‫بسم هللا الرحمن الرحیم‬

‫که اگر در کنار سطح واحد به سطح ساختار هم توجه داشته باشیم چرایی روید گزارش جلسه تنگ ماهی‬
‫«بررسی کتاب نظریه سیاست بین‌الملل و نظریه نوواقع‌گرایی کنت والتز»‬
‫جلسه نقد و بررسی نظریه واقع‌گرایی ساختاری کنت والتز و کتاب مهم وی با عنوان «نظریه‬
‫سیاس ت بین‌المل ل» در ت اریخ ‪ 14‬آذر م اه ‪ ،1401‬س اعت ‪ 15‬و ‪ 10‬دقیق ه در مح ل س الن‬
‫کنف رانس دانش کده عل وم اقتص ادی و سیاس ی دانش گاه ش هید بهش تی ب ه میزب انی س ه تن از‬
‫دانشجویان کارشناسی ارشد رشته روابط بین‌الملل‪ ،‬سرکار خانم مرض یه مع افی‪ ،‬جن اب آق ای‬
‫عثمان الحکیمی و جناب آقای پارسا مدرسی و با حضور جمعی از دانشجویان و عالقه من دان‬
‫برگزار شد‪.‬‬
‫نوواقع گرایی نقدی است بر رئالیسم کالسیک مورگنتا که والتس تالش دارد از تجرب ه گ رایی‬
‫و توصیف صرف عبور کند و یک نظریه تبیینی مبنی بر فلسفه علم ارائه ده د‪ .‬اینک ه واقعیت‬
‫فقط چیزی که دیده می شود نیست و یک سری چیزهایی وجود دارد که دیده نمی‌شوند ام ا ب ر‬
‫برآیندها تاثیر گذارند‪ ،‬والتس با تفکیک قانون و نظریه از یکدیگر به دنبال علمی کردن نظریه‬
‫سیاست بین الملل بود‪.‬‬
‫مهم ترین نکات ارائه شده در کتاب والتس عبارتند از‪:‬‬
‫‪-‬نقد نظریه های تقلیل گ را ک ه ب ه رفت ار واح دها در سیس تم ب رای توض یح نت ایج می نگرن د‪.‬‬
‫والتس ادعا می کند که این رویکرد محدودیت های تحمیل شده بر رفتار دولت ها توسط محیط‬
‫بین المللی را نادیده می گیرد‪ ،‬ساختار آنارشیک نظام بین الملل مح دودیت ه ایی ب ر دولت ه ا‬
‫تحمیل می کند که باعث می شود برخی رفتارها را انجام دهند و از برخی دیگ ر چش م پوش ی‬
‫کنند‪.‬‬
‫‪-‬برخالف مورگنتا که هدف نهایی دولت ها را بیش ینه س ازی ق درت می دان د والتس بی ان می‬
‫کند که هدف دولت ها حفظ بقا و امنیت خودشان است که در این راه بر اساس خودیاری عم ل‬
‫می کنند و قدرت یک وسیله برای رسیدن به هدف نه ایی یع نی حف ظ بق ا و ام نیت و اس تقالل‬
‫خودشان است‪.‬‬
‫‪-‬ساختار سیستم از نظر والتز ثابت و مبتنی بر دوقطبی است لذا تفاوت میان ب ازیگران و نظم‬
‫بین‌الملل مبتنی بر توزیع قدرت است و معموال ثابت است مگر اینکه واحدهای اصلی (توزی ع‬
‫قدرت) تشکیل دهنده آن تغییر کند مثل زمانی که ساختار نظام بین الملل از ی ک س اختار چن د‬
‫قطبی به ساختار دو قطبی تغییر کرد و رفتار دولت ها هم متناسب با این تغییر س اختار تغی یر‬
‫کرد‪.‬‬
‫‪-‬والتس ب ه ت وازن ق وا هم اش اره می کن د‪ ،‬اینک ه در ب رخی جاه ا س اختار نظ ام بین المل ل و‬
‫ضرورت بقا دولت ها را به سمت موازنه سوق می دهد‪ .‬پس توازن ق وا هم ی ک اب زار اس ت‬
‫برای حفظ بقا و امنیت اگرچه اصل خودیاری است اما دولت هایی وجود دارند که خودشان به‬
‫تنهایی نمی توانند امنیت شان را حفظ کنند و این جا است که توازن ق وا پیش می آی د اگ ر چ ه‬
‫این یکی از نکات مبهم و مورد انتقاد نظریه والتس است‪.‬‬
‫در ابتدای جلسه پس از بیان کلیات و مقدمه ای از نظریه نوواقع‌گرایی و کتاب نظریه سیاس ت‬
‫بین‌الملل جناب آقای مدرسی شروع به بیان سواالت مطرح شده توسط حاضرین و طرح آن با‬
‫دو میزبان دیگر میکنند و جلسه آغاز میشود‪.‬‬
‫آقای مدرسی در طرح سوال اول می‌فرمایند که نگ اه کنت والتس نس بت ب ه نوواق ع گ رایی ی ا‬
‫واقع گرایی ساختاری چگونه است؟ یعنی ایده ای که باعث شده ایشان نظری ه خ ودش را ی ک‬
‫نظریه نوواقع گرایانه بداند چیست؟‬
‫خانم معافی در پاسخ ب ه س وال معتق د اس ت هم انطور ک ه در خیلی از من ابع بی ان ش ده اس ت‬
‫ناکامی های واقع گرایی کالسیک باعث شد که والتس یک نظریه جدیدی را ارائ ه ده د‪ ،‬واق ع‬
‫گرایی کالسیک در توضیح چرایی رویدادها آن ها را به رفتار واحدها تقلی ل می ده د بخ اطر‬
‫هیمن در خیلی جاها ناکام بوده و نتوانسته رویدادها را پیش بی نی کن د‪ ،‬والتس معتق د اس ت اده ا به تر‬
‫مشخص خواهد شد و همه رویدادهایی که در یک سیستم بین الملل اتفاق می افتد را با س طح واح د نمیت وان‬
‫توضیح داد چرا که در خیلی جاها نتایجی به دست آمده که با اه داف دولت ه ا متف اوت ب وده اس ت از نظ ر‬
‫والتس نظریه های تقلیل گرا نمی توانند به این ایراد نتایج متفاوت با آنچه که دولت ها دنبال می کردند پاسخ‬
‫دهند پس بیان می کند که یک ساختاری وجود دارد که این ساختار از طریق محدود ک ردن رفت ار دولت ه ا‬
‫و گزینشی عمل کردن به رفتار آن ها شکل می دهد‪.‬‬
‫آقای مدرسی سوال دوم را بدین گونه مط رح می‌کنن د ک ه والتس در تب یین نظری ه و مع رفی نظری ه اش ب ه‬
‫جامعه علمی چقدر موفق بوده است؟‬
‫خانم معافی پاسخ میدهند که از آنجایی یکی از تاثیرگذارتربن کتاب های روابط بین الملل است و آث اری ک ه‬
‫پس از نوشته شده است و هنوز نوشته می شود در پاسخ یا نق د ب ه کت اب والتس ب وده اس ت پس در مع رفی‬
‫نظریه خود موفق عمل کرده است و از آنج ایی ک ه اولین نف ری ب ود ک ه نظری ه واق ع گ رایی س اختاری را‬
‫تدوین کرد کم و کاستی هایی که وجود دارد قابل توجیه است اما با همین کاستی ها باز با استفاده از نظری ه‬
‫والتس رویدادها را بهتر می توان توضیح داد‪.‬‬
‫آقای مدرسی در ادامه توضیحات خانم مع افی اض افه کردن د ک ه علی رغم نقص ان و ض عف ه ایی ک ه این‬
‫نظریه دارد اما با توجه به اینکه در زمان خودش سعی کرد یک حرف جدیدی بزند یع نی نگ اه ب ه اتفاق اتی‬
‫که تا گذشته در حوزه نظریه پردازی اتفاق افتاده و به این نتیجه رسید که نگاهی اندیش مندان ح وزه رواب ط‬
‫بین الملل تا به االن داشتند نگاهی ب وده اس ت ک ه ص رفا ب ه کنش گران س طح خ رد اهمیت می داده اس ت و‬
‫والتس تالش کرده است که نگاه متفاوتی داشته باشد حتی ب رخی خ ود والتس را بخ اطر نقش پررن گ کنش‬
‫گران دولتی در نظریه والتس تقلیل گرا می دانند‪.‬‬
