WIKA AT KULTURA SA MAPAYAPANG LIPUNAN CSSH-ABFIL

Republic of the Philippines

Fatima, General Santos City
KOLEHIYO NG AGHAM PANLIPUNAN AT HUMANIDADES
DEPARTAMENTO NG FILIPINO
Unang Semestre - Akademikong Taon 2020-2021

KURSO FIL101 Wika at Kultura sa Mapayapang Lipunan

YUNIT Yunit 4

PAMAGAT NG Wika at Politika

ARALIN

Pagkatapos ng isang linggo (Nov.10-17), ang mga mag-aaral ay inaasahang matamo

ang mga sumusunod na layunin:
1. natutukoy ang mahalagang ugnayan ng wika at politika sa pamamagitan ng
LAYUNIN NG pagbabasa ng ilang mga artikulo sa internet.
ARALIN
2. napapahalagahan ang papel ng wika sa politika sa pamamagitan ng mga
nabasang sulatin.
3. nakasusulat ng isang tula hinggil sa sitwasyong politikal mayroon ang lipunan sa
kasalukuyan.

Natalakay sa unang modyul ang kahulugan, katangian, kahalagahan at ugnayan

ng wika at lipunan, sa yunit na ito naman matatalakay ang mahalagang ugnayan ng
LAGOM NG wika at politika. Ang bawat lipunan ay may iba’t ibang pagpapakahulugan at
PANANAW
konteksto nito kung kaya maaaring magkaroon din ng iba’t ibang pamamaraan sa
paggamit. Mahalaga na maunawaan ng mga estudyante ang bahagi ng paksang ito
upang magkaroon ng mas malalim na pagkaunawa sa mga pangyayaring panlipunan
sa pamamagitan ng pag-alam sa kulturang napapaloob dito.

PANUTO:
Alalahanin ang mga salita na nabanggit ng isang politiko sa isang talumpati o
PAGGANYAK patalastas, isulat ang 1 o 2 linyang kanyang sinaad at sagutin ang mga tanong sa
pagsusuri at ilahad ang mga sagot ng 3-5 pangungusap. Hindi kailangang banggitin
ang pangalan ng politiko. Gamitin ang template at kailangan na naka-pdf ang
pagpasa.

MGA KATANUNGAN:
1. Ano ang naging reaksiyon mo nang marinig ang tinuran ng kandidatong ito?
PAGSUSURI
Pangatwiranan.
2. Sa mga ginamit na wika, nakuha kaya niya ang saloobin ng kanyang mga
tagapakinig dahil dito?
 WIKA AT KULTURA SA MAPAYAPANG LIPUNAN CSSH-ABFIL

3. Bakit kaya mahalaga ang wika sa larangan ng politika?

WIKA
=
Ayon kay Georemy Laggui ang wika ay isang bahagi ng
pakikipagtalastasan. Kalipunan ito ng mga simbolo,tunog, at mga kaugnay na batas
upang maipahayag ang nais sabihin ng kaisipan.Ginagamit ang pamamaraang ito sa
pagpapaabot ng kaisipan at damdamin sapamamagitan ng pagsasalita at pagsulat.
Isa rin itong likas na makataongpamamaraan ng paghahatid ng mga kaisipan,
damdamin at mga hangarin sapamamagitan ng isang kaparaanang lumilikha ng
tunog; at kabuuan din ito ng mgasagisag sa paraang binibigkas. Sa pamamagitan
nito, nagkakaugnayan,nagkakaunawaan at nagkakaisa ang mga kaanib ng isang
pulutong ng mga tao.
Ayon sa pagpapahayag ni Constantino, isang dalubwika, ang wika ay
maituturing na behikulo ng pagpapahayag ng damdamin, isang insrumento rin sa
pagtatago at pagsisiwalat ng katotohanan.
Ayon kay Whitehead, isang educator at Pilosopong Ingles: Ang Wika ay kabuuan ng
PAGLALAHAD kaisipan ng lipunang lumikha nito; bawat wika ay naglalaman ng kinaugaliang
(Abstraction)
palagay ng lahing lumikha nito. Ito raw ay salamin ng lahi at kanyang katauhan.
Sa paliwanag ni Ngugi Ihiong (1987) isang Aprikanong manunulat: Ang
wika ay kultura. Isa itong konektibong kaban ng karanasan ng mga tao at ng
kasaysayan ng wika. Dahil sa wikang nakatala sa mga aklat pangkasaysayan at
panliteratura, nagkikita ng bayan ang kanyang kultura na natutuhan nitong angkinin
at ipagmalaki.

POLITIKA
=

Ang politika ay ang proseso o pamamaraan ng paggawa ng pasiya para sa

grupo ng mga tao. Bagaman kadalasan iniuugnay ang politika sa pamahalaan,
maaari ring pagmasdan ito sa lahat ng pang-kalakal, akademya at relihiyoso. Agham
pampolitika ang tawag sa pag-aaral sa mga gawaing pampolitika at pag-uusisa sa
pagkuha at paglapat ng kapangyarihan, katulad ng kakayahang magpataw sa sariling
kalooban sa iba
 WIKA AT KULTURA SA MAPAYAPANG LIPUNAN CSSH-ABFIL

WIKA AT POLITIKA
=

Ang wika ay nagbibigay ng mga kautusan o nagpapakilala sa tungkulin at

katayuan sa lipunan ng nagsasalita.
Binanggit sa aklat nila Santos (2012) na isa ito sa mga kahalagahan ng wika na
nagpapakita ng kapangyarihan ng isang tagapagsalita upang ipakilala ang kanyang
sarili sa lipunang kanyang kinabibilangan at maaari nitong gamitin bilang isang
sandata upang mapasunod ang sinumang mas mababa sa kanyang
katayuan.Sinasabi rin na kahit wala kang gaanong kayamanan basta’t marunong
kang gumamit ng wika sa pakikipagtalastasan ay kaya mo ng makuha ang damdamin
at saloobin ng mga tao.

