Professional Documents
Culture Documents
جزوه ۲ فلاح
جزوه ۲ فلاح
پایۀ دوازدهم
متوسطه
ّ دورۀ دوم
وزارت آموزش و پرورش
سازمان پژوهش و برنامهريزي آموزشي
عربی ،زبان قرآن ( )3ـ پایۀ دوازدهم دورۀ دوم متوسطه ـ 112206 نام کتاب:
سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی پدیدآورنده:
دفتر تألیف کتاب های درسی عمومی و متوسطه نظری مدیریت برنامه ریزی درسی و تألیف:
دمحمد دلبـــری ،سکينهّ سي
محمديان ،علی جان بزرگی ،حسن حيـــدریّ ، محی الدّ ين بهرام ّ شناسه افزوده برنامه ریزی و تألیف:
فتّاحی زاده ،معصومه ملکی و فاطمه يوسف نژاد (اعضای شورای برنامه ريزی)
ابــاذر عباچــی ،علــی چراغــی ،حبيــب تقوايــی و عــادل اشــکبوس (اعضــای گــروه تأليــف) ـ
محمد کاظــم بهنیــا (ويراســتار)
عــادل اشــکبوس (ســر گروه تألیــف) ـ ّ
اداره ّ
کل نظارت بر نشر و توزیع مواد آموزشی مدیریت آمادهسازی هنری:
محمــد مهــدی ذبیحی فــرد (مدیــر هنــری، ّ احمدرضــا امینــی (مدیــر امــور فنــی و چــاپ) ـ شناسه افزوده آماده سازی:
طــراح جلــد و صفح ـه آرا) ـ آزاده امینیــان (تصویرگــر) ـ رعنــا فــرج زاده دروئــی ،ســیف اهلل
بیک محمددلیونــد ،ســپیده ملک ایــزدی و ناهیــد خیام باشــی (امــور آماده ســازی)
تهران :خیابان ایرانشــهر شــمالی ـ ســاختمان شــمارۀ ٤آموزش و پرورش (شــهید موسوی) نشانی سازمان:
تلفن٩ :ـ ،٨٨٨٣١١٦١دورنگار ،٨٨٣٠٩٢٦٦ :کد پستی١٥٨٤٧٤٧٣٥٩ :
وبگاه www.chap.sch.ir :و www.irtextbook.ir
شــرکت چــاپ ونشــر کتاب هــای درســی ایــران تهــران :کیلومتــر ١٧جــادۀ مخصــوص ناشر:
کــرج ـ خیابــان ( ٦١داروپخــش) تلفــن ٥ :ـ ،٤٤٩٨٥١٦١دورنــگار،44985160 :
صندوق پستی١٣٩ :ـ ٣٧٥١٥
شرکت چاپ و نشر کتاب های درسی ایران «سهامی خاص» چاپخانه:
چاپ پنجم 1401 سال انتشار و نوبت چاپ:
شابک 5ـ3053ـ 05ـ964ـ978
5ـ 3053ـ 05ـ 964ـ ISBN: 978
): قال ْالِما ُم الْ ُخ َم ُّ
يني ( َ
« اَللُّغَــ ُة الْ َع َرب َّيــ ُة لُغَــ ُة ْال ِ
ِســام،
َو ْالِســا ُم لِلْ َجميــعِ».
ُدِّس ِ س ُّرهُ»
صحیفۀ امام خمینی «ق َ
جلد .11صفحۀ 227
کلیۀ حقوق مادّی و معنوی این کتاب متع ّلق به سازمان پژوهش و برنامه ریزی
آموزشی وزارت آموزش و پرورش است و هرگونه استفاده از کتاب و اجزای آن
به صورت چاپی و الکترونیکی و ارائه در پایگاه های مجازی ،نمایش ،اقتباس ،تلخیص،
تبدیل ،ترجمه ،عکس برداری ،ن ّقاشی ،ته ّیۀ فیلم و تکثیر به هر شکل و نوع ،بدون
کسب مج ّوز از این سازمان ممنوع است و متخ ّلفان تحت پیگرد قانونی قرار می گیرند.
اَلْـ ِفـهـر ُِس
َلص ْف َح ُة
ا َّ اِ ْعلَموا اَل َّن ُّص اَلْ َم ْوضو ُع
الف اَلْ ُم َق ِّد َم ُة
َمعانِـي الْ ُح ِ
روف الْ ُمشَ بَّ َه ِة بِالْ ِف ْعلِ
1 ا َل ّدي ُن َو التَّ َديُّـ ُن ا َل َّد ْر ُس ْالَ َّو ُل
َو َل ال ّنافيَ ِة لِلْ ِج ْن ِس
َم َّک ُة الْ ُم َک َّر َم ُة َو الْ َمدي َن ُة
17 اَلْحال ا َل َّد ْر ُس الثّانـي
الْ ُم َن َّو َر ُة
33 ا َِل ْس ِتثناء اَلْ ُکتُ ُب طَعا ُم الْ ِف ْک ِر ا َل َّد ْر ُس الثّالِثُ
49 فعول الْ ُمطل َُق
اَلْ َم ُ اَلْ َف َر ْز َد ُق ا َل َّد ْر ُس ال ّرا ِب ُع
اَلْ ُم َقدِّ َم ُة
سخنی با دبريان ،گروه های آموزشی ،مديران مدارس و اوليای دانش آموزان
شايسته است که دبري عربی برای تدریس این کتاب:
.1کتاب های عربی پايه های هفتم تا یازدهم را تدريس ،يا مطالعه کرده باشد.
.2دورۀ آموزشی توجيهی ضمن خدمت اين کتاب را گذرانده باشد.
.3کتاب معلّــم را با دقّت کافی بررسی کرده باشد.
خداوند مهربان را سپاسگزاريم که به ما توفیق داد تا با نگارش آخرين کتاب عربی ،زبان قرآن ()3
رشته های علوم تجربی و رياضی و فيزيک پايۀ دوازدهم به جوانان كشور عزیزمان خدمتی
فرهنگی ارائه کنيم .در پايان راه برنامۀ شش سالۀ آموزش «عربی ،زبان قرآن» هستيم.
اينک دانش آمو ِز کوشا به شايستگی ،به قدرت فهم متون رسيده است .بديهی است که در
اين راه از فرهنگ لغت برای يافنت معنای واژگانی که در کتاب های درسی نديده است
می تواند بهره بربد .در م ّدت اين شش سال ،مهم ترين قاعده ،مربوط به شناخت فعل
بود .دانش آموز بايد انواع فعل ماضی ،مضارع ،مستقبل ،امر ،نهی و نفی را بشناسد و اين
شناخت ،درون منت و عبارت صورت می گريد.
رویكرد «برنامۀ درسی عربی» بر اساس «برنامۀ درسی ملّی» اين است:
«پرورش مهارت های زبانی به منظور تقويت فهم قرآن و متون دينی و کمک به زبان و
ادب ّيات فارسی»
شيوۀ تأليف کتاب های عربی هفتم تا دوازدهم منت محوری است .انتظار می رود دانش آموز
پايۀ دوازدهم رشته های علوم تجربی و رياضی و فيزيک بتواند در پايان سال تحصيلی،
متون و عبارات سادۀ قرآنی ،حديث و نيز ترکيبات و عبارات عربی متون نظم و نرث فارسی
را در ح ّد ساختارهای خوانده شده ،درست بخواند و معنای آنها را بفهمد و ترجمه کند.
کتاب های درسی با تو ّجه به مص ّوبات اسناد باالدستی «برنامۀ درسی ملّی» و «راهنامی
برنامۀ درسی» نوشته شده است .برنامۀ درسی ملّی ،مهم ترين سند تألیف کتب درسی
است .راهنامی برنامۀ درسی عربی نيز نقشۀ راه تأليف تـامم کتاب های درسی عربی است.
درس عربی درسی ابزاری و برای کمک به فهم قرآن ،متون دينی و متون زبان و ادبيات
فارسی است.
کلامت کتاب های عربی هفتم تا دوازدهم ،پرکاربردترين واژگان زبان عربی است که در
قرآن ،حديث ،روايات و زبان و ادب ّيات فارسی بسيار به کار رفته است.
مکس را نيز حساب کنيم ،شايد بتوان گفت در این شش سال ،حدود 2000 اگر جمع های ّ
کلمه آموزش داده شده است.
الف
هدف اصلی آموزش عربی در ايران ،فهم منت به ويژه فهم قرآن کريم و نيز متون دينی
هامنند احاديث ،دعاها و متون ادب فارسی آميخته با واژگان عربی است.
ب
2کتاب عربی زبان قرآن پايۀ دوازدهم در چهار درس تنظیم شده است .هر يک از درس ها
را می توان در چهار جلسۀ آموزشی تدريس کرد .فرصت آزاد را می توان برای آزمون و تقويت
مهارت شناخت فعل ماضی ،مضارع و ...و تقويت مهارت شفاهی زبان قرار داد.
3منت درس ا ّول راجع به دين و دينداری است .دانش آموز در اين درس با يک منت دينی -تاريخی
آشنا می شود .نه تنها در منت درس ا ّول ،بلکه در همۀ متون سعی بر آن بوده است که عبارات و متون
کوتاه باشد تا به همراه بخش درک مطلب در يک جلسه قابل ّيت تدريس داشته باشد.
ـت ،لَـ َع َّـل» در زبان عربی است. قواعد درس ا ّول دربارۀ حروف «إ َّن ،أَ َّن ،کَـأَ َّن ،لٰـ ِکـ َّن ،لَـ ْي َ
دانش آموز با معانی مختلف اين کلامت آشنا می شود .تشخيص اسم و خ ِرب اين حروف هدف
آموزشی کتاب نيست.
آموزش
ِ ا مّ ا است؛ شده داده آموزش نيز ». ر
ِ ّا
د ال يف َ
رجل «ال مانند جمالتی حرف «ال» در معنای ِ
نت معنای ات بحث و تشخيص خرب آن از اهداف نيست .فقط دانس ِ اسم پس از ال و جزئ ّي ِاب ِ اعر ِ
ات دارای اين حرف ،م ّد نظر است .همچنني دانش آموز می تواند انواع ال را از هم تشخيص دهد. عبار ِ
ّ
نت درس دوم ماجرای سفری به مکۀ مک ّرمه و مدينۀ من ّوره است .اين منت نيز 4موضوع م ِ
مستقيم مکاملهِ غري آموزش اينکه بر عالوه منت است. خواندنی و جالب ان برای دانش آموز
حج ،و زيارت بقيع رشيف و عتبات عاليات اشاره دارد. مهم سفر معنوی ّ موضوع ّ
ِ است ،به
قواعد درس دوم دربارۀ «قيد حالت يا حال» است .در بخش «قيد حالت يا حال» تالش شده است که
مهم ترين مطالب در اين زمينه تدريس شود؛ لذا از طرح مباحثی که برای دانش آموز کاربردی نيست
خودداری شود.
5منت درس سوم از نويسندۀ نامدار جهان اسالم «ع ّباس محمود الع ّقاد» به نام «اَلْ ُکتُ ُب
طَعا ُم الْ ِف ْکرِ» است .اين منت به منظور تن ّوع در متون درسی و آشنايی با يکی از نويسندگان
رسشناس است .رشح حال نويسنده ،به دانش آموز درس زندگی می دهد .کسی که به داليل
دشواری های زندگی تنها مرحلۀ ابتدايی را خوانده است؛ ا ّما از نويسندگان توانـمند جهان
اسالم است .از سوی ديگر آوردن متنی از نويسنده ای مرصی در جهت ايجاد دوستی ميان
دو م ّلت بزرگ جهان اسالم اثرگذار است .واژگان و عبارات منت در اوج زيبايی هستند.
محتوای درس سوم نيز دربارۀ کتاب و کتابخوانی به شيوه ای ج ّذاب و کم نظري است .به
منظور کاسنت واژگان جديد و مطابقت منت با ساختارهای آموزش داده شده ،منت مذکور با
ترصف نوشته شده است. دخل و ّ
قواعد درس سوم دربارۀ استثناء و اسلوب حرص است .در کتاب درسی هرچند قاعدۀ اسلوب
استثناء و حرص با هم آمده اند؛ ا ّما اسلوب حرص از مبحث اسلوب استثناء مجزّا شده است.
دانسنت اعراب مستثنی از اهداف کتاب نيست.
سجــاد 6موضوع منت درس چهارم ،شعر زيبای شاعر نامدار « َف َرزدَق» دربارۀ حرضت امام ّ
ج
خاصی دارد.
است .اين شعر افزون بر بار ارزشی و معنوی آن به لحاظ ادبی زيبايی ّ
قواعد درس چهارم دربارۀ مفعول مطلق است .هامنند دروس قبلی در مفعول مطلق هدف
شناخت اين ساختارها به منظور ترجمۀ صحيح است.
7نيازی به ارائۀ جزوۀ مک ّم ِل قواعد به دانش آموز نيست .آنچه دانش آموز نياز
داشته در کتاب آمده است .قواعد کتاب به صورت خودآموز نوشته شده است .از
دانش آموزی بخواهيم با صدای رسا بخش «اِ ْعلَـمـوا» را در کالس بخواند .آنگاه هر
جا الزم شد در خالل خواندن سؤاالتی را از ديگران بپرسيم.
8تعريب ،تشکيل و اِعراب گذاری از اهداف کتاب درسی نيست .امسال و در طول
کل کتاب پنج سال گذشته در اين مورد ،هيچ تـمرين و آموزشی وجود نداشته استّ .
درسی کام ًال اعراب گذاری شده است ،تا دانش آموز دچار مشکل قرائت نشود .شايسته
است ط ّراحان آزمون ،متون و عبارات امتحانی را کام ًال حرکت گذاری کنند.
چارچوب آموخته های کتاب بدون ِ 9طرح سؤال از «تحليل رصفی» در پايۀ دوازدهم در
اشکال است.
رصفی اسم: ِ تحليل
نوع آن (اسم فاعل ،اسم مفعول ،اسم مكان ،اسم تفضيل ،اسم مبالغه ،مصدر).
«مكس و سامل» مذ ّكر يا مؤ ّنث.
ّ عدد آن :مفرد ،مثنّی ،جمع
َ
معرفه يا نكره (معرفه تنها دو نوع آموزش داده شده استَ :علم و معرفه به ال)
تذ ّكر مهم :اين مطالب در كتاب تدريس نشده است و طرح سؤال از آن در هر آزمونی
به ويژه در كنكور و مسابقات ممنوع است:
ذكر جامد و مشتق ،اسم اشاره ،انواع ضمري ،اسم موصول ،اسم زمان ،اسم آلت يا ابزار،
صفت مش ّبهه ،اسم منقوص ،مقصور ،ممدود و صحيح اآلخر ،منرصف و غري منرصف.