‫خانم معافی بیان می‌کنند که خود والتس بیان می‌کند که نمی‌خواهد سطح واحد را کال کن ار بگ ذارد و نادی ده‬
‫بگیرد و می گوید که یک ساختار را واح دهای اص لی آن ایج اد می کنن د و س اختار ج دای از آن دی ده نمی‬
‫شود اما رفتارهایی که دولت ها دارند حاال یا بر اساس رقابت یا ب ر اس اس جامع ه پ ذیری ی ک س اختار را‬
‫شکل می دهد که منشا آن بر اساس همین رفتار واحدهاست‪.‬‬
‫آقای مدرسی سوال بعد را مطرح میکنند که میراث والتس در حوزه روابط بین الملل چیست؟‬
‫خانم معافی پاسخ میدهند که علمی کردن نظریه روابط بین الملل و فاصله گرفتن از سطح‪-‬واح د و در نظ ر‬
‫گرفتن سایر سطوح برای تحلیل رویدادهای بین المللی که قبل از والتس کسی همچین تاکیدی ب ر آن نداش ت‬
‫می توان به عنوان میراث والتس در نظر گرفت‪.‬‬
‫آقای عثمان جای خود را به جناب آقای یاوری میدهد و یاوری معتقد است که بقیه نظریه پ ردازان بی ان می‬
‫کردند که چیزی که در نظام بین الملل تاثیرگذار است دولت است اما در نظر والتس چیزی ک ه رفتاره ا در‬
‫نظام بین الملل را شکل می ده د س اختار نظ ام بین المل ل اس ت‪ .‬مس ئله ای ک ه در نظری ه والتس ب ود و در‬
‫نظریه واقع گرایان کالسیک وجود نداشت این بود ک ه اتح اد و ائتالف را قب ول دارد و دولت را ب ه حاش یه‬
‫می راند و جای آن ساختار را می گذارد‪.‬‬
‫آقای مدرسی اضافه می‌کنند که روابط ح اکم بین دولت ه ا ب از مت اثر از س اختاری اس ت ک ه نظم ح اکم در‬
‫روابط بین الملل وجود دارد‪ .‬وی همچنین سوال دیگری را طرح میکنند ک ه درم ورد اتح اد و ائتالف ه ایی‬
‫که بیان شد نظر والتس چیست اساسا دید خوش بینانه به روابط بین دولت ها دارد یا خیر؟‬
‫آقای یاوری پاسخ میدهند که والتس می گوی د ک ه در زم ان ق دیم دولت ه ا ب رای حف ظ بقایش ان مب ارزه می‬
‫کردند مثال همدیگر را حذف کنند و مانند این ها و اینکه قدرت برتری نسبت به س ایرین پی دا کنن د ام ا اگ ر‬
‫بتوان امنیت را حفظ کرد با اتح اد و ائتالف پس می ت وان از آن اس تفاده ک رد و الزم نیس ت ق درت م ان را‬
‫زیاد کرد‪.‬‬
‫آقای مدرسی می‌پرسد پس اصل خودیاری چگونه توجیه می شود با این استدالل شما؟‬
‫آقای یاوری پاسخ میدهند که زمانی که قدرت شما بر اساس اتحاد و ائتالف بیشتر می شود ی ک ن وع اب زار‬
‫است مثل سالح هسته ای اما به یک شکل دیگری‪.‬‬
‫آقای مدرسی معتقد است که اگر نظریه ساختاری والتس را موش کافی ک نیم ایش ان ب رای ی ک س اختار س ه‬
‫فاکتور مهم در نظر می گیرد‪ :‬یکی اصل سازمان دهنده است‪ ،‬دیگری توزیع کارکرد بین واحدهاس ت و در‬
‫نهایت توزیع توانمن دی ه ا می ان ب ازیگران‪ .‬والتس نتیج ه می‌گ یرد ک ه م ا در دو ف اکتور اول اساس ا تغی یر‬
‫خاصی نمی بینیم‪ ،‬نظام حاکم که والتز بر روابط بین‌الملل معرفی می کن د ب رخالف مورگنت ا ی ک نظ ام دو‬
‫قطبی است و درباره تفکیک کارکردها معتقد است ک ه ه دف اساس ی هم ه دولت ه ا بق ا و ام نیت مح وری‬
‫خودشان است و اساسا چیزی غیر از آن برایشان اصالت ندارد و تنها نقطه تمایزی که می تواند نظام ها را‬
‫به یک تغییری منجر کند همان توزیع توانمندی ها و دید مادی گرایانه نسبت ب ه آن هاس ت‪ .‬توانمن دی ه ای‬
‫مادی می تواند از اقتصاد تا نظامی و ‪ ...‬باشد‪.‬‬
‫سوال دیگری که آقای مدرسی مطرح میکند این است که وقتی والتس می گوی د ک ه نظری ه من ی ک نظری ه‬
‫سیستمی است ما چگونه باید بتوانیم آن نظریه سیستمی که ایشان می گوید را ادراک کنیم؟ یعنی خود والتس‬
‫از کجا معتقد است که نظریه اش سیستمی است و چگونه سعی می کند نظریه سیس تمی اش را ب ه م ا نش ان‬
‫دهد و ثابت کند؟‬
‫آقای یاوری پاسخ میدهد که یک سری بحث ه ا در دنی ا وج ود دارد ک ه مرب وط ب ه دولت نمی ش ود و ی ک‬
‫فشار سیستمی وارد می شود مثال مسئله ای مثل تروریسم یا دولتی که می خواهد یک شیوه انقالبی جدید در‬
‫دنیا راه بیندازد و ضد ساختار جهانی است و آن ساختار نه فقط خود آمریکا بلکه مجموع دولت هایی که آن‬
‫ساختار را قبول دارند به آن دولت فشار می آوردند و فشار یک دولت واحد نیست مجموع ساختار نظام بین‬
‫الملل و جامعه جه انی فش ار وارد می کنن د ب ه کش وری مث ل ای ران و آن را تح ریم می کنن د آن قواع د بین‬
‫المللی است که در روند تاریخ به وجود آمده و ی ک دولت دخی ل نب وده اس ت براس اس کنش ه ا و قواع د و‬
‫قوانینی که در دنیا به وجود آمده به تدریج تغییر پیدا می کند‪.‬‬
‫آقای مدرسی اضافه میکند که در کتاب والتس یک تمایز را بیان می کند یکی ساختار آنارشی حاکم بر نظام‬
‫بین الملل و دیگری ساختار سلسله مراتبی که معتقد است در سطح دولت ه ا قاب ل اجراس ت و در نظ ام بین‬
‫الملل غیر قابل اجراست‪.‬‬
‫آقای انارکی با ورود به بحث به جای سرکار خانم معافی میگوید در بخش ی از کت اب درم ورد ی ک سیس تم‬
‫آنارشیک صحبت می کند یه یک کشوری اگر آنارشیک بخواهد باشد ممکن است قواعد نظ ام بین المل ل را‬
‫به هم بزند ممکن است جنگ به وجود بیاید حاال این سوال پیش می آی د ک ه بع د از جن گ جه انی دوم ی ک‬
‫دولت آنارشیک وجود داشت آیا با یک سیستم آنارشیک مواجه بوده ایم و ویژگی های یک سیستم آنارشیک‬
‫چیست مثال می توان گفت که کره شمالی سیستم آنارشیک است در حالی ک ه ب ا آمریک ا م ذاکره می کن د ی ا‬
‫مثال می توان گفت که اسرائیل یک سیستم آنارشیک است؟ ممکن است از بخشی از قواعد بین الملل پیروی‬
‫نکند اما از بخش دیگرش پیروی می کند و سعی می کند که زی اد ب ا نظ ام بین المل ل درگ یر نش ود ی ا ح تی‬
‫وقتی به طالبان نگاه می کنیم نمی توانیم بگوییم که این یک سیستم آنارشیک اس ت و همین ح اال دارد س عی‬
‫می کند که حرف بزند گفت و گو کند و به رسمیت شناخته شود‪ ،‬ویژگی یک سیستم آنارش یک در نظ ام بین‬
‫الملل امروز بعد از جنگ جهانی دوم چیست و آیا رژیمی را داشتیم که نظام بین الملل را بشناسد و بخواه د‬