Ang politika ay napabilang sa larangan ng agham panlipunan na tumutukoy sa

pamamahala, pagpapagawa at pagpapatupad ng batas at paglilingkod sa bayan.
Kung ibabatay sa konteksto ng ating sistemang politika, ang pamamahala ay binubuo
ng eksekyutib, lejislativ at judisyal na napapabilang sa controlling domains of
Language (CDL) na nagkokontrol at mahalaga na magamit ang mga rehistro ng
wika. Kung kaya, lubos na mahalaga na magamit ng maayos ang wika sa larangang
ito sapagkat sa isang pagkakamali na sambitla ay maaaring magdulot ng kalituhan at
kaguluhan.Kinakailangan na mapili ng maayos ang mga salita na ginagamit sa
paggawa ng batas upang maging klaro sa mga sinasapan nito ang mga panuntunan
na dapat malaman.

Sa kabilang dako, nagagamit din ang wika bilang estratehiya ng mga politiko
upang mahikayat ang mga nasasakupan nito na makuha ang kanilang boto sa
halalan. Ginagamit nila ang kanilang pagiging malikhain upang makuha nito ang loob
ng mamamaya sa pamamagitan ng kanilang mga pangako at plataforma.

Sa kasalukyang panahon, malaki ang bahagi ng social media upang ipaalam

ng mga politiko ang mga anunsyu, proyekto at kaganapan partikular na sa mga
bagong balita hinggil sa covid19. Bawat araw ay ibinabalita ng Department of Health
ang mga bagong kaganapan kung paano ito maiwasan maging kung ilan na ang
bilang ng nadapuan, namatay at nakarecover sa virus na ito. Sa isang lider ng bansa
lalong-lalo na ang pangulo, kailangan nitong magamit ang wika ng tama dahil sya ang
tinuturing na modelo ng nasasakupan nito. Nguni’t atin din mapapansin sa mga wika
na ginagamit ng Pangulong Duterte na minsan ay nagmumura at may mga
 WIKA AT KULTURA SA MAPAYAPANG LIPUNAN CSSH-ABFIL

pagkakataong gumagamit ng balbal at bastos na salita. Marami ang nagagalit sa

ganitong uri ng pagpapahayag sa kadahilanang ang kanyang mga talumpati ay
napapabilang sa CDL na nangangailangan ng angkop na rehistro at pumili ng angkop
na salita sa pinapahayag nito at sinasabi na kailangan umayos ito sa mga pananalita
dahil hindi kaaya-aya. Maaring tama ang naging puna ng ibang mga tao nguni’t kung
ating susuriin ang kultura sa pinagmulan ng pangulo ay maaaring maintindihan natin
kung bakit ganyan siya magsalita. Sisimulan natin ang heyograpikal na kanyang
pinagmulan, siya ay nagmula sa lunsod ng Davao kung saan ang Dayalekto na
nangingibabaw ay Cebuano. Kasunod naman ang ang sosyal na aspekto na kung
saan matatalakay ang paraan ng pakikipag-ugnayan nito sa lipunan. Ang Cebuano
ang mahilig magbiro nguni’t kadalasan ay ang intinasyon ng pagsasalita ang mataas
kung kaya parating napagkakalaman na nagagalit. Sa isang ordinaryong cebuano,
karaniwan na lamang na marinig sa salitang “yawaa nimo uy” na tintukoy ang
pagiging maala-demonyo ng sinasabihan na kung sasabihin sa ibang kultura ay
maaaring magdulot ng gulo. May mga pagkakataon din na napupuna siya sa
pagsasabi ng “papatayin kita” na lubos na ikinaalma ng mga nakakarinig lalo na ng
mga tagalog na kung susuriin na bahagi na ng buhay ng pamilyang cebuano ang
salitang “patyon tamo karon”, karaniwan ito na sinasabi ng nagagalit na ina sa
kanyang mga anak nguni’t hindi talaga ito ginagawa ng nanay. Sinasabi lamang ito
upang magmura o mapatigil ang mga anak sa pag-aaway.

Mapapansin na maaaring malaking bahagi ang kultura sa paraan ng

pagsasalita ng pangulo nguni’t kahit ganun pa man ay hindi dapat ito sundin o
pamaresan ng ilang mga pinuno ng bansa maging ng pangkaraniwang tao. Mas
maigi pa rin na mayroong maayos na paraan ng paggamit ng wika at naaayon sa
konteksto ng pag-uusap.

