ARALIN 6:

TEKSTONG NARATIBO: MAHUSAY NA PAGKUKUWENTO

PAGTALAKAY
Basahin ang sumusunod na tekstong naratibo.

Restawran sa Cubao
Rene O. Villanueva
Minsan, sakay ng bus papuntang Cubao, may kung anong nag-udyok sa akin na bumaba
sa tapat ng Ramon Magsaysay (Cubao) High School at pumasok sa restawrang nasa tapat ng
bus stop.
Nakailang hakbang ako papalapit sa restawrang iyon. Pero pinigil ako ng ingay, amoy at mga
bagay na namalas ko para tuluyang pumasok. Sa loob, may mga kumakain ng pananghaliang
ulam at kanin. May nagmemeryenda ng sopdrink at mamon. May mga empleyado. May mga
estudyanteng nakaputing polo at kaking pantalon na uniporme ng katabing hayskul. May mga
negosyanteng nasa kalagitnaan ng transaksiyon. Kanya-kanyang mesa ang mga parukyano.
Kanya-kanyang usapan, bulungan at tawanan. Nasa ilalim ng nanlalabong estante ang mga
pagkain; sa isang tabi, may dispenser ng sopdrink.
Sa puwestong iyon dati akong isinama ni Tatay kung araw ng suweldo. Nasa elementari pa
ako noon. Sa tapat ng lugar na iyon dating nakatayo ang lumang city hall ng Quezon City.
Espesyal ang araw ng suweldo para sa Tatay ko. Para siyang nagiging ibang tao; iba sa
araw-araw niyang anyo. Araw-araw, ang suot niya’y lumang pantalon, kupas na polo, at pudpod
na de-gomang sapatos. Minsa’y nakakamiseta siya. Bago pa mag-alas otso’y aalis na siyan ng
bahay matapos mag-almusal ng pandesal na isinasawsaw sa kapeng walang gatas. Lalakarin
niya kung saang kalye siya nakadestino sa araw na iyon; laging nasa paligid-ligid lamang ng
La Loma mula sa boundary nito sa Cavite, malapit sa Cementerio del Norte, hanggang sa mga
tahimik na kalye ng malalaking bahay sa Sta. Mesa Heights. Kabisado niya ang lahat ng kalye sa
La Loma dahil lahat ng kalye dito’y naespaltohan niya ang daan o nalusong ang kanal.
Kaminero ang Tatay ko. Maghapon siya sa kalsada. Noong nag-aaral ako, tuwing may form
na kailangang sagutin kung ano ang trabaho ng magulang, laging ang isinusulat koy’ government
employee para sa trabaho ng Tatay ko. Para sa akin, mas marangal ang tawag na iyon kaysa
kaminero, kahit alam kong marami sa mga kaklase ko ang hindi nakakaalam kung ano ang ibig
sabihin niyon.
Naiinggit ako sa mga kaklase kong ang trabaho ng tatay ay abogado, doctor, businessman,
o engineer. Nakalimutan kong may mga kaklase rin akong ang mga magulang ay labourer o
vendor.

