگاه‬
‫کنیم‪ ٬‬درمییابیم که همهی نظریههای اجتماعی‪ ٬‬پیچیدگی روابط اجتماعی و “واقعیتهای چندگانه”ای را در عمل تایید کردهاند‬
‫که ما در زیست روزمرهمان با آنها روبهرو میشویم‪“ .‬جامعه” کلیتی نیست که مجموعهی یکپارچهای از عوامل تعیینکننده بر آن‬
‫حاکم هستند؛ بل شبکهی پیچیددهای از نهادها و باورها و عادتها و ایدئولوژیها و کنشهای اجتماعی هستند که ضرورتا هیچ‬
‫اتحاد پیشینیای با یکدیگر ندارند و روابط واقعیشان را باید جداجدا بررسی کرد و نه با هم‪ .‬اگر ما با همین نگاهی که به “امر‬
‫اجتماعی” داریم به فعالیتهای جنسی نگاه کنیم‪ ٬‬بهجای اینکه ببینیم “جامعه” دارد مستقیما “سکسوآلیته” را قالبدهی‬
‫میکند‪ ٬‬خواهیم دید که؛ امر سکسوآل از طریق پیچیدگیهای روابط اجتماعی برساخته شده است و هر یک از این روابط نگاه‬
‫متفاوتی به خصوصیتهای سکس و رفتار مناسب جنسی دارند‪ .‬همانطور که فوکو میگوید‪ ٬‬دستگاه مدرن سکسوآلیته یک‬
‫دستگاه ناهمگن است [و شامل مولفهها و اجزای مختلفی است] از جمله‪« :‬گفتمانها‪ ٬‬نهادها‪ ٬‬آرایشهای ساختاری‪ ٬‬تنظیمات‪٬‬‬
‫قوانین‪ ٬‬اندازهگیریها [و استانداردها]ی اجرایی‪ ٬‬گزارههای علمی‪ ٬‬طرحهای فلسفی‪ ٬‬اخالق‪ ٬‬بشردوستی‪ ٬‬و غیره»‪ .‬همهی اینها‬
‫روی هم‪ ٬‬چیزی را میسازند که سکسوآلیته تعریف میشود؛ اما نمیتوان و نباید گفت که همهی اینها یک چیز هستند یا آنها‬
‫را به شیوهی یکسانی بررسی کرد‪ .‬در دنیای سکسوآلیته‪ ٬‬تنوعی از برداشتهای متفاوت و اغلب متناقضی از چیستی امر جنسی‬
‫وجوددارد‪ :‬مجموعههای سازمانیافتهی معناها («گفتمانها») و روایتها‪ ٬‬که در زبانهای مختلف و گوناگونی تدوین شده و در‬
‫شبکهی پیچیدهای از فعالیتهای اجتماعی گیر افتادهاند‪.‬‬
‫مثال مفاهیم سنتی مسیحی رفتار جنسی‪ ٬‬بر پیشفرضهایی دربارهی ماهیت انسان مبتنی هستند؛ یعنی‪ ٬‬ماهیت انسان را چیزی‬
‫گناهآلوده یا فاسد میدانند‪ ٬‬یعنی تقسیم جنسها از پیش مقرر شده‪ ٬‬که فقط تولیدمثل یا عشق توجیهی برای فعالیت جنسی‬
‫است‪ .‬این باورها در قالب مجموعهای از گزارهها بیان میشوند؛ تفاسیر انجیلی‪ ٬‬نظرات کارشناسی‪ ٬‬قانون شرع‪ ٬‬موعظهها‪ .‬این‬
‫باورها از طریق زبان یقین و اخالق عمومیتدهی میشوند؛ زبان یقین و اخالق‪ ٬‬گناهکاران را از رستگاران‪ ٬‬امر اخالقی را از امر‬
‫غیراخالقی جدا میکنند‪ .‬این معناها در نهادهایی تجسم پیدا میکنند که کارشان تقویت باورها و رفتارهاست‪[ :‬نهادهایی مثل]‬
‫کلیساها‪ ٬‬جایگاه ممتاز پدر‪ ٬‬کنشهای اعتراف یا شهادت نزد خدا‪ ٬‬وجود مدارس دینی‪ ٬‬رسوم تعمید و ازدواج‪ ٬‬و حتی – در‬
‫بسیاری از کشورها – نظام قانونی‪ .‬کلیت این گفتمانها و کنشها‪« ٬‬جایگاههای سوژگانی» را برمیسازد که نخبگان اخالقی در‬
 ‫‪44‬‬

‫این جایگاهها میتوانند خودشان را برگزیدهای حقیقی و گناهکاری که ورای بازخریدی است‪ ٬‬بشناسانند‪ .‬افراد در رابطه با چنین‬
‫مجموعههای پیشاموجود معناها شکل میگیرند و خودشان را شکل میدهند‪ .‬مثالهای ما همگی دربارهی مسیحیت بود‪ ٬‬اما‬
‫همین امر در فرهنگ اسالمی و هندو و یهودی و حتی سکوالر (آنچنان که شوروی نیز میخواست «انسان سوسیالیست» نوین‬
‫خلق کند) نیز وجود دارد؛ این فرهنگها میخواهند رفتار افراد را مطابق قوانین سفت و سخت و درونیشدهای تنظیم و کنترل‬
‫کنند‪.‬‬
‫اینجاست که ایدهی «متن نمایشنامه» (که برخی جامعهشناسهای واکنشگرا از آن ایده استفاده میکردند تا توصیف کنند که‬
‫ما معناهای جنسیمان را چگونه برداشت میکنیم) استعارهای قدرتمند اما مبهم به دست میدهد‪ :‬همانطور که جان گگنن‬
‫میگوید‪« ٬‬متن نمایشنامه‪ ٬‬مثل نقشهها مشخص میکنند که چهکسی و چهچیزی و چهوقتی و چهجایی و چرا باید فالن فعالیت‬
‫را داشته باشد…‪ .‬مثل نقشه یا دستورالعملی هستند که مسیرها را نشان میدهند…‪ .».‬از این لحاظ‪ ٬‬نمایشنامهها به همان‬
‫طریقی عمل میکنند که مفاهیم اولیهی جامعهشناختی نقشها عمل میکرده و میکنند‪ .‬البته که ما مو به مو از این‬
‫دستورالعملها پیروی نمیکنیم وگرنه همگی االن شبیه هم بودیم و «غیراخالقی» یا انحراف یا تخطی هرگز وجود نمیداشت‪.‬‬
‫اما «نمایشنامه» بر اساس کنشهای مشخص اجتماعیای بنا شده است که افراد در بین آنها دست به انتخاب میزنند؛ ما هم‬
‫نمایشنامههای اپوزیسیونی داریم و هم نمایشنامههای تنظیمی‪ ٬‬هم انواع و اقسام عاملیتها را داریم و هم تبعیت کور را‪ .‬در‬
‫نتیجه‪ ٬‬معناهای جنسی بسیاری میتوانند در یک زمان ممکن باشند و با هم وجود داشته باشند‪.‬‬
‫مردم در غرب مسیحی‪ ٬‬در معرض تعریفهای متضاد و اغلب متناقضی قرار گرفتهاند‪ .‬علم از سدهی نوزدهم به این سو‪ ٬‬سخت‬
‫تالش کرده تا جایگزین دین شود و قدرت اصلی را در تنظیم سکسوآلیته به دست گیرد‪ .‬زبان علم‪ ٬‬کمتر از اخالق حرف میزند‪ ٬‬و‬
‫بیشتر به «طبیعی» و «غیرطبیعی» و سالمت و بیماری سکسوآلیتهها میپردازد؛ تمرکز نهادی علم‪ ٬‬درمانگاهها و بیمارستانها‬
‫و تخت روانکاوی است (میشل فوکو نخستین کسی نبود که شباهت بین روش اعترافی و درمان گفتاری روانکاوی را مطرح‬
‫کرد‪ :‬خود فروید از همین ارتباط گفته بود)‪ .‬پس زبانهای مختلفی داریم؛ قانون‪ ٬‬پزشکی‪ ٬‬آموزش و پرورش‪ ٬‬مردمشناسی‪٬‬‬
‫جامعهشناسی‪ ٬‬سیاست‪ .‬همهی این زبانها با لحنهای مختلفی دربارهی سکسوآلیته حرف میزنند‪ :‬آیا سکسوآلیته محصول‬
‫جنایتکاری است یا طبیعت یا تنوع فرهنگی یا انتخاب سیاسی؟ و البته گفتمانهای مخالفی هم وجود دارد‪ ٬‬زبانهایی وارونه و‬
‫اغلب ستیزهجو؛ «داستانهای جنسی» جدیدی از جنبشها و اجتماعهای نوین جنسیای که حول هویتها و کنشهای جنسی‬
‫سازمان یافتهاند‪ .‬ما در جهانی از توصیفها و تعریفهای رقیب و اغلب متناقض زندگی میکنیم‪.‬‬
‫بنابراین‪ ٬‬ظهور تفاوتهای واضح جنسی برای هر سوژهی فردیای روندی زمانگیر است‪ ٬‬و فرد آن را در خالل همین‬
‫پیچیدگیهای زندگی اجتماعی فرامیگیرد‪ .‬زندگی خانوادگی‪ ٬‬الگوهایی را فراهم میکند که به هیچوجه واضح و روشن نیستند‪.‬‬
‫مدرسهها – اگرچه نه همیشه مثل خانوادهها – پیامهایی آشکار منتقل میکنند‪ .‬ارزشگذاری گروه همساالن‪ ٬‬از همان سنگرهایی‬
‫دفاع میکند که علیه انحراف اجتماعی هستند‪ .‬آیینهای همبستری و پاگیری جنسی و حتی خشونت جنسی‪ ٬‬تقسیمبندیهای‬
‫جنسی را تایید میکند و کلیشههای جنسی را تثبیت‪ .‬تمایلها و انتخاب شریک نیز هنجاربودن فرد یا راستکیشبودن رفتارش‬
‫را تضمین میکند‪ .‬بازنماییهای رسانهای‪ ٬‬تصاویری از هویتهای مطلوب را برمیسازند‪ .‬مداخالت دینی و اخالقی و سیاسی‬
‫کمک میکنند تا شیوههای بزرگساالنهی زندگی سازمان یابند‪ .‬حتی شانس هم تاثیر قاطع خودش را میگذارد‪ .‬ما در واکنش به‬
‫همهی این تاثیرها (و تاثیرهای بیشمار دیگر) است که سوژگانیهامان را‪ ٬‬و درکی را که از خود داریم برمیسازیم؛ برمیسازیم که‬
‫چهطور به اینجایی که االن هستیم رسیدهایم‪ ٬‬برمیسازیم که کجا میخواهیم برویم‪ :‬هویتهای مردبودن و زنبودن‪٬‬‬
‫دگرجنسگرابودن و همجنسگرابودن‪ ٬‬محصول فرآیندهای پیچیدهی تعریف و خودتعریفیای است که در آرایش غامض و‬
‫بههمبافتهی روابط اجتماعی روی میدهد‪.‬‬
‫این امر‪ ٬‬دستکم در ظاهر‪ ٬‬به ما میگوید هویتهای مردانه و زنانه‪ ٬‬تا ابد ثابت نیستند و خصوصیتهای طبیعی ندارند‪ ٬‬بل‬
‫شکننده و اتفاقی هستند و در معرض تاثیرات مختلف و اغلب متناقضی قرار میگیرند‪ .‬برای نمونه‪ ٬‬انسانها در جوامع غربی از‬
‫همان کودکی فرامیگیرند که “مرد واقعی” باشند‪ ٬‬مردی که هیچ احساسات همجنسگرایانهای نداشته باشد‪ .‬همجنسگرایی‬
‫مردانه سدههاست که تحت عنوان زنانهبودن و انحراف جنسیتی و چیزی “غیرمردانه” تعریف و ننگین شده است‪ .‬اما همچنین‬
‫میدانیم که بسیاری از همین “مردهای واقعی” خودشان را همجنسگرا میدانند و از دههی ‪ ۲۳۷۴‬به این سو دنیای‬
 ‫‪45‬‬

‫همجنسگرایی مردانه در کشورهای غربی دستکم علیه این ارتباط طبیعیپنداشتهشدهی بین همجنسگرایی و زنانهبودن واکنش‬
‫نشان دادهاند‪ .‬نگاههای محافظهکار دربارهی مردبودن اغلب با تمایلهای جنسی و (احتماال) با فعالیتهای جنسی در تضاد قرار‬
‫میگیرد‪ :‬اما از دید همجنسگرایان مرد‪ ٬‬این دو با هم هستند‪ .‬سکسوآلیتهی زنان اما نمونهی دیگری است‪ :‬زنان سنتا جوری‬
‫تعریف شدهاند که سکسوآلیتهی واکنشی و مراقبمحور دارند و سکسوآلیتهشان گرهای کور با تولیدمثل خورده است‪ .‬اما در‬
‫طول چند سدهی گذشته‪ ٬‬بدن زنان عمیقا در رسانهها و از طریق بازنماییها جنسی شده است‪ .‬یک زن در رسانهها هم بهعنوان‬
‫خانهداری شایسته و مراقبتکننده بازنمایی میشود و هم افسونگر و سکسی و فریبا‪ ٬‬انگار نه انگار که این تعریفهای متفاوت در‬
‫تضاد با هم هستند و میتوانند تاثیرات سردرگمکنندهای داشته باشند‪ .‬و البته زنان در صدد آن بودهاند که سکسوآلیتهی خود را‬
‫در کنترل خویش گیرند‪ ٬‬خودشان را باشندههایی اروتیک و خودگردان تعریف کنند‪ .‬ما همگی در ذهنمان و در آرایش‬
‫جنسیمان‪ ٬‬برداشتهایی متغیر و متخاصم از خودمان و انگیزهها و خواستهها و تمایلها و نیازهای خودمان داریم‪.‬‬
‫اما دنیای اجتماعی‪ ٬‬تمایزها را الزم میداند و مرزهایی ایجاد میکند‪ .‬امکان ندارد “مردانگی” و “زنانگی” مفاهیمی یکپارچه‬
‫باشند‪ .‬آنها سرشار از پیامهای متضاد و متناقض هستند‪ ٬‬و در زمینههای متفاوت معناهای متفاوت پیدا میکنند‪ .‬مردانگی و‬
‫زنانگی در اسناد رسمی اجتماعی یا قوانین همانچیزی نیستند که در پیشداوریهای مردمی‪ .‬در طبقههای مختلف و‬
‫جغرافیاها و نژادهای مختلف‪ ٬‬معنای متفاوتی میگیرند‪ .‬اما‪ ٬‬صرفنظر از معناهایی که میگیرند‪ ٬‬نهتنها ایدههای قدرتمندی‬
‫هستند‪ ٬‬که تقسیمبندیهایی ذاتا اجتماعی هستند‪ .‬ما مردانگی و زنانگی را در زمانهای مختلف به شیوههای مختلفی اجرا‬
‫میکنیم‪ ٬‬اما همیشه مردم به “مرد” و “زن” تقسیم میشوند‪ .‬از اینها فراتر‪ ٬‬ما در اینجا از تفاوتهای ساده و بیمعنا حرف‬
‫نمیزنیم‪ :‬در واقع ما داریم به تفاوتگذاریهای قدرتمند و موقعیتهای تاریخیای حرف میزنیم که مردها عمال در اجتماع‬
‫قدرت را در دست گرفته و زنان را تعریف میکنند‪ .‬مردانهبودن و سکسوآلیتهی مردانه‪ ٬‬همان هنجارهایی هستند که ما با آنها‬
‫زنان را قضاوت میکنیم‪ .‬البته این بدان معنا نیست که تعریفهای مردانه بهراحتی و بدون مقاومت پذیرفته میشوند؛ در سطوح‬
‫فردی و جمعی‪ ٬‬همیشه جنگهایی بر سر معناهای جنسی بوده‪ ٬‬و انواع متفاوتی از مردانگی وجود داشته (هژمونیک‪ ٬‬تابع‪٬‬‬
‫کنارهرفته (‪ ))marginalized‬که در طول زمان و در واکنش به فشارها و مبارزات تغییر کردهاند‪ .‬اما این مبارزهها و جنگها – در‬
‫محدودهی خاصی – علیه هنجارهای غالب بودهاند‪ .‬این مبارزهها نیز بهنوبهی خود از طریق امتیازدهی اجتماعی به روابط خاص‪٬‬‬
‫رمزگانی شدهاند؛ در ازدواج و آرایش خانوادگی و در دیگر نهادها و فعالیتهای اجتماعی‪ ٬‬که [در این نهادها و فعالیتها] هویتها‬
‫جنسیتی و جنسی برساخته شده و مدام تایید و اجرا میگردند‪.‬‬
‫بنابراین‪ ٬‬جنسیت و سکسوآلیته نمودهای حقایق بنیادینی دربارهی ماهیت انسان نیستند‪ .‬بل کنشهایی اجتماعی هستند که ما‬
‫در موقعیتهای تعریفشدهای اجرایشان میکنیم؛ چیزهایی هستند که بهطور مداوم انجامشان میدهیم‪ ٬‬محصوالت فرهنگیای‬
‫هستند که –همانطور که جودیت باتلر گفته است – «تاثیرات امر طبیعی و امر اصیل و امر گریزناپذیر را ایجاد میکنند»‪ .‬اگر این‬
‫دیدگاه رادیکال را بپذیریم‪ ٬‬آنگاه چیزی وجود نخواهد داشت که توضیحدهندهی همهی چیزها باشد‪ :‬بل صرفا فعالیتهای‬
‫تکراری‪ ٬‬تقلیدهایی از تقلیدها خواهد بود که از طریق آنها هویتهای جنسیتیشده و جنسیشده اجراگرانه تولید میشوند‪ .‬از‬
‫این منظر‪ ٬‬دگرجنسگرایی و همجنسگرایی تجلی ژنها یا هورمونها یا چیزهایی از این دست نیستند‪ :‬قصهها و آرمانهایی‬
‫تنظیمی هستند که از طریق آنها تبعیت و انطباق تولید میشود‪ ٬‬و با تکرارکردنهای مداوم تقویت و «هنجارین» میشوند‪ .‬این‬
‫بدان معنا نیست که بدن یک قصه است‪ .‬هنجارها به شیوههای مختلفی و از طریق روابط و آیینهای قدرت بر بدن حک‬
‫میشوند‪ :‬قدرت‪ ٬‬از طریق تجویز مشخصات ظاهری بدن و مشخصکردن اینکه چهکسی و چه چیزی جذاب است‪ ٬‬بدن را شکل‬
‫میدهد‪ .‬نکته اینجاست که گرچه سکس نمیتواند بدون بدن وجود داشته باشد‪ ٬‬اما سکسوآلیته بهراحتی از بدن جاری‬
‫نمیشود و تجلی نمییابد‪.‬‬
‫شاید قسمت اعظم سکسوآلیته در سطحی روی میدهد که ظرافتهایش از توجه خودآ گاه ما پنهان میماند‪ .‬اما سنگینی آن‬
‫میتواند تعیینکننده باشد‪ .‬پژوهشگران نشان دادهاند که فشارهای زیادی بر فرد وارد میشود تا خودش را با تقسیمبندیهای‬
‫پذیرفتهشدهی جنسی و تنظیمات دگرجنسگرایانه تطبیق دهد و این امر از طریق زبان و آیین و تعامل اجتماعی در کودکان و‬
‫نوجوانان و همچنین بزرگساالن تقویت میشود‪ .‬تفاوتها در سراسر زندگی اجتماعی نهادینه میشوند و تایید میگردند؛ از طریق‬
‫کنشهای والدینی‪ ٬‬فرآیند آموزش و پرورش‪ ٬‬اعمال فشار از سوی گروه همسن‪ ٬‬کنشهای شغلی («آزار جنسی») و قراردادهای‬
 ‫‪46‬‬

‫خیابانی («سوتزدن» – برای کسی که از نظر جنسی جذاب است)‪ ٬‬آیینهای روزمرهی مشروبخانهها و دیگر فعالیتهای‬
‫اجتماعی‪ .‬بهرغم این همه تغییراتی که – در سطح جهانی – روی داده است‪ ٬‬سکسوآلیتهی مردانه از نظر فرهنگی جوری تعریف‬
‫شده تا همچنان هنجار بماند و – شگفتآور نیست که – سکسوآلیتهی زنانه همچنان یک مشکل و معضل‪.‬‬
‫انسانهای مذکر‪ ٬‬با مردشدنشان‪ ٬‬جایگاههایی را در روابط قدرت تصاحب میکنند که این جایگاهها توانایی تعریفکردن زنها را‬
‫به آنها میدهد‪ .‬این بدان معنا نیست که این روابط قدرت را نمیتوان به چالش کشید‪ ٬‬که روابط جنسیتیشدهی جنسی در‬
‫تمام زمانها ثابت خواهند ماند‪ .‬بل بدین معناست که ما باید الگوهای تثبیتشدهای را بشناسیم تا حدود و ثغور حوزهی‬
‫سکسوآلیته را تعیین کنیم‪.‬‬

‫سکسوالیته و ناخودآ گاه‬

‫دو نکتهی اصلی تا کنون مطرح شده است‪ :‬اول اینکه ما باید بدانیم هویتهای جنسیتی و جنسی‪ ،‬از‪-‬پیش‪-‬مسلم یا‬
‫خودبهخودی یا ثابت نیستند‪ .‬بل از نظر اجتماعی سازمان یافته و مشروط هستند‪ .‬نسبی هم هستند‪ .‬مردانگی و زنانگی‪ ،‬هر‬
‫کدام صرفا بهخاطر وجود دیگری است که وجود دارد‪ .‬مدام در حال تغییر هستند و تعریفشان نیز تغییر میکند؛ ظاهرا ناگزیر به‬
‫یکدیگر گره خوردهاند اما همیشه بین مرگ و زندگی در حال نوسان هستند‪ .‬نکتهی دوم این بود که به نظر میرسد نمیتوانیم‬
‫از زیر فشار سنگین تفاوت جنسی فرار کنیم‪ ،‬تفاوتی که در آن زنان تا ابد زیردست و تابع مردان هستند‪ .‬بیشک این استمرار‬
‫تاریخی تفاوت جنسی را میتوان با ارجاع به قدرت قابلمالحظهای توضیح داد که مردان از آن میگیرند‪ .‬مدافعان‪ ،‬وجود تفاوت‬
‫جنسی در همهی فرهنگهایی را که ساختار قدرت پدرساالر دارند‪ ،‬توضیح کاملی برای آن تفاوتگذاری میدانند‪ .‬اما وجود این‬
‫تفاوتگذاری نمیتواند توضیح دهد که چرا ما پایبندی سرسختانهای به داشتن تفاوت جنسی داریم‪ ،‬یا چرا بسیاری از انسانها‬
‫(مرد و زن) تمام سعیشان را میکنند که آن را حفظ کنند‪ .‬تفاوت جنسی ظاهرا ضروری اما متزلزل است‪ ،‬امری بنیادی اما‬
‫مشروط و موقتی است‪ .‬پس ما چهطور با این مقولههای اجتماعی‪ ،‬کیستی خود را بازمیشناسیم؟ چرا اینهمه به چیزی که از‬
‫نظر نظریههای مدرن جنسی چنین بیدوام و گذراست‪ ،‬اینهمه اهمیت میدهیم و از آن بهره میبریم؟ چرا تفاوتهای جنسی‬
‫که اینقدر غیرضروری هستند‪ ،‬اینهمه ماندگار و مقاوم هستند؟ اینجاست که میتوان از رویکرد نظری دیگری بهره برد‪:‬‬
‫روانکاوی‪ ،‬نظریهی ناخودگاه پویا و نظریهی تمایل جنسی‪.‬‬
‫روانکاوی در طول سدهی گذشته‪ ،‬سهم مهمی در نظریهبندی سکس داشته‪ ،‬گرچه تاثیرش اغلب مبهم و متناقض بوده‪ .‬همچون‬
‫دیگر دغدغههای بزرگ روشنفکرانهی سدهی بیستمی (مانند مارکسیسم‪ ،‬دمکراسی و ملیگرایی)‪ ،‬روانکاوی نیز در بسترهای‬
‫متفاوتی معناهای متفاوتی به خود گرفته‪ .‬آثار فروید‪ ،‬همچون خزانهی پربهایی بود برای تفسیرهای مختلف‪ ،‬در حالی که کارهای‬
‫کسانی که خود را رهروان مشروع فروید میدانستند‪ ،‬ما را به جاهایی بردهاند که غالبا ربط کمی به گفته یا منظور یا مقصود‬
‫فروید داشتهاند‪ .‬بنابراین بسیار پرخطر خواهد بود که بخواهیم «فروید حقیقی» را توصیف کنیم‪ .‬یکی از جذابترین و‬
‫مخاطرهآمیزترین راهها این است که به تفسیرهایی اخیری که از فروید شده نگاه کنیم و ببینیم آنها چه چالشهایی به باورهای‬
‫راستکیشانه این سنت جنسی وارد ساختهاند‪ .‬سهم مهمی که فمینیستها در روانکاوی داشتهاند‪ ،‬در اینجا به کار ما میآید‪:‬‬
‫این سهم در آغاز از آثار ژاک الکان (روانکاو فرانسوی) و تحقیقاتی که مالنی کالین بر روی نوزادان داشته تاثیر پذیرفته بود اما‬
‫بعدها توسعه یافت و گسترهای از دیدگاههایی را در خود جا داد که همگی میخواستند «منحرف» و گرایشهای هنجارساز سنت‬
‫روانکاوی را به چالش بکشند‪.‬‬
‫اهمیت روانکاوی در این است که سکسوالیته را چونان مقولهای نمیبیند که مسئلهخیز یا معضلدار نیست‪ .‬بل‪ ،‬میتوان گفت‬
‫که روان کاوی بازاندیشی رادیکالی به مفهوم سکسوالیته داشته و مرکزیت تولیدمثل جنسی و تمایزهای سفت و سخت بین مردها‬
‫و زنها را به پرسش گرفته است‪ .‬اهمیت این رویکرد در این است که دیدگاههای ذاتگرا را به چالش میکشد و ماهیت از‪-‬پیش‪-‬‬
‫مفروض تفاوت جنسی را مسئلهدار میسازد و همهنگام قدرت معناهای ناخودآ گاه را نیز به رسمیت میشناسد‪ .‬اینها‬
‫پیشرفتهای مهمی است که از آثار و اندیشههای فروید به عمل آمده‪ .‬فروید صریحا به ماهیت مسئلهدار مفاهیم مردانگی و‬
‫زنانگی اشاره میکند‪ ،‬و باور دارد که اینها دشوارترین موضوعات علمی هستند‪ .‬در پی این بینشهای اولیهی فرویدی‪ ،‬سه‬
‫مولفهی مهم در روانکاوی معاصر وجود دارد‪.‬‬
 ‫‪47‬‬

‫نخستین مولفه‪ ،‬نظریهی ناخودآ گاه است‪ ،‬که قلب روانکاوی است‪ .‬سنت روانکاوی مطرح میکند که افراد نه محصوالت از‬
‫پیش تعیینشدهی بایستههای زیستشناختی هستند و نه صرفا معلول روابط اجتماعی‪ .‬قلمرو روانیای وجود دارد (که همان‬
‫«ناخودآ گاه» است) که پویایی و قوانین و تاریخ خودش را دارد‪ ،‬و امکانهای زیستشناختی بدن در آنجا معنا مییابند‪ .‬چودورو‬
‫همین موضوع را اینگونه بیان میکند‪:‬‬

‫«ما زندگی متجسمی داریم؛ ما با اندامها و ظرفیتهای جنسی و تولیدمثلی‪ ،‬با هورمونها و‬
‫کروموزومهایی زندگی میکنیم که ما را از نظر روانشناختی در جایگاه مرد یا زن قرار میدهد‪ .‬اما…‬
‫دربارهی این زیستشناسی‪ ،‬چیز بدیهیای وجود ندارد‪ .‬فهم ما‪ ،‬فانتریهای ما‪ ،‬نمادسازی ما‪ ،‬بازنمایی‬
‫درونی ما‪ ،‬یا احساسات ما از جسمانیت خود‪ ،‬محصول رشد و تجربه در خانواده است و نه محصول‬
‫مستقیم خود زیستشناسی‪( ».‬چودورو ‪)۲۳۲۴‬‬

‫ناخودآ گاه‪ ،‬عرصهی ستیزهاست‪ :‬ستیز بین ایدهها‪ ،‬آرزوها‪ ،‬و تمایالت (و فراتر از همه‪ ،‬تمایالت جنسی)‪ .‬فشار سرکوب ذهنی‪،‬‬
‫دسترسی به زندگی خودآ گاه را مسدود کرده‪ ،‬اما مدام در شکل رویاها و لغزشهای زبانی و جوکها و سیمپتومهای نژندی یا‬
‫رفتار منحرف «بازمیگردد» تا در خودآ گاهی اختالل ایجاد کند‪ .‬آرزوها و تمایلهایی که در مواجهه با مطالبات واقعیت‪ ،‬سرکوب‬
‫شدهاند‪ ،‬و بهویژه تمایلهای سرکوبشده و زناواره (‪)incestuous‬ی نوزاد‪ ،‬مولفههای اساسی ناخودآ گاه هستند‪« :‬هر چیزی که‬
‫در زندگی ذهنی‪ ،‬ناخودآ گاه به شمار رود‪ ،‬مربوط به دوران نوزادی نیز محسوب میگردد»‪.‬‬
‫این امر ما را به نکتهی دوم رهنمون میکند‪ :‬به نظریهپردازی تفاوت جنسی‪ .‬هویتها (بهعنوان مردبودن و زنبودن) و سازمان‬
‫تمایلها و جذبشدن به انسانی دیگر (بهعنوان دگرجنسگرا‪ ،‬همجنسگرا‪ ،‬و از این قبیل گرایشهای جنسی)‪ ،‬خودبهخود در‬
‫هنگام تولد به وجود نمیآیند‪ .‬آنها محصول کشمکشها و ستیزهای روانی هستند که «نطفهی اولیهی انسان» را تشکیل‬
‫میدهند؛ این نطفه‪ ،‬سکسوالیتهای با ماهیت خنثی و چندریختی و منحرف و دوجنسگرایی دارد (جذبشدن جنسی به انسانی‬
‫دیگر‪ ،‬امری از‪-‬پیش‪-‬دادهشده نیست)‪ ،‬و مسیر پرمخاطرهای را طی میکند که آن مسیر به بلوغی عاریهای منتهی میشود‪.‬‬
‫کودک از مراحل رشد اولیه میگذرد و در این مراحل است که بخشهای مختلف بدناش تمرکز هیجان اروتیک را به خود‬
‫میگیرند (مراحل دهانی‪ ،‬مقعدی‪ ،‬فالوسی‪ ،‬و آلتی)‪ ،‬و اولین شناخت خود از «اختگی» (حضور یا فقدان اندام مردانه) و بحران‬
‫اودیپی (که با تمایالت زناوارهی خود به مادر و پدر دست و پنجه نرم میکند) را تجربه میکند تا به همسانی نهایی با «والد‬
‫مناسب» همجنس خود درآید‪ .‬در این مبارزهی «حماسی»‪ ،‬نوزاد خنثی نهایتا تبدیل به مرد یا زنی کوچولو میشود‪ .‬البته اینها‬
‫توصیف نمایشگونهای بود که تطابق کمی با آن پیچیدگیهای ظریفی دارد که نوشتههای فروید دارند‪ .‬به هیچ وجه نمیتواند تا‬
‫سرحد رفتار شایسته پیشرفت کرد‪ .‬اگر این فرآیند فرویدی خودبهخود و بیمانع «کار کند»‪ ،‬دیگر ابهامی دربارهی جنسیت وجود‬
‫نخواهد داشت؛ نه همجنسگرایی‪ ،‬نه تراجنسیتی‪ ،‬نه یادوارهپرستی (‪ ،)fetishism‬و… وجود نخواهد داشت‪ .‬توصیفی که من ارائه‬
‫میدهم بر این نکته تاکید دارد که از دید فروید‪ ،‬کسب هویت جنسی و پیوندزدن هویت و تمایل (چه کسی هستیم‪ ،‬و چه چیزی‬
‫نیاز داریم یا فاقدش هستیم)‪ ،‬مبارزه و کشمکشی است که ما همگی وارد آن میشویم و بیتردید به جایگاهی نائل خواهیم شد‬
‫که پیکر ما یا فرهنگ ما به ما اختصاص میدهد‪.‬‬
‫از سوی دیگر‪ ،‬همانطور که فروید مینویسد «پیکر یا بدن همان تقدیر ما است»؛ مهمترین و بزرگترین اعتراضی که به نظریههای‬
‫فروید میشود به همین گفته اشاره دارد‪ .‬این گفته‪ ،‬از سرسختبودن تنظیمهای اجتماعی استفاده میکند تا تقسیم جنسی را‬
‫توجیه کند‪ ،‬تا سلطهی بدن بر ذهن را اعمال کند‪ .‬البته جور دیگری هم میشود به اهمیت پیکر یا بدن نگاه کرد‪ :‬بازنماییهای‬
‫تفاوتهای جنسی از نظر نمادشناختی مهم هستند‪ ،‬یعنی تفاوتهای جنسی فقط در فرهنگ میتوانند معنا پیدا کنند‪ .‬در‬
‫نوشتههای اخیر روانکاوانه‪ ،‬کیر یا بازنمایی نمادین آن (فالوس)‪ ،‬در این معنایابیها نقش داللتگر اصلی را بازی میکند‪ .‬فالوس‬
‫نشانه یا داللتی بر تفاوت است‪ ،‬و تفاوتهای قدرتیای را بازنمایی میکند که در «نظم نمادین» (قلمروی زبان و معنا و فرهنگ و‬
‫تاریخ) وجود دارد و بنابراین ظرفیت تغییرپیداکردن را دارد‪ .‬اگر این برداشت را مالک قرار دهیم‪ ،‬آنگاه چیزی که کودک در‬
 ‫‪48‬‬

‫نظم معنا و در لحظهی اودیپی کسب میکند همانا آ گاهی فزایندهای است از اهمیت فرهنگیای که اندام مردانه برای تفاوت‬
‫جنسی و جایگاه اجتماعی خواهد داشت‪.‬‬
‫بنابراین‪ ،‬تهدید اختهشدن برای پسر (اگه درست رفتار نکنی‪ ،‬اون چیزت رو میبرم…) یا باور تولیدشدهی فرهنگی به‬
‫«اختهگی»ای که برای دختر روی میدهد (که آن «چیز» را ندارد)‪ ،‬اهمیتی روانی و قاطعی مییابد‪ .‬وحشت اختهشدن‪ ،‬پسر و‬
‫دختر را به نحو متفاوتی در این بحران به پیش میراند‪ .‬هر دو مجبورند که پیوند اولیهی خود با مادر را قطع کنند‪ ،‬اما این‬
‫قطعکردن در دخترها و پسرها به طور متفاوتی صورت میگیرد‪ :‬پسر با پدر همسانپنداری میکند و عشق خود به مادر را به میل‬
‫جنسی به زنان دیگر تبدیل میکند (یعنی همانکاری که یک مرد باید و میکند)؛ دختر اما در روندی دشوارتر و درازتر وارد‬
‫میشود تا همسانپنداری خویش با مادر را تایید کند و تمایل جنسیاش به داشتن کیر را تبدیل به تمایل جنسیای به دریافت‬
‫کیر از جانب فرد دیگر کند (یعنی‪ ،‬زنبودن همانا دریافتکننده و پذیرای مرد است)‪.‬‬
‫جزئیات در اینجا زیاد مهم نیستند (هرچند برخی از این جزئیات میتواند خندهدار هم باشند)؛ چیزی که مهم است این است‬
‫که این نظریههای فرویدی میخواهند نشان دهند که هویتهای جنسیشده در فرایند پیچیدهی انسانیای شکل میگیرند که‬
‫تفاوتهای تنانه و پیکری معنایی در زندگی ناخودآ گاه پیدا میکنند‪ .‬تقدیر و سرنوشت ما را نه خود این تفاوتها که معناهای‬
‫آنها رقم میزنند‪ ،‬معناهایی که از نظر اجتماعی مفروض شده و از نظر روانی مشروح‪ .‬اما نکتهی سوم از دل همین نکتهی دوم‬
‫برمیخیزد‪ :‬هویتها نهتنها دستآوردهایی متزلزل و عاریهای هستند‪ ،‬که دستآوردهایی موقتی و مشروط هستند‪« ،‬بستارها‬
‫[نتیجهها]ی خیالی» هستند‪ ،‬که با فوران مولفههای ناخودآ گاه (یا همان تمایلهای سرکوبشدهای که درامای اودیپی نتوانسته‬
‫کامال خاموششان کند)‪ ،‬مدام در معرض اختالل قرار میگیرند‪ .‬از دید فروید‪ ،‬انسانبودن یعنی تقسیمشدن‪ ،‬یعنی بهطور مداوم‬
‫«از مرکز راندهشدن»‪ ،‬و از سوی نیروهایی که بیرون از کنترل خودآ گاه هستند تاثیرپذیرفتن‪ .‬و در قلب این سوژگانی‬
‫ازهمگیسخته‪ ،‬معناهای مبهم مردانگی و زنانگی جا گرفته است‪:‬‬

‫از نگاه روانشناسی‪ ،‬تضاد بین دو جنس به تضاد بین فعالبودن و منفعلبودن فروکاسته میشود؛ که در‬
‫آن تضاد‪ ،‬ما فعالبودن را با مردانگی و منفعلبودن را با زنانگی یکسان میگیریم‪ .‬این همان نگاهی است‬
‫که بیشک در قلمروی حیوانی بهطور جهانشمولی تایید شده است‪( .‬فروید ‪.)۲۳۹۴‬‬

‫بر همین اساس میتوان فروید را چونان نماد پیشروی برداشتهای معاصری دید که میخواهند ثابتبودن ماهیت انسان و‬
‫جامدبودن تقسیمهای جنسیتی را به پرسش بگیرند‪ .‬فالوس در مقام داللتگر تفاوت و سلطهی مردانه‪ ،‬میتواند از اریکهی‬
‫قدرتاش برانداخته شود؛ اما به چه بهایی؟‬

‫پیآمدهای تفاوت جنسی‬

‫ما حاال دو تا مفهوم داریم که با آنها میتوانیم سرسختیهای جبرگرایی زیستشناختی را به چالش بکشیم‪« :‬امر اجتماعی»‬
‫(شبکهای از نهادها و روابط و باورها) و «ناخودآ گاه» (که گرچه تاریخ خاص خودش را دارد اما از راههای بسیاری بین‬
‫بایستههای اجتماعی و ظرفیتهای زیستشناختی میانجیگری میکند)‪ .‬هویتهای جنسی ما (بهعنوان مرد یا زن‪ ،‬هنجار یا‬
‫ناهنجار‪ ،‬دگرجنسگرا یا همجنسگرا) از سازههای متنوعی فراهم آمده‪ ،‬سازههایی که ما در دورههای مختلف زندگی با آنها‬
‫برخورد میکنیم و وراثت زیستشناختی ما آنها را محدود ساخته و تنظیمگری و کنترل اجتماعی و احتماالت نیز آنها را‬
‫دگرگون کرده و از سوی خواستهها و تمایالت ناخودآ گاه نیز در معرض اختالل و گسست قرار میگیرند‪ .‬با این حال اما به نظر‬
‫نمیرسد که بتوان بهآسانی از دست این تفاوتهای جنسی گریخت‪ .‬همانطور که دنیس رایلی گفته است‪« :‬در این گفتهی‬
‫فروید که “بدن ما تقدیر ماست” حقیقتی وجود دارد که مطلق و تثبیتشده است‪ .‬بدن یا پیکر‪ ،‬هر چه که باشد‪ ،‬سرسختانه ما را‬
‫به مسیرهای خاصی و به انتخابهای مشخصی رهنمون میکند»‪.‬‬
‫ساختارهای از‪-‬پیش‪-‬موجود تفاوتهای جنسیتی و جنسی و جایگاههای سوژگانیای که آنها تجویز و توصیف میکنند‪ ،‬ضرورتا‬
‫بازی آزاد میل و پیگیری تفاوتهای دیگر (شیوههای دیگر انسانبودن) را محدود میسازند‪ .‬ما در این جایگاهها قفل شدهایم‪،‬‬
 ‫‪49‬‬

‫جایگاههایی که قطعی و حتمی نیستند اما به نظر میرسد که از نیروهای اجبارگرانهی آنها راه فراری وجود ندارد‪ .‬همین هم‬
‫موجب بقای ساختارهای دگرجنسگراهنجاری (یا هنجاریت دگرجنسگرایانه) بوده‪ ،‬موجب بقای پیشفرضهای حاکم و آرمان‬
‫تنظیمگر و ماتریس اجتماعی و فرهنگیای بوده که پایه و اساس نظم جنسیتی را تشکیل میدهد و فرهنگهای جنسی را‬
‫ارزشگذاری میکند (و بعضی فرهنگها را پذیرفته و بعضی دیگر را مشکوک یا کامال ناپذیرفته قلمداد میکند)‪ .‬اما بهرغم‬
‫چیزهایی که تا االن گفته شد‪ ،‬یعنی بهرغم اینکه گفتیم ماهیت ساختارهای اجتماعی خللناپذیر است‪ ،‬ما همچنین باید این‬
‫واقعیت متقن را در دنیای معاصر به رسمیت بشناسیم که تغییرات قابلاندازهگیری در روابط بین مردان و زنان و در نگرشهایی‬
‫که به سکسوالیته میشود‪ ،‬روی میدهد‪ .‬ساختارهای تفاوت که چنین پردوام و مقاوم هستند چهطور میتوانند مستعد واژگونی‬
‫یا دگرگونی شوند؟ چهطور میتوان بین شناختمان از جبرگرایی آ گاهانه و ناآ گاهانهی این ساختارها و واقعیت تاریخی عاملیت‬
‫فردی و جمعی که دستآوردهای پرواضحی داشته است‪ ،‬تعادل ایجاد کنیم؟‬
‫دانشپژوهی معاصر‪ ،‬که عمیقا تحت تاثیر مباحث فمینیستی قرار گرفته‪ ،‬میخواهد ماهیت لجوج و سرکش دگرجنسگرایی‬
‫مردمحور را افشا سازد‪ .‬خود همین ساختاریافتن سکسوالیته را مسبب نابرابری جنسیتی دانستهاند؛ نابرابریای که یک سویش‬
‫خصوصیترین و شخصیترین نوع نابرابری قرار گرفته و سوی دیگرش عمومیترین نو ع نابرابری‪ .‬یک سکسوالیتهی‬
‫(دگرجنسگرایانهی) سازمانها و مشاغل وجود دارد‪ ،‬و یک سکسوالیتهی (دگرجنسگرایانهی) رختخواب‪ .‬سکسوالیتهی‬
‫سازمانها ابعاد کلیدی مختلفی دارد‪ ،‬برای مثال‪ :‬زبانی (چه کسی چه چیزی را چه وقت و چهطور میتواند بگوید)؛ فضایی (چه‬
‫کسی چه چه چیزی را چه وقت انجام دهد‪ ،‬پایگان رسمی یا غیررسمیای که این تصمیمها را میگیرد)؛ و فیزیکی (ما چهطور‬
‫بدنمان را بازنمایی میکنیم‪ ،‬با تایید چه کسی و برای نگاهخیرهی چه کسی)‪ .‬در این موقعیتها ما سکسوالیتهمان را به کار‬
‫میگیریم‪ ،‬اما این موقعیتها عموما شرایط نابرابری (بین مردان و زنان‪« ،‬هنجار» و «خاطی») دارند‪ .‬از این دیدگاه‪ ،‬میتوان‬
‫پرسش خشونت جنسی مردانه علیه زنان را جزوی از یک فرهنگ فراگیر قلمداد کرد‪ .‬چنین خشونتی‪ ،‬همهگیر است و در‬
‫موقعیتهای جنسیشدهی مختلفی صورت میگیرد‪ :‬از تجاوز جنسی به بزرگساالن و تجاوز به کودکان گرفته تا تعرض جنسی در‬
‫محل کار و خشونت خانگی‪.‬‬
‫اگر این باور را نپذیریم که این خشونت محصول ناگزیر یک مردانگی ذاتا متجاوز و سلطهجو است (که من باور دارم باید نپذیریم)‪،‬‬
‫و به جای آن تصدیق کنیم که این خشونت (همانطور که روزالیند کوارد میگوید) «اجرای آیینی معنای فرهنگی سکس» است‪،‬‬
‫آنگاه باید توضیحی برای شرایط اجتماعی و روانیای پیدا کنیم که مردانگی در آن شرایط کسب میشود‪ .‬این راهحلها چندگانه‬
‫و پیچیده هستند‪ ،‬و بهرهای از سادگی نبردهاند‪ .‬همان طور که دیدیم‪ ،‬امر سکسوآل ابزاری است برای انواع مختلفی از احساسها‬
‫و نیازها‪ .‬همانطور که ایردلی میگوید‪:‬‬

‫«بهخاطر بیسوادی عاطفیای که بخشی از اجتماعیشدن مردانه است‪[ ،‬امر سکسوآل برای مردها]‬
‫عمیقا از نظر عاطفی مسالهی حادی میشود‪ .‬بنابراین سکس اغلب تبدیل به تنگنایی برای تمایلهای‬
‫سرکوبشده و به‪-‬گمراهه‪-‬رفته و سرخوردگیها و خشمها میشود‪ … .‬فشار این تودهی عواطف‬
‫هضمنشده و تجربهنشدهای که پیرامون سکسوآلیته چنبره میزنند‪ ،‬شاید همانی است که اسطورهای را‬
‫میسازند زیر عنوان “نیاز فوری و ضروری مردان”‪ ،‬و به آن قدرتی سوژگانی میبخشد‪( ».‬ایردلی)‬

‫چنین توضیحی بیشک سوگیرانه و ناکافی است‪ ،‬اما برای نشاندادن آمیزهای از عواملی که در قلب این سلطهجویی و تجاوزگری‬
‫مردانه قرار گرفتهاند میتواند مفید باشد‪ :‬عواملی که از سرکوب روانی و شرایط زیست خانوادگی گرفته تا توقعهای اجتماعی‬
‫مربوط به رفتار مردانه‪ .‬اما اگر قبول کنیم که خشونت جنسی مردانه محصول کنشهای پیچیدهی اجتماعی و ساختاریابی روانی‬
‫است و نه یک زیستشناسی بیعیب‪ ،‬آنگاه تغییر و دگرگونی روابط بین مردها و زنها فقط از طریق فرآیندهای پیچیدهای حاصل‬
‫خواهد شد؛ یعنی فرآیندهایی مانند روشهای نوین تربیت کودکان و ایجاد شرایط کامال متفاوت اقتصادی و قانونی و اجتماعی‬
‫برای زنان‪ .‬ممکن است برخی باور نکنند که این فرآیندها را میتوان در بازهی زمانی معقول و مفیدی انجام داد‪ .‬خیلیها‬
‫سکسوالیته و نابرابری جنسیتی را چنان به هم گرهخورده میپندارند که نگاه خوشبینانهای به تغییرات سریع ندارند‪ .‬از نگاه‬
 ‫‪50‬‬

‫برخی دیگر از نظریهپردازان سکسوالیته (که من نیز در بین آنها هستم) اما واقعیت این است که این تغییرات روی داده و در‬
‫سطح جهانی هم روی داده است‪.‬‬
‫باید تصدیق کرد که ساختارهای سنتی وزنهی خود را دارند‪ ،‬که ستمها و جفاهای نابرابری و ناعدالتی ریشههای سختی دارند‪ ،‬و‬
‫نیز باید تصدیق کرد که در کنار پیشرفتها پسرویهایی هم وجود داشته و دارد‪ .‬سکسوالیتهی جنسیتیشده همچنان عرصهی‬
‫خشونت و درد و بیماریهای مخوفی است‪ ،‬منظرهی روابط نابرابر قدرت است‪ .‬این شگفتآور نیست چون – همانطور که بحث‬
‫کردهام – امر سکسوآل تبدیل به عرصهای شده است که جنگهای مختلفی در آن صورت میگیرد تا امر پذیرفته یا ناپذیرفته و‬
‫راست یا غلط را برسازند‪ .‬این امر هنور هم جاری و ساری است‪.‬‬
‫اما سکسوالیته تبدیل به مرکزی برای چیزهای دیگری هم شده است‪ :‬برای تدوین هویت و تعلق جمعی‪ ،‬برای بازاندیشی دربارهی‬
‫ماهیت روابط‪ ،‬برای پیشرفت لذتهای متقابل و دوطرفه‪ ،‬برای بازانگاری دربارهی چیستی انسان‪ .‬سکسوالیته را نمیتوان از‬
‫جنسیت جدا کرد‪ ،‬اما این حرف بدان معنا نیست که این دو در یک زمان همزیستی دارند‪ .‬سکسوالیته میتواند عرصهای برای‬
‫واژگونی و تخطی از جنسیت باشد‪ ،‬میتوان دگرجنسگرایی را صرفا یک کنش جنسی در بین بیشمار کنشهای جنسی دیگر دید‬
‫و نه تعریفکنندهی ممتاز درستی و نادرستی کنشهای جنسی دیگر‪ ،‬تا به داللتها و معناهای پنهانیای تامل کنیم که این نگاه‬
‫برای جنسیت خواهد داشت‪.‬‬
 ‫‪51‬‬

‫فصل ‪۴‬‬
‫چالش تنوع‬

‫سکسوالیتهها بهطور مداوم دارند از کتابهای درمانی و آماری درمیآیند و به صفحههای تاریخ اجتماعی وارد میشوند‪.‬‬
‫گیل رابین‬
‫نوشتن دربارهی تنوع جنسی‪ ،‬همیشه سردرگمکننده و گیجکننده است‪ .‬ما شاهد تغییراتی سریع بودهایم…‪ .‬شاید این تغییرات‬
‫بهناگزیر در برخی جاها سر و صداهای زیادی را برانگیزند که به بیحرمتیها اعتراض دارند‪.‬‬
‫ونسا بیرد‬

‫زبان منحرف بودن‬

‫اگر نحوهی اندیشیدن ما به سکس‪ ،‬نحوهی تجربهکردن ما از سکس را شکل میدهد‪ ،‬پس کلمات و اصطالحات نیز نشان کوچک‬
‫این اندیشهها هستند‪ ،‬نشانههای نهچندان دقیقی هستند که روی صفحه حک میشوند یا در هوا شناورند‪ ،‬نشانههایی که ما بر آن‬
‫معنا تحمیل میکنیم‪ .‬بیایید دو کلمه را بنگریم که در مباحث سکسوالیته بسیار میشنویم‪ .‬اولی «منحرفبودن» است که به‬
‫معنای بودنی «منحرف» یا «انحرافیافته» است‪ ،‬یعنی چیزی که از امر شایسته و درست دور شده‪ .‬دومی «تنوع» است که یعنی‬
‫«متنوع»بودن‪ ،‬و به «تفاوت» یا «شبیه نبودن» اشاره دارد‪ .‬پیداست که این دو کلمه به هم ربط دارند؛ یکیشان دورشدن از‬
‫«هنجاریت»ی قاطع است‪( .‬این «هنجاریت» هم کلمهای کلیدی در مباحث مربوط به سکسوالیته است)‪ .‬فرهنگواژهی کوتاه‬
‫انگلیسی آکسفورد از آنجا که یکی از معانی «تنوع» را کلمهی «انحراف» (با کاربردی در سدهی شانزدهم) میداند‪ ،‬بر این‬
‫ارتباط بین این دو مفهوم صحه گذاشته است‪ .‬پیداست که تاریخ مشترکی هم دارند‪ .‬اما وقتی پای سکسوالیته به میان میآید و‬
‫دنیای معاصر‪ ،‬داللتهای این کلمهها از یکدیگر جداست یعنی هر یک به چیز متمایزی داللت دارد‪.‬‬
‫شاید بتوان هم «انحراف» و هم «تنوع» را برای ارجاعدادن به یک پدیده استفاده کرد‪ .‬در واقعیت اما شکافی عظیم بین این دو‬
‫هست که دال بر آن تغییر عمدهای است که در زبان سکسوالیته و نحوهی اندیشیدن ما به نیازها و تمایالتمان ایجاد شده‪ .‬تا‬
‫مدت زیادی‪ ،‬تمام اصطالحات مربوط به «انحراف»‪ ،‬پایگان یا سلسلهمراتبی از ارزشهای جنسی را تشکیل میدادند که در آن‬
‫[پایگان] «انحرافها» در پایین پایین قرار داشت‪ ،‬و «تنوع» نیز به پیوستاری از رفتارها اشاره دارد که هیچ مولفهای از آن اساسا‬
‫ارزشی باالتر یا پایینتر از مولفههای دیگر ندارد‪.‬‬
‫زبان انحراف همیشه باری شدیدا اخالقی داشته و به معنای دورشدن از حق و درستی است‪ ،‬به معنای افراط در نادرستی است‪.‬‬
‫سرشار از رسوایی و خفت است‪ .‬بنابراین‪ ،‬کاربرد اصطالحهایی نظیر انحراف و منحرف در نوشتههای سکسشناختی اواخر‬
‫سدهی نوزدهم‪ ،‬بار معنایی و اثر قدرتمندی داشت‪ .‬طبق نوشتهی هاولوک الیس‪ ،‬این اصطالحها وقتی [در سدهی نوزدهم] به کار‬
‫گرفته شدند که «ناهنجاریهای جنسی در سطحی جهانی گناه یا جرم تلقی میشد‪ ،‬یا دستکم رذیلت تلقی میشد»‪ .‬در نتیجه‪،‬‬
‫ممنوعیتهایی که ریشه در قانون باستانی مسیحیت داشتند کموبیش به زبان ظاهرا علمی کتابهای سکسشناختی راه یافت‪.‬‬
‫اینگونه بود که این ممنوعیتها چهارچوبی را ساختند که در آن دست به تحقیقات بالینی در مورد زیست جنسی افراد میزدند‬
‫و (همانطور که کینزی مینویسد) تعریفهایی را عرضه میکردند که با «مقولهبندیهای الهیاتی و حکمهای اخالقی قانون‬
‫عمومی انگلستان سدهی پانزدهم» یکی بود‪ :‬همجنسگرایی‪ ،‬دگرجنسجامهپوشی (‪ ،)transvestism‬یادوارهپرستی‪ ،‬چشمچرانی‪،‬‬
‫جنون دزدی (‪ ،)kleptomania‬آزارگریخواهی و آزاریدگیخواهی‪ ،‬مدفوعدوستی (‪ ،)coprophilia‬ادراردوستی (‪،)undinism‬‬
‫تفخیذ (‪[ )frottage‬لواطی که در آن دخول صورت نمیگیرد]‪ ،‬شقکردن بیش از حد (‪ )chronic satyriasis‬و حشریشدن بیش‬
‫از حد [در زنان] (‪ ،)nymphomania‬بچهبازی و… این فهرست سر درازی دارد‪ .‬تمام این انحرافها با مراقبتی بیطرفانه و‬
 ‫‪52‬‬

‫خونسردانهای مورد بررسی قرار میگرفت و مدام دربارهی علتهایشان اندیشیده میشد‪ :‬آیا اینها فساد هستند یا یک ناهنجاری‬
‫بی ضرر‪ ،‬مادرزادی هستند یا اکتسابی‪ ،‬محصول وراثتی ناپاک هستند یا محصول فساد اخالقی‪ ،‬در نتیجهی ترومای روانی پیش‬
‫آمدهاند یا نتیجهی انتخاب آزاد و ارادی هستند؟‬
‫کرفت‪-‬ایبینگ تمایزی بین انحراف و منحرفبودن تمایز میگذارد و منحرفبودن را محصول انحراف میداند و انحراف را یک‬
‫موقعیت روانی‪-‬آسیبشناختی میداند‪ .‬هاولوک الیس بین عودتشدن (‪ – inversion‬بازگشت یافتن) که کم و بیش یک «بازی»‬
‫اتفاقی زیستشناختی است و واگشتشدن (‪ )perversion‬که ناشی از افراط اخالقی است‪ ،‬نیز تفاوت قائل است‪ .‬مگنوس‬
‫هیرشفیلد و پیرواناش نیز واگشتشدن را از ناهنجاریها جدا میدانستند‪ .‬اما این بررسیهای سببشناختی و تمایزگذاریها هر‬
‫چه که باشند‪ ،‬نتیجه معلوم است؛ بیرون از صفحههای این نوشتارهای سکسشناختی‪ ،‬و بنا بر خوداعترافگریهای حقیقتی‬
‫(حتی اگر این خاطرات بیحرمت نیز سانسور شده باشند و تحشیه شده باشند و به التین [زبان علمی و دینی] ترجمه شده‬
‫باشند)‪ ،‬افرادی واقعی وجود داشتند که داغ ناراستکیشی جنسی بر خود حمل میکردند‪.‬‬
‫چیزی که فوکو تحت عنوان «کاشت منحرف»‪ 1‬توصیف میکند‪ ،‬نتیجهای دوگانه داشت‪ :‬در یک سو‪ ،‬توصیف این انواع جدید‬
‫بودن جنسی منجر به آن شد که تعریف «جنسی»بودن رفتارها چاق شود و بسط یابد‪ .‬فروید «سه رساله دربارهی نظریهی‬
‫سکسوالیته»اش (‪ )۲۳۴۵‬را با بحث همجنسگرایی و دیگر «کجرویهای جنسی» (‪ )sexual aberrations‬شروع میکند چون‬
‫باور دارد که وجود این کجرویها دیدگاههای معمول و مرسوم دربارهی ساخت سکس را دگرگون ساخته است‪ .‬وی‪ ،‬همانطور‬
‫که لفلونش و پونتالیس مینویسند‪ ،‬از این کجرویها «بهعنوان سالحی استفاده میکند تا تعریفهای سنتی از سکسوالیته را به‬
‫پرسش بگیرد»‪ .‬این تعریف جدید‪ ،‬شامل متینترین و سادهترین زمزمههای سکسوالیتهی نوزادی (دلبستگی به سینه و پستان‪،‬‬
‫انقباض رودهها و دستمالیکردن آلت جنسی و حساسیت عمومیشده و اضطرابهای اودیپی) و دورترین رفتارهای انسانی [در‬
‫سالخوردگی] است‪ ،‬و نهتنها تنوعهای عمومی و طبیعی که همچنین نمودهای محرمانهای را شامل میکند که ارتباط آشکار و‬
‫زیادی با ارگاسم یا حتی لذت جنسی نیز ندارند‪ .‬در اینجا بود که دانهی دیدگاه مدرنی دربارهی تنوع نامحدود جنسی‪ ،‬کاشته‬
‫شد‪ .‬اما جنبهی منفی این دستهبندی‪ ،‬تقویت شدید «امر هنجاری» بود‪ .‬در آن دوره (که درکشان از «غیرهنجار» در مقایسه با‬
‫درک وسواسگونهی ما از «غیرهنجار» بسیار متفاوت بود)‪ ،‬دربارهی دگرجنسگرایی بحث کمی میشد‪ .‬این اصطالح پس از‬
‫همجنسگرایی و آن هم با اکراه پدیدار شد و اصال اشاره به کسانی داشت که ما االن آنها را دوجنسگرا (‪ )bisexual‬مینامیم‪.‬‬
‫حتی امروزه نیز این اصطالح بار مبهم و بالینیای دارد که کاربرد عمومی آن در گفتار روزمره را محدود میسازد‪ .‬اما همین‬
‫فقدان تامل دربارهی ماهیت اساسی دگرجنسگرایی‪ ،‬وضعیت مفروضبودن و بدیهی پنداشتهشدناش را تقویت میکرد؛‬
‫دگرجنسگرایی مثل هوایی است که نفس میکشیم و مفروض خاموشی است که زندگی روزمرهی ما را شکل میدهد‪.‬‬
‫افزون بر آن‪ ،‬مباحث مربوط به سببهای انحرافها و توصیفهایی که از بیحرمتترین نمونههای آن انحرافها میشد‪ ،‬بهناچار‬
‫بر آسیبشناسی آنها و بر رابطهی آنها با فساد و دیوانگی و بیماری تاکید میکرد‪ ،‬و کمک میکرد تا هنجاریت روابط‬
‫دگرجنسگرایانه تقویت شود‪ .‬این نیز سبب میشد الگوی بیمارینگری به سکسوالیته جانی دوباره گیرد؛ الگویی که در سدهی‬
‫بیستم و بر اندیشهی ما دربارهی رفتار جنسی تاثیرگذار بود‪.‬‬
‫برای مثال در نظر بیاورید که فروید چگونه تالش کرد تا معنای سکسوالیته را پهنا و گسترش دهد‪ .‬وی در «سه رساله» میگوید‪،‬‬
‫انحرافها همانا کنشهای سادهای هستند که یا ورای کنشهای جنسیای میروند که با مناطقی از بدن (آلتهای جنسی در‬
‫هر دو جنس) درگیرند و به صورت مرسوم شایسته و مناسب تلقی میشوند‪ ،‬و یا به فعالیتهایی متمایلاند که اگر نهایتا منجر به‬
‫سکسوالیتهی آلتی شوند شایسته و مناسب هستند (مانند پیشنوازی و بوسیدن و نوازشکردن و مکیدن و گازگرفتن)؛ اما اگر‬
‫[این کنشهای انحرافی] تبدیل به غایت خود شوند [و وارد مرحلهی آلتی نشوند] انحراف محسوب میشوند‪ .‬این تعریف میتواند‬