PULITIKA NG WIKA, WIKA NG PULITIKA

Ni Tomas U. Santos
=

Isa sa mga pangunahing pagkakaiba ng tao sa hayop ang kakayahan niyang

makapagsalita. Sa pamamagitan ng komunikasyon, naipapahayag niya ang
kanyang mga ideya at saloobin. Subalit pwede ring maging makapangyarihang
sandata ang wika upang wasakin ang kanyang kapwa.
Sa isang seminar, “Pulitika ng Wika: Dekonstruksyon, Ilusyon, Imahinasyon,” noong
Agosto 19 sa St. Raymund’s Building, tinalakay ni Dr. Pamela Constantino, isang
 WIKA AT KULTURA SA MAPAYAPANG LIPUNAN CSSH-ABFIL

tanyag na linggwista at propesor sa Unibersidad ng Pilipinas, ang halaga ng wika sa

lipunan.

Binigyang-diin ni Constantino na hindi maikakailang hindi ginagamit na

midyum ang Filipino sa pagtuturo at mga transaksyon sa negosyo bagaman ito ang
pambansang wika.
Ayon kay Constantino, “Sagisag ang pagturing sa wikang pambansa habang
lisensiya naman ang turing sa wikang dayuhan.”

Ipinaliwanag ni Constantino na mas madalas gamitin ang Pambansang Wika

sa mga usaping pulitikal gaya ng pangangampanya tuwing eleksyon at talumpati ng
Pangulo sa mga mahahalagang okasyon. Sa mga ganitong sitwasyon, mas
kinakailangan ng mga pulitiko na maunawaan ng masang Pilipino ang kanilang mga
sinasabi.
“Nasa wika ang mga konsepto o kaisipan na bumubuo sa lawak ng gawaing pulitikal
kaya naman ginagamit ito para magkaroon ng political control,” ani Constantino.

Dahil sa wikang ginagamit ng mga pulitiko, nagkaroon ng kamalayan ang mga

Pilipino sa mga nagaganap sa gobyerno. Maririnig sa anumang lugar ang mga
nagbabagang isyu tungkol sa pamahalaan gayundin sa mga pulitiko. Sa radyo,
telebisyon at kahit na sa mga mumunting tindahan, iisa ang bukambibig ng mga
tao—pulitika.
“Talamak ang pulitika sa’ting bansa. Tila nasa dugo na ng mga Pilipino ang
pag-usapan ang mga isyung may kinalaman sa’ting gobyerno,” sabi ni Constantino.

Taglay ng wika ang kakayahang baguhin ang paniniwala ng isang indibidwal.

Sa pakikipag-ugnayan gamit ang wika, maraming bagay ang maaaring magbago.
Maaari ring magkaroon ng iba’t ibang kahulugan ang mga salita depende sa
pagkakagamit nito.

“Ang anumang kapangyarihan o puwersa ng wika ay itinalaga ng institusyong

sosyal,” ani Constantino.
Sa pamamagitan ng pagbibigay ng panibagong kahulugan sa isang salita o
pag-uugnay nito sa isang isyu, nagkakaroon ito ng kabuluhan sa lipunan.

“Natatago ang katotohanan sa salita,” ani Constantino. “Nagagawang kutyain

ng mga Pilipino ang mga pulitiko sa pamamagitan ng pagbibigay sa kanila ng mga
 WIKA AT KULTURA SA MAPAYAPANG LIPUNAN CSSH-ABFIL

pangalang akma sa kanilang pagkatao.”

Isang halimbawang binigay ni Constantino ang “Philippines 2000”. Nang tinanong
niya ang mga Tomasino hinggil dito, maraming mga mag-aaral na agad ikinabit ang
terminolohiya kay dating Pangulong Ramos dahil sa naging programa niya ito noong
panahon ng kanyang panunungkulan. Ngunit, lingid sa kaalaman ng nakararami,
industrialization ang tunay na kahulugan ng “Philippines 2000” ayon kay
Constantino.

Pagpapatunay lamang ito na mas matindi pa sa tunay na sandata ang wika.

Kaya nitong sumugat ng damdamin, bumago ng mga paniniwala at itago ang
katotohanan.

Sa ngayon, marami pang mga salitang maririnig na nagtataglay ng malalalim na

kahulugan. Kakabit na ng wika ang kapangyarihang kontrolin ang isipan ng mga tao
kaya hindi na maiaalis ang paggamit nito upang itago ang katotohanan at bigyan ng
iba’t ibang kahulugan ang mga salita. Hawak ng tao ang susi kung papaano mapabuti
ang lipunan—ang wika.

Ang Wika ay kasangkapan ng maykapangyarihan:

Ang Wika Bilang Instrumentong Politikal
Bienvenido Lumbera
National Artist
Panayam, Seryeng Filipinolohiya DLSU
29 Oktubre 2003

= hininga ang wika, sa bawat sandali ng buhay natin ay nariyan ito.

Parang
Palatandaan ito na buhay tayo, at may kakayahang umugnay sa kapwa nating
gumagamit din dito. Sa bawat pangangailangan natin ay gumagamit tayo ng wika
upang kamtin ang kailangan natin - kung nagugutom, humihingi ng pagkain; kung
nasugatan, dumadaing upang mabigyan ng panlunas; kung nangungulila,
humahanap ng kausap na makapapawi sa kalungkutan.