1
 Naglalakad kaming magkakaklase pauwi mula Ramon Magsaysay Elementary School.
Kapag mula malayo’y natatanaw kong may kalsadang inaayos, bigla akong kakabahan. Nawawala
ako sa kahit anong bagay na pinag-uusapan o pinagtatawanan ng mga kasabay kong naglalakad.
Habang papalapit sa mga nagtatrabaho sa daan ay nagsisimulang gumagapang sa dibdib ko ang
takot at hiya. Natatakot akong baka isa sa mga nagwawalis sa daan, nagbubuhos ng alkitran,
o nagpapala ng bara sa kanal ang Tatay ko. Nahihiya akong matuklasan ng mga kaklase ko na
ang sinasabi kong government employee ay empleyado nga ng gobyerno pero wala sa opisina
at hindi nakaupo sa mesa habang nasa trabaho, kundi kasa-kasama ng mga piko, pala, walis-
tingting at pandakot at kaulayaw ng alikabok, aspalto at burak sa imburnal.
Isang araw, papalagpas na kami sa kahabaan ng kalsadang tinutungkab ang lumang aspalto
nang bigla akong may narinig na sutsot mula sa tindahang may puwesto ng halo-halo sa tabi.
Humakbang ako ng ilang hakbang nang di lumilingon.
“Reny! Reny!” Mas lumakas ang tawag.
“Mauna na kayo,” sabi ko sa mga kaklase ko. Pinasaya ko ang boses ko. Mabilis ko silang
tinalikuran para hindi na sila maghintay. Maliksi akong pumunta sa tindahang puno ng mga
kaminero. Gusto kong mawala sa umupukang iyon ng mga trabahador sa daan. Gusto kong
lamunin ng masangsang na amoy ng naghalong pawis at alikabok.
Nakadukot na ng pera ang Tatay ko nang lumapit ako sa kanya. Pawisan ang kamiseta
niyang kulay-abo na sa dumi. Ipinapaypay niya ang sumbrerong tastas ang dulo. Nangingintab
ang buong mukha niya. Butil-butil ang pawis sa noo at patilyang nagsisimula nang sungawan ng
ilang puting buhok. Mabilis niyang inabot sa bantulot kong kamay ang pera.
“Pangmeryenda n’yo. Sige na, sundan mo na ‘yung mga kaklase mo.”
Mahinang “opo” lang ang nasabi ko. Mabilis akong naglakad palayo sa tindahan ng halo-
halo. Pero pagdating sa daan, kusa kong binagalan ang aking mga hakbang. Natatanaw ko
pa ang aking mga kaklase. May nagbiro siguro kaya ang isa’y nanghahampas ng bag habang
malulutong ang lumulutang na tawanan. Ilang ulit nila akong nilingon at kinawayang humabol sa
kanila. Pero ang mga paa ko’y pinipigil ang aking utak. Baka magtanong sila. Baka kailangan
kong magpaliwanag sa aking mga kamag-aral.
Pero noong hindi pa ako nag-aaral, wala akong pinakahihintay kundi ang araw ng suweldo
ng Tatay ko. Makapananghalian, makikita ko siyang namumustura. Balat ang sapatos. Mahaba
ang manggas ng polo. Malambot at makintab ang pantalong may piston. El Presidente ang tawag.
Bibihisan din ako ng Nanay ko. Polo shirt din. Pantalong mahaba at sapatos na balat.
Isasama ako ng tatay ko sa pagkuha ng suweldo niya sa city hall.
Pero hindi ang pagbibihis ang pinananabikan ko. Pinagtitiisan ko pati ang mahabang
biyahe na lagi kong nakakatulugan. Ang pinakahihintay ko ay ang pagdaan namin ng Tatay ko
sa panciteria sa tapat ng city hall matapos siyang sumuweldo. Oorder si Tatay ng pancit canton
at Choco-vim. Nangingintab sa mantika ang pancit canton. Pipigaan niya ng kalamansi, saka
hahaluin sa pamamagitan ng kutsara at tinidor. Isasalin niya sa punggok at makapal na basong
may yelo ang Choco-vim. Di niya nalilimutang alugin muna ang sopdrink bago isalin, para walang
maiwang latak ang tsokolate sa bote.

2 PAGBASA AT PAGSUSURI NG IBA’T IBANG TEKSTO TUNGO SA PANANALIKSIK

 Susubuan ako ni Tatay. Lalawit-lawit ang mga hibla ng pansit sa baba ko habang sarap na
sarap akong ngumunguya. Ilalapit niya sa akin ang basong may Choco-vim. Lalagok ako para
malulon ang pancit.
Wala na ang lumang panciteria sa kantong iyon ng Cubao. Wala na rin ngayon ang bagong
restawran na pumalit dito. Gayonman, tuwing madadaan ako sa bahaging iyon ng Edsa, tila
may nag-uudyok sa aking bumaba at hanapin ang lalaking nakapustura, nakapantalon ng El
Presidente, habang sinusubuan ang anak ng pancit canton at pinaiinom ng Choco-vim.