‫‪ 1‬فوکو در بخش دوم کتاب اول از مجموعهی سهجلدی «تاریخ سکسوالیته» میگوید گفتمان سکسوالیته تا پیش از سدهی هجدهم بر نقش مولد افراد‬

‫متاهل متمرکز بود اما در سدههای هجدهم و نوزدهم‪ ،‬جامعه به سکسوالیتههایی متوجه شد که با نهاد ازدواج همخوانی نداشتند و جور نبودند‪ .‬این ایده را‬

‫با مفهوم «کاشت منحرف» بحث میکند‪ .‬م‬

 ‫‪53‬‬

‫تعریف کارآمدی باشد و در مقایسه با تعریفهایی که دیگران ارائه دادهاند‪ ،‬گشودهتر و سخیتر‪ .‬با این همه اما سخت است این‬
‫نتیجه را نگیریم که در ذهن فروید همچنان یک الگو هست در اینکه سکس چه باید باشد؛ یعنی هدفی هست که کنشهای‬
‫جنسی باید به سوی آن بروند‪ ،‬و بنابراین «چگونه زیستن» را به ما تجویز میکند‪.‬‬
‫فروید‪ ،‬درست به همان دلیلی که فراتر نرفت و انحراف را در گسترهی سکسوالیتهی پذیرفتهشده قرار نداد‪ ،‬نمونهی گویایی از‬
‫دوپهلوییای است که دانشمندان اولیهی سکس داشتند[دوپهلویی توصیف ‪ /‬تجویز]‪ .‬تاثیر «سه رساله» این بود که بیان میکرد‬
‫انحرافها ویژگی یکتای بیماری یا اقلیت غیراخالقی نیستند‪ ،‬بل آنها ویژگی مشترک همهی ما هستند‪ .‬منفیبودن آنها را در‬
‫نشانههای [بیمارگونهی] عصبی میتوان دید؛ یعنی در جایی که بازنماییهای آرزوهای سرکوبشدهی جنسی جایش را به آن‬
‫نشانهها داده بود‪ .‬حضور مثبتشان اما در لذتهای پیشنوازی [غیردخولی] نشان داده شده بود‪ ،‬که از هستی اجتماعی و آشکار‬
‫منحرفانی نشأت میگرفت که در خیابانها قدم میزدند و بیمارستانها و دادگاهها را پر کرده بودند‪ .‬این انحرافها‬
‫(«کجرویهایی با توجه به ابژهی جنسی» شامل همجنسگرایی و حیوانخواهی و «کجرویهایی با توجه به غایت جنسی» که‬
‫‪2‬‬
‫وارثشان هستیم‪.‬‬ ‫وقتی است که لذت‪ ،‬فراتر از آلتهای جنسی رود) پدیداری دوبارهی غریزههای سازندهای است که ما همگی ِ‬
‫فروید در انحرافیت و دوجنسگرایت چندریختی و جهانشمول نوزاد‪ 3‬توانست ریشههای آن چیزی را پیدا کند که جامعهشناسها‬
‫بعدها بر روی آن برچسب «انحراف مشترک ما» را زدند‪:‬‬

‫«معلوم میشود که هر آدم سالمی میتواند تولیدگر افزونههایی باشد که در مقایسه با غایت هنجارین‬
‫جنسی میتوانند انحراف نامیده شوند؛ و جهانشمولبودن این امر بهتنهایی کافی است که نشان دهد‬
‫استفاده از کلمهی انحراف برای عیبجویی و ننگزنی‪ ،‬چهاندازه ناشایسته است‪( .‬فروید‪)۲۳۴۵ :‬‬

‫اما اگر اینگونه میبود‪ ،‬چرا [فروید و روانکاوها] این مفهوم را نگه داشتند؟ اینجا ‪ −‬درست به همان دلیلی که فروید میگفت –‬
‫آشکار میشود که روانکاوی همجنسگرایی را «بهندرت یک انحراف» میبیند‪ .‬در نتیجه‪ ،‬در بین مدافعان سرسخت معاصر‬
‫روانکاوی نیز مرسوم شد که همجنسگرایی را از مقولهی انحرافها بیرون آورند‪ ،‬اما خود مقولهی انحراف را همچنان نگه دارند‪.‬‬
‫اما علت اصلی عالقهای که در طول سالهای مختلفی و با شکلهای مختلفی به بحث فروید در این موضوع شده است‪ ،‬دقیقا‬
‫همان دوپهلویی و بیمیلی وی در‪/‬به انجام چنین کاری بوده است‪.‬‬
‫از یک سو‪ ،‬فروید دیدگاههای مرسوم سکسشناختی دربارهی این موضوع را بهدقت بررسی و رد کرد‪ .‬وی میگوید تبدیل انتخاب‬
‫شریک جنسی به شریک همجنس در همجنسگرایی دقیقا موازی است با همین تبدیل در دگرجنسگرایی‪ .‬فروید ادامه میدهد که‬
‫در نتیجه «از نقطهنگاه روانکاوی‪ ،‬عالقهی جنسی انحصاریای که مردان به زنان دارند نیز مشکلی است که نیاز به توضیح‬
‫دارد…» (فروید ‪ .)۲۳۴۵‬نمیشد همجنسگرایی را چیز جدایی لحاظ کنند‪ .‬واقعیت انتخاب ابژه و سازمان آلتی فعالیت جنسی‪،‬‬
‫اغلب با دگرجنسگرایی همنوا و هماهنگ بوده‪ .‬افزون بر آن‪ ،‬فروید در رسالهای دربارهی لئوناردو داوینچی نوشته است‪،‬‬
‫همانطور که رویاها و فانتزیها افشا کردهاند‪ ،‬همه قادر به انتخاب ابژهی همجنسگرایانه هستند‪ .‬و احساسهای همجنسگرایانه‪،‬‬
‫که «مسدود و به مسیر دیگری رانده شده» و به عواطف بیشکل همبستگی [اجتماعی] (برادری و خواهری) تصعید شده‪،‬‬
‫مولفهی مهمی در فهم روانشناسی گروهی بودند‪ .‬تمام نهادهای تکجنسی (از پرهیزکاری آموزههای کشیشی و نادشمنی و‬
‫صلح در رهبانگاهها و صومعهها گرفته تا صفات مردانهی نظم ارتش) را میتواند چیزهایی دانست که روی این همجنسگرایی‬

‫‪ 2‬در روانکاوی‪ ،‬هر کدام از مولفههای غریزهی جنسی یا از روی منبع غریزی (دهانی‪ ،‬مقعدی‪ ،‬و غیره) تعریف شدهاند و یا از روی هدف غریزی یا ابژهی‬
‫غریزی‪ .‬فروید در مورد این مفهوم میگوید «غریزهی جنسی‪ ،‬نمود پویایی است از آنچیزی در زندگی ذهنی که ما «لیبیدو» مینامیماش؛ مرکب از‬
‫غریزههای سازنده است که میتوانند به سطح بیایند و کمکم داخل سازمانها[ی سکس] درآیند‪ … .‬اولین مرحله از سازمان [سکس] همانا مرحلهی‬
‫دهانی است» (فرهنگنامهی روانشناسی آ کسفورد)‪ .‬م‬
‫‪ 3‬انحراف چندریختی مد نظر فروید یعنی کسب لذت جنسی با رفتارهای جنسی خارج از هنجارهای اجتماعی است‪ .‬که از تولد تا پنجسالگی است و سه‬
‫مرحلهی دهانی و مقعدی و آلتی دارد و اگر نوزاد بتواند این مراحل را با موفیت پشت سر بگذارد‪ ،‬میتواند رفتار دگرجنسگرایانهی آلتی و تولیدمثلی داشته‬
‫باشد‪ .‬فروید میگوید‪ ،‬خواهشهای دوجنسگرایانه و زانی [زنایی]‪ ،‬برای کودک هنجارین هستند‪ .‬مثال مکیدن سینهی مادر همانا در مرحلهی دهانی روی‬
‫میدهد و کودک با مکیدن سینهی مادرش دارد لذت جنسی کسب میکند‪ .‬م‬
 ‫‪54‬‬

‫تصعیدشده استوار شدهاند‪ .‬بنابراین‪ ،‬فروید همیشه از اینکه همجنسگرایی را نشانهی «انحطاط یا فساد» (اصطالح محبوب‬
‫سدهی نوزدهمی) بداند دوری میکرد؛ زیرا این نگاه چیزی نبود مگر «قضاوت ارزشی» که «یک محکومیت است و نه توضیح»‪.‬‬
‫وی همچنین تمایزی را که هوالک الیس و دیگران بین همجنسگرایی «اکتسابی» و «مادرزادی» رد میکرد و آن را «بیثمر و‬
‫ناشایست» میدانست‪ .‬همجنسگرایی را‪ ،‬درست مانند همتایش دگرجنسگرایی‪ ،‬فقط در رابطه با کارکرد کلیت دستگاه روانی‬
‫میتوان فهمید‪ .‬میتوان ریشههایش را در دوجنسیتیبودگی جهانشمولی یافت که حیوانات انسانی با آن به دنیا میآیند‪ ،‬در‬
‫ِ‬
‫فرآیندهای ذهنیای که هر فردی بهوسیلهی آن فرایندها با مخاطرات اضطراب اختگی و بحران اودیپ درمیافتد تا به «هویت‬
‫جنسی» متزلزلی دست مییابد‪.‬‬
‫بنابراین‪ ،‬همجنسگرایی بیماری یا اختالل روانی نیست‪ .‬نیازی به «درمان» ندارد‪ .‬امری است متداول‪ .‬با دگرجنسگرایی در‬
‫بسیاری از شکلهای مختلف آن درآمیخته است‪ .‬دگرجنسگرایی نیز مانند همجنسگرایی یک موقعیت تکین نیست‪ ،‬بل گروه یا‬
‫مجموعهای است از فعالیتها و نیازها و تمایالت متفاوت‪:‬‬

‫«چیزهایی که ما (برای راحتی خودمان) تحت نام همجنسگرایی گذاشتهایم‪ ،‬ممکن است ناشی شده‬
‫باشد از تنوع فرآیندهای بازداری [و سرکوبهای] روانی‪-‬اجتماعی‪( ».‬فروید‪)۲۳۴۵ :‬‬

‫ظاهرا در اینجا یکبار برای همیشه میبینیم که از همجنسگرایی راززدایی شده است‪ .‬دیگر نیازی نیست مثل کرمها یا دیگر‬
‫آفریدههای مزاحم زیر سنگها پنهان شد‪ .‬همجنسگرایی یک پدیدهی کم و بیش عادی بود‪ ،‬بخشی از زندگی همهی ما بود‪ ،‬و‬
‫حاال خرد علمی روی آن تمرکز کرده بود‪ .‬البته از درون خود روانکاوی موضوع تمام نشده بود و خود فروید هم عمال قادر نبود‬
‫این موضوع را رها کند‪ .‬مشکل همانی بود که در کلمهی «بازداری» نهفته بود‪ .‬دیرزمانی بود که از یک سو واسازی عقالنی‬
‫همجنسگرایی را داشتیم و از سوی دیگر الگویی از سکسوآلیته ارائه میدادیم که فرض را بر این گذاشته بود که الگوی هنجارینی‬
‫از رشد وجود دارد و اینکه همجنسگرایی در مقام انتخاب زندگی را یک مشکلهی حاد میدید‪ .‬فروید‪ ،‬در نامهی معروفاش به‬
‫مادر یک همجنسگرای جوان به وی اطمینان خاطر میدهد که همجنسگرایی نه گناه است و نه انحطاط و فساد‪ ،‬و نه بیماری‪:‬‬
‫همجنسگرایی چیزی نیست که بابتاش شرمنده شویم‪ .‬اما فروید اضافه میکند‪« :‬ما همجنسگرایی را یک تنوع در کارکرد جنسی‬
‫میدانیم که ناشی است از توقیف مشخصی در رشد جنسی»‪ .‬مشکل همینجاست‪« .‬رشد» را یک نتیجهی نهایی و شایسته فرض‬
‫کرده و «توقیف» را یک انسداد یا مانع مصنوعی‪ .‬از دید فروید‪ ،‬رشد هر فردی از سکسوالیتهی نوزادی تا بلوغ و سکسوالیتهی‬
‫بزرگسالی‪ ،‬بازگفت همان رشد (فرضی) نژاد انسان است که از بیقیدی و انحراف جنسی و نخستی به دگرجنسگرایی تکهمسری‬
‫رسیده‪ .‬سکسوالیته‪ ،‬محصول صرف تحول و تکامل نیست‪ ،‬بل محصول بایستههای فرهنگی است‪ .‬سرنوشت غمبار بشریت بود که‬
‫از گسترهی نامحدودی از تمایالتاش چشم بپوشد تا بقایش را در جهان کمیابی را تضمین کند‪ .‬هر فردی‪ ،‬مثل خود نژاد‪ ،‬مجبور‬
‫بود به «استبداد سازمان آلتی» دست یابد تا بقا یابد‪ ،‬در حالی که انتخاب ابژهی مناسب و شایسته عملی کمتر ارادی بود و‬
‫بیشتر مطالبهای فرهنگی بود‪ .‬بنابراین بایستهی تولیدمثلی و دگرجنسگرا‪ ،‬در نهایت‪ ،‬وارد نوشتههای فروید شده است‪ .‬وقتی‬
‫نسخهی هدفمحور سکسوالیته عرضه شود‪ ،‬آنگاه کل عمارت بازحمت برساختهشدهی تنوع جنسی‪ ،‬به لرزه میافتد‪.‬‬
‫برای فروید‪ ،‬اصطالح «انحراف» یک معنای دقیق و تکنیکی داشت؛ جنبهای از زندگی همهی ما است و راه گریزی از آن نیست‪.‬‬
‫انحراف فقط زمانی مسئله میشد که غایت خودش شود و مسیر «سکسوالیتهی بالغ» را مسدود سازد‪ .‬اما بسیار دشوار میتوان‬
‫این معنا را از معناهای گستردهی اخالقی و سیاسیای که به آن چسبیده بودند‪ ،‬جدا کرد‪ .‬فروید با این تعریفاش از انحراف‪ ،‬الی‬
‫در را باز گذاشته بود و اجازه داده بود قضاوتهای ارزشی دوباره وارد گفتمان پزشکیای شوند که فرضا از نظر ارزشی خنثی و‬
‫بیطرف است‪ .‬بسیاری از پسافرویدیها حتی سعی میکردند تا در را [برای گفتمانهای ارزشی] بیشتر باز کنند‪ .‬برای مثال‪،‬‬
‫ارنست جونز (یکی از حامیان آتشین فروید و زندگینویس او) از فروید انتقاد میکند که چرا با بیمار لزبیناش بیش از اندازه‬
‫مدارا کرده است‪ .‬به پندار جونز «اگر مسیری به لذت دگرجنسگرایانه باز میشد‪ ،‬دستآوردهای بیشتری [برای آن لزبین] ایجاد‬
‫میشد»‪.‬‬
 ‫‪55‬‬

‫فرویدیهای اخیر خیلی شتابزده این ایده را رد میکردند که خود همجنسگرایی یک آسیب روانی نیست‪ ،‬حتی مفهوم مرکزی‬
‫فرویدی «دوجنسیتیبودگی جهانشمول» را نیز به دور انداختند‪ .‬از نظر سوکاریدز [یکی از همین پسافرویدیهای اخیر]‬
‫دگرجنسگرایی را وضعیت طبیعیای میداند که همجنسگرایی انحرافی از آن وضعیت است‪ .‬وی میگوید یکی از مقاومتهای‬
‫سمج مراجعیناش در این پنداشت آنها قرار داشت که اختاللشان «شکل هنجارین سکسوالیته» است‪ .‬سوکاریدز پیشنهاد‬
‫میکند که «باید از همان اول با این نگاه و پنداشت برخورد کرد»‪ .‬از دید الیزابت موبرلی «دگرجنسگرایی‪ ،‬غایت رشد انسان‬
‫است…»‪.‬‬
‫در این گونه نظرها میتوان شاهد بازگشت اخالقگرایی پیشافرویدی بود‪ .‬خود فروید را بهسختی میتوان مسئول این نظرها‬
‫دانست‪ .‬با اینهمه دانهی چنین مواضعی را میتوان در دوپهلوییای دانست که در نوشتههای خود فروید کاشته شده بود‪ .‬وی‬
‫بارها همجنسگرایی را یک ناهنجاریت و اختالل و امری آسیبشناختی میدانست‪ ،‬و در مورد همجنسگرایان مرد‪ ،‬همجنسگرایی‬
‫را «فاصلهگیری از زنان» میپنداشت‪ .‬بهراستی نیز وی حتی همجنسگرایی را گاهی بدون هیچ ابهام و دوپهلوبازیای یک‬
‫«اتحراف» توصیف میکرد‪ .‬هیچکدام از اینها اما در نهایت شگفتآور نیستند‪ .‬وقتی میگوییم میکرب [و ریشهی] انحراف در‬
‫همهی ما وجود دارد (و فرقی نمیکند که صالحیت این جمله چه هست)‪ ،‬ایدهی رشد همانا داللت بر یک هنجار دارد‪.‬‬
‫بنیانگذاران سکسشناسی (و فروید بیشک یکی از رادیکالترین چهرههای این حوزه است) الگویی متحد از سکسوالیته‬
‫برساختند که دشوار میتوان از آن گریخت‪ .‬این الگو از یک سو‪ ،‬به ما هنجار رفتاریای عرضه میکند که دگرجنسگرا و‬
‫تولیدمثلی و عمدتا مردانه است و سکسوالیتهی زنانه تقریبا همیشه بهعنوان سکسوالیتهای ثانویه و واکنشی به سکسوالیتهی‬
‫مردانه تعریف شده است‪ .‬باید اضافه کرد که این الگو حتی بر مفهوم انحراف نیز پیاده شده است‪ .‬همانطور که پالمر میگوید‪،‬‬
‫حدود و ثغور حوزهی انحراف جنسی را عمدتا مسئلهی میل جنسی مردانه تعریف و مشخص کرده است‪ .‬ناهنجاری زنانه‪ ،‬با‬
‫تصویر دوتاییشدهی فعالیت مردانه و انفعال زنانه‪ ،‬انطباق داشت‪ .‬شگفتآور نیست که معمولیترین و معروفترین انحرافهای‬
‫جنسی زنانه عبارتند از خدمترسانی به مردها با تنفروشی یا پورنوگرافی‪( ،‬و در گزارشهای تجاوز جنسی) «برانگیختن» مردها‪.‬‬
‫عموما دربارهی لزبینیسم یا همان معمولیترین شکل تنوع جنسی زنانه اینگونه اندیشیده شده است که سراسر برآمده از‬
‫سکسوالیتهی مردانه است‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫از سوی دیگر‪ ،‬فهرستی مدام در حال طوالنیتر شدن از انحرافها و کجرویها و پارافیلیاها وجود داشت که سکسوالیتههای‬
‫دیگر را بهناگزیر به کنار زده و آنها را بهعنوان بیماری و اختالل معرفی میکرد‪ .‬زبان انحراف‪ ،‬جهان سکسوآل را به دو قطب‬
‫هنجار و غیرهنجار‪ ،‬ممتاز و ملعون‪ ،‬تقسیم کرد‪ .‬بین این دو قطب کمترین تماسها و مالقاتها صورت میگرفت‪.‬‬

‫گفتمان تنوع‬

‫دولیمور گفته است‪« ،‬دینامیک انحراف» در قلب ساختارهای غربی سکسوالیته قرار گرفته است‪ .‬سعی در تولید و تنظیم هنجار‪،‬‬
‫منجر به تولید «دیگری» میشود؛ «دیگری»ای که ترسیده و منفور یا صرفا تحقیر شده‪ ،‬کسی که همهنگام هنجار را رد میکند و‬
‫تایید‪ .‬نظم سیاسی و سکسوآل همواره از سوی انحرافهایی که خود این نظم تولیدشان کرده و علیه خود مستقر ساخته‪،‬‬
‫دستخوش بینظمی داخلی میشود‪ .‬این بینظمی البته مؤلفههای مقاومت و تخریب و سرپیچی را فراهم میکند و سرانجام نیز‬
‫ایدهی چندگانگی سکسوالیتهها یا ایدهی تنوع واقعی و موجود را به دست میدهد‪« .‬گفتمان تنوع» در دو حوزهی نظری و‬
‫سیاسی ظهور یافته و تأثیرات فرهنگی مهمی داشته است‪.‬‬
‫خود سکسشناسی‪ ،‬اولین حوزه بود [که گفتمان تنوع در آن ظهور یافت و تاثیرگذار شد]‪ .‬این تغییرات در یک سطح‪ ،‬کمی‬
‫بیشتر از تغییرات صرف اصطالحشناختی و ظاهری بودند؛ تغییراتی که در اوایل دههی ‪ ۲۳۹۴‬توسط هاولوک الیس شناسایی‬
‫شدند‪ .‬وی میگوید‪ ،‬اصطالح ‪[ perversion‬با بار "فساد" جنسی] «کامال منسوخ و آسیبرسان است و باید از آن پرهیخت»‪ .‬وی‬

‫‪ Paraphilia 4‬تجربهی برانگیختگی جنسی از ابژهها و موقعیتها و افراد غیرمعمول است‪ .‬م‬
 ‫‪56‬‬

‫اصطالح جایگزین «انحراف جنسی» (‪ )deviation‬را پیشنهاد میکند که شدت کمتری دارد اما هنوز هم ایدئولوژیزده است‪ ،‬و‬
‫این اصطالح بهمدت نیمسده در بحثهای جامعهشناختی شایع بود و کاربرد داشت‪ .‬این تغییرات اصطالحشناختی‪ ،‬تغییر‬
‫مهمتری را در دل خود داشت‪ :‬بازشناسی چندگانگی جنسی و پدیداری چیزی شد که گیل روبین تحت مفهوم «تنوع جنسی‬
‫خوشخیم» توصیفاش میکند‪.‬‬
‫پیدا بود که دانههای این رویکرد جدید را پژوهشهای بنیانگذاران خود سکسشناسی کاشته بود‪ ،‬و اتخاذ رویکرد دفاعی فرویدی‬
‫نسبت به انحراف معمولی و چندریختی نوزاد نیز منجر به شکوفاشدن این گیاهان نورسته شد‪ .‬برخی نویسندگان مدرن با‬
‫گرامیداشتن جنبهها و شکلهای متنوعی از تمایل توانستند این موضع را به نتیجهی منطقیاش (که از نظر اخالقی عمدتا‬
‫آنارشیستی بود) برسانند‪ .‬چهرهی اصلی در دگرگونی مباحث عمومی (بهجز فروید) کینزی بود‪ .‬وی با اینکه از گفتناش بیزار‬
‫بود اما به تفکرات فروید نزدیک شده بود‪ ،‬میگفت یک ایدهی مهم هست که بهندرت در مباحث کلی و علمی پرداخته شده است‬
‫و آن این است که سکس یک کارکرد زیستشناختی بهنجار است و در هر شکلی که ظاهر شود پذیرفتنی است‪ .‬وی در نامهای به‬
‫پسری که با احساسهای همجنسگرایانهاش دست و پنجه نرم میکرد نوشت‪« :‬از نظر زیستشناسی‪ ،‬هیچ شکلی از تخلیه[ی‬
‫سکسوآل] وجود ندارد که من بخواهم آن را نابهنجار بنامم‪ .‬از نظر زیستشناسی‪ ،‬هیچ چیز درست یا اشتباهی وجود ندارد»‪.‬‬
‫روشن بود که چنین گزارههایی هنوز در چهارچوب طبیعتانگارانهی سنت جنسی بود و به همین خاطر باید بهدیدهی شک بدان‬
‫نگریست‪ .‬پژواک چنین گزارههایی را هنوز هم میتوان بیشتر در اندیشههای برخی زیستشناسهای اجتماعی و دیگرانی دید‬
‫که ادعا میکنند کارکردگرایی ژنتیکیای در تنوعهای جنسی میبینند تا در نوشتههای جامعهشناسان یا تاریخدانها‪ .‬اما پیام‬
‫اصلی به مباحث معاصر رسیده بود و اهمیت خود را یافته بود‪ .‬سکسشناسهای انگشتشماری را میتوان در مباحث مردمی‬
‫یافت که بهراحتی از اصطالحی مثل «انحراف» استفاده میکنند تا تنوعهای الگوهای جنسی امروزه را توصیف کنند‪ .‬بنا بر یکی‬
‫از موثرترین مطالعاتی که در این زمینه (بهدست روبرت استولر) صورت گرفته‪ ،‬انحراف را «شکل اروتیک نفرت» دانسته که نه با‬
‫رفتار یا کنش که با محتوای آن (خصومت) تعریف میشود‪ ،‬درحالیکه اصطالح «منحرف» که برای توصیف گونهی ویژهای از‬
‫افراد به کار میرود‪ ،‬از مباحث سکسشناختی کامال کنار گذاشته شده است‪ .‬حتی اعترافی جدید از سر فروتنی نیز وجود دارد‬
‫که «… ضروری است به یاد داشته باشیم که ما هنوز دربارهی مکانیسمها یا علتهای رفتار جنسی انسان دانش بسیار کمی‬
‫مواضع جزمی و قطعی‪ ،‬عمل میکند‪.‬‬‫ِ‬ ‫داریم» (استولر‪ .)۲۳۷۷ :‬چنین فروتنیای درست علیه‬
‫درست است که ما دانش کمی دربارهی علتها داریم‪ ،‬اما از شکلها و وقوعهای مکرر تنوع جنسی آ گاهی روزافزونی داریم‪ ،‬و‬
‫این همانا سهم واقعی کینزی است و نه جبرگرایی زیستشناسی و مسئلهدار وی‪ .‬دو جلد کتاب قطوری که وی نوشته (رفتار‬
‫جنسی در مردها و رفتار جنسی در زنها) و کتابهای دیگری که وی الهامبخششان بوده‪ ،‬ممکن است مشکالت روششناختی‬
‫داشته باشند و نمونههایشان نیز بازنمایی ناقصی داشته باشند و پر از سوگیریهای ناخودآ گاه نویسندگاناش باشد‪ .‬برای مثال‪،‬‬
‫برخی منتقدین معاصر نگرش غیرجدی وی به سکس بینانسلی را شدیدا نقد کردهاند‪ .‬اما هزاران آزمودنیای که کینزی و‬
‫همکاراناش با آنها مصاحبه کردهاند‪ ،‬بینش بیهمتایی دربارهی زندگی جنسی امریکا و همچنین دیگر فرهنگها فراهم کرد‪ .‬بر‬
‫اساس این پژوهشی که در آن موقع کاملترین پژوهش انجامشده بود‪ ،‬وقتی امکان آن پیش آمد که گفته شود ‪ ۹۷‬درصد از‬
‫نمونههای َمرد با مردان دیگر تماس جنسی و ارگاسم داشتهاند‪ ،‬پس حتی اگر نمونهها نیز بازنمایی درستی نکنند و در این‬
‫درصدها اغراق شده باشد‪ ،‬باز هم میشد گفت فعالیت همجنسگرایی دیگر نمیتوانست صرفا یک نشانهی بیمارگونه از یک اقلیت‬
‫اندک و بیمار باشد‪ .‬فعالیت همجنسگرایی دستکم در میان بخش اعظم زندگی امریکایی‪ ،‬یک فعالیت عمومی و مردمی بود‪ .‬و‬
‫اگر این مسئله دربارهی همجنسگرایی حقیقت داشته باشد‪ ،‬پس امکان آن هم هست که دربارهی گسترهای از دیگر‬
‫سکسوالیتهها (از حیوانخواهی تا بچهبازی‪ ،‬از آزاریدهخواهی و آزارندهخواهی (‪ )sado-masochism‬تا عالقه به پورنوگرافی) نیز‬
‫حقیقت داشته باشد‪.‬‬
‫خود کینزی از یافتن گسترهی تنوع در رفتارهای جنسی انسان به شگفت آمده بود‪ .‬وی با شادی نمونهای از دو مردی را ذکر‬
‫میکند که در یک شهر بودند و محل کارشان یکی بود و فعالیتهای اجتماعی مشترکی داشتند اما زیست جنسیشان بسیار‬
‫متفاوت بود‪ .‬یکیشان هر سی سال یکبار انزال داشت و دیگری هر هفته سی بار؛ ‪۴۵‬هزار بار با هم تفاوت داشتند‪ .‬این فقط یکی‬
 ‫‪57‬‬

‫از نمونههای کینزی از تنوع گستردهی موجود در بین طبقهها و جنسیتها و نژادها بود‪ .‬از این مسئله‪ ،‬میتوان نکتهی عمیق و‬
‫مهم جامعهشناختی و سیاسی برداشت کرد‪ .‬کینزی مینویسد‪:‬‬

‫« قوانین اخالقی عمومی و سازمان اجتماع ما و آداب ازدواج و قواعد سکسوآل و نظامهای آموزشی و‬
‫مذهبی ما همگی بر این پنداشت استوار است که افراد از نظر سکسوآلی بسیار شبیه هم هستند و از دید‬
‫همهی اینها خیلی ساده میتوان رفتار انسانها را به یک الگویی که آداب و رسوم دیکته میکندش‬
‫محدود کرد‪( ».‬کینزی و دیگران‪)۲۳۴۲ :‬‬

‫اما اگر مردم در واقعیت متفاوت بودند و نیازها و تمایلها و رفتارهای متفاوتی داشتند‪ ،‬چه؟ آنگاه شکافی عظیمی بین قوانین‬
‫اخالقی و رفتار جنسی پدیدار میشد و قطعیتهای مطلقگرایانهی سنت جنسی نیز به سردرگمی میافتاد‪ .‬درست در همین‬
‫نقطهی ممتاز است که نقدهای آتی از تنظیمهای هنجارین آغاز میشوند‪.‬‬
‫اگر تحوالت در جریان اصلی سکسشناسی‪ ،‬چهارچوبی نظری برای بازشناسی تنوع به دست داده‪ ،‬انرژی سیاسی برای چنین‬
‫تحوالتی اما از جای دیگری آمده‪ ،‬یعنی از خود «اقلیتهای جنسی»‪ .‬پیشتر گفتیم که از سدهی نوزدهم دستکم در جوامع‬
‫صنعتی شاهد تالش دیرپایی برای تدوین و توسعهی هویتهای متمایز مردان و زنان همجنسگرا در خردهفرهنگها و شبکههای‬
‫اجتماعی و اجتماعات بودیم‪ .‬همینکه شیوهی زندگی همجنسگرایانه جنبهی عمومی پیدا کرد و دارای اعتماد به نفس شد‪،‬‬
‫دیگر مطالبات و ادعاهای هویتهای جنسی اقلیتی نیز پدیدار گشت‪ .‬همانطور که گیل روبین گفته است‪ ،‬نمونهی‬
‫همجنسگرایی‪ ،‬راهگشای دیگر گروههای اروتیک بود در استراتژیهای سیاسی و شکلهای سازمانی بسیجیدن؛ تراجنسیتیها‬
‫و دوجنسگراها و آزاریدهخواهها و آزارخواهها و یادگارپرستهای جنسی و روابط مرد‪-‬پسری و تنفروشها و کارگران جنسی و‬
‫دیگران نیز سر و کلهشان پیدا شد که مصرانه دم از حقوق مشروعیت و خودابرازی میزدند‪ ،‬و به میزان متفاوتی موفق شدند‬
‫بازشناسی و رسمیت پیدا کنند‪ .‬منحرفهایی که در نوشتههای پزشکی‪-‬جنایی کرفت‪-‬ایبینگ با تردید حرف زده بودند و‬
‫محرمانهترین رازهای خود را به این کارشناسهای جنسی نوین اعتراف کرده بودند‪ ،‬حاال از متون پزشکی بیرون آمده و به‬
‫صحنهی تاریخ وارد شده و سند زندهای برای تنوع جنسی به شمار میرفتند‪.‬‬
‫این هویتهای جدید سکسوآل و اجتماعی میتوانستند اولینبار در حوزهای ظهور کنند که خود سکسشناسها بهدقت‬
‫نقشهریزی و تدوین کرده بودند‪ .‬اما همانطور که خود کینزی گفته بود‪ ،‬ذهن بشر است که این مقولهها را ابداع میکند و سعی‬
‫دارد تا واقعیتها را بهاجبار داخل این بستهها و مقولههای مجزا قرار دهد؛ و بدینگونه واقعیتها پیوسته تحریف میشوند‪.‬‬
‫نقش سکس شناسی در ایجاد زبانی که با آن بتوان این بدکارها را توصیف و واکاوی کرد‪ ،‬نقش بسیار مهمی بود‪ .‬این‬
‫سکسشناسهای اولیه‪ ،‬گرچه روابط نمادینی با حرفهی پزشکی داشتند (و بسیاری از تاثیرگذارترینهاشان‪ ،‬مثل الیس و‬
‫هیرشفیلد‪ ،‬پزشکانی کارآزموده بودند و بسیاریشان هم نه)‪ ،‬الگوی بیماری بسیار تاثیرگذاری را برساختند که هنوز هم شاهد‬
‫تاثیراتاش هستیم‪ .‬اما این موجودات بدبخت و بیچارهای که آن سکسشناسها توصیف میکردند‪ ،‬ابداع یا دستساز این‬
‫سکسشناسها نبودند‪ :‬بل محصول فرآیندهای بسیار پیچیدهی اجتماعی بودند‪ ،‬محصول تعریف اجتماعی و خودتعریفیای بودند‬
‫که سکسشناسی در پیشگذاشتن آنها نقش مهم اما نه قاطعانه بازی میکرد‪ .‬افزون بر آن‪ ،‬از خود زبان سکسشناسی میشد‬
‫استفاده کرد تا قطعیتهای سنت جنسی را به چالش کشید‪.‬‬
‫من این فصل را با چند تا اصطالح و واژه آغاز کردم‪ .‬واژههای دیگری که هم این جنبش زبانی و هم این جنبش زندگی روزمره را‬
‫نمادپردازی میکنند از این قرارند (البته اگر بتوان بین آنها تمایز قائل شد)‪« :‬لواطکار» (‪،)sodomite‬‬
‫«همجنسباز»‪« ،)homosexual( 5‬همجنسگرا» (‪« ،)gay‬دگرباش» (‪ .)queer‬درست همانطور که واژهی خودتوصیفی‬
‫«همجنسگرا» (‪ )gay‬در دههی ‪ ۲۳۵۴‬و ‪( ۲۳۱۴‬و در امریکا) پدیدار شد و کاربرد یافت و دورهی جدیدی برای رشد هویت‬
‫سیاسیشدهی جنسی بر اساس تمایالت همجنسی کلید خورد‪ ،‬شیوع تدریجی اصطالحهایی مانند «منحرف» یا «همجنسباز»‬

‫‪ 5‬گرچه ‪ homosexual‬در اینجا سویهی پزشکی دارد‪ ،‬اما صرفا برای متمایزکردناش از ‪ gay‬میتوان آنها را بهترتیب با «همجنسباز» و «همجنسگرا»‬
‫برابر دانست‪ .‬م‬
 ‫‪58‬‬

‫در اواخر سدهی نوزدهم نیز شکافی در اصطالحشناسی سنتی گناه (و واژهی بدنام «لواطکار») ایجاد کرد‪« .‬لواطکار» اصطالحی‬
‫بود که بار سنگین اخالقیات قرونوسطایی داشت‪ .‬مبهم هم بود‪ .‬به کسی اطالق میشد که مرتکب نوع ویژهای از کنش جنسی‬
‫شده‪ ،‬خواه دخول مقعدی صورت گرفته باشد یا نه‪ .‬از سوی دیگر اما «همجنسباز» یک نوع ویژه از فرد سکسوآل بود که نهتنها‬
‫نام داشت بل از تاریخ شخصیشده (پدری ضعیف‪ ،‬مادری قوی‪ ،‬یا گاهی هم پدری غالب و مادری مطیع) و ویژگیهای جسمانی‬
‫(اگر مرد بود‪ ،‬باسنی بزرگ‪ ،‬و اگر زن بود‪ ،‬سیمایی مردانه و سبیلدار) و ناتوانیهای رفتاری (ناتوانی در سوتزدن‪ ،‬بچه‬
‫دوستنداشتن) هم برخوردار بود‪ .‬بنابراین بسیاری خودشان را آنجور که این گفتمان پزشکی آنها را بازشناسی میکرد‪،‬‬
‫توصیف نمیکردند‪ :‬آنها قادر بودند تا حضور خودشان را اعتبار و ارزش بدهند‪ ،‬و تایید کنند که دیگراین هم هستند که تحت‬
‫همین نام حضور دارند‪ ،‬و اینکه موجوداتی منحصربهفرد نیستند و میتوانستند وارد حوزهی سکسوالیتههای رسمیتیافته اما‬
‫هنوز منحرف شوند‪ .‬زبان جدید خودتوصیفیای پدیدار شد (جنس «منحرف»‪« ،‬اورانوسی»‪« ،6‬سوم»‪ ،‬یا «میانه») که طلیعهی‬
‫مفهومی اثباتگر و مدرن از خویشتن سکسوآل بود‪.‬‬
‫کاربرد جهانشمول اصطالح «همجنسگرا» (‪ )gay‬در کشورهای انگلیسیزبان در اوایل دههی ‪ ۲۳۷۴‬را میتوان مرحلهی نوینی‬
‫از نمود عمومی هویت مثبت شخصی دانست که هویتی روشن و اجتماعی را حول سکسوالیته بنا میکند‪.‬‬
‫جستجو برای هویتهای معتبر جنسی‪ ،‬از سدهی نوزدهم به این سو مشخصهی تاریخ همجنسگرایی مردانه و زنانه بوده است‪.‬‬
‫گروههای مختلفی از مردم‪ ،‬راههای مختلفی برای این جستجو پیدا کردند‪ :‬هیچ هدف از‪-‬پیش‪-‬تعیینشدهای وجود نداشت‪.‬‬
‫تفاوتهای جنسیتی و جغرافیایی و نژادی‪ ،‬هویتهای متفاوتی را تولید کرده است‪ .‬بسیاری بین کنشهای جنسیشان و هویت‬
‫اجتماعیشان هیچ ارتباطی نمیبینند‪ .‬اما از دید بسیاری نیز ضروری بود که مفهوم قاطعانهای از هویت جنسی ایجاد شود‪.‬‬
‫مقولهبندی و خود‪-‬برچسبزنی‪ ،‬که فرآیند تنظیم و تدوین هویت اجتماعی است‪ ،‬شاید همانطور که برخی منتقدین گفتهاند‬
‫کنترل کند و محدود سازد و مهار کند‪ ،‬اما همهنگام‪ ،‬همانطور که پالمر نوشته است‪ ،‬میتوانند «آسایش و امنیت و عزتنفس»‬
‫نیز فرآهم آورند‪ .‬پیششرط دستیافتن به هویت شخصی مطمئن و تعلق اجتماعی‪ ،‬توسعهی شبکههای گستردهی اجتماعی بود‬
‫و یافتن راهی جمعی برای پرداختن به تفاوتهای سکسوآل و ایجاد اجتماعات سکسوآل و دنیاهای اجتماعی و گفتن‬
‫داستانهایی که میتوانند بازشناسی و پشتیبانی دوسویه ایجاد کنند‪.‬‬
‫ظهور خردهفرهنگها و اجتماعات متمایز جنسی‪ ،‬بخشی از فرآیند گستردهای است که دنیای مدرن نام گرفته‪ ،‬و رفتهرفته بدل‬
‫به مشخصهی دورهی پسامدرنیته یا مدرنیتهی متاخر شده‪ ،‬که یک امر پیچیدهی اجتماعی و تفاوتگذاری اجتماعی است‪ ،‬که‬
‫پلورالیسم جدیدی در کلهای طبقاتی و قومی و نژادی و فرهنگی و نیز تنوع تجربیات جنسیتی و جنسی ایجاد کرده‪ .‬این فرآیند‬
‫تفاوتگذاری البته نهتنها پیچیدگی‪ ،‬که شکلهای جدیدی از ستیز و مخالفت اجتماعی نیز تولید کرده‪ .‬در زمینهی همین‬
‫مبارزهی مستمر بر سر رفتار شایسته است که هویتهای سیاسیشدهی جنسی نیز پدیدار شد و در اواخر سدهی نوزدهم بود که‬
‫(ابتدا شتابزده) در قالب مجموعهای از حقوق همجنسگرایانه و دیگر جنبشهای اصالحی سکسوآل در کشورهای صنعتی‬
‫تدوین شد‪ .‬خود بیرونراندهشدههای جنسی نیز به این الگوهای چالشبرانگیز تنظیم جنسی و هنجارهای چالشبرانگیز جنسی‬
‫واکنشی مهم نشان دادهاند‪.‬‬
‫جامعهشناسها عوامل متعددی را بیان کردهاند که برای این پدیداری کامیاب‪ ،‬ضروری بودهاند‪ :‬حضور شمار باالی‬
‫بیرونراندهشدههای جنسی که شرایط مشابهی داشتند‪ ،‬تراکم جغرافیایی‪ ،‬هدفهای شناساییپذیر برای مخالفت‪ ،‬رویدادهای‬
‫ناگهانی یا تغییرات در مواضع اجتماعی‪ ،‬و رهبری روشنفکرانهای که هدفهای قابلفهم داشتند‪ .‬هر یک از این عوامل در تاریخ‬
‫جنبشهای همجنسگرایی در دورههای مختلف نقش داشته و توضیح میدهد که حضور اجتماعی این گروه در مقایسه با دیگر‬
‫گروههای اقلیت جنسی چهقدر مهم بوده است‪ .‬در اواخر سدهی نوزدهم گروههایی از مردان وجود داشت که خودشان را‬
‫«همجنسگرا» میدانستند و برآمده از خردهفرهنگها و دنیای اجتماعی خویش بودند‪ .‬گروههای لزبین اما هنوز در مرحلهی‬
‫اولیهی خود بودند؛ با این همه‪ ،‬در بسیاری از شهرهای امریکای شمالی و اروپایی هم هویت و هم شبکههای اجتماعی لزبینها‬
‫نیز داشت شکل میگرفت‪ .‬سازمانهایی همچون «کمیتهی علمی‪-‬بشردوستانه»ی مگنوس هرشفیلد در آلمان (تاسیسشده در‬

‫‪ 6‬اصطالحی است سدهی نوزدهمی که کسی را توصیف میکرد که «روح زنانهای در بدن مردانه» دارد‪ .‬گویا نخستین کسی که این اصطالح را به کار برد‪،‬‬
‫کارل هنریش اولریخ بود که از خدای یونانی «آفرودیت اورانیا» (که از بیضهی خدای یونانی اورانوس آفریده شد) وام گرفته است‪ .‬م‬
 ‫‪59‬‬

‫سال ‪ )۲۲۳۲‬و سازمانهای کوچکتر و اصالحطلب جنسی در انگلستان و جاهای دیگر (که بعد از جنگ جهانی نخست به وجود‬
‫آمده بودند)‪ ،‬بستری حمایتی ایجاد کرده بودند‪ .‬بخت موفقیت این سازمانها نیز با تغییر شرایط سیاسی‪ ،‬دچار نوسان میشد‪.‬‬
‫جنبش همجنسگرایی آلمان‪ ،‬که در آن دوره بزرگترین جنبش در جهان بود‪ ،‬در طول دههی ‪ ۲۳۹۴‬از سوی نازیها تار و مار‬
‫شد‪ .‬در دههی ‪ ۲۳۵۴‬البته ابتکارات جدیدی (بهویژه در اسکاندیناوی و هلند و فرانسه و انگلستان) انجام گرفت و در ایاالت‬
‫متحده نیز حرکتهای جدیدی صورت یافت‪ .‬سازمانهایی مانند «انجمن متاچین» و «دختران بیلیتیس» در ایاالت متحده تا‬
‫اندازهی زیادی در نتیجهی سیاستهای مککارتی در تعقیب و شکار منحرفان جنسی در اوایل دههی ‪ ۲۳۵۴‬و در زمینهی‬
‫خردهفرهنگهای گسترشیافتهی مردان و زنان همجنسگرا در دههی پساجنگ بود که شکل گرفتند‪ .‬اتحاد اجتماعات‬
‫همجنسگرایان در شهرهایی مانند نیویورک و سانفرانسیسکو با جنبش جدیدا سیاسیشدهی «آزادیخواهان همجنسگرا» در‬
‫اواخر دههی ‪ ۲۳۱۴‬بود که انرژیای برای پدیداری جنبشهای تودهای همجنسگرا در دهههای ‪ ۲۳۷۴‬و ‪ ۲۳۲۴‬در ایاالت‬
‫متحده فراهم آورد‪ .‬این رویداد الگویی دست کشورهای دیگر داد تا با توجه به شرایط محلی و بومی خود این سیاستهای‬
‫آزادیخواهانه را پی گیرند‪« .‬همجنسگرا» (‪ )gay‬حاال دال یا اشارتگری جهانشمول شده بود که در فرهنگهای مختلف‬
‫معناهای مختلفی به خود میگرفت‪.‬‬
‫شرایطی که به همجنسگرایی امکان داد تا صدا پیدا کند‪ ،‬همیشه برای گروههای دیگر وجود نداشت‪ .‬انگزنی شدیدی که به‬
‫سکس بینا‪-‬نسلی و همپوسی گریزناپذیری که سکس بینا‪-‬نسلی با کودکآزاری دارد‪ ،‬کار مدافعاناش را بسیار دشوار میساخت‬
‫و بسیار طول کشید تا آنها بتوانند خردهفرهنگی استوار ایجاد کنند و صدایی مشترک در سازمانهای باثبات پیدا کنند‪.‬‬
‫سازمانهای خاصی که در دههی ‪ ۲۳۷۴‬ایجاد شدند (نظیر ‪ NAMBLA‬یا «انجمن عشق مرد‪-‬پسر در امریکای شمالی» و ‪PIE‬‬
‫یا «مبادلهی اطالعات دربارهی کودکخواهی» در انگلستان) خیلی زود از سوی اجتماع طرد شدند و پلیس نیز حتی به ترویج‬
‫نگرشهای مالیمتر این گروهها نیز حساسیت نشان میداد‪ .‬صرفنظر از دیدگاه مردم که این فعالیتها را دسیسهای از سوی‬
‫تجاوزگران و آزاردهندگان میدانستند‪ ،‬شاید خود این فعالیتها بهخاطر خصومت اجتماعی و ماهیت برمالشدهی خیلی از روابط‬
‫کودکخواهی (که ریشه در تمایل کودک به رشدکردن و بزرگشدن و همچنین ناهمسانی منافع یا عالیق در بین بزرگساالن و‬
‫کودکان دارد)‪ ،‬امکان آن را نداشتند که اجتماعات اجتماعی و باثباتی ایجاد کنند‪.‬‬
‫از سوی دیگر اما مدافعان فعالیت آزاریدهخواهی و آزارندهخواهی جنسی (‪ ،)SM‬همینکه سکسوآلیتهها – به بیان نهچندان‬
‫خوشآیند گیدنز (‪« – )۲۳۳۱‬منعطفتر» شدند‪ ،‬توانستند شبکهها و خردهفرهنگهای حمایتیای در شهرهای مختلف جهان‬
‫ایجاد کنند‪ SM .‬یکی از مشاجرهبرانگیزترین مباحث سیاسی و جنسی در جنبشهای مختلف رادیکال شد‪ ،‬و در دهههای ‪۲۳۷۴‬‬
‫و ‪ ۲۳۲۴‬بود که بر سر استحقاق این فعالیتها دودستگیای در جنبشهای فمینیستی و جنبشهای همجنسگرا ایجاد شد‪.‬‬
‫بهرغم اینها‪ ،‬نمایهی اجتماعی ‪ SM‬وارد حوزهی عمومی شد و هم موجب شد تهدید سیاسی آن کمتر شود و هم نیروی‬
‫جنبشیاش را از دست بدهد‪ .‬مسائل مربوط به فعالیتهای تراجنسیتی (دگرجنسجامهپوشی و تراجنسی) نیز مناقشهبرانگیز‬
‫شد؛ گرچه این مباحث به فعالیت جنسی [این گروه] نمیپرداخت و بیشتر به این معطوف بود که آیا تراجنسیتی‬
‫پیشانگاشتهای جنسیتی را تایید میکند یا واژگون‪ .‬تنفروشها و دیگر کارگران جنسی (در پورنوگرافی و کلوبهای‬
‫لخترقصی (‪ )strip‬و اینترنت) تیز مسائل جدید را در سازمان سیاسی مطرح کرد‪ :‬دربارهی اعتبار کار در حوزهی تجارت سکس‪،‬‬
‫دربارهی خدمترسانی زنان به فانتزیهای مردانه (که اغلب میل جنسی را در راستای خشونت و تحقیر به بازی میگرفتند) و‬
‫همچنین دربارهی تجارت بینالمللی زنان و کودکان‪.‬‬
‫گرچه شرایط پدیداری سازمانهای قدرتمند سیاسی مربوط به همجنسگرایی‪ ،‬میتواند متنوع باشد اما واقعیت این است که در‬
‫دنیای جهانیشده و رسانهایشده و دیجیتالیزهشده‪ ،‬شبکهها و اجتماعات جدیدی حول مسائل سکسوآل پدیدار شده و‬
‫هویتهای جنسیای برآمده که تایید شده یا به چالش گرفته شدهاند‪ ،‬و یا عمومیت یافته یا اختصاصی شدهاند‪ .‬بهویژه در فضای‬
‫مجازی‪ ،‬فرصتهای جدیدی ایجاد شده که امکان میدهند بدون اینکه بین بدنهای جسمانی و فانتزیها و بازیهای اروتیک‬
‫ربطی وجود آید‪ ،‬بتوانیم بکاویم چه یا که هستیم؛ این فضای مجازی فرصتهای روزافزونی برای لذت و خطر‪ ،‬برای بسیجشدن‬
‫سیاسی و فرهنگی و همچنین استثمار ایجاد میکنند‪.‬‬
 ‫‪60‬‬

‫در اقتصاد نوین اروتیک‪ ،‬دیگر شاهد آن نیستم که هنجاریت آن قارهی بزرگی باشد که ناهنجاریهای مختلف نیز مثل جزیرههای‬
‫ِ‬
‫کوچکی دور و برش را گرفته باشند‪ .‬در عوض‪ ،‬دستههای مختلفی از جزایر کوچک و بزرگ را میتوان دید که پیوسته به سوی‬
‫یکدیگر شناور هستند و هر یک گیاهان و جغرافیای ویژهی خودش را دارد‪ .‬مقولهها و اقلیتهای اروتیک جدیدی پدیدار‬
‫شدهاند‪ .‬و همینکه سالیق تخصصی و ظرفیتها و نیازهای ویژه باعث تکثر و بسط هویتهای جنسی شد‪ ،‬مقولهها و اقلیتهای‬
‫میل [جنسی] خاصی‬ ‫قدیمیتر نیز دستخوش زیرشاخگی و تقسیم درونی میشوند‪ .‬این فهرست میتواند بیانتها باشد چون هر ِ‬
‫ِ‬
‫تبدیل به مرکزی برای یک اعالمیهی سیاسی و هویت اجتماعی شده است‪.‬‬
‫بهناگزیر پرسشهایی مطرح میشوند‪ :‬آیا هر یک از شکلهای میل [جنسی]‪ ،‬اعتبار یکسانی دارند؟ آیا هر یک از این بخشهای‬
‫میل [جنسی] میتواند اساسی برای هویت اجتماعی و جنسی باشد؟ آیا هر ادعای هویتیای در مباحث سیاست جنسی وزنهی‬
‫یکسانی دارد؟ دربارهی هویت دگرجنسگرا چه که بهندرت تحت واکاوی و تدوین قرار گرفته اما گفتمان مسلطی بوده و هست؟ آیا‬
‫مقولهی هویت‪ ،‬برای اندیشیدن دربارهی سیالن تجربههای اروتیک‪ ،‬مقولهی مناسبی است؟ آیا هویت‪[ ،‬عاملیت و] ارادهی آزاد را‬
‫مرزبندی و تنگ و محدود نمیکند؟ هویتها صرفا همان ابزار روایی برای ایجاد حس امنیت و ثبات نیستند؟ آیا هویتها نهایتا‬
‫ساختگی نیستند‪ ،‬هر چند که «ساختههای ضروریای» باشند؟ دربارهی زبان سکسوآلیته چه؟‬
‫پیشتر اشاره کردم که اصطالح «کوییر» (‪ – queer‬دگرباش) بخشی از این تاریخ پیچیدهی هویت جنسی است‪ .‬دههها بود که این‬
‫اصطالح هم در داخل و در خارج از جهان همجنسگرایی مذموم پنداشته میشد و آزادیخواهان همجنسگرا در دههی ‪۲۳۷۴‬‬
‫این اصطالح را بهخاطر توارد معنای از‪-‬خود‪-‬بیزاری‪ ،‬قویا رد میکردند‪ .‬اما در دههی ‪ ۲۳۳۴‬رادیکالهای جنسی دوباره آن را‬
‫اقتباس کردند و آن را مساوی با طرد ایدهی هویتهای ثابت دانستند و چالشی برای ساختار دگرجنسگراهنجارین سکسوآلیته‪.‬‬
‫نظریهی کوییر نیز چشماندازهای نوین و چالشبرانگیزی را گشود که عمدتا روی مباحث اولیهی ساختارگرایانه بنا شده بود اما‬
‫بینشهای انتقادیای را از نظریهی ادبیات و نقد فرهنگی گرفت و در خود آمیخت‪ .‬حاال منحرف دیگر بهمعنای بیمار نبود و‬
‫جایگاهی تلقی میشد که از آن میتواند هنجار را به چالش کشید‪ .‬سرپیچی نیز مشخصهی تعریفکنندهی سیاست تخریب یا‬
‫براندازی شمرده میشد‪ .‬هویت‪ ،‬دیگر کافی به نظر نمیرسید‪.‬‬
‫هویت‬
‫ِ‬ ‫و اما البته هویت بهطور مداوم [به صحنهی مباحث سکسوآلیته] بازمیگردد‪ .‬خود «کوییر» نیز میتواند اساسی برای یک‬
‫گیری شفافی تلقی‬
‫سیاست هویت‪ ،‬موضع ِ‬‫ِ‬ ‫غیرهویتی شود‪ .‬خودابرازیهایی مثل «من کوییر هستم» ابهام زیادی دارد؛ اما در‬
‫زبان هویت از‬
‫میگردد‪ .‬هویتیابیهای جدید سیاسی و فرهنگی‪ ،‬همیشه امکان پدیداری دارند‪ .‬برای نمونه‪ ،‬چرخشی که در ِ‬
‫منحرف به همجنسباز و از آن به همجنسگرا روی داده را میتوان در سرواژههایی مثل «‪ »LGBT‬یا حتی «‪»LGBTQQI‬‬
‫(لزبین‪ ،‬گی‪ ،‬دوجنسگرا‪ ،‬تراجنسیتی‪ ،‬کوییر‪ُ ،‬جستارگر‪ ،7‬دوجنسه) مشاهده کرد (اخیرا در یکی از وبسایتها دیدم که ‪ h‬را برای‬
‫دگرجنسگرا یا ‪ heterosexual‬هم آخر آن سرواژه آورده)‪ .‬گویا پایانی برای ابداع هویتها نمیشود در نظر گرفت؛ ابداع هویتها‬
‫مرزبندیها را تغییر میدهند و مقولهها را مخدوش میکنند و سوژگانیهای مختلفی را به هم وصل میکنند و زبانهای‬
‫سکسوآلیته را برمیاندازند و نو میکنند‪.‬‬
‫اما دشوارترین و قطعیترین پرسش هنوز ما را رها نکرده؛ اگر مفهوم سنتی «منحرف» را بهخاطر گفتمان تنوع کنار بگذاریم (که‬
‫به باور من باید کنار بگذاریم) آیا ابزاری خواهیم داشت تا به کمک آن بتوانیم خوب را از بد‪ ،‬شایسته را از ناشایسته‪ ،‬و (جرات‬
‫کنیم و بگوییم‪ ):‬اخالقی را از غیراخالقی متمایز کنیم؟ تاییدکردن حضور تنوع‪ ،‬پرسشهای دشواری که سنت جنسی پیش‬
‫میکشد را پاسخ نمیدهد‪ :‬صرفا پرسشهای جدیدی مطرح میسازد‪.‬‬

‫واسازی مقولهها‬

‫اولین چیزی که باید گفت این است که واقعیت مسلم تنوع جنسی‪ ،‬الزم نیست به هنجاری با پذیرشی عمومیشونده یا‬
‫عمومیشده بینجامد‪ .‬کارکرد اخالقگرایان اجتماعی و گروههای بنیادگرا در راستای ترویج یا تقویت بازگشت «ارزشهای سنتی»‬
‫جهانشمول اخالقی احیا شود‪ .‬همچنین گرایشهای‬
‫ِ‬ ‫نشان میدهد که برخی مردم دستکم هنوز امید دارند یک استاندارد‬

‫‪7‬‬
‫‪ Querying‬به معنای پرس و جو کردن و تردید داشتن است‪ .‬کسی را گویند که هنوز هویتاش را پیدا نکرده‪ .‬م‬
 ‫‪61‬‬

‫نیرومندی در بین گروههای کامال متفاوت برای یافتن یک «اخالق جدید» وجود دارد که در آن به زعم آن گروهها مؤلفههای‬
‫فاسد جامعهی لیبرال ‪ /‬سرمایهدار ‪ /‬بورژوا ‪ /‬غربی ‪ /‬مردمحور ‪ /‬دگرجنسگرا باید حذف شود (هر گروهی بر یک یا چندتا از این‬ ‫ِ‬
‫مولفهها تاکید دارد)‪.‬‬
‫مسئله اینجاست که حتی در بین اقلیتهای جنسی بهحاشیهراندهشدهی معترض نیز اغلب چنین توافقی برقرار است که البته‬
‫گاهی مخالفتهای خشنی نیز در مقایل آن توافق وجود دارد‪ .‬آیا پورنوگرافی به خشونت مردانه برمیگردد؟ آیا پورنوگرافی بازتاب‬
‫جامعهی سکسیستی است یا که پدیدهای بیضرر است؟ آیا سکس بینانسلی‪ ،‬چالشی رادیکال برای تقسیم مستبدانهی سن است‬
‫یا که آزار جنسی کودکان به شمار میآید؟ آیا رفتار تراجنسیتی‪ ،‬چالشی برای سلطهی کلیشههای جنسیتی است یا که‬
‫سرسپردگیای است به آن تقسیمهای جنسی و کلیشهها؟ آیا آزاریدهخواهی‪-‬آزارگرخواهی غرقشدن در فانتزیهای خطرناک‬
‫است یا – بدتر – غرقشدن در خشونت است یا که صرفا یک بازی بیضرر در روابط اروتیکشدهی قدرت است؟ این پرسشها و‬
‫پرسشهای دیگر‪ ،‬مهم هستند چون چالشی برای ما ایجاد میکنند تا دربارهی معیارها و سنجههای رفتار و کنش شایسته و‬
‫ناشایسته بازاندیشی کنیم‪.‬‬
‫سنت جنسی دیرزمانی فقط دو موضع داشت‪ :‬یا سکس اساسا چیز خطرناکی است و فقط زمانی پذیرفته میشود که در راههای‬
‫شایسته (عموما سکس تولیدمثلی و ازدواجی) قرار گیرد؛ یا سکس اساسا سالم و خوب است اما جامعهی فاسد آن را سرکوب و‬
‫منحرف و تکذیب کرده‪ .‬البته رویکرد سومی هم هست که من در این کتاب از آن طرفداری میکنم‪ :‬سکسوآلیته فقط در روابط‬
‫اجتماعی است که معنا پیدا میکند‪ ،‬یعنی ما میتوانیم با فهمیدن زمینهی اجتماعی و فرهنگی و سیاسی‪ ،‬دست به انتخابهای‬
‫اخالق «کنشها» است‪ ،‬اخالقی که صدها سال بر نظریهپردازی جنسی‬ ‫ِ‬ ‫شایسته بزنیم‪ .‬این رویکرد مستلزم دوریجستن از‬
‫مستولی بوده‪ ،‬و در راستای این رویکرد نسبی جدید است که «زمینه» و «معنا» اهمیت مییابند‪ .‬هنوز هم هستند خیل کسانی‬
‫که مسلم میدانند در کنشهای ما گناه یا رستگاری و اخالقیبودن یا غیراخالقیبودن و هنجاریت یا ناهنجاریت وجود دارد‪ .‬این‬
‫مسیحیت قرون وسطا مندرج شده‪ ،‬قوانینی که اعالم میدارند در پایگان ارزشها تجاوز دگرجنسگرایانه‬‫ِ‬ ‫نگاه در قوانین اخالقی‬
‫رضایت دوطرفه است‪ ،‬چون تجاوز دگرجنسگرایانه تولیدمثلی است ولی آن دو بیثمر‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫لواط مبتنی بر‬
‫ارجمندتر از خودارضایی یا ِ‬
‫یعنی اولویتی که به تولیدمثل داده شده‪ ،‬سلسلهمراتب ارزشها را مشخص میسازد‪.‬‬
‫ما در سدهی بیست و یک ظاهرا مداراگرتر هستیم (گرچه رژیمهای بنیادگرا هنوز هم بر اساس ارزشهای دینی خود باور دارند‬
‫زنان زناکار مستحق سنگسار هستند)‪ ،‬اما خیلیها این را مسلم میدانند که بعضی از کنشهای جنسی ذاتا‬ ‫که همجنسگرایان یا ِ‬
‫علم سکس اعتبار بیشتری دهیم تا‬ ‫بهتر از کنشهای دیگر هستند‪ .‬هرچند‪ ،‬ما حاال تمایل داریم به طبیعت و زیستشناسی یا ِ‬
‫آمیزش مقعدی بدترین جنایات به شمار‬‫ِ‬ ‫ایمان کورکورانه به این سلسلهمراتب ارزشهای سنتی جنسی‪ .‬در مسیحیت دیگر‬ ‫ِ‬
‫نمیآید (گرچه همین اواخر دادگاه عالی ایاالت متحده آمریکا رای داده که در بخشهایی از این کشور این رفتار غیرقانونی‬
‫است)‪ .‬خودارضایی نیز دیگر در بین جوانان وحشتافزا نیست و حتی در کتابها و مجلهها و روزنامهها تشویق میشود و توی‬
‫اینترنت هم بهعنوان یکی از لذتهای مثبت تلقی میشود‪.‬‬
‫چنین تاثیری تا اندازهای بهخاطر بازارزیابی علمی است‪ .‬اما عموما در نتیجهی تغییرات اخالقی و سیاسیای است که کمپینها‬
‫ِ‬
‫ایجادشان کردهاند‪ .‬حذف همجنسگرایی از فهرست اختاللهای “راهنمای تشخیصی انجمن روانپزشکی امریکا” در ‪ ،۲۳۷۴‬کار‬
‫زنان جنبش‬
‫همجنسگرایان مرد و زن بود و نه پیشرفتی علمی‪ .‬کمپینهای پرشور فمینیستها و مردان و ِ‬
‫ِ‬ ‫سازمان ستیزگ ِر‬
‫ِ‬
‫خلوص اجتماعی‪ 8‬و اصالحگران عقاید مذهبی در طول ‪ ۲۴۴‬سال گذشته بوده و نه پیشرفتهای دانش که تصورات مردم از آزار‬
‫جنسی و تجارت بینالمللی سکس و پورنوگرافی و تنفروشی و کنترل زاد و ولد و سقط جنین را از راههای گوناگونی تغییر‬