تعيني عدد در كلامتی مانند أَ َخواتَ ،بناتَ ،سامواتِ ،نكاتَ ،بننيَِ ،سننيََ ،سنَوات و مانند
آنها در كتاب تدريس نشده است.
از آنجا كه مصادر ُثالثی مج ّرد َسامعی هستند؛ بنابراين ،از آنها در امتحانات ،كنكور و
مسابقات علمی سؤال طرح نـمی شود.
ا ّما طرح سؤال از تشخيص مصادر ُثالثی مزيد چون قياسی هستند ،بدون اِشكال
است .اين مقدّمه برای مع ّلم نوشته شده است و ذکر اصطالح ثالثی مزيد به همني
درسی دانش آموزانِ رشته های رياضی و فيزيک و علوم تجربی ِ دليل است .در کتاب
اصطالحات ثالثی مج ّرد و ثالثی مزيد به کار نرفته است .دانش آموز واژه هايی مانند ِ
َذکَ َرَ ،ذکَّ َر ،ت َ َذکَّ َر ،ذاکَ َر و اِ ْستَ ْذکَ َر را رصفاً به عنوان شکل های مختلفی از فعل در معانـی
گوناگون می شناسد.
د
رصفی فعل:
ِ تحليل
نوع آن (ماضی ،مضارع ،امر ،نهی ،مستقبل)
ذكر منفی بودن آن ،معلوم و مجهول
تذ ّكر مهم :اين مطالب در كتاب تدريس نشده است و طرح سؤال از آن در هر آزمونی به
ويژه در كنكور و مسابقات ممنوع است:
ذكر صيغۀ فعل (چه به صورت ا ّول شخص مفرد ،چه به صورت متك ّلم وحده و ،)...ذكر ثالثی
مج ّرد و مزيد ،معتل ،صحيح ،مضاعف ،الزم و متعدّی ،ذكر اصطالح «فعل مجهول» به صورت
ني لِ ْل َم ْجهولِ » ،ذكر بناء و اعراب (مضارع مرفوع ،منصوب و مجزوم)
« ِف ْع ٌل َم ْب ٌّ
تحليل رصفی «حرف» از اهداف كتاب نيست.
طرح سؤال از تحليل رصفی مانند التمرين الرابع ،صفحه 44فقط به صورت دو گزينه ای طرح
می شود.
محل اعرابی برای ط ّراح كاری دشوار و زمان بر است؛ زيرا طرح سؤال از تحليل رصفی و ّ
آموخته های دانش آموز در اين بخش محدود است .از آنجا که تحليل رصفی از اهداف اصلی
کتاب درسی نيست؛ لذا در امتحانات مدرسه به صورت انتخاب گزينۀ صحيح ط ّراحی می شود.
10تبديل «مذ ّکر به مؤ ّنث» يا «مخاطب به غري مخاطب» يا «جمع به غري جمع» و موارد
مشابه از اهداف کتاب نيست.
11معنای کلامت در هر آزمونی در جمله خواسته می شود .در چند مترين کتاب معنای
کلمه بريون از جمله خواسته شده است؛ ا ّما شيوۀ طرح آن همراه با يک نـمونه جهت تسهيل
آموزش و ارزشيابی است.
12کلامتی که معنايشان در پاورقی نوشته شده ،از اهداف کتاب است و در امتحانات از آنها
سؤال طرح می شود.
13روخوانی دانش آموز و ف ّعاليت های شفاهی او در طول سال تحصيلی نـمرۀ شفاهی وی
را در نـمرۀ ميان نوبت تشکيل می دهد.
حل تـمرين در نظر گرفته شده است تا به دفرت 14در کتاب جای کافی برای نوشنت ترجمه و ّ
تـمرين نيازی نباشد.
15از همکاران گرامی خواستاريم تا با رويکرد دفرت تأليف همگام شوند؛ شش کتاب درسی
عربی مجموعه ای یکپارچه اند و آموزش برخالف اهداف درسی به روند آموزش آسیب می زند.
خوشحال می شويم از نظريات شام آگاه شويم؛ می توانيد از طريق وبگاه گروه عربی پيغام بگذاريد.
نشانی وبگاه گروه عربی :
www.arabic-dept.talif.sch.ir
هـ
سخنی با دانش آموز
اين کتاب ادامۀ پنج کتاب پيشني است .بسياری از آموخته های پنج سال گذشته در
متون ،عبارات و تـمرين های اين کتاب تکرار شده است .ترجمۀ متون و عبارات آن
مصحح دارد .در صورتی که پنج کتاب قبلی را بر عهدۀ شامست و دبري نقش راهنام و ّ
خوب آموخته باشيد ،به راحتی می توانيد متون را ترجمه کنيد.
استفاده از کتاب کار توصيه نـمی شود .در کتاب هايی که به نام تيزهوشان يا آمادگی
برای کنکور و مسابقات ط ّراحی می شود ،موارد بسياری می آيد که از اهداف آموزشی
معم دارد ،يا اينکه حجمش بسيار است به نحوی نيست .بسياری از پرسش ها جنبۀ ّ
که دانش آموز در پاسخ دهی وقت کم می آورد؛ اگر در آزمون های آمادگی برای آزمون
سؤاالت اين آزمون ها از نظر
ِ رسارسی رشکت می کنيد شايسته است بدانيد که بسياری از
اصولِ آموزش زبان ،نه تنها مورد تأييد نيستند؛ بلکه خالف اهداف اند و موجب نااميدی
و دلرسدی می شوند .هدف ط ّراحان چنني آزمون هايی ته ّيۀ سؤاالتی است که آنقدر
پيچيده و گنگ باشند که داوطلب نتواند به سادگی پاسخ دهد ،يا زمان پاسخگويی به
آنها مناسب نيست؛ لذا نـمرۀ کسب شده در چنني آزمون هايی نشانگر وضع ّيت علمی
شام نيست.
برای يادگريی هر زبانی بايد بسيار تکرار و تـمرين کرد .اگر می خواهيد در درس عربی
مو ّفق تر باشيد ،پيش مطالعه کنيد.
هدف اين کتاب فهم منت است .اگر شام بتوانيد متون عربی را خوب بخوانيد ،درست
بفهميد و درست ترجمه کنيد ،خود به خود می توانيد از فارسی به عربی نيز ترجمه
کنيد و حتّی سخن بگوييد؛ شام نيز می توانيد از آيات و احاديث کتاب های درسی عربی
در انشا و مقاله نويسی و به هنگام سخرنانی استفاده کنيد.
«کتاب گويا» نيز برای پايۀ تحصيلی دوازدهم ته ّيه شده است تا با تل ّفظ درست متون
آشنا شويد.
ّ
ترجمۀ متون و عبارات کتاب و حل تـمرين ها در کالس می تواند به صورت گروهی
باشد.
و
سخنی ويژه با مديران مدارس
سات آمادگی برای کنکور ،استاندارد و مورد تأييد کارشناسان ومؤس ِاغلب آزمون های ّ
اهل فن نيستند؛ سؤاالت آنها دارای تلۀ آموزشی و فاقد ارزش علمی اند؛ لذا نـمی توان
توجه به اين آزمون ها سنجيد .بسيار ديده شده ميزان تالش دبري و دانش آموز را با ّ
معمگونه ،خارج از کتاب و بی ربط به اهداف دروس مؤسسات مطالبی ّ است که اين ّ
ط ّراحی می کنند.
اين کتاب با وقت دو ساعت تدريس در هفته ،نيازی به کتاب کار ندارد .بسياری از
کتاب های کار ،مطلبی ابتکاری و نو ندارند .تنها با الگوبرداری از کتاب درسی تـمرينات
بيشرتی طرح شده است که موجب خستگی دانش آموز می شوند .اگر مدرسۀ شام
ساعت اضافه به دبري اختصاص داده ،بهرت است که اين زمان رصف تقويت مهارت های
شفاهی زبان شود .بيش ِرت آنچه برای دانش آموز بعد از دانش آموختگی می ماند ،همني
مهارت شفاهی مانند خواندن ،شنيدن و سخن گفنت است. ِ
ز
1 ا ََّلد ْر ُس ْ الَ َّو ُل
2
َو ِصرا ِعـهِم َم َع أَقوا ِمـ ِه ُم الْکا ِفري َن. َو قَ ْد َح َّدث َ َنا الْقُرآ ُن الْکَري ُم َع ْن سيـ َر ِة ْالَنبيا ِء
........................ َقديم الْ َقرابينِ لِ ْللِ َه ِة ،ک َْس َب رِضاها َو تَ َج ُّن َب شَ ِّرها.
1ــ کا َن الْ َه َد ُف ِمن ت ِ
........................ لی کَ ِت ِف أَ ْصـغَـ ِر ْالَ ْص ِ
ـنـام. الْف َ
َأس َع ٰ 2ــ َعـل ََّـق إبراهي ُم
........................ عوب دي ٌن أَ ْو طَري َق ٌة لِلْ ِعبا َد ِة .
3ــ لَم يَ ُک ْن لِبَ ْع ِض الشُّ ِ
........................ 4ــ ا َْلثا ُر الْقَديـ َم ُة تُ َؤکِّ ُد ا ْه ِتما َم ْالنسانِ بِالدّينِ .
........................ ْـري ِفـي ْالنـسـانِ .
5ــ إ َّن الـتَّـ َديُّـ َن ِفـط ٌّ
........................ 6ــ ال يَتْـ ُر ُ ك اللّ ُه ْالنسا َن ُس ً
دی.
4
عـــ َللَـمـــوا
ـمـــوا عـــ
ا ِ اِ
روف الْ ُمشَ َّبه ِة بِالْ ِف ْعلِ َو َل ال ّناف َي ِة لِلْجِ ْن ِس
َمعانِـي الْ ُح ِ
روف الْ ُمشَ َّبه ُة بِالْ ِف ْعلِ
1ــ اَلْ ُح ُ
با کارکرد ها و معانی دقيق حروف پرکاربرد «إ َّن ،أَ َّن ،کَـأَ َّن ،لٰـ ِکـ َّن ،لَـ ْي َ
ـت ،لَـ َع َّـل» آشنا شويد:
إنَّ :جملۀ پس از خود را تأکيد می کند و به معنای «قطعاً ،همانا ،به درستی که ،بی گمان»
است؛ مثال:
حس َ َّ َ ُ ُ َ ْ ْ ُ ْ
نيـن﴾ اَلتَّو َبة 120 : ﴿ ...إن اهلل ال يضيع أج َر الم ِ
بی گامن خدا پاداش نيکوکاران را تباه نـمی کند.
أَنَّ :به معنای «که» است و دو جمله را به هم پيوند می دهد؛ مثال:
َ ُ ِّ َ
ش ٍء ق ٌ
لـى كـل ْ َ َ َ ْ َ َ َّ
﴿ ...قال أعل ُم أن َ
اهلل ع ٰ
دير﴾ اَ ْل َب َق َرة 259 :
گفت می دانم که خدا بـر هر چيزی تواناست.
«لَنَّ» به معنای «زيرا ،برای اينکه» است؛ مثال:
معموالً ِ
پاسخِ :لَ َّن ِبطا َق َة ال ّطا ِئ َر ِة غال َي ٌة. پرسش :لِامذا ما سا َف ْر َت ِبال ّطا ِئ َر ِة؟
کَـأَنَّ :به معنای «گويی» و «مانند» است؛ مثال:
ُ َ ْ َْ َُّ ْ َ َ َّ ُ
﴿کـأنـهن الاقوت و المرجان﴾ اَل َّر ٰ
حمن 58 :
آنان مانند ياقوت و مرجان اند.
5
کَأَ َّن إرضا َء َجميعِ ال ّن ِ
اس غايَ ٌة ال ت ُ ْد َر ُك.
گويی خشنود ساخنت همۀ مردم ،هدفی است که به دست آورده نـمی شود.
لٰـ ِک َّن :به معنای «ولی» و برای كامل كردن پيام و بر طرف كردن ابهام جملۀ قبل از خودش
است؛ مثال:
ْ ُ َ ٰ َ َ َ
َ َ
اس ال يشكرون﴾ اَ ْل َب َق َرة 243 : ـر ّ
انل ِ اس َولک َّن أكثَ َ اهلل لـذو فضل َع ّ
انل ِ إن َ َّ
﴿...
ِ ٍ
بی گامن خدا دارای بخشش بر مردم است ،ولی بيشرت مردم سپاسگزاری نـمی كنند.
لَ ْي َت :به معنای «کاش» و بيانگر آرزوست و به صورت «يا ل َ
َيت» هم به کار می رود؛ مثال:
ً ُْ ُ ُ َ َ َ ُ ْ
﴿و يقول الاک ِف ُر يا لْتـنـي کنت ترابا﴾ اَل َّن َبأ 40 :
َ
و کافر می گويد :ای کاش من خاک بودم!
لَـ َع َّـل :يعنی «شايد» و «اميد است»؛ مثال:
َ2 ُ َْ َ ّ َ ً َ َّ ً
﴿إنّا َج َعل ُ ُ ْ
ناه قرآنا ع َربيا لعلـكم تع ِقلون ﴾ اَلزُّخ ُرف 3 :
1
بی گامن ما قرآن را به زبان عربی قرار داديم اميد است شام خردورزی کنيد.
يـن الْکَريـ َم َت ِ
يـن. اِ ْخ َتبِـ ْر نَف َْسكَ ( :)1تَرجِ ْم هات ِ
َيـن ْاليَ َت ِ
.............................................................................................................................
ْ ٌ َ ّ ً َ َ َّ ُ ُ ْ ٌ َ
َ َ َ َ ُ ُّ َّ ُ َّ
ـحب الين يقاتِلون يف سبي ِل ِه صفا کأنـهم بنيان مرصوص ﴾ اَ َّ
2ــ ﴿إن اهلل ي ِ
2
لص ّف 4 :
............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................
حاديث َح َس َب َقوا ِع ِد ِ
الدَّرس. َ اِ ْخ َتبِـ ْر نَف َْسكَ ( :)2تَرجِ ْم ٰه ِذ ِه ْالَ
ْ ّ َ َ ْ
َ َ َ ْ
ـلَ .ر ُ
سول اللّ ِه ـول إل مع الـ ِفـع ِ
1ــ ال خـيـر يف ق ٍ
.............................................................................................................................