Subalit kaiba sa hininga, hindi likas na bahagi ng pisikal na buhay natin ang
wika. Isa itong instrumentong hiwalay sa ating katawan, isang konstruksiyong
panlipunan na kinagisnan nating "nariyan" na. Natutunan natin ito sa magulang,
pamilya, paaralan at komunidad, at pagdating sa atin, kargado na ng mga kahulugan
at pagpapahalaga na galing sa ibang tao, ibang lugar, at ibang panahon. Sa
pagtanggap natin sa wika, pumapaloob tayo sa isang lipunan at nakikiisa sa mga
taong naroon. Samakatwid, ang kamalayan natin bilang indibidwal ay karugtong ng
 WIKA AT KULTURA SA MAPAYAPANG LIPUNAN CSSH-ABFIL

kamalayan ng iba sa lipunan. Kapag may kapangyarihang sumakop sa kamalayan

ng kapwa natin sa lipunan, kasama tayong napapailalim sa nasabing kapangyarihan.

Mula sa paksaing "Wika at Politika," humango ako para sa panayam na ito ng

buod na nakasaad sa pamagat: "Ang wika ay kasangkapan ng maykapangyarihan."
Ihahanap ko sa ating kasaysayan ng mga halimbawa ang nasabing buod. Sa aking
pakahulugan, ang "maykapangyarihan" ay sinuman at alinman na may lakas na
pinanghahawakan na nagpapasunod sa tao o nagpapatupad ng balak at layunin.
Ang "instrumentong politikal naman" ay mekanismo na kumukuha ng pagsang-ayon
ng maraming tao sa mga espesipikong gawaing itinatakda ng maykapangyarihan.

Ang wikang Filipino (sa anyo nitong Tagalog sa maagang yugto ng ating
kasaysayan) ay naging instrumentong politikal nang sakupin tayo ng dayuhan noong
siglo 16. Ang dumating na mga kolonyalista ay alagad ng dalawang panginoon, ang
Monarkiyang Espanyol at ang Simbahang Katoliko. Nauna nang sinakop ng mga
kolonyalista ang Amerika Latina, at doon ay natuto sila sa naging karanasan nila sa
pagpapasuko ng mga katutubo. Naging madugo ang walang-habas na pagpapasuko
nila roon, kaya't nang dumating sila sa Filipinas, ay handa nilang subukin ang
"mahinahong" pagpapasuko, lalo pa't maliit lamang ang pangkat nila kung
ikukumpara sa mga mamamayang dinatnan nila.

Sa panig ng mga misyonerong kasama ng mga sundalo, ang misyon nila ay ang
pagpapalaganap ng relihiyong Katoliko. May pag-aalangan sa hanay nila kung
paano ibabahagi sa mga katutubo ang doktrina ng Simbahan - ayon sa paniniwala
na naipalaman na ng Simbahan sa Peninsula ang mga banal na aral ng Katolisismo
sa kanilang wika, tila wikang Espanyol ang kailangang gamitin sa pagsasalin ng
relihiyon sa mga bagong binyagan. Subalit iilan lamang ang mga misyonero at
lubhang marami ang mga paganong kailangang agawin sa demonyo sa lalong
madaling panahon. Sa isang pagpupulong ng mga pinuno ng mga orden relihiyoso,
naipasyang sa mga wikang katutubo gagawin ang pagtuturo ng pananampalataya.
Sa kapasyahang iyon, naging instrumentong politikal ang mga wika ng mga
katutubo. Ang bawat orden ay nagtalaga ng mga misyonero na ang tutungkulin ay
ang pag-aaral ng mga wikang katutubo, at dito lumitaw ang mga pangalang ngayon
ay kinikilala bilang mga tagapagpauna sa pag-aaral ng wika ng mga Tagalog --
Francisco Blancas de San Jose, Gaspar de San Agustin, Juan de Plasencia, Pedro
de San Buenaventura, Francisco de San Antonio, Domingo de los Santos, Juan de
Noceda at Pedro de Sanlucar.
 WIKA AT KULTURA SA MAPAYAPANG LIPUNAN CSSH-ABFIL

Ang pagsasalin ng mga tekstong Espanyol ay masasabi nating siyang

panimulang hakbang sa pag-angkin ng mga misyonero sa Tagalog. Noong 1593,
lumabas ang uang librong limbag sa Filipinas, ang Doctrina Christiana. Nasa librong
ito ang mga batayang dasal ng Simbahan na isinalin sa Tagalog: Padre Nuestro,
Ave Maria Purissima, Credo, Salve Regina atbp. Mahalagang banggitin na ang
librong ito ay nilimbag hindi para sa mga katutubo kundi para sa mga misyonerong
magpapalaganap ng pananampalataya. Matututunan ng mga katutubo ang mga
dasal sa pamamagitan ng tradisyong pabigkas. Ibig sabihin, sa simbahan sa oras ng
katesismo, isinasaulo ang mga dasal at paulit-ulit na bibigkasin hanggang ang mga
ito ay maging bahagi na ng kamalayan ng mga binyagan.

Sa unang hati ng siglo 17, isang misyonerong nagngangalang Pedro de Herrera

ang nagsalin ng mga pagninilay tuwing may Santo Exercicio, na nalimbag bilang
Meditaciones, cun manga mahal na pagninilay na sadia sa Santong pag Eexercicios
(1645). Nasa anyong patula ang mga pagninilay, dalit ang tawag ng mga Tagalog, at
ito ay nagpapakilala sa bisa ng tradisyong pabigkas na inangkin na rin ng mga
misyonero upang mapadulas ang pagkatuto ng mga katutubo.