‫‪ 8‬جنبشی در اواخر سدهی نوزدهم بود که خواستار الغای تنفروشی و دیگر کنشهای جنسی مخالف با آموزههای مسیحی بودند‪ .‬این جنبش که عمدتا‬

‫زنان در آن مشارکت داشتند‪ ،‬تاثیر عظیمی بر جنبش فمینیسم گذاشت و کمک کرد تا دیدگاه فمینیستی دربارهی تنفروشی شکل بگیرد؛ ریشهی این‬

‫گفته که «امر اجتماعی امری سکسوآل است» است را در این جنبش باید سراغ گرفت‪ .‬م‬
 ‫‪62‬‬

‫باور ناخودآ گاه وجود دارد که برخی کنشها بهتر از برخی دیگر هستند؛ حتی اگر در این جهان‬‫دادهاند‪ .‬اما هنوز هم این ِ‬
‫پلورایستی نتوانیم بر سر نظمی که این جهان باید بگیرد همیشه به توافق برسیم‪.‬‬
‫از سوی دیگر‪ ،‬رویکرد نسبیگرا میخواهد همهی این فعالیتهای جنسی را بهعنوان فعالیتهای اجتماعی و بهعنوان جنبههایی‬
‫از روابط گستردهتر اجتماعی بداند تا زمینهای را که این فعالیتها در آن معنا پیدا میکنند توضیح دهد‪ .‬این نیز بهنوبهی خود‬
‫انتخاب ما را‬
‫ِ‬ ‫مستلزم آن است که سعی کنیم روابط قدرت را اثرگذار بدانیم و آنها را اضطرارهای دقیقی تلقی کنیم که امکانهای‬
‫و تاثیری را که یک کنش جنسی خاص بر ما و دیگران میگذارد محدود میسازند و همچنین امکانهای لذت و خودگردانی‬
‫شخصی را نیز تحدید میکنند‪ .‬با تایید پلورالیسم جنسی‪ ،‬بسیاری مشکلها و مسئلههای دیگری مطرح میشود‪ ،‬و من سعی‬
‫خواهم کرد اینها را بعدا توضیح دهم‪ .‬نکتهی مهم در اینجا این است که چنین رویکرد و چشماندازی باید ارتباط خود با‬
‫سیستم اخالقیای را بگسلد که کنشهای جنسی بر آن بنا شدهاند‪ .‬هرچند‪ ،‬این اقدام خیلی چالشبرانگیز خواهد بود‪ .‬در سنت‬
‫سندروم) بیماری تلقی‬
‫ِ‬ ‫جنسی‪ ،‬کنشهای خاصی بهعنوان الگوهای زندهی یک سیستم جنسی خاص و همچون نشانگان (‬
‫شدهاند‪ .‬چشماندازی که در اینجا مطرح شد‪ ،‬با چنین مقولههای کلینگرانهای قطع ارتباط کرده است‪ .‬با این قطع ارتباط‪ ،‬دیگر‬
‫ممکن نخواهد شد که کنش جنسیای را بهخاطر اینکه «همجنسگرایانه» یا «دگرجنسگرایانه» یا «آزاریدهخواه‪-‬آزارگرخواه» یا‬
‫«کودکخواهی» است محکوم کنیم‪ .‬در عوض‪ ،‬باید بپرسیم‪ :‬اعتبار یا شایستهبودن‪/‬ناشایستهبودن یک فعالیت خاص را چه‬
‫عوامل اجتماعیای که به این کنشها معنا میدهند چیست؟ چه نوع روابط قدرتی در کار است؟ اگر به‬ ‫ِ‬ ‫چیزی تعیین میکند؟‬
‫چند نمونهی معاصر نگاه کنیم‪ ،‬خواهیم فهمید که چه نوع عواملی میتوانند مد نظر قرار گیرند‪.‬‬

‫‪ .۲‬پنداشت دگرجنسگرایانه‬

‫نمونهی نخست‪ ،‬دگرجنسگرایی است‪ .‬شاید در نگاه اول شگفتآور به نظر برسد‪ .‬هنجار دگرجنسگرایی چنان مسلم و مفروض‬
‫پنداشته شده که بهندرت به پرسش گرفته میشود‪ .‬دگرجنسگرایی در نظریهپردازی جنسی‪ ،‬مسلم و شکل طبیعیای پنداشته‬
‫شده که دیگر سکسوآلیتهها را با آن میسنجند‪ .‬تا همین اواخر‪ ،‬تالش کمی برای نظریهپردازی دگرجنسگرایی و ردگیری تاریخ‬
‫ِ‬
‫آن انجام گرفته است‪ .‬برخی منتقدان فمینیستی که شکل کنونی دگرجنسگرایی را نقد کردهاند‪ ،‬در نهایت همهی شکلهای‬
‫شدن سلطهی مردانه میگردد‪ .‬همانطور که پیشتر دیدیم‪ ،‬از‬ ‫دگرجنسگرایی را بهخاطر این طرد کردهاند که منجر به جاودانه ِ‬
‫نظر نویسندگان دیگری مانند ادرین ریچ‪« ،‬دگرجنسگرایی اجباری» همانا مکانیسم کلیدی برای کنترلکردن زنان است‪ ،‬و‬
‫بنابراین دگرجنسگرایی نهادیشده نیز گفتمان غالبی است که نظم سکسوآل را شکل داده و تعریف میکند‪ .‬نظریهپردازان‪،‬‬
‫درباره این مسئله با مفاهیم و اصطالحات متفاوتی بحث کردهاند‪« :‬ماتریس دگرجنسگرا»‪« ،‬سراسربینی دگرجنسگرایانه»‪،‬‬
‫ِ‬
‫«بایستهی دگرجنسگرا» و مانند آن‪ ،‬و نظریهپردازان کوییر نیز در باره آن زیر عنوان «دگرجنسگراهنجاری» بحث کردهاند‪.‬‬
‫همهی اینها میخواهند قدرت تعریفگر و هنجارساز پنداشت دگرجنسگرایانه را توضیح دهند‪ ،‬اینکه چهگونه سکسوآ لیتههای‬
‫دیگر را در بهترین حالت به حاشیه رانده و در بدترین حالت بیاعتبار ساخته است‪.‬‬
‫اما وقتی داریم قدرت این شکل نهادیشده را بازشناسی میکنیم‪ ،‬باید زمینهها و معناهای متفاوت را نیز مد نظر قرار دهیم‪.‬‬
‫دگرجنسگرایی شاید نهادی است که مردان و زنان را اسیر روابط قدرت (سلطه و تابعیت) میسازد و «دیگری» را میآفریند و‬
‫بیرون میگذارد‪ ،‬اما صرفا یک پدیدهی جنسی نیست بل همچنین یک سری کنش هم هست‪ .‬این مفهوم هم شامل روابط‬
‫عاشقانه است و هم تجاوز‪ ،‬هم انتخاب است و هم اضطرار‪ .‬دگرجنسگرایی شامل فعالیتهای جنسی چندگانهای است‪ ،‬از آمیزش‬
‫جنسی و سکس مرد‪-‬در‪-‬باال‪ 9‬گرفته تا دخول مقعدی و دهانی‪ .‬این مفهوم به تفاوتهای سنی و جنسیتی و فرهنگی و حتی‬
‫فانتزیهای جنسی افراد اشارهای نمیکند‪ .‬رویکرد نسبیگرایانه نباید نقطهی عزیمت خود را انتخاب ابژه یا کنشی (آمیزش‬
‫ِ‬
‫آلتی) که شکل غالب و رایج است بگیرد؛ بل باید مجموع عواملی را در نظر گیرد که اهمیت و فحوای آن کنش را شکل میدهد‪.‬‬
‫آیا این خود کنش جنسی است که روابط سلطه و تابع را جاودانه میسازد؟ اگر چنین است‪ ،‬جایگزینها چه میتوانند باشند؟ آیا‬

‫‪ 9‬وضعیت آمیزش جنسیای را گویند که مرد روی زن و باالی زن میخوابد و دخول صورت میگیرد‪ .‬م‬
 ‫‪63‬‬

‫امکان آن هست که روابط برابری بین مردان و زنان ایجاد شود؟ آیا تغییر‪ ،‬ضروری و مطلوب و ممکن است؟ و پرسشی مهمتر‪:‬‬
‫تثبیت جنسیتی که در این ساختارها هست‪ ،‬چهطور ثبات دارند و تغییرناپذیر هستند؟‬
‫ِ‬ ‫این ساختارهای دگرجنسگرایانه و‬

‫‪ .۱‬چالش تراجنسیتی‬

‫ثبات پنداشتهای‬
‫چالش تراجنسیتی در اینجا در کانون محل نزاع قرار میگیرد‪ .‬اجراهای جنسیتیای که با طبیعیبودگی و ِ‬
‫مرسوم دربارهی مردانگی و زنانگی گسست پیدا میکنند‪ ،‬اساسا تمام باورهای غیرتاریخی دربارهی جاودانهبودن پنداشت‬
‫دگرجنسگرایانه را تخریب میکنند‪ .‬دگرجنسجامهپوشی و دگرجنسزیستی‪ 10‬همگی کنشهایی هستند که این ایده را به‬
‫بنیان دگرجنسگرایی اجباری و دگرجنسگراهنجاری را‬ ‫ِ‬ ‫طبیعت حقیقی و اصیل وجود دارد که گویی‬
‫ِ‬ ‫سخره میگیرند که یک‬
‫میسازد‪.‬‬
‫میتوان دید که چالش تراجنسیتی دارای یک ابهام و دوپهلویی اصلی است‪ .‬مقولهی تراجنسیتی‪ ،‬هم حرکتی است به سوی‬
‫ِ‬
‫جنسیت سنتی‪ ،‬و هم یک آشفتهسازی عمیق باورهای جنسیتیشده است‪ .‬تراجنسیتی نخستین مؤلفهای بود که‬ ‫ِ‬ ‫ذاتیگراسازی‬
‫مناقشات آتشینی بهویژه در بین فمینیستهایی به پا کرد که دگرجنسجامهپوشی و تراجنسیگرایی را سرسپردگی به‬
‫کلیشههای جنسیتی میدانند؛ این دسته از فمینیستها میگویند تراجنسیتی همانا پذیرفتن این است که یک جنسیت حقیقی‬
‫وجود دارد که افراد تراجنسیتی میخواهند بر طبق آن زندگی کنند‪ .‬جالب اینجاست برخی تراجنسیتیهایی که هنوز عمل‬
‫جنسیت‬
‫ِ‬ ‫نکردهاند‪ ،‬برای دستیابی به عمل جراحی مجبور میشوند مقامات دولتی را اینگونه متقاعد کنند که آنها نهتنها در‬
‫جنسیت دیگر هم زندگی کنند‪ .‬پذیرش این ایده که تراجنسیها میتوانند‬ ‫ِ‬ ‫اشتباهی زندگی میکنند که همچنین میتوانند در‬
‫حقوق تازه و مشخصی را ادعا کنند (برای مثال حق درمان پزشکی و حق تغییردادن شناسنامه)‪ ،‬بر این پیشفرض بنا شده که‬
‫بدن اشتباهی گیر افتادهاند و باید به خویشتن جدیدی منتقل گردند‪.‬‬
‫آنها در ِ‬
‫ِ‬
‫همانطور که مورگان میگوید‪ ،‬این مسئله همان «معمای تراجنسی» است‪ .‬انسانهای تراجنسی و تراجنسیتی برای دستیافتن‬
‫حقوق بنیادین خویش باید هویتی جامع و ذاتیگرایانهای داشته باشند خالی از ابهام و دوپهلویی‪.‬‬
‫ِ‬ ‫به‬
‫ِ‬
‫اما در همان حال نیز‪ ،‬از دههی ‪ ۲۳۳۴‬که تراجنسیتی بهعنوان موضوع اصلی مبارزات بر سر جنسیت و دگرجنسگراهنجاری‬
‫مطرح گشت‪ ،‬چالشی عمیق ایجاد کرد که در نظریه و سیاست کوییر داخل شده است‪ .‬لعنتگویی به جنسیت‪ ،‬از همان آغاز‬
‫جنبش «آزادی همجنسگرایی» (در شورش اسطورهای استونوال در نیویورک در ‪ )۲۳۱۳‬مولفهی کلیدیای بوده است‪ .‬اهمیت‬
‫متجاوز پدیدهی معاصر تراجنسیتی‪ ،‬تحولی بیشتر به خود گرفت و «تراجنسیتی» تبدیل شد به واژهای چتری برای‬ ‫ِ‬ ‫واژگونساز و‬
‫تافت جنسیتی»)‪ .‬حضور افراد تراجنسیتی در‬ ‫همهی افراد دیگرجنسزیست و دیگرجنسمقیم (یعنی تمام انسانهای «هم ِ‬
‫صحنهی عمومی‪ ،‬نشاندهندهی حضور شکلهای جدیدی از عاملیت است‪ .‬در این فرآیند‪ ،‬افراد تراجنسیتی تبدیل شدند به‬
‫چهرهی نمادینی برای «عبور از مرز»‪ ،‬برای به چالشکشیدن ثبات جنسیتی‪ ،‬و تراجنسیتیبودن نیز «به صورتی روزافزون مزیتی‬
‫تلقی میشود که میتواند امکان دهد تا مشاهده کنیم بدنهای جنسیشده و جنسیتیشده در زندگی روزمره چهطور درک و اجرا‬
‫میشوند»‪ .‬ملکهنماها‪ ،11‬شاهنماها‪ ،12‬مردان تراجنسیتی‪ ،‬زنان تراجنسیتی‪ ،‬افراد دوجنسیتی‪ ،‬دگرجنسجامهپوشها‪ ،‬کوییرهای‬
‫جنسیتی‪ ،‬جنسیتمبهمها‪ ،‬دوجنسهها و افرادی که جنسیتی شناور دارند؛ اینها نشان میدهند که منظومهی جنسیتی‪ ،‬دو‬
‫قطب ندارد بلکه چندقطبی و چندصدایی و خرابکار است‪.‬‬
‫تقدیر کوییر از تخطی و سرپیچی‪ ،‬میتواند عادیبودگی انتقال از یک جنسیت به جنسیت دیگر را از بین ببرد و تمایزهایی را‬ ‫ِ‬ ‫اما‬
‫ِ‬
‫کوییر نرینه و فرد تراجنسیتی) محو کند‪ ،‬و یا تجربههای ویژهی تراجنسیهای عملکرده و عملنکرده را‬ ‫ِ‬ ‫(برای مثل بین لزبین‬
‫ِ‬
‫نادیده بگیرد‪ .‬پراسر‪ ،‬از این انتقال بهعنوان یک سفر یاد میکند و نه یک رویداد؛ سفری که مشخصات و مکانمندی خودش را‬
‫دارد‪ ،‬و هیچ ربطی به فهم پسامدرنی از سیالیت ندارد‪ .‬او حق مطلب را ادا کرده‪ .‬سفرهایی که همان گذاشتن از مرزهاست‪ ،‬همان‬

‫‪ Cross-living 10‬به دورهی آزمایشیای گویند که فرد پیش از تغییر جنسیت‪ ،‬زندگی جنسیت دیگر را میآزماید و زندگی میکند‪ .‬م‬
‫‪Drag queens 11‬‬
‫‪Drag kings 12‬‬
 ‫‪64‬‬

‫مهاجرتهاست؛ اینها جنبهی عمومی دنیای معاصر ما هستند‪ .‬مخاطراتی اسطورهای نیستند‪ ،‬و ضرورتا عصیان یا سرپیچی هم‬
‫نیستند‪ .‬بل بخشی از فرآیند دراز تبادل بین هویت و تفاوت و حاشیهنشینی و حق خروج و حق صدادارشدن است‪.‬‬

‫‪ .۹‬بازی قدرت‪ :‬آزاریدهخواهی‪-‬آزارگرخواهی‬

‫آزاریدهخواهی‪-‬آزارگرخواهی (‪ )SM‬در سالهای اخیر از زیر سایه بیرون آمده‪ ،‬گرچه هنوز از فهرست اختاللهای روانپزشکی در‬
‫راهنمای تشخیصی و آماری انجمن روانپزشکی امریکا بیرون نیامده است‪ .‬رابطهی مبتنی بر رضایت دوطرفهی ‪ ،SM‬برای‬
‫پذیر جمعی و شخصی شده است که بر اروتیکسازی خود قدرت متمرکز میباشد‪.‬‬ ‫هویت زیست ِ‬ ‫ِ‬ ‫بسیاری از انسانها اساسی برای‬
‫همانطور که یکی از اولین مدافعان ‪ SM‬رضایتی گفته است‪« :‬ما ترسناکترین یا چندشآورترین یا ناپذیرفتهترین فعالیتها را‬
‫انتخاب میکنیم و آنها را به لذت تبدیل میکنیم»‪.‬‬
‫از دید نظریهپردازهای سنت جنسی‪ ،‬ریشهی ‪ SM‬همان اغراقکردن در روابط بهنجاری است که بین مردان و زنان امری ذاتی و‬
‫طبیعی است‪ .‬از دید کرافت‪-‬ایبینگ‪ ،‬آزاریدهخواهی «چیزی نیست مگر تشدید افراطگونه و آسیبشناختی از پدیدهها (که هم‬
‫در موقعیتهای بهنجار روی میدهد و هم در شکلهای اولیهی رشد جنسی)‪ ،‬که داخل زندگی جسمانی و جنسی بهویژه مردها‬
‫ِ‬
‫میشود…‪ .‬آزارگرخواهی نیز نقطهی مقابل آزاریدهخواهی است…‪ .».‬حتی کرافت‪-‬ایبینگ هم مجبور بود تایید کند که توصیف‬
‫آسیبشناختی از این پدیدهی جنسی نیز نارسا است‪ .‬یکی از اولین موردهای مطالعاتی او که ظاهرا از گفتگوهای مستمرشان‬
‫اندیش آزاریدهخواهی‪-‬آزارگرخواهی بوده‪ .‬در طول سدهی گذشته‪،‬‬ ‫چیزهای زیادی یاد گرفته بود‪ ،‬یکی از مدافعان روشن ِ‬
‫تالشهای گوناگونی صورت گرفته است تا ‪ SM‬را بهعنوان یک نوع و یک انتخاب جنسی تدوین شود‪.‬‬
‫آزاریدهخواهی‪-‬آزارگرخواهی یک برچسب کلی است که گسترهای از فعالیتها را دربرمیگیرد‪« :‬همهی هویتها و کنشهای‬
‫اروتیک قدرت» را شامل میشود‪ .‬همهی کسانی که دست به‬ ‫ِ‬ ‫جنسی که درگیر بازی دردناک و بستن و سلطه و پیروی و مبادلهی‬
‫این فعالیتها میزنند‪ ،‬دلشان نمیخواهد که این فعالیتها اساسی برای هویتشان شود و حتی کسانی که این فعالیتها و‬
‫هویتها را با خود به عرصهی عمومی میآورند نیز عملشان را ضرورتا رادیکال یا سرپیچیگرانه نمیدانند‪ .‬بل صرفا یکی از‬
‫جنبههای زندگی جنسی آنها است‪ .‬اما برای بسیاری از مدافعان ‪ SM‬در درون فرهنگهای جنسی در غرب‪ ،‬برنامهی بزرگتری‬
‫سکس تطهیرکننده و درمانکننده‬ ‫ِ‬ ‫وجود دارد‪ .‬آنها میگویند ‪ SM‬رضایتی‪ ،‬بینشهای یگانهای برای ماهیت قدرت جنسی و‬
‫فراهم میسازد و ماهیت آیینی و بازیگونهی سکسوآلیته را افشا میسازد‪.‬‬
‫بیانگر نیازهای جدید هستند و‬
‫ِ‬ ‫در سالهای اخیر‪ ،‬داستانهای جنسی تازهای حول ‪ SM‬شکل گرفته و این داستانها آشکارا‬
‫معنای گستردهتری از هویتیافتن حول این فعالیتهای جنسی قانونشکن و منفور ایجاد میکنند‪ .‬از یک سو‪ ،‬ضرورتا ارتباطی‬
‫بین این رفتارها و تصاویر و اونیفرمها و یادگارپرستیها و لذتهای جنسی متنوعی که تحت یک برچسب کلی گردآوری میشوند‪،‬‬
‫ِ‬
‫وجود ندارد‪ SM .‬همانقدر مقولهی جنسی مطلقی است که دیگر مفاهیمی که در اینجا بحث شده‪ .‬اما چهرهی عمومی آن شاید‬
‫ِ‬
‫کردن پیوند بین تولیدمثل و سکسوآلیته میتواند دیده شود‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫پاره‬ ‫همان‬ ‫ی‬ ‫ادامه‬ ‫در‬ ‫یعنی‬ ‫حاکی از یک تحول گستردهتری باشد‪:‬‬
‫پیوندی که مشخصهی دنیای معاصر جنسی ما است‪ .‬کاری که مدافعان ‪ SM‬رضایتی انجام میدهند این است که میپرسند‬
‫بازی قدرت خودشان ذاتا اشتباه نیستند‪،‬‬ ‫آزمایش جنسی و لذت تا کجاست‪ .‬اگر درد و سلطه و تبعیت و آیین و ِ‬ ‫ِ‬ ‫محدودههای این‬
‫و همگی در زمینهی انتخابهای آ گاهانه اجرا میگردند‪ ،‬پس وقتی داریم از سکسوآلیته حرف میزنیم‪ ،‬باید دربارهی روابط بین‬
‫زمینه و انتخاب‪ ،‬بین سوژگانی و رضایت نیز بازاندیشی کنیم‪ .‬آیا مردم حق دارند که دربارهی فعالیتهایی که مرسوما دردناک و‬
‫آسیبرسان تلقی میگردند رضایتی متقابل داشته باشند و با آنها موافقت کنند؟ چه شرایطی میتواند چنین انتخابهایی را‬
‫معتبر سازد؟ آیا همان طور که بین یک مرد و یک زن امکان انتخاب آزادانه وجود دارد‪ ،‬در بین مردم «همطبقه»‬
‫(همجنسگرایان‪ ،‬دو زن) نیز انتخاب آزادانه ممکن است؟‬
‫گر این گروه تلقی شوند‪ ،‬شاید در زیست‬ ‫فعالیتهای «حاشیهنشینهای جنسی» که طرفداران ‪ SM‬میتوانند عضو عمیقا عصیان ِ‬
‫جنسی اکثر مردم همچنان حاشیهای بماند‪ ،‬اما این فعالیتهای حاشیهنشینها در واقع دارند پرسشهای اصلیای دربارهی‬
‫محدودههای هنجاریت و مرزهای فعالیت معتبر جنسی و سرحدهای پیجویی لذت میپرسند‪.‬‬
‫ِ‬
 ‫‪65‬‬

‫‪ .۴‬محدودههای رضایت‪ :‬کودکدوستی‬

‫مسئلهی رابطهی جنسی بین آدمهایی از نسلهای مختلف‪ ،‬یا کودکدوستی‪ ،‬به عمیقترین وجهی میتواند روابط قدرتی را نشان‬
‫دهد که میتوانند در سکس وجود داشته باشند‪ .‬جوامع معاصر نگرانیها و ترسهایی در این زمینه دارد‪« .‬کودکدوستی» تبدیل‬
‫معنای کودکآزاری شده که در بسیاری از موارد به بچهدزدی و‬ ‫ِ‬ ‫به نمادی برای یک امر شریر و یغماگری شده است‪ ،‬نهتنها هم‬
‫ُ‬
‫بچهکشی هم تعبیر میشود‪ .‬وحشت عجیب و غریبی که آزار کودکان و تحمیل امیال بزرگساالنه بر کودکان آسیبپذیر و بیدفاع‬
‫ایجاد میکند‪ ،‬حاکی از فرهنگی است که بابت مرزها و تفاوتهای بین بزرگساالن و کودکان عمیقا بیمناک است‪ ،‬و دغدغهی آن‬
‫را دارد که تا حد ممکن از خردساالن محافظت کند‪ .‬گرچه همیشه هم چنین نبوده‪.‬‬
‫در اواخر سدهی نوزدهم‪ ،‬از کودکدوستی به خاطر فرصتهای تعلیماتیای که ایجاد میکند‪ ،‬تمجید شده؛ یا همان چیزی که‬
‫پذیری دوران بزرگسالی‪،‬‬
‫ِ‬ ‫توجیه عشق یونانی نامیده شده‪ :‬گفته میشد که در گذار از وابستگی دوران کودکی به مسئولیت‬
‫ِ‬
‫راهنماییها و مراقبتهای جنسی و اخالقی یک مرد میتواند بسیار گرانبها باشد‪ .‬در سدهی بیستم هم با فرضیاتی که دربارهی‬
‫خود سکسشناسی نیز ظرفیتهای جنسی‬ ‫سکسوآلیتهی دوران کودکی طرح میشد‪ ،‬این مسئله مشروعیت بیشتری پیدا کرد‪ِ :‬‬
‫دوران کودکانی (از جمله وجود خودارضایی در دوران کودکی) را اذعان کرده است‪ .‬اگر چیزی چنین طبیعی و همهگیر است‪ ،‬آیا‬
‫کنترل شدید درآورد؟ و اگر طبیعی است‪ ،‬پس قطعا نمیتواند آسیبرسان باشد‬ ‫ِ‬ ‫باید همانند امروزه سکسوآلیتهی کودک را تحت‬
‫حتی اگر این خودارضایی با بزرگساالن روی دهد‪ .‬همانطور که تام اوکارول (مدافع دوآتشهی سکس بینانسلی که به همین‬
‫خاطر هم کارش به زندانیشدن کشیده شد) نوشت «… نیازی نیست که کودک «عواقب» درگیرشدن در بازی بیضرر جنسی را‬
‫بداند‪ ،‬صرفا چون این [عواقب] دقیقا همان است‪ :‬بیضرر»‪.‬‬
‫از دید اکثریت مردم‪ ،‬این بازی بیضرر نیست‪ ،‬بل آزار جنسی کودک است‪ .‬کودکدوستی از دید اکثر مردم یعنی اینکه‬
‫بزرگساالن قدرتمند از تجربهشان استفاده میکنند و نیرنگ میزنند تا با استثمارکردن کودکان از آنها ارضا حاصل کنند‪.‬‬
‫ِ‬
‫حساسیت فزاینده به آزار جنسی‪ ،‬در نتیجهی کمپینهای طوالنیمدتی است که اغلب در کشورهای غربی و بهدست فمینیستها‬
‫و کسانی که خودشان تجربهی آزاردیدن داشتهاند‪ ،‬انجام شده‪ .‬مخالفت با کودکدوستی پدیدهای جهانی شده‪ ،‬و با کمپینهای‬
‫بینالمللی قصد دارند تا به تجارت کودک و بدتر از آن گردشگری جنسی خاتمه دهند‪ .‬اما عجیب اینجاست که جوامع مدرن و‬
‫معاصر (از استرالیا گرفته تا اروپا و ایاالت متحده) بیشتر به چهرهی بینام و نشان کودکدوستی تمرکز کردهاند تا واقعیت روشن‬
‫کودکآزاریهایی که از سوی بستگان نزدیک یا دوستان خانوادگی یا حتی کشیشها (در پی رسواییهایی که اخیرا در انگلستان‬
‫و ایرلند و استرالیا و ایاالت متحده روی میدهد) صورت میگیرد‪.‬‬
‫بهرغم احساسبرانگیزبودن این موضوع‪ ،‬یا شاید دقیقا به همین خاطر‪ ،‬مهم است که تا حد امکان عقالنی و بیتعصب به موضوع‬
‫نگاه کرد‪ .‬سن یک نشانهی مبهم است‪ .‬آیا سن ایدهآلی وجود دارد که در آن رضایت ممکن میشود و نه آزارگر‪ ،‬و رابطه رضایتی‬
‫میشود و نه اجباری؟ قطعا اکثریت قاطع ما میتوانیم قبول کنیم که این سن نباید ‪ ۹‬یا ‪ ۲‬سالگی باشد‪ ،‬اما دربارهی ‪ ۲۱‬یا ‪ ۲۴‬یا‬
‫‪ ۲۵‬سالگی چه که در کشورهای مختلف اروپایی سن رضایت محسوب میشوند؟ قانون شدیدا متنوع است و گاهی تاثیر متفاوتی‬
‫بر پسرها و دخترها میگذارد‪ .‬برایان تیلور با توجه به سنی که در این رابطهها مطرح میشود و تمایز جنسیت و ماهیت تمایل‬
‫طبیعی جنسی و تعامل همهی این سه تا‪ ،‬سکس بینانسلی را به هشت خردهمقوله تقسیم میکند‪ .‬این یعنی کودکدوستیها‬
‫وجود دارد‪ ،‬و نه فقط یک نوع کودکدوستی‪ ،‬و واکنش اجتماعی نیز باید متناسب با این تمایزات باشد‪ ،‬حتی اگر بهدرستی به‬
‫منظور محافظت از خردساالن و آسیبپذیرها باشد‪.‬‬

‫گزینشگری‬

‫چهار مقولهای که در بخش پیشین‪ ،‬بررسی شدند (دگرجنسگرایی‪ ،‬گرایش تراجنسیتی‪ ،‬آزاریدهخواهی‪-‬آزارگرخواهی‪،‬‬
‫متفاوت اجتماعیای دارند‪ .‬تاریخ آنها شاید همپوشی داشته باشد اما مسیرهای تاریخی‬
‫ِ‬ ‫کودکدوستی)‪ ،‬بار و داللتهای‬
‫ِ‬
‫متمایزی را داشته و دارند‪ .‬اما وقتی ما آنها را زیر عنوان پدیدههای متغیر تاریخی و جامعهشناختی واکاوی میکنیم و نه زیر‬
‫سرگذشت درازی‬
‫ِ‬ ‫عنوان مفروضات طبیعی‪ ،‬نشان میدهد که فهم ما از سکسوآلیتههای انسان چه تغییراتی به خود دیده و چه‬
 ‫‪66‬‬

‫داشته‪ .‬البته این مزیت فهم تاریخی و اجتماعی از سکسوالیتههای انسان صرفا به دانشگاه و دانشپژوهی محدود نمیشود‪ .‬در‬
‫محتاطانه سکسشناسی جدید وارد شد‪ ،‬مطالبهی این دانش‬ ‫ِ‬ ‫پایان سدهی نوزدهم‪ ،‬وقتی این مسائل اندکاندک در نوشتههای‬
‫ِ‬
‫انفجار گفتمانی به سر میبریم‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫مخاطب این نوشتهها نسبتا محدود و اندک بود‪ .‬امروزه ما در بحبوحهی‬ ‫ِ‬ ‫بسیار قابل توجه بود‪ ،‬اما‬
‫در شکوفایی گستردهی داستانهای سکسی‪ .‬بعضی افراد شاید آنقدر خجالتی یا متین هستند که نتوانند میلهای پنهانیشان را‬
‫ِ‬
‫دیک خویش بازگویند اما گویا برای آنها مطرحکردن همین میلهای پنهانی برای میلیونها‬ ‫دوست نز ِ‬
‫ِ‬ ‫یا‬ ‫خویش‬ ‫زندگی‬ ‫شریک‬
‫ِ‬ ‫به‬
‫ِ‬
‫بینندهی تلویزیون یا در فضاهای مجازی و بهطور بینام و نشان‪ ،‬آسانتر است‪.‬‬
‫راه درازی را پیمودهایم‪ .‬اما اینکه میتوانیم داستانهای خود را چنین مصرانه بازگو کنیم‪ ،‬بدان معنا نیست که این داستانها‬ ‫ما ِ‬
‫تاثیر متفاوتی بر مردم نمیگذارند‪ .‬ما هنوز هم باید‬
‫بار متفاوتی ندارند و ارزشهای متنوعی را در خود نگرفتهاند و ِ‬ ‫وزن و ِ‬
‫تمایزگذاری کنیم‪ .‬من وقتی این کنشهای جنسی را از یکدیگر جدا کردم و بهطور جداگانهای به آنها پرداختم‪ ،‬صرفا برای آن‬
‫بود تا آنها را در معرض بازجویی اجتماعی و سیاسی قرار دهم‪ .‬گریزناپذیر است که نمیتوانیم پاسخهای سادهای در دفاع یا‬
‫ِ‬
‫ارزش‬
‫ِ‬ ‫اولیه‪،‬‬ ‫های‬ ‫شناس‬ ‫سکس‬ ‫و‬ ‫اخالقیون‬ ‫کلی‬ ‫های‬ ‫مقوله‬ ‫واسازی‬
‫ِ‬ ‫اما‬ ‫‪.‬‬‫دهیم‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫خاص‬ ‫مخالفت با این فعالیتهای‬
‫ِ‬
‫گری‬
‫مباحث مهمی باشد که دربارهی شاخصهای تصمیمگیری و گزینش ِ‬ ‫ِ‬ ‫فوقالعادهای دارد؛ این واسازیها میتواند راهگشای‬
‫معتبر هستند‪.‬‬
‫واگذاری‬
‫ِ‬ ‫خیم اجتماعی نباید به معنای ترک و‬ ‫دو نکتهی دیگر را هم باید گفت‪ .‬اول اینکه‪ ،‬پذیرفتن این تنوعهای خوش ِ‬
‫تمایزگذاریها شود‪ .‬چند دسته از کنشها وجود دارند که با سکس در ارتباط هستند و در سطح جهانی محکوم شدهاند و به‬
‫قتل جنسی باشد خواه در شکل تجاوز‬ ‫شکل ِ‬‫حاشیه رانده شدهاند؛ بهویژه کنشهایی که عمدا با خشونت همراه هستند‪ ،‬خواه در ِ‬
‫اروتیک نفرت نظریهپردازی کند‪ ،‬به این دسته از کنشها‬ ‫ِ‬ ‫شکل‬
‫یا کودکآزاری‪ .‬استولر وقتی میخواهد انحراف را بهعنوان ِ‬
‫اروتیک نفرت را داریم‪ ،‬و به تنشها و اضطرابهایی مربوط‬ ‫ِ‬ ‫شکل‬
‫ظرفیت آن انحراف یا ِ‬ ‫ِ‬ ‫پرداخته است‪ .‬از نگاه وی‪ ،‬همگی ما‬
‫ضرورت دستیابی به هویتهای جنسیتی خاصی میباشند‪ .‬این نگاه ممکن است در توسعهی بینشهای‬ ‫ِ‬ ‫محصول‬
‫ِ‬ ‫میشوند که‬
‫ِ‬
‫دید ما را گسترش دهد؛ اما این مساله را باید در جایی‬ ‫میدان ِ‬
‫ِ‬ ‫ماهیت فعالیتهای نابهجا نقش مهمی بازی کند و‬ ‫ِ‬ ‫نظری دربارهی‬
‫خود این کنشها نیستند که مشکل را‬ ‫دیگر و زمانی دیگر مطرح کرد‪ .‬مسالهای که در اینجا نیاز به تاکید دارد این است‪ِ :‬‬
‫موجب آن شده و این کنشها معنای خود را از این زمینهی کلی‬ ‫ِ‬ ‫میسازند‪ ،‬بل زمینهی کلی (اجتماعی و روانی) است که‬
‫قدرت مردانه‪ .‬به بیان دیگر‪ ،‬اگر در این رویکرد دقیق روانکاوانه‪ ،‬انحراف‬ ‫ِ‬ ‫میگیرند‪ ،‬عواملی مانند شرایط خانوادگی یا اضطراب و‬
‫ِ‬
‫ماهیت مرگآور عقدهی اودیپ» یا‬ ‫ِ‬ ‫را شورشی علیه محدودیتهای اعمالشده از سوی فرهنگ بدانیم یا ابزاری برای دورکردن از «‬
‫واقعیت فرهنگ خواهد بود که میتواند ما را کمک کند تا فعالیت‬ ‫ِ‬ ‫دوریجستنی مادامالعمر از واقعیت بدانیم‪ ،‬پس باز هم همان‬
‫کنش فرد‪ ،‬دیگر بسنده نخواهد بود‪.‬‬ ‫شناسی ِ‬ ‫فردی را بفهمیم‪ .‬تمرکز سنتی بر علت‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫مفهوم تنوع‪ .‬همانطور که پالمر گفته است‪:‬‬ ‫ِ‬ ‫واقعی‬ ‫معنای‬ ‫سازد؛‬ ‫می‬ ‫رهنمون‬ ‫دیگر‬ ‫ی‬ ‫این نکته ما را به نکته‬
‫ِ‬

‫تنوع جنسی هر چه باشد‪ ،‬حرفزدن دربارهی قدرت نیز هست‪.‬‬ ‫«بیطرفانه و عینی حرفزدن دربارهی ِ‬
‫هر فرهنگی مجبور است تا (از طریق فرآیندهای رسمی و غیررسمی سیاسی) گستره و حوزهای از‬
‫ِ‬
‫آزادی جنسی‬
‫ِ‬ ‫با‬ ‫تواند‬ ‫نمی‬ ‫فرهنگی‬ ‫تنوعها را تعریف کند که یا غیرقانونی خواهند بود یا ممنوع‪ .‬هیچ‬
‫ِ‬
‫همهجانبه کنار بیاید‪ ،‬اما الگوی این محدودیتها میتواند در زمان و مکان‪ ،‬تنوعی بیشمار بگیرد‪».‬‬

‫تعادل سیاسی‬
‫ِ‬ ‫نکتهی ضروری در اینجا این است که تمایزگذاریهای ما نهایتا تمایزگذاریهای اخالقی یا سیاسی هستند‪ ،‬و به‬
‫ِ‬
‫وزن نسبی شواهد علمی و سکسشناختی‪ .‬به همین دلیل است که مسالههای‬ ‫نیروها بیشتر وابسته هستند تا به بار و ِ‬
‫سکسوآلیته‪ ،‬بهناچار و بهناگزیر‪ ،‬مسالههای سیاسی هستند‪.‬‬
‫کاربرد سنتی اصطالح «انحراف» این است که اصطالحشناسی ظاهرا علمیاش با قضاوتهای اخالقی و سیاسی درآمیخته‬ ‫ِ‬ ‫اشکال‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫کارگیری «تنوع» در این است که مسائل‬
‫ِ‬ ‫امتیاز به‬
‫ِ‬ ‫کاربرد سنتی «انحراف» مانع از آن میشود که بحثی شکل گیرد‪ .‬اما‬
‫ِ‬ ‫است‪.‬‬
‫ِ‬
‫گری سیاسی میکند‪.‬‬‫مهم و گشودهای را وارد مباحث و مذاکرات و گزینش ِ‬
 ‫‪67‬‬

‫فصل ‪۵‬‬
‫سکسوآلیته‪ ،‬صمیمیت‪ ،‬سیاست‬

‫تا به حال دربارهی جنبههای دیگر رفتار انسانی اینقدر فکر و صحبت نشده و کتاب نوشته نشده است [که دربارهی سکسوالیته‬
‫شده است]‪.‬‬
‫آلفرد کینزی (‪)۲۳۴۲‬‬
‫«سکس» (نه به معنای واقعیتی تجربی‪ ،‬که به معنای برساختهای پیچیده از نظامهای متعدد گفتمانی و مبارزات سیاسی است)‬
‫متنوع جنسیشده‪ ،‬دگرگونیها و بحرانهای پیچیدهی جهانی همراه‬ ‫ِ‬ ‫گویی ما را احاطه کرده است…‪ .‬در بحبوحهی این صداهای‬
‫دینامیک به همان سان پیچیدهی روابط شخصی و صمیمی‪« ،‬سکس» یا سکسوآلیته را یکی از داغترین و برانگیزانندهترین‬
‫ِ‬ ‫با‬
‫جبهههای سدهی بیست و یکم ساخته و تعریف کرده است‪.‬‬
‫کورییا و دیگران (‪)۱۴۴۲‬‬

‫سکسوآلیته‪ :‬خط مقدم سیاست‬

‫تامالت غربی قرار داشته است‪ .‬سکسوآلیته نزدیک به دویست‬ ‫ِ‬ ‫دغدغهی سکسوآلیته‪ ،‬از پیش از پیروزی مسیحیت نیز در قلب‬
‫قدرت‬
‫ِ‬ ‫دوم فمینیسم همین مورد بود‪:‬‬ ‫موج ِ‬ ‫مباحث سیاسی بوده است‪ .‬در دهههای پایانی سدهی نوزدهم‪ ،‬دغدغهی‬ ‫ِ‬ ‫موضوع‬ ‫سال‪،‬‬
‫ُ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫استثمار جنسی‪ ،‬تفاوتهای بین مردان و زنان‪ ،‬و معنای رضایت و انتخاب‪ .‬در دهههای ‪ ۲۳۱۴‬و ‪ ،۲۳۹۴‬با افت و‬ ‫ِ‬ ‫مردانه بر زنان‪،‬‬
‫استبداد اجتماعی و فاشیسم‪ ،‬ارتباطهای درهمبافتهی‬ ‫ِ‬ ‫ناپذیر‬
‫طلبی جنسی و پدیداری ظاهرا مقاومت ِ‬ ‫جنبش جهانی اصالح‬ ‫ِ‬ ‫خیز‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫سیاسی مشهودتر و ملموستر گشت‪ .‬در طول همین دوره بود که در نوشتههای افرادی مانند‬ ‫ْ‬ ‫قدرت‬
‫ِ‬ ‫بین ارزشهای جنسی و‬
‫سیاست جنسی» (که سکس و سیاست را به هم متصل میسازد) نخستینبار به کار گرفته شد‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫ویلهلم رایش‪ ،‬مفهوم «‬
‫اصطالحات‬
‫ِ‬ ‫پژواک واقعیای پیدا کرد‪ ،‬از‬ ‫ِ‬ ‫سیاست جنسی تاثیر و‬ ‫ِ‬ ‫با این همه‪ ،‬باید گفت که فقط از دههی ‪ ۲۳۱۴‬بود که ایدهی‬
‫مرکزی سیاست بدل گشت‪ ،‬و از زادگاههای مدرنیته به دیگر کشورها راه یافت و طنینی جغرافیایی‪-‬‬ ‫ِ‬ ‫اصطالحات‬
‫ِ‬ ‫پیرامونی به‬
‫عبارت «سیاست جنسی» تقریبا بدل به کلیشه‬ ‫ِ‬ ‫مرکزیت سکسوآلیته را واقعیتی قدرتمند میپنداریم‪:‬‬ ‫ِ‬ ‫سیاسی پیدا کرد‪ .‬امروزه ما‬
‫ْ‬
‫معاصر اجتماعی و سیاست را درنوردیده است‪ .‬افزون بر آن‪ ،‬سیاست دیگر محدود به‬ ‫شده‪ ،‬اما شاخههایاش سراسر زندگی‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫سیاست سکسوآلیته و‬ ‫ِ‬ ‫پرنفوذ‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫مدبرانه‬ ‫های‬ ‫پیشرفت‬ ‫برخی‬ ‫‪،‬‬ ‫‪۲۳۲۴‬‬ ‫اوایل‬ ‫و‬ ‫‪۲۳۷۴‬‬ ‫ی‬ ‫دهه‬ ‫از‬ ‫‪.‬‬ ‫نیست‬ ‫«چپ» یا حلقههای «مترقی»‬
‫گرایان اخالقی غربی بوده باشند یا‬ ‫ِ‬ ‫زندگی شخصی را نیروهای محافظهکار باعث گشتهاند؛ خواه این نیروهای محافظهکار‪ ،‬سنت‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫«بنیادگراهای» مسیحیت و اسالم و هندوییسم و یهودیت در سراسر جهان‪ .‬سکسوآلیته‪ ،‬نامنتظره و ناباورانه‪ ،‬جبههای برای‬
‫سیاست معاصر‪ .‬گویی بسیاری از مبارزات برای آیندهی جامعه میبایست‬ ‫ِ‬ ‫خط مقدم برای‬ ‫سیاسی رقیب بوده است؛ یک ِ‬ ‫نیروهای‬
‫ِ‬
‫ابتدا در قلمروی سکسوآلیتهی معاصر پیش برده میشد‪.‬‬
‫انقالب طوالنیمدت و پایاننگرفتهای در زندگی جنسی و اروتیک هستیم‪ ،‬که فراتر از‬ ‫ِ‬ ‫پیشتر گفتهام که ما در میانهی یک‬
‫استلزامات جهانی یافته است‪ .‬از دههی ‪ ۲۳۵۴‬به این سو‪« ،‬تحولی عظیم» در روابط زندگی‬ ‫ِ‬ ‫مرزهای اولیهی خود در غرب رفته و‬
‫آهنگ متفاوتی روی داده و اثر گذاشته‪ ،‬و‬ ‫ِ‬ ‫جنسی و شخصی روی داده است‪ .‬این تحول در فرهنگهای مختلف با شتاب و‬
‫فرصتها و ظرفیتها و چالشهای و مخالفتهای متنوعی را به خود دیده‪ ،‬و شاخهها و استلزاماتاش هنوز هم در تاریخهای‬
‫خاصی زنده هستند و اثرگذار‪ .‬در مرکز این تحول‪ ،‬انقالبی حیاتی در روابط بین مردان و زنان قرار داد؛ این انقالب ناشی بود از‬
‫ِ‬
‫مفاهیم سنتی جنسیتی را بیثبات سازد‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫از‬ ‫پهناوری‬ ‫ی‬ ‫گستره‬ ‫توانست‬ ‫و‬ ‫مدرن‪،‬‬ ‫فمینیسم‬
‫ِ‬ ‫خیزش‬
‫ِ‬ ‫تغییرات عمیق اجتماعی و‬ ‫ِ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫همانطور که آنتونی گیدنز گفته است‪ ،‬این انقالب در «دگرگونی صمیمیت» سهم داشت و همچنین از آن [دگرگونی صمیمیت]‬
‫رشد الگوهای دمکراتیک ِتر روابط از‬ ‫زندگی روزمره‪ ،‬و ِ‬ ‫متنوع‬ ‫خیزش الگوهای متفاوت و‬ ‫ِ‬ ‫افول خانوادهی سنتی‪،‬‬ ‫تاثیر پذیرفت؛ ِ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫مشخصههای این دگرگونی است‪.‬‬
 ‫‪68‬‬

‫ثبات دوتایی همجنسگرایی‪/‬دگرجنسگرایی‪،‬‬ ‫تغییرات بنیادین را شاهد هستیم‪ :‬چالشی برای ِ‬ ‫ِ‬ ‫در کنار این دگرگونی‪ ،‬مجموعهای از‬
‫ِ‬
‫تکثیر روایتها و معناهای جدید جنسی؛ و توسعهی‬ ‫ِ‬ ‫آشکارشدن شیوههای دگرباشانهی زندگی؛ انفجاری از تنوعهای جنسی و‬ ‫ِ‬ ‫و‬
‫سیاست سکسوآلیتهی دنیای معاصر را تعریف میکنند‪ .‬ما در‬ ‫ِ‬ ‫مفهوم شهروندی جنسی و صمیمی‪ .‬این تغییرات‪ ،‬همگی با هم‪،‬‬ ‫ِ‬
‫وضع کنونی و آتی سکسوآلیته و تفاوتهای جنسی و جنسیتی و زندگی صمیمانه هستیم؛‬ ‫ِ‬ ‫ی‬ ‫درباره‬ ‫ای‬ ‫مبارزه‬ ‫ی‬ ‫بحبوحه‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫عدالت اجتماعی دارد‪ .‬اما این تغییرات بهنوبهی خود‬ ‫ِ‬ ‫و‬ ‫گرایانه‬ ‫تساوی‬ ‫روابط‬
‫ِ‬ ‫به‬ ‫میل‬ ‫–‬ ‫ام‬ ‫گفته‬ ‫مبارزهای که – چنانچه پیشتر‬
‫درمورد جایگاهی است که ما در زیست‬ ‫ِ‬ ‫فرهنگ ما است؛‬ ‫ِ‬ ‫درمورد معنای گسترهی سکسوآلیته در‬ ‫ِ‬ ‫بحرانی را شعلهورتر میسازد که‬
‫اط ثابتی‬ ‫امر اروتیک میدهیم‪ ،‬در مورد هویت و لذت است‪ ،‬در مورد وظیفه و قدرت‪ ،‬در مورد انتخاب و رضایت‪ .‬نق ِ‬ ‫و روابطمان به ِ‬
‫اخالقیات جنسی ما (باورهای مذهبی و خانوادگی و دگرجنسگرایانه و‬ ‫ِ‬ ‫کردن باورها و‬ ‫که گویی درصدد سازماندهی و تنظیم ِ‬
‫تکهمسرانه) هستند‪ ،‬در طول سدهی گذشته شدیدا تحلیل رفتهاند‪ .‬و چون نیروهای جهانیشدن تضمین میکنند که هیچ‬
‫حدت بیشتری گرفتهاند‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫فرهنگ جنسیای نمیتواند از چال ِش «سنتیزدایی» فرار کند‪ ،‬این تغییرات نیز شدت و‬ ‫ِ‬
‫کسوف‬
‫ِ‬ ‫حاکمیت «ارزشهای سنتی» شاید جزئی و بینتیجه بوده است؛ هنجارها شاید محدودکننده و استبدادی بودهاند‪ .‬اما‬ ‫ِ‬
‫ظاهری هژمونی آنها بهخوبی مشاهده شده است‪ .‬ما دیگر کامال مطمئن نیستیم – یا دستکم توافق نداریم که – معنای‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫لنگر‬
‫روزافزون مردم‪ ،‬سنت را دیگر ستون و ِ‬ ‫ِ‬ ‫شمار‬
‫ِ‬ ‫سکسوآلیته چیست یا چه نقشی در زیست اجتماعی و فردی باید داشته باشد‪.‬‬
‫آسمان خویش پیدا کنند؛ در‬ ‫ِ‬ ‫عظیم تغییر‪ ،‬مردم را مجبور کرده تا ستارهی راهنمای دیگر در‬ ‫ِ‬ ‫اخالقیشان نمیبینند‪ .‬این نیروی‬
‫انتخاب‬
‫ِ‬ ‫وحشت‬
‫ِ‬ ‫فردی خویش‪ .‬این امر میتواند رهاییبخش باشد؛ و هم میتواند افراد را با تنهایی و‬ ‫ِ‬ ‫قضاوت فردی و انتخابهای‬ ‫ِ‬
‫اخالقی روبهرو سازد‪.‬‬
‫مدرن اخیر است‪ .‬پلورالیسمی نوینی از باورها و رفتارها‬ ‫ِ‬ ‫جوامع‬
‫ِ‬ ‫این فردگرایی جدید بهنوبهی خود‪ ،‬بخشی از پیچیدگی فزایندهی‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫تنوع فعالیتهای جنسی میرود و به گسترهای پهناور از الگوهای روابطی اشاره دارد که تفاوتهای نسلی‬ ‫از‬ ‫فراتر‬ ‫که‬ ‫وجود دارد‬
‫ِ‬
‫چشم اخالقگرا و بیخبر ما‬ ‫ِ‬ ‫و فرهنگی و قومی و اشتراکی و سیاسی را بازتاب میدهد‪ .‬شاید این پلورالیسم همیشه وجود داشته و‬
‫زیر این یکرنگی و‬ ‫ندیده بودش‪ :‬شواهد تاریخی و مردمشناختی و جامعهشناختی وجود دارد که این امر را تصدیق میکند‪ِ .‬‬
‫دیو تنوع همیشه وجود داشته‪ .‬با این همه‪ ،‬بازشناسی تنوع جنسی و‬ ‫یکریختیای که سنتهای مذهبی و ملی رواجاش میدادند‪ِ ،‬‬
‫ِ‬
‫سیاست اجتماعی و‬ ‫ِ‬ ‫واقعیت دنیای معاصر و جهانیشدهی ما منجر به این معما شده است که چگونه در‬ ‫ِ‬ ‫اجتماعی زیر عنوان‬
‫ْ‬
‫کنش شخصی با این تنوع کنار بیاییم‪ .‬همین است که توضیح میدهد چرا برنامهی سیاسی بسیاری از جوامع جنسی شده است‪:‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫مباحث اخالقی را پیوسته شکل داده اما نمایهاش اغلب تیره و‬ ‫ِ‬ ‫است‬ ‫سال‬ ‫صد‬ ‫از‬ ‫بیش‬ ‫که‬ ‫مسائل‬ ‫این‬ ‫به‬ ‫روزافزون‬ ‫دهی‬ ‫اولویت‬
‫عصر پیچیده و سردرگم و آشفته و‬ ‫ِ‬ ‫و‬ ‫داد‬ ‫روی‬ ‫هایی‬ ‫دگرگونی‬ ‫سیاست غالب به حاشیه رانده شده‪ ،‬تا اینکه‬ ‫ِ‬ ‫ناروشن بوده یا در‬
‫متغییر ما شکل گرفت‪.‬‬ ‫ِ‬
‫دوران گذشته میشود‪ .‬گویی‬ ‫ی‬ ‫ها‬ ‫صمیمیت‬ ‫و‬ ‫ها‬ ‫سادگی‬ ‫به‬ ‫مالیخولیایی‬ ‫اشتیاق‬ ‫و‬ ‫عمیق‬ ‫ای‬ ‫نوستالژی‬ ‫باعث‬ ‫اغلب‬ ‫تغییر ْ‬
‫سریع‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫تغییرات اجتماعی روبهرو میشوند‪ ،‬شوق به بازگشت به «عصر طالیی» نظم و هماهنگی و‬ ‫ِ‬ ‫با‬ ‫که‬ ‫مردمی‬ ‫های‬ ‫مشخصه‬ ‫از‬ ‫یکی‬
‫ِ‬
‫انضباط و تناسب است‪ .‬مشکله این است که ما هر چه بیشتر به جستوجوی آن عصر طالیی میپردازیم‪ ،‬بیشتر در مارپیچ‬
‫ِ‬
‫سر پیچ بعدی است‪ .‬سنتگراها در بسیاری از فرهنگهای‬ ‫مقصد نهاییاش همین‬ ‫ِ‬ ‫پایانی اسیر میشویم که گمان میشود‬ ‫بی ْ‬
‫ِ ِ‬
‫تولید امکانها و فرصتهای تاریخی گوناگونی کردهاند‪ .‬آیا این «عصر طالیی» در دههی ‪ ۲۳۵۴‬بود و پیش از‬ ‫ِ‬ ‫غربی‪ ،‬اقدام به‬
‫ِ‬
‫سازی‬
‫پیشین انگلستان) آن را بدنام ِ‬ ‫بهاصطالح سقوط به «رواداری» در دههی ‪ ،۲۳۱۴‬که مارگارت تاچر (نخستوزیر‬
‫ِ‬
‫بزرگ جهانی دانست‪ ،‬یعنی زمانی‬ ‫جنگ ِ‬ ‫ِ‬ ‫«فضیلتهای کهن انضباط و خودداری» نامیده است؟ یا باید آن را در سالهای بین دو‬
‫ِ‬
‫کنترل زاد و ولد) امید به «شکوفایی باشکوه» در روابط بین مردان‬ ‫انگلیسی‬ ‫پیشگام‬ ‫مدافع‬ ‫(‬ ‫استاپس‬ ‫ماری‬ ‫شبیه‬ ‫که نویسندگانی‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ُِ‬
‫آغاز جنگ جهانی اول‬ ‫پایگان اجتماعی در اروپا پیش از ِ‬ ‫ِ‬ ‫بزرگ صلح و‬ ‫دهی ِ‬ ‫و زنان بودند؟ یا شاید باید ردپاهای آن را در آخرین گل‬
‫ِ‬
‫سراغ گرفت‪ ،‬اگر پیشفرضهای امپریالیستی آن و بیاعتدالی مادیگرایانه و دو‪-‬رویی طبقهی باالیاش را نادیده بگیریم؟ هر‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫مدافعان خودش را دارد که آن را «عصر طالیی» مینامند؛ اما مهمتر این است که هر یک از این دورهها‬ ‫ِ‬ ‫یک از این دورهها‬
‫ضاللت خودش را داشت که هنوز باور داشتند باید به عقب نگریست‪ .‬البته وقتی گفتههای آنها را در مقابل‬ ‫ِ‬ ‫پیامبران زوال و‬‫ِ‬
‫خود مدرنیته‬ ‫پیامبران بنیادگرا عرضه کرده بودند و ِ‬ ‫ِ‬ ‫که‬ ‫گذاشتی‬ ‫می‬ ‫ای‬ ‫جاودانگی‬ ‫کالن‬‫ِ‬ ‫های‬ ‫نظرگاه‬ ‫و‬ ‫تاریخی‬ ‫‪-‬‬ ‫جهانی‬ ‫های‬ ‫قطعیت‬
 ‫‪69‬‬

‫را هم دشمن میدانستند (گرچه از پیشرفتهای علمی مدرنیته بهره میبردند تا جنبشهای فراملیای برای تهذیب اخالقی‬
‫ِ‬
‫ایجاد کنند)‪ ،‬ایدههای آنها رنگ میباخت و محدود میشد‪.‬‬
‫معاصر آن یک چیز دیگر‪ .‬این رویکرد معیاری به دست میدهد تا با‬
‫ِ‬ ‫قدرت‬
‫ِ‬ ‫صحت تاریخی ارجاع به گذشته‪ ،‬یک چیز است و‬‫ِ‬ ‫البته‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫زمان اکنون پرداخت؛ و معموال به جای آنکه دربارهی واقعیتهای گذشته افشاگری کند‪ ،‬به ناخشنودیها و‬ ‫قضاوت ِ‬
‫ِ‬ ‫آن به‬
‫زوال فرضی‬
‫زمان حال امکان یابند تا به ِ‬
‫شکایتهای کنونی میپردازد‪ .‬در عمل‪ ،‬افتخارکردن به گذشته باعث میشود مردم در ِ‬
‫لیبرالیسم جدید در دههی ‪ ۲۳۱۴‬میگوید‪ ،‬در واقع دارد‬
‫ِ‬ ‫اشاره کنند‪ .‬رونالد بات (روزنامهنگار محافظهکار) وقتی دارد از پیروزی‬
‫لیبرالیسم جدید‪:‬‬
‫ِ‬ ‫پردازان زوال فرهنگی حرف میزند‪ .‬به گفتهی او‪ ،‬جوهرهی‬
‫ِ‬ ‫گرایان اخالقی و نظریه‬
‫ِ‬ ‫دهان سنت‬
‫ِ‬ ‫از‬