َّ ْ َ َ
ـس .أمي ُر الْ ُمؤمنين ّ
علي ـجهـا ِد انلـف ِ
2ــ ال ِجـهـاد ک ِ
.............................................................................................................................
ََ ْ َ َ ْ َ ُ
3ــ ال ِلـبـاس أجـمـل ِمـن الـعـافيـ ِة .أمي ُر الْ ُمؤمنين ّ
علي
.............................................................................................................................
َ َ ََْ
ـر کـالـجـه َ
4ــ ال فـق َ َ ْ َ ْ َ ْ
ب .أمي ُر الْ ُمؤمنين ّ
علي ـل و ال مرياث کـالد ِ
ِ
.............................................................................................................................
َ َ َ ْ َ َْ ُ
ب .أمي ُر الْ ُمؤمنين ّ
علي 5ــ ال سوء أسوأ ِمن الک ِذ ِ
.............................................................................................................................
8
اِ ْخ َتبِـ ْر نَف َْسكَ ( :)3اِ ْم َ ِل الْ َفرا َغ في ما َيلـي ،1ثُ َّم َع ِّيـ ْن نَو َع «ال» فيـ ِه.
َ َ ُ ُّ
ين يدعـون ِمن دون اهلل فـيسبوا َ َ
﴿و ال تـسـبـوا ال َ َْ
1ــ َ َّ َ ُ ُّ
اهلل ﴾...ا َْلَنعام 108 : ِ ِ
و کسانی را که به جای خدا فرا می خوانند ............................زيرا که به خدا دشنام دهند. ...
ً َ َ َ ْ ْ َ َ ُ ُ َّ ْ َ
ل جـميعـا ﴾...يونُس 65 : ﴿و ال يـح ُزنـك قولـهم إن ال ِع َّزة ِ ِ 2ــ
گفتارشان تو را ............................؛ زيرا ارجمندی ،همه ............................خداست.
َّ َ َ ْ َ َ َ َّ َ َ ْ َ َ َْ
ين ال يعلمون ﴾...ا َل ُّز َمر 9 : 3ــ ﴿ ...هل ي َ ْستَ ِوي الين يعلمون و ال
[ای] پروردگا ِر ما ،آنچه را هیچ توانی نسبت به آن نداریم بر ما. ............................
َ َ َ
اهلل من ال ي ْرح ُم ّ
انلاسَ .ر ُ
سول اللّ ِه
َ
5ــ ال ي ْرح ُم ُ َ َ
ِ
وضيحات التّال َي َة؟ ُناس ُب التَّرس ت ِ اَل َّتمري ُن ْالَ َّو ُل :أَ ُّي کَلِ َم ٍة ِمن کَلِ ِ
مات ُمع َج ِم ال َّد ِ
............................ ديد يُ ْقطَ ُع بِها : 1ــ آلَ ٌة ذاتُ يَ ٍد ِم َن الْ َخشَ ِب َو ِس ٍّن َعريضَ ٍة ِم َن الْ َح ِ
............................ ثال ِمن َح َج ٍر أَ ْو َخشَ ٍب أَو َح ٍ
ديد يُ ْع َب ُد ِم ْن دونِ اللّ ِه: 2ــ تِـ ْم ٌ
............................ 3ــ ُعضْ ـ ٌو ِم ْن أَ ْعضـا ِء الْج ِْس ِم يَـقَـ ُع أَعلَی الْـجِـ ْذعِ:
............................ 4ــ ا َلتّار ُِك لِل ِ
ْباطلِ َو الْ ُمتَماي ُِل إلَـى الدّينِ الْ َح ِّق:
............................ ـفـي:
َالم َخ ٍّ
5ــ إنَّـ ُهم بَـ َدؤوا يَتَ َکلَّمـو َن بِـک ٍ
............................................................................................................................................................................
إن َ َ ََ ْ َ ْ َّ
اهلل معنا ﴾...ا َلتَّ ْوبَة40 :
2ــ ﴿ ...ال تـحزن
............................................................................................................................................................................
ُ َ َّ ٰ
3ــ ﴿ ...ال إلـه إل اهلل ﴾...ا ّ
َلصافّات35 :
............................................................................................................................................................................
َ ْ َ ُ 4ــ ال َ َ ْ َ
دين ِلـمن ال عهد لـهَ .ر ُ
سول اللّ ِه
............................................................................................................................................................................
ّ َ
الر ُجل َم َع ضي ِفـ ِه ٰ ُ ْ َّ َ ْ
السن ِة أن يَـخ ُر َج َّ 5ــ إن م َن ُّ َّ
سول اللّ ِه ارَ .2ر ُ باب ادل ِ إلـى ِ ِ
............................................................................................................................................................................
ای که نابخردانه افتخار کننده به دودمان هستی ،مردم ،تنها از يک مادر و يک پدراند.
آيا آنان را می بينی (می پنداری) که از نقره ،آهن ،مس يا طال آفريده شده اند؟
بلکه آنان را می بينی از تکّه گِلی آفريده شده اند .آيا به جز گوشت و استخوان و پی اند؟
افتخار ،تنها به ِخردی استوار ،شرم ،پاکدامنی و ادب است.
الص َف َة َو
جهولَ ،و الْجا َّر َو الْ َمجرو َرَ ،و ِّ
عل الْ َم َ ب .اِ ْستَ ْخر ِْج ِم َن ْالَبْ ِ
يات ْاس َم الْفا ِعلِ َ ،و الْ ِف َ
الْ َم َ
وصوف.
............................................................................................................................................................................
-4اَلْ َع َصب :پی -3اَلْ َعظْم :استخوان «جمع :اَ ْل ِعظام» ِ -2س ٰ
وی :به جز -1اَلطّيـنِ :گل
11
اَل َّتمري ُن ال ّراب ُِع :تَ ْرج ِِم ْالَحاديثَ ،ث ُ َّم َع ِّيـنِ الْ َم َ
طلوب ِم َنك.
ََ
َ َْ
ك َطعام ال يُذك ُر اس ُم ا َ ْ ْ َ ُ ُّ
(اَلْ ِف ْع َل الْ َم َ
جهول َو نو َع ال) هلل علي ِه ... ،ال ب َركة في ِهَ .ر ُ
سول اللّ ِه ِ 1ــ
ٍ
............................................................................................................................................................................
ٌَ ْ َ َّ ْ َ َ َ َ ْ
ال تـغـضـب ،فـإن الغضب مف َ
1 َ ْ َ
(نَو َع الْ ِف ْعلِ) سـدة َ .ر ُ
سول اللّ ِه 2ــ
............................................................................................................................................................................
َ ُّ ََ ُْ
ال فق َر أشد ِم َن الـجهل َو ال ِعبادة ِمثل َّ
اتلفک ِرَ .ر ُ
ْ َ ْ َ ْ َ َ ُّ
ضاف إلَي ِه َو نَو َع ال)
(اَلْ ُم َ سول اللّ ِه ِ 3ــ
............................................................................................................................................................................
َ َ َْ ُ ّ َْ ُْ ُ
(نَو َع الَ ،و ُمف َر َد « َمساکين») ساکيـن ِمـما ال تأکلونَ .ر ُ
سول اللّ ِه ال تط ِعموا الم 4ــ
............................................................................................................................................................................
َ َ
اس فـتَـكتسبُوا ال َع َ َ ُ ْ َ
ال ت ُس ّبوا الن َ َ ّ َ ُ
هيَ ،و ُمضا َّد َعدا َوة) ( ِف َ
عل ال َّن ِ داوة بينـهمَ .ر ُ
سول اللّ ِه ِ 5ــ
............................................................................................................................................................................
َ ْ َ ُّ 3 ـح َّق م ْن أَ ْهل الْباطل و ال تَأ ْ ُخ ُذوا الْباط َل م ْن أَ ْهل الْ َ
ـح ِّ
ق كونوا نقاد الكالمِ. 6ــ ُخ ُذوا 2الْ َ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ابي لِما ت َحتَ ُه َخطٌّ)
(اَلْ َم َح َّل ْالعر َّ عيسی بْ ُن َمريَ َم
َ
............................................................................................................................................................................
جلِسوا.................................... :
ال ت َ ْ جل َْسنا.......................................... :
َ 1ــ َجل ََس :نشست
اِ ْ
جلِ ْس َن....................................... : اَلْجالِس........................................ :
جلِسي................................... :
ال تُ ْ أَ ْجلِ ْ
س.......................................... : 2ــ أَ ْجل ََس :نشانيد
َسيُ ْجلِ ُ
س...................................... : جلِسوا.................................... :
لَ ْم يُ ْ
لَ ْن يُ َعلِّ َم....................................... : قَ ْد يُ َعلِّ ُم........................................ : 4ــ َعلَّ َم :ياد داد
لِـ ُي َعلِّ ْم........................................... : أُ َعلِّ ُم............................................... :
کانا يَ ْقطَعانِ ............................... : ق ُِط َع............................................... : 5ــ قَطَ َع :بُريد
ال ت َ ْقطَ ْع......................................... : اَلْ َمقْطوع..................................... :
َسـ َي ْنق َِط ُع.................................... : اِنْ َقطَ َع :بُريده شد ما انْ َقطَ َع....................................... : 6ــ
لَ ْن يَ ْنق َِط َع.................................... : ...................................... ا َِلنْ ِقطاع:
13
السا ِد ُس: اَل َّت ْمري ُن ّ
أ .اِقْ َرأْ ٰه ِذ ِه ْالُنشو َد َة 1؛ ث ُ َّم ت َر ِج ْمـها إلَی الْفارِسيَّ ِة.
وات جيب 2ال َّد َع ِ يـا إلٰـهــي ،يـا إلٰـهـــ ي يا ُم َ
اِ ْج َعـلِ الْـيَــ ْو َم َسـعيـد ا ً َو کَـثـيــ َر الْبَـ َر ِ
کـات
الص ْد َر ان ِْشـراحـاً َ 3و فَمـي 4بِالْبَ َسـمـات
ِ 5
َو ا ْم َ ِل َّ
َو أَ ِع ّنــي 6فـي ُدروسـ ي َو أَدا ِء الْــواج ِ
ِــبـات
ِ
ـعــات َو أَنِـ ْر َ 7عقْـلـي َو قَلْبـي بِـالْ ُع ِ
لـوم ال ّنا ِف
فيق َحظّي َ 8و نَصيبي في الْ َحيا ِة َو ا ْج َعلِ التَّ ْو َ
ـل ال ُّدنـيَـا َسـالمــاً 9شا ِمـالً ک َُّل الْج ِ
ِـهـات َو ا ْم َ ِ
َو ا ْح ِمني َ 10و ا ْح ِم بِالد ي ِم ْن شُ ـرو ِر الْحا ِد ِ
ثات
-4فَم :دهان -3ا َِلن ِْشراح :شادمانی -2اَ ْل ُمجيب :برآورنده -1ا َْلُنشودَة ُ :سرود «جمع :ا َْلَناشيد»
-6أَ ِع ّنـي :مرا ياری كن (أَعا َن ،يُعيـ ُن /أَ ِع ْن +نون وقاية +ي) -5اَلْ َب َسمات :لبخندها «مفرد :اَلْبَ ْس َمة»
-9اَلسَّالم :آشتی ،صلح -8اَلْ َح ّظ :بخت ،بهره «جمع :اَلْ ُحظوظ» -7أَنِـ ْر :روشن كن (أَنا َر ،يُنيـ ُر)
می ،يَ ْحمي /اِ ْحمِ +نون وقاية +ي)
-10اِ ْح ِمني :از من نگهداری كن ( َح ٰ
14
الساب ُِع :ضَ ْع في الْ َفرا ِغ کَلِ َم ًة ُم ِ
ناس َب ًة. اَل َّتمري ُن ّ
ـخل ُق ال َ ُ ْ ُ ْ ْ
ْ َ
ـح َس ُن». ...« :أح َس َن ال َ َس ِن ال قال ْالما ُم الْ َح َس ُن1ــ َ
(أَ َّن إ َّن لٰ ِک َّن )
2ــ ُس ِئ َل الْ ُمدي ُر :أَ في الْ َمد َر َس ِة طالِ ٌب؟ فَأَجاب ...« :طالِ َب ُهنا».
ِ(لَ َّن ال فَـإ َّن )
ليل لَم يَ ْحضُ ْر .اح في قا َع ِة الْ َمطارِ؛ ...ال َّد َ السيّ ُ3ــ َحضَ َر ُّ
(أَ َّن لٰ ِک َّن لَ َع َّل )
4ــ ت َـ َم َّنی 1الْ ُمزا ِرعُ ...« :الْ َمطَ َر يَنز ُِل کَثيـرا ً!»
َيت ) (کَأَ َّن ِ لَ َّن ل َ
ِّفل؟ ... -جائِـ ٌع. 5ــ لِماذا يَب ِکي الط ُ
َيت )(أَنَّـ ُه ِ لَنَّـ ُه ل َ
اَل َّتمري ُن الثّا ِم ُن :أَکْ ِم ْل تَر َج َم َة ٰهذَا ال َّن ِّص؛ ث ُ َّم اکْتُ ِب الْ َم َح َّل ْالعر َّ
ابـي لِلْ َکلِ ِ
مات الَّتي تَ ْحتَـها َخطٌّ.
ُرب ُعشِّ ـ ِه ،يَتَظا َه ُر أَما َمـ ُه بِـأَ َّن َجنا َحـ ُه َمکْسو ٌر ،2
َّکـي» َحيَواناً ُم ْفتَـرِساً ق َ حيـ َن يَ َری «الطّائِ ُر الذ ُّ
َريس َةَ ،4و يَ ْبتَ ِع ُد َعنِ الْ ُع ِّش کَثيـرا ًَ .و ِعن َدما يَتَأَکَّ ُد 5الطّائِ ُر
فَـ َيتْ َب ُع 3الْ َح َيوا ُن الْ ُمفتَر ُِس ٰه ِذ ِه الْف َ
ِم ْن ِخدا ِع 6الْ َعد ِّو َو ابْ ِتعا ِد ِه َو إِنقا ِذ َحيا ِة ِفر ِاخـ ِه ،يَطيـ ُر بَ ْغتَـ ًة.