PAGSASANAY B

Sa Pagitan
Crizel Sicat-De Laza
Sabi ko sa isang kaibigan: Hintay lang, malapit na ako. Malapit na ako sa istasyon kung
saan kami magkikita. Habang naghihintay na lumapag ang mga paa sa susunod na istasyon,
kinasanayan ko ang magmasid sa mga nakikita, tumutunghay sa nakahihilo at mabilis na paglilipat
ng mga tanawin sa labas ng malabong salamin. Saka kung mainip, igagala ang mga mata para
panoorin ang mga kasakay na kampante sa kanilang pagkakaupo, nagmamadaling patingin-
tingin sa kanilang relo, nagkukuwentuhan, walang pakealam na nakikinig ng musika at sari-saring
paraan ng pagpatay sa oras, mga kapwa ko naghihintay.
Natitiyak kong may kanya-kanya kaming hinihintay sa buhay, parang itong lalaking disente sa
harapan ko, sa porma niya at bitbit na brown envelope, posibleng maghahanap ito ng trabaho. May
alinlangan akong nababasa sa kanyang mukha na posibleng nasibak sa trabaho lalo sa panahong
ito na uso ang kontraktwalisasyon. Parang hindi nalalayo sa alinlangang nararamdaman ko sa
tuwing magtatapos na lang ang semestre sa pinagtuturuan o ang mas matagal na alinlangan sa
pagdating ng full-implementation ng malabong K to 12 sa 2016. Ah basta, hindi ko na iniisip. Gaya
nitong babae sa tabi ko na walang ibang inaalala at inaatupag kundi ang ngumiti at pasimpleng
kiligin habang sumasagot sa text, malamang na jowa ang nasa kabilang linya o isang manliligaw
na ayaw pang sagutin, kasi may alinlangan din? Marahil, dahil kakabit ‘yun ng paghihintay para sa
tamang tao, sa tamang iibigin? Siguro. Hindi ko alam, kaya nga, isa ito sa ibubukas kong usapan
mamaya kapag nagkita kami ni Jonats.
Malamig ang kinatatayuan ng mga oras na ito, masakit na rin ang paa sa pagkakatayo,
kaya kailangang maghintay ng bakante o nang mag-aalok ng upuan. Kahit pa, may alinlangan
akong tumanggap ng upuan mula sa isang lalaki at hindi mabalikwas ang ganung konsepto para
sa babaeng gaya ko. Kunsabagay, kababawan nga kung sa ganyan lang susukatin ang papel sa
pagpapalaya ng isang babae. Sige, magtitiis akong nakatayo sa ngayon, dalawang istasyon na
lang naman. Masyadong maingay ang barkadang nagkukuwentuhan at walang konsiderasyon
sa mga umiidlip at nagrorosaryo sa bandang kaliwa ko, balak kong sawayin pero may alinlangan
ako: Baka lumabas akong isang dakilang epal o pakielamerang ewan kaya? Pero wala naman
sigurong masama kung sawayin ko sila. Teacher ang peg ni Mam. Pero magsasabi ako sa maayos
na paraan. Sa gaan kung paano mambasted ng isang makulit na manliligaw na wala naman
talagang pag-asa pero balak kong pagbigyan kasi matiyaga, sasawayin ko na at baka hindi talaga
sila nakakaramdam o sasabihan ko na para hindi na umasa pa? At biglang bumukas ang kanina’y