‫پیروی کامل از‬

‫ِ‬ ‫«رواداری در حوزهی اجتماعی شدیدا محدودی (مثال سکس) همراه میشود با مطالبهی‬
‫ِ‬
‫هنجارهای جدیدی که توسط راستکیشی لیبرال و در [حوزهی اجتماعی] دیگری تجویز شده است‪ .‬در‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫مرسوم رفتار و‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫قدیمی‬ ‫استانداردهای‬ ‫تا‬ ‫شد‬ ‫می‬ ‫باعث‬ ‫شد‪،‬‬ ‫می‬ ‫جواز فردیای که داده‬
‫برخی از موارد‪ِ ،‬‬
‫حمالت بیامان و بیسابقهای واقع شوند…» (بات ‪)۲۳۲۵‬‬‫ِ‬ ‫ْ‬
‫شخصی مورد‬ ‫مسئولیت‬
‫ِ‬

‫تحریف‬
‫ِ‬ ‫تحریف دهه است و هم‬
‫ِ‬ ‫باور من‪ ،‬هم‬
‫سقم آنها نیست (که به ِ‬‫جالب سوگنامههایی از این دست‪ ،‬صحت و ِ‬
‫ِ‬ ‫نکتهی‬
‫افزایش‬
‫ِ‬ ‫کیفیت بازنمایی آن است‪ .‬تغییراتی که در دههی ‪ ۲۳۱۴‬روی داد (آزادی نگرش و‬
‫ِ‬ ‫تغییراتی که روی داده است)‪ ،‬بل‬
‫ِ‬
‫آزادی بیشتر برای بحثهای جنسی و اصالحهای قوانین حاکم بر رفتار جنسی و مانند آن) تبدیل به نمادی شدند‬
‫ِ‬ ‫فردگرایی و‬
‫ِ‬
‫روابط ما با ارزشهای سنتی‪ .‬همانطور که هاوکس نوشته است‪:‬‬
‫ِ‬ ‫برای دگرگونی در‬

‫َ‬
‫کاری و شرمساریای را کم کند که نادانی به‬ ‫آزادی جنسی‪ ،‬شمشیری دولبه است‪ .‬قطعا توانست پنهان ِ‬ ‫ِ‬
‫طرف دیگر موجب‬‫ِ‬ ‫از‬ ‫اما‬ ‫‪.‬‬‫انداخت‬ ‫می‬ ‫رونق‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫جنسی‬ ‫موضوعات‬
‫ِ‬ ‫ی‬‫درباره‬ ‫علنی‬ ‫های‬ ‫بحث‬ ‫و‬ ‫آورد‬ ‫می‬ ‫بار‬
‫فساد جوانان‪ ،‬جنبشهای‬ ‫ِ‬ ‫باری جنسی و اخالقی و فروپاشی خانواده و‬
‫میشد که دربارهی بیبند و ِ‬
‫ِ‬
‫محافظهکارانهای راه بیفتد‪.‬‬

‫عظیم‬
‫ِ‬ ‫تغییرات دههی ‪ ۲۳۱۴‬در زمانهی خودش بسیار محدود بود‪ .‬اما میتوان آن تغییرات را طلیعهای برای دگرگونیهای‬
‫ِ‬ ‫تاثیر‬
‫ِ‬
‫بیشتر در آینده دانست‪.‬‬

‫افول سنت‬

‫سکوالریزاسیون‪ ،‬علم و ترمیم فنآورانه‬

‫بودن روی داده و آنها را عمیقا و بهطور جبرانناپذیری تضغیف ساخته است‪.‬‬‫سه دگرگونی اصلی و بنیادین در شیوههای سنتی ْ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫سکوالریزاسیون» سکسوآلیته مینامم که در نتیجهی سلطهی گفتمان علمی به وجود آمده‪ .‬منظورم از سکوالریزاسیون‪،‬‬
‫ِ‬ ‫اولی را «‬
‫رشد آن‬
‫سرگذشت درازی دارد اما جنبهی کلیدی ِ‬ ‫ِ‬ ‫جداسازی ارزشهای جنسی از ارزشهای مذهبی است‪ .‬سکوالریزاسیون‬ ‫ِ‬
‫بهداشت اجتماعی و‬
‫ِ‬ ‫احتماال در مقطعی (میانهی سدهی نوزدهم) بوده که قضاوت دربارهی سکسوآلیته از کلیسا به کارگزارهای‬
‫ذهنی (عمدتا در حرفهی پزشکی) منتقل شد‪ .‬این تحول به یک معنا ناقص بود چون امور اخالقی و پزشکی همچنان به یک دیگر‬
‫پیوند خورده بودند و جداییناپذیر بودند‪ .‬هنوز هم اگر از هنجارهای نانوشته تخطی کنید‪ ،‬میتوانید هم بیمار باشید و هم‬
‫رد این ادعا فقط کافی است‬
‫خیال آن شدهاند که سکس را تنظیم کنند‪ .‬برای ِ‬‫غیراخالقی‪ .‬البته که قصد ندارم بگویم مذهبیها بی ِ‬
‫جهان غیرمسیحی) بنگریم که با اقتدارگرایی اخالقی پیوند خورده‬
‫ِ‬ ‫جهان مسیحی و همچنین‬
‫ِ‬ ‫خیزش بنیادگرایی مذهبی (در‬‫ِ‬ ‫تا به‬
‫ِ‬
‫است‪.‬‬
 ‫‪70‬‬

‫روابط‬
‫ِ‬ ‫آموزش جنسی و ازدواج و سقط جنین و‬ ‫ِ‬ ‫جنبشهای مذهبمحور‪ ،‬علیه سکوالریزاسیون اقدام میکنند و کمپینهای‬
‫تغییرات جنسی‬‫ِ‬ ‫سکوالر‬
‫ماهیت ُ ِ‬ ‫ِ‬ ‫تصورات مذهبی است‪ .‬اما وقتی میدانیم این چالشها روی‬ ‫ِ‬ ‫همجنسی نیز سرشار از ادعاها و‬
‫غور امر درست و شایسته‬ ‫تعیین حدود و ث ِ‬ ‫متمرکز شدهاند‪ ،‬خودش گواهی است بر اینکه سکوالریزاسیون تا کجا پیش رفته است‪.‬‬
‫ِ‬
‫کارشناسان غیرمذهبی قرار میگیرد؛ یعنی در سکسشناسی و‬ ‫ِ‬ ‫اختیار‬
‫ِ‬ ‫(و مناسب یا نامناسب) بهطور روزافزون در حیطهی‬
‫کاتولیک رومی)‬
‫ِ‬ ‫سیاست اجتماعی‪ .‬حتی در سنتیترین کلیساها (مانند کلیسای‬ ‫ِ‬ ‫خدمات رفاهی و‬ ‫ِ‬ ‫روانشناسی و پزشکی و‬
‫رهبران مذهبیشان دربارهی کنترل زاد و ولد و همجنسگرایی و تجرد اعتنایی نمیکنند‪ ،‬و‬ ‫ِ‬ ‫بسیاری از مومنان به آموزههای‬
‫(همانطور که پیشتر دیدیم) از امریکا تا استرالیا و اتریش تا ایرلند‪ ،‬با اتهامهای رسواگرانهی کودکدوستی که به کشیشان وارد‬
‫مراتب کلیسا (که در باالی آن سنتگراترین کشیشهای اعظم نشستهاند) نیز از حرمت افتاده است‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫خود پایگان و سلسله‬‫آمده‪ِ ،‬‬
‫به همین نحو‪ ،‬قوانین اخالقی پاکدینانهی پادشاهی اسالمی عربستان سعودی نیز نتوانسته شاهزادهها را از هوسرانی در‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫تفریحگاههای اروپای غربی باز دارد؛ درحالیکه گفته میشود جوانان در جمهوری اسالمی ایران‪ ،‬توانستهاند در همان محدودهی‬
‫اصرار بنیادگرایانه بر قوانین‬ ‫ِ‬ ‫انقالب جنسی خود را پیش ببرند‪ .‬تاکید و‬ ‫ِ‬ ‫رهبران مذهبیشان وضع کردهاند‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫قوانین مطلقگرایی که‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫تاثیر انحاللگرانهی سکوالریزاسیون دانست‪ .‬همیشه وقتی‬ ‫ِ‬ ‫به‬ ‫واکنشی‬ ‫)‬‫ای‬ ‫اندازه‬ ‫تا‬ ‫کم‬ ‫دست‬ ‫(‬ ‫توان‬ ‫می‬ ‫را‬ ‫جنسی‬ ‫ی‬ ‫گیرانه‬ ‫سخت‬
‫ارزش آن چیز را باال میبریم‪ .‬اما امروزه میتوان با پیشرفتهترین‬ ‫چیزی بیشتر از همه مورد تهدید قرار میگیرد‪ ،‬ما نیز ِ‬
‫جدید اسالمی شاید در برابر فشار‬ ‫ِ‬ ‫مهارتهای عصر حاضر‪ ،‬گذشته را بازسازی کرد و کوشید تا آینده را تسخیر کرد‪ .‬حاکمیتهای‬
‫سهم‬ ‫ْ‬
‫افول امر مقدس ِ‬ ‫مدرنیته ایستادگی میکنند‪ ،‬اما این کار را با فنآوریهای مدرن انجام میدهند که خود این فنآوریها در ِ‬
‫بهسزایی دارند‪.‬‬
‫غیرمذهبیها اما اکثرا از قوانین و مجازاتهای مذهبی رها هستند‪ .‬در برخی کشورها (مثال در بریتانیای کبیر‪ ،‬بهرغم برخورداری‬
‫روند سکوالریزاسیون بیشتر از دیگر کشورها (بهویژه ایاالت متحده‪ ،‬بهرغم‬ ‫از کلیساهای ملی‪ ،‬و بخشهایی از اروپای غربی) ِ‬
‫جدایی رسمی کلیسا و دولت) پیش رفته است‪ .‬هرچند در همهی آنها تاثیری که روی روابط جنسی گذاشته شده بیش از حد‬
‫خود سکسوآلیته تبدیل به حوزهای شده است برای‬ ‫نظرگاه دین‪ِ ،‬‬ ‫ِ‬ ‫انتظار بوده است‪ .‬در غیاب نظرگاهی جهانی و جایگزینی برای‬
‫تعلقات شخصی‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫اندیشیدن به سرنوشت و‬
‫کاپیتالیسم‬
‫ِ‬ ‫جدید انرژیهای فزایندهی‬ ‫ِ‬ ‫پیشرفت تاریخی تقویتکننده و همچنین تا اندازهای مسبب این گرایش بوده است‪ .‬موج‬
‫افول ساختارهای سنتی‬ ‫جهانی از دههی ‪ ۲۳۲۴‬که به فرآیند گستردهتر جهانیشدن نیز پیوند خورده است‪ ،‬کمک کرده است تا ِ‬
‫طرفداران‬
‫ِ‬ ‫شتاب گیرد و فرآیند «فردگرایی» تقویت شود‪ .‬طعنهی تاریخی بزرگی در این زمینه وجود دارد‪ :‬برخی از سرسختترین‬
‫«آزادسازی افراد» برای استثمار نیروهای تازهی بازار (مارگاریت تاچر در انگلستان و رونالد ریگان در ایاالت متحده)‪ ،‬نگرشهای‬
‫اقتصادی‬
‫ِ‬ ‫محافظهکارانهی اخالقی و اقتدارگرایانهی اجتماعی به زندگی شخصی داشتند‪ .‬هرچند‪ ،‬همین موفقیت ایدئولوژیهای‬
‫ِ‬
‫انتخاب فردی در امور اقتصادی اعتقاد دارید‪ ،‬پس‬ ‫ِ‬ ‫به‬ ‫همه‬ ‫این‬ ‫اگر‬ ‫‪:‬‬ ‫سازد‬ ‫آنها توانست بنیاد سنتگرایی اخالقی آنها را تضعیف‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫انتخاب فردی را در امور زندگی شخصی و خصوصی نیز وارد کند؟‬ ‫ِ‬ ‫اهد‬ ‫خو‬ ‫می‬ ‫که‬ ‫کنید‬ ‫مقاومت‬ ‫جریانی‬ ‫چهطور میتوانید در برابر‬
‫ِ‬
‫حفاظت ساختارهای سنتی نیز‬ ‫ِ‬ ‫اقتدار ساختارهای سنتی که همچنین از‬ ‫ِ‬ ‫فردگرایی یک فرآیند اجتماعی است که فرد را نه تنها از‬
‫تاثیرات این‬ ‫ِ‬ ‫ناگزیر این فرآیند هستند‪ .‬یکی از مهمترین‬ ‫ِ‬ ‫بیرون آورد‪ .‬فرصتهای جدید و همچنین عدمقطعیتهای جدید نیز نتایج‬
‫ِ‬
‫روابط‬
‫ِ‬ ‫روابط کاالیی و‬‫ِ‬ ‫درون‬
‫ِ‬ ‫به‬ ‫تر‬ ‫بیش‬ ‫چه‬ ‫هر‬ ‫را‬ ‫»‬ ‫شخصی‬ ‫پیشرفتهای عمدهی اجتماعی آن است که حوزهی فزایندهی «زندگی‬
‫بازار پورنوگرافی از دههی ‪ ۲۳۵۴‬و در سطحی جهانی است‪ .‬پورنوگرافی‬ ‫رشد گستردهی ِ‬ ‫مثال گویای آن‪ِ ،‬‬ ‫مبادالتی میکشاند‪ِ .‬‬
‫حذف آن از سوی سنتیگراها و فمینیستها نیز‬ ‫ِ‬ ‫تبدیل به صنعتی چند بیلیون دالری شده است که با وجود اقداماتی برای‬
‫ابزار مبتکرانهتری برای تنظیم سکسوآلیته ِاعمال میکند‪.‬‬ ‫همچنان سرپا مانده و ِ‬
‫فروش کاالها (از خودرو گرفته تا‬ ‫ِ‬ ‫سکس (بهویژه سکسوآلیتهی زنانه) جنبهی اصلی تبلیغات گشته و مولفهای ضروری در‬
‫محصوالت جنسی نیز پیوسته کشف یا ایجاد میشوند؛ بازارهایی‬ ‫ِ‬ ‫دستگاههای گرمایشی)‪ .‬در همان حال‪ ،‬بازارهای جدیدی برای‬
‫کودکان زمانهی ما که هنوز به‬ ‫ِ‬ ‫زنان دههی ‪ ،۲۳۱۴‬همجنسگرایان دهههای ‪ ۲۳۲۴‬و ‪ ،۲۳۳۴‬و‬ ‫در بین نوجوانهای دههی ‪ِ ،۲۳۵۴‬‬
‫افزایش‬
‫ِ‬ ‫بلوغ نرسیدهاند‪ ،‬عمدتا از طریق بازاریابی موسیقی مردمی (که بار جنسی هم دارد)‪ .‬این تغییرات بیشک موجب‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫سازی انگارهی زنان‪ ،‬در‬ ‫ِ‬ ‫ابژه‬ ‫و‬ ‫حقیرسازی‬ ‫قالب‬
‫ِ‬ ‫در‬ ‫توان‬ ‫می‬ ‫ا‬ ‫هار‬ ‫آن‬ ‫مخرب‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫منفی‬ ‫تاثیرات‬
‫ِ‬ ‫امکانهایی برای استثمار نیز شدهاند و‬
 ‫‪71‬‬

‫لذت جنسی‬ ‫سازی ِ‬ ‫خشونت جنسی‪ ،‬و در تجاری ِ‬ ‫ِ‬ ‫سازی‬

‫بزرگ سراسر جهان‪ ،‬در رمانتیک ِ‬ ‫سکسی شهرهای ِ‬ ‫حقیربودن مناطق‬ ‫ِ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫استثمار‬ ‫و‬ ‫استعمار‬ ‫جدید‬
‫ِ‬ ‫ی‬ ‫چهره‬ ‫دهد؛‬‫می‬ ‫نشان‬ ‫را‬ ‫سازی‬ ‫جهانی‬ ‫های‬ ‫جنبه‬ ‫بدنماترین‬ ‫از‬ ‫یکی‬ ‫ْ‬
‫سکسی‬ ‫گردشگری‬ ‫‪.‬‬‫کرد‬ ‫مشاهده‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫عظیم بینالمللیای شده‪ ،‬که کارگراناش اغلب کاالهایی هستند که بهعنوان بخشی از چرخهی‬ ‫ِ‬ ‫صنعت‬
‫ِ‬ ‫جنسی‪ .‬تنفروشی نیز‬
‫وسیع و بینالمللی مهاجرت‪ ،‬مورد تجارت قرار میگیرند‪.‬‬
‫ِ‬
‫توزیع این چرخههای جنسی شده است‪ .‬اینترنت بهطور کلیتری و به شیوههایی که‬ ‫ِ‬ ‫برای‬ ‫ای‬ ‫شتابنده‬ ‫و‬ ‫کارآمد‬ ‫ابزار‬
‫اینترنت نیز ِ‬
‫سکس اینترنتی نیز همراه با‬ ‫ِ‬ ‫دستخوش تحول و انقالب قرار داده است‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫هنوز هم در دنیای اروتیک کارگر هستند‪ ،‬سکسوآلیته را‬
‫سکس‬ ‫ِ‬ ‫هیجان اروتیک و اغوا و در‪-‬داماندازی را عرضه کرده است‪ .‬ما امروزه‬ ‫ِ‬ ‫جدید تعامل‪ ،‬شکلهای گوناگونی از‬ ‫ِ‬ ‫تکثر شکلهای‬ ‫ِ‬
‫سکس‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫اینترنتی‬ ‫چرانی‬ ‫چشم‬ ‫و‬ ‫اینترنتی‬ ‫پورن‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫اینترنتی‬ ‫های‬ ‫قربانی‬ ‫و‬ ‫اینترنتی‬ ‫تجاوز‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫جنسی‬ ‫ی‬ ‫ابژه‬ ‫اینترنتی‬ ‫تعقیب‬
‫ِ‬ ‫اینترنتی‪،‬‬
‫ِ‬
‫انسان‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫مجازی‬ ‫سکس‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫ویدئویی‬ ‫سکس‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫سکسی‬ ‫های‬ ‫بولتن‬ ‫و‬ ‫سکسی‬ ‫خبری‬
‫ِ‬ ‫های‬ ‫گروه‬ ‫و‬ ‫سکسی‬ ‫گپ‬ ‫های‬ ‫رایانهای و اتاق‬
‫ِ‬
‫رایانهای و وبالگها و ویدئوبالگها و شبکههای اجتماعی (یا همانطور که پالمر میگوید‪« :‬بوفهی مجازی‪-‬سکسی» یا‬
‫برگ‬‫تصور اروتیک ما شاخ و ِ‬ ‫ِ‬ ‫‪ )cybersexual smorgasbord‬داریم‪ .‬هرچهقدر که قدرت و کاربرد اینترنت گسترش مییابد و‬
‫مجازی تازهای پیدا میکند‪ ،‬این فهرست نیز میتواند ادامه داشته باشد‪ .‬اینترنت بدل به جایی برای گشتزنی جنسی‪ ،‬معاشقه‪،‬‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫گپ‪ ،‬اعتراف‪ ،‬خودتاییدی‪ ،‬آزمایش‪ ،‬فانتزی‪ ،‬استمنا‪ ،‬دوستی‪ ،‬شبکهسازی‪ ،‬فشن‪ ،‬بازاریابی‪ ،‬تجسمبخشی و تجسمزدایی‪ ،‬و اجتماع‬
‫مجازی شده است؛ و همچنین جایی برای استثمار و خشونت و تهدیدی بالقوه‪ .‬اینترنت امکانها و فرصتهای مهم و بالقوهی‬
‫سیاسی هم دارد‪ .‬اینترنت بدل به فضا و فرصتهای فمینیستی و کوییر شده است و نیز برای بازآرایی ارزشهای محافظهکارانه و‬
‫ِ‬
‫عاملیت فردی شده است؛ چون در سطح‬ ‫ِ‬ ‫بازخلق سنت‪ .‬اساسیتر از همهی اینها‪ ،‬اینترنت بدل به جایی برای فرصتهای نوین‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫مجازی شما ممکن است با‬ ‫ِ‬ ‫تماس‬‫ِ‬ ‫‪.‬‬ ‫شود‬ ‫می‬ ‫ایجاد‬ ‫ها‬ ‫هویت‬ ‫و‬ ‫ها‬ ‫سوژگانی‬ ‫ازسازی‬
‫ِ‬ ‫ب‬ ‫و‬ ‫انسانی‬ ‫تماس‬
‫ِ‬ ‫برای‬ ‫جدیدی‬ ‫فضاهای‬ ‫جهانی‪،‬‬
‫تعامالت اجتماعی و کاوشهای‬ ‫ِ‬ ‫افراد دیگری از آن سوی جهان باشد‪ .‬فضای اینترنتی یکی از واقعیتهای روزمرهی‬ ‫همسایه یا با ِ‬
‫اروتیک برای میلیونها انسان است و فراتر از مرزها و فرهنگها و زبانها و ارزشهای سنتی میرود‪.‬‬
‫شدن امر اروتیک و در راستای انقالب عملیای دانست‬ ‫این پدیدههای اینترنتی را میتوان بخشی از جنبهی گستردهی فنآورانه ِ‬
‫که قطعیتهای قدیمی را از بین میبرد و امکانهای نوینی میگشاید‪ .‬فنآوریهای نوین‪ ،‬ابعاد مختلفی از زندگی شخصی (از‬
‫ِ‬
‫مواد روانگردان) را شکل دادهاند‪ .‬اگر علم وعده داده است‬ ‫کمکی سکسی گرفته تا فنآوریهای تولیدمثلی و ِ‬ ‫وسایل‬
‫ِ‬ ‫دستگاهها و‬
‫ِ‬
‫که نازایی را برطرف میکند‪ ،‬در کنارش وعده داده که ما را از نابسندگی و نارساییهای جنسی نیز رها میکند‪ .‬سکس شاید دیگر‬
‫هدف اصلی سکس نیست؛ اما چنین ایدهای فقط این را تضمین میکند که‬ ‫برای تولیدمثل ضروری نباشد و تولیدمثل نیز دیگر ِ‬
‫ِ‬
‫لذت و اجراگری میتوانند از نظر فنآوری افزایش یابند‪ .‬اگر قرصها و داروها معمای دههی ‪ ۲۳۱۴‬بود‪ ،‬ویاگرا و قرصهایی از این‬
‫دست نیز معمای دههی ‪ ۲۳۳۴‬بود‪ .‬همانطور که میکا لو (نویسندهی «قیام ویاگرا») میگوید سکس در امریکا «هرگز همانند‬
‫قبل نخواهد شد»‪ .‬اما این فقط سرگذشت امریکا نیست‪ .‬از وقتی کمپانی داروسازی فیزر در ‪ ۲۳۳۲‬ویاگرا را عرضه کرد‪ ،‬در سطح‬
‫کوچک آبیرنگ که «سکس را در امریکا تغییر داد» حاال در این بازار چندبیلیوندالری تنها‬ ‫ِ‬ ‫قرص‬
‫جهانی تاثیرگذار شد‪ .‬این ِ‬
‫نیست و تادافیل و واردنافیل نیز به بازار آمده و تحقیقات بر روی «ویاگرای زنان» نیز انجام میشود‪ .‬این قرصهای شگفتآور‬
‫حاال آزادانه و بهطور قاچاق در فضای اینترنتی به فروش میروند‪ .‬آنها دیگر صرفا داروها و تسکیندهندههایی پزشکی نیستند‬
‫مصرف پزشکی داشته باشند‪ .‬این قرصها تبدیل به قرصهای شادمانی شدهاند که صرفا یک آرامش یا تسکین لحظهای ارائه‬ ‫ِ‬ ‫که‬
‫ِ‬
‫رضایت جنسی شده است‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫میکنند‪« .‬ارگاسم» حاال تعریفکنندهی اصلی خشنودی و‬
‫ِ‬
‫راگری جنسیای که بیشینه یا افراطگونه نباشد‪ ،‬بیماری تلقی‬ ‫ِ‬ ‫اج‬ ‫یا‬ ‫فعالیت‬ ‫است‬ ‫ممکن‬ ‫در این فرآیند‪ ،‬خطر حادی وجود دارد؛‬
‫جدید‬
‫ِ‬ ‫مشکالت‬
‫ِ‬ ‫گردد‪ .‬همانطور که تیفر میگوید‪ ،‬علم به ویترینی برای صنعت تبدیل شده و خطرناکترین جنبهی آن‪ ،‬ابداع‬
‫کژکاری جنسی زنانه»‪ .‬داروسازی بازیگر اصلی‬ ‫ِ‬ ‫حل آن مشکالت باشد‪« :‬‬ ‫پزشکی برای زنان است‪ ،‬که ویاگرای زنانه نیز میتواند راه ِ‬
‫هنجاریت جنسی و جستجو برای ترمیم [نسبت به این هنجارهای جدید جنسی] شده است‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫در بازتعریفی‬
‫ِ‬
‫فواید دوپهلو و ناروشنی دارد‪ .‬برای میلیونها آدمی که از‬ ‫ِ‬ ‫مثال داروسازی نشان میدهد) دستآوردها و‬ ‫ِ‬ ‫که‬ ‫طور‬ ‫علم (همان‬
‫محرومیت اجتماعی و اقتدارگرایی جنسی میگریزند‪ ،‬آزادیهای جنسیای که سکوالریزاسیون و علم ممکن ساختهاند‪ ،‬فرصتها‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫و امکانهای جدیدی عرضه میکند‪ .‬تغییراتی که در نسلهای گذشته به وجود آمد‪ ،‬تمام قطعیتهای قدیمی و ارزشهای‬
 ‫‪72‬‬

‫خیزش اخالقگرایی‬ ‫ِ‬ ‫خطرات جدید باز میکند و هم میدانی فراخ برای‬
‫ِ‬ ‫موروثی را از بین برده است‪ .‬این تغییرات هم راه را برای‬
‫ِ‬ ‫ْ‬
‫جدید ایجاد میکند‪ .‬روی هم رفته‪ ،‬باور دارم که این تغییرات فرصتها و ظرفیتهایی را به باور آوردهاند که پیشتر حتی به‬
‫مخیلهی ما نمیآمد‪ ،‬و احتمال دارد این فرصتها و ظرفیتها با جدیت و اشتیاق پیگری شوند‪.‬‬
‫آزادیخواهی و رشد مدارای اجتماعی‬
‫در سراسر غرب صنعتی شده و بخشهایی از نیمکرهی جنوبی‪ ،‬نگرشهای آزادیخواهانهای بهطور شایع و گسترده پدید آمد که‬
‫پذیرش تنوع جنسی (بهویژه در‬ ‫ِ‬ ‫تفاوت فردی و‬
‫ِ‬ ‫رشد مدارا دربارهی‬
‫با فرآیندهای سکوالریزاسیون مرتبط بوده و همراه شدهاند با ِ‬
‫سکس پیشاازدواجی و زندگی‬ ‫ِ‬ ‫عموم مردم نسبت به کنترل زاد و ولد و سقط جنین و طالق و‬ ‫ِ‬ ‫فعالیت جوانان)‪.‬‬
‫ِ‬ ‫میان جوانان و با‬
‫ِ‬
‫شناخت جدیدی از‬ ‫ِ‬ ‫زوجهای ازدواجنکرده و طالقگرفته و کنشهای همجنسی پذیرش بیشتری از خود نشان میدهند‪ .‬همچنین‬
‫مشروع بودن سکسوآلیتهی زنان به وجود آمده‪ .‬البته این حرفها بدان معنا نیست که مشکالت وجود ندارند و استبدادها‬
‫کنترل مصنوعی زاد و ولد و‬‫ِ‬ ‫سکس غیرازادواجی و‬
‫ِ‬ ‫سراسر غرب هنوز به مخالفتاش با‬
‫ِ‬ ‫کاتولیک رومی در‬
‫ِ‬ ‫پایگان‬
‫ِ‬ ‫برچیده شدهاند‪.‬‬
‫ِ‬
‫سقط جنین و طالق ادامه میدهد‪ .‬در ایاالت متحده سقط جنین هنوز یک دلیل و انگیزهی عمده جبههگیری در برابر هم به‬
‫شمار میرود‪ .‬در بسیاری از کشورهای غربی‪ ،‬قانون همچنان نسبت به همجنسگرایی و دگرجنسگرایی برخوردی متفاوت نشان‬
‫میدهد‪ ،‬بهویژه در رسمیتدادن به ازدواج همجنسی و تزویج مدنی [بدون عقد دینی‪].‬‬
‫ِ‬
‫روشنگری جنسی وجود دارد نیز بسیار متنوع هستند و گاهی هم نتایج‬ ‫ِ‬ ‫و‬ ‫آموزش‬ ‫و‬ ‫نگرشهایی که به سکسوآلیتهی نوجوانان‬
‫ِ‬
‫آموزش جنسی باعث تفرقههای اساسی و‬ ‫ِ‬ ‫نوجوانان آبستن در کشورهایی مانند ایاالت متحده (که‬
‫ِ‬ ‫شمار‬
‫ِ‬ ‫خطرناکی به بار میآورد‪.‬‬
‫سکس نوجوانان دارد) بیشتر از کشورهای‬ ‫ِ‬ ‫گیری سیاسی میشود) و انگلستان ‪ −‬که در آن همچنان نگرشهای مبهمی به‬ ‫جبهه ِ‬
‫تغییرات سالهای‬ ‫ِ‬ ‫آموزش جنسی کارآمدی دارد و از سنین بسیار پایین ارائه میشود)‪ .‬ورای اینها‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫اروپایی مانند هلند است (که‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫تاثیرات متفاوتی بر مردان و زنان گذاشته است‪ .‬بهراستی نیز فرصتهای بیشتری برای زنان به وجود آمده تا‬ ‫ِ‬ ‫اخیر (شاید)‬
‫خشنودی جنسی زنانه بیشتر تشویق میشود‪ .‬اما در فرهنگی که «مردان در راس امور‬ ‫ِ‬ ‫سکسوآلیتهی خویش را بیان کنند و‬
‫ِ‬
‫نفوذ بیشتری دارند؛ این مسئله اغلب در موقعیتهایی پیش میآید که‬ ‫هستند»‪ ،‬مردان در بسیاری از شرایط همچنان کنترل و ِ‬
‫نفع مردان است‪ .‬بیرون از این کشورهای توسعهیافته‪ ،‬بهویژه در بخشهایی از جهان که‬ ‫مردان تعریف و مشخصاش کردهاند و به ِ‬
‫برتری مردان و سنت (که اغلب ابداع شده است)‬ ‫ِ‬ ‫قانون سلطه و‬ ‫ِ‬ ‫درصددند خودشان را علیه فساد و تباهی غرب تعریف کنند‪،‬‬
‫ِ‬
‫سرکوب صدای زنان در‬ ‫ِ‬ ‫کارائیب‪،‬‬ ‫از‬ ‫هایی‬ ‫بخش‬ ‫و‬ ‫زیمباووه‬ ‫در‬ ‫همجنسگرایان‬ ‫سرکوب‬ ‫به‬ ‫است‬ ‫همچنان حکمفرماست‪ .‬فقط کافی‬
‫سنگسارکردن زناکاران در بخشهای مسلماننشین نیجریه‪ ،‬و بسیاری از‬ ‫ِ‬ ‫افعانستان (حتی در دورهی پسا‪-‬طالبانی)‪،‬‬
‫ِ‬
‫سراسر جهان اندیشید‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫نامداراگریهای وحشتناک در‬
‫کامل تفاوتهای انسانی‪ ،‬همچنان موهبتی گرانبها است که فقط اندکی از آن‬ ‫تایید ِ‬
‫مدارای اصیل و بنیادی‪ ،‬که مبتنی است بر ِ‬
‫نگرش بسیاری از بخشهای جهان‪ ،‬اگر سراسر نا‪-‬‬ ‫ِ‬ ‫نگاه پذیرفتهشده و استانداردی که بنگریم‪،‬‬ ‫برخوردارند‪ .‬با این همه‪ ،‬با هر نوع ِ‬
‫نسل گذشتهی خویش بازتر و متنوعتر گشته است‪ .‬این نوع نگاه و‬ ‫استبدادی و نا‪-‬استثماری نشده باشد‪ ،‬قطعا نسبت به یک ِ‬
‫نگرش همراه شده با انفجار گفتمانهایی دربارهی سکسوآلیته؛ تمایل و اضطراری جدید به سخنگفتن دربارهی سکس‪ ،‬به گفتن‬
‫ِ‬
‫گفتار جنسی در همهچیز است‪ :‬از کتابهای راهنما‬ ‫ِ‬ ‫داستانهای جنسی به شیوههای ابداعیتر‪ ،‬که نتیجهاش وفو ِر بیسابقهی‬
‫گرفته تا گپهای اینترنتی و برنامههای اعترافی تلویزیونی‪ .‬همجنسگرایی‪ ،‬عشقی که زمانی نمیشد ناماش را برد‪ ،‬بهطور‬
‫ِ‬
‫تمایل جنسی‪ ،‬از نیازها و حقوقشان گفته و‬ ‫ِ‬ ‫جدید‬
‫ِ‬ ‫واژگان‬
‫ِ‬ ‫با‬ ‫جنسی‬ ‫دگراندیشان‬
‫ِ‬ ‫بیسابقهای دهان گشوده و در نتیجه سیلی از‬
‫حقیقت خود را‬
‫ِ‬ ‫التزام سرسختانهاش در گفتن از‬ ‫ِ‬ ‫نوشتهاند‪ .‬گویا چیزی دیگر آنقدر رازآمیز یا افراطی نیست که الزم آید تا‬
‫انواع‬
‫برابر رایانهها یا دوربینهای تلویزیون) پنهان سازد‪« .‬سکسوآلیته» حاال به زبانها و شیوههای مختلف‪ ،‬و با و برای ِ‬ ‫(بهویژه در ِ‬
‫مختلف مردم حرف میزند‪ ،‬و همهمهای از ارزشها و امکانهای جایگزین را عرضه میکند‪.‬‬ ‫ِ‬
‫تغییرات مهمی در حیاتیترین انتخابهای‬ ‫ِ‬ ‫رفتار واقعی را بهدشواری بتوان اندازهگیری کرد‪ .‬پیداست که‬ ‫ِ‬ ‫تاثیرات این مسئله بر‬
‫ِ‬
‫فعالیت جنسی بزرگساالنه‪ .‬در اکثر کشورهای‬ ‫ِ‬ ‫مشروع‬ ‫شاهراه‬
‫ِ‬ ‫زندگی روی داده؛ بهویژه در ارزشزدایی از ازدواج بهعنوان تنها‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫نسبت باالیی‬
‫ِ‬ ‫غالب مردان و زنان حاال پیش از اینکه ازدواج کنند‪ ،‬روابط جنسی دارند‪.‬‬ ‫اکثریت ِ‬ ‫ِ‬ ‫شرایط مشترکی پدید آمده‪.‬‬
‫ِ‬ ‫غربی‪،‬‬
‫از زوجها در این کشورها بدون اینکه ازدواج کنند با یکدیگر زندگی میکنند و اغلب در روابطی هستند که بهنوعی ازدواج‬
 ‫‪73‬‬

‫اکثریت کودکانی که از جفتهای همزیست اما ازدواجنکرده به دنیا‬

‫ِ‬ ‫محسوب میشود (در کشورهایی مثل سوئد و انگلستان‪،‬‬
‫درصد کسانی که تمایلی به ازدواجکردن ندارند‪ ،‬رو به‬
‫ِ‬ ‫هویت این کودکان حضور دارند)‪.‬‬
‫ِ‬ ‫ثبت‬
‫هنگام ِ‬
‫ِ‬ ‫میآیند‪ ،‬هر دو والدشان به‬
‫افزایش است؛ شمار بزرگساالنی که تنها زندگی میکنند نیز رو به افزایش است (نزدیک ‪ ۱۵‬درصد در انگلستان)‪ .‬اما البته تنها‬
‫فعالیت جنسی نیست‪ .‬افراد معموال بهطور متوسط زودتر از والدین یا پدربزرگها و مادربزرگهایشان‬ ‫ِ‬ ‫زیستن بهمعنای نداشتن‬
‫درگیر رابطهی جنسی میشوند‪ .‬این امر تا اندازهای در نتیجهی بلوغ سریع ِتر پسرها و دخترها است (در صد سال گذشته‪ ،‬سن‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫قاعدگی از ‪ ۲۱‬به ‪ ۲۹‬رسیده است) و تا اندازهای هم در نتیجهی فرصتهای بیشتر‪.‬‬
‫آمار باالی طالق (‪۴۴‬‬ ‫رفتار فردی همچنان سنتی باقی مانده‪ِ .‬‬
‫ِ‬ ‫یرات اساسی‪،‬‬
‫اما پیمایشها نیز نشان میدهند که بهرغم این تغی ِ‬
‫افول ازدواج دانست‪ ،‬اما هم چنین میتوان نشانهی آن هم باشد که این افراد‬ ‫درصد از ازدواجها در انگلستان) را میتوان نشانهی ِ‬
‫افراد طالقگرفته دوباره‬
‫روابط شکستخوردهی خود پایان دهند‪ .‬کسر باالیی از ِ‬ ‫ِ‬ ‫شروع رابطهای بهتر تمایل دارند به‬ ‫امید‬
‫به ِ‬
‫ِ‬
‫همسری خطی هنجار است و نه روابط بیقید و‬‫ِ‬ ‫ازدواج میکنند؛ و اگر ضروری باشد سهباره هم ازدواج میکنند‪ .‬امروزه تک‬
‫درصد جمعیتی که خود را همجنسگرا میدانند یا شاید دقیقتر بگوییم متمایلاند تا‬ ‫ِ‬ ‫آمار باالی روابط همجنسی‪،‬‬
‫چندگانه‪ .‬بهرغم ِ‬
‫در نظرسنجیها نسبت به سکسوآلیتهی خود گشوده و باز باشند و آن را اعالم کنند‪ ،‬بسیار کمتر از حدی است که بشود باور کرد‬
‫(یا ازش ترسید)‪ :‬نزدیک به ‪ ۲‬یا ‪ ۱‬درصد‪ .‬و در حالی که جوانان ممکن است در سنین پایین سکس داشته باشند‪ ،‬اما باورهای‬
‫ِ‬
‫محافظهکارانه دربارهی بایستهها و نبایستههای روابط زن و مرد‪ ،‬میتواند کنشهای جنسی آنها را همچنان سنتی و‬
‫ِ‬
‫پشت نگرشها نگه داشته شده است‪.‬‬ ‫محافظهکارانه نگه دارد‪ .‬رفتار در ِ‬

‫رابطهمندی و انقالبی در عرصهی خصوصی‬

‫روابط خانوادههای‬ ‫بحران عمیقی را ببینند که در زندگی شخصی و بهویژه در‬ ‫ْ‬
‫کارشناسان‬ ‫این امر اما نتوانسته مانع از آن شود که‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫رسوم جنسی است‪ .‬باور دارم که‬ ‫ِ‬ ‫محصول تغییرات در آداب و‬
‫ِ‬ ‫سنتی در سرتاسر دنیای غرب و ورای آن روی داده و تا اندازهای‬
‫مورد نظر ریشهها و‬‫بحران ِ‬
‫ِ‬ ‫تغییر عمدهی سومی را موجب میگردد‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫تغییر عمده در الگوی روابط ایجاد شده و همین نیز‬ ‫ِ‬ ‫یک‬
‫شاهراه ممتازی برای‬ ‫ْ‬
‫شکلهای متنوع و بسیاری داشته است اما در مرکز این بحران اضطراب برای آیندهی ازدواج (که سنتا‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫افزایش نرخ ازدواج در دههی ‪ ۲۳۵۴‬و اوایل دههی‬ ‫ِ‬ ‫از‬ ‫بعد‬ ‫‪.‬‬‫گرفته‬ ‫ار‬ ‫قر‬ ‫)‬ ‫است‬ ‫فعالیت جنسی‬‫ِ‬ ‫دستیابی به جایگاه اجتماعی و‬
‫‪ ،۲۳۱۴‬یعنی دورهای که درصد بیشتری از مردان و زنان نسبت به دورههای قبل ازدواج کردند‪ ،‬کاهشی روی داد؛ در سوئد و‬
‫دانمارک از میانهی دههی ‪ ۲۳۱۴‬شروع شد و در اوایل دههی ‪ ۲۳۷۴‬به انگلستان و ایاالت متحده و آلمان غربی و کمی بعد به‬
‫چشمگیر طالق‪ .‬در اوایل‬
‫ِ‬ ‫افزایش‬
‫ِ‬ ‫فرانسه کشیده شد‪ .‬همانطور که پیشتر دیدیم‪ ،‬این امر همراه بود با افزایش همزیستیها و‬
‫دههی ‪ ،۲۳۲۴‬تقریبا یکسوم ازدواجها منجر به طالق شد‪.‬‬
‫در عمل اما ترس از فروپاشی ازدواج و خانواده هنوز ایجاد نشده بود؛ اگر ‪ ۹۴‬تا ‪ ۴۴‬درصد ازدواجها به طالق منتهی میشد‪،‬‬
‫ِ‬
‫درصد طالقها به ازدواج دوباره کشیده میشد‪ .‬افزون بر آن‪ ،‬تا‬ ‫ِ‬ ‫دوسوم از ازدواجها اما هنوز جاری بود‪ .‬افزون بر آن‪ ،‬تا ‪۷۴‬‬
‫ِ‬
‫هماکنون نیز بسیاری از آنهایی که راهی به ازدواج نداشتند (مانند زوجهای همجنس) کمپینهایی برگزار کردند و علیه‬
‫مخالفتهای شدیدی که با رسمیتیافتن رابطهی آنها و حق والدبودگی آنها میشد‪ ،‬جنگیدند‪ .‬برخی جامعهشناسان از چنین‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫پدیداری دوبارهی آن در شمایل و جبهههای تازه دیدهاند؛ «خانوادهی‬ ‫ِ‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫سنتی‪،‬‬ ‫ی‬ ‫خانواده‬ ‫شواهدی‪ ،‬نشانههایی نه از فروپاشی‬
‫فرزندان کمتر و احتماال نقشهایی‬‫ِ‬ ‫نو‪-‬محافظهکار» که اغلب اینگونه توصیف میشود‪ :‬کوچکتر از خانوادهی دورهی ویکتوریا‪ ،‬با‬
‫همسری خطی» تمایل دارند تا به این ایدهی‬ ‫ِ‬ ‫انجام وظایف خانگی مسئولیتهای مساویای دارند و بیشتر به الگوی «تک‬ ‫ِ‬ ‫که در‬
‫تمام عمر میدانست‪ .‬اما هنوز هم رسما «خانواده» به شمار میآمد‪ .‬بیشتر‬ ‫قدیمی که – دستکم در ایدئولوژی – ازدواج را برای ِ‬
‫تشکیل خانواده را‬
‫ِ‬ ‫شوق‬
‫اکثر زندگیشان را در یک خانواده سپری میکنند و اکثرا ِ‬ ‫مردم هنوز هم در خانواده به دنیا میآیند و ِ‬
‫مناسبات خویشاوندی بسیار قوی است (مانند اروپای جنوبی)‪ ،‬گرهها و مناسبات خانوادگی‬ ‫ِ‬ ‫دارند‪ .‬و در بخشهایی از جهان که‬
‫نیز همچنان اساسی و بنیادین به شمار میرود‪.‬‬
 ‫‪74‬‬

‫زیست اجتماعی چه میگذرد‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫تغییرات اساسی و موثری هم روی داده است‪ .‬اگر میخواهیم بدانیم واقعا در سطح مردمی و‬ ‫ِ‬ ‫اما‬
‫ِ‬
‫ظاهری خانوادهی سنتی میروند‪.‬‬ ‫استحکام‬ ‫رشد شکلهای خانگی را بازشناسیم که فراتر از‬ ‫تنوع رو‪-‬به‪ِ -‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ضروری خواهد بود که ِ‬
‫درون این محدودهی گستردهی اصطالح «خانواده» نیز تفاوتهای دورنی بسیاری وجود دارد؛ تفاوتهای ملی و منطقهای و‬ ‫ِ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫طبقاتی و مذهبی و نژادی و قومی و باورها و کنشهای سیاسی‪ .‬همراه با این شکلهای متفاوت‪ ،‬الگوهای غیرسنتی گوناگونی‬
‫ِ‬
‫فرزندناآوری داوطلبانه‪ ،‬خانوادههایی که‬ ‫ِ‬ ‫هم وجود دارد‪ :‬مجردهایی که هرگز ازدواج نکردهاند‪ ،‬همزیستیهای غیرازدواجی‪،‬‬
‫اختالط فرزندهای هر دو والد از ازدواجهای قبلی‪ ،‬تکوالدی (خانوادههای‬ ‫ِ‬ ‫فرزندانی از ازدواجهای قبلی دارند و همچنین‬
‫آمیزش دگرجنسگرایانه‬ ‫ِ‬ ‫مرسوم‬ ‫ِ‬ ‫تکوالدی که از طالق یا مرگ ایجاد شدهاند و همچنین تکوالدیهای داوطلبانه که خواه از راه‬
‫حاصل آمده باشند خواه از لقاح مصنوعی و خواه از اجارهی رحم)‪« ،‬ازدواجهای گشوده»‪ ،‬خانوارهای چند‪-‬سرپرستی‪ ،‬والدین‬
‫ِ‬
‫همجنسگرا و خانوادههای غیردگرجنسگرای اختیاری‪ ،‬و روابط ناتکهمسری یا چند‪-‬والدی (چندهمسری) و احتماال بسیاری‬
‫شکلهای دیگر‪.‬‬
‫شکل ثابت) که به خانوادهها (که نشاندهندهی تنوع و چندگانگی است) اشاره‬ ‫امروزه بهجاست که نه به خانواده (بهعنوان یک ِ‬
‫غیاب قوانین توافقشدهی سنت‪ ،‬مردم چارهای ندارند مگر اینکه شیوهی زندگیای را برگزینند که برایشان مناسبتر‬ ‫کنیم‪ .‬در ِ‬
‫ِ‬
‫هنگام‬
‫ِ‬ ‫روزافزون مردمی که تن به «آزمایشهای زندگی» میدهند و در آن آزمایشها نیازهای چندگانه و هم‬ ‫ِ‬ ‫شمار‬
‫ِ‬ ‫است‪.‬‬
‫راد خاص را برآورده میسازند‪ ،‬منجر به ایجاد الگوهای تازهی زیستن شده است‪.‬‬ ‫تعهد دوطرفه با اف ِ‬ ‫خودگردانی فردی و ِ‬ ‫ِ‬
‫مفهوم «رابطهمندی»‬ ‫ِ‬ ‫از‬ ‫خانواده‬ ‫جای‬ ‫به‬ ‫حاال‬ ‫اند‪،‬‬ ‫شده‬ ‫گاه‬ ‫آ‬ ‫اساسی‬ ‫و‬ ‫مهم‬ ‫تغییرات‬
‫ِ‬ ‫این‬ ‫کالن‬
‫ِ‬ ‫اهمیت‬
‫ِ‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫که‬ ‫شناسانی‬ ‫جامعه‬
‫نهادی تنگ‬ ‫ِ‬ ‫شکل‬
‫سطوح مختلف را دیگر نمیتوان به یک ِ‬ ‫روابط دوطرفه و مراقبتی در‬ ‫ِ‬ ‫استفاده میکنند؛ تا تایید کنند که نیاز به‬
‫ِ‬ ‫ْ‬
‫و باریک محدود ساخت‪.‬‬
‫سیاست اجتماعی وارد نکردهایم‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫واقعیت مسلم و روشنی است اما ما هنوز هم آن را نه در ایدئولوژی و نه در‬ ‫ِ‬ ‫با اینکه تنوع‪،‬‬
‫روابط‬
‫ِ‬ ‫ان خانواده هنوز هم واژگانی را فراهم میکند که بر‬ ‫فرهنگ ما مشحون از ارزشهای خانوادگی است‪ ،‬تا آن اندازه که زب ِ‬ ‫ِ‬
‫سیاست‬
‫ِ‬ ‫به‬ ‫‪۲۳۷۴‬‬ ‫ی‬ ‫دهه‬ ‫هویتی‬ ‫سیاست‬
‫ِ‬ ‫از‬ ‫همجنسگرایان‬ ‫وقتی‬ ‫بدانیم‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫مهم‬ ‫حتما‬ ‫‪.‬‬‫هستند‬ ‫فرما‬ ‫حکم‬ ‫و‬ ‫مسلط‬ ‫ما‬ ‫دیرپای‬
‫ِ‬
‫زبان «خانوادههای انتخاب» [به جای خانوادهی سنتی و اجباری] نیز پدیدار‬ ‫شراکت دههی ‪ ۲۳۳۴‬گذار کردند‪ِ ،‬‬ ‫ِ‬ ‫حقوق روابط و‬ ‫ِ‬
‫مسائل مربوط‬ ‫ِ‬ ‫و‬ ‫»‬ ‫سنتی‬ ‫ی‬ ‫خانواده‬ ‫«‬ ‫افول‬
‫ِ‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫هستند‬ ‫بسیاری‬ ‫سو‬ ‫یک‬ ‫از‬ ‫‪.‬‬ ‫بوده‬ ‫ناسازوار‬ ‫و‬ ‫عجیب‬ ‫خیلی‬ ‫امر‬ ‫این‬ ‫ی‬ ‫نتیجه‬ ‫‪.‬‬ ‫گشت‬
‫ایدئولوژی خانواده هنوز هم آنقدر بر‬ ‫ِ‬ ‫روابط مرسوم زندگی نمیکنند اما‬ ‫ِ‬ ‫به آن مینالند‪ .‬از سوی دیگر نیز بسیار هستند که در‬
‫خود خانواده نمیدانند و روابطشان را‬ ‫جایگزین مشروع و واقعیای برای ِ‬ ‫ایشان غالب و حاکم است که گویی روابطشان را‬
‫ِ‬
‫پیوند سنتی بین ازدواج و خانواده و سکسوآلیته تا اندازهای‬ ‫ِ‬ ‫نیاز انسان به برقراری رابطه نمیدانند‪.‬‬ ‫ابراز ِ‬
‫شیوهی دیگری برای ِ‬
‫رغم چندگانگی شکلهای خانواده‪ ،‬هنوز حتی یک جایگزین مشهود نیز نداریم‪ .‬از نظر‬ ‫وجود آن و به ِ‬ ‫ِ‬ ‫گسسته شده است؛ اما با‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫خطر مهلک است؛ و برای دیگران نیز چالشی عظیم‪ :‬چالشی برای گذارکردن از اینکه تنوع را واقعیتی‬ ‫خیلیها‪ ،‬این امر یک ِ‬
‫ِ‬
‫موجود و زنده بدانیم به اینکه آن را ارزشی مطلوب و گرانبها ببینیم‪.‬‬
‫دار میلیونها آدم‪.‬‬ ‫عادات ریشه ِ‬ ‫ِ‬ ‫کلیدی این «گذار بزرگ» تبدیل شده است به‬ ‫ِ‬ ‫در دههی نخست سدهی بیست و یکم‪ ،‬مولفههای‬
‫تاثیر عمیقی بر کنترل زاد و ولد (که هنجاری در کشورهای غربی و‬ ‫جدایی فزایندهای بین سکس و بازتولید به وجود آمد که ِ‬ ‫ِ‬
‫فعالیت جنسی و ازدواج در حال فروریزی بود‪ .‬پیوند بین ازدواج و‬ ‫ِ‬ ‫پیوند سنتی بین‬ ‫ِ‬ ‫چالشی در نیمکرهی جنوبی است) گذاشت‪.‬‬
‫اقدامات بسیاری جهت‬ ‫ِ‬ ‫والدگری نیز در زندگی بسیاری از مردم داشت از بین میرفت‪ .‬دوتایی دگرجنسگرا‪/‬همجنسگرا نیز بهرغم‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫جنسیت سنتی‪ ،‬حمله شد‪ .‬جدایی ازدواج و دگرجنسگرایی در مباحث و‬ ‫ِ‬ ‫های‬ ‫ستون‬ ‫به‬ ‫‪.‬‬‫بود‬ ‫فرسودگی‬ ‫حال‬ ‫تثبیت آن‪ ،‬در‬
‫ِ‬ ‫تاکید و‬
‫برنامههای سیاسی باال گرفته بود‪ ،‬و [این جدایی] در برخی حوزههای قضایی نیز واقعیت پیدا کرد‪ .‬و ورای همهی اینها‪ ،‬وقتی‬
‫میلیونها نفر در سطح جهان زندگی خود را با فرصتها و امکانهای تغییریافتهی سکسوآلیته و زندگی شخصی و محرمانه‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫عاملیت روزمره هم هویدا شد‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫جدید‬
‫ِ‬ ‫تطبیق دادند‪ ،‬شکلهای‬

‫زیستن با نگرانی؛ اچآیوی ‪ /‬ایدز‬

 ‫‪75‬‬

‫مخاطرات و پدیدههای ناگوار در پهنه جنسی‬

‫ِ‬ ‫شر‬
‫بخش پیش اشاره شد‪ ،‬گرچه مهم هستند اما هنوز ما را از ِ‬
‫تغییراتی که در ِ‬
‫افول اخالقی» نادرخورد باشند‪ .‬اما همین لطایف و دوپهلویگی‬ ‫نرهانیدهاند‪ .‬به نظر میرسد که هر دو ادعای «رهایی جنسی» یا « ِ‬
‫ِ‬
‫دید برخی) سردرگمیها سهیم بوده است‪ .‬در چنین فضایی‪ ،‬جریانهای عمیق‬ ‫ایجاد فضای بیاطمینانی و (از ِ‬
‫ِ‬ ‫تغییر‪ ،‬در‬
‫ِ‬
‫اضطراب‬
‫ِ‬ ‫قالب وحشتزدگیهای اخالقی نمود مییابد‪ .‬وحشتزدگیهای اخالقی ناشی از‬ ‫احساسات به سطح میآید و در ِ‬
‫اجتماعی هستند که معموال بر روی یک موقعیت یا شخص یا گروهی از اشخاص (که تهدیدی برای ارزشها و پیشفرضهای‬
‫مقبول اجتماعی به شمار میروند) متمرکز میشوند‪ .‬این وحشتزدگیهای اخالقی عموما موقعیتهای سردرگمبودن و‬ ‫ِ‬
‫بندی‬
‫ِ‬ ‫طبقه‬ ‫یا‬ ‫تعریف‬ ‫را‬ ‫نامشروع‬ ‫و‬ ‫مشروع‬ ‫رفتار‬ ‫بین‬ ‫مرزهای‬ ‫باید‬ ‫شود‬ ‫می‬ ‫احساس‬ ‫آن‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫ای‬ ‫دوره‬ ‫است؛‬ ‫بودن‬ ‫مبهم‬
‫دوبارهای کرد‪.‬‬
‫اقدامات‬
‫ِ‬ ‫کالسیک اخالقی در گذشته پیامدهای جدیای به بار میآوردند‪ ،‬به شکل پیگرد و سرکوب فیزیکی و‬ ‫ِ‬ ‫وحشتزدگیهای‬
‫قانونی‪ .‬از جنگ جهانی دوم‪ ،‬ظاهرا از این دست اقدامات بسیار انجام شده و تمرکز بسیاری از آن اقدامات دربارهی مسائل‬
‫ِ‬
‫اخالقی و جنسی بوده و هست‪ :‬دربارهی بیماریهای مقاربتی‪ ،‬تنفروشی‪ ،‬تجارت انسان‪ ،‬همجنسگرایی‪ ،‬آزار جنسی کودکان و‬
‫کودکدوستی‪ ،‬سکس نوجوانان‪ ،‬پورنوگرافی‪ ،‬و از این دست موارد‪ .‬جنبهی مهم بسیاری از این اقدامات همانا ارتباط بین سکس‬
‫سر‬
‫و بیماری بوده؛ بیماری تبدیل به استعارهای از کثافت و بینظمی و فساد گشته‪ .‬شگفتآور نیست که وحشتزدگیهایی بر ِ‬
‫گردن َر ِحم و‪ ،‬غمبارتر از همه‪ ،‬اچآیوی و ایدز صورت گرفته‬ ‫ِ‬ ‫سرطان‬
‫ِ‬ ‫خال اندامهای تناسلی و‬ ‫اجتماعی تب ِ‬ ‫جنبههای اخالقی و‬
‫ِ‬
‫است‪.‬‬
‫مردان همجنسگرا در‬ ‫ِ‬ ‫جمعیت‬
‫ِ‬ ‫گیری بیسابقه در بین‬ ‫اوایل دههی ‪ ،۲۳۲۴‬زمانی که نخستین نشانههای یک همه ِ‬ ‫بهویژه در ِ‬
‫عالیم وحشتزدگی کالسیک برخوردار بودند‪ .‬موردی که به‬ ‫ِ‬ ‫تمام‬
‫ایاالت متحده پدیدار شد‪ ،‬واکنشهایی که به ایدز میشد از ِ‬
‫ِ‬
‫جایگاه کنونی‬ ‫ِ‬ ‫بحث ما بیشتر مربوط میشود این است که ایدز توانست افشا کند که چه اضطرابهای عمیقی دربارهی‬
‫ِ‬
‫فرهنگ جنسی ما را روشن ساخت‪ ،‬و‬ ‫ِ‬ ‫تاریک‬
‫ِ‬ ‫بحران ایدز‪ ،‬بسیاری از گوشه و کنارهای‬ ‫ِ‬ ‫سکسوآلیته در جامعهی ما وجود داشته‪.‬‬
‫برخی نگرانیهای اجتماعی را در این قربانی نمادین و شناساییپذیر میشد مشاهده کرد‪ .‬وقتی شعلههای این همهگیری در طول‬
‫ِ‬
‫دهههای بعدی به دیگر نقاط جهان رسید و میلیونها انسان را جوانمرگ ساخت و حتی در بخشهایی از جهان موجب‬
‫خطرناک سکسوآلیته و مرگ و بیماری‪ ،‬امر اروتیک را چنان پای میز محاکمه کشاند‬ ‫ِ‬ ‫ارتباط‬
‫ِ‬ ‫شدن زندگی اقتصادی گشت‪،‬‬ ‫وخیم ِ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫که بیسابقه بود‪.‬‬
‫مقصر اصلی‬‫ِ‬ ‫بحران اچآیوی‪/‬ایدز در ابتدای همهگیریاش (برخالف دیگر بیماریها) آن بود که‬ ‫ِ‬ ‫یکی از برجستهترین جنبههای‬
‫ِ‬
‫عالئم بیماری را افرادی دانستند که خواه به خاطر نگرشهای اجتماعیشان یا کنشهای جنسیشان‪ ،‬به آن بیماری مبتال‬ ‫ِ‬ ‫ایجاد‬
‫ِ‬
‫شده بودند و مجبور بودند با آن زندگی کنند و بمیرند‪ .‬و چون در آن زمان در کشورهای غربی اکثر مردمی که از اچآیوی‪/‬ایدز‬
‫احساسات رایج دربارهی سکسوآلیتههای‬ ‫ِ‬ ‫مردان همجنسگرا بودند‪ ،‬بهخوبی نشان میدهد که نگرشها و‬ ‫ِ‬ ‫رنج میبردند‬
‫راستکیشی چه بوده‪ .‬از همان ابتدای شناسایی این بیماری در امریکا در سالهای ‪ ۲۳۲۲‬و ‪ ،۲۳۲۱‬ایدز را به گونهای میدیدند‬
‫ِ‬
‫توصیف آن استفاده‬ ‫ِ‬ ‫برای‬ ‫»‬ ‫همجنسگرا‬ ‫طاعون‬
‫ِ‬ ‫«‬ ‫اصطالح‬ ‫از‬ ‫نیز‬ ‫زرد‬ ‫های‬ ‫رسانه‬ ‫و‬ ‫مصیبت ویژهی همجنسگرایی است‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫که گویی‬
‫ِ‬
‫میکردند‪.‬‬
‫معتادان تزریقی‬ ‫ِ‬ ‫مستعد این بیماری هستند‪ :‬هاییتیها (در ایاالت متحده) و‬ ‫ِ‬ ‫در واقع‪ ،‬از همان آغاز پیدا بود که گروههای دیگر نیز‬
‫خون انسانهای دیگر)‪ .‬بهزودی نیز آشکار شد که در بخشهای وسیعی از افریقای‬ ‫و هموفیلیها (بهخاطر وابستگیشان به ِ‬
‫جمعیت دگرجنسگرا به‬ ‫ِ‬ ‫گیری بومی در آنجا روی داده) عمدتا‬ ‫خاستگاه اصلی این بیماری باشد و همه ِ‬ ‫ِ‬ ‫مرکزی (که گمان میرود‬
‫فعالیت راستکیشی‬ ‫ِ‬ ‫مسلم بین‬
‫ِ‬ ‫پیوند‬
‫ِ‬ ‫قابل انتقال بوده‪ .‬اما‬ ‫آمیزش دگرجنسگرایانه نیز ِ‬ ‫ِ‬ ‫این بیماری مبتال بوده و بنابراین از طریق‬
‫ِ‬
‫سراسر جهان‬
‫ِ‬ ‫غرب صنعتیشده شده و واکنشهای متنوعی در‬ ‫اصلی آن وحشتزدگی در ِ‬ ‫علت‬
‫جنسی و این بیماری بوده که ِ‬
‫ِ‬
‫شده برانگیخته‪.‬‬
‫عوامل اصلی این وحشتزدگیها کلیشهسازی میشود و آنها را غولهای‬ ‫ِ‬ ‫معمول اخالقی‪ ،‬دربارهی‬ ‫ِ‬ ‫طول وحشتزدگیهای‬ ‫در ِ‬
‫ِ‬
‫تشدید وضعیتهای وحشتزده و‬ ‫ِ‬ ‫حس تهدیدشدن‪،‬‬ ‫افزایش ترسها و ِ‬ ‫ِ‬ ‫عجیب و غریبی میبینند‪ ،‬که همین نیز منجر میشود به‪:‬‬
‫جان‬
‫بیماری مخوفی وجود داشت که ِ‬ ‫ِ‬ ‫مورد ایدز اما‬
‫مواضع مطلقگرا‪ ،‬و جستوجو برای چارههای نمادین و معموال خیالی‪ .‬در ِ‬ ‫ِ‬
 ‫‪76‬‬