ِ
نزديک النه اش می بيند، پرندۀ باهوش هنگامی که جانو ِر ......................را
روبه رويش وانـمود می کند که ......................شکسته است،
در نتيجه جانو ِر درنده اين شکار را تعقيب می کند و از النه بسيار ......................و وقتی که
فريب دشمن و دور شدنش و ِ
نجات زندگیِ ......................مطمئن می شود، ِ اين پرنده از
......................پرواز می کند.
-3تَب َِع :تعقيب کرد َ -2مکسور :شکسته -1تَـ َم ّن ٰی :آرزو داشت «مضارع :يَتَ َمـ ّن ٰی»
ِ -6خداع :فريب -5تَأَکَّدَ :مطمئن شد َريسة :شکار «جمع :فَرائس»
-4ف َ
15
لميحث االْلْ ِع ُّ
لمي ُّ اَلْاَ َبلْ َب ُ ُ
حث
اِبْ َحثْ َع ْن َوص َّي ِة أَ َح ِد شُ َهدا ِء الْ َح ْر ِب الْ َمفْروضَ ِة أَ ْو ِذكْ َرياتِـ ِه أَ ْو أَقوالِـ ِه أَ ْو أَعمالِـ ِه ،ث ُ َّم اكْتُ ْبـها
فـي َصحي َف ٍة جِداريَّ ٍة ،أَ ْو ضَ ْعـها فـي ُم َد َّونَ ِت َـك أَ ْو ُم َد َّونَ ِة َم ْد َر َس ِت َـك.
16
2 ا ََّلد ْر ُس الثّانـي
ً َ َ
استَـطاع إلـ ِه َسبيال﴾... ِ ـج ْ َ
اليْت َمن ْ ل َعلَـى ّ
انلاس ح ُّ
ِ ﴿ِ ِ ...
ِ ِ
ُآل ِع ْمران97 :
واجب ا ٰلهی است.
حج خانۀ [خدا] بر مردم بر کسانی که بتوانند به سوی آن راه یابند ِ
ّ
اَلدَّ ْر ُس الثّانـي
َمکَّ ُة الْ ُمکَ َّر َم ُة َو الْ َمدي َن ُة الْ ُم َن َّو َر ُة
اج ِفـي الْ َمطارِ .نَظَ َر «عار ٌِف» َجل ََس أَعضا ُء ْالُ ْس َر ِة أَما َم التِّلْفا ِز َو ُهم يُشا ِهدو َن الْ ُح ّج َ
أی ُدمو َعـ ُهما تَتَساقَ ُط ِم ْن أَ ْع ُي ِنـهِما .ف ََسأَ َل عار ٌِف والِ َد ُه ُمتَ َع ِّجباً:
إلی والِ َديْـ ِه ،فَـ َر ٰ
ٰ
يا أَبـي ،لِ َم تَبْکـي؟!
اس يَ ْذ َهبو َن إلَی الْ َح ِّج ،تَـ ُمـ ُّر أَمـــامي ِذکْ َرياتـي؛ فَـأَ ُ
قول فـي ا َْلَ ُب :حي َنـما أَ َری ال ّن َ
نَفْسي :يالَيتَنــي أَ ْذ َه ُب َم َّر ًة أُ ْخ ٰ
ری!
الس َن ِة الْماضيَ ِة َم َع أُ ّمـي! ُرقَيَّة َ :ولٰ ِک َّن َـك أَ َّديْ َت ف َ
َريض َة الْ َح ِّج ِفـي َّ
تاق أَبوکُما إلَی الْ َح َر َمينِ الشَّ ريفَينِ َو الْ َبقيعِ الشَّ ِ
ريف. لَق َِد اشْ َ ا َْلُ ُّم :
نت ُمشْ تاقَ ٌة أَيضاً؛ يا أُ ّما ْه؟
عار ٌِف :أَ أَ ِ
ـي. نَ َعم ،بِالتَّ ِ
أکيد يا بُ َن َّ ا َْلُ ُّم :
18
شتاق إلَيـ ِه.
ری ٰهذَا الْ َمش َه َد ،يَ ُ ا َْلَ ُب :ک ُُّـل ُم ْسلِ ٍم حيـ َن يَ ٰ
هي ِذکْ َرياتُـکُما َعنِ الْ َح ِّج؟ عار ٌِف :ما َ
َّواف َح ْو َل
ات َو الط َ فاتَ ،و َر ْم َي الْ َج َمر ِنی َو َع َر ٍا َْلَ ُب :أَتَ َذکَّ ُر خيٖا َم الْ ُح ّجا ِج في ِم ٰ
الصفا َو الْ َمر َو ِةَ ،و زيا َر َة الْ َبقيعِ الشَّ ِ
ريف. الس ْع َي بَ ْيـ َن َّ الْ َک ْع َب ِة الشَّ ري َف ِة َو َّ
19
يَتَ َع َّبــ ُد في غــا ِر ِحــرا ٍء ا َْلُ ُّمَ :و أَنا أَتَ َذکَّ ُر َج َب َل ال ّنـو ِر الَّــذي کا َن ال َّن ُّ
بـي
الْوا ِقـعِ في ِق َّم ِتـ ِه.
ولی ِ
آيات الْقُــرآنِ نَــ َز ل َْت َعلَـی تـاب التَّربيَــ ِة ال ّدينيَّـــ ِة أَ َّن أُ ٰ ُرقَ َّية :أنَا قَ َرأْتُ في کِ ِ
في غا ِر ِحرا ٍء. بـي
ال َّن ِّ
َه ْل َرأَيْ ِت الْغا َر؛ يا أُ ّما ْه؟
ا َْلُ ُّم :ال ،يا بُ َن َّيتي .اَلْغا ُر يَ َق ُع فَ ْو َق َج َبلٍ ُمرتَ ِفعٍ ،ال يَستَطي ُع ُصعو َد ُه َّإل ْالَقويـــا ُء،
نت تَ ْعلَمي َن أَ َّن ِر ْجلـي ت ُ ْؤلِ ُمني. َو أَ ِ
20
ــــجم اَ ْل ُ
ــم ْع َ
زا َر ُـ :ديدار کرد (مضارعَ :يزو ُر) ُب َن َّيـتي :دختـرکم َـم :به درد آورد آل َ
« ُز ْر ُت :ديدار کردم» تَ َع َّبدَ :عبادت کرد (مضارعُ :يـ ْؤلِ ُـم)
َلس ْعـي :دويدن ،تالش ا َّ اَل ِّتلْفاز :تلويزيون « ِر ْجلـي ُت ْؤلِ ُمني :پايم درد می کند»
اَلْ ِق َّمة :ق ّله «جمع :اَ ْل ِق َمم» اَلْخيٖام :چادرها «مفرد :اَ ْل َخ ْي َمة» تاق :مشتاق شد اِشْ َ
لَ َجأَ ٰ
إلی َـ :به ...پناه ُبرد اَل ِّر ْجل :پا «جمع :ا َْلَ ْر ُجل» (مضارعَ :ي ْش ُ
تاق)
َم َّر ـُ :گذر کرد (مضارعَ :ي ُـم ُّر) پرتاب ريگ ها
ِ ـي ا ْل َج َمر ِ
ات : َر ْم ُ أُ ّما ْه :ای مادرم
اَلْ َمشْ َهد :صحنه (در مراسم حج) ـي :پرسکم
بُ َن َّ
واب ْالَ ْسـ ِئــلَ ِة ال ّتـال َيـــ ِة ِم َن الْ َعمو ِد الثّانـي( .اِثنانِ زائِدانِ )
َع ِّيـ ْن َج َ
يَکو ُن ُم ْرت َ ِفعاً. 1ــ لِماذا لَ ْم ت َْص َع ْد والِ َد ُة عار ٍِف َو ُرقَ َّي َة َج َب َل ال ّنورِ؟
تاق إلَي ِه.اِشْ َ 2ــ ماذا كا َن أَ ْعضا ُء ْالُ ْس َر ِة يُشا ِهدونَ؟
والِدا ْالُ ْس َر ِة. 3ــ أَي َن َجل ََس أَعـضـا ُء ْالُ ْسـ َر ِة؟
أَما َم التِّلْفازِ.
4ــ كَ ْي َف يَکو ُن َج َب ُل ال ّنورِ؟
َرأْسي يُ ْؤلِ ُمني.
5ــ َم ْن كا َن يَ ْبكـي؟
اج ِفـي الْ َمطارِ. اَلْ ُح ّج َ
ِلَ َّن ِر ْج َل ْالُ ِّم کان َْت تُ ْؤلِ ُمها.
21
عـــ َللَـمـــوا
ـمـــوا عـــ
ا ِ اِ
اَلْـحـال (قيد حالت)
آيا ترجمۀ اين سه جمله يکسان است؟
الفَ .رأَيْ ُت َولَدا ً َم ْسرورا ً .بَ .رأَيْ ُت الْ َولَ َد الْ َم ْسرو َر .جَ .رأَيْ ُت الْ َولَ َدَ ،م ْسرورا ً.
پسر را ،خوشحال ديدم. پس ِر خوشحال را ديدم . پس ِر خوشحالی را ديدم.
َم ْسرورا ً در جملۀ الف و اَلْ َم ْسرو َر در جملۀ ب چه نقشی دارند؟
آيا َم ْسرورا ً در جملۀ ج نيز همان نقش را دارد؟
مرجع قيد حالت و مطابقت قيد حالت با مرجعش از نظر عدد و جنس ،از اهداف آموزشی کتاب درسی
ِ تشخيص
ِ -1
نيست( .تدريس «صاحب حال» از اهداف کتاب درسی نيست).
22
در زبان عربی بسياری از اوقات قيد حالت در انتهای جمله می آيد؛ مانند:
ْحال» ِفـي الْ ُج َملِ ال ّتال َي ِة. اِ ْخ َتبِـ ْر نَف َْسـكَ َ .ع ِّي ِ
ـن «ال َ
1ــ َو َص َل الْ ُمسا ِفرانِ إلَی الْ َمطا ِر ُمتَأَ ِّخ َريْـنِ َو َرکِبـا الطّائِ َرةَ.
2ــ ت َ ْجتَ ِه ُد الطّالِبَ ُة في أَدا ِء واجِباتِها راضيَ ًة َو ت ُسا ِع ُد أُ َّمـها.
3ــ يُشَ ِّج ُع الْ ُمتَ َف ِّرجو َن فَريقَـ ُه ُم الْفائِ َز فَرِحيـ َن.
4ــ ا َلطّالِ َبتـانِ ت َـقْـ َرآنِ ُد َ
روسـ ُهما ُم ِج َّدتَـيـنِ .
23
گاهی قيــد حالت به صورت جملۀ اسم ّيه همراه با حرف «واو حال ّيــه» و به دنبــال آن يک
ضمير می آيد؛ مثال:
ب .أُشا ِه ُد ِ
قاسامً َو ه َو جالِ ٌس بَ ْيـ َن الشَّ َج َرتَيـنِ . الفَ .رأَيْ ُت الْف َّل َح َو ه َو يَ ْج َم ُع الْ َم َ
حصول.
کشاورز را ديدم ،در حالی که محصول را جمع می کرد .قاسم را می بينم ،درحالی که ميان دو درخت نشسته است.
در جملۀ الف قيد حالت به صورت ماضی استمراری ترجمه می شود.
ـن «ال َ
ْحال». اِ ْخ َتبِـ ْر نَف َْسـكَ .تَ ْرجِ ِم ْال ِ
يات الْکَريـ َم َة ،ثُ َّم َع ِّي ِ
ً ُ َ َ ْ ُ
1ــ ﴿َ ...و خـ ِلـق النسان ضعيفـا﴾ ا َل ِّنساء28 :
............................................................................................................................................................................
َْْ َ ْ َ َ ُ َ ْ َ
﴿و ال ت ِهنوا َ 1و ال تـح َزنوا َو أنت ُم العـلـون ُ ﴾...آل ِعمران139 :
2ــ َ
............................................................................................................................................................................
يـن مبش َ
انلبي َ ُ َ ِّ ّ
انلاس أمـة واحدة فـبعث ُ
اهلل َّ 3ــ ﴿اکن ّ ًَ َ ََ َ ُ ُ َّ ً َ
ين ﴾...اَلْبَ َق َرة213 : ِ
............................................................................................................................................................................
َّ ً
ـك راضيـة م ْرضيـة﴾ اَلْ َف ْجر 27 :و 28
َ ً َ َ ِّ
4ــ ﴿يا أيتها َّ
انلفس المطم ِئنـة * ار ِجعـي ِإ ٰ ْ ْ ُ ْ َ َّ ُ ْ ُ َ َّ ُ َ
لـی رب ِ
............................................................................................................................................................................
َ َّ َ َ ُ ْ َ َ َّ 2
الزکـاة آمنُوا َّال َ
ين يُقيمون الصالة و يؤتون ـه َو َّال َ
ين َ َّ َ ُّ ُ ُ ُ َ َ ُ ُ ُ
5ــ ﴿إنما ويلـکم اهلل و رسول
َ ُ ْ
َو هم را ِ
کعـون﴾ اَلْمائِدَة55 :
............................................................................................................................................................................
(آتـی)
-1ال تَهِنواُ :سست نشويد ( َو َه َن ) -2يُؤْتونَ :می دهند ٰ
24 -2
ـمـاريـن
اَلـا َّتَلـ َّتـمـاريـن
اَل َّت ْمري ُن ْالَ َّو ُل:
مات :اِ ْس ُم فا ِعلٍ َو ْاس ُم َمفعو ٍل َو ْاس ُم
مات الَّتي ت َحتَها َخطٌّ( .نَو ُع الْ َکلِ ِ أََ .عيِّـ ْن نَو َع الْ َكلِ ِ
ماض َو ِف ْع ٌل ُمضا ِر ٌع َو َم ْص َد ٌر َو َح ْر ُف َج ٍّر َو )...
َمکانٍ َو ْاس ُم ُمبالَ َغ ٍة َو ِف ْع ٌل ٍ
مي» ُمزا ِرعٌ .ه َو يَ ْس ُک ُن في قَريَ ِة ِبطْرود بِــ ُمحافَظَ ِة مازَن َدران .إنَّـ ُه َر ُج ٌل صا ِد ٌق َو
«ا ََّلسيِّ ُد ُمسلِ ٌّ
َصبّا ٌر َو ُمحتَ َر ٌم .في يَ ْو ٍم ِم َن ْالَيّ ِام شا َه َد َجما َع ًة ِم َن الْ ُمسا ِفري َن وا ِقفي َن أَما َم َم ْسج ِِد الْقَريَ ِة.