‫آنارشیک شود یا نظام بین الملل را نشناسد و آنارشیک باشد؟ و اگر بخواهید مقایسه کنید با نظر والتس فکر‬
‫می کنید که نظر ایشان چیست نسبت به سیستم آنارشیک؟‬
‫آقای مدرسی در جواب سوال آقای انارکی میگوید اگر بخواهیم ب ا نگ اه والتس ج واب دهیم این ح رف ش ما‬
‫نماد دقیق تقلیل گرایی است چون شما صرفا درمورد دولت ها صحبت کردید درحالی که والتس آنارش ی را‬
‫صرفا یک ویژگی سطح نظام می داند یعنی معتقد است در نظام بین الملل و با توجه به مشاهداتی که داش ته‬
‫است آنارشی اصل حاکم بر نظام بین الملل است و این دولت ها هستند که ساختار درونی ش ان ی ک سلس له‬
‫مراتبی در آن وجود دارد اگر بخواهیم با سطح ساختاری نگاه ک نیم رفت ار آن ه ا در س طح نظ ام بین المل ل‬
‫مطرح است والتس معتقد است که رفتار دولت ها در سطح نظام بین الملل مبتنی ب ر اص ل بق ا و خودی اری‬
‫است و چیزی غیر از این نیست بنابراین دولت ها در تمامی رفتارهای خودشان با وجود سلسله مراتبی ک ه‬
‫در داخل قائل هستند تالش می کنند که در سطح نظام بین الملل صرفا به بقای خودشان فکر کنند و از نظ ر‬
‫والتس این بقا می تواند با موازنه قدرت هم تامین شود بنابراین این سوال یک نگاه تقلیل گرایانه است که بر‬
‫خالف نظریه والتس است‪.‬‬
‫آقای انارکی اضافه میکنند اگر بخواهیم نظری تر نگاه کنیم اگ ر اینط ور باش د ک ه ح رفی ک ه والتس میزن د‬
‫مبنی بر اینکه دولت ها اص ل بق ا را در نظ ر می گیرن د رژیم ه ایی وج ود دارن د ک ه خودش ان عمال بق ای‬
‫خودشان را از بین برده اند مثال صدام حسین‪ ،‬داعش که ادع ای دولت اس المی داش ت ام ا این اص ل بق ا را‬
‫همه دنبال نمی کنند و شاید یک دولتی باشد که صرفا به دنبال بقا نباشد آن وقت چه اتفاقی می افتد؟‬
‫آقای باقری با ورود به جای آقای انارکی مطرح میکنند که در بحث نظ ام سلس له مرات بی ک ه مط رح ش د و‬
‫شاید بتوان نقدی بر آقای والتس مطرح کرد نظام سلسله مراتبی چیزی نیست که ما ایج ادش ک نیم یع نی چ ه‬
‫بخواهیم و چه نخواهیم در ه ر نه ادی ک ه وارد ش ویم چ ه داخلی و چ ه بین المللی و چ ه بین کش ورها هیچ‬
‫فرقی نمی کند و نظام سلسله مراتبی خودش ایجاد می شود و این فرایند در طی یک زمان شکل می گیرد و‬
‫ادامه دار است و امکان جابجایی بین کشورها در این نظام سلسله مراتبی وج ود دارد و نمی ت وان گفت ک ه‬
‫این نظام فقط در داخل ایجاد می شود‪.‬‬
‫آقای مدرسی معتقد است این در بحث نقدهایی اس ت ک ه ب ه والتس می ش ود و االن بای د این موض وع را از‬
‫نگاه والتس دید و باید به ذهنیتی که آن فرد داشته وقتی نظریه پردازی می کرده است نگ اه ک رد‪ ،‬ایش ان ب ه‬
‫این گزاره ای که بیان شد اعتقاد کامل ندارند و معتقدند که اصل نظام بین الملل یک نظام آنارش یک اس ت و‬
‫نظام مطلوبی هم که معرفی می کنند نظام دوقطبی است با وجود اینکه قبل از آن مورگنتا نظام چندقطبی ب ا‬
‫یک موازنه ساز معرفی می کند و بعد از آن هم شاهد نظام چندقطبی هستیم نظریه پردازان بعد از آن نسبت‬
‫به همین موازنه قدرت ایشان ایراد می گیرند و معتقدند که الزاما نباید موازنه قدرت به عنوان تنها راهک ار‬
‫باشد و استراتژی کنار کشیدن و دنباله روی هم وجود دارند اما از نگاه والتس در زم ان خ ودش این مس ئله‬
‫مسئله درستی بوده است با وجود اینکه ایشان اساسا معتقد است که نظری ه ه ا می آین د و می رون د و ممکن‬
‫است که تمام واقعیت را به ما نشان ندهن د ولی از نظ ر من نظری ه پ رداز این موض وع موض وعی ک ه می‬
‫تواند درست باشد و یک تبیینی از آن واقعیت باشد نه تمام واقعیت‬
‫آقای باقری می‌پرسند به نظر شما نقدی که بیان شد درست بود یا غلط؟‬

‫آقای مدرسی پاسخ میدهند که بله این نقد وجود دارد و برخی نظریه پردازان بع د از والتس این نق د را بی ان‬
‫کردند‪.‬‬
‫آقای بیات با ورود به جای آقای ی اوری اش اره میکن د ک ه ی ک مفه وم کلی دی در نظ ام اندیش ه والتس بحث‬
‫موازنه است بحث موازنه قوا و چگونگی ایجاد باالنس و وضعیت تعادل میان قدرت ها در سطح منطقه ای‬
‫و جهانی زمانی که این کتاب نوشته شده فضای نظام دوقطبی بوده است و فضای رقابت جنگ سردی ب وده‬
‫است و این در نظام ذهنی نویسنده بسیار تاثیرگذار بوده است سوال این است که برای والتس چه چ یزی در‬
‫نظم بین الملل اصالت داشته است مثل مرشایمر بحث هژمونی ب وده اس ت بحث ق درت ب وده اس ت ی ا بحث‬
‫موازنه بوده است و این موازنه گرایی منجر به افزایش قدرت می شود یا خیر بعضی اوقات الزم اس ت ک ه‬
‫سیاست های تعدیلی پیش بگیرد برای عدم تحریک رقبا؟‬
‫پاسخ خانم معافی که به جای آقای باقری وارد شده است این است که برخالف چیزی ک ه مورگنت ا بی ان می‬
‫کرد که هدف دولت ها در نظام بین الملل بیشینه سازی قدرت خودشان است برای والتس این گونه نیس ت و‬
‫نقطه تمایز مورگنتا و والتس همینجا است برای والتس حفظ بقا و امنیت مح وری اس ت ومی ت وان گفت ک ه‬
‫این موازنه قوایی هم که صورت می گیرد واکنشی به همان نظام آنارشیک است چرا که دولت ها ب ه دنب ال‬
‫این نیستند که اول موازنه قوا ایجاد کنند یعنی اگر بتوانند بر اساس اصل خودیاری ام نیت و بق ای خودش ان‬
‫را تامین کنند به دنبال موازنه قوا نمی روند چون از آن طرف موازنه قوا برای دولت ها به منزله وابستگی‬
‫هست و اینکه امنیت آن ها را کاهش می دهد‪.‬‬
‫آقای بیات می‌فرمایند که یک بحث در حوزه امنیت بحث ائتالف سازی و ایجاد توازن قوا از طری ق ائتالف‬
‫سازی است اما بعضی مواقع مسئله مسئله سالح های استراتژیک و راهبردی مثل بمب هسته ای است نظر‬
‫والتس درمورد بمب هسته ای چیست؟ یعنی در نظامی که موازنه قوا اصالت دارد ن ه هژم ونی کنت والتس‬
‫بمب هسته ای را یک مسئله کمک کننده به موازنه می داند یا یک تهدید علیه موازنه؟‬