‫شیوع آن نیز نمیتوان جلوگیری کرد‪ .‬در‬ ‫انسانهای بسیاری را گرفت و هیچ درمانی هم برایاش نبود‪ ،‬و ابتدا تصور میشد که از‬
‫ِ‬
‫مردان بزرگسال در شهر نیویورک به شمار میرفت و همهجا شیوع یافته بود‪ .‬اضطرابی که ایدز‬ ‫ِ‬ ‫مرگ‬
‫عامل ِ‬ ‫‪ ،۲۳۲۵‬ایدز بزرگترین ِ‬
‫مردان همجنسگرا‬ ‫ِ‬ ‫سپر بال خود را نشان داد‪ ،‬و‬ ‫قالب جستجو برای ِ‬ ‫برانگیخته بود‪ ،‬اضطرابی بهحق بود‪ .‬هرچند‪ ،‬این اضطراب در ِ‬
‫عادات اجتماعی‬ ‫ِ‬ ‫آمیزش مقعدی) و‬ ‫ِ‬ ‫مشخصا در قبال این هجوم آسیبپذیر بودند‪ .‬کنشهای جنسی مشخصی (برای مثال‪،‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫شیوع این‬ ‫در‬ ‫بودند‪،‬‬ ‫همبسته‬ ‫همجنسگرا‬ ‫مردان‬
‫ِ‬ ‫با‬ ‫)‬ ‫اه‬‫اشتب‬ ‫به‬ ‫اغلب‬ ‫شریک جنسی) که عموما (گرچه‬ ‫ِ‬ ‫مشخصی (داشتن چندین‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫گردن افرادی انداخت که ایدز گرفته بودند‪ .‬و در‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫شیوع‬ ‫این‬ ‫تقصیر‬ ‫شد‬ ‫می‬ ‫آسانی‬ ‫به‬ ‫و‬ ‫داشتند‪،‬‬ ‫را‬ ‫اصلی‬ ‫نقش‬ ‫ْ‬
‫ِ‬ ‫بیماری ِ‬
‫موجب «این طاعون» شده بودند (که هیچ مدرکی در این زمینه‬ ‫ِ‬ ‫همینجا بود که لغزشی روی داد‪ :‬از این ایده که همجنسگراها‬
‫خود همجنسگرایی یک طاعون است‪ .‬نمودهای آن چیزی که سوزان سانتاگ «کنشهای‬ ‫وجود نداشت) به این ایده رسیدند که ِ‬
‫َ‬
‫گندزدایی» علیه گروه آسیبپذیر مینامد‪ ،‬سر بیرون آورد‪ :‬رستورانها دیگر حاضر نبودند به مشتریهای همجنسگرا‬
‫دندان همجنسگراها را معاینه کنند‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫نویسندگان همجنسگرا اخراج شدند‪ ،‬دندانپزشکها دیگر نخواستند که‬ ‫ِ‬ ‫خدمترسانی کنند‪،‬‬
‫قربانیان مشکوک به ایدز را جمعآوری کنند از ماسک استفاده میکردند‪ ،‬زندانبانها از‬ ‫ِ‬ ‫زباله َبرها وقتی میخواستند زبالههای‬
‫بازیگران همجنسگرا پرهیز میکردند‪ ،‬برخی از‬ ‫ِ‬ ‫عوامل پشتصحنهی تئاترها از همکاری با‬ ‫ِ‬ ‫انتقال زندانیها خودداری میکردند‪،‬‬ ‫ِ‬
‫خاکسپاری آنها خودداری‬ ‫ِ‬ ‫از‬ ‫نیز‬ ‫ها‬ ‫قبرستان‬ ‫مسئوالن‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫زدند‪،‬‬ ‫می‬ ‫باز‬ ‫سر‬ ‫ایدز‬ ‫به‬ ‫مبتال‬ ‫بیماران‬
‫ِ‬ ‫بدن‬
‫ِ‬ ‫ی‬ ‫معاینه‬ ‫از‬ ‫ها‬‫شناس‬ ‫آسیب‬
‫میکردند‪.‬‬
‫خودی خود واگیرنده نیست‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫شواهد علمی در میانهی دههی ‪ ۲۳۲۴‬روشن و واضح بود‪ :‬ایدز از طریق ویروس منتقل میشود و به‬ ‫ِ‬
‫مخصوص همجنسگرایان نبود‪ ،‬و اکثر افرادی که در‬ ‫ِ‬ ‫تماس جنسی یا تزریق خون انتقال یابد‪ .‬ایدز بیماری‬ ‫ِ‬ ‫فقط میشد از طریق‬
‫ِ‬
‫سبک زندگی و‬ ‫ِ‬ ‫سراسر جهان به این بیماری مبتال شده بودند در واقع دگرجنسگرا بودند‪ .‬افزون بر آن‪ ،‬با اندکی تغییرات در‬
‫دخول مقعدی بدون محافظ) میشد مانع از شیوعاش شد‪ .‬همهی اینها نشان‬ ‫ِ‬ ‫بهویژه با پرهیز از برخی کنشهای جنسی (مثل‬
‫آموزش عمومی بود تا هم از ترسها بکاهد و نیز آ گاهی از فعالیتهای امن ِتر جنسی را ترویج کند‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫میدهد که نیازی ضروری به‬
‫سرانجام‪ ،‬در بخشهای ثروتمند و پیشرفتهی جهان‪ ،‬چنین کاری صورت گرفت‪ .‬اما همهی این تالشها پس از آن صورت گرفت‬
‫گیری ایدز بهناچار در سطح جهان پخش شد‪،‬‬ ‫ْ‬
‫ِ‬ ‫که ترس و جهالت هجمهای از واکنشهای تنبیهی را تولید کردند‪ .‬و همینکه همه ِ‬
‫ثروتمند‬
‫ِ‬ ‫سردی خودسرانه و واکنشهای متناقض را در پی آورد؛ البته با تفاوتی عظیم‪ :‬درحالیکه بخشهای‬ ‫ِ‬ ‫ترس و سرزنش و‬
‫ُ‬
‫تاثیر بیماریها موثر بودند‬ ‫ندکردن ِ‬
‫ِ‬ ‫اقسام داروهایی که در ک‬ ‫ِ‬ ‫جهان‪ ،‬کنشهای امن ِتر جنسی ریشهی اچآیوی را خشکاند و انواع و‬
‫اکثریت بخشهای جهان این همهگیری با فقر و شبکهای از بیماریهای دیگر گرهای کور خورده بود‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫به بیماران عرضه شد‪ ،‬در‬
‫غالب بیاطمینانی برداشت‪،‬‬ ‫گیری اچآیوی‪/‬ایدز در غرب‪ ،‬پرده از اضطرابهای ریشهدار و فضای ِ‬ ‫همانطور که واکنشها به همه ِ‬
‫تغییر بیسابقهی جنسی را‬ ‫ِ‬ ‫مخاطرات‬
‫ِ‬ ‫در دیگر بخشهای جهان نیز این همهگیری توانست نابرابریهای ساختاری و استثمار و‬
‫پرشتاب صنعتیشدن پدید آمد‪ ،‬مهاجرت از روستاها به شهر‪ ،‬مهاجرت‬ ‫ِ‬ ‫روند‬
‫شدید جمعیت که در واکنش به ِ‬ ‫ِ‬ ‫کاهش‬ ‫ِ‬ ‫برمال کند‪.‬‬
‫واگیردار جنسی و تزریق‪-‬خونی را بیشتر کند‪ .‬نادانی‬ ‫ِ‬ ‫شیوع بیماریهای‬ ‫بین کشورها‪ ،‬مهاجرت در نتیجهی جنگ‪ ،‬توانست‬
‫ِ‬
‫باور شایع و نادرست در افریقای جنوبی که سکس با باکرهها عفونتهای جنسی را درمان میکند) یا تبعیض‬ ‫(برای نمونه‪ ،‬این ِ‬
‫شتاب بیشتری داد‪ .‬مسافرتهای بینکشوری نیز این‬ ‫ِ‬ ‫شیوع آن‬ ‫(علیه کاندومها به این دلیل که [مرد را] از مردی میاندازند) به‬
‫ِ‬
‫همهگیری را از قارهای به قارهی دیگر انتقال داد‪.‬‬
‫در سال ‪ ۱۴۴۲‬برآورد شد که ‪ ۹۹‬میلیون نفر در جهان با اچآیوی و ایدز زندگی میکنند‪ ،‬که نیمی از آنها زن بودند‪ .‬نزدیک به‬
‫اکثریت این ابتالهای جدید و مرگها در‬ ‫ِ‬ ‫علت ایدز مرده بودند‪.‬‬ ‫‪ ۹‬میلیون نیز بهتازگی مبتال شده بودند‪ ،‬و ‪ ۱‬میلیون نفر نیز به ِ‬
‫شیوع اچآیوی در افریقای جنوبی را‬ ‫افریقای سیاه‪ 13‬بود‪ .‬سازمان ‪( UNAIDS‬برنامهی سازمان ملل دربارهی ایدز و اچآیوی)‬
‫ِ‬
‫«افسارگسیخته» توصیف کرد‪ .‬همهگیریهای جدیدی از امریکای جنوبی و اروپای شرقی گرفته تا آسیای جنوبشرقی و چنی و‬
‫کودکان یتیم گشت‪.‬‬
‫ِ‬ ‫شمار باالی‬
‫ِ‬ ‫افت جمعیتی‪ ،‬و‬
‫موجب فروپاشیهای اقتصادی و اجتماعی‪ِ ،‬‬
‫ِ‬ ‫هند‪ ،‬تهدیدکننده شده بود؛‬
‫اجتماعات‬
‫ِ‬ ‫در مواجهه با چنین وحشتزدگیای سخت میتوان بارقههای امید یافت‪ .‬اما ناممکن نیست‪ .‬بسیجیدنی بیسابقه در‬
‫همجنسگرایان شهرهای غرب (که به سراسر جهان کشیده شد) به وجود آمد تا این اجتماعات بتوانند واکنشهایی به اچآیوی و‬
‫ِ‬
‫‪13‬‬
‫ال افریقا متمایز میشوند‪ .‬م‬
‫مناطق جنوبی صحرای بزرگ افریقا یا همان «ساحل صحرا» است که عمدهی ساکنیناش سیاهپوست هستند و از شم ِ‬
 ‫‪77‬‬

‫سکس ایمن بود تا حمایت و برگزاری کمپینها‪ .‬کسانی که به این بیماری مبتال‬ ‫ِ‬ ‫ایدز ارائه دهند؛ این واکنشها از خودآموزی در‬
‫نقش پیشگامی بر دوش گرفتند‪ .‬بسیاری از مردم‪ ،‬در مواجهه با بیماری و مرگ‪ ،‬خیلی خوب‬ ‫بودند‪ ،‬در مبارزه با این همهگیری ِ‬
‫توانستند معنای زندگی را پیدا کنند‪ .‬بسیج بینالمللی علیه اچآیوی و ایدز (خواه سازمانهای رسمیای مانند ‪ UNAIDS‬بوده‬
‫ِ‬
‫سالمت جنسی ایجاد شود؛ گرچه این‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫جنسی‬ ‫خطر‬
‫ِ‬ ‫ی‬ ‫درباره‬ ‫المللی‬ ‫بین‬ ‫گفتمانی‬ ‫تکثیر انجیاوها) کمک کرد تا‬
‫ِ‬ ‫باشد خواه‬
‫تخصص پزشکی و داروها در ابتدا توانستند رنج بیماران را کمی‬‫ِ‬ ‫غفلت دولتی بود‪.‬‬
‫ِ‬ ‫وضعیت نادانی و‬
‫ِ‬ ‫گفتمانها بهکرات علیه‬
‫ِ‬
‫تسکین دهند‪ .‬و کنشها و هویتهای جنسیای که از روی شرم خود را پنهان کرده بودند اندکاندک صدا پیدا کردند و خود را‬
‫ْ‬
‫نامانوسی‬ ‫رفتار جنسی است‪ ،‬بهطرز غریب و‬ ‫برابر تاریخ و بنابراین تغییر گشودند‪ .‬اچآیوی‪ /‬ایدز‪ ،‬که بحرانی بیسابقه در‬
‫ِ‬ ‫در ِ‬
‫روابط ما با امر سکسوآل را آشکار کرد‪ .‬شاید شگفتآور‬
‫ِ‬ ‫خطرات و تناقضات و سردرگمیها و ابهامها و خشونتها و ظرفیتهای‬
‫واکنش اولیه همانا ترس و وحشتزدگی بود‪ .‬اما باید گفت که مبارزه با اچآیوی‪/‬ایدز نیازمند اقداماتی به غیر از‬ ‫ِ‬ ‫نیست که بدانیم‬
‫اهمیت سکسوآلیته در فرهنگهای معاصر و توانایی برای‬ ‫ِ‬ ‫این ترس و وحشتزدگی است؛ و باالتر از همه‪ ،‬نیازمند فهم‬
‫روبهروشدنی گشوده و صادقانه با چالشهای آن است‪.‬‬

‫تنظیم سکسوآلیته‬

‫بحران ایجادشده در معناهای جنسی‪ ،‬این مسئله را برجسته کردهاند که سکسوآلیته‬

‫ِ‬ ‫نبود قطعیت و‬
‫فضای عمومیتیافتهی ِ‬
‫ساختار‬
‫ِ‬ ‫چهطور تنظیم و کنترل میشود‪ .‬باور ما نسبت به سکسوآلیته یا باوری که باید نسبت به سکسوآلیته داشته باشیم‪،‬‬
‫واکنشها و پاسخهای ما به مسئلهی سکسوآلیته را ایجاد میکند‪ .‬بنابراین دشوار میتوان معناهای خاصی را که به امر سکسوآل‬
‫ُ‬
‫میدهیم از فرمهای کنترلی جدا کرد که مدافعشان هستیم‪ .‬اگر سکس را خطرناک و دردسرساز و ضداجتماعی بدانیم‪ ،‬آنگاه‬
‫تنظیم سخت و استبدادی بر سکس را الزم میدانند‪ .‬این موضع را باید‬ ‫ِ‬ ‫مواضع اخالقی و سیاسیای اتخاذ کنیم که‬ ‫ِ‬ ‫احتمال دارد‬
‫موضع مطلقگرایانه بنامم‪ .‬از سوی دیگر اما اگر باور داشته باشیم که قدرتهای میل اساسا خوشخیم هستند و بهبوددهندهی‬ ‫ِ‬
‫زندگی و آزادیبخش‪ ،‬آنگاه مایل خواهیم بود تا ارزشهای سهلگیرانه و حتی رادیکالی را اتخاذ خواهیم کرد که از موضعی‬
‫موضع سومی گرفته میشود‪ :‬این موضع ممکن است‬ ‫ِ‬ ‫موضع تندروانه‪ ،‬یک‬ ‫ِ‬ ‫آزادیخواهانه پشتیبانی میکنند‪ .‬گاهی بین این دو‬
‫نظر قاطعی نداشته باشد‪ :‬اما میداند که هر دوی این موضعهای اخالقی استبدادی و‬ ‫دربارهی اینکه سکس آیا خوب است یا بد‪ِ ،‬‬
‫ِ‬
‫استراتژی‬
‫ِ‬ ‫لیبرال پلورالیستی مینامم‪ .‬این سه رویکرد – یا‬ ‫ِ‬ ‫موضع لیبرال یا‬ ‫ِ‬ ‫موضع سوم را‬
‫ِ‬ ‫افراطی چه بدیها و زیانهایی دارد‪ .‬این‬
‫تنظیم – دیرزمانی است که در فرهنگهای مختلف حضور داشتهاند‪ .‬آنها هنوز هم چارچوبی – خواه آ گاهانه خواه‬
‫مباحث کنونی دربارهی سکس و سیاست به دست میدهند‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫نیمهخودآ گاهانه – برای‬
‫دردسرساز سکس‬
‫ِ‬ ‫باور اساسی که قدرتهای‬ ‫وارث سنتی مطلقگرا هستیم‪ .‬این سنت مبتنی بوده است بر این ِ‬ ‫از نظر تاریخی‪ ،‬ما ِ‬
‫را فقط میتوان با اخالقیاتی تحت کنترل درآورد که بهروشنی و بهطور جامع تعریف و مشخص و در مجموعهای از نهادهای‬
‫اجتماعی نیز جاسازی شده باشند‪ :‬نهادهایی مانند ازدواج و دگرجنسگرایی و زندگی خانوادگی و (دستکم در سنتهای‬
‫ِ‬
‫شرق اسالمی دارند‪ ،‬و‬ ‫ِ‬ ‫و‬ ‫مسیحی‬ ‫غرب‬
‫ِ‬ ‫های‬ ‫فرهنگ‬ ‫اخالقیات مطلقگرا ریشههای عمیقی در‬ ‫ِ‬ ‫یهودی‪-‬مسیحی) تکهمسری‪ .‬این‬
‫نزد هر خداناباور و مسیحی (و‬ ‫شایع فرهنگی و سیاسیای هستند که ِ‬ ‫اصول آنها مذهبی و دینی است اما امروزه پدیدههای ِ‬ ‫ِ‬ ‫گرچه‬
‫نیرومند اخالقی بیاندازد و آن ارزشها را پرستش کند‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫مومنان دیگر ادیان) و هر کسی که حاضر است خود را به پای ارزشهای‬ ‫ِ‬
‫قالب قوانین‬ ‫ِ‬ ‫در‬ ‫ویژه‬ ‫به‬ ‫و‬ ‫داده‬ ‫قرار‬ ‫تاثیر‬ ‫تحت‬ ‫سخت‬ ‫را‬ ‫ما‬ ‫عمومی‬ ‫نگ‬
‫ِ‬ ‫فره‬ ‫اخالقی‪،‬‬ ‫گرایی‬ ‫مطلق‬ ‫‪.‬‬‫هستند‬ ‫پذیرفته‬ ‫آسانی‬ ‫به‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫تغییرات عمدهای که در کشورهایی مانند انگلستان در‬ ‫ِ‬ ‫تنظیمیای درآمده که بسیاری از آنها هنوز هم زنده و پویا هستند‪.‬‬
‫آغاز سدهی بیستم بر قوانین رفته (مانند بیاخالقی و تنفروشی و سن رضایت و همجنسگرایی و‬ ‫آخر سدهی نوزدهم و ِ‬ ‫دهههای ِ‬
‫ِ‬
‫ِزنا)‪ ،‬از سوی جنبشهای اجتماعی اخالقی مطلقگرا تحمیل شده و در بسیاری از با انگیزهای دینی – و بهکرات هماهنگ با‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫فمینیسم اخالقی – تقویت گشته و پیش برده شد‪ .‬این قوانین گرچه از سوی فشارهای تصادفی و تعدیلهای عملگرایانه‪ ،‬اندکی‬ ‫ِ‬
‫دوشادوش یکدیگر وجود دارند)‪ ،‬اما همچنان تا‬ ‫ِ‬ ‫تاکتیکی‬ ‫پذیرفتاری‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫اخالقگرایانه‬ ‫سانسور‬
‫ِ‬ ‫فروشی‪،‬‬ ‫تن‬ ‫مورد‬ ‫در‬ ‫مثال‬ ‫(‬ ‫شدند‬ ‫نرم‬
‫دههی ‪ ۲۳۱۴‬جرمهای جنسی را تعریف میکردند و گاهی هم از این فراتر میرفتند‪ .‬الگوی مشابهی را میتوان در ایاالت متحده‬
‫و دیگر کشورهای انگلیسیزبان و (اگر تفاوتها را نادیده بگیریم) در بسیاری از کشورهای اروپایی دید‪.‬‬
 ‫‪78‬‬

‫کاری نوینی در ایاالت متحده (از دههی ‪۲۳۷۴‬‬ ‫پیدایش محافظه ِ‬ ‫ِ‬ ‫موجب‬
‫ِ‬ ‫مواضع مطلقگرا هم‬ ‫ِ‬ ‫همانطور که پیشتر دیدیم‪ ،‬احیای‬
‫الملل‬
‫سیاست بین ِ‬ ‫ِ‬ ‫موجب پیمانهایی در‬ ‫ِ‬ ‫سراسر جهان به راه انداخت‪ .‬این امر حتی‬ ‫ِ‬ ‫و ‪ )۲۳۲۴‬شد و هم موج بنیادگرایی را در‬
‫ِ‬
‫کنفرانس بینالمللی «جمعیت و توسعه» در اوایل دههی ‪ ،۲۳۳۴‬بهآسانی توانست‬ ‫ِ‬ ‫در‬ ‫رومی‬ ‫کاتولیک‬
‫ِ‬ ‫کلیسای‬ ‫جنسی ایجاد کرد‪.‬‬
‫سقط‬
‫کنترل زاد و ولد و ِ‬ ‫ِ‬ ‫حقوق تولید مثلی را بگیرد‪ .‬وقتی زنان به‬ ‫ِ‬ ‫جلوی طرفداری از‬ ‫ِ‬ ‫با کشورهای اسالمی همپیمان شود تا‬
‫روابط خانوادگی بود) ارزشهای مطلقگرا و سنتی‬ ‫ِ‬ ‫تغییرات شدید در‬ ‫ِ‬ ‫انقالب جنسیتی و‬ ‫ِ‬ ‫جنین دست یافتند (که بخشی از‬
‫تضعیف شدند و وادار گشتند تا در برابر آن تغییرات ایستادگی کنند‪.‬‬
‫سنت آزادیخواهی را هم‬ ‫رویکرد مطلقگرا‪ ،‬عقاید و باورهای گوناگونی را در خود شامل میکند‪ .‬این ِ‬ ‫ِ‬ ‫سنت آزادیخواهی‪ ،‬مانند‬ ‫ِ‬
‫راست سیاسی دید و هم در چپ سیاسی‪ .‬یکی از مولفههای مهم در پیشفرضهای بنیادین آت دربارهی چیستی‬ ‫ِ‬ ‫میتوان در‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫سنت عمدهی ادبی‪ ،‬از مارکی دو ساد و «منحطهای» اواخر سدهی‬ ‫گرایی اخالقی دارد‪ِ .‬‬ ‫سکس‪ ،‬نزدیکی شگفتآوری با مطلق‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫نویسندگان سدهی بیستمی مانند ژرژ باتای و ژان ژنه‪ ،‬سکس را خطر و عصیان میداند و گرامیاش میدارد‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫تا‬ ‫نوزدهم گرفته‬
‫گرایان مسیحی گویا سکسوآلیته را تهدیدی علیه خود و جامعه و حتی جهان میدانند‪ .‬و برخالف‬ ‫ِ‬ ‫آنها نیز مانند مطلق‬
‫سنت ادبی باور دارد که سکسوآلیته همانا باید چنین باشد‪.‬‬ ‫مطلقگرایان‪ ،‬این ِ‬
‫نظم موجود است؛ راهی برای شکستن مرزهای ساختگیای‬ ‫کوبیدن سلطهی ِ‬ ‫ِ‬ ‫سکس عاصی و تخلفکننده‪ ،‬یکی از راههای درهم‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫سکس عصیانگر در این مورد‬ ‫ِ‬ ‫مدافعان‬
‫ِ‬ ‫‪.‬‬ ‫است‬ ‫کرده‬ ‫تحمیل‬ ‫ها‬ ‫سکسوآلیته‬ ‫بین‬ ‫ها‪،‬‬ ‫بدن‬ ‫و‬ ‫ها‬‫انسان‬ ‫بین‬ ‫جنسی‬ ‫سنت‬‫ِ‬ ‫که‬ ‫است‬
‫دست شاخهی آزادیخواهانهی دیگری داده (بهرغم تفاوتهای نظری که با هم دارند)؛ این شاخهی دیگر نیز باور دارد‬ ‫ِ‬ ‫دست به‬
‫انرژی دردسرسازی است که میتواند کمک کند‬ ‫ِ‬ ‫آزادی اجتماعی است و‬ ‫ِ‬ ‫کلید)‬
‫آزادی جنسی یکی از کلیدهای (و احتماال تنها ِ‬ ‫ِ‬ ‫که‬
‫نظم موجود را بشکنیم‪ .‬تفاوت در اینجاست که این آزادیخواهان باور دارند سکس اساسا خوب و سالم است‪ ،‬نیرویی است که‬ ‫تا ِ‬
‫نیرومند‬
‫ِ‬ ‫سنت‬
‫خویشاوندی نزدیکی با ِ‬ ‫ِ‬ ‫قدرت «تمدن» یا کاپیتالیسم آن را سد کرده‪ .‬در اینجا میتوان آزادیخواهی جنسی را در‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫نت نیرومند پیشگامانی نظیر شارل فوریه و ادوارد کارپنتر و ویلهلم رایش در دههی ‪ ۲۳۹۴‬و هربرت‬ ‫سوسیالیستی دید؛ این س ِ‬
‫اواخر دههی ‪۲۳۱۴‬‬ ‫ِ‬ ‫سیاست جنسی‬ ‫ِ‬ ‫رشد‬
‫تاثیر عظیمی در ِ‬ ‫خواهی سیاسی‪ِ ،‬‬ ‫ماکوزه در دههی ‪ ۲۳۵۴‬و ‪ ۲۳۱۴‬دارد‪ .‬این آزادی‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫داشت‪.‬‬
‫اهمیت بیشتری یافت)‪ ،‬یک‬ ‫ِ‬ ‫سوم آزادیخواهی (که از دههی ‪۲۳۷۴‬‬ ‫مقابل شاخهی ِ‬ ‫ِ‬ ‫پیوستار سیاسی و در‬ ‫ِ‬ ‫دیگر این‬ ‫طرف ِ‬ ‫در ِ‬
‫پردازان‬
‫ِ‬ ‫آزادیخواهی راستگرا هست که با یک فردگرایی تقریبا مطلقی گره خورده‪ .‬اگر‪ ،‬همانطور که بسیاری از نظریه‬
‫ِ ْ‬ ‫ِ‬
‫آزادی فردی است‪ ،‬پس بهتر است ممنوعیتها و محدودیتها‬ ‫ِ‬ ‫واقعی‬ ‫دشمن‬ ‫اش‬ ‫استعماری‬ ‫های‬ ‫برنامه‬ ‫و‬ ‫دولت‬ ‫گوید‪،‬‬ ‫می‬ ‫راستگرا‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ْ‬
‫کنش فرد هر چه کمتر باشد‪ .‬بنابراین‪ ،‬برنامهای است که میخواهد تمام داروها و همچنین رفتارهای تابوشدهی جنسی (مانند‬ ‫بر ِ‬
‫قید تنظیمها و محدودیتها آزاد سازد‪.‬‬ ‫کودکدوستی) را از ِ‬
‫مشکلی که سنتهای مطلقگرا و آزادیخواه دارند این است که همهی آنها دیدگاههایی اساسا ذاتگرا دربارهی چیستی سکس‬
‫ِ‬
‫انرژی نیرومندی میدانند که بیرون از جامعه و در مخالفت با جامعه است‪ ،‬بل به همین خاطر آن را‬ ‫ِ‬ ‫دارند‪ .‬سکسوآلیته را نهتنها‬
‫پیوند‬
‫ِ‬ ‫خاص خودش را دارد‪ .‬ارزشها و پیشفرضهای نظری دربارهی چیستی سکس‪،‬‬ ‫اخالقیات ِ‬‫ِ‬ ‫نیرویی طبیعی میدانند که‬
‫ِ‬
‫تنگاتنگی با یکدیگر دارند‪ .‬از این لحاظ‪ ،‬آزادیخواهی و مطلقگرایی آینهی تمامنمای یکدیگر هستند‪ :‬هر دو دیدگاهی دربارهی‬
‫مدرن عمال شکلهای‬ ‫ْ‬ ‫جوامع‬ ‫نسل گذشته در‬
‫ِ‬ ‫تنظیم سکسوآلیتهی ِ‬ ‫ِ‬ ‫سکسوآلیته دارند که فراتر از مرزهای تاریخ میرود‪ .‬هرچند‪،‬‬
‫سنت لیبرال را به خود گرفته بود‪ .‬میگویم «شکلهای مختلف» چون در فرهنگهای مختلف‪ ،‬تحوالتی مهمی در‬ ‫مختلفی از ِ‬
‫تفسیر روی داده است و هر فرهنگی تاکیدهای مختلفی (بهویژه بین امریکای شمالی و اروپا) داشته‪.‬‬
‫در ایاالت متحده‪ ،‬ایدهی «حقوق» ایدهای مرکزی و سازماندهنده بود‪ :‬برای مثال‪ ،‬در بحثهای مربوط به سقطجنین‪ ،‬اهمیت‬
‫حقوق مادر‬ ‫ِ‬ ‫کودک هنوز‪-‬به‪-‬دنیا‪-‬نیامده و‬ ‫ِ‬ ‫حقوق‬
‫ِ‬ ‫حقوق اساسی است؛‬ ‫ِ‬ ‫دارد که هر دو طرف از زبانی استفاده کنند که متعلق به‬
‫بدن خودش‪ .‬همانطور که میشود دید‪ ،‬سخنگفتن از حقوق نتوانسته به بحثها پایان دهد‪ .‬ما هنوز‬ ‫برای کنترلداشتن روی ِ‬
‫ْ‬
‫حقوق یک طرف اغلب‬ ‫ِ‬ ‫حقوق دیگران است‪ ،‬و مسئلهی اعطای‬ ‫ِ‬ ‫حقوق چه کسی و در چه شرایطی باالتر از‬ ‫ِ‬ ‫این مسئله را داریم که‬
‫یک مسئلهی سیاسی است تا مسئلهای مسلما اخالقی‪ .‬در مورد سقطجنین‪ ،‬ارزشهای متناقضی در کار هستند‪ .‬نتیجهاش‬
 ‫‪79‬‬

‫طرف دعوا تعصب و توانایی خودش را به کار میگیرد تا حمایت‬

‫مطلق رقیب؛ نبردی که در آن هر ِ‬ ‫میشود نبرد بین دو یا چند‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫فراهم آورد و به آن اتکا کند‪.‬‬
‫در انگلستان اما ایدهی حقوق‪ ،‬نه در متون بنیادی قانونی وارد شده بود و نه تا آمدن هزارهی دوم در هیچ اساسنامهای در‬
‫سر زبانها‬ ‫گفتمان حقوق ِ‬
‫ِ‬ ‫واردشدن انگلستان در اتحادیهی اروپا بود که در این کشورد تا اندازهای‬ ‫ِ‬ ‫گرامیداشت حقوق بشر‪ .‬با‬
‫سنت لیبرال عمال توسعه یافت و مسیری متفاوت از ایاالت متحده به خود‬ ‫سیاست جنسی را تحت تاثیر قرار داد‪ .‬بنابراین‪ِ ،‬‬ ‫ِ‬ ‫افتاد و‬
‫گرفت‪ .‬با این همه‪ ،‬این سنت ریشه گرفت‪ ،‬و در رابطه با سکسوآلیته نیز بهطور روشن و نافذی تدوین شد‪ .‬معروفترین نمود آن‬
‫را در گزارش کمیتهی وولفندن دربارهی تنفروشی و همجنسگرایی مردانه دید که در ‪ ۲۳۵۷‬منتشر شد‪ .‬نقطهی تالقی این‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫تعادل مناسب بین حوزههای شخصی و عمومی دارند‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫به‬ ‫یابی‬ ‫سنت امریکایی در تاکیدی است که هر دو رویکرد بر دست‬ ‫سنت با ِ‬
‫ْ‬
‫گزارش وولفندن‪ ،‬این تمایز را بهروشنی و با زبانی کالسیک بیان میکند‪ .‬این گزارش پیشنهاد میدهد که وظیفهی قانون آن‬ ‫ِ‬
‫رسالت قانون جهت‬ ‫ِ‬ ‫در‬ ‫هایی‬ ‫محدودیت‬ ‫همه‪،‬‬ ‫ن‬ ‫ای‬ ‫با‬ ‫‪.‬‬‫کند‬ ‫حفظ‬ ‫را‬ ‫عمومی‬ ‫نجابت‬
‫ِ‬ ‫ویژه‬ ‫به‬ ‫و‬ ‫کند‬ ‫تنظیم‬ ‫را‬ ‫عمومی‬ ‫ی‬ ‫حوزه‬ ‫که‬ ‫است‬
‫تمام سعیشان را میکردند تا به مردم‬ ‫اخالقیات شخصی) وجود داشت‪ .‬کلیساها ِ‬ ‫ِ‬ ‫کنترل حوزهی شخصی (یا حوزهی سنتی‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫بگویند که در زندگی شخصیشان چهطور رفتار کنند‪ .‬یعنی وظیفهی دولت نبود که چنین کاری انجام دهد‪ .‬بنابراین‪ ،‬دولت حق‬
‫ِ‬
‫ْ‬
‫اخالقی دیگر نمیتواند بر‬ ‫اجماع‬ ‫که‬ ‫بود‬ ‫پذیرفته‬ ‫ضمنی‬ ‫طور‬ ‫به‬ ‫رویکردی‪،‬‬ ‫چنین‬ ‫‪.‬‬ ‫کند‬ ‫تحمیل‬ ‫را‬ ‫شخصی‬ ‫استانداردهای‬ ‫نداشت‬
‫ِ‬
‫حفظ‬
‫نقش خودش را به ِ‬ ‫اخالقی جایگزین وجود داشت‪ .‬پس قانون میبایست ِ‬ ‫جامعه حاکم باشد‪ ،‬و عمال چندگانگی دیدگاههای‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫نجابت عمومی محدود سازد‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫مشترک‬
‫ِ‬ ‫استانداردهای‬
‫اصالحات مربوط به سکسوآلیته چارچوبی نظری فرآهم کرد؛ این اصالحات در دههی‬ ‫ِ‬ ‫«استراتژی وولفندن» برای یکسری‬
‫سانسور تئاترها و‬
‫ِ‬ ‫‪ ۲۳۱۴‬در انگلستان قانونی شدند‪ :‬اصالحاتی در قوانین مربوط به بیاخالقی و همجنسگرایی و سقطجنین و‬
‫ِ‬
‫کردن سکسوآلیته نابسنده هستند‪ ،‬چون‬ ‫ِ‬ ‫تنظیم‬ ‫برای‬ ‫گرا‬‫مطلق‬ ‫رویکردهای‬ ‫طالق‪ .‬نقطهی شروع این اصالحات‪ ،‬این باور بود که‬
‫پیشگام مسیحی‪ ،‬بهویژه‬‫ِ‬ ‫اکثر کلیساهای‬
‫اخالقیات مشترکی وجود ندارد که مبنای آنها قرار بگیرد‪ .‬قابل توجه بود که ِ‬ ‫ِ‬ ‫هیچ‬
‫نظم موجود (مانند کلیسای انگلستان) داشتند‪ ،‬این پیشفرض را قبول داشتند‪ :‬آنها شاید‬ ‫آنهایی که رابطهی نزدیکی با ِ‬
‫جایگاه‬
‫ِ‬ ‫خود قانون در چنین‬ ‫همجنسگرایی و سقطجنین و طالق را تایید نکردند‪ ،‬اما آشکارا باور داشتند که دیگر انتظار ندارند ِ‬
‫اخالقیای بنشیند‪.‬‬
‫حس ضمنیای وجود داشت که‬ ‫گرایی (الادریگری) سادهی اخالقی بود‪ .‬یک ِ‬ ‫رویکرد عقلگرایانه‪ ،‬چیزی فراتر از یک ندانم‬ ‫ِ‬ ‫این‬
‫ِ‬
‫رفتار شخصی و جنسی (اگر بوده دیگر) نیست‪ .‬در همین دوره‬ ‫ِ‬ ‫کردن‬
‫خود قانون ابزاری مناسب یا کارآمد برای کنترل ِ‬ ‫میگفت ِ‬
‫پیداکردن روشهای جایگزین برای تنظیم سکسوآلیته بودند‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫پیرامون سکسوآلیته مشغول به‬
‫ِ‬ ‫بود که بسیاری از بحثهای‬
‫رویکرد مشخصی را‬ ‫ِ‬ ‫حذف گناه بتوانند گناه را محدود بسازند‪ .‬هاولوک الیس پیشتر در دههی ‪۲۳۹۴‬‬ ‫ِ‬ ‫روشهایی که بهجای‬
‫ْ‬ ‫ْ‬
‫گزارش وولفندن‬
‫ِ‬ ‫تدوین کرده بود‪« :‬دیگر مسئله این نیست که آیا این کنش ناهنجار است؟ بل‪ :‬آیا این کنش آسیبرسان است؟»‬
‫درمان آن استفاده کرد‪ .‬این‬ ‫ِ‬ ‫میگفت همجنسگرایی و تنفروشی را میتوان بیماری تلقی کرد و بهجای قانون از پزشکی برای‬
‫گزارش نتیجه میگیرد که همجنسگرایی و تنفروشی بیماری نیستند اما با این حال مدافع پژوهشهای بیشتر برای‬
‫ضیات اصالحطلبهایی که بعدها آمدند‪ ،‬این بود که بنگاههای‬ ‫پیشرفت) آنها بود؛ و یکی از فر ِ‬
‫ِ‬ ‫«علتشناسی» (خاستگاهها و‬
‫قانون سقطجنین در ‪ ۲۳۱۷‬اصالح‬ ‫ِ‬ ‫مقامات قانونی و قضایی میتوانند سکسوآلیته را تنظیم کنند‪ :‬وقتی‬ ‫ِ‬ ‫پزشکی یا رفاهی بهتر از‬
‫دوش پزشک گذاشت و‬ ‫مسئولیت اصلی برای تصمیمگیری در این باره که زنی آیا باید یا نباید به آبستنیاش پایان دهد را بر ِ‬ ‫ِ‬ ‫شد‪،‬‬
‫خود زن‪.‬‬
‫نه ِ‬
‫خود‬
‫زندگی شخصی را محدود میساخت‪ .‬اما ضرورتا ِ‬ ‫راهبرد لیبرال بود که مداخلهی مستقیم در‬
‫ِ‬ ‫پس این اصالحات همنوا با آن‬
‫ِ‬
‫تظاهرات عمومی تنفروشی و همجنسگرایی سختگیر بود) و این‬ ‫ِ‬ ‫ایدهی کنترل را کنار نگذاشتند (قانون واقعا در رابطهی با‬
‫ِ‬
‫رضایت دوطرفه قانونی‬
‫ِ‬ ‫صورت‬
‫ِ‬ ‫حقوق جدید را نپذیرفته و در خود راه ندادند‪ .‬سقطجنین مطالبه نشد‪ ،‬هیچ حقی برای طالق در‬ ‫ِ‬
‫بزرگساالن باالی‬
‫ِ‬ ‫بین‬ ‫رضایتی‬ ‫ی‬ ‫رابطه‬‫(‬ ‫همجنسگرایانه‬ ‫رفتارهای‬ ‫از‬ ‫برخی‬ ‫‪:‬‬ ‫نگشت‬ ‫قانونی‬ ‫تماما‬ ‫نیز‬ ‫مردانه‬ ‫همجنسگرایی‬ ‫و‬ ‫نشد‪،‬‬
‫ِ‬
‫‪ ۱۲‬سال در حوزههای شخصی) جرمزدایی شد اما قانونی نگشت‪ ،‬این مورد میتوانست فضای آن سالها را بهخوبی توضیح دهد‪.‬‬
‫در ‪ ۱۴۴۲‬بود که سن رضایت برای هر دوی دگرجنسگراها و غیردگرجنسگرا ‪۲۱‬سالگی در نظر گرفته شد‪ .‬درست همانطور که‬
‫ِ‬
 ‫‪80‬‬

‫تاثیر قانون در جامعهای پیچیده تردید داشت‪ ،‬دربارهی شایستگی فعالیتهایی که معطوف به آن تاثیر‬ ‫رویکرد لیبرال دربارهی ِ‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫قانون بودند نیز تردید وجود داشت‪.‬‬
‫نسل بعدی‬ ‫اهمیت زیادی داشتند و قطعا پیششرطهایی برای بسیاری از تغییراتی فراهم کردند که در ِ‬ ‫ِ‬ ‫اصالحات دههی ‪۲۳۱۴‬‬ ‫ِ‬
‫روی دادند‪ .‬برخی از این نتایج خیرهکننده بودند‪ .‬بین سالهای ‪ ۲۳۱۲‬و ‪ ،۲۳۲۴‬بیش از یک میلیون سقطجنین قانونی در‬
‫ِ‬
‫زیر ‪ ۱۵‬سال داشتند‪ ،‬سهبرابر شد و برای کسانی که از ‪۱۵‬‬ ‫نرخ طالق برای کسانی که بین ‪ ۲۳۷۴‬و ‪ِ ۲۳۷۳‬‬ ‫انگلستان انجام شد‪.‬‬
‫ِ‬
‫جدید‬
‫ِ‬ ‫سال باالتر بودند نیز دوبرابر‪ .‬امکانهای جدیدی برای بحث دربارهی سکس در کتابها و تئاترها فراهم شد و سبکهای‬
‫زندگی توسعه یافتند‪ .‬اما همهی تغییرات چنین سرنوشتی نداشتند‪ .‬همینکه همجنسگرایی مردانه جرمزدایی شد و برای‬
‫ِ‬
‫گزارش‬
‫ِ‬ ‫‪۲۳۷۱‬‬ ‫و‬ ‫‪۲۳۱۷‬‬ ‫بین‬ ‫شود‪،‬‬ ‫سبک زندگی همجنسگرایانه در صحنهی عمومی تایید‬ ‫ِ‬ ‫نخستینبار این امکان پدید آمد تا‬
‫ِ‬
‫محدودکردن‬
‫ِ‬ ‫شمار محکومیتها چهاربرابر‪ .‬اقداماتی برای‬ ‫ِ‬ ‫شمار تعقیبهای قانونی سهبرابر و‬ ‫ِ‬ ‫بینزاکتی بین مردان دوبرابر شد و‬
‫عواقب مالی این قانون صورت گیرد‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫قانون طالق منجر شد اقداماتی دربارهی مراقبت از کودکان و‬ ‫ِ‬ ‫سقطجنین صورت گرفت‪.‬‬
‫ِ‬ ‫‪14‬‬
‫بندی دوگانه» ی آزادی و کنترلی نامید که زیربنای این اصالحات‬ ‫اینها همانچیزی را نشان میدهند که استوارت هال «طبقه ِ‬
‫گشته بود‪.‬‬
‫تغییرات دیگری شدند که داشت روی میداد‪ ،‬و همچنین این اصالحات‬ ‫ِ‬ ‫خود این اصالحات تبدیل به نمادی برای‬ ‫با این همه‪ِ ،‬‬
‫ایاالت متحدهای که به سنت‬ ‫ِ‬ ‫عظیم لیبرالیسم و رواداری بیاستند‪ .‬در‬ ‫ِ‬ ‫برابر موج‬ ‫مانعی بود برای کسانی که میخواستند در‬
‫ِ ِ‬
‫دادگاه عالی در‬ ‫ِ‬ ‫کلیدی‬ ‫ِ‬ ‫تصمیم‬
‫ِ‬ ‫اقدامات قضایی و ابتکاراتی در سطح ایالتی پیش برده شد؛‬ ‫ِ‬ ‫همچنان وفادار بود‪ ،‬اصالحات از طریق‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫دی عمیق سیاسی‪« .‬جنگهای فرهنگی» متعاقب [این‬ ‫ِ‬ ‫بن‬‫تقسیم‬ ‫برای‬ ‫شد‬ ‫تاریخی‬ ‫ای‬ ‫لحظه‬ ‫آزادی سقطجنین‪ ،‬تبدیل به‬ ‫ِ‬ ‫‪ ۲۳۷۹‬و‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫اصالحات دههی ‪ ۲۳۱۴‬نیز‬ ‫ِ‬ ‫تصمیم]‪ ،‬دربارهی اینکه امریکا چیست و چه باید باشد شکافی بنیادین ایجاد کرد‪ .‬در انگلستان‪،‬‬
‫تصویب قوانین محدودیتزا و حتی ضدحملههای محافظهکارانه انجام گیرد‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫اقدامات شدیدی برای‬ ‫ِ‬ ‫بهانهای شد تا‬
‫ِ‬
‫گرایان محافظهکار را‬ ‫ِ‬ ‫راهبرد لیبرال در رویارویی با این چالشها آن بود که هرچند این راهبرد لیبرال اخالق‬ ‫ِ‬ ‫یکی از دشواریهای‬
‫موثر نیروهای رادیکال‬ ‫حمایت ِ‬
‫ِ‬ ‫پلورالیسم جنسی) نتوانست‬ ‫ِ‬ ‫تایید مردد یا ناقصاش از‬ ‫مضطرب میساخت‪ ،‬در کل (عمدتا به خاطر ِ‬
‫مسائل مربوط به سکس‪ ،‬ضعفهای‬ ‫ِ‬ ‫رویکرد لیبرال برای پرداختن به پیچیدگیهای فزایندهی‬ ‫ِ‬ ‫را با خود همراه کند‪ .‬افزون بر آن‪،‬‬
‫تنظیم راهبردی جامع برای فنآوریهای نوین‬ ‫ِ‬ ‫راهبرد وولفندن را میتوان در دشواریهای آن برای‬ ‫ِ‬ ‫مشکالت‬
‫ِ‬ ‫جدیای داشت‪.‬‬
‫ِ‬
‫‪16‬‬ ‫‪15‬‬
‫کاربرد مادرهای‬ ‫ِ‬ ‫اسپرم اعطایی (‪ )AID‬و لقاح مصنوعی آزمایشگاهی (‪ )IVF‬و‬ ‫ِ‬ ‫تولیدمثلی دههی ‪ ۲۳۲۴‬دید‪ :‬لقاح مصنوعی با‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫‪18‬‬
‫گزارش کمیتهی وارنوک دربارهی لقاح انسانی و رویانشناسی‪ ،‬در گالویزی‬ ‫ِ‬ ‫‪.‬‬ ‫شناختی‬ ‫رویان‬ ‫های‬ ‫جایگزین‪ 17‬و همچنین پژوهش‬
‫ِ‬
‫با این مسائل و مشکالت‪ ،‬میگوید در دو سطح میتوان در این زمینه بحث کرد‪ .‬نخستین سطح‪ ،‬پرداختن به این مسئله است که‬
‫آیا میتوان دربارهی درستی یا نادرستی خود اینها (برای مثال مادر جایگزین یا لقاح مصنوعی) به توافقی عمومی رسید یا نه‪.‬‬
‫ِ‬
‫دومین سطح‪ ،‬پرداختن به این مسئلهی دشوارتر است (که حتی اگر هم توافقی بر سر این فعالیتها حاصل آید) آیا موجه است‬
‫کابرد پژوهشی رویانهای انسانی) نمیتوان از‬ ‫ِ‬ ‫مورد این پرسش (یعنی‬ ‫که با دیدگاهی اخالقی وارد شویم و مداخله کنیم؟ در ِ‬
‫ِ‬
‫مثبت پژوهشهای رویانشناختی شاید‬ ‫ِ‬ ‫سیاست عمومی بهره برد‪ .‬مطالبهی نتایج‬ ‫ِ‬ ‫لذت شخصی و‬ ‫سنتی لیبرالی بین ِ‬ ‫تمایزهای‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫هدفی شخصی باشد (مثال امید به یافتن سرنخهایی برای بیماریهای واگیرداری و ژنتیکی) اما بودجهی آن بودجهای عمومی‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ماهیت‬
‫ِ‬ ‫ی‬ ‫درباره‬ ‫هم‬ ‫دشواری‬ ‫اخالقی‬ ‫های‬ ‫پرسش‬ ‫حال‪،‬‬ ‫همان‬ ‫در‬ ‫‪.‬‬‫گیرد‬ ‫می‬ ‫قرار‬ ‫سیاسی‬ ‫های‬ ‫تصمیم‬ ‫ی‬ ‫سایه‬ ‫زیر‬
‫ِ‬ ‫بنابراین‬ ‫و‬ ‫است‪،‬‬
‫ِ‬
‫وظایف علم پیش میکشد‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫زندگی و‬

‫کنترل سختتر [از پیش] دارد و‬

‫ِ‬ ‫بندی دوگانه است‪ :‬هم سویهی مجازات و‬
‫توضیح گزارش وولفندن مینویسد این گزارش یک «طبقه ِ‬ ‫‪ 14‬استوارت هال در‬
‫ِ‬
‫گزارش وولفندن] هستند»‪ .‬م‬
‫ِ‬ ‫استراتژی واحد [در‬
‫ِ‬ ‫گیری زیاد‪ ،‬و هر دو مولفههای یک‬
‫هم سویهی آزادی و آسان ِ‬
‫آمیزش جنسی‪ .‬م‬
‫ِ‬ ‫بدن زن‪ ،‬بدون‬
‫شوهر زن نیست) به ِ‬ ‫ِ‬ ‫اسپرم داوطلب (که لزوما شریک یا‬
‫ِ‬ ‫واردکردن‬
‫ِ‬ ‫‪ 15‬فرآیند‬
‫‪ 16‬فرآیند لقاح تخمک و اسپرم در بیرون از بدن‪ .‬م‬
‫‪17‬‬
‫انتقال نوزاد برای زوج یا فردی دیگر است‪ .‬م‬
‫ِ‬ ‫مادر ژنتیکی کودک نیست و وظیفهاش حمل و‬ ‫مادری که ِ‬
‫ِ‬ ‫‪18‬‬
‫تکامل رویان (جنین) از بارورسازی تا زایش است‪ .‬م‬
‫ِ‬ ‫دانش بررسی‬‫رویانشناسی‪ِ ،‬‬
 ‫‪81‬‬

‫اخالقیات شخصی‪ ،‬نمیتواند برای پرداختن به پرسشهای‬

‫ِ‬ ‫جداکردن قانون و‬
‫ِ‬ ‫شرط چهارچوبی رسمی برای‬
‫در مواردی مانند این‪ِ ،‬‬
‫تضاد ارزشها‪ ،‬بهخودی خود روشی رضایتبخش باشد‪.‬‬‫دشوار انتخاب یا ِ‬
‫ِ‬
‫بالفصل‬
‫ِ‬ ‫های‬‫مشاجره‬ ‫ای‪،‬‬ ‫اجاره‬ ‫رحم‬
‫ِ‬ ‫مجازبودن‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫شناختی‬ ‫رویان‬ ‫های‬ ‫پژوهش‬ ‫کردن‬
‫ِ‬ ‫کنترل‬ ‫چگونگی‬ ‫ی‬ ‫مسئله‬ ‫که‬ ‫نیست‬ ‫آور‬ ‫شگفت‬
‫ِ‬
‫مرز دستهبندیهای مرسوم و اتحادهای سنتی گذشت‪ .‬بهویژه در ایاالت متحده در سالهای‬‫سیاسیای را موجب گشت که از ِ‬
‫نخست سدهی بیست و یک‪ ،‬مسئلهی بودجهدهی به پژوهشهای یاختههای بنیادین‪ 19‬تبدیل به موضوعی تفرقهافکن گشت و‬ ‫ِ‬
‫تکامل ژنتیکی هر چه‬‫ِ‬ ‫به‬ ‫مربوط‬ ‫های‬ ‫آوری‬ ‫فن‬ ‫که‬ ‫جا‬ ‫آن‬ ‫از‬ ‫‪.‬‬‫کرد‬ ‫تر‬ ‫ژرف‬ ‫را‬ ‫اخالقی‬ ‫کارهای‬ ‫محافظه‬ ‫و‬ ‫ها‬‫لیبرال‬ ‫بین‬ ‫ی‬ ‫ها‬‫شکاف‬
‫کردن‬
‫ِ‬ ‫حذف‬ ‫در‬ ‫توانند‬ ‫فرآیند تولیدمثل بازتر میشود‪ ،‬و هر چه بیشتر می‬
‫ِ‬ ‫بیشتر توسعه مییابند و دستشان برای مداخلهی در‬
‫حامل ژنهای «آسیبرسان» هستند کارآمد شوند‪ ،‬بعید مینماید که از این مشاجرهها کاسته شود‪ .‬اگر – برای‬ ‫ِ‬ ‫رویانهایی که‬
‫حامل این ژن است را سقط کنند؟ آیا‬ ‫ِ‬ ‫ژن همجنسگرا وجود داشت‪ ،‬آیا والدین میبایست حق داشته باشند که جنینی که‬ ‫مثال – ِ‬
‫دسترس والدین‬
‫ِ‬ ‫مادر جایگزین» باید هم در‬
‫جنسیت نوزاد را خودشان انتخاب کنند؟ آیا « ِ‬ ‫ِ‬ ‫والدین باید حق داشته باشند که‬
‫ِ‬
‫دسترس والدین دگرجنسگرا؟ چنین پرسشهایی نشان میدهد که سیاست و اخالق و‬ ‫ِ‬ ‫همجنسگرا قرار گیرد و هم در‬
‫ِ‬
‫سپهر سیاسی و اجتماعی واقعیای که ما در آن زندگی‬ ‫ِ‬ ‫سکسوآلیته‪ ،‬فضاهای جداگانهای از زندگی اجتماعی ما نیستند‪ .‬آنها در‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫میکنیم‪ ،‬پیوندی تنگاتنگ و پیچیده به یکدیگر خوردهاند‪.‬‬

‫شهروندی جنسی و صمیمی‬

‫وقتی سکسوآلیته را چیزی بدانیم که فرهنگ شکلاش میدهد‪ ،‬این فایده را دارد که به ما اجازه میدهد تا تصادفیبودن (یا‬
‫ترتیبات اجتماعیمان را بشناسیم‪ .‬هرچند‪ ،‬این نظر به ما نمیگوید که امروزه چهطور باید‬ ‫ِ‬ ‫بودن‬‫احتمالیبودن) و قراردادی ِ‬
‫روابط صمیمانه و محرمانه‬ ‫ْ‬
‫مباحث امروزی روی‬ ‫باالی‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫حجم ِ‬ ‫زندگی کنیم‪ .‬با توجه به این عدمقطعیتها‪ ،‬شگفتآور نیست که ِ‬
‫تغییرات الگوهای خانوادگی نیست‪ .‬بل‬ ‫ِ‬ ‫بحران خانواده مطرح میشود‪ ،‬صرفا محدود به‬ ‫ِ‬ ‫متمرکز شدهاند‪ .‬چیزی که بهعنوان‬
‫درباره ی روابط بین مردان با زنان‪ ،‬مردان با مردان‪ ،‬زنان با زنان‪ ،‬و بزرگساالن با کودکان نیز هست‪ .‬این امر ما را به مسئلههای‬
‫اساسیای رهنمون میکند‪ .‬آیا‪ ،‬همانطور که نظریهپردازانی نظیر گیدنز (‪ )۲۳۳۱‬و بک و بک‪-‬گرنشیم (‪ )۲۳۳۵‬مطرح میکنند‪،‬‬
‫پدیداری‬
‫ِ‬ ‫صمیمت (‪ )intimacy‬تساویخواهانه شده است؟‬ ‫ِ‬ ‫روابط مردان با زنان منجر به الگوهای نوین‬ ‫ِ‬ ‫تغییر ساختاری در‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫‪20‬‬
‫خانوادههای انتخابی یا خانوادههای کوییر تا چه اندازهی توانسته دورنمای سبکهای زندگی تساویخواهانه و انتخابی را‬
‫ِ‬
‫سخت دگرجنسگرا‪/‬همجنسگرا تا چه اندازهای واقعا توانسته به جهانی پساخانوادگی منتهی شود؟‬ ‫ِ‬ ‫بازنمایی کند؟ دوتایی سفت و‬
‫ِ‬
‫مباحث نظری و‬
‫ِ‬ ‫در‬ ‫نیز‬ ‫هایی‬‫پرسش‬ ‫چنین‬ ‫بفهمیم‪،‬‬ ‫را‬ ‫تغییر‬ ‫‪-‬‬ ‫حال‬‫‪-‬‬ ‫در‬ ‫جنسی‬ ‫های‬ ‫کنش‬ ‫و‬ ‫ها‬ ‫ارزش‬ ‫این‬ ‫اگر بخواهیم معنای‬
‫ِ‬
‫سیاسی مطرح خواهند شد‪.‬‬
‫مباحث مربوط به سکسوآلیتهها باید نهایتا مباحثی دربارهی روابط و صمیمت و ارزشهای زندگی روزمره‬ ‫ِ‬ ‫بسیار روشن است که‬
‫ِ‬
‫سکس مجازی (که در بخشهای پیشین مطرح شد)‪ ،‬سکسوآلیته همیشه و نهایتا دربارهی‬ ‫ِ‬ ‫انفجاری اینترنت و‬
‫ِ‬ ‫تاثیر‬
‫رغم ِ‬‫باشند‪ .‬به ِ‬
‫دانش ما از سکسوآلیته تولید میشود‪.‬‬ ‫تعامل با دیگران است‪ .‬از طریق این تعامل است که معناهای سکسوآلیته شکل میگیرند‪ ،‬و ِ‬
‫خود داستانهایی که ما از سکسوآلیته و زندگی خصوصی صمیمیمان به یکدیگر تعریف میکنیم‪،‬‬ ‫قطعا جالب است که بدانیم ِ‬
‫ِ‬
‫تکثیر داستانهای جنسی بودهایم و تنها در اواخر‬ ‫ِ‬ ‫شاهد‬
‫ِ‬ ‫در حال تغییر است‪ .‬همانطور که دیدهایم‪ ،‬از سدهی هجدهم بوده که‬
‫مخاطب بسیار یافتهاند‪ .‬داستانهای جنسیای که ما تعریف‬ ‫ِ‬ ‫سدهی بیستم و اوایل سدهی بیست و یکم بوده که این داستانها‬
‫تغییرات اخالقی و سیاسی هستند‪ ،‬و این داستانهای تغییردهندهی خود و هویت و روابط (همانطور که‬ ‫ِ‬ ‫میکنیم عمیقا متضمن‬
‫ِ‬
‫نظم اجتماعی ایجاد کند‪ .‬این داستانها در و از طریق جنبشها و‬ ‫ِ‬ ‫در‬ ‫رادیکالی‬ ‫بالقوه‬ ‫های‬ ‫دگرگونی‬ ‫تواند‬‫پالمر گفته است) می‬

‫‪ 19‬یاختههایی که توانایی تبدیلشدن به یاختههای دیگر دارند‪ .‬یاختههای بنیادین را میتوان در تولید یاختههای دیگر به کار گرفت‪ .‬م‬
‫حمایت انتخابی شکل میگیرد و نه بر اساس تعهداتی ثابت و مفروض و بیرون از‬
‫ِ‬ ‫تعهدات مبتنی بر صمیمت و مراقبت و‬
‫ِ‬ ‫‪ 20‬خانوادهای که بر اساس‬
‫انتخاب شخص‪ .‬پدیداری اجتماعی این نوع خانواده ناشی از بیرونماندن بیماران مبتال به ایدز و اچآیوی از خانوادههای سنتی و موروثی خویش و‬
‫ِ‬ ‫حوزهی‬
‫ِ‬
‫خود این اجتماع بود‪ .‬این مفهوم از خانواده در تضاد با آن مفهوم سنتی و خویشاوندی و خونی (و بنابراین دگرجنسگرایانهی)‬
‫تشکیل گروههای حمایتی از ِ‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫خانواده مبتنی است‪ .‬م‬
 ‫‪82‬‬