فَــ َذ َه َب َو َسأَلَــ ُهم َع ْن َسبَ ِب ُوقو ِفــهِم ،فَـقالوا :إ َّن َسيّا َرتَــنا ُم َعطَّلَـ ٌة.
ات؛ لِكَي يُ َصل َِّح َسيّا َرتَـ ُهمَ .و جا َء َصديقُـ ُه ِــصدي ِقــ ِه ُم َصلِّ ِح َّ
السيّار ِ السيِّ ُد ُمسلِ ٌّ
مي ب َ فَـات ََّص َل َّ
السيّار ِ
ات. َو َج َّر َسيّا َرت َـــ ُهم بِــالْـ َج ّر ا َر ِة َو أَ َخذَها ٰ
إلی َم ْو ِق ِف ت َْصلي ِح َّ
الس ّيار ِ
ات :تعميرگاه خودرو اَلْ ُم َعطَّل :خراب شده اَلْ َج ّرا َرة :تراكتور اَلْ َمو ِقف :ايستگاه َم ْو ِق ُ
ف ت َْصليحِ َّ
25
...................................................................................... الس ِّي ِد ُمسلِ ٍّ
مـي؟ ب .ما ِمه َن ُة َصديقِ َّ
...................................................................................... ج .کَ ْم جا ّرا ً َو َم ْجرورا ً ِفـي ال َّن ِّ
ـص؟
...................................................................................... السيِّ ُد ُمسلِ ٌّ
مـي؟ د .أَيْ َن يَ ُ
عيش َّ
مات .
...................................................................................... ه .اُکْتُ ْب ُم ْف َر َد ٰه ِذ ِه الْ َکلِ ِ
ُـری .............. :رِجال .............. :أَيّـامَ ................ :س ّيارات.............. : سا َدة .................. :ق ٰ
جماعات.............. : ُم َصلِّحونَ .............. :أَ ْص ِدقاءَ .............. :موا ِقفَ .............. :ج ّراراتَ .............. :
اَل َّتمري ُن الثّانـيَ :ع ِّيـنِ الْ َكلِ َم َة الْغَري َب َة في ك ُِّل َمجمو َع ٍةَ ،م َع بَيانِ َّ
الس َب ِب.
ا َلْ َ ْربِعاء ا َْلَقْرِبـاء
ا َْلَ ِحبّـاء
1ــ ا َْلَ ْص ِدقاء
اَلْ َح َجر
ا َلـتُّـراب اَلْ ِمل َّـف
ا َلطّيـن 2ــ
ا َْلَ ْسنان اَلْـفَـأْس
ا َْلَكْتـاف
ا َْلَ ْعيُـن
3ــ
اَلْمائِ َدة
اَلْ َحما َمة
اَلْ ُع ْصفور
اَلْ ُغراب 4ــ
ا َلــ َّدم
اَلْــعـام
ا َللَّـ ْحـم
اَلْ َعظْـم 5ــ
اَلْ َيــوم غَــدا ً أَ ْم ِ
ـــس اَلْخيٖـام 6ــ
26
ابـي لِلْ َكلِ ِ
مات الَّتي تَحتَـها َخطٌّ. اَل َّتمري ُن الثّالِ ُث :ا ُكتُ ِب الْ َم َح َّل ْالعر َّ
َ َ ًَ ْ َ َ ًَ ُّ ْ َ َّ
خ َر ِة حسنة ﴾...اَلْبَ َق َرة201 :
﴿ ...ربنا آتِـنا يف ادلنيا حسنة َو يف ال ِ 1ــ
پروردگارا در دنيا به ما نيکی و در آخرت [نيز] نيكی بده.
ُ َ ْ َ ُّ َ َ َ ْ
ــجاء الـحـق َو زهـق ال ِ
اطـل ﴾...ا َْل ْسراء81 : 2ــ ﴿...
حق آمد و باطل نابود شد.
َّ َّ ْ َ َْ
ـر َو الصال ِة ﴾...اَلْبَ َق َرة45 :
3ــ ﴿و استعينوا بِـالصب ِ
از بردباری و نـماز ياری بجوييد.
َ ُ ْ َ َّ ْ َ
غالون﴾ اَلْمائِدَة56 :هلل ه ُم ال ِ
4ــ ﴿ ...فـإن ِحزب ا ِ
بی گمان حزب خدا چيره شدگان اند.
ت﴾ ُآل ِعمران185 :
َ ُ َْ ْ ُ ُّ َ ْ
س ذائِقـة المو ِ
5ــ ﴿ ...كـل ن ٍ
ف
هر كسی چشندۀ مرگ است.
27
اَل َّتمري ُن الْخا ِم ُس :لِـلـتَّـ ْر َجـ َمـ ِة.
1ــ کَتَ َب :نوشت
لِ َم ال ت َ ْکتُبيـ َن َد ْر َس ِك؟ قَ ْد کُ ِت َب التَّمري ُن:
...................................................................... ......................................................................
28
5ــ َع ِم َل :کار کرد ،عمل کرد
أَ ت َ ْع َملو َن يف الْ َمص َنعِ؟ لِ َم ما َع ِملْتُم بِواجِباتِکُم؟
...................................................................... ......................................................................
29
ابـي لِـما ت َ ْحتَـ ُه َخطٌّ. السا ِد ُس :تَرج ِِم ال َّن َّص التّ َ
الي ،ث ُ َّم َع ِّيـنِ الْ َم َح َّل ْالعر َّ اَل َّت ْمري ُن ّ
1
َس َمکَ ُة َّ
الس ْه ِم
ات الْما ِء ُمتَتال َيـ ًة ِ 3مــ ْن
ــد .إِنَّـها تُطْلِ ُق 2قَطَر ِ مــاك ِفـي َّ
الص ْي ِ الس ْه ِم ِم ْن أَ ْع َج ِ
ـب ْالَ ْس ِ َس َم َک ُة َّ
ْمائـي ِفـي ات ِّجا ِه الْ َحشَ ر ِ
ات الس ْه ِم َو تُطْلِ ُق ٰهذَا َّ
الس ْه َم ال َّ فَ ِمـها إلَی الْ َهوا ِء بِـق َّو ٍة ت ُشْ ِب ُه إط َ
ْالق َّ
لی َسطْ ِح الْما ِء ت َ ْبلَ ُعـها َ 4ح َّيـ ًة.
فَ ْو َق الْما ِءَ ،و ِع ْن َدما ت َْس ُق ُط الْ َحشَ َر ُة َع ٰ
الس َم َک ِةَ ،ولٰ ِک َّن تَغْذيَتَـها َص ْع َب ٌة َعلَ ْيـهِم؛ ِلَنَّـها ت ُِح ُّب أَ ْن ُهوا ُة 5أَ ْس ِ
ماك ال ّزي َنـ ِة ُم ْع َجبـو َن بِـ ٰه ِذ ِه َّ
تَأْك َُل الْ َفرائِ َس الْ َح َّيـ َة.
َ -4بل ََع :بلعيد -3اَلْ ُم َتتالـي :پی درپی -2أَطْل ََق :رها كرد َ -1س َمکَ ُة َّ
الس ْه ِم :ماهی تيرانداز
-5اَلْ ُهواة :عالقه مندان «مفرد :اَلْهاوي»
30
ْحال» ِفـي الْ ِعبار ِ
ات التّال َي ِة. الساب ُِعَ :ع ِّيـنِ «ال َ
اَل َّتمري ُن ّ
عاش بِـ َو ْج َهيـنِ ،ماتَ ِ
خاسرا ً. 1ــ َم ْن َ
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
3ــ ِعن َد ُوقو ِع الْ َمصائِ ِب ت َـذ َه ُب الْ َعدا َو ُة َسري َعـ ًة.
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
6ــ إذا طَلَ ْب َت أَ ْن تَن َج َح في َع َملِ َك فَـ ُق ْم ِب ِه َوحيدا ً َو ال تَتَ َوک َّْل َعلَی ال ّن ِ
اس.
.........................................................................................................................................................
31
حیح ِفـي الْ ُمفــ َر ِد َو َجم ِعــ ِه. اَل َّتمري ُن الثّا ِم ُنَ :عیِّنِ َّ
الص َ
32
3 ا ََّلد ْر ُس الثّالِ ُث
ُ َ ٌ َْ ْ ُ َ ْ ٌ ْ
کـتـابَـة قـيْـد». ـم صـيـد َو الـ ِ «الـ ِعـل
َ ْ ْ َ ْ َ َ ِّ
کـتـابـ ِةَ ».ر ُ
سول اللّ ِه فـ «قـيـدوا الـ ِعـلـم بِـال ِ
ـ
دانـش شکار است و نوشتـن بند؛ پس دانش را با نوشتـن به بند آوريد.
اَلدَّ ْر ُس الثّالِ ُث
اَلْکُ ُت ُب طَعا ُم الْ ِفکْ ِر
تاب «أَنا» لِـ َع ّباس َمحمود الْ َعقّاد ،بِـ َت َص ُّر ٍف)
( َع ْن ِک ِ
إ َّن الْ ُکتُ َب طَعا ُم الْ ِف ْکرَِ ،و لِـک ُِّل ِف ْک ٍر طَعا ٌم ،کَما تو َج ُد أَط ِع َم ٌة لِـک ُِّل ج ِْس ٍمَ .و ِم ْن َمزايَا
ناسباً لِـ َنف ِْسـ ِهَ ،و کَ ٰذلِ َك ْالنسا ُن الْعا ِق ُل يَستَطي ُع أَ ْن
َوي أَنَّـ ُه يَ ْج ِذ ُب ِغذا ًء ُم ِ
الْج ِْس ِم الْق ِّ
حديد ِفـي
يَ ِج َد ِغذا ًء ِفکْريّاً في ک ُِّل َموضوعٍَ ،و إ َّن التَّحدي َد ِفـي ا ْختيا ِر الْ ُکتُ ِب کَـالتَّ ِ
ـطفْلٍ أَ ْو َم ٍ
ريض .إذا کا َن ل ََـك ِف ْک ٌر قا ِد ٌر تَستَطي ُع َّعام ،کِال ُهما ال يَکو ُن ّإل لِ ِ
ا ْختيا ِر الط ِ
بِـ ِه أَ ْن تَ ْف َه َم ما تَ ْق َرأُ؛ فَـاقْ َرأْ ما ت ُِح ُّب ِم َن الْ ُکتُ ِب؛ فَـالتَّجار ُِب ال تُ ْغنيـنا َعنِ الْ ُکتُ ِب؛ ِلَ َّن
السنيـ َنَ ،و ال يُـ ْم ِک ُن أَ ْن تَ ْبلُ َغ تَج ِربَ ُة الْفَر ِد ال ِ
ْواح ِد الْ ُکتُ َب ت َجار ُِب ْالُ َم ِم َع ٰ
لی َم ِّر ِ
آالف ِّ
السنيـ َن. أَکثَـ َر ِم ْن َعشَ ر ِ
ات ِّ
34
ْواح َد َة إذا طَ َر َحـها أَل ُْف ناك کُتُباً ُم َک َّر َرةً؛ ِلَنّـي أَعتَ ِق ُد أَ َّن الْ ِف ْک َر َة ال ِ
َو ال أَظُ ُّن أَ َّن ُه َ
کاتِ ٍب ،أَ ْص َب َح ْت أَل َْف ِف ْک َر ٍةَ .و لِـ ٰهذا أُري ُد أَ ْن أَقْ َرأَ ِفـي الْ َموضو ِع ال ِ
ْواح ِد آرا َء ِع َّد ِة
وضوعات الْ ُمتَ َع ِّد َد ِة ،فَـ َمثَالً أَقْ َرأُ
ِ اب؛ ِلَ َّن ٰهذا الْ َع َم َل أَمتَ ُع َو أَنْ َف ُع ِم ْن ِقرا َء ِة الْ َم کُتّ ٍ
في َحيا ِة «نابِليون» آرا َء ث َالثيـ َن کاتِباًَ ،و أَنا واثِ ٌق أَ َّن ک َُّل کاتِ ٍب قَ ْد َو َص َف نابليون
اب ْال َخري َن. صاف الْ ُکتّ ِ صاف ال تُشْ ِب ُه أَ ْو َِبأَ ْو ٍ
تاب تاب يَ ْجتَ ِه ُد الْقا ِرئُ في ِقرا َءتِـ ِه ،ث ُ َّم ال يَ ْخ ُر ُج ِم ْنـ ُه بِـفائِ َد ٍةَ ،و ُر َّب کِ ٍ فَـ ُر َّب کِ ٍ
تاب الْ ُمفي ُد يَتَ َص َّف ُحـ ُه قا ِرئُـ ُه؛ فَـيُ َؤث ِّ ُر في نَف ِْسـ ِه تَأْثيـرا ً َعميقاً يَظْ َه ُر في آرائِـ ِه .أَ ّما الْ ِک ُ
فَـ ُه َو الَّذي يَزي ُد َم ْع ِرفَتَ َـك ِفـي الْ َحيا ِة َو ق َّوت ََـك َعلَی الْ َف ْه ِم َو الْ َع َملِ ،فَـ ِإذا َو َجدْتَ
تاب ،کا َن َجديرا ً بِـالْ ِعنايَ ِة َو التَّقْديرِ. ٰذلِ َك في ِک ٍ
ُردي .فَکا َن الْ َعقّا ُد صري؛ أُ ُّمـ ُه ِم ْن أَ ْصلٍ ک ٍّ فـي َو ُم َف ِّک ٌر َو شا ِع ٌر ِم ٌّ ديب َو َص َح ٌّ اَلْ َعقّا ُد أَ ٌ
لی َرغ ِْم ظُرو ِفـ ِه مال ّإل الْ ُحريَّ َة؛ َو لِـ ٰهذا ال نُشا ِه ُد في َحياتِ ِه َّإل ال َّنشا َط َع ٰ ال يَ َری الْ َج َ
الْقاس َي ِة.