‫خانم معافی بدین گونه است که اصل این بود ک ه دولت ه ا خودی ار هس تند ام ا می گوی د اگ ر دول تی نتوان د‬
‫خودش امنیت خودش را تامین کند آنجا ب ه دنب ال موازن ه می رود‪ ،‬می رود دنب ال ی ک س ری ق درت ه ای‬
‫دیگری که با آن ها بتواند یک موازنه تشکیل دهد در مقابل قدرتی که آن را تهدید می کن د‪ ،‬درم ورد س الح‬
‫های استراتژیک و هسته‌ای والتس خصوصا در نظام دوقطبی که ی ک ط رف آمریک ا اس ت و ی ک ط رف‬
‫شوروی که این ها دارند ب ه این س مت می رون د این را خ ودش ی ک عام ل موازن ه دهن ده می دان د ب ه این‬
‫صورت که زمانی که دو قدرت در این نظام وجود دارند که فاصله قدرت این ها با سایرین خیلی زیاد است‬
‫و آن ها اگر قدرت خودشان را با هم تجمیع هم کنند باز به این ها نمی رسند‪ ،‬این دو قدرت برای حفظ نظ ام‬
‫تالش می کنند و خود این سالح های هسته ای استراتژیک موازنه دهنده اس ت و ی ک وج ه بازدارن ده دارد‬
‫از آنجایی که استفاده از این سالح ها باعث نابودی خود حمله کننده هم می ش ود و دولت ه ا م راقب رفت ار‬
‫خودشان هستند و آن تنش زدایی که در دهه هفتاد اتفاق افتاد در همین راستا بود‪.‬‬
‫آقای بیات معتقد است که اگر بخواهیم این را در سطح ابرقدرت ها نبینیم و بیاییم به سطح قدرت های میانی‬
‫و در سطح رقابت های منطقه ای به عنوان مثال در منطق ه ش رق آس یا و در منطق ه خاورمیان ه و در کیس‬
‫های این موردی اگر والتس االن بود چه نظری داشت درمورد بحران تایوان تایوانی ها چ ه سیاس تی اتخ اذ‬
‫کنند به سمت موازنه گرایی بروند یا به سمت ساخت بمب هسته ای؟‬
‫آقای امیری با ورود به جای آقای مدرسی بیان می‌کنن د ک ه کلی دواژه اص لی نظ ام فک ری والتس ب ر خالف‬
‫مرشایمر که نگاهی به افزایش قدرت دارد در چارچوب عقالنیت محدود نگ اهش ب ه ام نیت اس ت و در این‬
‫چارچوب اگر استفاده از سالح های هسته ای هم بتواند صورت بگیرد به نظر من یک استفاده ابزاری است‬
‫ب رای ت امین ام نیت یع نی بیش از آنچ ه ب رای اس تفاده باش د ب رای بازدارن دگی اس ت بخ اطر همین در این‬
‫چارچوب همانطور که خود والتس هم گقتند رسیدن ایران به سالح هسته ای برای رفتار تهاجمی و ح رکت‬
‫خالف نظم حاکم نیست صرفا بیشتر یک سالح در جهت بازدارندگی و حالت تدافعی است‪.‬‬
‫آقای بیات اضافه می‌کنند در یک نظام منطقه ای ک ه ی ک ق درتی وج ود دارد مانن د اس رائیل ک ه این دارای‬
‫سالح هسته ای است و سیاست پنهان سازی را اتخاذ کرده است برای ایجاد نظم و ثبات در خاورمیانه الزم‬
‫است که یک قدرتی مثل ایران بمب هسته ای داشته باشد و در همان مقاله می گوید که عرب ها نمی توانن د‬
‫و این پتانسیل را ندارند و در نظام فکری والتس که اصالت با بق ا و بحث ام نیت اس ت بمب هس ته ای ی ک‬
‫سالح صلح ساز است‪.‬‬
‫آقای امیری مطرح می‌کنند که در جریان های فکری اصلی این بحث را بیان می کنن د ک ه کنت والتس ی ک‬
‫نظریه ای را مطرح کرده است که بقیه نظریه ها یا ادامه آن هستند یا در نقد نظریه ایشان و این س وال پیش‬
‫می آید که خود آقای والتس نقدش ان را ب ه کت اب نظری ه مورگنت ا ارج اع می ده د این را چگون ه می ت وان‬
‫توجیه کرد که خود ایشان که ارجاع می دهد به مورگنتا چگونه ما می توانیم بگوییم که ایشان نظری ه ای را‬
‫مطرح کرده که سایر نظریه ها یا نقد ایشان است یا در ادام ه نظری ه ایش ان و س وال دیگ ری هم ک ه وج ود‬
‫دارد این است که ایشان اکثر نظریه های قبل از خودش ان را نظری ه ه ای تقلی ل گ را می دانن د و والتس ب ه‬
‫نظر من از این طرف بوم افتاده است چراکه نظریه اش یک نظریه کل گراست و نقدی هم ب ر ایش ان اس ت‬
‫همین است اینکه با این نگاه کل گرایی رفتار ب ازیگران و دولت ه ا هم خیلی تاثیرگ ذار اس ت پاس خ ایش ان‬
‫چی است با این نگاه کل گرایی؟‬
‫دکتر حاجی یوسفی با ورود به جای آقای بیات معتقد است والتس می گوید که نظریه من نظریه سیاست بین‬
‫الملل است نه نظریه سیاست خارجی چرا اینقدر بر این قضیه تاکید دارد چرا والتس اصرارش بر این است‬
‫که نظریه رئالیسم علمی نیست و من می خواهم که این نظریه را علمی کنم یا اینکه چ را والتس ی ک فص ل‬
‫کامل اختصاص می دهد به توضیح قانون و توضیح نظریه و چرا یک نقط ه روش ن و برجس ته در نظری ه‬
‫والتس این است که یک نظریه صرفه جویان ه و خالص ه اس ت؟اول بای د توض یح داد ک ه والتس چک ار می‬
‫خواهد بکند و هدفش از نوشتن این کتاب چه است؟ ایراد نظریه های قبلی را چه می‌داند؟‬
‫خانم معافی پاسخ می‌دهند یکی از نکات کلیدی نظری ه والتس این اس ت ک ه از توص یف گ ذر می کن د و ب ه‬
‫تبیین می رسد و نقدی که به نظریات قبلی دارد همین است و می گوید ک ه توص یفی هس تند و می گوی د ک ه‬
‫واقعیت صرفا آن چیزهایی که مشاهده می کنیم نیست و در تعریفی که از نظریه می دهند می گویند که یک‬
‫تصویر ذهنی است و در سازمان دهندی این نظام یک سری چیزهایی وج ود دارد ک ه آن ه ا ذه نی س اخته‬
‫شده اند و قابل مشاهده نیستند اما در رون دی ک ه دارد اتف اق می افت د تاثیرگذارن د و ممکن اس ت در بعض ی‬
‫مواقع تاثیر بگذارند و یا در بعضی مواقع تاثیر نگذارند اما حتما وج ود دارن د و والتس می گوی د ک ه بج ای‬
‫اینکه رفتار دولت ها را توصیف کنیم باید در نظام بین الملل به روابط و نحوه چیدمان دولت ها توج ه ک نیم‬
‫و بجای توصیف به تبیین بپردازیم و بیش ترین نقدی که والتس به نظریات قبلی داشته اس ت در همین اس ت‬
‫که بیش از حد روی تجربه و واقعیت های قابل مشاهده تاکید کرده اند و از همین ها هم نتیج ه گ یری ک رده‬
‫اند در صورتی که یک سری چیزه ای ذه نی هم وج ود دارد ک ه تاثیرگذارن د و آن ه ا را هم بای د در نظ ر‬
‫گرفت‪.‬‬
‫دکتر حاجی یوسفی درباره فرق قانون و نظریه در نظریه والتس پرسش می‌کنند‪.‬‬
‫خانم معافی پاسخ می‌دهند که اگر روابط بین دو پدیده باثبات باش د اگ ر آ وج ود داش ته باش د ب هم حتم ا ب ه‬
