Professional Documents
Culture Documents
221 Issuu
221 Issuu
Г РА Д Е Ж Н И Ш Т ВО
221
ЈУНИ 2014
90 ДЕНАРИ
ПОРТА 27 јуни 2014
БРОЈ 221 ПЕТОК 27.06.2014 ГОДИНА X
Редакција:
ДРАГИ ЧИТАТЕЛИ,
главен и одговорен уредник:
Дејан БУЃЕВАЦ
Претседателот на Биеналето во центар ќе биде на просторот на
Венеција Паоло Барата, придружуван новобелградскиот блок 42, кој се новинари:
од овогодишниот куратор на наоѓа во непосредна близина на Катерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА
Интернационалната изложба на белградската Арена, новиот Мост
архитектура, холандскиот архитект Рем на Ада и автопатот што проаѓа низ надворешни соработници:
Колхас, ги обединија претставниците градот. Конкурсот заврши, наградите Насловна страница: Ангел СИТНОВСКИ
на 66 земји од светот, учесници на 14. се доделени, а стручната и нестручната Александар ПЕТРОВ (ИТАЛИЈА)
по ред архитектонско биенале, кое јавност имаше можност да ги види
СЕВЕРНА ОБИКОЛНИЦА Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ
ќе трае од 7 јуни до 23 ноември 2014. и да продискутира за решенијата НА ГРАД СКОПЈЕ, Александра ШЕКУТКОВСКА
Анастасија НИКОЛОВСКА
Македонскиот павилјон, сместен во на оваа значајна просторна целина МОСТ ОРМАН Андреа ЈАМАКОСКА
комплексот Арсенале со проектот во главниот град на Србија. Билјана САВИЌ
„Наоди“, чиј куратор е професор д-р „Многу проекти се изработени во Бојана ФИЛИПОВИЌ
Јован Ивановски заедно со Владимир
Десков, Бојан Каранаков, Огнен Марина,
нашето биро, но како најинтересно
решение би сакал да се реализира ПОРТА
Г Р А Д Е Ж Н И ШТВ О
221
ЈУНИ 2014
АРХИТЕКТУРА 20 Печати:
РЕМ КОЛХАС: МИСЛАМ ДЕКА ИМА Маркетинг:
ЖИВОТ ВО АРХИТЕКТУРАТА
biroproekt@biroproekt.com.mk
marketing@porta3.com.mk
АРХИТЕКТУРА 28 Тел: 3243 790; 3243 797
РАБОТИЛНИЦА ЗА СОЗДАВАЊЕ Fax: 3243 796
НА ПРОСТОРИ Моб: 072 248 796
60
ГОДИШНА ПРЕТПЛАТА: 1.000 ден.
ПАТЕПИС 38 жиро сметка: 300000001995035 во
САХАРА - БЕСКРАЕН ПРОСТОР ВО Комерцијална банка АД Скопје
КОЈ ПАЃААТ СТЕРЕОТИПИТЕ ЕДБ: 4030004528485
DVORNIK
Лична заштитна опрема
од 1990
www.liting.mk
Lexan* поликарбонатни плочи и системи; Архитектонска подготовка и изведба
8 Mарт, бр. 2, 1000 Скопје
Тел.: +389 2 3110 624 Акрилни плочи Plexy и производи од ПММА;
+389 2 3110 901
Факс: +389 2 3110 546
info@dvornik.com.mk
www.dvornik.com.mk Звучни и сигурносни бариери; Профили, гума и трака; +389 2 3114 360
4
градежништво
5
инфо ЗА ПРВПАТ ПРОМОВИРАН ПРИРАЧНИК ЗА СТАНДАРДИЗАЦИЈА НА МАКЕДОНСКИ ЈАЗИК
Придобивките од стандардизацијата
Моќна не се доволно познати, а тоа се
алатка за должи на недостиг на свест и
знаења од оваа област и затоа од
водење на клучно значење е да се подигне
свеста и да се шири знаењето за
бизнис стандардизацијата
С
тандардизацијата се шири знаењето за стандардизацијата како знаење и компетенции за компаниите,
како призната алатка моќна алатка, за да донесе нови технологии институциите, менаџерите, инженерите
за подобрување на на пазарот и да се водат идните бизниси. во практика, како и за студентите во
конкурентноста на Водејќи се од ова авторите Соња процесот на нивното образование.