‫اجتماعات و شبکههای اجتماعی در گردش قرار میگیرند‪ ،‬و تبدیل به کانونی شدهاند برای اندیشیدن به و بازجهتدهی نیازها و‬
‫ِ‬
‫اواخر‬
‫ِ‬ ‫به‬ ‫نسل گذشته بودیم‪ ،‬و داستانهای متعلق‬ ‫سازمان داستانهای ِ‬ ‫ِ‬ ‫شاهد تغییری در شکلها و‬ ‫ِ‬ ‫تمایالت زندگی روزمره‪ .‬ما‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫جدید عاملیت و امکانهای جدیدی را افشا و تولید کردهاند‪ .‬اینها‬ ‫ِ‬ ‫مدرنیته نیز پروژههای جدید و مشتریهای جدید و شکلهای‬
‫داستانهایی هستند دربارهی فرصتهای زندگی انسان‪ ،‬دربارهی دمکراسی عواطف و سکسوآل‪ ،‬دربارهی شکلهای تکثرگرایانهی‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫شهروندی جنسی یا «صمیمی» شناخته‬ ‫ِ‬ ‫تحت‬ ‫که‬ ‫کنند‬ ‫می‬ ‫باز‬ ‫چیزی‬ ‫آن‬ ‫و‬ ‫صمیمیت‬ ‫فرهنگ نوین‬
‫ِ‬ ‫زندگی جنسی‪ ،‬که راه را برای‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫میشود‪.‬‬
‫شهروندی جنسی‪/‬صمیمی‪ ،‬مانند دیگر شکلهای شهروندی‪ ،‬دربارهی تعلق است؛ دربارهی حقوق و مسئولیتها‪ ،‬دربارهی‬ ‫ِ‬
‫شمول اجتماعی‪ .‬دغدغهی این شهروندی‪ ،‬تساوی و عدالت است و داللتها و‬ ‫ِ‬ ‫کردن‬
‫ِ‬ ‫تضمین‬ ‫و‬ ‫اجتماعی‬ ‫محرومیت‬
‫ِ‬ ‫به‬ ‫دادن‬ ‫پایان‬
‫حقوق مدنی و سیاسی و اجتماعی و‬ ‫ِ‬ ‫کردن‬
‫معانی مطالبهی حقوق‪ .‬به طور سنتی مطالبهی شهروندی مبتنی بوده بر تضمین ِ‬ ‫ِ‬
‫مباحث جهانی شهروندی را عمیقا دگرگون کند و‬ ‫ِ‬ ‫حقوق زنان توانست‬ ‫ِ‬ ‫گفتمان‬
‫ِ‬ ‫گذاشت‪،‬‬ ‫فمینیسم‬ ‫که‬ ‫تأثیراتی‬ ‫با‬ ‫اما‬ ‫‪.‬‬‫اقتصادی‬
‫ِ‬
‫برابر مدنی و سیاسی و اجتماعی و‬‫ِ‬ ‫حقوق‬
‫ِ‬ ‫به‬ ‫یافتن‬ ‫دست‬ ‫برای‬ ‫سنتی‬ ‫مبارزات‬
‫ِ‬ ‫قلب این مباحث قرار دهد‪.‬‬ ‫حق جنسیتی را در ِ‬ ‫ِ‬
‫اقتصادی گرچه در سطح جهانی موفق بوده و دستآورد داشته است‪ ،‬اما این شناخت نیز بهطور گستردهای حاصل شده است که‬
‫ِ‬
‫حقوق‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫سکسوآلیته‬ ‫ی‬ ‫مسئله‬ ‫تولیدمثلی‪،‬‬ ‫حقوق‬
‫ِ‬ ‫برای‬ ‫المللی‬‫بین‬ ‫جنبش‬‫ِ‬ ‫‪.‬‬ ‫کرد‬ ‫جدا‬ ‫سکسوآلیته‬ ‫مسائل‬
‫ِ‬ ‫نمیتوان اینها را از‬
‫متنوع محلی و ملی و جهانی و آرمانهای متضادی است که‬ ‫تقاطع قدرتها نشانده‪ ،‬و حاکی از نیروهای‬ ‫ِ‬ ‫جنسی را در مرکز‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫جنبش دگرباشان (‪ )LGBT‬نیز‬ ‫ِ‬ ‫نحو‪،‬‬ ‫همین‬ ‫به‬ ‫‪.‬‬‫اند‬ ‫داده‬ ‫شکل‬ ‫را‬ ‫شان‬ ‫بدن‬ ‫با‬ ‫رابطه‬ ‫در‬ ‫تصمیمی‬ ‫‪-‬‬ ‫خود‬ ‫برای‬ ‫خواست زنان‬
‫متفاوت سرکوب‪/‬محرومیت‪/‬ظرفیت‬ ‫ِ‬ ‫متفاوت محلی گرفته‪ ،‬و همچنین متناسب با شکلهای‬ ‫ِ‬ ‫گسترهای جهانی یافته‪ ،‬رنگهای‬
‫شهروندی کامل ضرورتا دربرگیرندهی مطالبات حقوقی‬ ‫ِ‬ ‫واکنش نشان داده است‪ .‬در هر دو مورد زنان و دگرباشان‪ ،‬مطالبهی‬
‫حقوق جنسی انسان مطرح گشته است‪ .‬و در بسیاری از بخشهای‬ ‫ِ‬ ‫جدیدی بوده‪ ،‬از جمله اینکه برای نخستین بار مطالبهی‬
‫ِ‬
‫جهان نیز این حقوق در حال رسمیتیافتن هستند‪.‬‬
‫دستآوردهای محلی [در این زمینه] اغلب به معنای باختها و ضررهای ملی تلقی میشوند؛ بهویژه وقتی نیروهای سیاسی‬
‫ِ‬
‫محافظهکار قدرت را در دست میگیرند‪ .‬به همین صورت‪ ،‬دستآوردهای ملی نیز میتوانند از سوی مقاومتهای محلی و مبارزه‬
‫فضای سیاسیت و‬
‫ِ‬ ‫آوردن فضای سیاسی و اجتماعی‪ ،‬بینتیجه بمانند‪ .‬در سالهای اخیر‪ ،‬جنبههای مربوط به‬ ‫ِ‬ ‫برای بهدست‬
‫سیاست جنسی در کشمکشهای‬ ‫اعظم‬ ‫ْ‬
‫ِ‬ ‫بخش ِ‬ ‫اجتماعی محرومیت و تبعیض جنسی بازشناسایی شده است؛ چون‪ ،‬آشکار شده که ِ‬
‫روزمرهای تحقق مییابد که مربوط میشوند به اینکه «چه چیزی را چه کسی و در چه شرایطی میتواند بگوید یا اجرا کند»‪ ،‬یعنی‬
‫راندن خاصی یا عاصی‬ ‫منظور محرومساختن یا بیرون ِ‬ ‫ِ‬ ‫کشمکشهای روزمره جایی هستند که تفاوتهای قدرت بهطور آیینی و به‬
‫وارد عمل میشوند‪.‬‬
‫انقالب درازمدتی‪ ،‬پس از هر دو گام به جلو یک گام به عقب برداشته میشود‪ .‬توسعهی نابرابر نیز خسارتهای خودش را‬ ‫ِ‬ ‫در هر‬
‫شاهد تحولی بیسابقه و تقریبا‬ ‫ِ‬ ‫نسل گذشته‬‫دارد‪ .‬اما‪ ،‬همانطور که کوشیدم تا در سراسر این کتاب خاطر نشان کنم‪ ،‬چندین ِ‬
‫مختلف‬
‫ِ‬ ‫کامل شهروندی (در حوزههای‬ ‫حقوق ِ‬ ‫ِ‬ ‫بازتاب آن تحول را میتوان در دستیافتن به‬ ‫ِ‬ ‫ناگزیر در ارزشها و کنشها بوده‪ ،‬که‬
‫شواهد‬
‫ِ‬ ‫انتخاب جنسی (بهویژه در کشورهای غربی) دید‪ .‬برای مثال‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫حقوق مربوط به بدن و‬
‫ِ‬ ‫قضایی) از جمله رسمیتیافتن‬
‫ِ‬
‫مقبولیت گستردهای یافته‪ ،‬حتی اگر نتوانیم در زندگی‬ ‫ْ‬
‫برابرتر‬ ‫و‬ ‫رفاقتی‬ ‫روابط‬ ‫شایستگی‬ ‫دهد‬ ‫می‬ ‫زیادی وجود دارد که نشان‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫روابط تساویخواهانه تبدیل به سنجهای شده است که‬ ‫ِ‬ ‫روزمرهمان تماما بدان روابط دست یابیم‪ .‬همانطور که گیدنز میگوید‪،‬‬
‫کانون این آرمان‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫شمار روزافزونی از مردم احساس میکنند برای داوری دربارهی زندگی فردیشان باید از آن استفاده کنند‪ .‬در‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫انتخاب‬
‫ِ‬ ‫ی‬‫مسئله‬ ‫باید‬ ‫بل‬ ‫باشد؛‬ ‫سنت‬ ‫یا‬ ‫ترتیبات‬ ‫ی‬ ‫مسئله‬ ‫نباید‬ ‫عاشقانه‬ ‫های‬ ‫شراکت‬ ‫و‬ ‫روابط‬ ‫گوید‬ ‫می‬ ‫که‬ ‫دارد‬ ‫قرار‬ ‫اساسی‬ ‫باوری‬
‫اعتماد دوطرفه و همدلی‪.‬‬‫ِ‬ ‫تعادل کشش جنسی و میل و‬ ‫ِ‬ ‫شخصیای دانسته شود که مبتنی است بر‬
‫فرهنگ ما هستند ‪ −‬میتوان (همانطور که در‬‫ِ‬ ‫جدید صمیمیت را ‪ −‬که حاال بهطور روزافزونی شکلدهندهی‬ ‫ِ‬ ‫این داستانهای‬
‫تغییرات اقتصادی‬
‫ِ‬ ‫جوامع غربی وجود دارد‪.‬‬
‫ِ‬ ‫اکثر‬
‫فردگرایی نوین یا تاکیدیافته دید که در ِ‬ ‫باال اشاره کردم) پارهای از نمونههای یک‬
‫ِ‬
‫رفاه مادی را ارج دهد و بسیاری‬
‫بیانگری فردی و ِ‬
‫ِ‬ ‫نسل گذشته سعی داشته تا فرد را بر جمع اولویت دهد و خود‪-‬‬ ‫و فرهنگی در ِ‬
‫زیست جنسی نیز تاثیر گذاشته‬
‫ِ‬ ‫منابع سنتی همبستگی را تضعیف کند‪ .‬این فردگرایی (همانطور که دیدهایم) بر خانواده و‬ ‫ِ‬ ‫از‬
‫ِ‬
 ‫‪83‬‬

‫فرآیند جهانیشدن) کوشیده تا الگوهای سنتی را تضعیف کند‪ .‬این‬ ‫ِ‬ ‫ظاهری نو‪-‬لیبرالیسم (بهعنوان بخشی از‬
‫ِ‬ ‫پیروزی‬
‫ِ‬ ‫است‪.‬‬
‫فردگرایی جدید‪ ،‬اضطرابها و پریشانیهای بسیاری در بین محافظهکارهای اخالقی برانگیخته‪ .‬تشویشی بنیادین از خود به جا‬
‫ِ‬
‫شدن‬
‫ِ‬ ‫متالشی‬ ‫از‬ ‫بار‬ ‫غم‬ ‫های‬ ‫ارزیابی‬ ‫در‬ ‫چنین‬ ‫هم‬ ‫و‬ ‫جنسی‬ ‫مسائل‬
‫ِ‬ ‫پیرامون‬ ‫تکرارشونده‬ ‫»‬ ‫اخالقی‬ ‫های‬ ‫زدگی‬ ‫وحشت‬ ‫«‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫گذشته‬
‫ِ‬
‫شکل‬ ‫ْ‬
‫انتخاب فردی خود یک ِ‬ ‫ِ‬ ‫جامعه خود را نشان میدهد‪ .‬برخی منتقدین چپگرای نو‪-‬لیبرالیسم گفتهاند که تاکیدکردن روی‬
‫ِ‬
‫تاریک» نوین که‬
‫ِ‬ ‫عصر‬
‫ِ‬ ‫«‬ ‫در‬ ‫انسانی‬ ‫پیوندهای‬ ‫شدن‬
‫ِ‬ ‫سست‬ ‫به‬ ‫)‬‫اجتماعی‬ ‫پرداز‬
‫ِ‬ ‫نظریه‬‫(‬ ‫باومن‬ ‫تازه از تنظیم و کنترل است‪ .‬زیگمونت‬
‫کانون این‬
‫ِ‬ ‫شخص خود‪-‬ارجاع‪ 21‬که در‬
‫ِ‬ ‫زیر سلطهی «عشق سیال» و «زندگی سیال» هستند‪ ،‬سخت تاخته‪ .‬ادکینز گفته است‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫گفتمان نو‪-‬لیبرالیسم است و «خودارجاعی‪ ،‬برسازندهی شکلهای نوین طبقهبندی و‬
‫ِ‬ ‫آرمانی‬ ‫ی‬‫سوژه‬ ‫دارد‪،‬‬ ‫قرار‬ ‫فردگرایی جدید‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫پایگان و شکافها و مبارزه و شکلهای رقابت»‪ .‬همانطور که ریچاردسن قویا پیشنهاد کرده‪ ،‬تاکید بر حقوق و مسئولیتهای‬
‫لیبرال حکومت را در خود‬
‫ِ‬ ‫اهمیت خود‪-‬پایی‪ 22‬و خود‪-‬تنظیمی برای فردی که هنجارها و هدفهای شکلهای نو‪-‬‬ ‫ِ‬ ‫فردی و بر‬
‫جهان جهانیشدهی نوین است‪ .‬گویی‪ِ ،‬اسارتی بزرگتر از آن نیست که باور داشته باشیم آزادترین هستیم‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫درونی ساخته‪ ،‬مرکز‬
‫ً‬ ‫ِ‬
‫پشت‬ ‫‪23‬‬ ‫ْ‬
‫گذار بزرگ» پیش میگذارند‪ .‬نیروهای ِ‬ ‫واقعی « ِ‬‫ِ‬
‫فهم جدا نادرستی از دستآوردهای‬ ‫به باور من‪ ،‬بحثهایی از این دست ِ‬
‫بدون توسل به نظام ارزشی استعالیی (یا همان سنت) و از راههایی بر این‬ ‫اکثر مردم توانستهاند ِ‬
‫این عدمقطعیت هر چه باشد‪ِ ،‬‬
‫ِ‬
‫زیست روزمره افزایش داده است‪ .‬اکثر‬ ‫ِ‬ ‫فردی آنها را بهویژه در رابطه با‬
‫ِ‬ ‫آزادی‬
‫ِ‬ ‫انتخاب فردی و‬
‫ِ‬ ‫سیالب تغییر فائق بیایند که‬
‫ِ‬
‫تصورات بزرگی از‬
‫ِ‬ ‫سیاست سکسوآلیته ندارند‪ .‬آنها‬
‫ِ‬ ‫سیاست خانواده و بهویژه‬
‫ِ‬ ‫انسانهای غربی عالقهی خاصی به سیاست یا‬
‫شیوههای تازهی زیستن ندارند‪ ،‬بل در سطح روزمره «آزمایشهایی در زیستن»‪ 24‬انجام میدهند‪ .‬وقتی مردم بهمعنای واقعی‬
‫ِ‬
‫قطعیت]‬
‫ِ‬ ‫عدم‬ ‫و‬ ‫[‬ ‫احتمال‬ ‫و‬ ‫روزمره‬ ‫زندگی‬ ‫تغییرات‬
‫ِ‬ ‫با‬ ‫خود‬ ‫دادن‬ ‫تطبیق‬ ‫در‬ ‫بسازند‪،‬‬ ‫خودشان‬ ‫مجبور میشوند تا ارزشهایی برای‬
‫ِ‬
‫لیبرالیسم مردمی ممکن است‬ ‫ِ‬ ‫جدید‪ ،‬یک عملگرایی دیده میشود‪ .‬اکثر افراد میتوانند از این مخصمصه و آزمایشها عبور کنند‪.‬‬
‫دیگر زندگی وجود‬ ‫اخالق زیسته رهنمون شود‪ .‬اما هیچ تایید و رخصتی برای راههای ِ‬ ‫ِ‬ ‫شکل زیستن باشد و به‬‫محدود به یک ِ‬
‫ثروتمند جهان زندگی میکنند و دگرگونیهای زندگی روزمره هیچ‬ ‫ِ‬ ‫ندارد‪ .‬با این همه‪ ،‬خانوارهای اندکی هستند که در بخشهای‬
‫ِ‬
‫تاثیری روی آنها نمیگذارد‪.‬‬
‫اکثر مردم خانوادههای تکوالدی را میشناسند‪ .‬اکثر مردم میدانند که یکی از اعضای خانوادهشان ممکن است همجنسگرا‬
‫باشد‪ .‬اکثر خانوادهها طالق و ازدواج دوباره و همزیستی بدون ازدواج را تجربه کردهاند و خانوادههایی را میشناسند که از هم‬
‫ِ‬
‫تاثیرات‬
‫ِ‬ ‫اصیل اجتماعی هستیم‪ .‬این انقالب هنوز ناتمام است‪ ،‬و‬ ‫ِ‬ ‫انقالب‬
‫ِ‬ ‫یک‬ ‫ی‬‫بحبوحه‬ ‫در‬ ‫پاشیده یا از نو ساخته شدهاند‪ .‬ما‬
‫غییر عمیق اجتماعی زندگی کنیم‪ .‬و شواهد‬ ‫استلزامات این ت ِ‬
‫ِ‬ ‫جانبدارانه و نابرابری دارد‪ .‬اما ما همگی حاال ناچاریم با پیآمدها و‬
‫ِ‬
‫قطعا نشان داده است که اکثر مردم ناباورانه توانستهاند بهخوبی سازگاری یابند‪.‬‬
‫تحوالت‬
‫ِ‬ ‫نخبگان سیاسی که‬
‫ِ‬ ‫تغییرات شدید در خانواده و زندگی جنسی را نه‬ ‫ِ‬ ‫نسل گذشته گرفته این است که‬ ‫درسی که ِ‬
‫ِ‬
‫متنوع اجتماعی هستند‪ .‬حکومتها البته ناچار بودند‬ ‫دستخوش جریانهای دیرپا و‬ ‫ِ‬ ‫اجتماعی‪-‬مردمی ایجاد کردهاند‪ ،‬تحوالتی که‬
‫ِ‬
‫ماهیت نهادهای سیاسی و بحرانهای هرروزهای‬ ‫ِ‬ ‫توازن نیروهای فرهنگی و‬ ‫ِ‬ ‫واکنش نشان دهند‪ ،‬اما بسته به سنتهای سیاسی و‬
‫موضوع خاصی را پیش میکشید و فشار از پایین (خواه مقاومتی محافظهکارانه یا بنیادگرایانه در برابر تغییر‪ ،‬خواه‬ ‫که هر یک‬
‫ِ‬
‫واکنش حکومتها بهناگزیر متفاوت و متنوع بوده است‪ .‬چنین جنبشهایی‬ ‫ِ‬ ‫رادیکال اجتماعی)‪،‬‬
‫ِ‬ ‫مقاومتی از سوی جنبشهای‬
‫محوریت شهروندی»‬ ‫ِ‬ ‫محوریت عصیان و سرپیچی» و «‬ ‫ِ‬ ‫دگرباشان جنسی) که ریشه در زندگی روزمره دارند‪ ،‬بین «‬ ‫ِ‬ ‫(مانند جنبش‬
‫ِ‬
‫نمایش تفاوت میشود‪ .‬دومی اما مطالبهی‬ ‫ِ‬ ‫راندن اجتماعی و‬ ‫در نوسان هستند‪ .‬اولی بر عواملی تاکید میکند که منجر به بیرون ِ‬

‫‪ self-reflexive 21‬برخود بازتابنده هم ترجمه شده است‪ .‬اشاره دارد به این که فرد در جامعه مدرن خود سبک و قاعدههای زندگیاش را تعین میکند‪،‬‬
‫به بیان دیگر خودگردان است‪.‬‬
‫‪22‬‬
‫پاییدن خود‪ ،‬نظارت بر خود‪ .‬م‬
‫ِ‬
‫تعامالت روزافزون‬
‫ِ‬ ‫اقتصادی تساویگرایانه و‬
‫ِ‬ ‫ماندگار آیندهی جهان که به سوی ارزشهای اجتماعی و‬
‫ِ‬ ‫توصیف نسخهی عادالنه و‬
‫ِ‬ ‫‪ 23‬سناریویی است برای‬
‫نبود فقر و جنگ و خرابیهای زیستمحیطی حرکت میکند‪ .‬م‬ ‫کیفیت زندگی و زمینی سالم و ِ‬
‫ِ‬ ‫بهبود‬
‫ِ‬ ‫بین انسانها و‬
‫شهود پیشینی که) با آزمودناش در زندگی روزمره تعیین میکرد‪.‬‬
‫ِ‬ ‫مفهوم خوبی را (نه با‬
‫ِ‬ ‫‪ 24‬اشاره به مفهوم جان استوارت میل دارد؛ وی که تجربهگرا بود‪،‬‬
‫ِ‬
‫م‬
 ‫‪84‬‬

‫محوریت پیوسته در هم میشوند و‬ ‫ْ‬ ‫پذیرش کامل را دارد‪ .‬در عمل‪ ،‬این دو‬ ‫شمول اجتماعی و رسمیتیافتن و‬ ‫درونآوری و‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫بدون آن دیگری عمل کند‪.‬‬ ‫یکدیگر را تقویت میکنند‪ .‬هیچکدام از این دو محوریت نمیتواند ِ‬
‫شهروندی جنسی یا صمیمی بهناچار با آنها‬ ‫ِ‬ ‫بحثهای ازدواج همجنسی‪ ،‬برخی از تنشها و ابهامهایی را نشان میدهد که ادعای‬
‫ِ‬
‫در ستیز است‪ .‬آیا ازدواج همجنسی ضروری است چون (همانطور محافظهکارهای همجنسگرا میگویند) نشاندهندهی ادغام و‬
‫ِ‬
‫کامل همجنسگرایان در‪/‬با جامعه است؟ یا امری است نامطلوب چون (همانطور که برخی فعالهای اجتماعی و سیاسی‬ ‫ائتالف ِ‬ ‫ِ‬
‫نهاد دگرجنسگرایانه[ی ازدواج] را مسخره و تضعیف و موهن میکند؟ یا (همانطور که بسیاری از‬ ‫ممکن است بگویند) ِ‬
‫نظم موجود است و یکسانسازیای که هرگونه چالش دربرابر‬ ‫ازدواج همجنسی همانا سازش با ِ‬ ‫نظریهپردازهای کوییر میگویند)‬
‫ِ‬
‫نظم جنسی موجود را از بین میبرد؟ آیا خانوادههای همجنسگرا باید رسمیت پیدا کنند چون ما همه به خانواده نیاز داریم یا‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫سنگ زیربنای جامعه) را واژگون میسازند؟‬ ‫ِ‬ ‫همان‬ ‫(‬ ‫سنتی‬ ‫ی‬ ‫خانواده‬ ‫هوم‬‫ِ‬ ‫مف‬ ‫همجنسگرایان‬ ‫چون‬
‫شراکت مدنی رسمیتیافته بیدرنگ همهجا را گرفت‪ .‬وقتی دانمارک در‬ ‫ِ‬ ‫یا‬ ‫جنسی‬ ‫هم‬ ‫ازدواج‬ ‫مشاجرات‪،‬‬ ‫با تمام این مباحث و‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫تصمیم قانونی پیروی‬‫ِ‬ ‫دادن قانونی به اتحادهای همجنسی در ‪ ۲۳۲۳‬پیشگام شد‪ ،‬اکثر کشورهای اروپای غربی از این‬ ‫رسمیت ِ‬
‫کردند‪ .‬در ‪ ۱۴۴۳‬پنج کشور از جمله کانادا و افریقای جنوبی ازدواج همجنسی را به رسمیت پذیرفتند‪ .‬تنها دمکراسیهای اصلی‬
‫ِ‬
‫غربی که چنین قانونی را در ‪ ۱۴۴۳‬تصویب نکردند‪ ،‬ایتالیا و یونان و ایرلند و ایاالت متحده بودند‪ .‬در ایاالت متحده‪ ،‬ازدواج‬
‫ِ‬
‫سنگ معیار شده است و قربانی مباحث و شکافهای آتشین‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫همجنسی تبدیل به‬
‫ِ‬
‫آزادی همجنسگرایی در اکثر کشورهای‬ ‫ِ‬ ‫خیزش ایدههای‬ ‫ِ‬ ‫این تحوالت‪ ،‬اساسی و نامنتظره بودهاند‪ .‬در دههی ‪ ،۲۳۷۴‬همراه با‬
‫امکان ازدواج همجنسی هم اشارهای‬ ‫ِ‬ ‫غربی و بهویژه در ایاالت متحده‪ ،‬هیچکسی نه در درون و نه در بیرون از این جنبش به‬
‫ِ‬
‫نکرده بود‪ .‬با توجه به نقدهای آتشین همجنسگرایان به خانواده و ازدواج دگرجنسگرایانه‪ ،‬گویی [بحث ازدواج همجنسی]‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫آمدن هزارهی دوم‪ ،‬ازدواج همجنسی تبدیل به موضوعی کلیدی در‬ ‫ِ‬ ‫با‬ ‫اما‬ ‫‪.‬‬ ‫رفت‬ ‫می‬ ‫زمان‬ ‫آن‬ ‫شرایط‬
‫ِ‬ ‫فراسوی افق امکان و حتی‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫جهان دگرباشان و مسئلهی داغ سیاسی در دمکراسیهای غربی شد‪.‬‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫تغییرات مهمی که در‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫دگرباشان‪،‬‬ ‫دنیای‬ ‫ی‬ ‫تغییریافته‬ ‫های‬ ‫اولویت‬ ‫‪:‬‬ ‫دهد‬ ‫می‬ ‫نشان‬ ‫را‬ ‫بافته‬ ‫‪-‬‬ ‫هم‬ ‫‪-‬‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫مهم‬ ‫تغییر‬
‫ِ‬ ‫دو‬ ‫مسئله‬ ‫این‬
‫فرهنگهای ملی روی داده و آشکار میخواهند نگرشها و قانونهای خود را آزادیخواهانه بسازند‪ .‬کلمن (‪ )۱۴۴۷‬مشاهده‬
‫حقوق‬
‫ِ‬ ‫فعاالن دگرباش پدیدار شده که خود را متعهد به رسمیتدادن به «‬ ‫ِ‬ ‫بشری‬
‫کرده است که درون این تحوالت‪ ،‬شبکهی حقوق ِ‬
‫سراسر کشور که در گفتمانهای نوین حقوقی دانشآموخته شده و‬ ‫ِ‬ ‫نخبگان سیاسی‬ ‫ِ‬ ‫عشقی» میدانستند‪ ،‬و همچنین شبکهای از‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ابتکار عمل را به دست گیرند‪ .‬من گفتهام که مشخصهی تعریفکنندهی‬ ‫ِ‬ ‫نبود کمپینهای معتبر نیز‬ ‫آماده بودند تا حتی در ِ‬
‫بازسازی سکسوآلیته از دههی ‪ ۲۳۵۴‬به این سو‪ ،‬همان آزمایشهای روزمرهای بودهاست که در سطح مردمی‪-‬اجتماعی و‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫اهمیت‬
‫ِ‬ ‫خردهسیاسی روی داده و جامعهشناسان و تاریخدانها در ابتدا نتوانسته بودند متوجهی آنها شوند‪ .‬قطعا چیزی که در‬
‫چشم ناظران و نظریهپردازان توسعه یافته بود‪ ،‬و‬ ‫ِ‬ ‫روابط همجنسی برجسته است این است که این اهمیت مدتها دور از‬ ‫ِ‬ ‫کنونی‬
‫ِ‬
‫زنان همجنسگرا شدت یافت‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫میان‬
‫ِ‬ ‫در‬ ‫ویژه‬ ‫به‬ ‫والدینی‬ ‫حقوق‬
‫ِ‬ ‫به‬ ‫مربوط‬ ‫مباحث‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫همجنسگرا‬ ‫مردان‬
‫ِ‬ ‫میان‬ ‫در‬ ‫ایدز‬ ‫بحران‬
‫ِ‬ ‫در‬
‫روابط همجنسی احساس میشد‪ ،‬از پایینترین سطح جوانه زد و رشد کرد به باال رسید‪ .‬از این چشمانداز‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫حقوق‬
‫ِ‬ ‫نیازی که برای‬
‫مداخلههای دولتی (که البیگرهای ماهر بر سیاستمداران تاثیر گذاشتند) واکنشی بودند به واقعیتهای تغییریابندهی اجتماعی‬
‫و نه پیشبینی و پیشدستیکردن بر آنها‪.‬‬
‫هرچند‪ ،‬با وجود این الگوهای مشترک و جریانهای اساسی‪ ،‬هر کشوری مسیر خود را پیمود که سوگیریهای فرهنگی و موازنهی‬
‫‪25‬‬
‫سنت جمهوریخواهانهی کالسیک‬ ‫سیاسی خودش را بازتاب میداد‪ .‬برای نمونه‪ ،‬قانون «پیمان اتحاد مدنی» در فرانسه از ِ‬ ‫ِ‬
‫پیروی کرد و هویتهای فرهنگی متمایز و جدای همجنسگرایان را به رسمیت نپذیرفت‪ .‬این قانون‪ ،‬اجازهی شراکتهای مدنی‬
‫ِ‬
‫جایگاه قانونی ازدواج‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫بود‬ ‫ساخته‬ ‫متمایز‬ ‫ازدواج‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫ها‬ ‫شراکت‬ ‫نوع‬ ‫این‬ ‫صریحا‬ ‫و‬ ‫داد‪،‬‬ ‫می‬ ‫همجنسگرایان‬ ‫برای دگرجنسگرایان و‬
‫تفاوت جنسی (یا همان «نظم‬
‫ِ‬ ‫ماندگاری‬
‫ِ‬ ‫دستنخورده باقی ماند‪ :‬هیچ باشندهی قانونی جدیدی ایجاد نشد و هیچ چالشی بر‬
‫ِ‬
‫کاران چپگرا و راستگرا با این قانون مخالفت‬ ‫محافظه‬ ‫‪.‬‬‫نشد‬ ‫عمال‬ ‫ا‬ ‫)‬‫»‬ ‫بیت‬ ‫س‬‫نمادین») یا مشروعیت روابط خویشاوندی (« َن َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫جانب دگرجنسگرایان را میگرفت تا دگرباشان را) دیرزمانی بهعنوان یک اصالح هنجاریشده و‬ ‫ِ‬ ‫تر‬ ‫بیش‬ ‫که‬‫(‬ ‫کردند‪ ،‬اما این قانون‬
‫ِ‬

‫‪ 25‬یک نوع اتحاد مدنی است بین دو بزرگسال (همجنس یا غیرهمجنس) که زندگی مشترکی ایجاد کردهاند‪ .‬م‬
‫ِ‬
 ‫‪85‬‬

‫سنت «چندقطبی» آن‬ ‫تغییرات رادیکال بهتدریج وارد شدند و بهآسانی با ِ‬ ‫ِ‬ ‫عموما پذیرفتهشده باقی ماند و اثر گذاشت‪ .‬در هلند‪،‬‬
‫ِ‬
‫متفاوت حقوقی را مفروض میدانست) سازگار گشتند‪ ،‬و متعهد شدند که همجنسگرایان را به رسمیت‬ ‫ِ‬ ‫مطالبات‬
‫ِ‬ ‫(که همزیستی‬
‫ِ‬
‫شراکت مدنی همجنسی و‬ ‫ِ‬ ‫قانون‬
‫ِ‬ ‫تصویب‬ ‫هلند‪،‬‬ ‫ی‬ ‫شده‬ ‫نهادی‬ ‫لیبرالیسم‬
‫ِ‬ ‫بعدی‬ ‫قدم‬ ‫ِ‬ ‫منطقا‬ ‫که‬ ‫رسید‬ ‫می‬ ‫نظر‬ ‫به‬ ‫بنابراین‬ ‫بشناسند‪.‬‬
‫ِ‬
‫سپس ازدواج همجنسی در اوایل دههی ‪ ۱۴۴۴‬باشد‪.‬‬
‫ِ‬
‫سازی‬
‫ِ‬ ‫آزادی‬ ‫هرگونه‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫کال‬ ‫یا‬ ‫جنسی‪،‬‬ ‫هم‬ ‫شراکت‬
‫ِ‬ ‫قانون‬
‫ِ‬ ‫تصویب‬
‫ِ‬ ‫مورد‬
‫ِ‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫بود‬ ‫دیرزمانی‬ ‫‪.‬‬‫بود‬ ‫متنوع‬ ‫نیز‬ ‫انگلستان‬ ‫تجربهی‬
‫اصالحات‬
‫ِ‬ ‫آغاز هزارهی جدید‪ ،‬بستهی‬ ‫مدت بسیاری کوتاهی‪ ،‬در ِ‬ ‫ظرف ِ‬ ‫نگرشها نسبت به همجنسگرایی‪ ،‬تردید میشد‪ .‬اما ِ‬
‫شراکت مدنی» در ‪ ۱۴۴۴‬نقطهی اوجاش محسوب میشود‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫تان مدرن عرضه گشت که «قانون‬ ‫جنسی انگلس ِ‬ ‫قانونیای در قوانین‬
‫ِ‬
‫سانسور اخالقی ناراستکیشی جنسی را در دنیای‬ ‫ِ‬ ‫مقررات قانونی و‬ ‫ِ‬ ‫انگلستان که از دههی ‪ ۲۳۵۴‬به این سو‪ ،‬استبدادگرانهترین‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫غرب داشت‪ ،‬در ‪ ۱۴۴۵‬یکی از لیبرالترین قوانین و نگرشها را پیدا کرد‪ .‬این رویکرد اتخاذ شد و هیچ توجهی به مناقشاتی که‬
‫قانون ازدواج را‬ ‫ِ‬ ‫برانگیخته بود‪ ،‬نکرد‪ .‬انگستان بهجای اینکه بحثهایی اصولی دربارهی شایستگی ازدواج همجنسی کند‪ ،‬صرفا‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫کالسیک‬
‫ِ‬ ‫رویکرد‬
‫ِ‬ ‫همان‬ ‫رویکرد‬ ‫این‬ ‫‪.‬‬ ‫نکرد‬ ‫مذهبی‬ ‫بهکل بازنویسی کرد و عنواناش را تغییر داد‪ ،‬بنابراین توجهی به مخالفتهای‬
‫معروف انگلستانی‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫لیبرالیسیون در خفا» بود‪ ،‬همان مصالحهگری‬ ‫ِ‬ ‫«‬
‫سیاست ازدواج همجنسی شد‪ .‬ایاالت متحده که نولیبرالترین‬ ‫ِ‬ ‫مناقشات‬
‫ِ‬ ‫اما ایاالت متحده بود که تبدیل به مرکز زلزلهای برای‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫فرهنگها را داشته و دارد‪ ،‬از بین دمکراسیهای غربی‪ ،‬آتشینترین و بنیادگرایانهترین مخالفتها را با ازدواج همجنسی داشته‬
‫دگرباشان جنسی را داشته و دارد‪ ،‬هم پرشورترین کمپینها را در دفاع‬ ‫ِ‬ ‫اجتماعات‬
‫ِ‬ ‫است‪ .‬جامعهی امریکا که اثباتیترین هویتها و‬
‫دل همین اجتماعات برخاسته‪ .‬همانطور که منتقدین گفتهاند‪،‬‬ ‫ازدواج همجنسی داشته و هم استوارترین نقدهایی را که از ِ‬ ‫از‬
‫ِ‬
‫دولت‬
‫سازی « ِ‬ ‫ودن جنسی بنا شده که ساختاری نژادی دارند‪ ،‬و همچنین بر طبیعی ِ‬ ‫ازدواج همجنسی بر ایدههایی از محترمب ِ‬
‫‪26‬‬
‫ِ‬
‫بندی نژادی شده است‪ .‬با توجه به داغی بحث در امریکا‪ ،‬قطعا مناسب است که اشاره کنیم امریکا‬ ‫ِ‬ ‫دسته‬ ‫که‬ ‫دارد‬ ‫تاکید‬ ‫ی‬ ‫رفاه»‬
‫ِ‬
‫جوامع غربی است‪ .‬همین نیز تا اندازهی زیادی توضیح میدهد که چرا مسیحیهای محافظهکار با ازدواج‬ ‫ِ‬ ‫یکی از مذهبیترین‬
‫ِ‬
‫فعاالن دگرباش در ایاالت متحده (در مقایسه با‬ ‫ِ‬ ‫همجنسی مخالفت کرده میکنند‪ .‬همچنین میتواند توضیح دهد که چرا‬
‫کامل ازدواج همجنسی هستند‪ .‬در کشورهایی که‬ ‫یافتن ِ‬ ‫خواستار رسمیت‬ ‫ِ‬ ‫انگلستان یا کشورهای استکاندیناوی) با چنین جدیتی‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫قداست ازدواج کاسته شده‬ ‫ِ‬ ‫جمعیت دگرباش نیز احتماال کمتر به ازدواج متمایل میشوند‪ ،‬چون از‬ ‫ِ‬ ‫افول ازدواج هستیم‪،‬‬ ‫شاهد ِ‬ ‫ِ‬
‫است‪ .‬اما در کشورهایی که سنتهای مذهبی همچنان پرزور ماندهاند (مانند اسپانیا و ایاالت متحده)‪ ،‬پس از آنکه اتحادهای‬
‫کامل ازدواج مطالبه شود‪.‬‬ ‫حقوق ِ‬ ‫ِ‬ ‫همجنسی به رسمیت شناخته میشود نیز احتمال دارد‬
‫موافقت باالیی داشتند‪ ،‬و برای همین هم دغدغههای مشترکی که در دنیای‬ ‫ِ‬ ‫فرهنگهای ملی آن کشورها با اتحادهای همجنسی‬
‫ِ‬
‫روابط‬
‫ِ‬ ‫دگرباشان وجود داشته را باید در پیوند با سطوح محلی دید‪ .‬اما در سطح عمیق ِتر این داستانهای جدید دربارهی‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫فرهنگ کالن؛ یعنی همان مطالبهی‬ ‫ِ‬ ‫در‬ ‫شدن‬ ‫جذب‬ ‫نه‬ ‫و‬ ‫شود‬ ‫می‬ ‫دیده‬ ‫قانونی‬ ‫اعتبار‬
‫ِ‬ ‫همجنسی‪ ،‬مطالبهی رسمیتیافتن هویت و‬
‫ِ‬
‫حقوق دگرباشان است‪ .‬واقعیت این است که در‬ ‫ِ‬ ‫از‬ ‫تر‬ ‫فراخ‬ ‫مسئله‪،‬‬ ‫این‬ ‫‪.‬‬ ‫دوطرفه‬ ‫مسئولیت‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫عشق‬ ‫فضیلتهای روزمرهی مراقبت و‬
‫سراسر جهان‪ ،‬هزاران نفر با آهنگ و گامهای متفاوتی دارند دربارهی نحوهی زندگی روزمرهشان تصمیمگیری میکنند و‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫مباحث نظری یا‬ ‫ِ‬ ‫درگیر‬
‫ِ‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫لزوما‬ ‫ها‬ ‫آن‬ ‫از‬ ‫بسیاری‬ ‫‪.‬‬‫دارند‬ ‫)‬‫ای‬ ‫رابطه‬ ‫برابر‬
‫ِ‬ ‫حقوق‬ ‫جمله‬ ‫از‬ ‫(‬ ‫شهروندی‬ ‫کامل‬
‫ِ‬ ‫حقوق‬
‫ِ‬ ‫ی‬ ‫مطالبه‬
‫آزادی‬
‫ِ‬ ‫که‬ ‫این‬ ‫و‬ ‫دهند‬ ‫مشروعیت‬ ‫و‬ ‫رسمیت‬ ‫اند‬ ‫برگزیده‬ ‫که‬ ‫را‬ ‫ای‬ ‫زندگی‬ ‫بتوانند‬ ‫که‬ ‫دارند‬ ‫را‬ ‫آن‬ ‫ی‬ ‫دغدغه‬ ‫ند‬ ‫هرچ‬ ‫‪.‬‬‫کنند‬ ‫الهیاتی نمی‬
‫کاملی برای انتخاب داشته باشند تا بتوانند تصمیمهای زندگی خود را بر اساس مراقبت و مسئولیت و احترام و شفافیتی دوطرفه‬
‫ِ‬
‫داستان هزاران نفری دیگر که موقعیتهای مشابهی مثل آنها دارند‪ ،‬میتوانیم‬ ‫ِ‬ ‫داستان آنها و‬‫ِ‬ ‫اتخاذ کنند‪ .‬از طریق صدا و‬
‫ِ‬
‫اجتماعات جدیدی از دانش و توانمندسازی‬ ‫ِ‬ ‫مطالبات جدیدی تدوین شده و مطرح شده و دوباره مطرح میشود‪ ،‬و‬ ‫ِ‬ ‫ببینیم که‬
‫ایجاد شده و واقعیتهای تازهای ساخته میشود‪.‬‬

‫جهانیشدن و حقوق جنسی بشر‬

‫‪ 26‬دولت رفاه دولتی است که در آن تامین و بهبود رفاه عمومی‪ ،‬وظیفهی قانونی نهادهای قدرت است‪ .‬خدماتی نظیر بهداشتی درمانی و بیکاری و‬
‫مرگ شهروند برای او فراهم میشود‪ .‬م‬
‫بازنشستگی و مسکن و آموزش که از ابتدای تولد تا ِ‬
 ‫‪86‬‬

‫سیاست‬
‫ِ‬ ‫دگرگونیها در حوزه روابط جنسی در سطح کالن واقعیاند‪ ،‬اما تأثیر واقعی و تحقق موفقشان هم به فراز و نشیبهای‬
‫تفاوت‬
‫ِ‬ ‫پیامد روندهای جهانیشدن‪ .‬سکسوآلیته نیز یکی از جنبههای اساسی جهانیشدن است‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫محلی وابسته هستند و هم به‬
‫ِ‬ ‫ْ‬
‫ارتباطات جهانی در این است که جهانیشدن نظامی بسیار متراکمتر و سریعتر است برای‬ ‫ِ‬ ‫روند جهانیشدن با الگوهای اولیهی‬ ‫ِ‬
‫فهم مشخصی دربارهی سکسوآلیته‪ ،‬بهشیوهای‬ ‫ِ‬ ‫و‬ ‫گاهی‬ ‫خودآ‬ ‫یک‬ ‫که‬ ‫طوری‬ ‫به‬ ‫«‬ ‫یابنده‪،‬‬ ‫شیوع‬ ‫و‬ ‫نافذ‬ ‫های‬ ‫درک‬ ‫و‬ ‫ها‬‫ارزش‬ ‫و‬ ‫ها‬ ‫ایده‬
‫تأثیر آن بر مسئلهی سکسوآلیته‪ ،‬بایستی جهانی‬ ‫کامال جدید مسلما در حال جهانیشدن است»‪ .‬برای فهم دگرگونی اجتماعی و ِ‬
‫بییندیشیم‪.‬‬
‫ارتباطات و جریانهای جهانی‪ ،‬دنیای سکسوآلیته را تغییر داده و میدهد‪ .‬در زیر‪ ،‬برخی از مؤلفههای این جریانها از این قرارند‪:‬‬
‫‪ -‬جریانهای مردان و زنانی که مأمن سنتیشان را برای یافتن کار و فرصتهای جدید ترک کرده‪ ،‬از روستاها به شهرها مهاجرت‬
‫مستقر خانوادگی و جنسی را مختل میسازد و راه را باز میکند برای فرصتها و شکلهای تازهای‬ ‫ِ‬ ‫میکنند؛ این جریان الگوهای‬
‫از استثمار‪.‬‬
‫تجاوز جنسی مرتکب میشوند و‬ ‫ِ‬ ‫مرز کشورها عبور میکنند‪ ،‬بینظمی ایجاد میکنند‪،‬‬ ‫‪ -‬جریانهای جنگ‪ ،‬که با آن سربازها از ِ‬
‫اختالل خانوادهها و اقتصادها و‬
‫ِ‬ ‫احتماال عفونتها و بیماریهای جنسی را منتقل میسازند؛ مردم از جنگ و خشونت میگریزند؛‬
‫ُ‬
‫خشونت خودمانی» نسلکشیها و جنگهای شهری‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫فرهنگها؛ «‬
‫ِ‬
‫‪ -‬جریانهای افراوی که به خاطر سکسوآلیتههایشان در آزار هستند یا میخواهند برای تولید مثل امکان انتخاب داشته باشند و‬
‫بدین خاطر از سرزمین خود میگریزند‪.‬‬
‫ِ‬
‫‪ -‬جریانهای سازمانهایی که برای مبارزه با بیماریهای واگیر جنسی (از جمله اچآیوی) فعالیت دارند و در سطح بینالمللی‬
‫نیرو بسیج میکنند‪.‬‬
‫صنعت جهانی چندمیلیون دالری‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫‪ -‬جریانهای پورنوگرافی و کاالهای جنسی در‬
‫ِ‬
‫‪ -‬جریانهای داروهایی با مضامین اروتیک‪ ،‬قاچاقی و غیرقاچاقی‪.‬‬
‫ِ‬
‫انتقال میلیونها نفر به مکانهای بیگانه و غریب و رازآمیز‪ ،‬و بهویژه رشد انفجار‬ ‫ِ‬ ‫اقتصادها‪،‬‬ ‫یافتن‬ ‫‪ -‬جریانهای گردشگری‪ ،‬تحول‬
‫گردشگری جنسی‪.‬‬‫ِ‬ ‫در زمینهی‬
‫‪ -‬جریانهای رسانهای که اطالعات و اخبار و شایعهها و سبکها و رسواییها و شخصیتها و کلیشهها و نقشهای جنسی و‬
‫اظهارات ارتجاعی و جنایات و تخلفها را بیدرنگ همهجا پخش میکنند‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫تغییرات قانونی و‬
‫ِ‬ ‫اتفاقهای فردی و‬
‫فرهنگ عامه‪ :‬در فیلمها و تلویزیون و بازیها و موسیقی و اینترنت‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫‪ -‬جریانهای‬
‫بازی جنسی‪.‬‬ ‫وسایل ِ‬
‫ِ‬ ‫‪ -‬جریانهای مصرفگرایی‪ ،‬از پوشاک و ابزار جنسی گرفته تا‬
‫اخالقیات مربوط به دینها‪ ،‬بهویژه اخالقیاتی که رنگ و بوی نو‪-‬سنتی یا بنیادگرایانه دارند‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫‪ -‬جریانهای دین و‬
‫اعترافات جنسی و میلها و کنشها و امیدها و ترسها و هویتها و آرمانهای‬ ‫ِ‬ ‫‪ -‬جریانهای داستانهای جنسیای که رازها و‬
‫جنسی را پخش میکنند و از طریق تعامالتشان معناها و اجتماعات و امکانهای جدیدی شکل میدهند‪.‬‬
‫جهان جنسی را تفسیر و مقولهبندی کنند‪ ،‬و آن را از طریق فنآوریهای نوین و بهویژه‬ ‫ِ‬ ‫‪ -‬جریانهای علم که میکوشند تا‬
‫تولیدمثلی از نو بسازند‪.‬‬‫ْ‬ ‫تکنیکهای‬
‫‪ -‬جریانهای جنبشهای اجتماعیای مانند جنبشهای جهانی فمینیستی و لزبینی و همجنسگرایانه و دوجنسگرایانه و‬
‫تراجنسیتی‪.‬‬
‫‪ -‬جریانهای هویتها و بودنها‪ ،‬برای مثال جهانیشدن سوژگانیهای همجنسگرایانه و تراجنسیتیای که شکلهای‬
‫شرایط جنسیبودن را تغییر دهد‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫خودتحققیای را فراهم میکنند که میتواند‬
‫خود کودکان از‬ ‫حقوق آنها) و جریانهای ِ‬ ‫ِ‬ ‫‪ -‬جریانهای مسائل و نگرانیهایی دربارهی کودکان (استثمار آنها‪ ،‬حفاظت از آنها‪،‬‬
‫طریق جابهجایی و مهاجرت و فرزندخواندگی و فروش‪.‬‬
‫‪ -‬جریانهای کمپینهای انجیاوها و بنگاههای بینالمللی و گروههای البیگر و سازمانهای مردمی در موضوعاتی مانند آزار‬
‫تجارت انسان‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫جنسی و بیماریهای جنسی و‬
 ‫‪87‬‬

‫‪ -‬جریانهای کنفرانسها و سمینارها و دانشگاهیان و فعاالن و کارشناسان و کارکنان رسانهها و روانشناسها و رواندرمانگرها‪،‬‬
‫گیری گفتمانها و سوژگانیهای جدید‪.‬‬ ‫جریان نوشتهها و داستانها و شکل ِ‬ ‫ِ‬ ‫بهاضافهی‬
‫‪ -‬جریانهای ادبیات‪ :‬باستان‪ ،‬معاصر‪ ،‬درباری‪ ،‬عامه‪ ،‬پورنوگرافیک‪ ،‬آموزشی‪ ،‬تعلیماتی‪ ،‬دانشگاهی‪ ،‬علمی‪ ،‬دینی‪ ،‬اخالقگرایانه‪،‬‬
‫رسواگرانه‪ ،‬تزئینی‪ ،‬زندگینوشت‪ ،‬تاریخی‪ ،‬سیاسی؛ در میلیونها کتاب و مجله و نشریه و جزوهی چاپی یا آنالین‪.‬‬
‫‪ -‬جریانهایی از طریق فضای مجازی؛ که آنقدر گسترده هستند که نمیتوان فهرستی جامع از آنها تهیه کرد‪.‬‬
‫‪ -‬جریانهای ضرورتهای تولیدمثلی‪ ،‬برای جلوگیری یا ترویج زایش‪ ،‬قرصها‪ ،‬کاندومها‪ ،‬اسپرمها و تخمکهای اهدایی‪،‬‬
‫ِ‬
‫رحم جایگزین‪.‬‬ ‫فرزندخواندگی‪ِ ،‬‬
‫سالمت جنسی‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫کار جنسی‪ ،‬جنایات مربوط به تجارت انسان‪،‬‬ ‫حقوق ازدواج‪ِ ،‬‬ ‫ِ‬ ‫‪ -‬جریانهای تنظیم‪ :‬دربارهی استثمار کودکان‪،‬‬
‫پزشکی‪ ،‬داروها‪ ،‬پورنوگرافی‪ ،‬مطالب اینترنتی‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫حقوق عشقی‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫حقوق نسبی‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫حقوق جنسی بشر‪ ،‬حقوق تولیدمثلی‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫‪ -‬جریانهای گفتمانی دربارهی حقوق‪:‬‬
‫سراسر کرهی زمین‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫افراد جوان عمدتا (و نه منحصرا) در‬ ‫پراکندگی قومی؛ ِ‬ ‫روابط بیناملیتی‪ ،‬جریانهای‬ ‫ِ‬ ‫‪ -‬جریانهای دوستی و‬
‫ِ‬
‫سراسر کرهی زمین مهاجرت میکنند‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫در جستجوی لذتها و شریک و شغل و ثروت و آزادی و عدالت و خانه در‬
‫‪ -‬و دستآخر جریانهای سوگواری و فقدان‪ ،‬مانند مورد اچآیوی ‪ /‬ایدز؛ نمونهای که خبر از هزینهها و همچنین دستآوردهای‬
‫ارتباطات جهانی میدهد‪.‬‬ ‫ِ‬
‫نقاط دور و متفاوت ایجاد میشود‪ ،‬آمیزهای پیچیده از فرصتها و‬ ‫ِ‬ ‫بین‬ ‫که‬ ‫ای‬ ‫پیچیده‬ ‫طات‬
‫ِ‬ ‫ارتبا‬ ‫و‬ ‫کالن‬ ‫های‬ ‫جریان‬ ‫این‬
‫تهدیدهاست‪ ،‬که زمینهای را شکل میدهد که در آن هنجارها و ارزشهای جنسی از نو نوشته میشوند و سوژگانیهای جدید‬ ‫ْ‬
‫ایجاد میشوند و توسعه مییابند‪ .‬اما این جریانها و ارتباطات همچنین بیعدالتیهای جنسی و نارواییهای جنسی را نیز نشان‬
‫طول تاریخ بودهاند‪ .‬دیگران نیز‬ ‫محصول تبعیض و پیشداوری و سرکوبهای سنگین در ِ‬ ‫ِ‬ ‫میدهند‪ .‬برخی از اینها نتیجه و‬
‫ناگزیر بیعدالتیهای دیگر‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫پیآمدهای‬
‫تولید‬
‫ِ‬ ‫روند جهانیشدن برجستهشان کرده) پرسشهای بسیاری دربارهی تنظیم و بهویژه‬ ‫این نارواییهای جنسی (که ِ‬
‫تاثیرات‬
‫ِ‬ ‫استانداردهای مشترک مطرح میکنند‪ .‬ساختارهای بینالمللی یا تراملی‪ ،‬گفتمانی جهانی را شکل میدهند که‬
‫بانک جهانی‪ ،‬سیاستهایی را تحمیل میکنند‬ ‫محاسبهنشدنیای دارند‪ .‬سازمانهای بینالمللیای مانند صندوق بینالمللی پول و ِ‬
‫کاتولیک رومی نیز‬ ‫ِ‬ ‫که ممکن است تاثیراتی شدید بر روابط خصوصی بگذارند‪ .‬سازمانهای مذهبی جهانی مانند کلیسای‬
‫ِ‬
‫ْ‬
‫کاندوم‬ ‫مخالفت این کلیسا با استفادهی‬ ‫خاطر‬ ‫به‬ ‫کنترل زاد و ولد تولید کردهاند‪ ،‬و حتی‬ ‫سیاستهایی دربارهی سقطجنین و‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫تجارت انسان و اچآیوی ‪ /‬ایدز و‬ ‫ِ‬ ‫تاثیراتی بر جلوگیری از اچآیوی نیز گذاشتهاند‪ .‬انجیاوها (که به مسئلهی کودکان و زنان و‬
‫حقوق بشر میپردازند) کمپینهای بینالمللیای برپا کردهاند که میتواند توجه جهانی را‬ ‫ِ‬ ‫حقوق تولیدمثلی و‬ ‫ِ‬ ‫مسائل دگرباشان و‬
‫مسائل جنسی متمرکز ساخته‪ ،‬و راهبردهای ملی و بینالمللی ایجاد کند‪ .‬وزنهی بسیجسازی نیروها نیز خیرهکننده است‪ .‬سه‬ ‫ِ‬ ‫به‬
‫کنفرانس جهانی دربارهی زنان در پکن (‪ )۲۳۳۵‬به رسمیت شناخته شدهاند‪ ،‬و ‪۴۴‬هزار نماینده نیز به انجمن‬ ‫ِ‬ ‫هزار انجیاو در‬
‫ِ‬
‫حقوق بشر‪ ،‬در‬ ‫ِ‬ ‫دادگاه‬
‫ِ‬ ‫موازی انجیاو پیوستهاند‪ .‬مجموعههای تراملیای مانند اتحادیهی اروپا و دیگر نهادهای اروپایی مانند‬ ‫ِ‬
‫مواد جنسی‪ ،‬روزافزون در شکلدهی به سکسوآلیته‬ ‫ِ‬ ‫تجارت‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫کاری‬ ‫قواعد‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫ها‬ ‫تراجنسیتی‬ ‫یا‬ ‫همجنسگرایان‬ ‫حقوق‬ ‫با‬ ‫رابطه‬
‫موفقیت کمتری‬ ‫ِ‬ ‫آخر‬ ‫مورد‬
‫ِ‬ ‫این‬ ‫در‬ ‫البته‬ ‫که‬ ‫(‬ ‫ی‬ ‫همجنسگرای‬ ‫و‬ ‫کودکان‬ ‫و‬ ‫نقش زنان‬ ‫فعالند‪ .‬سازمان ملل متحد نیز در رابطه با ِ‬
‫داشته) نیز مداخله میکند‪.‬‬
‫فرهنگ جهانیشدن دست اندر کار هستند؛ و همگی این نیروها با زیستن در دنیایی پیچیده و‬ ‫ِ‬ ‫اکنون نیروهای مختلفی در‬
‫کردن‬
‫متنوع‪ ،‬این پرسش بنیادین را مطرح میکنند‪ :‬چگونه میتوان استانداردهای مشترک و توافقشدهای برای اندازهگیری ِ‬
‫نیازهای فردی و ویژه یافت و چگونه میتوان راههای زیستنی هماهنگ با تفاوتها پیدا کرد؟ این همان چالشی است که‬
‫انداز جهانی میتواند آن را برطرف کند؛ با ارائهی «یک پندارهی جایگزین‪ ،‬پندارهای دربارهی راههای جایگزین زندگی و‬ ‫چشم ِ‬
‫ِ‬
‫عقالنیت‪ ،‬که دیگر بودگی دیگری را شامل میشود»‪ .‬این امر مستلزم آن است که از چشماندازی فاصله بگیریم که فرهنگها و‬
‫ِ‬
‫هویتها و بودنهای متفاوت را منجمد میکند و آنها را همچون هستیهای مادی و فیزیکی مینگرد و در مقابل از آمیختگی‬
‫اجتماعات مختلف و راههای‬ ‫ِ‬ ‫متفاوت ملی‪ ،‬در‪/‬با‬
‫ِ‬ ‫شهروند جهانوطن کسی است که میتواند در‪/‬با سنتهای‬ ‫ِ‬ ‫استقبال میکند‪.‬‬
 ‫‪88‬‬

‫اسیر پیشداوری و‬ ‫ْ‬

‫دادن افقهای معنایی (که محدودیتشان ما را ِ‬ ‫جایگزین زندگی کار کند‪ ،‬میتواند در راستای گسترش ِ‬
‫ِ‬
‫وارد دیالوگ شود‪ .‬اما این آرمانها باید با واقعیتهای خشن و مستمر (و در‬
‫اضطراب و ترس میکنند) با گفتمانهای دیگران ِ‬
‫جوامع چندفرهنگی و چندمذهبی روبهرو‬
‫ِ‬ ‫مشکالت زیستن با این واقعیتها در‬
‫ِ‬ ‫بعضی زمینهها) تاکیدشدهی اختالفهای قدرت‪ ،‬و‬
‫شوند‪.‬‬
‫روندی جهانوطنی‪ ،‬در موضوعهای‬‫ِ‬ ‫این بدان معنا نیست که هیچ اقدامی نمیشود کرد و هیچ کوششی فایده نخواهد داشت‪ .‬شه‬
‫پیشگامان خودش را دارد؛ یعنی همانهایی که از دههی ‪ ۲۳۷۴‬پا به صحنهی تاریخ گذاشتهاند‪ .‬در میان اینها‪،‬‬ ‫ْ‬
‫جنسی‬ ‫جدید‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫«همجنسگرای جهانی»‪ 27‬نشاندهندهی ظرفیتها و دشواریها و چالشها و فرصتهاست‪ .‬جهانیشدن کمک کرده است تا‬
‫هویت بینالمللی همجنسگرا ایجاد شود؛ هویتی که فراتر از مرزهای غرب میرود‪ .‬با این حال اما همجنسگرابودن هنوز یک‬
‫ِ‬
‫ْ‬ ‫ِ‬
‫جنسیت جرح و تعدیل یافته است‪ .‬همانطور که َپ ِتن و سانچز اپلر‬ ‫مختلف همجنسگرایی و‬
‫ِ‬ ‫های‬ ‫زیست‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫غربی‬ ‫ی‬ ‫ایده‬
‫گفتهاند‪:‬‬

‫“… گی«بودن»‪ ،‬هوموسکسوآل«بودن»‪ ،‬لزبین«بودن»‪ ،‬و نامهای کوچهبازاری برای این هویتها در‬
‫نکردن آن مفاهیم و میلهایی است که این واژهها ادعا‬
‫ِ‬ ‫فرهنگهای مختلف‪ ،‬متضمن برآوردهکردن یا‬
‫ِ‬
‫مکان مشخصی و دورهی مشخصی [آن مفاهیم و میلها را] نشان دهند‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫میکنند که میخواهند در‬
‫َ‬
‫حامل نشانههای کوییربودن است رسما بین فضاهای‬‫ِ‬ ‫کنش همجنسگرا» یا تنی که‬ ‫کنشگر « ِ‬
‫ِ‬ ‫وقتی‬
‫متعینی (ملیت‪ ،‬منطقه‪ ،‬کالنشهر‪ ،‬محله‪ ،‬یا حتی فرهنگ‪ ،‬جنسیت‪ ،‬دین‪ ،‬بیماری) حرکت میکنند‪،‬‬
‫بازآرایی پیچیدهی هویت و سیاست و میل روی میدهد‪( ”.‬پتن و سانچز‪-‬اپلر ‪)۱۴۴۴‬‬
‫ِ‬