Sa pagsisimula ng siglo 18, isang manlilimbag na layko ng mga Heswita, si

Gaspar Aquino de Belen, ang magsasalin ng Recomendacion del Alma ni Tomas de
Villacastin at ilalabas ito bilang Mga panalanging pagtatagobilin sa caloloua ng
tauong naghihingalo (1703). Ang saling ito ni Aquino de Belen ay katibayan ng
masinsinang pagsakop sa kamalayan ng mga katutubo na hanggang sa hukay ay
inaakay sa pananampalataya ng mga misyonerong armado ng wikang katutubo.

Nakita natin sa halimbawa ng Meditaciones ni Pedro de Herrera kung paano

inangkin ang anyong pabigkas upang maihatid sa mga bagong binyagan ang mga
kapaniwalaang Kristiyano. Ang lumang anyo ng tulang dalit ay pinasukan ng bagong
nilalaman. Upang ang mga paganong tulang pasalaysay, marahil ay kabilang dito
ang nawalang epiko ng mga Tagalog, ay magamit sa ikasusulong ng Kristiyanismo,
ang salaysay ng pagsakop ni Kristo sa kasalanan ng sangkatauhan ay iginawa ni
Gaspar Aquino de Belen ng mahabang tula na aawitin ayon sa tradisyon ng mga
Tagalog. Ito ay ang Mahal na Passion ni Jesu Christong P. Natin na Tola (1703), ang
akdang pagsusumundan ng Pasyong Pilapil na hanggang sa kasalukuyan ay inaawit
ng mga Filipino tuwing sasapit ang Mahal na Araw.
 WIKA AT KULTURA SA MAPAYAPANG LIPUNAN CSSH-ABFIL

May mahabang kasaysayan ang tula sa Filipinas, na ang pinagsimulan ay hindi

na natin matutunton palibhasa'y kasintanda ito ng tradisyong pabigkas. Subalit ang
unang akdang nakasulat sa prosa ay tila nalikha lamang noong siglo 17 at ito ay
pamanang kolonyal ng prayleng Francisco Blancas de San Jose. Memorial de la
vida cristiana en lengua tagala (1605) ang pamagat na Espanyol ng libro subalit ito
ay kinatha sa wikang Tagalog. Nilalaman ng Memorial de la vida cristiana ang
mala-sermong pagpapaliwanag sa bawat isa sa Sampung Utos ng Diyos sa prosang
batbat ng talinghaga at nagpapamalas ng galing ni San Jose sa paghuli sa estilo ng
mga Tagalog. Totoo na ang sinaunang mga Tagalog ay nagsasalita ng prosa sa
kanilang pang-araw-araw na pakikipag-usap sa kanilang mga kabaranggay, kaya
lamang ang kanilang prosa ay hindi pa isang anyo ng pagpapahayag dahil wala
silang imprenta. Si San Jose ang siyang naging unang prosista dahil ang ordeng
Dominiko ay nag-aari noong mga unang taon ng siglo 17 ng tanging imprenta sa
Filipinas.

Ang kapangyarihan ng mga prayle sa unang yugto ng kolonyalismong Espanyol

ay sinisimbolo ng imprenta. Ito ay bagong teknolohiya na ipinasok sa kultura ng mga
Tagalog sa pamamagitan ng mga misyonero. Hindi nito nahalinhan ang tradisyong
pabigkas ng mga Tagalog kahit pa sa panahon ng Rebolusyong 1896, pero dahil
kamangha-manghang teknolohiya ang magsatitik sa papel ng mga salitang dati'y
mga tunog lamang, ang imprenta ay nangyaring maging bukal ng lakas ng kulturang
dayuhan na ipinatanggap sa mga katutubo.

Magsisimulang bawiin ng mga Filipino sa siglo 19 ang kapangyarihang kalakip

ng wikang Tagalog na inagaw ng mga prayle. Sa bagong siglo, ang imprenta ay hindi
na esklusibong pag-aari ng mga orden relihiyoso. May naitayo na noong mga
imprentang komersiyal, at ang produksiyon ng mga libro ay nakapagpalitaw na ng
mga akdang sinulat ng mga katutubo. Ang Florante at Laura (ca. 1838) ni Francisco
Baltazar ay isa sa mga akdang iyon. Iilan pa sa panahong iyon ang marunong
bumasa kaya't lumaganap ang tula sa pamamagitan ng tradisyong pabigkas at
paawit. Sa bawat pagkakataong ito ay bigkasin/awitin sa mga pagtitipon ng mga
Tagalog, ang karanasang nilalaman ng tula ay namamahay sa kamalayan ng mga
nakikinig at doon ay nagkakaanyong personal at umuungkat sa mga danas at alaala
ng indibidwal sa kanyang pakikipamuhay sa ilalim ng kolonyal na pamahalaan.
Nag-iba na ang nilalaman ng wikang naririnig at isinasaloob ng mga katutubo na
dati'y ang danas na dala ng mga salita ay limitado lamang sa mga sermon at
pagninilay. Ngayo'y may pagsusuyuan, pagbabaka at pagtutol sa pagtataksil at
 WIKA AT KULTURA SA MAPAYAPANG LIPUNAN CSSH-ABFIL

pang-aapi. At hindi nag-iisa ang tula ni Baltazar sa paghahatid ng bagong

karanasan; may iba pang mga awit na kapanahon ng Florante at Laura.