‫وجود می آید پس علت های مداخله گر دیگر را کال در نظر نمی گیرند که از نظ ر والتس این ق انون اس ت‬
‫که با نظریه تفاوت دارد و نظریه روابط و نحوه چیدمان قانون ها است و قانون را با واقعیت ه ای ب یرونی‬
‫می توان تطبیق داد‪.‬‬
‫دکتر حاجی یوسفی اضافه می‌کنند که قانون چیزهایی اس ت ک ه وج ود دارد و ب ا واقعیت ه ای ب یرونی می‬
‫توان آن ها را تطبیق داد و این تفاوت بین قانون و نظریه خیلی اهمیت دارد و تعریفی که والتس از قانون و‬
‫نظریه دارد بعضا برخی نظریه پردازان دیگر همان تعریف قانون را برای نظریه می آورند و می گوید که‬
‫قانون از علوم طبیعی گرفته شده است در علوم طبیعی یک قانون متناظر با ی ک واقعیت ب یرونی اس ت در‬
‫نتیجه می توان قانون را تست کرد و گفت که درست است یا غلط است اما نظریه را نمی توان تست کرد به‬
‫همین دلیل نظریه در واقع خالقانه و ابتکاری است که می خواهد قانون ها را توضیح دهد حاال در سیاس ت‬
‫بین الملل یعنی اندرکنشی که اتفاق می افتد بین بازیگران ما قانون داریم ی ا ن داریم و چگون ه می ت وانیم این‬
‫را تبیین کنیم می گوی د ک ه در ب یرون ب ازیگرانی هس تند در دوره ه ای مختل ف ک ه مورگنت ا ی ک دوره را‬
‫مطالعه کرده و تجربی است و بر اساس آن یک سری نتایج گرفته است که والتس این را قب ول ن دارد و این‬
‫را تقلیل گرایی می داند و می گوید که ما باید ببینیم ک ه این در چ ه زمین ه ای اتف اق افت اده و ب ا چ ه ت رکیب‬
‫بندی ای اتفاق افتاده پس اهمیت ساختار در این جاست و می گوید که تا بافتار را در نظر نگ یریم ک ه هم ان‬
‫ساختار است نمی توان آن قانون را توضیح داد مثال درمورد جنگ چ را اعتق اد دارد ک ه ب ازیگران ق درت‬
‫هسته ای پیدا کنند بخاطر اینکه می گوید اگر در ی ک منطق ه مثال دو ط رف ق درت هس ته ای داش ته باش ند‬
‫احتمال جن گ کم تر اس ت ت ا ی ک ط رف فق ط داش ته باش د و در این ص ورت احتم ال جن گ بیش تر اس ت‬
‫همانطور که درمورد اسرائیل و ایران هم این نظر را داش ت‪ ،‬وق تی می گوی د من نظری ه ام نظری ه تبیی نی‬
‫است و چون متناظر با واقعیت نیست ممکن است ک ه نت وان تس تش ک رد این ای رادی اس ت ک ه ب ر نظری ه‬
‫والتس می گیرند و نکته مهم این است که مانند علوم طبیعی ما بتوانیم بگوییم ال ف منج ر می ش ود ب ه ب و‬
‫این را درست درآورده است و یک بحثی را مطرح کرده است که در همه نظری ه ه ا ب وده ام ا مخفی ب وده‬
‫است بحث والتس که بر سیاست بین الملل تاکید دارد بخاطر اینکه آن اندرکنش ی ک ه ش کل می گ یرد در آن‬
‫بافت ار آن خ ود ب ه خ ود ی ک نیروه ایی را ب ه وج ود می آورد ک ه مح دودیت می آورن د مثال ی ک س ری‬
‫فشارهایی را می آورد یک سری محدودیت هایی می آورد که کشورها خودشان را ب ر اس اس آن تنظیم می‬
‫کنند و اهمیت والتس این است که آن را پیدا کرده اس ت و یع نی ی ک چ یزی را پی دا ک رده اس ت ک ه بس یار‬
‫منطقی و معقول است و نمی توان گفت که همه جا با واقعیت منطبق است ولی آن ساختار یک چیزی اس ت‬
‫که هرچیزی را که بخواهیم توضیح دهیم در نهایت برمی گردیم به اینکه در چ ه زمین ه ای ب وده اس ت مثال‬
‫جنگ ایران و عراق در چه بافتاری اتفاق افتاده است؟ در این جا س راغ ق درت می رویم چ ون غ یر از این‬
‫چیز دیگری نیست غیر از توانایی چیز دیگری نیست دولت ها به نوعی دنبال حفظ بقای خودش ان هس تند و‬
‫از طرف دیگر هم دولت ها از طریق جامعه پذیری یاد می گیرند که چکار باید انج ام دهن د یع نی دولت ه ا‬
‫از همدیگر یاد می گیرند چگونه عمل کنند آنارشی هم وجود دارد آنارشی به این معن ا ک ه حک ومت جه انی‬
‫نیست و وقتی حکومت جهانی وجود ندارد که تنظیم کننده و تاثیرگذار باشد به نوعی خود س اختار می مان د‬
‫پس باید دید که خود ساختار چه شرایطی را فراهم می کند و چگونه تاثیرگذار است‪.‬‬
‫دکتر حاجی یوسفی پرسش می‌کنن د ک ه وق تی آق ای والتس ادع ا می کن د ک ه نظری ه من علمی اس ت ی ا می‬
‫خواهم واقع گرایی علمی کنم چکار کرده است که علمی کرده اس ت؟ علمی از نظ ر آن چیس ت؟ والتس چی‬
‫را می خواهد توضیح دهد و هدفش چی است و چک ار می خواه د انج ام ده د؟ الکس اندر ونت از همین ج ا‬
‫رابطه ساختار و کارگزار در روابط بین الملل را ش روع می کن د چ را این رابط ه س اختار و ک ارگزار در‬
‫روابط بین الملل مهم است آیا واقعا والتس واقعا جبرگرا است و از نظر آن فقط ساختار نقش دارد و واحدها‬
‫هیچ نقشی ندارند؟ آیا والتس را می توان یک پوزیتیویسم در نظر گرفت که قائل به علت و معلول است؟‬
‫جناب آقای الطواش در ادامه مباحث و پیرو صحبت های دکتر حاجی یوسفی معتق د اس ت وق تی ب ا چش می‬
‫بسته و بدون سوگیری به کتاب کنت والتز نگاه میکنیم به خوبی ت اثیرات ش رایط جن گ س رد و فض ای بین‬
‫الملل را در این کتاب مشاهده میکنیم مانند اعتقاد به تقلیل گرایی در نظریات موجود در روابط بین الملل از‬
‫نظر والتز‪.‬‬
‫الطواش ‪ ۳‬نکته را به عنوان کلیدی ترین محورهای کتاب معرفی میکند‪ :‬اوال اهمیت ساختار و شرایط نظام‬
‫بین الملل نسبت به سطح تحلیل فردی و کارگزاری‪ ،‬ثانیا اعتقاد به برپایی حکومتی پایدار در نظام دوقط بی‬
‫مدنظر نویسنده و راحت الوصول بودن آن نسبت به سه قطبی یا چند قط بی و ثالث ا بحث اداره در نظ ام بین‬
‫الملل و رفتار کشورها بود‪.‬‬
‫آقای الطواش ضمنا با طرح سوال در موضوع توازن و موازنه قوا و رفت ار کش ورها نس بت ب ه آن ک ه ب ه‬
‫نظر میرسد بازیگران گام به گام به سمت موازنه میروند و انتخاب میکنند که به موازنه برس ند‪ ،‬مس ئله اول‬
‫حکومت جهانی است که به نظر نیت مشخصی ندارند و نمیت وان درک ک رد ک ه رفت ار آین ده حکومته ا چ ه‬
‫خواهد بود‪ ،‬مسئله دیگر اشاره والتز به زبان ریاضی و مادی است و اصالت قدرت نظامی است‪.‬‬
‫دکتر حاجی یوسفی در پاسخ به آقای الطواش معتقد است که والتز برای این سواالت پاسخ دارد و در کت اب‬