‫دالیل‬
‫ِ‬ ‫راه دور هم بتوان بازشناسی کرد‪ ،‬و مولفههای زندگی مشترک و‬ ‫جهانیشدن این فرصت را فراهم کرده است که از ِ‬
‫ِ‬ ‫مشترک ایجاد کرد‪ .‬اما جهانی ْ‬
‫مختصات محلی تجربهی زیسته را نیز افشا کرده‪ ،‬مختصاتی که هویتها و فاصلهگیریهای‬ ‫ِ‬ ‫شدن‬
‫ِ‬
‫محلی را مشخص میکند و پیوسته در حال ساختن و بازساختن سوژگانیهاست‪ .‬به همین نحو‪ ،‬درحالیکه ممکن و ضروری‬
‫ِ‬
‫هنجارسازی اجباریای را شناخت که در سطح جهانی جریان دارد‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫مشترک همجنسگراستیزی و‬ ‫ِ‬ ‫است که این مولفههای‬
‫ِ‬
‫فردی زندگی‬ ‫ِ‬ ‫متفاوت سکسوآلیته نیز حساس بود؛ رژیمهایی که بر شیوههای‬ ‫ِ‬ ‫همچنین ضروری است که نسبت به رژیمهای‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫حقوق عشقی» را در ‪ ۱۴۴۹‬به رسمیت شناختهاند‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫حقوق نسبی همجنسی یا «‬ ‫ِ‬ ‫حاکم هستند‪ .‬همهی آن نوزده کشوری که‬
‫ِ‬
‫برتر «سازمان همکاری اقتصادی و توسعه» بودند‪ .‬جهانوطنی‬ ‫کشور ْ ِ‬
‫ِ‬ ‫ناخالص داخلی‪ ،‬جزو بیست و چهار‬ ‫ِ‬ ‫خاطر سرانهی تولید‬ ‫به ِ‬
‫ایجادکردن دیالوگی که بر شکافهای تفاوت پل میزند و یکنوع دمکراسی را در زندگی بینافردی و‬ ‫ِ‬ ‫(بهعنوان آرمانی برای‬
‫ِ‬
‫رشد‬
‫ویرانی ساختارهایی که مردم را از هم جدا میکنند و مانع از ِ‬ ‫همچنین زندگی سیاسی ایجاد میکند) وابسته است به‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫چهارچوب مشترکی برای حقوق میشوند‪.‬‬ ‫ِ‬
‫نشست‬
‫ِ‬ ‫که‬ ‫بشر‪،‬‬ ‫حقوق‬ ‫جهانی‬ ‫ی‬ ‫اعالمیه‬ ‫‪.‬‬‫بود‬ ‫غایب‬ ‫بشر‬ ‫حقوق‬
‫ِ‬ ‫المللی‬ ‫بین‬ ‫گفتمان‬
‫ِ‬ ‫در‬ ‫سکسوآلیته‬ ‫‪،‬‬ ‫‪۲۳۳۴‬‬ ‫ی‬ ‫دهه‬ ‫اوایل‬
‫پیش از ِ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫حقوق برابر و همیشگی» همهی اعضای جامعهی بشری را اعالم‬ ‫ِ‬ ‫عزت ذاتی» و «‬ ‫سازمان ملل در ‪ ۲۳۴۲‬تصویب کرد‪ِ « ،‬‬ ‫ِ‬ ‫عمومی‬
‫ِ‬
‫نژادی متفاوتی‪ ،‬خاستگاههای مذهبی یا غیرمذهبی گشت‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫یا‬ ‫قومی‬ ‫های‬ ‫خاستگاه‬ ‫دارای‬ ‫اندک‬ ‫اندک‬ ‫جهانی‬ ‫موضوع‬ ‫این‬ ‫کرد‪.‬‬
‫ِ‬
‫نیازهای بهداشتی متفاوتی پیدا کرد‪ ،‬به شیوههای پیچیدهای جنسیتی شد‪ ،‬و ترجیحها یا گرایشهای جنسی متفاوتی پیدا کرد؛‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫بحث‬
‫ِ‬ ‫‪.‬‬‫بودند‬ ‫میل‬ ‫بی‬ ‫تراجنسیتی‬ ‫یا‬ ‫جنسی‬ ‫تنوع‬ ‫ی‬ ‫مسئله‬ ‫تصدیق‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫دیرزمانی‬ ‫)‬ ‫آن‬ ‫متنوع‬ ‫اعضای‬ ‫یا‬‫(‬ ‫اما سازمان ملل‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫کنفرانس «حقوق بشر» وین در ‪ ،۲۳۳۹‬اعالمیهی «حذف خشونت علیه زنان» سازمان‬ ‫ِ‬ ‫بینالمللی برای برنامهای گستردهتر با‬
‫قسمت عمده و‬ ‫ِ‬ ‫جمعیت جهان در قاهره در ‪ ،۲۳۳۴‬و کنفرانس زنان در پکن در ‪ ۲۳۳۵‬پدیدار شد‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫ملل در همان سال‪ ،‬کنفرانس‬
‫جنبش‬
‫ِ‬ ‫شدن‬
‫دوم فمینیسم و بینالمللی ِ‬ ‫موج ِ‬ ‫گوناگون‬
‫ِ‬ ‫اصلی آن از دههی ‪ ۲۳۷۴‬صراحت یافت؛ یعنی وقتی کمپینهای‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫گیری جهانی اچآیوی ‪ /‬ایدز نیز واداشت تا سکسوآلیته در برنامهی بینالمللی جنسی وارد شود‪ .‬اما‬ ‫ِ‬ ‫همه‬ ‫‪.‬‬‫گرفت‬ ‫شکل‬ ‫دگرباشان‬
‫ِ‬ ‫ِ‬

‫فرهنگ جهانی‬
‫ِ‬ ‫‪ 27‬ایدهای است متعلق به دنیس آلتمن؛ وی مطرح میکند که بین همجنسگرایان در کشورهای مختلف ارتباطاتی شکل گرفته و‬
‫ِ‬
‫همجنسگرایی در حال تولد است‪ .‬م‬
 ‫‪89‬‬

‫اولویت حقوق شود‪.‬‬‫ِ‬ ‫سر‬

‫تشدید تضاد بر ِ‬‫ِ‬ ‫ادعای حقوق در عین اینکه میتواند موجب توانمندی شود‪ ،‬همچنین میتواند منجر به‬
‫ِ‬
‫حقوق بشر» هستند‪.‬‬
‫ِ‬ ‫به‬ ‫جنوبی‬ ‫زنان‬
‫ِ‬ ‫دستیابی‬ ‫برای‬ ‫مانع‬ ‫ترین‬ ‫عمده‬ ‫حقوق متضاد «‬ ‫ِ‬
‫گرچه بحثهایی دربارهی حوزهی خصوصی و تولیدمثل‪ ،‬سکسوآلیته را تا اندازهی زیادی وارد گفتمانهای حقوق بشری کرده‬
‫ارتباط قویای برقرار است؛ بهویژه‬ ‫ِ‬ ‫کنفرانس پکن عمدتا روی مسئلهی خشونت علیه زنان بود‪ .‬پیداست که بین این دو‬ ‫ِ‬ ‫است‪ ،‬اما‬
‫حقوق‬
‫ِ‬ ‫بدن خویش‪ ،‬شخصیت‪ ،‬برابری و تنوع‪ .‬اما‬ ‫داشتن فرد بر ِ‬ ‫بودن بدن یا کنترل‬‫در رابطه با موضوعهای اصلیای مثل اخالقی ِ‬
‫ِ‬
‫حقوق جنسی هرگز نمیتوانند همزیستی داشته باشند‪ ،‬گرچه عاملیتهای بینالمللی اغلب راحتترند به مسئلهی‬ ‫ِ‬ ‫تولیدمثلی و‬
‫مسائل‬
‫ِ‬ ‫حقوق تولیدمثلی بپردازند تا به پرسشهای گستردهتری روبهرو شوند که سکسوآلیته بهطور کلی مطرح میکند (و بهویژه‬ ‫ِ‬
‫دگرباشان)‪ .‬همانطور که باتلر میگوید‪ ،‬مسائلی که کمپینهای جهانی دگرباشان مطرح کردهاند‪ ،‬ادعاهای خاص و ویژهای‬
‫ِ‬
‫نیستند‪ :‬آنها پرسشهایی اساسی دربارهی معنای انسان در جهانی جهانیشده مطرح میکنند‪ ،‬معنایی از انسانی که در بسیاری‬
‫انسانیت افرادی را قبول کند که غیردگرجنسگرا هستند یا جنسیت را به چالش‬ ‫ِ‬ ‫از بخشهای جهان همچنان نمیخواهد‬
‫میکشند‪ .‬سکسوآلیته دیگر صرفا یک صفت یا جنبهی فردی نیست‪ .‬حاال آن را در رابطه با خویشتن و در رابطه با دیگری‪ ،‬یا‬
‫خود انسان تعریف میکنند‪ .‬دگرباشان ناچار هستند تا بیعدالتیهایی را که با آنها روبهرو هستند به پرسش‬ ‫انسانیت ِ‬ ‫ِ‬ ‫همان‬
‫حقوق بینالمللی‬
‫ِ‬ ‫مرکزی‬
‫ِ‬ ‫چالش‬
‫انسانیت خودشان زیر سوال میرفت‪ .‬بنابراین ِ‬ ‫ِ‬ ‫بگیرند‪ ،‬زیرا اگر این کار را نمیکردند‬
‫ِ‬
‫کنش جنسی‪ ،‬که‬ ‫حقیقت درونی یا ِ‬
‫ِ‬ ‫واقعیت همجنسگرایی به گونهای تاکید کنند تا آن را نه یک‬ ‫ِ‬ ‫همجنسگرایان این است که بر‬
‫ارزش هویتهای‬ ‫جهان اجتماعی بدانند که از نظر عقالنی قابل درک است»‪ .‬تاکیدکردن روی ِ‬ ‫ِ‬ ‫«یکی از جنبههای تعریفکنندهی‬
‫کشیدن واقعیتهای موجود است‪ ،‬و نشان میدهد که سبکهای بسیار مختلفی‬ ‫ِ‬ ‫دگرباشان و سبکهای زندگی همانا به چالش‬
‫برای جنسیبودن (و انسانبودن) وجود دارد‪.‬‬
‫جلب توجه به بیعدالتی‬ ‫حقوق جنسی‪ ،‬بهناگزیر محدودیتهایی دارد؛ اما ابزاری ضروری و اکتشافی و بسیجگر برای ِ‬ ‫ِ‬ ‫مبارزه برای‬
‫انسانیت کامل افراد‪ ،‬تاکیدی است بر‬ ‫ِ‬ ‫انکار‬
‫فراهم میکند‪ .‬حقخواهی‪ ،‬درست مانند تبعیض و پیشداوری و سرکوب و استثمار و ِ‬
‫حقوق جنسی انسان‪ ،‬استانداردهایی فراهم میکند که با آنها میتوانیم مطلقگراییای را به چالش‬ ‫ِ‬ ‫تنوع غنی امکانهای انسانی‪.‬‬
‫ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫بکشیم که خوبی را فقط در شیوههای سنتیای میبیند که برای همیشه از بین رفتهاند‪ ،‬و همچنین با آنها میتوانیم‬
‫نسبیگراییای (توصیفگرا یا هنجارگرا) را به چالش بکشیم که به هیچ روی نمیخواهد تمایزها را به رسمیت بشناسد‪ .‬تحول و‬
‫حال‬
‫جنسی بشری که در ِ‬ ‫حقوق‬
‫ِ‬ ‫مفهوم‬
‫ِ‬ ‫حقوق بشر‪ ،‬فرآیندی بوده است که دیالوگی دربارهی تفاوتها را پیش میکشد‪ ،‬و‬ ‫ِ‬ ‫تکامل‬‫ِ‬
‫ِ‬ ‫ْ‬
‫مشترک ما شکوفا شود‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫انسانیت‬
‫ِ‬ ‫گفتمان‬
‫ِ‬ ‫در‬ ‫تفاوت‬ ‫مفهوم‬
‫ِ‬ ‫تا‬ ‫کند‬ ‫می‬ ‫فراهم‬ ‫فرصتی‬ ‫و‬ ‫فضا‬ ‫است‪،‬‬ ‫پدیدارشدن‬
 ‫‪90‬‬

‫فصل ‪۱‬‬
‫لذتهای خصوصی و سیاستهای عمومی‬

‫اگر ماهیت ْ‬
‫انسان تاریخی است‪ ،‬پس افراد نیز تاریخهای متفاوتی و بنابراین نیازهای متفاوتی دارند‪.‬‬ ‫ِ‬
‫مایکل ایگناتیف (‪)۲۹۵ :۲۳۲۴‬‬
‫قدرت قراردا ِد اجتماعی‪ ،‬مردم را مثل سکه ضرب نکرده‪ .‬مردم گرچه از سوی هنجارهای اجتماعی محدود میشوند‬ ‫ِ‬ ‫ماشین‬
‫ِ‬ ‫…‬
‫اما هنجارها چندگانه هستند و مردم نیز خطاکار و کجرو‪ .‬حتی در جوامعی که نقشهای مسالهداری برای مردان و زنان تخصیص‬
‫زنان واقعی میتوانند فضاهایی را پیدا کنند تا در آن فضاها این قراردادها را واژگون سازند و امکانهای‬
‫میدهد‪ ،‬مردان و ِ‬
‫کارآمدی برای عشق و خوشی بیافرینند‪.‬‬
‫مارتا ناسباوم (‪)۲۴ :۲۳۳۳‬‬

‫محدودیتهای علم‬

‫پرسشهای بسیاری هست که میتوان دربارهی سکسوآلیته پرسید‪ :‬دربارهی وظیفه و انتخاب‪ ،‬اخالق و بیاخالقی‪ ،‬خوبی و شر‪،‬‬
‫گفتمان غرب دربارهی سکسوآلیته در طول دو سدهی اخیر‪ ،‬بحثهایی دقیق (البته نه‬ ‫ِ‬ ‫سالمت و بیماری‪ ،‬راستی و ناراستی‪ .‬در‬
‫ْ‬
‫مورد این دوتاییها غالب بوده‪ ،‬و با زبانها و شکلهای مختلفی نگرشهای بسیاری از دیگر فرهنگهای جهان‬ ‫چندان دقیق) در ِ‬
‫بار سنگینی از تجویز را حمل‬ ‫همگی این پاسخها ِ‬ ‫را نیز شکل داده است‪ .‬گسترهی پاسخهایی که داده شده‪ ،‬هر چه باشد‪،‬‬
‫ِ‬
‫میکنند؛ یعنی اغلب با زبانی اجبارگر‪ ،‬به مردم میگویند که چهطور باید رفتار کنند تا زندگی خوب (یا اخالقی یا بهداشتی)‬
‫ِ‬
‫داشته باشند‪ .‬شیرازه این کتاب اما این است که امر اروتیک بهشدت ُپر شده است از پیشفرضهای بسیار‪ ،‬و کمرش از سنگینی‬
‫ِ‬ ‫َ‬
‫این همه توقعات و انتظارات خم شده‪ ،‬و نباید چنین باری از توقعات و انتظارات را حمل کند‪ .‬گیل رابین بهدرستی گفت که‬
‫مازاد معنا و فحوا است»‪.‬‬‫«کنشهای جنسی مشحون از ِ‬
‫طول سدههای گذشته‬ ‫کارشناسان سکس در ِ‬ ‫ِ‬ ‫نقش ممتازی است که‬ ‫دادن چنین کاری‪ِ ،‬‬ ‫یکی از اصلیترین دشواریها در انجام ِ‬
‫رفتار نامناسب‬ ‫ِ‬ ‫رفتار مناسب کدام است و‬ ‫ِ‬ ‫رفتار بد کدام‪،‬‬
‫ِ‬ ‫رفتار خوب کدام است و‬ ‫ِ‬ ‫برای خود اختصاص دادهاند و به ما گفتهاند که‬
‫پیمان جهانی برای اصالح جنسی» اعالم داشت که‬ ‫کدام‪ .‬مگنوس هرشفیلد در سخنرانیاش در کنگرهی ‪ ۲۳۱۳‬با عنوان « ِ‬
‫ِ‬
‫پشت این بیانیه‪ ،‬انگیزهای‬ ‫درست اخالقیات است»‪ .‬انگیزهی ِ‬ ‫ِ‬ ‫نظام معنادار و‬
‫اخالقیات جنسیای که مبتنی بر علم هستند تنها ِ‬ ‫ِ‬ ‫«‬
‫روشنگری جدیدی‬
‫ِ‬ ‫انقالب سکسشناختی‪ ،‬چشم به‬ ‫ِ‬ ‫نخست‬
‫ِ‬ ‫خوشنیت بود‪ .‬هرشفیلد مانند دیگر شخصیتهای مطرح دورهی‬
‫ِ‬
‫استبدادی جنسی را‬
‫ِ‬ ‫قوانین‬ ‫و‬ ‫دینی‬ ‫گرایی‬ ‫اخالق‬ ‫و‬ ‫تبعیض‬ ‫کرده‪،‬‬ ‫فراهم‬ ‫علم نوین سکس‬ ‫چراغ ِخردی که ِ‬ ‫دوخته که میتواند با‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫مان جهانی در‬ ‫محو کند‪ .‬همینکه سکسشناسهایی مانند هیرشفیلد و هاولوک الیس و آ گست فورل (یکی از رئیسهای پی ِ‬
‫کنترل زاد و ولد‬‫ِ‬ ‫گران جنسی از گروههای مختلف (از فمینیستها که خواستار‬ ‫اصالح جنسی شدند و اصالح ِ‬ ‫پیشگام‬
‫ِ‬ ‫‪)۲۳۱۳‬‬
‫ِ‬
‫فعالیت‬
‫ِ‬ ‫حقوق همجنسگرایی شدند) چشم به دانشمندان دوختند تا دستورالعملهایی برای‬ ‫ِ‬ ‫خواستار‬
‫ِ‬ ‫بودند تا کمپینگذارانی که‬
‫شعار کمیتهی علمی‪-‬‬ ‫ِ‬ ‫دست یکدیگر کردند‪ .‬هیرشفیلد‬ ‫ِ‬ ‫سیاست جنسی دست در‬ ‫ِ‬ ‫دانش جنسی و‬ ‫آنها به دست دهند‪ِ ،‬‬
‫جنبش اصالح جنسی بود‪ .‬مساله‬ ‫ِ‬ ‫کل‬ ‫شعار ِ‬ ‫ِ‬ ‫بشردوستانهی خودش را چنین اعالم میکند‪« :‬از طریق علم به سوی عدالت»‪ .‬این‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫علم نوین فراهم میکند سرراست و بدون ابهام نیستند‪ :‬بیپرده بگوییم‪،‬‬ ‫این بود (و هنوز هم هست) که بینشهایی که ِ‬
‫اختالف نظر داشتند‪.‬‬
‫ِ‬ ‫سکسشناسها با هم‬
‫جنس «سوم» یا‬ ‫فعاالن دگرباش ممکن است به نظریههای هیرشفیلد توجه کنند و وقتی وی میگوید دگرباشان متعلق به ِ‬ ‫ِ‬
‫عدالت اجتماعی بدانند؛ اما نازیها نیز که‬ ‫ِ‬ ‫برای‬ ‫یهی‬ ‫توج‬ ‫را‬ ‫وی‬ ‫ی‬ ‫گفته‬ ‫این‬ ‫شده‪،‬‬ ‫ثابت‬ ‫شناختی‬ ‫زیست‬ ‫نظر‬
‫ِ‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫هستند‬ ‫»‬ ‫میانی‬ ‫«‬
‫میراث هیرشفیلد را پس از ‪ ۲۳۹۹‬سوزاندند میتوانند به همین نحو از استداللهای وی بهره ببرند تا همجنسگرایان‬ ‫ِ‬ ‫کتابخانه و‬
‫نظم اخالقی نوین قرار دارند‪ ،‬و‬ ‫را از صالحیت بیاندازند و همجنسگرایان را ناهنجاریهای زیستشناختی بدانند که بیرون از ِ‬
‫ِ‬
 ‫‪91‬‬

‫دانشمندانی را پیدا کنند که خیلی دلشان میخواهد از نازیها پشتیبانی کنند‪ .‬سکسشناسها ممکن است بگوید که‬
‫سکسوآلیته یک قارهی غنی و گونهگونه است‪ ،‬اما آنها اعتبار و وزنهی خود را به نهادهای هنجارساز وام دادند تا آن نهادها اقدام‬
‫ُ‬
‫تکثیر «کند‪-‬ذهنی» فراهم آورند‪ .‬هاولوک الیس تنها‬ ‫ِ‬ ‫ازدیاد جمعیت و‬ ‫ِ‬ ‫به «درمان» کنند و چارههای بهنژادی برای «دردسرهای»‬
‫نژادی «اصلح» (مفهومی که بهناگزیر با معیارهای طبقاتی و‬ ‫تولیدمثل به ِ‬ ‫ِ‬ ‫پشتیبان‬
‫ِ‬ ‫گر جنسی بود‪ ،‬و همچنین‬ ‫کسی نبود که اصالح ِ‬
‫تکثیر ادبیات دربارهی عشق ازدواجی نیز ممکن است این باور را تشویق کند که زنان نیز باشندههای‬ ‫ِ‬ ‫نژادی تعریف شده است)‪.‬‬
‫ِ‬
‫زنان مجرد را‬ ‫کارشناسان ازدواج همچنین سعی کردند تا ِ‬ ‫ِ‬ ‫جنسیای هستند که مستحق خشنودی جنسی و لذت هستند‪ .‬اما این‬
‫ِ‬
‫زنان «سردمزاج» را ترویج کنند‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫های‬ ‫کفایتی‬ ‫بی‬ ‫و‬ ‫ها‬ ‫نارسایی‬ ‫ی‬ ‫درباره‬ ‫رشد‬ ‫روبه‬ ‫بیمار بشناسند و ادبیاتی‬
‫روشنگری جنسی – در بهترین حالتاش – مبهم بود و – در بدترین حالتاش – خطرناک؛ چون‬ ‫ِ‬ ‫داللتهای نهایی سیاسی و اخالقی‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫این کارشناسهای جدید‪ ،‬در توجیه عملی مواضع و نگاههای سنتی و استبدادی نیز دست داشتند‪ .‬در دههی ‪،۲۳۱۴‬‬
‫ِ‬
‫هنجارساز خویش را‬‫ِ‬ ‫اساسا‬ ‫اما‬ ‫شده‬ ‫اصالح‬ ‫مواضع‬
‫ِ‬ ‫تا‬ ‫کردند‬ ‫می‬ ‫نگاه‬ ‫دیگران‬ ‫و‬ ‫فروید‬ ‫و‬ ‫الیس‬ ‫خلوص اجتماعی به آثار‬ ‫ِ‬ ‫سازمانهای‬
‫داری‬
‫مواضع اخالقی را توجیه کنند؛ از طرف ِ‬ ‫ِ‬ ‫اقسام‬
‫ِ‬ ‫علم سکس را استفاده کردهاند تا انواع و‬ ‫پیریزی کنند‪ .‬در طول این دههها‪ِ ،‬‬
‫کارگزار اخالقیای که کمترین عالقه و‬ ‫ِ‬ ‫تایید سرسختانهی راستکیشی جنسی‪ .‬امروزه‪ ،‬هر‬ ‫انقالب جنسی گرفته تا ِ‬ ‫ِ‬ ‫آتشین از‬
‫ِ‬
‫موضع خودش پشتیبانی‬ ‫ِ‬ ‫مباحث بهاصطالح علمی را باز کند و از‬ ‫ِ‬ ‫مسائل تئوریک دارد هم قادر است دانشنامهی‬ ‫ِ‬ ‫انگیزهای به‬
‫خاموش» زیستشناسی اجتماعی استفاده میکند تا‬ ‫ِ‬ ‫کند؛ از نظریههای هورمونی گرفته و روانشناسی تحولی تا «نجواهای‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫گزیرناپذیری نابرابری (یا حتی برابری) را توجیه کند‪ .‬بهویژه از این لحاظ جالب است که‬ ‫ِ‬ ‫تفاوت جنسی و انحراف را توضیح دهد و‬ ‫ِ‬
‫ژن همجنسگرا یا مغز همجنسگرا را مطرح کردند (و گمان میکردند که میتوانند با این کار‪،‬‬ ‫وجود ِ‬
‫ِ‬ ‫فعاالن همجنسگرا‬ ‫ِ‬ ‫وقتی‬
‫ِ‬
‫کردن این ژن را بهوسیلهی‬ ‫امکان حذف ِ‬ ‫ِ‬ ‫وجود خودشان را توجیه کنند) دشمنهای تنوع نیز از همین شواهد استفاده کردند تا از‬ ‫ِ‬
‫علم ژنتیک توجیه کنیم‪،‬‬ ‫حقوق دگرباشان را با دادههای ِ‬ ‫ِ‬ ‫مهندسی ژنتیک استقبال کنند‪ .‬به نظرم وقتی میخواهیم بحثهای‬
‫ِ‬
‫موارد اخالقی و اخالقیاتی برابری و عدالت را کنار میگذارند و‬ ‫ِ‬ ‫ها‬ ‫بحث‬ ‫نوع‬ ‫این‬ ‫زیرا‬ ‫ایم؛‬ ‫گرفته‬ ‫پیش‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫خطرناکی‬ ‫و‬ ‫خطا‬ ‫راهی‬
‫ِ‬
‫میتوانند منجر به شکلهای نوینی از بیعدالتی شوند‪ .‬گفتنی است که – برای مثال – کتابی که میخواهد علتهای‬
‫زیستشناختی همجنسگرایی را توجیه کند‪ ،‬دوجنسگرایان را صرفا به خاطر اینکه همجنسگرا نیستند نمیپذیرید و محکومشان‬
‫ِ‬
‫خاص جنسی‪ ،‬ربطی به موجهبودن یا نبودن آن کنش‬ ‫ِ‬ ‫کنش‬‫ِ‬ ‫هر‬ ‫های‬ ‫علت‬ ‫بگوییم‬ ‫که‬ ‫بود‬ ‫خواهد‬ ‫این‬ ‫تر‬ ‫عقالنی‬ ‫بحث‬‫میکند‪ .‬قطعا ِ‬
‫ندارد‪ .‬چیزی که مهم است این است که سکسوآلیته به چه شیوههایی زیست میشود‪.‬‬
‫فهم علمی کارشیوهی بدن یا ذهن باید کنار گذاشته شود‪ .‬همانطور که در باال‬ ‫ما این بحث را نمیکنیم که هرگونه تالش برای ِ‬
‫ِ‬
‫تاکید کردم‪ ،‬نیاز دارم که به جنبههای زیستشناختی سکسوآلیته و جنسیت آ گاه باشیم‪ ،‬چون روی همین جنبههای‬
‫ِ‬
‫علم اروتیک‬ ‫ِ‬ ‫که‬ ‫کنم‬ ‫می‬ ‫را‬ ‫بحث‬ ‫این‬ ‫دارم‬ ‫اما‬ ‫من‬ ‫‪.‬‬ ‫شوند‬ ‫می‬ ‫ثبت‬ ‫و‬ ‫نوشته‬ ‫اجتماعی‬ ‫زیستشناختی است که جنبههای فرهنگی و‬
‫بدن ما فراهم کند و بنابراین نمیتواند قانون صادر کند که ما باید زندگی‬ ‫حقیقت ِ‬ ‫ِ‬ ‫بهتنهایی نمیتواند راهنمایی عینی برای‬
‫ِ‬
‫شخصی و اجتماعی خود را چگونه زندگی کنیم‪ .‬امکانها و گرایشهای زیستشناختی بدن فقط در فرهنگهایی که از نظر‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫روابط اجتماعی گرفتار آمده است‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫از‬ ‫ای‬ ‫شبکه‬ ‫در‬ ‫علوم‪،‬‬ ‫دیگر‬ ‫مانند‬ ‫»‬ ‫سکس‬ ‫علم‬ ‫ِ‬ ‫«‬ ‫خود‬
‫ِ‬ ‫‪.‬‬‫کنند‬ ‫می‬ ‫پیدا‬ ‫معنا‬ ‫اند‬ ‫گرفته‬ ‫تاریخی شکل‬
‫خودرای مطلقاش به مسالهی انسان میپردازد)‬ ‫ِ‬ ‫ما به همین خاطر باید ادعاهای گزاف یا امپریالیستی این علم را (بهویژه وقتی با‬
‫ِ‬
‫علم اچآیوی‪/‬ایدز‬ ‫ِ‬ ‫با‬ ‫رابطه‬ ‫در‬ ‫اپستین‬ ‫استیون‬ ‫که‬ ‫طور‬ ‫همان‬ ‫‪.‬‬‫باشیم‬ ‫حساس‬ ‫ادعاها‬ ‫با احتیاط بررسی کنیم و به خاستگاههای آن‬
‫حقیقت نهایی را به ما میگویند‪ .‬ما در‬ ‫جایگاه خود را دارند و نباید پذیرفت که آنها‬ ‫ِ‬ ‫ْ‬
‫علمی‬ ‫پژوهش‬ ‫نشان داده است‪ ،‬موضوعهای‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫دانشمندان‬
‫ِ‬ ‫بدن ما و نیازها و میلهای آن حرف بزند‪.‬‬ ‫سر اینکه چهکسی حق دارد دربارهی ِ‬ ‫بحبوحهی مبارزهای هستیم بر ِ‬
‫ذهنیت تاریخی دارند‪ ،‬باید اطمینان حاصل کنند که صدایشان آنقدر بلند نشود که به صدایی بدآهنگ و خشن‬ ‫ِ‬ ‫اجتماعیای که‬
‫تبدیل شود‪.‬‬
‫تمام سعیاش را در حفظ و بقای آن داشته‪ ،‬من در این نوشته میخواهم ایدهی‬ ‫سنت جنسیای که سکسشناسی ِ‬ ‫خالف ِ‬ ‫ِ‬ ‫بر‬
‫روابط قدرت‬‫ِ‬ ‫سرگذشت پیچیده است و با‬ ‫ِ‬ ‫سکسوآلیته را مسالهدار کنم تا نشان دهم که ایدهی سکسوآلیته برآمده از یک تاریخ و‬
‫فعالیت اروتیک به کار گرفته شده‪ ،‬و دیگران را به حاشیه‬ ‫ِ‬ ‫کردن شکلهای مشخصی از‬ ‫گره خورده است‪ ،‬و برای حفظ و هنجارین ِ‬
‫بحران معناها شده‪ .‬اما ما هنوز وقتی به حوزهی سکسوآلیته میاندیشیم‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫رانده‪ ،‬و چالشهای متنوعی را تولید کرده که منجر به‬
 ‫‪92‬‬

‫اهمیت این پرسش نیز بیشتر و بیشتر میشود)‪:‬‬

‫ِ‬ ‫با این پرسش روبهرو میشویم (و هر چه بیشتر به این حوزه میاندیشیم‪،‬‬
‫پرسش‬
‫ِ‬ ‫جان این پرسش‪،‬‬
‫پرسش کوچکی نیست‪ .‬در ِ‬‫ِ‬ ‫جهان معاصر چه باید باشد؟ این‬
‫ِ‬ ‫فردی ما و در‬
‫ِ‬ ‫زیست‬
‫ِ‬ ‫جایگاه سکسوآلیته در‬
‫ِ‬
‫ُ‬
‫اخالقی بسیار کهنی وجود دارد‪ :‬ما چهطور باید زندگی کنیم‪.‬‬
‫ِ‬

‫معمای اخالقی‬

‫اساس این کتاب قرار گرفته‪ ،‬موفق شده است تا پیشفرضهای پنهان اما‬ ‫ِ‬ ‫نقد دیدگاههای فروکاستگرا دربارهی سکسوآلیته‪ ،‬که‬ ‫ِ‬
‫مانند اینها را در‬
‫ِ‬ ‫کنترلکنندهی آن دیدگاه را افشا کند‪ ،‬و پرسشهای جدیدی دربارهی تاریخ و قدرت و معناها و تنوع و انتخاب و‬
‫خم پهنهای‬ ‫حوزهی امور جنسی مطرح کند‪ .‬بهطور کلی‪ ،‬این نقد موفق شده است تا نقشههایی برای حرکت در راههای پر پیچ و ِ‬
‫دلیل این نبود آ گاهی‬ ‫فراهم کند که بهرغم نوشتههای فراوانی که دربارهی آن نوشتهاند اما هنوز هم تا اندازهای نامکشوف است‪ِ .‬‬
‫اعظم‬
‫قسمت ِ‬ ‫ِ‬ ‫کامال معلوم است‪ .‬سکسشناسی جهانبینی جایگزینی را به کیهانشناسی دینیای عرضه کرده که در ابتدا‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫حقیقت طبیعت را کشف میکند‪ ،‬حقیقتی را که در تضاد با‬ ‫ِ‬ ‫که‬ ‫بود‬ ‫مدعی‬ ‫شناسی‬ ‫سکس‬ ‫ضد آن کیهانشناسی بود‪.‬‬ ‫انرژیاش بر ِ‬
‫ِ‬
‫دانش علمی نیز خودش مشکوک است‪ ،‬دیگر به چه میتوان دست یازید؟‬ ‫حقیقتهای سنت یا پیشداوری است‪ .‬اما اگر ِ‬
‫علم سکس برقرار کرده رد کنیم‪ ،‬چهطور میتوانیم بین هنجار و ناهنجار تمایز قائل‬ ‫پایگان ارزشهای جنسیای را که ِ‬ ‫ِ‬ ‫اگر ما‬
‫قانون غریزیای ندارد که بتوان از‬ ‫ِ‬ ‫شویم؟ اگر‪ ،‬همانطور که فوکو با اشاره به مارکی دو ساد میگوید‪« ،‬سکس هیچ هنجار یا‬
‫رفتار شایسته و ناشایسته را مشخص کرد؟ اگر دیگر نمیتوان‬ ‫ِ‬ ‫خود آن فرمولبندیاش کرد»‪ ،‬پس چهطور میتوانیم‬ ‫طبیعت ِ‬ ‫ِ‬
‫چاه‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫گرایی‬ ‫اخالق‬ ‫ی‬ ‫چاله‬ ‫از‬ ‫توان‬‫می‬ ‫طور‬‫چه‬ ‫دانست‪،‬‬ ‫خوب‬ ‫و‬ ‫بخش‬ ‫ی‬ ‫رهای‬ ‫یا‬ ‫غریزی‬ ‫شر‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫تهدیدکننده‬ ‫یک‬ ‫نه‬ ‫را‬ ‫سکسوآلیته‬
‫دیدگاه‬
‫ِ‬ ‫خاطر‬
‫ِ‬ ‫انقالبیون جنسی» را به‬‫ِ‬ ‫سیاست کهنهی «‬ ‫ِ‬ ‫لیبرتینیسم[‪ ]1‬افسارگسیخته گریخت؟ سرانجام‪ ،‬اگر دیگر نمیتوان‬ ‫ِ‬
‫پیچیدهی قدرتْ‬ ‫بازی‬
‫ِ‬ ‫در‬ ‫سکس‬ ‫درگیرساختن‬ ‫خاطر‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫استعالیی‬ ‫»‬ ‫جنسی‬ ‫رهایی‬ ‫«‬ ‫و‬ ‫پذیرفت‪،‬‬ ‫سکسوآلیته‬ ‫به‬ ‫شان‬ ‫فروکاهنده‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫اخیر رهاییسازی «از این‬ ‫سیاست جنسی برای چیست؟ فوکو در یکی از آخرین گفتگوهایش میگوید‪ ،‬جنبشهای ِ‬ ‫ِ‬ ‫باور کرد‪ ،‬پس‬
‫اساس‬
‫ِ‬ ‫اخالقیات نوین را بر آن بنا کنند … و نه اخالقیاتی که بر‬ ‫ِ‬ ‫واقعیت رنج میبرند که نمیتوانند اصلی را پیدا کنند تا توضیح‬
‫ِ‬
‫دانش علمی» پر از‬ ‫ِ‬ ‫«‬ ‫این‬ ‫که‬ ‫جاست‬ ‫این‬ ‫مشکل‬ ‫‪.‬‬ ‫»‬ ‫شده‬ ‫بنا‬ ‫دانش علمی از چیستی خویشتن و میل و ناخودآ گاه و غیره‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫عدمتوافقها و تناقضها دربارهی چیستی خویشتن و میل و حتی «ناخودآ گاه» است‪ .‬اما اگر ما این رهنمونها را رد کنیم‪ ،‬چیزی‬
‫ِ‬
‫باقی میماند؟‬
‫پایان زندگیاش منتشر شدند‪ ،‬مشخصا‬ ‫جلد «تاریخ سکسوآلیته» که در ِ‬ ‫خود فوکو برای گالویزشدن با این معما‪ ،‬در دو ِ‬ ‫تالش ِ‬ ‫ِ‬
‫یونان باستان و التینی است که میگفتند مردم‬ ‫ِ‬ ‫متون‬‫ِ‬ ‫آن‬ ‫از‬ ‫ساده‬ ‫واکاوی‬
‫ِ‬ ‫یک‬ ‫ظاهرا‬ ‫جلد‬ ‫دو‬ ‫این‬ ‫‪.‬‬‫نیست‬ ‫مستقیم‬ ‫و‬ ‫سرراست‬
‫مشکالت امروزه اما مشخص میکند که مساله‬ ‫ِ‬ ‫و‬ ‫مسائل‬ ‫با‬ ‫نداشتن‬ ‫تماس‬ ‫چهطور باید زندگی کنند‪ .‬همین غیرمستقیمبودن و‬
‫لحاظ کلیدی با دنیای ما همانند میداند‪ .‬آنها‪ ،‬مانند ما پسامدرنها‪ ،‬با این‬ ‫چیست‪ .‬فوکو دنیای یونانیها و رومیها را از یک ِ‬
‫توجیه پیشینیای (چه برسد به علم) بنا نشده باشد‪ .‬آنها نیز‬ ‫ِ‬ ‫رسالت روبهرو بودندتا اخالقی را توضیح دهند که بر دین یا هیچ‬
‫مانند ما با پرسشهای اخالقی دربارهی چیزی که ما سکسوآلیته مینامیم و آنها آفرودیسیا[‪ ،]2‬روبهرو بودند‪ .‬برخی از این‬ ‫ِ‬
‫دغدغهها و پرسشها در طول این ‪۱‬هزار سال همچنان ادامه یافت‪ :‬دغدغههایی در مورد بدن‪ ،‬رابطهی مردان و زنان‪ ،‬و رابطهی‬
‫حامل ارزشهای‬ ‫ِ‬ ‫برخالف ما‪ ،‬سعی نکردند کنشهایی را رمزگذاری کنند و بدینگونه سکس را‬ ‫ِ‬ ‫مردان و مردان‪ .‬هرچند آنها‪،‬‬
‫تابع قوانین بیرونی کرداریای کنند که بر اساس آن ارزشها و‬ ‫منفی و پریشانیهای اخالقی سازند‪ ،‬و نیز سعی نکردند تا افراد را ِ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ْ‬
‫هنر زندگی که در آن خودداری و زیادهروی به‬ ‫شناسی هستی» بودند؛ ِ‬ ‫ِ‬
‫پریشانیها شکل گرفته بودند‪ .‬بل آنها به دنبال «زیبایی‬
‫تعادل میرسید و خودانضباطی نیز لذتها را بهسامان و هدفمند نگه میداشت‪.‬‬
‫باستانیان دغدغهی روشهای خود‪-‬آ گاهی را داشتند‪ ،‬دغدغهی تکنیکهای خویشتن [یا نفس]‪ ،‬دغدغهی قوانین کرداری که‬
‫ِ‬
‫رئیس خانه)‪ ،‬و دغدغهی امر‬ ‫دار ِ‬ ‫مسائل مصرف‪-‬تن (رابطهی فرد با بدناش) سازمان یافته بودند‪ ،‬دغدغهی اقتصاد (یا کر ِ‬ ‫ِ‬ ‫حول‬
‫ِ‬
‫حقیقت مرکزی دربارهی‬ ‫ِ‬ ‫از‬ ‫نه‬ ‫که‬ ‫بودند‬ ‫کردن‬ ‫زندگی‬ ‫از‬ ‫هایی‬ ‫نحوه‬ ‫یافتن‬ ‫دنبال‬ ‫به‬ ‫ها‬‫آن‬ ‫یعنی‪،‬‬ ‫)‪.‬‬‫پسرها‬ ‫با‬ ‫مردان‬ ‫روابط‬
‫ِ‬ ‫(‬ ‫اروتیک‬
‫ِ‬
‫سکس‪ ،‬که از مجموعهای از روابطی ناشی میشد که فرد در آن روابط قرار میگرفت‪ .‬هدف آن بود که کاربردهای لذت را به‬
‫تسلیم نیروی مستکنندهاش شوند‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫نحوی تعریف کنند تا نه نادیده بگیرندش و نه‬
 ‫‪93‬‬

‫اخالقیات «آزادمرد» بود؛ یعنی همان جایگاه و‬ ‫ِ‬ ‫فوکو البته نمیگوید که این مدل برای زمانهی ما مناسب است‪ .‬این اخالقیات‪،‬‬
‫عصر طالیی را اصل قرار دهد‪،‬‬ ‫موقعیت اجتماعیای که زنان و کودکان و بردهها بدان راه نداشتند‪ .‬فوکو نمیخواهد احیای ِ‬ ‫ِ‬
‫هرچند که دنیای باستان خیلی هم طالیی نبود‪ .‬اما بهطور غیرمستقیم‪ ،‬بررسیای که فوکو از دورهای که بسیار متفاوت از‬ ‫ْ‬
‫حقیقت استعالیی‬ ‫ِ‬ ‫دورهی ماست انجام داد‪ ،‬تسکیندهندهی نیازها و آرزوهای ما بود‪ .‬وی میگوید‪ ،‬چیزی که ما فاقدش هستیم‪،‬‬
‫نیست‪ ،‬بل شیوههای چیرهگشتن و فائقآمدن بر چندگانگی حقیقتها است‪ .‬ما به اخالقی که بر ارزشهای مطلق بنا شده نیاز‬
‫ِ‬
‫تنوع انتخابها و گزینهها چیره شویم‪ .‬فوکو وقتی ما را‬ ‫بر‬ ‫تا‬ ‫سازند‬ ‫می‬ ‫نداریم‪ ،‬بل به اخالقیات و سیاستی نیاز داریم که ما را قادر‬
‫ِ‬
‫به تماشای هنرهای هستی در دنیای باستان میبرد‪ ،‬از ما میخواهد تا به شیوههای از زندگی بیاندیشیم که میتواند برای‬
‫امروزهی ما معتبر باشد‪.‬‬
‫انتخاب‬
‫ِ‬ ‫مدرن جنسی چه میتواند باشد؟ در تمایزی که فوکو بین آزادی از «کنشهای جنسی» و آزادی از «‬ ‫ِ‬ ‫اخالقیات‬
‫ِ‬ ‫اساس‬
‫ِ‬
‫مخالف اولی است‪ ،‬نه فقط به این خاطر که ممکن است به‬ ‫ِ‬ ‫گوید‪،‬‬ ‫می‬ ‫وی‬ ‫‪.‬‬‫دید‬ ‫زمینه‬ ‫این‬ ‫در‬ ‫اشاراتی‬ ‫توان‬ ‫می‬ ‫گذارد‪،‬‬ ‫می‬ ‫»‬ ‫ی‬ ‫جنس‬
‫سنت جنسی است‪ .‬فوکو موافق دومی است‪ ،‬خواه «آزادی‬ ‫وضعیت ِ‬ ‫ِ‬ ‫تایید و تصدیق فعالیتهای خشنی چون تجاوز شود‪ .‬بل چون‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬
‫روابط اجتماعیای که در آن انتخاب معنادار میشود‪،‬‬ ‫طبیعت‬ ‫یعنی‬ ‫‪.‬‬‫»‬ ‫انتخاب‬ ‫ندادن‬ ‫نشان‬ ‫خواه‬ ‫باشد‬ ‫انتخاب‬ ‫دادن‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫برای نشان ِ‬
‫طبیعت کنش را‪ ،‬بل زمینهی کنش و معنایی را که این کنش برای‬ ‫ِ‬ ‫اهمیت زیادی دارد‪ .‬فوکو دارد ما را تشویق میکند تا نه‬ ‫ِ‬
‫بحث تنوع) به برخی از داللتهای این امر اشاره‬ ‫ِ‬ ‫ر‬‫د‬ ‫و‬ ‫چهارم‬ ‫فصل‬ ‫در‬ ‫(‬ ‫تر‬‫پیش‬ ‫‪.‬‬‫دهیم‬ ‫قرار‬ ‫قضاوت‬ ‫مورد‬ ‫دارد‬ ‫اش‬ ‫گران‬ ‫کنش‬
‫اخالق مطلقگرایانهای که بر‬ ‫ِ‬ ‫کردم‪ .‬در اینجا میخواهم به داللتهای گستردهترش نگاه کنم‪ ،‬زیرا این نگاه میتواند ما را از‬
‫پذیرش سلیقههای متنوع‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫طبیعت بنیادین انسان مبتنی است به اخالقیاتی برساند که کامال تکثرگرایانه است و مبتنی بر‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫فرض‬
‫ِ‬ ‫پیش‬ ‫با‬ ‫را‬ ‫کارش‬ ‫چون‬ ‫است‬ ‫تکثرگرایانه‬ ‫ام؛‬ ‫کرده‬ ‫توصیف‬ ‫»‬ ‫رادیکال‬ ‫تکثرگرایی‬ ‫«‬ ‫عنوان‬ ‫با‬ ‫دیگر‬ ‫جاهای‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫رویکرد‬ ‫این‬
‫ِ‬
‫ضروری دنیای‬
‫ِ‬ ‫جزو‬
‫روابط متنوع آغاز میکند؛ رادیکال است چون تصدیقکنندهی تنوع است و تنوع را ِ‬ ‫ِ‬ ‫سلیقهها و لذتها و‬
‫تغییرات بسیار واقعیای که روی داده است‪« ،‬این فرهنگ همیشه‬ ‫ِ‬ ‫رغم این‬‫پیچیدهی ما میداند‪ .‬رابین نیز گفته است که به ِ‬
‫ْ‬
‫نمود ممکن کنشهای جنسی را تعبیر و قضاوت میکند‪ .‬سکس‪،‬‬ ‫سکس را با شک و گمان نگاه میکند‪ .‬این فرهنگ فقط بدترین ِ‬
‫ِ‬
‫گناهکار تصور میشود مگر بیگناهیاش ثابت شود»‪.‬‬
‫تکثرگرایی رادیکال‪ ،‬کارش را با باوری متفاوت آغاز میکند‪[ :‬باور به این] که سکس خودش نه خوب است و نه بد‪ ،‬بل حوزهی‬
‫ِ‬
‫امکانها و ظرفیتها است‪ ،‬و همهی این امکانها و ظرفیتها را باید در زمینهای که در آن روی میدهند قضاوت کرد‪ .‬بنابراین‬
‫ْ‬
‫فرهنگ ما و ابزاری شایسته برای اندیشیدن دربارهی سکسوآلیته شود‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫هنجار‬
‫ِ‬ ‫راهی را باز میکند تا تنوع‬
‫تمام مشکالت و دشواریها را آرام و برطرف نمیسازد‪ :‬در واقع‪ ،‬آنها را به هم میآمیزد و مخلوطشان میکند‪.‬‬ ‫البته این نگاه‪ِ ،‬‬
‫خیلی آسان میتوان با قانونی اخالقی (که کلی میگوید دقیقا چهطور باید زندگی کنیم) با این حوزهی دشوار مواجهه کرد‪ .‬در‬
‫جدید اجتماعی‪ ،‬وسوسه‬‫ِ‬ ‫پدیداری امکانها و هویتها و سبکزندگیهای‬ ‫ِ‬ ‫سریع اجتماعی و اخالقی‪ ،‬و‬
‫ِ‬ ‫تغییرات‬
‫ِ‬ ‫سپهر اجتماعی‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫جهان قطعیتها که‬‫ِ‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫ما‬ ‫که‬ ‫ستانداردهایی‬ ‫ا‬ ‫ببریم؛‬ ‫پناه‬ ‫اخالقی‬ ‫مطلق‬ ‫استانداردهای‬ ‫امن‬ ‫دامن‬ ‫به‬ ‫دیگر‬ ‫بار‬
‫ِ‬ ‫یک‬ ‫تا‬ ‫شویم‬ ‫می‬
‫ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫هویتهای شخصی و اجتماعی مفروض و مشخصشده هستند‪ ،‬ثابت و نامتغییر میسازد‪ .‬همانطور که الوین گولدنر گفته‪،‬‬
‫َ‬ ‫ُ‬
‫کور شک و تردید است»‪ ،‬تمام شکها و اضطرابها را جارو میکند و کنار میزند تا راه‬ ‫ریدن گرهی ِ‬
‫گرایی اخالقی ُ«کارش ب ِ‬ ‫مطلق‬
‫ِ‬
‫تمایزات جدی و عمیقی دارد‪ ،‬تجربی و‬‫ِ‬ ‫سنت مطلقگرا‬
‫رویکرد تکثرگرای رادیکال‪ ،‬که با ِ‬
‫ِ‬ ‫ارتش د ُرستی هموار سازد‪.‬‬‫را برای رژهی ِ‬
‫سنت لیبرترینی[‪ ]3‬گرفته (بهویژه آن‬
‫موقت و بیانتها و نسبت به آینده گشوده است‪ .‬این رویکرد برخی مولفههایاش را از ِ‬
‫سنت لیبرال نیز اشتراکاتی دارد‪ :‬بازشناسی نیاز به تمایزاتی‬
‫موارد زیر با ِ‬
‫ِ‬ ‫نگرشی را که «سکس‪-‬مثبت» میتوان نام داد)‪ ،‬اما در‬
‫ِ‬
‫گفتمان حقوق و انتخاب‪ .‬البته این رویکرد‪ ،‬چون سکسوآلیتهها‬‫ِ‬ ‫اهمیت‬
‫ِ‬ ‫فهم معنا و زمینه‪ ،‬و بازشناسی‬
‫بازشناسی نیاز به ِ‬ ‫دقیق‪،‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫متنوع قدرت میداند‪ ،‬از هر دوی آن سنتها متفاوت میشود‪.‬‬ ‫روابط‬
‫ِ‬ ‫تولید اجتماعی میداند و سکسوآلیتهها را قرارگرفته در‬
‫ِ‬ ‫را‬
‫ِ‬
‫هدف این رویکرد آن است که رهنمونهایی برای تصمیمگیری فراهم کند‪ ،‬نه اینکه ارزشهای مطلق تازهای فراهم‬ ‫بنابراین‪ِ ،‬‬
‫ِ‬
‫سزاواری انتخاب و شرایطی که انتخاب را محدود‬
‫ِ‬ ‫اخالق رادیکال» را ندارد‪ .‬بل‪ ،‬تاکیدش را بر‬
‫ِ‬ ‫کند‪ .‬این رویکرد وسوسهی «‬
‫میسازند‪ ،‬میگذارد‪.‬‬
 ‫‪94‬‬

‫به سوی دمکراسی جنسی‬

‫حال‬
‫جنسی بشر که در فصل پیش مطرح شد‪ ،‬به برنامهای اشاره کرد که در ِ‬ ‫حقوق‬
‫ِ‬ ‫گفتمان‬
‫ِ‬ ‫شهروندی جنسی یا صمیمی و‬ ‫ِ‬ ‫بحث‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫مراتب قدیمی را اساسا‬ ‫ِ‬ ‫سلسله‬ ‫که‬ ‫روابطی‬ ‫دارد‪،‬‬ ‫داللت‬ ‫جنسی‬ ‫روابط‬
‫ِ‬ ‫سازی‬‫ِ‬ ‫دمکراسی‬ ‫و‬ ‫سازی‬ ‫رسمی‬ ‫به‬ ‫برنامه‬ ‫این‬ ‫‪.‬‬‫است‬ ‫پیدایش‬
‫روابط اجتماعی‪،‬‬ ‫سازی‬ ‫ْ‬
‫ِ‬ ‫روابط برابری را ایجاد کند‪ .‬دمکراسی ِ‬ ‫ِ‬ ‫به چالش میکشد‪ ،‬و موفق شده تا بین عاملیتهای اخالقی برابر‬
‫ِ‬
‫خود این اصطالح نیز فقط همین اواخر در حوزهای به کار بسته شده که‬ ‫تاریخی درازمدت و کجدار و مریزی بوده است‪ ،‬و ِ‬ ‫فرآیند‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫نترل بدنمان حرف میزنیم یا وقتی میگوییم «بدنمان‬ ‫ِ‬ ‫ک‬ ‫حق‬ ‫از‬ ‫وقتی‬ ‫اما‬ ‫‪.‬‬ ‫است‬ ‫شده‬ ‫می‬ ‫دانسته‬ ‫طبیعت‬ ‫قلمرو‬
‫ِ‬ ‫نوع‬ ‫ترین‬ ‫عالی‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫خودمختاری تنانه‪ ،‬ادعایی است دیرپا‪ ،‬که‬ ‫ِ‬ ‫جدید اصطالح دمکراسی را مد نظر داریم‪ .‬ادعای‬ ‫ِ‬ ‫کاربرد‬
‫ِ‬ ‫مال خودمان است»‪ ،‬قطعا این‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫‪28‬‬
‫انقالب پاکیگرایی سدهی‬ ‫ِ‬ ‫به‬ ‫توان‬ ‫می‬ ‫اش‪،‬‬ ‫لیبرال‬ ‫های‬ ‫ریشه‬ ‫از‬ ‫‪.‬‬‫دارد‬ ‫بسیاری‬ ‫و‬ ‫متفاوتی‬ ‫سیاسی‬ ‫و‬ ‫اخالقی‬ ‫های‬ ‫سنت‬ ‫در‬ ‫ریشه‬
‫ِ‬
‫سنت مارکسیستی نیز نسخهای از جامعه را‬ ‫ِ‬ ‫‪.‬‬‫دانست‬ ‫»‬ ‫فرد‬ ‫خود‬
‫ِ‬ ‫اختیار‬
‫ِ‬ ‫در‬ ‫مالکیتی‬ ‫«‬ ‫ی‬ ‫ایده‬ ‫تحول‬
‫ِ‬ ‫هفدهم اشاره کرد و آن را‬
‫علوم زیستشناختی نیز از بدن و‬ ‫پیشنهاد میدهد که نیازهای انسان میتوانند در آن جامعه بهطور هماهنگ برآورده شوند‪ .‬از ِ‬
‫امکانیت فردی را محدودهگذاری میکند‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫ظرفیتها و محدودیتهایاش فهمی به وجود آمده که‬
‫اقتدار سنتی و پدرساالر را‬ ‫ِ‬ ‫خودمختاری تنانه میشناسند‪ :‬اولی‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫عمال آزادانهی‬ ‫همهی این سه ریشه‪ ،‬محدودیتهایی برای ِا ِ‬
‫خود شخصیت و نیازهایاش به بقای‬ ‫نابرابر دارایی و قدرت را؛ و سومی‪ ،‬محدودیتهای ِ‬ ‫ِ‬ ‫توزیع‬
‫ِ‬ ‫محدودیتبخش میداند؛ دومی‪،‬‬
‫جسمی و گرمای عاطفی و (از همه مهمتر) همجوشی اجتماعی را‪ .‬فمینیسم نیز محدودیتهای دیگری را بازشناخته‪ :‬اضطرار و‬
‫ِ‬
‫اخالق دمکراتیک»‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫«‬ ‫‪.‬‬ ‫اجتماعی‬ ‫زندگی‬ ‫بط‬
‫ِ‬ ‫روا‬ ‫ی‬ ‫همه‬ ‫در‬ ‫نابرابری‬ ‫نفوذ‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫مردمحور‬ ‫اجبار زیرکانه و نهچندان زیرکانهی جامعهی‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫قضاوت خود در نظر‬ ‫ِ‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫چیزی‬ ‫کند‪،‬‬ ‫می‬ ‫بنا‬ ‫اش‬ ‫شریک‬ ‫با‬ ‫فرد‬ ‫ی‬ ‫مواجهه‬ ‫و‬ ‫پرداختن‬ ‫ی‬ ‫نحوه‬ ‫اساس‬ ‫بر‬ ‫را‬ ‫ها‬ ‫کنش‬ ‫از‬ ‫اش‬ ‫قضاوت‬
‫فقدان اجبار و توانایی برای آزادانه و برابر عملکردن‪ ،‬گشودگی شریکها به‬ ‫ِ‬ ‫میگیرد که شریکها برای یکدیگر انجام میدهند؛‬
‫ِ‬
‫اخالق دمکراتیک است‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫میزان لذت و نیازی که آنها میتوانند برآورده سازند‪ ،‬از جملهی سنجهها و معیارهای‬ ‫ِ‬ ‫سوی یکدیگر‪ ،‬و‬
‫آزادی انتخاب را محدود میسازد‪ ،‬این‬ ‫ِ‬ ‫اهداف ستایشبرانگیزی هستند‪ ،‬اما وقتی بدانیم که محدودیتهایی وجود دارد که‬ ‫ِ‬ ‫اینها‬
‫اهداف نیز میتوانند عقیم بمانند‪.‬‬
‫بازی آزادانهی انتخاب محدودیتهای واقعی وجود دارد‪ .‬اما هر بار که مسئلهی‬ ‫ْ‬
‫در جامعهای که در آن زندگی میکنیم‪ ،‬برای ِ‬
‫انتخاب مطرح میشود‪ ،‬مسئلهی دیگری نیز سر بیرون میآودر‪ :‬انتخاب در کجا باید تمام شود؟ آیا مردم باید آزاد باشند تا مثال‬
‫آسیب جسمی‬ ‫ِ‬ ‫فعالیتهایی را انتخاب کنند که ممکن است به خود یا دیگران‪ ،‬ارادی یا نا‪-‬ارادی آسیب برسانند؟ مشکل فقط‬
‫نیست (که بتوان آن را اندازهگیری کرد)‪ ،‬بل روحی یا اخالقی هم هست (که نمیتوان اندازهگیریاش کرد)‪ .‬مثال یک جامعهی‬
‫سکس آزاردوستانه را باید حتا‬ ‫ِ‬ ‫عادل آیا باید پورنوگرافی را ممنوع کند چون بازنمایندگیهای استثمارگرانهای از زنان میکند؟ آیا‬
‫محصول آن رابطه است را نادیده‬ ‫ِ‬ ‫در بین «بزرگساالن و در رابطهای رضایتی و محرمانه» نیز تحمل کرد و خشونت و دردی که‬
‫بدن خودشان را بفروشند و مشتریها هم باید آزاد باشند که بخرند‪ ،‬یا این‬ ‫کارگران جنسی باید آزاد باشند تا بتوانند ِ‬ ‫ِ‬ ‫گرفت؟ آیا‬
‫معاملهها بهناچار استثمارگرانه است؟ البته آسیب از آن دست واژههایی است که دشوار میتوان با آن روبهرو شد‪ .‬هاولوک الیس‬ ‫ْ‬
‫کالسیک مسئله» میتوان جا داد) که [آسیب]‬ ‫ِ‬ ‫در دههی ‪ ۲۳۹۴‬باور داشت (و این باورش را االن در مقولهی «صورتبند ِی لیبرال‬
‫خطر از‪-‬دست‪-‬‬ ‫مفهوم دشواری است و محکومیت یا جلوگیری از آن را را فقط در دو مورد میتوان انجام داد‪ :‬اگر سوژهها در ِ‬ ‫ِ‬
‫دارشدن‬
‫ِ‬ ‫جریحه‬ ‫خطر‬
‫ِ‬ ‫اگر‬ ‫ا‬‫ی‬ ‫شوند؛‬ ‫پزشکی‬ ‫روان‬ ‫یا‬ ‫پزشکی‬ ‫درمان‬
‫ِ‬ ‫نیازمند‬
‫ِ‬ ‫که‬ ‫دارد‬ ‫احتمال‬ ‫بنابراین‬ ‫و‬ ‫باشند‪،‬‬ ‫شان‬ ‫سالمتی‬ ‫دادن‬
‫ِ‬
‫سالمت یا حق دیگران در بین باشد‪ ،‬که در این مورد قانون اجازهی مداخله را داده است‪ .‬اینها‪ ،‬حداقل در سطح‪ ،‬رهنمونهای‬
‫ِ‬
‫اهمیت زیادی یافته‪ ،‬باوری که‬ ‫ِ‬ ‫سکسوآلیته‬ ‫های‬ ‫بحث‬ ‫در‬ ‫اخیرا‬ ‫که‬ ‫گیرند‬ ‫می‬ ‫نادیده‬ ‫را‬ ‫ای‬ ‫مولفه‬ ‫اما‬ ‫هستند‪،‬‬ ‫معناداری‬ ‫بسیار‬
‫«آسیب» یا «زیان» هم میتواند اخالقی باشد و هم جسمی‪ ،‬هم عاطفی و هم روانشناختی‪.‬‬
‫ْ‬
‫نقش مهمی در این فعالیتها بازی میکند‬ ‫تفاوت قدرت ِ‬ ‫ِ‬ ‫خصومت برخی فمینیستها با پورنوگرافی یا فعالیتهای اروتیکی که‬ ‫ِ‬
‫باعث خشونت شوند یا اصال خشونت هستند و‬ ‫ِ‬ ‫واند‬ ‫ت‬‫می‬ ‫خشونت‬ ‫های‬ ‫بازنمایی‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫متکی‬ ‫بحث‬ ‫این‬ ‫بر‬ ‫‪،‬‬ ‫)‬‫آزاردوستی‬ ‫(مانند‬