Ang pagsilay ng Florante at Laura sa lipunang kolonyal ay naghatid ng

kapangyarihan sa wikang Tagalog. Gumamit ito ng tradisyonal na himig at ng
ritmong pamilyar ng pagtulang Tagalog. Isinunod ni Baltazar ang daloy ng naratibo
sa naratibo ng mga romance na mula sa Espanya. Ang mga tauhan ay isinunod rin
sa padron ng mga tauhan sa mga romance. Subalit sariling imbento ng imahinasyon
ni Baltazar ang kanyang salaysay. Samakatwid, tila gustong ipakita ni Baltazar na
kaya rin ng isang indio ang humabi ng tulang maihahanay sa mga tulang pasalaysay
na dala ng mga Espanyol. At habang lumalawak ang madlang nakarinig at tinablan
ng bisa ng naratibo ni Baltazar, sa pagsasanib ng karanasan ng iba't ibang
indibidwal na umangkin sa tula, nagsimulang ituring na isinasatinig ng tula ang
hinaing ng mga mamamayang nahihirapan sa pamamahala ng mga dayuhan. Sa
ganitong transpormadong anyo tatanggapin ng mga edukadong indio at mestisong
tulad nina Rizal at Mabini ang tula ni Baltazar.

Ang kapangyarihang ibinalik ni Baltazar sa wikang Tagalog ay magbubunsod ng

hayagang pagtutol sa pagtula ni Marcelo H. del Pilar. Ang "Sagot ng Espanya sa
Hibik ng Filipinas" ay hindi na lamang naghahandog ng isang kawiliwiling salaysay at
mga pahiwatig. Ang diyalogong nakapalikod sa tula sa pagitan ng Ina at Anak ay
umungkat sa mga isyu laban sa mga prayle. May pagtalakay sa tula sa relasyon ng
Monarkiya, Simbahan at mga mamamayan. Ito ay tahasang pag-angkin sa
kapangyarihan ng wikang Tagalog upang maipaabot sa Monarkiya ang paghihirap
na dinaranas ng mga mamamayan. Sa dakong hulihan ng tula, ipinahihiwatig ng
Inang Espanya na pulutin ng Filipinas ang mga aral sa isinalaysay na kinahantungan
ng mga prayle sa Europa nang maganap ang Repormasyon ni Martin Luther.

Ang Rebolusyong 1896 ay pinasabog ng mitsang sinindihan ng Kilusang

Propaganda nina Rizal at Del Pilar. Ang pag-angkin ng kapangyarihan ng wika ay
lalong titingkad kung gugunitain ang prosa ng misyonerong Francisco Blancas de
San Jose sa Memorial (1605) at itatabi ito sa prosa ni Emilio Jacinto sa Liwanag at
Dilim (ca. 1896). Kapwa prosang matalinghaga ang dalawang akda. Ang una ay
pagpapaliwanag sa mga kapaniwalaang Kristiyano na ipinatanggap ng mga
misyonero, ang ikalawa ay paglilinaw sa mga kaisipang mapagpalaya na ang
tinatanaw ay ang pagsasarili ng mga Filipino.
Ang "Pag-ibig sa Tinubuang Bayan" (1896) ay isang pagninilay gaya ng mga
 WIKA AT KULTURA SA MAPAYAPANG LIPUNAN CSSH-ABFIL

pagninilay sa Meditaciones (1645) ni Pedro de Herrera. Ang inihaharap ni Andres

Bonifacio sa kanyang madla ay ang kalagayan ng bayang lugmok sa mga
kahirapang dulot ng kolonyal na pamahalaan. Sa pamamagitan ng mga ispesipikong
halimbawa ng pagkaapi at pagkaduhagi, hinahalukay ng tula ang kalooban ng
kanyang mga tagapakinig upang ang mga ito ay makiisa sa paghihimagsik ng
Katipunan. Taglay pa rin ng wikang binawi sa mga misyonero ang mga konotasyon
ng pagsisisi at pagtangis sa naging bunga ng pagpapabaya ng Kristiyano kay
Hesukristo na pamana ng kasaysayan ng wika. Ngayo'y nagiging instrumento ang
wika para maihiwalay ang mga Filipino sa mga taliba ng kolonyal na pananakop.

Pagsapit ng 1898, nang ang Filipinas ay sakupin ng mga Amerikano, ang wikang
Tagalog ay humakot sa Rebolusyon ng matinding lakas at ito ay ginamit ng mga
rebolusyonaryong manunulat sa pagsisikap na maitaboy ang mga bagong
kolonyalista. Ang panitikan, ang teatro at ang peryodismo ay nagpamalas ng tapang
at giting na nagpasigla sa paglabang gerilya sa kanayunan. Ang unang dekada ng
siglo 20 ay kinatampukan ng mga nobelistang Inigo Ed. Regalado at Faustino
Aguilar, ng mga makatang Pedro Gatmaitan at Albino Dimayuga, ng mga
mandudulang Aurelio Tolentino, Juan Abad at Juan Matapang Cruz, at ng mga
peryodistang Lope K. Santos at Pascual Poblete.