‫خود ذکر کرده که اگر بخواهیم یک تئوری صرفه جویانه (غ ل و دل) ارائ ه ک نیم ب الطبع نمیت وان ب ه تم ام‬
‫مسائل اشاره کرد و این دلیل تمایز ق انون و نظری ه از منظ ر وال تز اس ت ک ه بتوان د ی ک عام ل اص لی را‬
‫توضیح دهنده نظام بین الملل بداند و اینکه بخواهیم بی نه ایت بی اوریم ک ار س ختی نیس ت و تالش ش ده دال‬
‫مرکزی مشخصی برای نظریه پردازی در نظر گرفته بشود‪.‬‬
‫الطواش در جواب به دکتر حاجی یوسفی بیان میکند که والتز معتقد است کشورها بای د ق درت خ ود را ب اال‬
‫ببرند که اصل خودیاری نمود آن است و هیچ قانون مشخصی نداریم که مانع جنگ بشود و دلیلی برای عدم‬
‫حمله کشورها به یکدیگر و برهم زدن نظم موجود بشود‪.‬‬
‫دکتر حاجی یوسفی با قطع صحبت جناب الطواش میگویند که بله این درست است اما چرا در عمل ما شاهد‬
‫این اتفاق نیستیم‪ ،‬به عنوان مثال چرا اسرائیل به ایران حمله نمیکند؟‬
‫آقای الطواش به این نکته اشاره میکند که زیرا اسرائیل میدان د ک ه حمل ه اش بی ج واب نمیمان د و ب ا پاس خ‬
‫ایران مواجه خواهد شد‪.‬‬
‫دکتر حاجی یوسفی به این نکته اشاره میکند که ما ابتدا باید درک کنیم که هدف اسرائیل چیست؟ اگ ر او ب ه‬
‫دنبال بقا است آیا منطقی است که شروع کننده جنگی باشد؟‬
‫الطواش معتقد است این هدف کلی است و همه کشورها دنبال بقا هستند‪.‬‬
‫حاجی یوسفی پاسخ میدهد اما باز هم این کار را انجام نمیده د چ ون اطمین ان ن دارد ک ه آغ از جن گ بتوان د‬
‫ضامن بقایش باشد‪ .‬بعضا میشنویم که ادعا میکند به دنبال مجوز آمریکا برای حمالتی محدود است که خ ود‬
‫این موضوع هم بس یار قاب ل بحث اس ت ک ه آی ا اس رائیل ص رفا ب ه خ اطر آمریک ا ب ودن این کش ور از آن‬
‫درخواست مجوز میکند یا به بحث والتز و ‪ context‬و ساختار نظام بین الملل برمیگردد؟ آیا آمریکا اصال‬
‫چنین فرصتی را برای اسرائیل فراهم میکند؟ که شاید اگر بکند اسرائیل تردیدی در حمله نکند‪.‬‬
‫الطواش معتقد است فضای درونی اسرائیل حول این موضوع میگردد که اگر ما جنگ را شروع کردیم چه‬
‫کسی آن را به پایان میرساند؟ ما یا ایران؟‬
‫حاجی یوسفی با تایید سخنان الطواش معتقد است این ن یز خ ود بخش ی از محاس بات کش ورها در ب ازیگری‬
‫خود در نظم بین المللی است و این کشور محاسبه اش را با توجه ب ه این عام ل و ده ه ا عام ل دیگ ر انج ام‬
‫میدهد مانند رابطه خود و ایران با روسیه یا رابطه ایران با چین‪ .‬به همین دلیل است که والتز نام کتاب خود‬
‫را سیاست بین الملل گذاشته نه سیاست خارج ه یع نی کش ورها محاس بات خ ود را ب ا توج ه ب ه ش رایط بین‬
‫المللی انجام میدهند نه صرفا سیاست خارجی خود‪.‬‬
‫مثال در سیاست خارجی ممکن است نتانیاهو به عنوان نخست وزیر اسرائیل اقدامی را در جهت من افع ملی‬
‫اسرائیل تشخیص دهد و اقدام به آن کند اما در چارچوب سیاست بین المل ل متحم ل مح دودیت ه ای زی ادی‬
‫میشود که الزاما پیدا و عیان هم نیست و بر طبق گفته های خانم مع افی ادام ه بحث ذه نی در نظری ه وال تز‬
‫است که با سازه انگ اران تف اوت دارد و ش امل خط وط قرمزه ایی اس ت ک ه ب ر عملک رد و تص میمات م ا‬
‫تاثیرگذار است اما قابل نشان دادن نیست‪ .‬سازه انگاران به بحث هنجارها و آیین ه ا میپردازن د ک ه چگون ه‬
‫اینها رفتار ب ازیگران را تحت ت اثیر ق رار میده د و وال تز جنب ه م ادی آن را بی ان میکن د‪ .‬در واق ع تف اوت‬
‫ساختار والتز ب ا ونت در همینجاس ت ک ه س اختار وال تز م ادی و ملم وس و قاب ل نش ان دادن اس ت و خیلی‬
‫نزدیک به آدم هاست به همین دلیل واقع گرایانه است برخالف نظریه هایی که معنا گرایانه هستند‪.‬‬
‫آقای الطواش سوال میکنند که چگونه در شرایط ساختاری آنارشیک این الگو پیشرفت میکند؟‬
‫دکتر حاجی یوسفی در پاسخ ضمن تاکید به این نکته که اساسا آنارشی یعنی نبود دولت و حکومت جهانی با‬
‫اشاره به سخنان خانم معافی ب ه سیس تم (‪ )self help‬و اص ل خودی اری معتق د اس ت ک ه دولته ا در نظ ام‬
‫فکری والتز باید با هدف بقای خود‪ ،‬خود را کمک کنند و این خودیاری با ‪ ۳‬مکانیزم قابل حصول است‪.‬‬
‫آقای الطواش به جمله مرد تنها در کوچه اشاره میکند که دکتر ح اجی یوس فی ن یز ب ا تایی د این ح رف بی ان‬
‫میکند که به هر حال باید خودیاری برای بقا بدست آی د مثال آمریک ا میتوان د ب ا ت وان نظ ام خ ود ام نیتش را‬
‫تامین کند و این البته نافی برقراری اتحادها با دیگران نیست‪ .‬البته باید این را در نظر گرفت که ساختار در‬
‫نظ ر وال تز ث ابت نیس ت و قاب ل تغی یر اس ت و در ج واب منتق دانی ک ه او را ج زم ان دیش (‬
‫‪)determinist‬میدانند معتقد است در شرایطی که کارگزاران درون ساختار کنش گری میکنند خود بخ ود‬
‫میتوانند منجر به تغییر س اختار ش وند‪ .‬درس ت اس ت ک ه در ظ اهر از نظ ام ه ای ت ک قط بی و دوقط بی و‬
‫چندقطبی نام میبرد اما آن نیرو یا نیروهایی که پیدا نیستند و باعث میشوند که کشورها کارهایی را بکنند ی ا‬
‫نکنند و اقدامی را انجام بدهند یا ندهند در شرایط مختلف متغ یر اس ت و ث ابت نیس ت‪ .‬مثال رواب ط ای ران و‬
‫عربستان قبل از حمله روسیه به اوکراین و بعد از آن ک ه وق تی آن را مقایس ه میک نیم ب ه وض وح تغی یر را‬
‫مشاهده میکنیم و میفهمیم که الگوی ثابتی وجود ندارد و این از منظ ر وال تز تغی یر در س اختار اس ت یع نی‬
‫روسیه پیش از حمله به اوک راین چ ه جایگ اهی در ت رکیب بن دی نظ ام بین المل ل دارد و پس از آن چ ه؟ و‬
‫همچنین نقش این کشور در روابط ای ران و عربس تان و اس رائیل چیس ت؟ ح تی رفت ار ای ران در م ذاکرات‬
‫هسته ای قبل و بعد از جنگ اوکراین چه تغییری داشته؟ بعضا تصور میکنیم که تغی یر دولت و آم دن آق ای‬
‫رئیسی و جلیلی باعث سخت گیری بیشتر در روند مذا‌کرات شده اما ی ک وق تی میت وان گفت تغی یر ش رایط‬