35
ضاف إلَی اب في ِمص َر .فَ َق ْد أَ َ آالف الْ ُکتُ ِبَ .و ُه َو ِم ْن أَ َه ِّم الْ ُکتّ ِ قال إنَّـ ُه قَ َرأَ َ يُ ُ
تاب ِفـي الْ َم ِ
جاالت الْ ُم ْختَلِ َف ِة. الْ َمکتَ َب ِة الْ َعرب َّي ِة أَکْثَـ َر ِم ْن ِمئَ ِة کِ ٍ
ما َد َر َس الْ َعقّا ُد ّإل ِفـي الْ َمر َحلَ ِة ِالبْ ِتدائ َّي ِة ،لِـ َع َد ِم ُوجو ِد َمد َر َس ٍة ثانَويَّ ٍة في ُمحافَظَ ِة
أَ ْسوان الَّتي ُولِ َد َو نَشَ أَ فيـهاَ .و َما ْاستَطا َع ْت أُ ْس َرت ُـ ُه أَ ْن ت ُ ْر ِسلَـ ُه إلَی الْقا ِه َر ِة لِـتَکْميلِ
السيّا ِح الَّذي َنلی نَف ِْسـ ِه .فَـ َق ْد تَ َعلَّ َم ْالنجِليزيَّ َة ِم َن ُّ ِدر َاس ِتـ ِه .فَـ َما ا ْعتَ َم َد الْ َعقّا ُد ّإل َع ٰ
إلی ِمص َر لِـزيا َر ِة ْالثا ِر التّاريخ َّي ِة.کانوا يَأْتو َن ٰ
ــــجم اَ ْل ُ
ــم ْع َ
اَلْ ُم َفکِّر :انديشمند ت ََص َّف َح :ورق زد ،سريع مطالعه کرد ضيف/ أَ َ
ضاف :افزود (مضارع :يُ ُ
نَشَ أَ ـَ :پرورش يافت اَلثّانَويَّة :دبيرستان مصدر :إضافَة)
اَلْـواثِق :مطمئـن اَلْ َجدير :شايسته َأغ ٰ
ْنی :بی نياز گردانيد
هُناكَ :وجود دارد ،آنجا فـي :روزنامه نگار
ا ََّلص َح ّ (مضارع :يُغْني /مصدر :إغْناء)
قال :گفته می شود «مجهو ِل يَ ُ
قول» يُ ُ اَلظُّروف :شرايط «مفرد :ا َلظَّ ْرف» أَغنـا ُه َع ْنـهُ :او را از آن بی نياز کرد.
اَلْقاسي :سخت و دشوار ا َْلَم َتع :ل ّذت بخش تر
اَلْـکُ ّتاب :نويسندگان «مفـــرد: اَل َّت ْحديد :محدود کردن (ماضی:
اَلْـکاتِب» َح َّد َد /مضارع :يُ َح ِّد ُد)
36
َحــ ْو َل الـ َّن ِّ
ــص
حيح َو الْ َخطَأَ َح َس َب ن َِّص الدَّ ِ
رس. الص َ
ـن َّ
أَ .ع ِّي ِ
........................ َ -1د َر َس الْ َعقّا ُد في جا ِم َع ِة أَن َق َرة َو َح َص َل َع ٰ
لی ُدکتوراه فَخريَّ ٍة ِمنها.
........................ تاب ت َ ْجتَ ِه ُد في ِقرا َءتِـ ِه ،ث ُ َّم ال ت َ ْح ُص ُل َع ٰ
لی فائِ َد ٍة ِمن ُه. 2ــ ُر َّب کِ ٍ
........................
السنيـ َن. آالف الْ ُعلَما ِء َع ٰ
لی َمـ ِّر ِّ 3ــ اَلْ ُکتُ ُب تَجار ُِب ِ
........................ 4ــ ت َ ْحدي ُد ِقرا َء ِة الْ ُکتُ ِب نا ِف ٌع فـي َرأْ ِي الْکاتِ ِب.
........................ مال الْ ُح ّريَّ ِة.
5ــ يَ ْعتَ ِق ُد الْ َعقّا ُد أَ َّن الْ َج َ
مال َج ُ
........................ 6ــ ال طَعا َم لِـ ِف ْک ِر ْالنسانِ .
واصلِ الْ َعقّا ُد ِدر َاستَـ ُه ِفـي الْ َمد َر َس ِة الثّانَويَّ ِة؟
1ــ لِماذا لَ ْم يُ ِ
.................................................................................................................
2ــ ِبأَ ِّي شَ ي ٍء شَ َّب َه الْ َعقّا ُد التَّحدي َد ِفـي ا ْختيا ِر الْ ُکتُ ِب؟
.................................................................................................................
3ــ کَ ْم کِتاباً أَ َ
ضاف الْ َعقّا ُد إلَی الْ َم ْکتَ َبـ ِة الْ َعرب َّيـ ِة؟
.................................................................................................................
5ــ ما هـ َو ِمق ُ
ْياس الْ ُکتُ ِب الْ ُمفي َد ِة؟
.................................................................................................................
حا ِمدا ً. ّإل يف صالَ ِة ِال ْم ِتحانِ ال ُّز َمال ُء َح َض
مستثنی
ٰ ادات استثناء مستثنی منه
ٰ
حا ِمدا ً. ّإل يف صالَ ِة ِال ْم ِتحانِ َح َضوا ال ُّز َمال ُء
مستثنی
ٰ ادات استثناء مستثنی منه
ٰ
الْــــ ِعـلْـ َم. ِـالنـفـاقِ إلَّ ُـــل شَ ـــي ٍء يَـ ْنـق ُ
ُـص ب ْ مثال ديگر :ک ُّ
مستثنی
ٰ ادات استثناء مستثنی ِمنه
ٰ
مستثنی ِمنه «واو» در
ٰ -1مطابق آموزش کتاب درسی در جمله هايی مانند «ا َل ُّز َمال ُء َحضَ روا في صالَ ِة ِال ْم ِتحانِ إِ ّل حا ِمدا ً».
مستثنی ِمنه است.
ٰ « َحضَ روا» نيست؛ بلکه مرجعِ اين «واو» يعنی «ال ُّز َمال ُء»
38
ثنی ِمنهُ .
ثنی َو الْ ُمس َت ٰ اِ ْخ َتبِـ ْر نَف َْسكَ .تَ ْرجِ ْم ما يَلـي ،ثُ َّم َع ِّي ِ
ـن الْ ُمس َت ٰ
َْ ُ ٌ ّ ُ ُّ َ
ش ٍء هالِك إل َوجهـه ﴾...اَلْق ََصص88 :
1ــ ﴿...کـل ْ
............................................................................................................................................................................
َ َ ْ َ ََْ َ َ َ ْ َ ُ ُ ُّ ُ َ ْ َ َ ّ َ َ َ َ َْ
2ــ ﴿فسجد المالئِـکة کهم أجـمعون إل إبليس استکب و اکن ِمن الاکفِرين﴾ ص 73 :و 74
............................................................................................................................................................................
ت 1يف َسبيل اهللَ ،و َعيْـنٌ َْ ٌ َ َ ْ ُ َ ٌ ََْ ْ َ ّ َ َ َ ـل َعيُْ ُّ
ِ ِ ـن :عيـن س ِهرٍ عي أ الثث إل ة
ِ قيامال م وي ـة باكي ـن
ٍ 3ــ ك
َ ْ4 َ ْ َ ْ 3 َْ ٌ ُ َّ ْ َ 2
ع ْن َ
سول اللّ ِه هللَ ،و عيـن فاضت ِمن خشي ِة ا ِ
هللَ .ر ُ ـحار ِم ا ِ
ِ م غضت
............................................................................................................................................................................
َ َّ ُ َ َّ ُ ْ ْ ّ
4ــ کـل وعـا ٍء 5يضيق 6بـما ج ِعل فيـ ِه إل و َ ُ َ ُ َ ُ ُّ
سع بِـ ِه .ا َْلما ُم َع ٌّ
عـاء ال ِعل ِم؛ فـإنـه يت ِ
7
لـي ِ ِ
............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................
6ــ ال تَ ْعلَ ُم زَميالتـي اللُّغَـ َة الْ َف َرنس َّيـ َة ّإل َعط َّيـ َة.
............................................................................................................................................................................
40
اِ ْخ َتبِـ ْر نَف َْسكَ .تَ ْرجِ ِم الْ ِعبار ِ
ات ال ّتال َي َة.
ْ َ
ٌ ّ َ
َ ُ ُّ ْ
1ــ َ َ ْ
﴿و ما الـحياة ادلنيا إل ل ِعب َو له ٌو ﴾...ا َْلَنعام32 :
............................................................................................................................................................................
َ َّ ْ َ ْ ُ ْ ْ َ ْ ُ َ َْ
هلل إل القوم الاكفِرون﴾ ُ
يوسف87 : 2ــ ﴿ ...ال ييأس ِمن رو ِح ا ِ
............................................................................................................................................................................
ّ َ ُ َ
3ــ ﴿إن النسان لـفـي خس إل ال َ َّ َّ ُ ْ َ َ َّ ْ
ـحات ﴾...اَلْ َع ْصر 2 :و 3
ِ ين آمنوا َو ع ِملوا الصا ِل ٍ
............................................................................................................................................................................
2ــ أَ ْعطَی الْ ُمدي ُر َمسؤول َّي َة الْ َمکتَ َب ِة لِـ َزميلـي َو ه َو ..............بِـها .
ظ ٌ
ُروف ) تِلْفا ٌز
( َجدي ٌر شَ ّل ٌل
ّاحات َو ال ُّر ّم ِ
انات . 3ــ َذ َه ْبـنا إلَی الْ ُبستانِ َو ..............التُّف ِ
أَکَلْـنا ) َرکِ ْبنا
ت ََص َّف ْحـنا (طَ َب ْعنا
5ــ حار ُِس الْفُن ُدقِ ..............ک َُّل اللَّيلِ َم َع زَميلِـ ِه.
يُـ َم ِّر ُر يَق ِْذ ُف يَ ْس َه ُر )
(يُ َخف ُِّض
42
اَل َّتمريـ ُن الثّـالِ ُث :اِ ْم َ ِل الْ َج ْد َو َل ِب َکلِ ٍ
مات ُم ِ
ناس َب ٍة.
َعـبـا َءة
َمأْخوذ
ا َل َّر ْمز
ُمتَ َذکِّـر
َحام َمة دشمنی 1
کبوتر 2
تَعا ُرف
﴿و ِعـبـاد الـرحـم ِ
به يادآورنده 3
ِح ْربـاء
َ
چادر 4
ُع ْدوان گرفته شده 5
ُ
آفتاب پرست 8
ـن ال
أَفْـالم
پديده 9
َّ ـذيـن يَـمـشـون عـلـی الرض ه ْ
کارت ،بليت
ت َ ْعليـم فيلم ها 12
ْ
آسانی 17
ِ
ايس
کَر ّ مادر 21
بَهائِـم شلوار 22
أَ ْعـالم
چارپايان 23
فرستادن 24
أَ ْصنـام پرچم ها 25
تِلْميـذ سنگ ها 26
إ ْرسـال دانش آموز 27
بَرا ِمـج برنامه ها 28
ِحجـا َرة
43
به بيان ويژگی های دستوریِ (ساختاری) کلمۀ بيرون از جمله ،در زبان عربی «ال َّت ُ
حليل
رفـي» می گويند.
الص ُّ
َّ
و به ذکر نقش دستوریِ کلمه ،يعنی جايگا ِه آن در جمله ،در زبان عربی «الْ َم َح ُّل ْال ْعر ُّ
ابـي»
می گويند.
ماض َ ،1م ْج ٌ
هول أِ .ف ْع ٌل ٍ
نَ َج َح ْت 1ــ
بِ .ف ْع ٌل ٍ
ماضَ ،م ْعلو ٌم
ُم ْبتَ َدأٌ أَ .م ْص َد ٌرَ ،ج ْم ٌع ُم َذكَّ ٌر سالِ ٌمُ ،م َع َّر ٌف ِبأَل
ا َلطّالِباتُ 2ــ
فا ِع ٌل ب .اِ ْس ُم فا ِعلٍ َ ،ج ْم ٌع ُم َؤنَّثٌ سالِ ٌمَ ،م ْع ِرفَ ٌة
َم ْجرو ٌر ِب َح ْر ِف َج ٍّر (يف ِال ْم ِتحانِ :جا ٌّر َوم ْجرو ٌر) أَ .م ْص َد ٌرُ ،م ْف َردٌُ ،م َذكَّ ٌرُ ،م َع َّر ٌف ِبأَل 3ــ
ب .اِسم تَفْضيلٍ ،م ْفردٌ ،م َذكَّر ،معر ٌف بِالْعلَمي ِة 2 ا َِل ْم ِتحانِ
ِصفَـ ٌة َ َّ ُ َ ُ ٌ ُ َ َّ ْ ُ
44
اَل َّتمري ُن الْخا ِم ُس:
اغات في تَر َج َم ِة ال َّن ِّص التّالـي.
أ .کَ ِّملِ الْ َفر ِ
ناك طائِ ٌر يُ َس ّم ٰی «بَ ْرناکِل» يَبْني ُعشَّ ـ ُه فَ ْو َق جِبا ٍل ُمرتَ ِف َع ٍة بَعيدا ً َعنِ الْ ُمفتَرِسي َن .و ِعن َدما
ُه َ
ت َ ْک ُبـ ُر ِفرا ُخـ ُه ،يُري ُد ِمنها أَ ْن ت َ ْق ِف َز ِم ْن ُعشِّ ـ َها الْ ُم ْرت َ ِفعِ .تَق ِْذ ُف الْ ِفرا ُخ نَف َْسـها ِ
واحدا ً ِ
واحدا ً ِم ْن
ات .يَنتَ ِظ ُر الْوالِدانِ أَ ْسف ََل َج َبلٍ يَ ْبلُ ُغ ا ْرتِفا ُع ُه أَکْثَـ َر ِم ْن أَل ِْف ِمتْـرٍَ .و ت َْصط َِد ُم ب ُّ
ِـالصخو ِر ِع َّد َة َم ّر ٍ
الْ َج َبلِ و يَستَقبِالنِ ِفرا َخـ ُهماُ .سقو ُط الْ ِفرا ِخ َمشْ َه ٌد ُم ْر ِع ٌبِ 1ج ّدا ًَ .ولٰ ِک ْن ال ِفرا َر ِم ْن ُه؛ ِلَنَّ ُه ِق ْس ٌم
45
ابـي لِما تَ ْحتَـ ُه َخطٌّ.
ب .اُکْتُ ِب الْ َم َح َّل ْالعر َّ
جَ .ع ِّيـ ْن نَ ْو َع «ال» في «ال ِفرا َر ِم ْن ُه».؟
َلمات التّال َي ِة في ال َّن ِّص« :تَ ْحت َو قَریب َو تَص ُغ ُر َو قَصير َو أَق َّل َو ا ٰ
َٔعلی». د .اِب َحثْ َعن ُمتَضا ِّد الْک ِ
َلمات التّال َي ِة« :جِبال َو ُمفتَرِسي َن َو ِفراخ َو ُصخور َو َم ّرات».