‫‪28‬‬
‫سازی مراسمهای‬
‫سخت مذهبی بودند و ساده ِ‬
‫ِ‬ ‫ضد لذت» تعبیر میشود و پیرواناش مدافع اعمال انضباطهای‬
‫پیوریتن یا فلسفهای که به معنای « ِ‬
‫مذهبی‪ ،‬و لذت و تجمالت را گناه میدانستند‪ .‬م‬
 ‫‪95‬‬

‫قدرت موجود عمل میکند‪ .‬نیرومندترین بحثی که علیه این‬ ‫روابط‬ ‫حفظ‬ ‫رفتار جنسیای که دارای نابرابری قدرت ْ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫جهت ِ‬ ‫ِ‬ ‫است‬ ‫ِ‬
‫سرکوب‬
‫ِ‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫این‬ ‫)‬‫بوده‬ ‫متفاوتی‬ ‫کامال‬ ‫نوع‬ ‫از‬ ‫البته‬ ‫شان‬ ‫بحث‬ ‫و‬ ‫شده‬ ‫پرورده‬ ‫نیز‬ ‫ها‬ ‫فمینیست‬ ‫استدالل شده (و توسط‬
‫قدرت تهاجمی و متجاوزش را تقویت میکند‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫بازنماییها یا فانتزیهای بالقوهی آسیبرسان‪ ،‬عمال آنها را حذف نمیکند بل‬
‫عقالنیت مردانه» توصیف میکند‪ ،‬و همچنین با‬ ‫ِ‬ ‫فرهنگ ما با بحرانی روبهرو است که وی آن را «‬ ‫ِ‬ ‫جسیکا بنجامین گفته است که‬
‫فانتزی اروتیک نیز روبهرو است‪ .‬وی ادامه میدهد‪« :‬سیاستی که این مسائل را رد میکند و میکوشد تا مولفههای‬ ‫ِ‬ ‫احیای‬
‫ِ‬
‫فانتزیک زندگی انسان را بهداشتی یا عقالنی کند‪ ،‬قادر نخواهد بود که سلطه را از بین ببرد‪ ،‬بل صرفا عرصهی اروتیک‬ ‫ِ‬ ‫و‬ ‫اروتیک‬
‫ِ‬
‫و فانتزی را تخلیه و تهی میکند»‪.‬‬
‫کردن اخالقی آن است‪ .‬وظیفهی‬ ‫لیبرتاری و همچنین پرهیز از محکوم ِ‬ ‫ِ‬ ‫پذیرش سادهی‬ ‫ِ‬ ‫بنجامین بارو دارد که این یعنی پرهیز از‬
‫ِ‬
‫فهم ما چه باید باشد؟ قطعا باید این شناخت باشد که نیروهای پیچیدهای که سکسوآلیتههای‬ ‫اساس ِ‬ ‫ِ‬ ‫اصلی آن است که بفهمیم‪ .‬و‬
‫سازمان اجتماعی)‪ ،‬نیازها و‬ ‫ِ‬ ‫ما را شکل میدهند (نیروهایی مثل ظرفیتهای زیستشناختی‪ ،‬انگیزشها و میلهای ناخودآ گاه‪ ،‬و‬
‫فهم خونسردانه یا معیارهای درستی سیاسی میروند‪ .‬لین سیگال مینویسد‪،‬‬ ‫آرزوهای زیادی را تولید میکنند که اغلب فراتر از ِ‬
‫ِ‬
‫خدمت آن نیازهای چندگانه است‪ ،‬و همهی آن نیازها «دلپذیر»‬ ‫ِ‬ ‫مندی جنسی «را نیازهای چندگانه تولید میکنند و در‬ ‫هیجان ِ‬
‫باور من هم درست است) یعنی که سکسوآلیته ایدهای است آنقدر دشوار و گریزان که نمیتوان در‬ ‫نیستند»‪ .‬این (که به ِ‬
‫ظرفهای درست و بد قرارشان داد‪ .‬ما باید نسبت به کیفیتهای مبهم و دوپهلو‪ ،‬آ گاه و حساس و فعال باشیم‪ ،‬و بر همین اساس‬
‫عمل کنیم‪.‬‬
‫ْ‬
‫اهداف مثبت شناخت‬ ‫انتخاب» جنسی مطرح میکند که باید از محدودیتها و همچنین امکانها‪ ،‬از مسیرهای پرخطر و‬ ‫پس «‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫اهداف متضاد‪ .‬همانطور که‬ ‫ِ‬ ‫واقعیت انتخابهای متخاصم‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫واقعیت دیگری را نیز باید در حساب آورد‪:‬‬ ‫ِ‬ ‫داشت‪ .‬باید این همه‪،‬‬
‫حقوق‬ ‫کودک بهدنیانیامده» علیه‬ ‫حقوق «‬ ‫حقوق» نهایتا آشتیناپذیری را تولید کرده است‪:‬‬ ‫ْ‬
‫بحث سقطجنین «‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫پیشتر گفتیم ِ‬
‫مفاهیم متفاوتی در تضاد با هم قرار میگیرند‪:‬‬ ‫ِ‬ ‫باروری خودش را دارد‪ .‬در اینجا نیز‬ ‫ِ‬ ‫کردن‬
‫حق کنترل ِ‬ ‫مادری که مدعی است‬
‫ِ‬
‫دیدگاههای متفاوت دربارهی برسازندههای «زندگی»‪ ،‬و ادعاهای متضادی دربارهی خودگردانی مطلق بر بدن‪ .‬اما حتی با معیارها‬
‫ِ‬ ‫ْ‬
‫مرسوم اجتماعی و سیاسی‪« ،‬حق انتخاب» میتواند در زمینههای مختلف معناهای مختلف داشته باشد‪ .‬ادعای حق‬ ‫ِ‬ ‫و سنجههای‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫زنان بهحاشیهراندهشده و‬ ‫کردن سقطجنیننکردن در نظر گرفته شود‪ .‬در جوامعی که ِ‬ ‫حق انتخاب ِ‬ ‫انتخاب سقطجنین باید با‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫حد‬
‫تعداد اعضای خانواده را در ِ‬ ‫ِ‬ ‫سیاست جمعیتی) تشویق شوند که‬ ‫ِ‬ ‫دالیل نژادی یا به خاطر‬ ‫ِ‬ ‫فقیر ممکن است (یا به خاطر‬
‫مباحث بینالمللی را بر آن داشته تا‬ ‫ِ‬ ‫محدودی نگه دارند‪ ،‬مطالبهی حق سقطجنین بهسختی یک گزینه به شمار میآید‪ .‬این امر‪،‬‬
‫ِ‬
‫کل زنان تضمین کنند؛ تا‬ ‫ِ‬ ‫برای‬ ‫را‬ ‫»‬ ‫تولیدمثلی‬ ‫حقوق‬
‫ِ‬ ‫«‬ ‫و‬ ‫کنند‬ ‫نگاه‬ ‫تر‬ ‫جامع‬ ‫و‬ ‫نباشند‬ ‫جنین‬ ‫سقط‬ ‫حقوق‬
‫ِ‬ ‫صرفا کمپینهایی برای‬
‫خواهان دستیابی کامل به‬ ‫ِ‬ ‫سازی اجباری و سقطجنین اجباری هستند و همچنین کمپینهایی که‬ ‫کمپینهایی که علیه نازا‪ِ -‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫دادن آبستنیهایشان هستند را در خود گیرند‪.‬‬ ‫حقوق زنان برای پایان ِ‬ ‫ِ‬ ‫ولد موثر و‬ ‫کنترل زاد و ِ‬ ‫ِ‬
‫بنابراین‪ ،‬زمینهای که در آن انتخاب مطالبه و عملی میشود‪ ،‬مهم است‪ .‬ارزشهای جنسی را نمیتوان جدای از ارزشهای‬ ‫ْ‬
‫گسترده ِتر اجتماعی نگه داشت‪ ،‬و این ارزشهای جنسی نیز خودشان بسیار متنوع هستند و میشوند‪ .‬پیشتر دیدیم که دنیای‬
‫تقاطع تفاوتها شکل میگیرند‪ .‬این یعنی‬ ‫ِ‬ ‫روابط نژادی و جنسیتی و طبقاتی گره خورده‪ ،‬و سوژگانیها در‬ ‫ِ‬ ‫سکسوآلیته با دیگر‬
‫ْ‬ ‫ْ‬
‫فمینیست سفید از – مثال –‬
‫ِ‬ ‫نقد‬
‫گروههای متفاوت چشماندازهای متفاوتی دارند و اغلب اولویتهای متضادی را ایجاد میکنند‪ِ .‬‬
‫نظر فمینیستهای سیاه قوممحور و سرکوبکننده است؛ فمینیستهای سیاه تالش میکنند تا خانوادههای خود را‬ ‫خانواده‪ ،‬از ِ‬
‫کردن خانوادههاست‪ ،‬حفظ کنند‪ .‬به همین نحو‪ ،‬اولویتی‬ ‫همچون سنگری علیه نژادپرستیای که کارش متالشیکردن و ویران ِ‬
‫اعتبار‬
‫ِ‬ ‫تایید‬
‫جنسی شما را برمال میکنند تا ابزاری برای ِ‬ ‫که جنبشهای همجنسگرایی به «آشکارسازی» میدهند و ترجیحهای‬
‫ِ‬
‫مردان همجنسگرا در فرهنگهای نژادپرست که نیاز‬ ‫ِ‬ ‫خودشان دست و پا کنند نیز در تضاد قرار میگیرد با لزبینهای سیاه و‬
‫اجتماعات خودشان قرار دهند (خواه خانواده و راستکیشی جنسی در‬ ‫ِ‬ ‫هویت سیاسی‬ ‫ِ‬ ‫هویت سیاسیشان را در تایید با‬ ‫ِ‬ ‫دارند تا‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ْ‬
‫متفاوت فردی و همچنین‬ ‫ِ‬ ‫اهداف‬
‫ِ‬ ‫شناخت نیازها و‬ ‫ِ‬ ‫گفتمان انتخاب باید مبتنی باشد بر‬ ‫ِ‬ ‫آن اجتماعات غالب باشد یا نه)‪ .‬بنابراین‪،‬‬
‫متفاوت زندگیکردن با آن نیازها و اهداف‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫ابزارهای‬
‫ِ‬ ‫شناخت‬
‫ِ‬ ‫بر‬
 ‫‪96‬‬

‫خطر آن را دارد که تنوع و انتخاب]‬

‫مهم دیگری هم هست که باید تاکید شود‪ .‬اولویتی که به تنوع و انتخاب داده میشود‪ِ ،‬‬ ‫عامل ِ‬
‫ِ‬
‫واحد جداافتادهای مجبور است تا از بین چند گزینه یکی را انتخاب‬
‫ِ‬ ‫هر‬ ‫که‬ ‫شود‪،‬‬ ‫گرفته‬ ‫نظر‬ ‫در‬ ‫فردی‬ ‫منحصرا‬ ‫فعالیتی‬ ‫عنوان‬ ‫به‬
‫تاثیر جهانیشدن و‬
‫تحت ِ‬‫تغییرات گستردهای که از دههی ‪ ۲۳۲۴‬در دنیا و ِ‬
‫ِ‬ ‫نگاه سوپرمارکتی به سکس‪ ،‬از چند جهت با‬ ‫کند‪ .‬این ِ‬
‫آزادی فردی را برای بسیاری از‬
‫ِ‬ ‫کاالسازی زندگی صمیمی‪ ،‬همزمان‬
‫ِ‬ ‫نو‪-‬لیبرالیسم روی داده‪ ،‬همدست است‪ .‬بازرگانیسازی و‬
‫ِ‬
‫مردم بیشتر کرده و تهدیدی شده برای خودگردانیای که ظاهرا عرضه میکند‪ .‬بسیاری از ما در دنیای سیلزدهای زندگی‬
‫کالن‬
‫بازار ِ‬
‫میکنیم که چارهای نداریم مگر انتخاب کنیم‪ ،‬و اغلب ذهنمان به جایی میرسد که نمیتواند انتخاب کند‪ .‬در ِ‬
‫ابتکار خودشان عمل کنند‪ ،‬و بسیاری از افراد نیز (همانطور که میدانیم) در‬
‫ِ‬ ‫انتخاب‪ ،‬افراد به حال خود واگذار شدهاند تا به‬
‫بطالت و پوچی ناب و ابدی دست و پا میزنند‪.‬‬
‫ِ‬

‫اشارههای انسانی‬

‫با وجود مشکالت و موانع در راه روابط جنسی برابر و دموکراتیک‪ ،‬میتوان به آینده امیدوار بود‪ .‬درسهای تاریخ سکسوآلیته و‬
‫ِ‬
‫صمیمیت که من در این کتاب مطرح کردم‪ ،‬نشان میدهند که ما چیزی بیش از اتمهایی جداافتاده هستیم که در دنیایی‬
‫بیگانهشده سرگردان باشند‪ .‬ما انسانها در همه حال تقال میکنیم و واژههای خودمان را جوری معنادار میسازیم و جوری‬
‫امر دوطرفه است‪ :‬با دیگران باید‬ ‫زندگی روزمرهی ما معتبر باشند‪ .‬همان گونه که طرح شد این یک ِ‬ ‫تصمیم میگیریم که برای‬
‫ِ‬
‫معناداربودن انتخابهای‬
‫ِ‬ ‫انتخاب افراد و برای‬
‫ِ‬ ‫درگیریای مستمر و ضروری داشت‪ ،‬و همین نهایتا میتواند تضمینی واقعی برای‬
‫ما فراهم آورد‪.‬‬
‫کردن آن است؛ در این‬ ‫افول تعامل که دوباره‪-‬ابداع ِ‬ ‫بخش پیش بحث کردم)‪ ،‬نه به معنای ِ‬ ‫جدید صمیمیت (که در ِ‬ ‫ِ‬ ‫طرحهای‬
‫تعهدات مشترک‪ ،‬در دنیای پسا‪-‬سنتی‪ ،‬به توافقی دوجانبه دست مییابند‪ .‬کلیتر بگوییم‪:‬‬ ‫ِ‬ ‫تعاملهاست که نیازهای فردی و‬
‫خیزش‬
‫ِ‬ ‫افول همبستگیهای قدیمی باشد‪ ،‬اما احمقانه خواهد بود که‬ ‫یای مدرن شاید نشانهی ِ‬ ‫ظاهری فردگرایی در دن ِ‬ ‫ِ‬ ‫پیروزی‬
‫ِ‬
‫عاملیت جمعی و فردی توانسته است تغییراتی را که در‬ ‫ِ‬ ‫نوین‬ ‫های‬‫شکل‬ ‫پدیداری‬
‫ِ‬ ‫‪.‬‬‫بگیریم‬ ‫نادیده‬ ‫را‬ ‫جدید‬ ‫های‬ ‫امکان‬ ‫زمان‬
‫هم ِ‬
‫ِ‬
‫گر‬
‫تاثیرات عمیقی ْبر کارشیوهی نظامهای بازنمایی ِ‬ ‫ِ‬ ‫محیط سیاسی غرب در حال رویدادن هستند‪ ،‬شدت بخشد‪ .‬این دگرگونیها‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫فردی نوینی را‬‫ِ‬ ‫ابرازی‬
‫ِ‬ ‫‪-‬‬ ‫خود‬ ‫‪،‬‬‫عاملیت‬ ‫نوین‬ ‫های‬‫شکل‬ ‫آن‬ ‫که‬ ‫گفت‬ ‫باید‬ ‫بحث‬ ‫همین‬ ‫ی‬ ‫ادامه‬ ‫در‬ ‫اما‬ ‫‪.‬‬‫اند‬ ‫داشته‬ ‫سیاسی‬ ‫محیط‬
‫ِ‬ ‫آن‬
‫ِ‬
‫برای زنان و دگرباشان و دیگرانی ممکن ساخته که صحنهی جنسی غرب را تغییر دادهاند‪.‬‬
‫ِ‬
‫سیاست جنسی بهناگزیر باید به زمینهی گسترده ِتر اجتماعی خود و برنامههای اساسی اخالقی و سیاسی آن‬ ‫ِ‬ ‫همینجاست که‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫زمینه رجوع کند‪ .‬گزینههایی را که ما با آنها روبهرو هستیم در نهایت نه ذاتیهای سکسوآلیته‪ ،‬که مجموعهی گستردهی‬
‫ارزشها و اهدافی که داریم مشخص و تعیین میکنند‪ .‬منفیباورهای فرهنگی اعالم میکنند که ما در دنیایی زندگی میکنیم که‬
‫عصر ارزشها زندگی‬ ‫حال افول و سقوط هستند‪ .‬اما همانطور که ِبک میگوید‪ ،‬ما واقعا در ِ‬ ‫ارزشهای مشترکاش شدیدا ْدر ِ‬
‫تغییرات سریعی که‬ ‫ِ‬ ‫میکنیم‪ ،‬عصری که عدمقطعیت مردم را وادار میکند تا آفریننده و ابداعگر و تولیدکنندهی ارزشها باشند‪.‬‬
‫مسائل‬
‫ِ‬ ‫نسل گذشته تولید کرده است‪ ،‬همانطور که دیدیم‪ ،‬ارزشهای شدیدا همستیز و متضادی است؛ بهویژه دربارهی‬ ‫چند ِ‬
‫اکثر جنبههای زندگی روزمره نیز نفوذ‬ ‫جنسی‪ .‬جنگهای فرهنگی و بنیادگراییها نیز این تغییرات را تشدید کردند و همچنین به ِ‬
‫ِ‬
‫تغییرات جوی و فقر و ناامنی اقتصادی و‬ ‫ِ‬ ‫بدبینی همهگیر شده (جنگ و‬ ‫ْ‬ ‫و سرایت کردهاند‪ .‬اما در عصری که منفیباوری و‬
‫ِ‬
‫تصادمهای قومی و نژادپرستی و ستیز ادیان و وحشتهای گهگاهی)‪ ،‬بایسته است که دستآوردهای سالهای اخیر را به یاد‬
‫ِ‬
‫آوریم‪.‬‬
‫صورت قانون تدوین میکند‪ ،‬و آن دستآوردها را‬ ‫ِ‬ ‫حقوق جنسی بشر‪ ،‬بسیاری از این دستآوردها را در خود میآورد و به‬ ‫ِ‬ ‫گفتمان‬
‫ِ‬
‫ْ‬ ‫ِ‬
‫به حوزههای جدیدی وارد میسازد‪ .‬این گفتمانها نشان میدهند که بین آرزو و دستآورد شکافی هست‪ ،‬شکافی که گاهی بین‬
‫روابط قدرت و سرکوبهای سکسوآلیته و‬ ‫ِ‬ ‫امر آرمانی و واقعیت به وجود میآید‪ .‬اما در مقایسه با نیمسدهی پیش که دربارهی‬
‫صمیمیت سکوت وجود داشت‪ ،‬حاال اما صداهای رسا و بسیاری هستند که خبر از تغییری حیاتی و ضروری میدهند‪ .‬حتی در‬ ‫ْ‬
‫پایگانیشدهترین جامعهها نیز مردان و زنان میتوانند روابطی برقرار کنند که برابرگرا و دوطرفه (و تعاملی) است‪ .‬حتی در‬
 ‫‪97‬‬

‫جنس خود عشق بورزند و احترام بگذارند‪ .‬حتی در فردگرایانهترین‬ ‫جامعههای همجنسگراستیز نیز مردان و زنان میتوانند به هم ِ‬
‫فرهنگها نیز مردم هنوز میتوانند منابع و ابتکاراتی برای اجتماعسازی و همبستگی پیدا کنند‪ .‬و حاال در سطح جهان‪،‬‬
‫ِ‬
‫روایتهای بسیاری دربارهی مبارزه و امید به پشتیبانی این روایتها وجود دارد‪.‬‬
‫ِ‬
‫عزت دیگری‪ ،‬کنجکاوی برای یادگرفتن دربارهی دیگران‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫به‬ ‫باور‬ ‫دیگران‪،‬‬ ‫قبال‬
‫همبستگی یعنی مراقبت و مسئولیتپذیری در ِ‬
‫روابط شخصی و محرمانه و همچنین در نهادهای عمومی‬ ‫ِ‬ ‫ارادهای برای حمایت از آنهایی که میخواهند خشونت و سلطه را در‬
‫دمکراتیک ستیزها از طریق‬ ‫ِ‬ ‫کردن‬
‫وابستگی متقابل‪ ،‬و تعهدی است برای حل ِ‬ ‫شناخت برابری و‬
‫ِ‬ ‫کاهش دهند‪ .‬همبستگی یعنی‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫گفتوگو و نه از طریق جنگهای علنی‪.‬‬
‫ِ‬
‫مفهوم‬
‫ِ‬ ‫یک‬ ‫ی‬ ‫حوزه‬ ‫چنین‬ ‫هم‬ ‫و‬ ‫ریختم‪،‬‬ ‫را‬ ‫اش‬ ‫چهارچوب‬ ‫آخر‬ ‫فصل‬
‫ِ‬ ‫در‬ ‫من‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫نوینی‬ ‫بودن‬
‫ِ‬ ‫المللی‬ ‫بین‬ ‫این حوزه‪ ،‬حوزهی‬
‫مرتبط یعنی انسانگرایی رادیکال یا نوینی است که پالمر و دیگران اینگونه مطرحاش میکنند‪« :‬انسانگراییای که دوست دارم‬
‫ِ‬
‫توسعه یابد‪ ،‬از دیدگاهی پشتیبانی میکند که انسان را خویشتنی “جاگیرشده” و گفتوگویی و مشروط و متجسم و جهانشمول‬
‫آرمان تنظیمگر» است و نه مفهومی متافیزیکی؛ این‬ ‫میبیند که شخصیتی اخالقی (و سیاسی) دارد»‪ .‬این انسانگرایی یک « ِ‬
‫انسانگرایی‪ ،‬پروژهی برساختنی سیاسی است‪ ،‬نه اینکه از قبل و برای همیشه به یک شکل وجود داشته و دارد‪ .‬یکی از‬
‫حقوق جنسی بشر که کمتر مشهود است و البته حیاتیترین است‪ ،‬همان ایدهای است که باتلر‬ ‫ِ‬ ‫گفتمان‬
‫ِ‬ ‫جنبههای جهانیشدن و‬
‫ِ‬
‫قبال لذتهای‬ ‫درد آنها و هم در ِ‬ ‫قبال ِ‬
‫قبال دیگران» مینامدش‪ ،‬که هم به معنای آسیبپذیری و حساسیت در ِ‬ ‫«آسیبپذیری در ِ‬
‫پیوند‬
‫ِ‬ ‫تأییدکردن آن‬
‫ِ‬ ‫آنها است‪ .‬این ایده بروز دادن ایماها و اشارههای انسانی (‪ )human gesture‬را ایجاب میکند که به معنای‬
‫انسانیای است که ما را ورای شکافهای تفاوت به یکدیگر پیوند میدهد‪.‬‬
‫دستخوش سیلهای عجیبتر و‬ ‫ِ‬ ‫روابط جنسی فردی‬ ‫ِ‬ ‫احتمال آن باالتر میرود که الگوهای نیازها و‬ ‫ِ‬ ‫جامعه هر چه پیچیدهتر شود‪،‬‬
‫ِ‬
‫مخوفتر شوند‪ .‬در این کتاب مطرح کردم که ما باید آمادگی خود را برای مواجهه با این سیل‪ ،‬از پیش بیشتر کنیم‪ :‬تا‬
‫ِ‬
‫امکانهایی که تکثرگرایی فزایندهی اجتماعی و اخالقی ایجاد کرده را کامال بپذیریم‪ ،‬و پذیرای ابهامها و ستیزهای بالقوهشان و‬
‫ِ‬
‫نام‬ ‫با‬ ‫آن‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫کرده‬ ‫عرضه‬ ‫نگ‬ ‫س‬‫همچنین شایستگیهای تنوع و انتخاب جنسی باشیم‪ .‬سنت جنسی‪ ،‬ساختاری اساسا َتک َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫اقدامات‬
‫ِ‬ ‫«سکسوآلیته» یاد میشود‪ .‬در سالهای اخیر اما راستنماییهای آن نخنما شده و خاستگاههای مشکوکاش افشا شده و‬
‫محدودگرش برمال‪ .‬ما ایدهی سکسوآلیته را واسازی کردهایم‪ .‬حاال زمان آن رسیده که شروع کنیم تا دربارهی نیازها و آرزوهای‬
‫فردی و همچنین همبستگیهای اجتماعی گستردهای که از این نیازها و آرزوها حمایت کنند‪ ،‬بیندیشیم‪ .‬به نظر میرسد که‬
‫ِ‬
‫پذیرش حقیقی تکثرگرایی جنسی‪ ،‬تنها نقطهی مناسب برای این آغازیدن باشد‪.‬‬ ‫ِ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
 98

‫کتاب‌شناسی‬
‌

Adam, Barry D. (1978) The Survival of Domination, Inferiorisation and Everyday Life, Elsevier, New York.
Adam, Barry (1995) The Rise of a Lesbian and Gay Movement, Twayne, New York.
Adam, B. D., J. W. Duyvendak and A. Krouwel (eds) (1999) The Global Emergence of Gay and Lesbian Politics: National Imprints of a
Worldwide Movement, Temple University Press, Philadelphia.
Adkins, Lisa (1995) Gendered Work: Sexuality, Family and the Labour Market, Open University Press, Buckingham.
Adkins, Lisa (2002) Revisions: Gender and Sexuality in Late Modernity, Open University Press, Buckingham.
Altman, Dennis (1982) The Homosexualization of America, The Americanization ofthe Homosexual , St Martin’s Press, New York.
Altman, Dennis (1994) Power and Community: Organizational and Cultural Responses to AIDS , Taylor and Francis, London.
Altman, Dennis (2001) Global Sex, University of Chicago Press, Chicago.
Amos, Valerie and Pratibha Parmar (1984) ‘Challenging imperial feminism’, Feminist Review 17.
Annan, Kofi (2003) ‘To save Africa, we must save Africa’s women’, The Independent (London) 1 January, 10.
Anthias, Floya and Nira Yuval Davis (1983) ‘Contextualizing feminism - gender, ethic and class divisions’, Feminist Review No. 15,
Winter.
Anthias, Floya and Nira Yuval Davis (1993) Racialized Boundaries: Race, Nation, Gender, Colour and Class and the anti-Racist Struggle,
Routledge, London.
Archer, John and Barbara Lloyd (1982) Sex and Gender, Penguin, Harmondsworth.
Archer, John and Barbara Lloyd (2002) Sex and Gender, second edition, Cambridge University Press, Cambridge.
Argyle, Michael and Monika Henderson (1985) The Anatomy of Relationships, Heinemann, London.
Baird, Vanessa (2007) The No-Nonsense Guide to Sexual Diversity, New edition, New Internationalist Publications, Oxford.
Bamforth, N. (ed.) (2005) Sex Rights, Oxford Amnesty Lectures, Oxford University Press, Oxford.
Barr, R. F. et al. (1984) ‘Homosexuality and psychological adjustment’, The Medical Journal of Australia 1.
Bauman, Zygmunt (2003) Liquid Love: On the Frailty of Human Bonds, Polity Press, Cambridge.
Bauman, Zygmunt (2005) Liquid Life, Polity Press, Cambridge.
Bayer, Ronald (1981) Homosexuality and American Psychiatry. The Politics of Diagnosis, Basis Books, New York.
Beck, Ulrich (1999) Risk Society: Towards a New Modernity, Sage, London.
Beck, Ulrich (2002) ‘The cosmopolitan society and its enemies’, Theory, Culture and Society 19, (1-2), 17-44.
Beck, Ulrich and Elisabeth Beck-Gernsheim (1995) The Normal Chaos of Love, Polity Press, Cambridge.
Beck, U. and E. Beck-Gernsheim (2002) Individualization: Institutionalized Individualism and its Social and Political Consequences,
Sage, London.
Bell, Alan P., Martin S. Weinberg and Sue Keifer Hammersmith (1981) Sexual Preference: Its Development in Men And Women,
indiana University Press, Bloomington.
Bell, David and Gill Valentine (eds) (1995) Mapping Desire, Routledge, London.
Bell, Mark (1998) ‘Sexual orientation and anti-discrimination policy: the European Community’, in Terrell Carver and Veronique
Mottier (eds) Politics of Sexuality: Identity, Gender, Citizenship, Routledge, London.
Benedict, Ruth (1980, first published 1935) Patterns of Culture, Routledge & Kegan Paul, London.
Benjamin, Jessica (1984) ‘Master and slave: the fantasy of erotic domination’, in Ann Snitow, Christine Stansell and Sharon
Thompson (eds), Desire: The Politics of Sexuality, Virago, London.
Bennett, Tony, Lawrence Grossberg and Meaghan Morris (eds) (2005)
New Keywords: A Revised Vocabulary of Culture and Society, Blackwell, Malden, MA.
Bernstein, E. and L. Schaffner (eds) (2005) Regulating Sex: The Politics of Intimacy and Identity, Routledge, New York.
Bhatt, Chetan (1997) Liberation and Purity: Race. New Religious Movements and the Ethics of Postmodernity, UCL Press, London.
Binnie, Jon (2004) The Globalization of Sexuality, Sage, London.
Boswell, John (1994) Same Sex Unions in Pre-modern Europe, Villard Books, New York.
Bouhdiba, Abdelwahab (1985) Sexuality in Islam, trans. Alan Sheridan, Routledge & Kegan Paul, London.
Brandzel, A. L. (2005) ‘Queering Citizenship? Same-sex marriage and the state’, GLQ: A Journal of Lesbian and Gay Studies 11(2),
171-204.
Bray, Alan (1982) Homosexuality in Renaissance England, Gay Men’s Press, London.
Brooks-Gordon, B., L. Gelsthorpe, M. Johnson and A. Bainham (eds) (2004) Sexuality Repositioned: Diversity and the Law, Hart
Publishing, Oxford.
Bullough, Vern L. (1976) Sex, Society and History, Science History Publications, New York. The particular essay, ‘Sex in history: a
Virgin field’, was first published in 1972.
Butler, Judith (1990) Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity, Routledge, New York.
Butler, Judith (1993) Bodies that Matter. On the Discursive Limits of Sex, Routledge, New York.
Butler, Judith (2005) ‘On being besides oneself: on the limits of sexual autonomy’, in Bamforth 2005, 48-78.
Butt, Ronald (1985) ‘Lloyd George knew his followers’, The Times (London), 19 September.
Califia, Pat (1979) ‘Unraveling the sexual fringe. A secret side of lesbian sexuality’, The Advocate, 27 Dec.
Cartledge, Sue (1983) ‘Duty and desire: creating a feminist morality’, in Cartledge and Ryan 1983.
Cartledge, Sue and Joanna Ryan (eds) (1983) Sex and Love: New Thoughts on Old Contradictions, The Women’s Press, London.
 99

Chasseguet-Smirgel, Janine (1985) Creativity and Perversion, Free Association Books, London.
Cherfas, Jeremy and John Gribbin (1984) The Redundant Male, The Bodley Head, London.
Chodorow, Nancy (1980) ‘Gender, relation and difference in psycho- analytic perspective’, in Hester Eisenstein and Alice Jardine
(eds), The Future of Difference, G. K. Hall, Boston, MA.
Connell, R. W. (1987) Gender and Power, Polity Press, Cambridge.
Connell, R. W. (1995) Masculinities, Polity Press, Cambridge.
Connell, R. W. (2002) Gender, Polity Press, Cambridge.
Cook, M. (2003) London and the Culture of Homosexuality, 1885-1914, Cambridge University Press, Cambridge.
Correa, Sonia, Rosalind Petchesky and Richard Parker, (2008) Sexuality, Health and Human Rights, Routledge, New York.
Coveney, L. et al. (1984) The Sexuality Papers. Male Sexuality and the Social Control ofWomen, Hutchinson, London.
Coward, Rosalind (1983) Patriarchal Precedents: Sexuality and Social Relations, Routledge & Kegan Paul, London.
Coward, Rosalind (1984) Female Desire: Women’s Sexuality Today, Paladin, London.
Davis, Murray S. (1983) Smut: Erotic Reality/Obscene Ideology, University of Chicago Press, Chicago.
Dawkins, Richard (1978) The Selfish Gene, Granada, St Albans.
Wilson, E. O. (1978) On Human Nature, Harvard University Press, Cambridge, MA.
D’Emilio, John (1983) Sexual Politics, Sexual Communities: The Making of a Homosexual Minority in the United States 1940-1970,
University of Chicago Press, Chicago.
Descoutures, Virginia, Marie Digoix, Eric Fassin and Wilfried Rault (eds) (2008), Marriages et Homosexualites dans Le Monde,
Editions Autrement, Paris.
Dollimore, Jonathan (1991) Sexual Dissidence: Augustine to Wilde, Freud to Foucault, Clarendon Press, Oxford.
Duggan, Lisa, and Nan D. Hunter (1995) Sex Wars: Sexual Dissent and Political Culture, Routledge, New York.
Dyer, Richard (1985) ‘Male sexuality in the media’, in Andy Metcalf and Martin Humphries, The Sexuality of Men, Pluto Press,
London.
Eardley, Tony (1985) ‘Violence and sexuality’ in Andy Metcalf and Martin Humphries, The Sexuality of Men, Pluto Press, London.
Eadie, Jo (ed.) (2004) Sexuality: The Essential Glossary, Arnold, London.
Edholm, F. (1982) ‘The unnatural family’, in Elizabeth Whitelegg et al., The Changing Experience ofWomen, Martin Robertson,
Oxford.
Ekins, Richard, and King, Dave (2006) The Transgender Phenomenon, Sage, London.
Elliott, A. and C. Lemert (2006 ) The New Individualism: The Emotional Costs ofGlobalization, Routledge, London.
Elliott, Patricia (2009 ) ‘Engaging Trans Debates on Gender Variance: A Feminist Analysis’, Sexualities 12 (1 ), February,
5 -32 .
Ellis, Havelock (1946 ; first published 1933 ) The Psychology of Sex, William Heinemann, London.
Epstein, Steven (1996 ) Impure Science: AIDS, Activism and the Politics of Knowledge, University of California Press,
Berkeley, CA.
Evans, David (1985 ) Sexual Citizenship: The Material Construction of Sexualities, Routledge, London.
Eysenck, H. J. and G. D. Wilson (1979 ) The Psychology of Sex, Dent, London.
Faderman, Lillian (1981 ) Surpassing the Love of Men, Junction Books, London.
Fausto-Sterling, Anne (2000 ) Sexing the Body: Gender Politics and the Construction of Sexuality, Basic Books, New York.
Flandrin, Jean-Louis (1985 ) ‘Sex in married life in the early Middle Ages: the Church’s teaching and behavioural reality’,
in Philippe Aries and Andre Bejin (eds) Western Sexuality: Practice and Precept in Past and Present Times,
Blackwell, Oxford.
Ford, C. S. and F. A. Beach (1965 ; first published 1952 ) Patterns ofSexual Behavior, Methuen, London.
Foucault, Michel (1979 ) The History of Sexuality, Vol. 1. An Introduction, translated by Robert Hurley, Allen Lane,
London.
Foucault, Michel (1980 a) Power/Knowledge, edited by Colin Gordon, Harvester Press, Brighton.
Foucault, Michel (1980 b) Herculine Barbin, Being the Recently Discovered Memoirs of a Nineteenth-Century French
Hermaphrodite, Pantheon Books, New York.
Foucault, Michel (1982 /83 ) ‘Sexual choice, sexual acts’, Salmagundi 12 , 58-59.
Foucault, Michel (1984 ) ‘On the genealogy ofethics: an overview ofwork in progress’, in Paul Rabinow (ed.), The
Foucault Reader, Pantheon Books, New York.
Foucault, Michel (1985 ) The History ofSexuality, Vol. 2, The Use ofPleasure, Viking, London.
Foucault, Michel (1986 ) The History of Sexuality, Vol. 3, The Care of the Self, Viking, London.
Freeman, Derek (1983 ) Margaret Mead and Samoa: The Making and Unmaking of an Anthropological Myth, Harvard
University Press, Cambridge, MA.
Freud, Ernst (ed.) (1961) Letters of Sigmund Freud 1873-1939, Hogarth Press, London.
Freud, Sigmund (1905) Three Essays on the Theory of Sexuality in Freud 1953-74, Vol. 7.
Freud, Sigmund (1910) Leonardo da Vinci and a Memory ofhis Childhood, in Freud 1953-74, Vol. 11.
Freud, Sigmund (1916-17) Introductory Lectures on Psychoanalysis, in Freud 1953-74, Vol. 16.
Freud, Sigmund (1920) The Psychogenesis of Homosexuality in a Woman, in Freud 1953-74, Vol. 18.
Freud, Sigmund (1921) Group Psychology and the Analysis of the Ego, in Freud 1953-74, Vol. 18.
Freud, Sigmund (1930) Civilisation and its Discontents, in Freud 1953-74, Vol. 21.
 100

Freud, Sigmund (1953-74) The Standard Edition of the Complete Psychological WorksofSigmundFreud, ed. James Strachey, Hogarth
Press and The Institute of Psychoanalysis, London.
Gagnon, John H. (1977) Human Sexualities, Scott, Foresman and Co., Glenview, Illinois.
Gagnon, John. H. and William Simon (1973) Sexual Conduct: The Social Sources of Human Sexuality, Hutchinson, London, 1973.
Giddens, Anthony (1992) The Transformation of Intimacy: Sexuality, Love and Eroticism in Modern Societies, Polity Press, Cambridge.
Gilder, George F. (1973) Sexual Suicide, Quadrangle, New York.
Gilroy, Paul (2004) After Empire: Melancholia or Convivial Culture, Routledge, Abingdon.
Gittins, Diana (1982) Fair Sex: Family Size and Structure 1900-1939, Hutchinson, London.
Gouldner, Alvin (1973) ForSociology, Allen Lane, London.
Hall, Stuart (1980) ‘Reformism and the legislation of consent’, in National Deviancy Conference (ed.), Permissiveness and Control.
The Fate ofthe Sixties Legislation, Macmillan, London.
Halberstam, J. (1998) Female Masculinity, Duke University Press, Durham.
Halberstam, J. (2005) In a Queer Time and Place: Transgender Bodies, Subcultural Lives, New York University Press, New York.
Halperin, David M. (1990) One Hundred Years of Homosexuality. And Other Essays on Greek Love , Routledge, London.
Halperin, David M. (2002) How to Do the History of Homosexuality, University of Chicago Press, Chicago.
Hamer, Dean et al. (1993) A linkage between DNA markers on the X chromosome and male sexual orientation’, Science 261, 421-
27.
Haour-Knipe, Mary and Richard Rector (eds) (1996) Crossing Borders: Migrations, Ethnicity and AIDS, Taylor and Francis, London.
Hawkes, Gail (2004) Sex and Pleasure in Western Culture, Polity Press, Cambridge.
Heaphy, Brian (2007) Late Modernity and Social Change: Reconstructing Social and Personal Life , Routledge, Abingdon.
Hearn, Jeff, Deborah L. Sheppard, Peta Tancred-Sheriff and Gibson Burrell (eds) (1989) The Sexuality of Organization, Sage,
London.
Heath, Stephen (1982) The Sexual Fix, Macmillan, London.
Held, David (2000) ‘Regulating globalization’, in D. Held and A. McGrew (eds) The Global Transformation Reader. An
Introduction to the Globalization Debate, Polity Press, Cambridge.
Hennessy, R. (2000) Profit and Pleasure: Sexual Identities in Late Capitalism, Routledge, New York.
Herdt, Gilbert (1994) Third Sex, Third Gender. Beyond Sexual Dimorphism in Culture and History , Zone Books, New York.
Herman, Didi (1997) The Anti Gay Agenda: Orthodox Vision and the Christian Right, University of Chicago Press, Chicago.
Hirschfeld, Magnus (1930) ‘Presidential address: the development and scope of sexology’, in Norman Haire (ed.), World League
for Sexual Reform: Proceedings ofthe Third Congress, London.
Hochschild, A. R. (2003) The Managed Heart: Commercialization of Human Feeling (20th anniversary edition), University of
California Press, Berkeley.
Holland, Janet, Caroline Ramazanoglu, Sue Sharpe and Rachel Thomson (1998) The Male in the Head, The Tufnell Press, London.
Home Office, Scottish Home Department (1957) Report ofthe Committee on Homosexual Offences and Prostitution, Cmnd 247,
Her Majesty’s Stationery Office, London.
Hunt, Lynn (2007) Inventing Human Rights: A History, W. H. Norton and Co, New York.
Ignatieff, Michael (1984) The Needs of Strangers, Chatto & Windus, London.
Jackson, Stevi (2000) Heterosexuality in Question, Sage, London.
Jagose, Anne Marie (1996) Queer Theory: An Introduction, New York University Press, New York.
Jamieson, Lynn (1998) Intimacy: Personal Relationships in Modern Societies, Polity Press, Cambridge.
Johnson, Mark (1997) Beauty and Power: Transgendering and Cultural Transformation in the Southern Philippines , Berg, Oxford.
Johnson, Anne M., Catherine H. Mercer, Bob Erens et al. (2001) ‘Sexual behaviour in Britain: partnerships, practices, and HIV risk
behav- iours’, The Lancet 358(9296), 1835-42.
Johnston, Cristina (2008) ‘The PACS and (post-) queer citizenship in contemporary Republican France’, Sexualities 11(6),
December, 688-705.
Jones, Ernest (1955) The Life and Work of Sigmund Freud, Vol. 2, Basic Books, New York.
Jones, Steve (2002) Y: The Descent of Men, Little-Brown, London.
Jones, Steve (2009) Darwin’s Island: The Galapagos in the Garden of England, Little-Brown, London.
Kandaswamy, Priya (2008) ‘State austerity and the racial politics of same-sex marriage in the US’, Sexualities 11(6), December,
706-25.
Katz, Jonathan Ned (1995) The Invention ofHeterosexuality, NAL/ Dutton, New York.
Kinsey, Alfred C., Wardell B. Pomeroy and Clyde E. Martin (1948) Sexual Behaviorin the Human Male, W. B. Saunders,
Philadelphia.
Kinsey, Alfred C., Wardell P. Pomeroy, Clyde E. Martin and Paul H. Gebhard (1953) Sexual Behavior in the Human Female, W. B.
Saunders Company, Philadelphia.
Kollman, Kelly (2007) ‘Same-sex unions: the globalization of an idea’, International Studies Quarterly 51(2), 329-57.
Kollman, Kelly and Matthew Waites (eds) (2009) ‘The global politics of LGBT human rights’, Special Issue of Contemporary
Politics 15(1), March.
Kulick, D (1998) Travesti: Sex, Gender and Culture Among Brazilian Transgendered Prostitutes , University of Chicago Press,
Chicago.
Lancaster, R. (2003) The Trouble with Nature: Sex in Science and Popular Culture , University of California Press, Berkeley, CA.
 101

Langdridge, Darren and Meg Barker (eds) (2007) Safe, Sane and Consensual: Contemporary Perspectives on Sadomasochism ,
Palgrave Macmillan, Basingstoke.
Laplanche, J. and J. B. Pontalis (1980) The Language of Psychoanalysis, The Hogarth Press and the Institute of Psychoanalysis,
London.
Laqueur, Thomas (1990) Making Sex: Body and Genderfrom the Greeks to Freud, Harvard University Press, Cambridge MA.
Laumann, Edward O., Robert T. Michael, John H. Gagnon and S. Michaels (1994) The Social Organization of Sexuality: Sexual
Practices in the United States, University of Chicago Press, Chicago.
Lauretis, Teresa de (1994) Practice of Love: Lesbian Sexuality and Perverse Desire, Indiana University Press, Bloomington.
LeVay, Simon (1991) ‘A difference in hypothalamic structure between heterosexual and homosexual men’, Science 253, 1034-37.
Linden, Robin Ruth et al. (eds) (1982) Against Sadomasochism: A Radical Feminist Analysis, Frog in the Web, East Palo Alto, CA.
Loe, M. (2004) The Rise of Viagra: How the Little Blue Pill Changed Sex in America, New York University Press, New York.
Loseke, D. R. et al. (2003) ‘Forum: the Catholic Church, paedophiles and child sex abuse’, Sexualities 6(1), 6-64.
Lowe, Donald M. (1982) History of Bourgeois Perception, Chicago University Press, Chicago.
Mahdavi, Pardis (2009) Passionate Uprisings: Iran’s Sexual Revolution, Stanford University Press, Stanford, CA.
Malinowski, Bronislaw (1929) The Sexual Life of Savages, Routledge & Kegan Paul, London.
Malinowski, Bronislaw (1963) Sex, Culture and Myth, Rupert Hart-Davis, London.
Masters, William H. and Virginia E. Johnson (1966) Human Sexual Response, Little, Brown, Boston.
McLaren, Angus (1978) Birth Control in Nineteenth Century England, Croom Helm, London.
McLaren, Angus (1984) Reproductive Rituals, Methuen, London.
Mead, Margaret (1948) Sex and Temperament in Three Primitive Societies, Routledge & Kegan Paul, London.
Mead, Margaret (1949) Male and Female. A Study of the Sexes in a Changing World, Victor Gollancz, London.
Mead, Margaret (1977; first published 1928) Coming of Age in Samoa. A Study of Adolescence and Sex in Primitive Societies , Penguin,
Harmondsworth.
Messenger, J. C. (1971) ‘Sex and repression in an Irish folk community’, in D. S. Marshall and R. C. Suggs, Human Sexual Behavior:
Variations across the Ethnographic Spectrum, Basic Books, London.
Mitchell, Juliet (1974) Psychoanalysisand Feminism, Allen Lane, London.
Moatti, Jean-Paul, Yves Souteyrand, Annice Prieur, Theo Sandfort and Peter Aggleton (2000) AIDS in Europe: New Challenges for the
Social Sciences, Routledge, London.
Moberly, Elizabeth R. (1983 ) Psychoanalysis: The Early Development of Gender-identity, Routledge & Kegan Paul,
London.
Money, John (1980 ) Love and Love Sickness, Johns Hopkins University Press, Baltimore and London.
More, K. and S. Whittle (eds) (1999 ) Reclaiming Genders: Transsexual Grammarat the fin de siecle, Cassell, London.
Morgan, D. (1999 ) ‘What does a transsexual want? The encounter between psychoanalysis and transsexualism’, in More
and Whittle 1999, 219-39.
Nagel, J. (2003 ) Race, Ethnicity and Sexuality: Intimate Intersections, Forbidden Frontiers, Oxford University Press, New
York.
Namaste, V. (2000 ) Invisible Lives: The Erasure of Transsexual and Transgendered People, Chicago University Press,
Chicago and London.
Nash, Jennifer C. (2008 ) ‘Re-thinking intersectionality’, Feminist Review
89 , 1 -15 .
Neale, Palenta R. (1998 ) ‘Sexuality and the International Conference on Population and Development. The Catholic
Church in International Politics’, in Terrell Carver and Veronique Mottier (eds) Politics of Sexuality: Identity,
Gender, Citizenship, Routledge, London.
Nicol, Nancy and Miriam Smith (2008 ) ‘Legal struggles and political resistance: same-sex marriage in Canada and the
USA’, Sexualities 11 (6 ), December, 667 -87 .
Nicholson, John (1984 ) Men and Women: How Different Are They? Oxford University Press, Oxford.
Nussbaum, Martha (1999 ) Sex and Social Justice, Oxford University Press, New York and Oxford.
O’Carroll, Tom (1980 ) Paedophilia. The Radical Case, Peter Owen, London.
O’Connell Davidson, Julia (1998 ) Prostitution, Power and Freedom, Polity Press, Cambridge.
O’Connell Davidson, Julia (2005 ) Children in the Global Sex Trade, Polity Press, Cambridge.
O’Connell Davidson, Julia and J. Sanchez Taylor (2005 ) ‘Travel and taboo: heterosexual sex tourism to the Caribbean’,
in Bernstein and Schaffier 2005 , 83 -100 .
Omolade, Barbara (1984 ) ‘Hearts of darkness’, in Ann Snitow, Christine Stansell and Sharon Thompson (eds), Desire:
The Politics of Sexuality, Virago, London.
Oosterhuis, Harry (2000 ) Stepchildren ofNature: Krafft-Ebing, Psychiatry and the Making of Sexual Identity, University of
Chicago Press, Chicago.
Padgug, Robert A. (1979) ‘Sexual matters: on conceptualizing sexuality in history’, Radical History Review, No. 20 Spring/Summer
(special issue on ‘Sexuality in History’).
Parker, Richard (1991) Bodies, Pleasures and Passions: Sexual Culture in Contemporary Brazil, Beacon Press, Boston.
Parker, Richard (1999) Beneath the Equator: Cultures of Desire, Male Homosexuality and Emerging Gay Communities in Brazil ,
Routledge, London.
 102

Parker, Richard, Marie Barbosa and Peter Aggleton (2000) Framing the Sexual Subject: The Politics of Gender, Sexuality and Power ,
University of California Press, Berkeley, CA.
Patton, C. and B. Sanchez-Eppler (eds) (2000) Queer Diasporas, Duke University Press, Durham, NC.
Petchesky, Rosalind and Karen Judd (1998) Negotiating Reproductive Rights: Women’s Perspectives across Countries and Cultures ,
Zed Books, London.
Petchesky, R. (2000) ‘Sexual rights: inventing a concept, mapping an international practice’, in Parker, Barbosa and Aggleton 2000,
81-103.
Petchesky, R. (2003) ‘Negotiating reproductive rights’, in Weeks, Holland and Waites 2003, 227-40.
Phillips, Kim M. and Barry Reay (eds) (2002) Sexualities in History: A Reader, Routledge, New York.
Playdon, Z-J. (2004) ‘Intersecting oppressions: ending discrimination against lesbians, gay men and trans people in the UK’, in Brooks-
Gordon et al. 2004, 131-54.
Plummer, Ken (1975) Sexual Stigma: An Interactionist Account, Routledge & Kegan Paul, London.
Plummer, Ken (ed.) (1980) The Making of the Modern Homosexual, Hutchinson, London.
Plummer, Ken (1981) ‘The paedophile’s progress’, in Brian Taylor (ed.), Perspectives on Paedophilia, Batsford, London.
Plummer, Kenneth (1984) ‘Sexual diversity: a sociological perspective’, in K. Howells (ed.), Sexual Diversity, Blackwell, Oxford.
Plummer, Ken (1995) Telling Sexual Stories: Power, Change and Social Worlds, Routledge, London.
Plummer, Ken (2002) ‘The square of intimate citizenship’, Citizenship Studies 5(3), 237-53.
Plummer, Ken (2003) Intimate Citizenship: Private Decisions and Public Dialogues, University ofWashington Press, Seattle.
Pomeroy, Wardell, B. (1972) Dr Kinsey and the Institute for Sex Research, Harper & Row, New York.
Prosser, J. (1999) ‘Exceptional locations: transsexual travelogues’, in More and Little 1999, 83-114.
Rajan, R. S. (2005) ‘Women’s human rights in the Third World’, in Bamforth 2005, 119-36.
Rattray Taylor, Gordon (1953) Sex in History, Thames & Hudson, London.
Raymond, Janice (1979) The Transsexual Empire, Boston: Beacon.
Reavey, Paula and Sam Warner (eds) (2003) New Feminist Stories ofChild Sexual Abuse: Sexual Scripts and Dangerous Dialogues,
Routledge, London.
Renvoize, Jean (1982) Incest: A Family History, Routledge & Kegan Paul, London.
Reynolds, Robert (2002) From Camp to Queer. Remaking the Australian Homosexual, Melbourne University Press, Melbourne.
Rich, Adrienne (1984) ‘Compulsory heterosexuality and lesbian existence’, in Ann Snitow, Christine Stansell and Sharon Thompson
(eds), Desire: The Politics of Sexuality, Virago, London.
Richardson, Diane (ed.) (1996), Theorising Heterosexuality: Telling it Straight, Open University Press, Buckingham.
Richardson, Diane (2000) Rethinking Sexuality, Sage, London.
Richardson, Diane (2004) ‘Locating Sexualities: From Here to Normality’, Sexualities 7(4), 391-411.
Richardson, D. and S. Seidman (2002) Handbook of Lesbian and Gay Studies, Sage, London.
Riley, Denise (1983) War in the Nursery: Theories of the Child and Mother, Virago, London.
Rose, Hilary ‘Gay brains, gay genes and feminist science theory’, in Jeffrey Weeks and Janet Holland (eds) (1996) Sexual Cultures:
Communities, Values and Intimacy, Macmillan, Basingstoke.
Rose, Hilary and Steven Rose (eds) (2001) Alas, PoorDarwin: Arguments against Evolutionary Psychology, Vintage Books, London.
Rose, Jacqueline (1986) Sexuality in the Field ofVision, Verso, London.
Rose, Steven, Leon J. Kamin and R. C. Lewontin (1984) Not in our Genes. Biology, Ideology and Human Nature, Penguin,
Harmondsworth.
Ross, Ellen and Rayna Rapp (1984) ‘Sex and society: a research note from social history and anthropology’, in Ann Snitow, Christine
Stansell and Sharon Thompson (eds), Desire: The Politics of Sexuality, Virago, London (USA edition published in 1983 as
Powers ofDesire: The Politics of Sexuality, Monthly Review Press, New York).
Rubin, Gayle (1984) ‘Thinking sex: notes for a radical theory of the politics of sexuality’, in Carole S. Vance (ed.), Pleasure and Danger:
Exploring Female Sexuality, Routledge & Kegan Paul, Boston.
Rubin, H. S. (1999) ‘Trans studies: between a metaphysics of presence and absence’, in More and Whittle 1999, 174-92.
Ruthven, M. (2004) Fundamentalism: The Search for Meaning, Oxford University Press, Oxford.
Sahlins, Marshall (1976) The Use and Abuse of Biology: An Anthropological Critique of Sociobiology, Tavistock, London.
Samois (ed.) (1982) Coming to Power. Writings and Graphics on Lesbian S/M, Samois, Berkeley, CA.
Schur, Edwin (1980) The Politics ofDeviance: Stigma Contests and the Uses of Power, Prentice-Hall, Englewood Cliffs, NJ.
Scruton, Roger (1983) ‘The case against feminism’, The Observer, 22 May.
Scruton, Roger (1986) Sexual Desire: A Philosophical Investigation, Weidenfeld and Nicolson, London.
Seabrook, Jeremy (2001) Travels in the Skin Trade: Tourism and the Sex Industry, Pluto Press, London.
Segal, Lynne (1983) ‘Sensual uncertainty, or why the clitoris is not enough’, in Sue Cartledge and Joanna Ryan (eds), Sex and Love:
New Thoughts on Old Contradictions, The Women’s Press, London.
Segal, Lynne (1994) Straight Sex: The Politics of Pleasure, Virago, London.
Segal, Lynne (1998) ‘Only the literal: the contradictions of anti-pornog- raphy feminism’, Sexualities 1(1), 43-62.
Segal, Lynne (1999) Why Feminism?, Polity Press, Cambridge.
Sexualities (2006) ‘Viagra Culture’, special issue edited by A. Potts and L. Tiefer, Sexualities 9(3), July.
Sexualities (2008) ‘Regulating Sexuality: Contemporary Perspectives on Lesbian and Gay Relationship Recognition’, special issue
edited by Elizabeth Peel and Rosie Harding, Sexualities 11(6), December.
 103

Silva, Elizabeth and Carol Smart (eds) (1999) The ‘New’ Family? Sage, London, Thousand Oaks.
Simon, William (1996) Postmodern Sexualities, Routledge, London.
Simon, William (2003) ‘The postmodernization of sex’, in Weeks, Holland and Waites 2003, 22-32.
Singer, Irving (1973) The Goals of Human Sexuality, Wildwood House, London.
Skeggs, B. (1997 ) Formations ofClass and Gender. Becoming Respectable, Sage, London.
Smart, Carol (2007 ) Personal Life: New Directions in Sociological Thinking, Polity Press, Cambridge.
Smart, Carol (2008 ) ‘ “Can I be bridesmaid?” Combining the personal and political in same-sex weddings’, Sexualities
11 (6 ), December, 761 -76 .
Snitow, Ann, Christine Stansell and Sharon Thompson (eds) (1983 ) Desire: The Politics of Sexuality, Virago, London.
Socarides, C. W. (1978 ) Homosexuality, Jason Aranson, New York.
Sontag, Susan (1983 ) Illness as Metaphor, Penguin, Harmondsworth.
Sontag, Susan (1989 ) AIDS and its Metaphors, Allen Lane, London.
Stein, Edward (ed.) (1992 ) Forms of Desire: Sexual Orientation and the Social Construction Controversy, Routledge, New York
and London.
Stoller, Robert J. (1977 ) Perversion: The Erotic Form of Hatred, Quartet, London.
Stoler, Ann Laura (1995 ) Race and the Education of Desire: Foucault’s History ofSexuality and the Colonial Order ofThings ,
Duke University Press, Durham, NC.
Stone, Lawrence (1977 ) The Family, Sex and Marriage in England 1500-1800, Weidenfeld & Nicolson, London.
Symons, Donald (1979 ) The Evolution of Human Sexuality, Oxford University Press, Oxford.
Taylor, Brian (1981 ) ‘Introduction’, in Brian Taylor (ed.), Perspectives on Paedophilia, Batsford, London.
Thompson, Bill (1994 ) Sadomasochism: Painful Perversion or Pleasurable Play?, Cassell, London.
Thornhill, Randy and Craig Palmer (2000 ) A Natural History of Rape: Biological Bases of Sexual Coercion, MIT Press,
Cambridge, MA.
Threlfal, M. (ed.) (1996 ) Mapping the Women’s Movement, Verso, London.
Tiefer, L. (2006 ) ‘The Viagra phenomenon’, Sexualities 9 (3 ), July,
273-94.
Vance, Carole S. (1984 ) Pleasure and danger: towards a politics of sexuality’, in Carole S. Vance (ed.), Pleasure and Danger:
Exploring Female Sexuality, Routledge & Kegan Paul, Boston.
Veyne, Paul (1985 ) ‘Homosexuality in ancient Rome’, in Philippe Aries and Andre Bejin (eds.), Western Sexuality: Practice
and Precept in Past and Present Times, Blackwell, Oxford.
Waites, M. (2005 ) The Age of Consent: Young People, Sexuality and Citizenship, Palgrave Macmillan, Basingstoke.
Warner, Michael (1993 ) Fear of a Queer Planet: Queer Politics and Social Theory, University of Minnesota Press,
Minneapolis.
Warnock, Mary (1985 ) A Question of Life. The Warnock Report on Human Fertilisation and Embryology, Basil Blackwell,
Oxford.
Weeks, J. (1977 ) Coming Out: Homosexual Politics in Britain from the Nineteenth Century to the Present, Quartet, London.
Weeks, Jeffrey (1985 ) Sexuality and its Discontents: Meanings, Myths and Modern Sexualities, Routledge & Kegan Paul,
London.
Weeks, Jeffrey (1989 ; first published 1981 ) Sex, Politics and Society: The Regulation of Sexuality since 1800, Longman,
Harlow.
Weeks, Jeffrey (1995 ) Invented Moralities: Sexual Values in an Age of Uncertainty, Polity Press, Cambridge.
Weeks, Jeffrey (1998 ) ‘The sexual citizen’, Theory, Culture and Society 35-52.
Weeks, Jeffrey (2000 ) MakingSexual History, Polity Press, Cambridge.
Weeks, Jeffrey (2005 ) ‘Sexuality’, in Bennett et al. 2005 : 265 -67 .
Weeks, Jeffrey (2007 ) The World We Have Won: The Remaking of Erotic and Intimate Life, Routledge, Abingdon.
Weeks, Jeffrey, Brian Heaphy and Catherine Donovan (2001 ) Same Sex Intimacies: Families of Choice and other Life
Experiments, Routledge, London.
Weeks, Jeffrey, Janet Holland and Matthew Waites (eds) (2003 ) Sexualities and Society: A Reader, Polity Press,
Cambridge.
Weinberg, Thomas and G. W. Levi Kamel (eds) (1983 ) S and M: Studies in Sado Masochism, Prometheus Books, Buffalo,
NY.
Weinstein, Fred and Gerald M. Platt (1969 ) The Wish to be Free: Psyche and Value Change, University of California Press,
Berkeley, CA.
Wellings, Kaye, Julia Field, Anne M. Johnson and J. Wadsworth ( 1994 )
Sexual Behaviour in Britain: The National Survey of Sexual Attitudes and Lifestyles , Macmillan, London.
Weston, Kath (1991 ) Families We Choose: Lesbians, Gays, Kinship, Columbia University Press, New York.
Williams, Raymond (1983 ) Keywords: A Vocabulary of Culture and Society, Flamingo, London.
Wilson, E. O. (1975 ) Sociobiology: The New Synthesis, Harvard University Press, Cambridge, MA.
Wilson, E. O. (1978 ) On Human Nature, Harvard University Press, Cambridge, MA.
Wilson, G. and Q. Rahman (2005) Born Gay: The Psychobiology of Sex Orientation, Peter Owen, London.
Wintermute, Robert (2005) ‘From “sex rights” to “love rights”: partnership rights as human rights’, in Bamforth 2005, 186-224.
 104

Wintermute, Robert and Mads Andenaes (eds) (2001) Legal Recognition of Same-SexPartnerships, Hart Publishing, Oxford.