‫س اختاری و ظه ور دولت جدی د در ش رایط س اختاری جدی د منج ر ب ه تغی یر رفت ار جمه وری اس المی در‬
‫مذاکرات برجام شده است‪ .‬دلیل جذابیت نظریه والتز نیز بر همین مسئله است که شما در سیاست بین المل ل‬
‫والتز با ساختار و ترکیب بندی های غیر ثابتی مواجه هستید که میتوان د دائم ا تغی یر کن د روی سیاس ت بین‬
‫الملل و خارجی و منطقه ای تاثیرگذار باشد‪.‬‬
‫آقای الطواش ضمن تایید نکات حاجی یوسفی معتقد است دقیقا والتز ضمن اشاره به تغییرات نظم بین المل ل‬
‫بین دوقطبی و سه قطبی یا چند قطبی نشان از تغییرات ساختاری و عدم ثبات آن است‪.‬‬
‫آقای بیات با درخواست ورود به مباحثه جای دکتر حاجی یوسفی را گرفته و وارد بحث میش ود ام ا پیش از‬
‫آن آقای باقری با اشاره به سخنان دکتر حاجی یوسفی و با توجه به اینکه آقای وال تز ب ه دنب ال علمی ک ردن‬
‫نظریه واقع گرایی بوده اند‪ ،‬از کجا میتوان به این نکته رسید و تالش والتز در علمی ک ردن نظری ه اش در‬
‫کجا قابل مشاهده است به مصاحبه ای از کنت والتز اشاره میکنند و ‪ ۳‬نکته را ب ر میش مارند‪ :‬اوال در بحث‬
‫نگاه به تاریخ در نظریه مورگنتا‪ ،‬والتز علی رغم توجه به تاریخ سعی‌ک رده پ ای خ ود را فرات ر از ت اریخ‬
‫بگذارد‪ ،‬همچنین بحث تبیین و غیرتبیینی دانستن نظریات پیش ین از نظ ر وال تز و بحث س وم عل وم ط بیعی‬
‫است که اشاره به تطبیق نظریه با شرایط بیرونی و عینی است‪.‬‬
‫آقای بیات وارد بحث شده و بیان میکنند که نکته جالبی که ب ه نظ ر ایش ان وج ود دارد اص الت س اختار در‬
‫نظام بین الملل و رفتارهای تکرارپذیری است که میتواند ساختار نظ ام بین المل ل را تک وین ده د‪ .‬در نظ ام‬
‫فکری والتز ساختار است که به رفتار بازیگران شکل میدهد‪ .‬بحث این است که شرایطی که والتز در آن به‬
‫نظریه پردازی پرداخته شرایطی دوقطبی در نظام بین الملل بوده‪ ،‬امروزه اما با توجه ب ه ش رایط ی ک چن د‬
‫قطبی سیال در نظام بین الملل که به نظم شبکه ای نیز معروف است که رق ابت در عین تعام ل و تعام ل در‬
‫عین رقابت حرف اول را میزند‪ ،‬نظریه والتز چقدر قدرت تبیی نی دارد؟ مثال اگ ر بخ واهیم ب ه بحث ام نیت‬
‫اشاره کنیم و امنیت در خاورمیانه بپردازیم آیا رفتار ترکیه در این منطقه با تئوری ساختاری والتز یا خارج‬
‫از نظم ساختاری والتزی است؟ به نظر میرسد در این منطقه و در شرایط سیال بازیگران صرفا متعه د ب ه‬
‫نظم ساختاری ندارند و مثال ترکیه در مسئله س وریه ب ا آمریک ا اختالف نظ ر دارد ام ا در مس ئله هس ته ای‬
‫ایران به اشتراک نظر رسیده اس ت‪ ،‬ی ا ترکی ه در آذربایج ان ب ا ای ران اختالف دارد ام ا در س وریه ب ه راه‬
‫کارهای مشترکی رسیده اند‪ .‬مسئله دیگر نزدیک شدن والتز و مرشایمر به یکدیگر است‪ .‬مرشایمر ح داکثر‬
‫قدرت را اساس رفتار دولتها میداند‪ .‬ایا در الگوی خاورمیانه نظام واقع گرایی ته اجمی مرش ایمری ج واب‬
‫میدهد یا والتزی؟‬
‫آقای باقری در پاسخ به سوال آقای بیات نظم شبکه ای را همان نظم سلسله مرات بی میدان د و آق ای بی ات در‬
‫پاسخ معتقد است این شبکه الزاما ث ابت نیس ت و در زمین ه ه ای متف اوت متن وع اس ت و نمیتوان د متض من‬
‫رفتار یکسانی باشد‪.‬‬
‫آقای باقری در پاسخ مطرح میکند که بهتر است برای نظم خاورمیانه ساختاری در نظر گ رفت ک ه ق ابلیت‬
‫طرح بهتری داشته باشد و بیات در پاس خ معتق د اس ت نظ ام در ح ال گ ذار موج ود نمیت وان مشخص ا گفت‬
‫دوقطبی هستیم یا چند قطبی نظم ها سیال هستند و هنوز به مرحل ه تث بیت نرس یدیم‪ .‬ب ازیگری مث ل ام ارات‬
‫تالش میکند در نظم آتی جایگاه خود را تثبیت کند و تقریبا رویه بیشتر بازیگران حاض ر در نظم بین المل ل‬
‫حول همین محور میچرخد‪.‬‬
‫آقای باقری ضمن ابراز مخالفت خود با این مس ئله معتق د اس ت وق تی معتق د ب ه وج ود نظم سلس له مرات بی‬
‫هستیم رفتار بازیگران نیز در این قالب تعریف میشود‪ .‬به عنوان مثال بنده معتقدم روسیه صرفا برای نشان‬
‫دادن جایگاه خود به اوکراین حمله کرد‪.‬‬
‫آقای بیات ضمن تاکی د ب ر این نکت ه پرس ش میکنن د ک ه روس یه ص رفا ب رای ق درت نم ایی وارد جن گ ب ا‬
‫اوک راین ش د؟ و آق ای ب اقری در ج واب معتقدن د ن ه ص رفا بلک ه یکی از دالی ل حمل ه روس یه میتوان د این‬
‫موضوع باشد‪ .‬همچنین چین به عنوان اقتصاد دوم دنیا یا ایران به عنوان یک قدرت منطق ه ای میتوانن د در‬
‫شرایط جدید نظام بین الملل خود را در جبهه ای مقابل اتحادیه اروپا و آمریکا قرار دهند و بازیگری کنند‪.‬‬
‫آقای بیات پرسش میکنند که آیا این ایده شما به وقوع پیوسته یا در حال شدن است؟ جناب باقری معتقدند ک ه‬
‫این موضوع در حال شدن است و هنوز به سرمنزل مقصود نرس یده اس ت و علی رغم س یالیت موج ود این‬
‫قدرت با گذر زمان شکل میگیرد‪.‬‬
‫آقای بیات ضمن اشاره به توافق ایران و عربستان در قالب اوپک پالس ب رای کن ترل تولی د نفت و اف زایش‬
‫قیمت در شرایط موجود آیا آمریکا هنوز قدرت اول اس ت؟ آق ای ب اقری معتق د اس ت ام روز آمریک ا دیگ ر‬
‫قدرت اول نیست و جناب بیات معتقد اس ت نمیت وان هن وز ب ا اطمین ان گفت و ای االت متح ده ب ا وج ود افت‬
‫محسوس نسبت به شرایط هژمونی همچنان دو قدرت نظامی و اقتصادی و تولید معنا حرف اول را میزند و‬
‫متاسفانه یکی از ایرادات موجود در نظام فکری دولتمردان جمه وری اس المی ن یز وج ود دارد ک ه در نظم‬
‫سیال موجود نمیتوانند تصور کنند که چگونه ایاالت متحده و عربستان در موضوع یمن و س وریه و مس ئله‬
‫ایران توافق و همکاری دارند اما در موضوعاتی از هم دور میشوند مانند اوپ ک پالس ی ا دس تیابی ری اض‬
‫به سالح های راهبردی مانند موشک بالستیک و به همین دلی ل عربس تان در این زمین ه ب ه چین ی ا روس یه‬
‫نزدیک شده است‪ .‬عربستان به عنوان یک قدرت منطقه ای برای خود جایگاه تعریف کرده و به عنوان یک‬