ه .ا ُکتُ ْب ُمف َر َد الْک ِ
اَلْعابِدونَ.................................... :
اَلْ َمعابِد...................................... : 4ــ َع َب َد :پرستيد
ا ُ ْع ُبدونـي................................... :
ا َلطَّبّاخ........................................ :
اَلْ َمطْبوخ.................................... : 6ــ طَ َبخَ :پخت
طُ ِبخَ........................................... :
46
ابـي لِلْ َکلِ ِ
مات الَّتي تَحتَـها َخطٌّ. الساب ُِع َ :عيِّـنِ الْ َم َح َّل ْالعر َّ
اَل َّتمري ُن ّ
ـاس نِ ُ
ـصـف ْاليـمـانِ . 1ـ ُمـدارا ُة الـ ّن ِ
.. ............................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
3ـ يا َحبيبي ،ال تَق ُْل کَالماً إلَّ الْ َح َّق أَبَدا ً.
.. ............................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
47
اَل َّتمري ُن الثّا ِم ُن :اِبْ َحثْ َعنِ ْالَسما ِء التّال َي ِة في ما يَلـي.
(اِ ِ
سم الْفا ِعلِ َو ْاس ِم الْ َمفعو ِل َو ْاس ِم الْ ُمبالَ َغ ِة َو ْاس ِم التَّفضيلِ َو ْاس ِم الْ َمکانِ )
ّ ْ َ َ َّ ٌَ
َّ َّ
﴿...إن انلفس لـأمارة بِالسوءُِ ﴾...
يوسف53 : 1ـ
ـر ْالــخوان أَ َ ْ َ ْ َ
قـد ُم ُ
ـــهـم. ـم بـأ َّن َخـيْ َ
ِ 2ـ ِاعـل ِ
ـم ْ
ـو ِت. ـن َغيْـر أَ ْهلـها أَ َش ُّد ِم َ
ـن الْ َ َ
ـحاجـة م ْ
ِ ِ
َ َ ُ ْ
4ـ طلب ال
ِ ِ
ً َ َ َ َ ُ َ ِّ َ َ ْ ُ َ َ ُ َ
نت أميـرا. 5ـ ق ْم ع ْن َمـج ِل ِسـك ِلبيـك و معل ِمـك و إن ک
48
4 ا ََّلد ْر ُس ال ّراب ُِع
51
ــــجم اَ ْل ُ
ــم ْع َ
اَلْ َعلَم :بزرگ تر قوم ،پرچم اَلْ ِح ّل :بيرون اِحرام إ ْذ جا َء :ناگهان آمد
اَلْ ِکبار :بزرگان َر َح َل ـَ :كوچ كرد اِ ْس َتل ََم الْ َح َج َر :سنگ را مسح کرد
«مفرد :اَلْكَبيـر» ≠ ا ِّ
َلصغار َر ِغ َب في ِه َـ :به آن عالقه مند شد َأنْکَ َر :ناشناخته شمرد
دَح ـَ :ستود
َم َ اَلضّ ائِر :زيان رساننده اَلْ َبطْحاء :دشت م ّک ه
ن ََص َب ُـ :برپا کرد ،نصب کرد طاف ُـ :طـــواف کـــرد
َ َب ْي َنما :در حالی که
قـي :پاک و خالص اَل َّن ّ (مضـــارع :يَ ُ
طوف) قي :پرهيزگار
اَل َّت ّ
اَلْ َوطْأَة :جای پا ،گام اَلْ ُع ْرب :عرب َج َه َر بِـ َـ :آشکار کرد
چه رابطه ای ميان دو کلمۀ «اِ ْستَ ْغ َف ْرتُ » و « ْاس ِتغْفار» در جمالت باال وجود دارد؟
مصدر «اِ ْس ِتغْفار» در جملۀ دوم ،سوم و چهارم چه مفهومی را به جمله ها افزوده است؟
نقش کلمۀ «اِ ْس ِتغْفار» در جمالت دوم ،سوم و چهارم «مفعول مطلق» است.
اين مصدر در جملۀ دوم بر انجام فعلِ «اِ ْستَ ْغ َف ْرتُ » تأکيد کرده است.
به مصدر «اِ ْس ِتغْفار» در جملۀ دوم «مفعول مطلق تأکيدی» گفته می شود و در ترجمۀ
فارسیِ آن از قيدهای تأکيدی مانند «بی گمان» « ،حتماً»« ،قطعاً» و «واقعاً» استفاده می کنيم.
«الصالِحي َن» در جمالت سوم و چهارم چه نقشی دارند؟ دو کلمۀ «صا ِدقاً» و ّ
ٌ
مضاف اليه است ،نو ِع گاهی «مفعول مطلق» به کمک کلمۀ بعد از خودش که صفت يا
انجام گرفتنِ فعل را بيان می کند؛ مانند «اِ ْس ِتغْفار» در جملۀ سوم و چهارم ،که به آن «مفعول
مطلق نوعی» گفته می شود.
53
الـصـالِـحـيـ َن .اِ ْستَ ْغ َف ْرتُ اللّ َه ْاسـ ِتـغْـفــارا ً صـا ِدقــاً.
اِ ْستَ ْغ َف ْرتُ اللّ َه ْاسـ ِتـغْـفـا َر ّ
مفعول مطلق نوعی صفت ٌ
مضاف اليه مفعول مطلق نوعی
ِ
«مانند» استفاده در ترجمۀ مفعول مطلق نوعی (که مضاف واقع شده است) از قيد
می کنيم؛ مثال:
ِ
مانند درستکاران از خدا آمرزش خواستم. اِ ْستَ ْغ َف ْرتُ اللّ َه ْاس ِتغْفا َر ّ
الصالِحي َن.
در ترجمۀ مفعول مطلق نوعی (که موصوف واقع شده است) می توانيم صفت را به
صورت قيد ترجمه کنيم و نيازی به ترجمۀ مفعول مطلق نيست؛ 1مثال:
ت َ ْجتَ ِه ُد ْالُ ُّم لِـتَربيَ ِة أَ ْوال ِدها ا ْج ِتهادا ً بالِغاً.
مادر برای تربيت فرزندانش بسيار تالش می کند.
-1ترجمه ،هرن و ذوق در کنار توانـمندی های گوناگون زبانی است و ترجمۀ صحيح به سياقِ عبارت و نکات بسياری
بستگی دارد .آنچه در کتاب در زمينۀ ترجمه می آيد ،فقط يک راهناميی است.
54
در کتاب عربی پايۀ دهم با مصدرهايی با قاعده بر اين وزن ها آشنا شديد:
اِف ِتعال ،اِس ِتفعال ،اِن ِفعال ،إِفعال ،ت َفعيل ،تَ َف ُّعل ،تَفا ُعل و ُمفا َعلَة؛ مثال:
ت َـعـلـيـم يُـ َعـلِّـ ُم َعـلَّـ َم اِفـ ِتـخـار يَـفتَ ِخـ ُر اِفـتَـ َخـ َر
ت َــقَـ ُّدم يَتَ َق َّد ُم تَ َق َّد َم اِس ِتخدام يَستَ ِ
خد ُم اِستَخ َد َم
ُمسا َع َدة يُسا ِع ُد سا َعـ َد إِرســـال يُـ ْر ِس ُـل أَ َ
رس َـل
55
اکنون با اين چند مصدر که در هشت گرو ِه يادشده نيستند و بی قاعده اند ،آشنا شويد:
ُجـلوس يَ ْجلِ ُس َجل ََس َصـبْـر يَصبِـ ُر َصبَـ َر
خُروج يَ ْخ ُر ُج َخ َر َج ِذکْــر يَذکُ ُر َذکَـ َر
طَواف يَ ُ
طوف َ
طـاف َم ْع ِرفَة يَ ْعر ُِف َع َر َف
نَـــ ْوم يَنـا ُم نـا َم َرغْـبَة يَ ْرغ َُب َر ِغ َب
َعـيْـش عيش
يَ ُ عاش
َ فَـتْـح يَ ْفتَ ُح فَتَ َح
از آنجا که «مفعول مطلق» مصدری از فعلِ جمله است؛ بنابراين آشنايی با مصدرهای ياد
شده الزم است.
56
فعول الْ ُمطْل ََقَ ،و ا ْذکُ ْر نَوعَهُ . اِ ْخ َت ِب ْر نَف َْسكَ .اِنْ َت ِخ ِب ال َّتر َج َم َة َّ
الصحي َح َة ،ثُ َّم َع ِّي ِ
ـن الْ َم َ
ً َ ْ ً َ
1ــ ﴿فـاصب ْ
ـر صبـرا جـميال﴾ اَلْ َمعارِج5 :
ْ َ
ِ
الف .قطعاً شکيبايی کن .ب .به زيبايی صبر کن.
ً ْ ً َ
2ــ ﴿ ...اذک ُروا َ ُْ ُ
اهلل ِذکرا کثيـرا﴾ ا َْلَحزاب41 :
الف .خدا را هميشه ياد کنيد .ب .خدا را بسيار ياد کنيد .
ً َ
3ــ ﴿...کـل َم ُ َ َّ
اهلل مویس تـکـليما﴾ ا َل ِّنساء164 :
الف .خدا با موسی قطعاً سخن گفت .ب .خدا با موسی سخنی گفت .
الف .و مانند مالئک فرود آمدند .ب .و فرشتگان قطعاً فرود آورده شدند.
57
ـمـاريـن
اَلـا َّتَلـ َّتـمـاريـن
اَل َّت ْمري ُن ْال َّو ُلَ :عيِّـنِ الْ ِعبا َر َة الْفارِسيَّ َة الْقَريبَ َة ِم َن الْ ِعبا َر ِة الْ َع َربيَّ ِة ِفـي الْ َم ٰ
عنی.
َ ْ ُّ ُ َ
ال يـؤ ِم َُّ ُ َّ َ َ ُ ُ ُ ْ
ـسـ ِهَ .ر ُ
سول اللّ ِه ـحـب ِلـنـف ِ
ـحـب ِلـخيـ ِه مـا ي ِ ـن أحدکـم حت ٰ
ـی ي ِ 1ــ
نت أَکْ َر ْم َ
ت اللَّئی َم 1ت َـ َمـ َّردا . 2اَلْ ُمـتَ َن ّبي َو إ ْن أَ َ نت أَکْ َر ْم َت الْکَری َم َملَ ْکتَـ ُه
2ــ إذا أَ َ
ـل يَبنـيـ ِه َعلَی ال َّرمـلِ َ . 3مث ٌَل اَلْعا ِق ُل يَبني بَيتَـ ُه َعلَی َّ
الص ْخ ِر َو الْجا ِه ُ 3ــ
َمث ٌَل قیل َه ْل ِم ْن شا ِه ٍد َ
قال ال ّذنَب. 4ــ اِ َّد َعی 4الثّ ْعل َُب شَ یئاً َو طَلَب َ
عـیَ ،5و َمـ ْن لَـ ِز َم الْـ َمـنـا َم َرأَی الْ َ ْ
حـال َم َ .7مث ٌَل ـعـی َر ٰ
5ــ َمـ ْن َس ٰ
6
َمث ٌَل الك ال َّن ْملَـ ِة ،أَنْ َب َت 8لَـهـا َجنا َحيـنِ .
6ــ إذا أَرا َد اللّ ُه َه َ
َمث ٌَل 7ــ ُمــ َّد ِ 9ر ْجـل ََـك َعـلَـی قَـ ْد ِر کِـسائِ َـك .10
َمث ٌَل 8ــ ِع ْن َد الشَّ دائِ ِد 11يُـ ْع َر ُف ْال ْخوانُ.
سعدی دوست آن باشد که گیرد دست دوست در پـریـشـان حـالـی و درمـانـدگـی
ْ
سعدی چو با ِسفله گويی به لطف و خوشـی فزون گرددش کِبـر و گردن کشـی
سعدی آن نشنیدی که حکیمـی چه گفت؟ مـور همان بـ ْه که نباشـد پَـ َرش
به جويی که يک روز بگذشت آب نسازد خردمند ازو جای خواب فردوسی
فردوسی هر آن چیز کانَت نیاید پسنـد تنِ دوست و دشمن بدان در مبنـد
عطّار ز روباهی بـپرسیدند احوال ز معروفـان گواهـش بود دنبال
انوشيروان هـرکـه َر َود َچـ َرد و هـرکـه ُخـسـبـد خـواب بـیـنـد.
مثل فارسی پـايـت را بـه انـدازۀ گـلـيـمـت دراز کـن.
کِشت در دشت مى رويد و بر تخته سنگ نـمی رويد و همچنين حكمت در د ِل فروتن ماندگار می شود
و در د ِل خو ْدبزرگ بينِ ستمگر ماندگار نـمی شود؛ زيرا خدا فروتنی را ابزار ِخرد و خودبزرگ بينی را از
هرکس خـودش را برای مردم پيشـوا قرار دهـد ،بايـد پيش از آموزش ديگـری آموزش خودش را آغـاز کند
و بايـد ادب آموزی اش پيش از زبانش با کردارش باشد؛ و آموزگار و ادب آموزندۀ خويشتن از آموزگار
59
حيح؛ ث ُ َّم ت َ ْر ِج ْمـ ُه.
الص َ اَل َّت ْمري ُن الثّا ِل ُثَ :ع ِّيـنِ الْ َج َ
واب َّ
................... يَــ ْذکُــ ُر يَتَـ َذکَّـ ُر يُــ َذکِّـ ُر 1ــ مضارع ت َ َذکَّ َر (به ياد آورد) :
................... ت َ َعــلُّـم ت َ ْعليـم ِعـلْــم 2ــ مصدر َعلَّ َم (ياد داد) :
................... َـسجـال َ َـسَـس أَ ْجـل َ 3ــ ماضی ُمجال ََسة (همنشينی کردن) َ :جل َ
................... تَقـاطُـع تَقْطيـع اِنْ ِقـطاع 4ــ مصدر اِنْ َقطَ َع (بريده شد) :
................... اِقْـتَـر ِْب قَــ ِّر ْب تَقَـ َّر ْب 5ــ امر تَ َق َّر َب (نزديک شد) :
................... يَـ ْقتَـ ِع ُد يَتَقـا َع ُد 6ــ مضارع تَقا َع َد (بازنشست شد) :يُقْـ ِعـ ُد
................... اِ ْمتَـ ِنـ ْع مـانِـ ْع 7ــ امر ت َـ ْمتَ ِن ُع (خودداری می کنی) :اِ ْمـ َنـ ْع
................... اِ ْستَ ْخ َر َج 8ــ ماضی يَ ْستَ ْخر ُِج (خارج می کند) :أَ ْخـ َر َج تَـ َخـ َّر َج
................... اِنْفَـ َع َـل اِفْتَ َع َل اِ ْستَ ْف َع َل 9ــ وزن اِ ْستَ َم َع :
................... اِ ْستَ ْف َع َل اِفْتَ َع َل اِنْـ َف َع َـل 10ـ وزن اِنْتَظَ َر:
ناسبَــ ًة لِلْفَــراغِ.