Mananatiling sandigan ng lakas ng wikang Tagalog ang Rebolusyon at ang

pakikidigma sa mga Amerikano. Hanggang sa kasalukuyan ay pinasisigla ng
pinagdaanang kasaysayan ng wika ang paggamit sa wikang Tagalog ng mga
manunulat. Subalit sa pagkatatag ng sistema ng edukasyong sa Ingles tinuturuan
ang mga kabataang Filipino, may ilang panahon ding naliliman ng wika ng mga
bagong kolonyalista ang wikang Tagalog. Ang bagong instrumentong politikal ng
mga mananakop ay ang school, paaralang publiko sa simula, at di naglaon, pati na
ang mga pribadong paaralan na tumanggap sa wikang panturong dala ng dayuhan.
Dahil ito ay nasantabi sa labas ng paaralan, walang institusyong masilungan ang
wikang Tagalog. Hindi ito inagaw ng bagong mananakop, itinulak lamang sa
laylayan ng lipunang kolonyal. Sa larangan ng paglalathala, nasadlak ang wikang
Tagalog sa mga babasahing popular na inaba-aba ng mga edukadong sa Ingles
nagbabasa at nakikipag-usap. Sa kabutihang palad, pinulot ito ng bagong
teknolohiya ng pelikula at sa pamamagitan ng kamangha-manghang sining ng
tinawag na "aninong gumagalaw," pinalakas ito sa hanay ng nakararaming
mamamayan hindi lamang sa Katagalugan kundi pati sa iba pang bahagi ng bansa.
Subalit ang lingguhang magasin at ang pelikulang Tagalog ay mga anyong popular
 WIKA AT KULTURA SA MAPAYAPANG LIPUNAN CSSH-ABFIL

na sa panahon ng pananakop ng mga Amerikano ay itinuring na mababang uri ng

libangan, kaya't sa kabila ng malaganap ng pagtanggap sa wikang Tagalog sa iba't
ibang dako ng Filipinas, nanatili itong walang prestihiyo.

Sa huling hati ng dekada 60, isang kilusang politikal ang pinasilang ng mga
kondisyong inihanap ng mga kabataang nasa kolehiyo at unibersidad ng kalutasan.
Ayon sa pagsusuri ng bagong kilusan, ang mga kagipitan sa pamumuhay sa bansa
ay bunga ng kontrol ng mga dayuhan sa ekonomiya at ng paghahari ng mga
mayayamang nagmamay-ari ng malalawak na lupain. Mula sa hanay ng mga lider na
naninilbihan sa mga kapitalistang dayuhan at sa mga panginoong maylupa
nanggagaling ang humahawak sa gobyerno, at ang mga ito ay nagpapayaman sa
pamamagitan ng mga opisinang kanilang inuupan. Hindi sa mga datihan nang
naglilider manggagaling ang pagkilos na maglalapat ng lunas sa sakit ng lipunan.
Ayon sa mga aktibista ng kilusang makabayan, ang babago sa lipunan ay ang
nakararami sa lipunan. May bagong salitang pumasok sa wika, ang salitang "masa,"
na tumutukoy sa nakararaming hindi isinasali sa paghawak ng kapangyarihan. Ang
"masang" iyan na isinisentro ng kilusan ang panggagalingan ng panibagong lakas ng
wikang Tagalog bilang instrumentong politikal.

Nakita ng mga lider-estudyanteng naglalayong baguhin ang lipunan na

kailangan nilang maka-ugnay sa nakararami, at ang Ingles ay nagiging sagwil sa
halip na kawing sa kanilang pakikiisa sa masa. Sa mga kolehiyo at unibersidad,
magsisimulang igiit ng mga aktibista na sila ay bigyan ng kakayahang umugnay sa
mga mamamayang ang karamiha'y hanggang paaralang primarya lamang ang
naabot. Iyon, sa kanilang paningin, ay magaganap lamang kung magkakaroon sila
ng kasanayan, kung kindi man katatasan, sa pagsasalita ng wika ng masa. Wala
mang patakaran ang mga paaralan para pagbigyan ang hinihingi ng mga
estudyante, nagkaroon ng pagbubukas ang mga ito sa pagtuturo na gumagamit sa
wikang Tagalog (na noo'y nasimulan nang tawaging "Pilipino").

Sa kasalukuyan, nagkapuwang na ang wikang Filipino sa kurikulum. Hindi pa ito

ang kinikilalang wikang panturo, pero may lugar na ito sa school. Nakapasok na sa
Akademya ang wika ng "masa." Bagamat ang marami sa mga maykapangyrihan ay
nagmamatigas pa rin na sa Ingles lamang magaganap ang tunay na edukasyon ng
kabataang Filipino, hindi na naigigiit ang ganyang delusyon nang walang
sumasalungat. Napanghawakan na ng kilusang makabayan ang wika ng masa, at
wala nang esklusibong kapangyarihan ang mga maykapangyarihan sa wikang
 WIKA AT KULTURA SA MAPAYAPANG LIPUNAN CSSH-ABFIL

inangkin ng kabataan

WINIKA NA NATIN ANG DAANG MATUWID

Ni Virgilio S. Almario

Ang hindi =lumingon sa pinanggalingan, di makararating sa paroroonan.

ANG IBIG KONG SABIHIN, ang daang matuwid ay matagal nang nakapalaman
sa ating wika. Isa itong katutubong hálagáhan (value) para sa marangal na búhay ng
ating mga ninuno, isang dakilang pamantayang nararapat sundin saanman at
kailanman tungo sa wastong pakikipagkapuwa-tao, isang banal na tuntuning
kailangang tupdin upang hindi “maligaw ng landas.” Isang napakahirap itong
tungkulin, kayâ itinatanim na noon sa kalooban ng kabataan ang mga salawikaing
tulad ng sumusunod:
Isang daang masikip Iyang daang matuwid at tigib sa panganib.
Na siyá ring buod ng kasabihang Sebwano na: “Ang masigpit nga dalan maoy
dalan nga matarong.” Ang mahigpit na daan ay daang matuwid. O marahil, ang higit
na angkop na diwa kung isasalin ay: Ang pinakamahigpit na daan ay ang daang
matuwid.