‫کشور محافظه ک ار و پادش اهی در حاش یه خلیج ف ارس و در من اطق مختل ف ب ا ب ازیگران وارد کنش گری‬
‫میشود و میتواند توافق یا عدم توافق با انواع بازیگران و بلوک بندی ها داشته باشد‪.‬‬
‫باقری معتقد است شرایط نظم امروز در بین الملل با ش رایط نظ ام دو قط بی قاب ل مقایس ه نیس ت‪ .‬در نظ ام‬
‫جنگ سرد و بلوک بندی های مشخص میان کشور ها بازیگران کمتری قادر به ش رایط ب ازیگری می ان دو‬
‫بلوک را داشته اند اما ام روزی کش ورهایی مانن د عربس تان س عودی از س یالیت موج ود در نظم بین المل ل‬
‫استفاده کرده و روابط خود را میان ایاالت متحده و چین و روسیه تنظیم میکنند‪.‬‬
‫آقای مدرسی در این جا بیان میکنند که یکی از انتقادات وارده از سمت نئو لیبرالیست ها بر نظری ه نوواق ع‬
‫گرایانه والتز این است که نظریه والتز فضایی برای همکاری در ساختار سیاست بین الملل متص ور نیس ت‬
‫و اصل را ب ر خودی اری و اص الت بق ا و ق درت میده د‪ .‬پاس خ وال تز ب ه این انتق اد این اس ت ک ه ب ا وج ود‬
‫همکاری هایی در حوزه های اقتصادی و فنی این نمیتواند ذات آنارشیک نظام بین الملل را تغییر دهد‪ .‬یکی‬
‫از دالیلی که امروزه شاهد این هستیم که کشورها بعض ا در مس ائل اقتص ادی همک اری داش ته ام ا اختالف‬
‫نظر در مسائل امنیتی خود را حفظ کرده اند بر اساس نظری ه وال تز قاب ل توجی ه اس ت و همچن ان کش ورها‬
‫بعضا امنیت خود را در معرض وابستگی به دیگران و مورد معامله قرار نمیدهند‪.‬‬
‫آقای موسی پور با ورود به بحث معتقد است نگاه والتز به جهان و تبیین نظریه اش چندان با شرایط زیس ت‬
‫امروز ما در جهان بی راه نیست و نمود عینی والتز را میتوان مشاهده کرد‪ .‬مشخص ترین علت این ح رف‬
‫تغییر نظم در ساختار بین الملل و دنیای در حال گ ذار ام روزی اس ت‌ک ه نقش هنجاره ا در ح ال تض عیف‬
‫شدن است‪ ،‬مانند حمله روسیه به اوکراین و حرکت بر خالف جریان هنجارهای بین المللی است‪.‬‬
‫در دنیایی که نظم بین المللی جدید در حال شکل با هنجارهای جدید است آنارشی نمود بیشتری پی دا ک رده و‬
‫همچنان نظریات والتز قابل تبیین است‪.‬‬
‫در جمع بندی صحبت های خود‪ ،‬موسی پور معتقد است در دوران تط ور نظم بین المل ل آرای وال تز ب رای‬
‫ما همچنان ملموس و نمود عینی دارد علی رغم اینکه والتز در شرایط جنگ سرد دست به نظری ه پ ردازی‬
‫زده است‪.‬‬
‫آقای مدرسی در ادامه صحبت های موسی پور و ض من تایی د نکت ه ه ای مط رح ش ده معتق د اس ت یکی از‬
‫دالیلی که بیشتر نظریه پ ردازان پس از وال تز تم ام هم و غم خ ود را ب ه ن وعی ص رف پاس خگویی ب ه آرا‬
‫والتز کرده اند همین جامعیت و بی سابقه بودن نظریه والتز است‪.‬‬
‫وقتی نگاهی به فصل ابتدایی و مهم ترین فصل کتاب وال تز می ان دازیم‪ ،‬در ط رح مب احث هس تی ش ناختی‬
‫خود و تمایز نظریه و قانون ‪ ،‬ایشان با وجودی که طب ق ص حبت ه ای خ انم مع افی معتق د ب ر نقش ذه نیت‬
‫مشاهده گر و سوژه است ‪ ،‬سازه انگار نیست و حتی سازه انگاران نیز از همین جا او را مورد انتق اد ق رار‬
‫میدهند و عدم اعتقاد شفاف او به هنجارها را زیر سوال میبرند‪ .‬همچنین والتز بر ع دم ثب ات س اختار تاکی د‬
‫میکند و صحبت از امکان پذیری تغییر در نظ ام بین المل ل میکن د ک ه بعض ی منتق دان او را ب ه همین دلی ل‬
‫ابطال گرا میدانند‌‪ .‬همچنین از سمت نئو لیبرال ها نیز به دلیل اصالت آنارشی و خودیاری از سمت والتز او‬
‫را مورد انتقاد قرار میدهند با وجودیکه همکاری های اقتصادی در نظریه والتز وج ود دارد‪ .‬بن ابراین تم ام‬
‫نظریه پردازان پس از والتز گوشه چشمی به نظریه او داشته و حتی س عی ک رده ان د پاس خی ب ه نظری ه او‬
‫بدهند زیرا والتز نیز در نظریه خود تالش کرده هم نگ اه ه ای قبلی را تحت الش عاع خ ود ق رار بده د و هم‬
‫وضعیت حال حاضر در زمان زیست خود را تبیین کند و با نگ اه س اختاری خ ود ی ک نظری ه ای را ارائ ه‬
‫دهد که تمام نظریه های قبل و بعد خود را تحت تاثیر قرار دهد‪.‬‬
‫خانم معافی در ادامه صحبت های مدرسی به چند نکته اشاره میکنند‪ .‬ایشان معتقدند یک س ری از انتق اداتی‬
‫که متوجه والتز میشود به نوعی ب ه دلی ل فهم غلطی اس ت ک ه از وال تز وج ود دارد‪ .‬وق تی پاس خ وال تز ب ه‬
‫منتقدین را مطالعه میکنیم والتز تالش نکرده نظری ات پیش از خ ود را ک امال نفی کن د و ب ه ک ل غل ط بدان د‬
‫مانند استقراگرایان یا تقلیل گرایان‌‪ ،‬هدف وال تز عب ور از مح دودیت ه ای موج ود در نظری ه ه ای پیش از‬
‫خود است و همین جا نقطه تفاوت او نسبت به دیگران است‪ .‬نقطه مرکزی نظریه والتز نگ اه او ب ه س اختار‬
‫بین الملل است و نظریه من نظریه سیاست خارجی نیست و این فهم از والتز بسیار میتوان د م ا را در درک‬
‫نظریه او کمک کند‪.‬‬
‫آقای موسی پور در تایید فرمایشات خانم معافی به حجم نق دها و پاس خ ب ه وال تز از س مت نظری ه پ ردازان‬
‫دیگر اشاره میکند که نشان از سیالیت نظریه و چند گانه بودن نظریه وال تز دارد‪ .‬نکت ه دیگ ر اینک ه وال تز‬
‫نگاهی دو سطحی دارد یعنی در عین وجود فصل مشترک ه ایی می ان کش ورها مانن د ح وزه اقتص اد نق اط‬
‫افتراقی نیز وجود دارد که مهم ترین نمود آن مباحث امنیتی است‪.‬‬
‫در پایان آقای مدرسی در ادامه صحبت ه ای موس ی پ ور ب ه تحلی ل س ه س طحی وال تز (‪)third image‬‬
‫اشاره میکند و معتقد است با وجودی که والتز به وضوع تالش کرد ساختار بین المل ل را رکن مهم سیاس ت‬
‫بین الملل به شمار آورد همچنان بعضی نظریه پردازان بعدی او را تقلیل گرا معرفی ک رده ان د و این نش ان‬
‫از پیچیدگی و در عین حال اهمیت نظریه والتز دارد‪.‬‬
‫این جلسه پس از قریب به ‪ 100‬دقیقه پرسش و پاسخ و مباحثه پ یرامون نظری ه ن وواقع‌گرایی و واقع‌گ رایی‬
‫ساختاری در ساعت ‪ 16‬و ‪ 45‬دقیقه به اتمام رسید‪.‬‬