YUNIT II IBA’T IBANG URI NG TEKSTO: PAGBASA, PAGSUSURI, AT PAGSULAT 3

 nakasarang pintuan ng tren at sabay-sabay na nagsipanaog ang barkada. Sabi ko na, wala
na akong oras sabihin gayundin wala pa akong sapat na lakas ng loob para sabihin sa masugid
na manliligaw ang nararamdaman kong hindi talaga ako handa o talagang ayoko.
Muling tumunog ang cellphone ko, si Jonats na hinihintay na ako sa susunod na istasyon.
Sa text, sinabi ko sa kanya: Hintay lang, isang istasyon na lang. Tumakbo ulit ang sinasakyan
at muling tumakbo ang sari-saring tanawin sa aking paningin. Hindi pa rin tapos magrosaryo
ang nasa aking kaliwa, paulit-ulit niyang inuusal ang dasal habang inip na inip ako sa kanyang
ginagawa. Ano naman kaya ang kanyang alinlangan at bakit nagdadasal? Laging sinasabi ng
Nanay ko, kapag may alinlangan ka anak, magdasal ka lang at ang Diyos ang bahalang sumagot
sa iyong mga alinlangan. Naalala ko na naman si Nanay at ang katotohanan na kailangan kong
tanggapin na hiwalay na sila ng Tatay. Payo ni Ditse, walang ibang kailangang gawin sa kanila
ngayon kundi ang maghintay, hintayin na mauunawaan nilang muli ang isa’t isa at maghintay sa
pagbabalik ng nararamdamang pinagbubukod ngayon ng kanya-kanyang sama ng loob. Kaya
lang, kung kailan pa naman sila nagsipagtanda, saka sila nagkaroon ng alinlangan sa isa’t isa?
Hindi nga talaga ang panahon at tagal ang nagtatakda ng kaayusan ng relasyon, pero pwedeng
ipalagay na mahalaga talagang maghintay sa tamang panahon upang mailagay sa tamang lugar
ang lahat.
Lahat kaming sakay nitong tren ay lalapag sa huling istasyon, at kanya-kanyang araw ang
magsisimula. Paano kaya magsisimula ang akin? Sinalubong ako ni Jonats, naglakad kami
paibaba ng istasyon at nagsimula ang palitan ng kamustahan, kuwento at mga bagay-bagay
na bago sa amin. Sakto namang kapwa walang bago liban sa pupuntahan naming binyag ng
dating kasama sa trabaho na si Clarissa. Naisingit ko: “Matagal ding naghintay ang mag-asawa
ano? Limang taon din nilang hinintay ang magkaanak. Sigurado ang saya ni Cla. Tayo naman,
hanggang ngayon naghihintay ng matinong relasyon.” Pagkatapos susundan ko ng hagalpak na
tawa. Gaya ng dati, isasagot niya sa akin: “Walang dapat hinihintay para walang inaasahan, pero
sapat na kumilos para mahanap ang hinahanap.” Hindi ko masisi kung ganito mag-isip ang isang
bente singko anyos na lalaki sa gaya kong bente siyete anyos na babae. Ngunit may punto siya,
mahilig nga kasi akong maghintay at umasa, at kinasanayan ko ang alinlangan sa maraming
bagay. Matinding alinlangan sa maraming bagay.
“40 years old pa naman ang critical age at bakit nagmamadali?” Minsang tanong ko sa
sarili. Nitong nakaraang taon, apat na pinakamalalapit na kaibigan at kasamahang guro sa isang
kolehiyong pinagtuturuan ko ang sunod-sunod na ikinasal. Tiyak na marami pang susunod. Sabay
pagpapasyang isara na lang muna pansamantala ang usapan namin ukol sa pag-aasawa.
Mukhang gutom na naman itong kaibigan ko. Nakasakay na kami sa FX papunta sa bahay
nina Clarissa. Isang nakababagot na paghihintay ulit hangga’t hindi napupunan ang lahat ng
upuan, halos isiksik kaming parang sardinas sa loob ng isang maliit na sasakyan. Napag-isipan
naming lumipat ng taxi ngunit may alinlangang baka lalong maligaw at tanging ruta ng FX lang
ang gabay namin sa pupuntahan. Kung kaya, nagpasya na lang ulit na maghintay, oo maghintay
habang alas dose na sa aking orasan at paniguradong sa kainan na ang tuloy namin nito.
Nakakahiya nga lang kung ganun. Pero sakto lang para sa kamustahan at kuwentuhan. Matipid na
akong magsalita mula kanina, hindi ko naman kasi alam kung paano bubuksan sa mga kaibigan
ang isang kuwentong bitbit ngayon. Hindi ako makatiis kaya binuksan ko na. Pero naudlot ang
pagsisimula ko nang dumating kami sa mismong venue. Maghihintay uli sa pagkakataon.