“Pinakamahigpit,” sapagkat dito nasusukat ang buong

pagkatao ng isang tao. Unang-una, dito nasusubok ang
antas ng kaniyang baít—ang taal na kakayahan niyang
malimi kung alin ang tama at kung alin ang mali. Kung
iisipin, ang daang matuwid ay laging nangangahulugan ng
tumpak na pasiya. Ang pagpilì kung alin ang tunay na
daang matuwid o kung alin ang daang liko-liko; ang
pagpilì kung alin ang daan ng kalinisan o kung alin ang
daan ng kasinungalingan; sa kabilâng dako, para sa mga
oportunista, kung alin ang landas ng korupsiyon na dapat
piliin o kung alin ang landas na legal at dapat iwasan; para
sa mga politiko, kung alin ang paraan ng tunay na
paglilingkod bayan at dapat layuan o ang paraan para
linlangin ang bayan at dapat piliin.
 WIKA AT KULTURA SA MAPAYAPANG LIPUNAN CSSH-ABFIL

WIKA NG HALALAN
ni: Raymond V. Palatino
Proseso ng Halalan

Proseso ng Halalan

Pangangampanya

 OD (Operation Dikit), Postering/plastering

 MPT/rekorida
 Pagpapatugtuog ng Jingles
 Motorcade, tricycle caravan o padyak
 House to House
 Leafleteering at gift giving

 Uri ng boto: vote conversion, single voting, bloc voting, flock voting, solid
votes, nego votes.administration votes, opposition vote, protest vote at
sympathy vote.
 Dirty trick
 Miting de Avanse

Katangian ng Pagbabago ng Wika ng Halalan

 Paggawa ng bagong salita(Presedentiable, senatoriable)
 Pagbibigay ng bagong kahulugan sa mga salitang Ingles(sortie, canvass)
 Paggamikt ng Acronyms(PGMA, FVR, OD, ACOR, BACOR etc.)
 WIKA AT KULTURA SA MAPAYAPANG LIPUNAN CSSH-ABFIL

 Pagpapatawa at paggamit ng mga witty na salita

Kategorya ng Wika ng Halalan

 Mga salita sa proseso ng Halalan
 Mga salita ng Pangangampanya
 Mga salita na ginagamit ng kandidato para sa name call

Kandidato
 Islogan
 Tagline
 Pagmamahal ng mga kandidato sa kaniilang pangalan
 Pagpapahalaga sa numero

Silbi ng Wika sa Halalan

 Magbuklod sa komyunidad
 Magtakda ng Pambansang Adyenda
 Negatibong pangangampanya
 Panlilinlang sa Publiko

MGA SANGGUNIAN:

Almario, V. S. (n.d.). Winika na natin ang Daang Matuwid. Retrieved November 8, 2020 sa
https://www.coursehero.com/.
https://www.coursehero.com/file/43615995/daang-matuwidpptx/?fbclid=IwAR03Fh7i4sEM44nvEE

Hufana, N.L., et al. (2018). Wika at Kultura

sa Mapayapang Lipunan. Malabon City: Mutya Publishing House,Inc.

Lumbera, B. (2003). Ang wika ay kasangkapan ng kapangyarihan. Isang panayam, Seryeng

Filipinolohiya. De La Salle University.
https://avhrc-kultura.blogspot.com/2007/08/ang-wika-ay-kasangkapan-ng.html?m=11

Palatino, R.V. (2010). Wika ng Halalan. http://mongpalatino.com/. Date retrieved November 8, 2020.
http://mongpalatino.com/2010/03/wika-ng-halalan/?fbclid

Santos, A. L., et al.( 2012). Ang Akademikong Filipino sa Komunikasyon. Malabon City: Mutya
Publishing House, Inc.

Santos, T.U. (2008). Pulitika ng Wika,wika ng Pulitika. Mula sa The Varsitarian.net Nobyembre 17,
2008.Unibersidad ng Santo Tomas
https://varsitarian.net/filipino/20081117/pulitika_ng_wika_wika_ng_pulitika

Panuto:
PAGLALAPAT
Magbalangkas ng tatlong (3) punto na natutuhan mo bilang isang mag-aaral
tungkol sa wika ng politika. Ipaliwanag at iugnay batay sa mga sulating nabasa
 WIKA AT KULTURA SA MAPAYAPANG LIPUNAN CSSH-ABFIL

(pumili ng isa lamang sa mga sulatin) nang hindi lalagpas ng 5 pangungusap. Ipasa
ang gawain na naka-pdf (30 puntos)

Panuto:
Gumawa ng isang tulang may malayang taludturan na pumapatungkol sa
sitwasyong politikal ng lipunan sa kasalukuyan. Limitahan lamang sa isang pahina
ang gagawing tula at naka-pdf. Gawing batayan ang rubriks sa paggawa.

Rubric sa Pagsulat ng Tulang May Malayang Taludturan

PAGTATAYA

Inihanda ni:

G. CHRISTOFFERSON T. DEL SOL