اَل َّت ْمري ُن ال ّراب ُِعَ :عـيِّـ ْن کَلِ َمــ ًة ُم ِ
ناس ِك الْ َح ِّج. يت اللّ ِه ِلَدا ِء َم ِ ات َح ْو َل بَ ِ اج َ ..................م ّر ٍ1ــ اَلْ ُح ّج ُ
يَطْ ُرقو َن يَطْ ُردو َن يَطْ ُبخو َن يَطوفو َن
رطي َلشْ تَ َّد ..................أَما َم الْـ َملْ َع ِب الـ ّر ِّ
ياضي. 2ــ لَو ال الشُّ ُّ
ا َلـ َّزيْ ُت ِال ْز ِدحا ُم ا َلـ ُّزبْ َد ُة ا َلـ َّز �َل ُل
ُنت أَ ْمشيَ ،رأَيْ ُت حا ِدثاً في سا َح ِة الْ َمدي َن ِة. 3ــ ..................ک ُ
بَي َنـمـا بَ ْيـ َن جانِـبـاً ِعـ ْنـ َد
ولی ِفـي الْ ُمبارا ِة ..................إيران . 4ــ َرفَ َع ِت الْفائِ َز ُة ْالُ ٰ
َعبا َء َة َع َربَـ َة َعلَ َم ُعشْ َب
ْحاج ..................الْ َح َج َر ْالَ ْس َو َد بِـالْکَع َب ِة الشَّ ري َف ِة .
5ــ اَل ُّ
اِ ْستَلَ َم اِ ْستَطا َع اِ ْستَ َم َع اِ ْستَعا َن
60
اَل َّت ْمري ُن الْخا ِم ُس :لِلتَّـ ْر َج َم ِةَ ( .ه ْل تَ ْعلَ ُم أَ َّن ...؟)
ّاش ه َو الْ َح َيوا ُن اللَّبو ُن الْ َوحي ُد الَّذي يَـق ِْد ُر َعلَی الطَّ َيـرانِ .4
4ــ ...الْ ُخف َ
.........................................................................................................................................................
َ -3موا ُّد ال َّت ْجميلِ :موا ّد آرايشی -2اَلدّا ِر َجة :عاميانه َلسور :دیوار -1ا ّ
-4اَلطَّ َيـران :پرواز ،پرواز کردن
61
5ــ َ ...ع َد َد ال َّن ْملِ ِفـي الْعال َِم يَ ُ
فوق َع َد َد الْ َبشَ ِر بِـ َمليونِ َم َّر ٍة تَقريباً.
.........................................................................................................................................................
-2د ُُّب الْباندا :خرس پاندا واصم» ْعاص َمة :پايتخت «جمع :اَلْ َع ِ
-1اَل ِ
-4اَل َّر ْمز :نـماد ،سمبل «جمع :ا َل ُّرموز» الصوت َّي ُة :تارهای صوتی «ا َْلَ ْحبال :جمع /الْ َح ْبلُ :مف َرد» -3ا َْلَ ْح ُ
بال َّ
62
ابـي لِـما تَ ْحتَـ ُه َخطٌّ. السا ِد ُس :ت َرج ِِم ال َّن َّص التّ َ
الي ،ث ُ َّم َع ِّيـنِ الْ َم َح َّل ْالعر َّ اَل َّت ْمري ُن ّ
َلس َم ُك الْ َمدفونُ
ا َّ
فاف1في ِغ ٍ
الف ِ 2م َن الْ َموا ِّد الْ ُمخاط َّي ِة ْـســ ُه ِع ْن َد الْ َج ِالس َم ِك في إفْريقيا يَ ْستُـ ُر نَف َ يو َج ُد نَ ْو ٌع ِم َن َّ
الَّتي ت َ ْخ ُر ُج ِم ْن فَ ِمـ ِهَ ،و يَ ْد ِف ُن نَف َْسـ ُه تَ ْح َت الطّيـنِ ،ث ُ َّم يَنا ُم نَ ْوماً َعميقاً أَکْثَـ َر ِم ْن َس َنـ ٍةَ ،و ال
تياج ْالَحيا ِء؛ َو يَ ُ
عيش ِ
داخ َل ُح ْف َر ٍة َصغيـ َر ٍة ِفـي انْ ِتظا ِر َّعام َو الْ َهوا ِء ا ْح َ
تاج إلَی الْما ِء َو الط ِ
يَ ْح ُ
إلی َمكانِ
الصيّادو َن ْالفْريقيّو َن ٰ نُزو ِل الْ َمطَرَِ ،حتّ ٰی يَ ْخ ُر َج ِم َن الْ ِغ ِ
الف ُخروجاً َعجيباً .يَ ْذ َه ُب َّ
ـص ْي ِد ِه.
ْجاف 3لِ َ ا ْخ ِتفا ِء ِه قَ ْب َل نُزو ِل الْ َمطَ ِر َو يَ ْح ِفرو َن التُّـر َ
اب ال َّ
2 1
4 3
ْجاف :خشک
-3اَل ّ -2اَلْ ِغالف :پوشش -1الْ َجفاف :خشکی
63
ابـي لِلْ َکلِ ِ
مات الَّتي ت َحتَـها َخطٌّ. الساب ُِعَ :عيِّـنِ الْ َم َح َّل ْالعر َّ
اَل َّتمري ُن ّ
ً ً ُ َ َ َ َ َ ْ ّ
﴿إنـا فـتـحـنـا لـك فـتـحـا مـبـيـنـا﴾ اَلْفَتح1 : 1ــ
..................................................................................................................................................................
ً َ َ ـحن ن َّ َ ُْ
﴿إنا ن ُ ََ َ ْ ّ َ
ـزلـنا عليـك القرآن تنـزيال﴾ ا َْلنسان23 : 2ــ
..................................................................................................................................................................
َ َ ََ ـه َ َ ْ َ َ ْ َ ْ
ب .ا َْلما ُم َع ٌّ
لـي ـل و ال میـراث کـاألد ِ
3ــ ال فـقـر کـالـج ِ
..................................................................................................................................................................
َّ ْ ْ َ َ َّ ُ
ـه يَ ُ ْ َ ُ ُ ُ ُّ َ
زيـد. نـفـاق إل الـ ِعـلـم؛ فـإن
ِ ـص کـل شـي ٍء بِـال 4ــ يـنـق
..................................................................................................................................................................
ْ َ ُ َ ََ َْ ادلنيا َعيْ َش الْ ُف َقرا ِء َو ُي َ
اس ُ َ ُ َْ ُ
خيل فـي ُّ
ب فِـي ال ِخر ِة ماسبة الغنياءِ. ِ 5ــ يعيش ال
..................................................................................................................................................................
اَل َّتمري ُن الثّا ِم ُنَ :ع ِّيـنِ الْ ُمتَرا ِد َف َو الْ ُمتَضا َّد) ≠ ، = ( .
9ـ کِساء ......لِباس 1ـ ُسهولَة ُ ......صعوبَة
10ـ َحياة َ ......ع ْيش 2ـ اِخ ِتفاء ......ظُهور
11ـ َسالم ُ ......صلح 3ـ اِستَطا َع ......قَ َد َر
12ـ بُنيان ......بِناء 4ـ واثِق ُ ......مط َم ِئ ّن
13ـ َر ُخ َص ......غَال 5ـ فَرِح َ ......مسرور
14ـ أَعا َن ......ن ََص َر 6ـ نُزول ُ ......صعود
15ـ َس ِه َر ......نا َم 7ـ ِغذاء ......طَعام
16ـ دار ......بَيت ضاق ......اِت ََّس َع
َ 8ـ
64
خوب است بدانيـم كه در فرهنگ های لغت عربی :1
حرف ا ّول اصلیِ فعل فا ُء الفعل ،حرف دوم اصلی عي ُن الفعل و حرف سوم اصلی ال ُم الفعل نام دارد؛
مثال :يَ ْذ َه ُب = يَ ْف َع ُل
يــــــــــــــــذ هـــــــــــــــــب
ال ُم الفعل حرف مضارع فا ُء الفعل عي ُن الفعل
هرگاه مقابل فعل ،عالمت فتحه ( َـ ) بود ،يعنی عين الفعل فتحه دارد ،يا الف است؛ مثال:
يعنی مضار ِع آن يَ ْذ َه ُ
ـب است . َذ َه َب ـَ :
يعنی مضار ِع آن يَنـا ُم است. نـا َم َـ :
هرگاه مقابل فعل ،عالمت ض ّمه ( ـُ ) بود ،يعنی عين الفعل ض ّمه دارد ،يا واو است؛ مثال:
ـب است .
يعنی مضار ِع آن ،يَ ْكتُ ُ كَتَ َب ُـ :
يعنی مضار ِع آن يَ ُ
قـول است. َ
قـال ـُ :
هرگاه مقابل فعل ،عالمت کسره ( ـِ ) بود ،يعنی عين الفعل كسره دارد ،يا ي است؛ مثال:
ـس است .يعنی مضار ِع آن يَ ْجلِ ُ َجل ََس ـِ :
يعنی مضار ِع آن يَسيـ ُر است. سـا َر ـِ :
65
أَيُّ َها ْالَ ِح ّبا ُء،
ن َْستَو ِد ُعـ ُک ُم اللّ َه،
َو نَ ْرجو لَ ُک ْم َحيا ًة َمليئَ ًة بِال َّنجا ِح
السال َم ِة، َم َع َّ
في أَمانِ اللّ ِه.
سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی جهت ایفای نقش خطیر خود در اجرای سند تح ّول آموزش و پرورش و برنامۀ درسی ملّی ،مشارکت
معلّمان را به عنوان سیاست اجرایی مهم دنبال می نماید .برای تحقّق این امر با بهره مندی هوشمندانه از فرصت های ف ّناوری های نوین در
برخط اعتبارسنجی کتاب های نونگاشت راه اندازی شد تا با دریافت نظرات معلّمان دربارۀ کتاب های درسی ّ اقدامی نوآورانه سامانۀ تعاملی
کیفیت تولیدات سازمان را بهبود بخشیده و محتوای کتاب های درسی را در ا ّولین چاپ سپاری با کمترین اشکال به دانش آموزان ّ نونگاشت
و معلّمان ارجمند تقدیم نماید .در انجام مطلوب فرایند اعتبارسنجی همکاران گروه تحلیل محتوای آموزشی و پرورشی ،گروه های آموزشی،
دبیرخانۀ راهبری دروس در استان ها ،شورای هماهنگی تألیف دفاتر ،دبیرخانۀ پروژۀ اعتبارسنجی سازمان در هماهنگی و اجرا ،نقش
سازنده ای را داشتند .ضمن ارج نهادن به تالش همکاران شرکت کننده در فرایند اعتبارسنجی ،اسامی دبیرانی که تالش مضاعفی را در این
زمینه داشته و با ارائۀ نظرات خود سازمان را در بهبود محتوای این کتاب یاری کرده اند به شرح زیر اعالم می نماید.
اسامی دبیران شرکت کننده در اعتبارسنجی کتاب عربی ،زبان قرآن ( )3ـ کد 112206
استان محل خدمت نام و نام خانوادگی ردیف استان محل خدمت نام و نام خانوادگی ردیف
لرستان 30مهستی رايگان کردستان طهمورث سلیمانی 1
ايالم 31محمد حیدری خراسان رضوی فاطمه زهرا گندم کار 2
خوزستان 32ایمان دیدار گلستان علی یازرلو 3
ايالم 33غضبان علي پور آذربايجان شرقي یعقوبعلی آقاعلی پور 4
اردبيل 34حسین قلیزاده آذربايجان شرقي سیما برزگر 5
چهارمحال و بختياري 35آذر صمدی طاقانکی البرز معصومه پویا 6
آذربايجان غربي 36لیال اسدبرقی گيالن فریده ناطق خشنود 7
کهگيلويه و بويراحمد 37سید امیر فضیلت جو گيالن سیده زهرا حسینی طالمی
ّ 8
شهر تهران 38مريم ايرواني پور گلستان یوسف فاضل 9
اصفهان 39حسین منصوری سمنان 10معصومه فرمانیان
قزوين 40عبداهلل اخالصی خراسان جنوبي طیبه احمدپور
ّ 11
مازندران 41مجید بیگلری مازندران 12فیروزه حسینی
يزد 42علی اکبر علی کریمی اصفهان 13فاطمه ُگلی ملک آبادی
شهر تهران 43جواد حميدي خراسان رضوی 14مصطفی سپهریان
زنجان 44علی احمدی شهرستان های تهران محمد طرزی
ّ 15
شهرستان های تهران 45معصومه ملكي فارس 16زهره راستی
بوشهر 46غالمرضا یرشی کرمانشاه 17خسرو گروسی
همدان موحد
47اعظم دریادل ّ کردستان 18زهره آذری
يزد 48کبری برزگر خراسان رضوی 19نسیم فرهنگ
البرز 49مصطفی بیات فارس طیبه عباسی
ّ 20
آذربايجان غربي 50فریبا دانشگر خوزستان 21مرجان کرد
کرمان سيد مرتضی ّ
صباغ جعفری ّ 51 سيستان و بلوچستان 22رسول خَ َّمر
خراسان جنوبي 52زهرا علی آبادی کرمانشاه 23فاطمه رامشی
هرمزگان 53اکبر میرکی پور 24ابراهیم علی دوستی شهرکی چهارمحال و بختياری
بوشهر 54بشرا ربیعی شهر تهران 25آمنه آقایی نعمتی
زنجان محمد رضا سلمانی
ّ 55 گلستان 26فاطمه نظری
همدان 56اسماعیل یارمحمدی شهر تهران 27زينب السادات شاه صاحبي
هرمزگان 57فرزانه بهمن زاده کرمان 28اسماعیل رسایی
سمنان 29مصطفی احمدپناه
Email
talif@talif.sch.ir