4 PAGBASA AT PAGSUSURI NG IBA’T IBANG TEKSTO TUNGO SA PANANALIKSIK

 “Heto na, nandito na tayo, mukhang maraming pagkain ah” sabi ni Jonats na hilig talaga
ang pagkain. Ganito ko gustong simulan sana, na may dumating. Gusto ko at mukhang gusto
rin ako. Kilala nila pero baka hindi magustuhan para sa akin dahil malaki ang agwat ng edad
namin. Posibleng makasundo kami sa maraming bagay pero mukhang malabo ang tindig sa
pakikipagrelasyon.
“Anong gusto mong kainin? Kumain ka na rin, pasensya at hindi ko kayo maasikaso” sabi ni
Clarissa habang nakaturo sa gutom na gutom na si Jonats na sumasandok ng kanin sa mahabang
buffet. Lumapit, umupo si Jonats at iniabot ang isang plato ng pagkain. “Kinuha na kita Bb. Sicat,
mukhang tamad kang kumain ngayon eh” may gusto siyang sabihin pero sanay siyang itago ito
sa ganyang makahulugang pag-aalok. Parang gusto niyang sabihin sa ‘kin na may problema ka?
Ano na naman? Sino na naman? Ano bang nangyari? Marami kasi sa kuwento ko ang kabisado
ng mokong na ito. Magsisimula ulit ako sa sasabihin, saktong kumpleto na kaming tatlo sa mesa.
Ngunit hindi pa man nabibitawan ulit ang unang mga linya, tinawag ulit si Clarissa ng asawa niya
at kinarga ang umiiyak nilang anak. Habang sa ganitong sunud-sunod ang subo ni Jonats ay tiyak
kong wala sa wisyong makinig sa akin. Kumain na lang din ako, pero may alinlangan sa unang
pag-angat ng kutsara. Nakita ko ang masayang pamilya ni Clarissa. Pangarap ko rin ang ganyan,
sa loob-loob ko. Iniangat ko ulit ang kutsara saka lang napansin na madaling naubos ni Jonats
ang pagkain sa kanyang plato. Saktong-sakto ang panahong ito para masabi ko. Binitawan ko
ang kutsara.
Tumunog ang cellphone ko at nabasa ang isang text: Kailangan may label ang lahat ng
bagay? Reply ito sa tanong ko kung ano ang estado ng magulong sitwasyon namin. At ilan sa
mga bagay na gusto kong ikuwento at ikonsulta kay Jonats. Nagkakamabutihan pa lang kami sa
maikling panahon pero lampas na sa inaasahang pagkakakilanlan ang ginagawa. Sa ganitong
kalagayan, naghahanap ako ng katiyakan sa kabila ng paghihintay. Ayaw kong maghintay nang
may alinlangan. Hinahanap ko ang tiyak na sagot sa isang di tiyak na tanong at tiyak na kategorya
sa di tiyak na sitwasyon. Habang abala sa pagkain si Jonats, abala rin ako sa pag-iisip kung
paanong magrereply sa text. Nag-iisip kung paanong hahanap ng sagot sa matinding pag-
aalinlangan. Tinitimbang ko ang pakiramdam ko at posibleng nararamdaman niya. Mailap ang
katiyakan at maling pag-asa ang ibinigay ng mga nakaraang relasyon. Pakiramdam ko’y ganun
din ang patutunguhan ng isang ito. Desidido akong wakasan ang alinlangan. Hihintayin ko na lang
na muling sumapit ang panibagong pag-ibig. O hindi naman talaga dapat hinihintay.
Pero mali yata ang naging reply ko.

YUNIT II IBA’T IBANG URI NG TEKSTO: PAGBASA, PAGSUSURI, AT PAGSULAT 5