претпријатијата и Черепналковска, Лилјана Хаџиевска- Прирачникот се состои од 15 целини
поттикнување на пристапот Антовска и Весна Поповска го издадоа организирани во 10 поглавја, предговор,
на пазарот на иновативни решенија првиот прирачник на македонски јазик вовед, прилози, кратенки и литература.
е клучна алатка за поддржување на „Основи за стандардизацијата и сродните „Првото поглавје од прирачникот, дава
отворените пазари, слободната трговија и активности“, а кој е поддржан од Комората историски вовед за почетните поимања на
интероперабилноста на глобално ниво. на овластени архитекти и овластени стандардизацијата кај древните цивилизации
Придобивките од стандардизацијата инженери на Република Македонија. и примената на стандардите низ вековите,
не се доволно познати од страна на Овој прирачник е прв публикуван труд од индустриските револуции до денес.
претпријатијата, јавните институции и на македонски јазик кој ја обработува Второто поглавје, систематизирано ја
потрошувачите. Тоа се должи на недостаток комплексната материја од областа обработува функцијата на современата
на свест и знаења од оваа област, и затоа од на стандардизацијата и може да се стандардизација, притоа елаборирајќи
клучно значење е да се подигне свеста и да користи како дополнителен извор на ги целите и принципите на современата
6 ПОРТА 27 јуни 2014
6
инфо
стандардизација, како и придобивките за на производите, надзорот на пазарот Професорката Валентина Гечевска,
заинтересираните страни и за општеството и општата безбедност на производите, пак, додава дека материјалот презентиран
во целина. Третото и четвртото поглавје системот на инфраструктурата за во ракописот е современо и актуелно
се посветени на меѓународниот и квалитет составена од стандардизација, четиво за дополнително градење на
европскиот систем за стандардизација. акредитација, метрологија, оцената на професионални компетенции и техничка
Во петтото поглавје е презентирана сообразност и надзор на пазарот, Светската култура за претставниците на институциите
структурата на националниот систем трговска организација, нејзината улога и компаниите во различни сектори.
за стандардизација, додека во шестото и поврзаност со стандардизацијата, „Ракописот детално ја обработува
поглавје се дадени основните термини и како и методите за намалување на материјата поврзана со стандардизацијата,
дефиниции за стандард и стандардизациски техничките бариери во трговијата. стандардите и другите сродни активности
документи, прикажани се видовите на Рецензенти на книгата се професор преку систематска анализа на структурата
стандарди и структурата на стандардот Рубин Талески од скопскиот Факултет и елементите поврзани со наведените
и ICS меѓународната класификација за електротехника и информациски системи, како исклучително значајни
на стандардите. Седмото поглавје ја технологии, професор Валентина алатки за подобрување на конкурентноста
обработува постапката за подготовка на Гечевска од Машинскиот факултет и на компаниите“, нагласува Гечевска.
стандардите на меѓународно, европско професор Бато Камберовиќ од Факултетот Професорот Бато Камберовиќ
и национално ниво, како и методите за за технички науки во Нови Сад. вели дека прирачникот што поскоро
нивно преземање како македонски“, ја „Трудот обработува тематика за која треба да се проследи до образовните
објаснува содржината на прирачникот не постои сличен публикуван труд на институции заради образованието на
една од авторките, Соња Черепналковска. македоснки јазик. Обработени се сите сегашните и идните генерации кои
Во вториот дел од книгата, последните значајни сегменти од комплексниот ќе дадат придонес во примената на
три поглавја, според авторите, обработени процес на донесување и примена на стандардите и нивниот понатамошен
се теми кои навидум не се можеби од стандардите и е добро четиво за сите развој. „Овој ракопис во потполност ја
областа на стандардизацијата, но во заинтересирани што сакаат да се запознаат оправдува целта за која е наменет, а тоа
секој случај се тесно врзани со неа, а со оваа материја. Покрај стопанственици и е подигнување на свеста за значењето на
тоа се слободното движење на стоки, бизнисмени, трудот можат да го користат стандардизацијата“, додава Камберовиќ.
директивите и регулативите на Европската и студентите што изучуваат елементи на
Унија, постапката за оцена на сообразност стандардизацијата“, вели Рубин Талески. К.С.Т.
7
став
П
аралелни светови бидејќи
архитектурата е репрезент
на културата, фактор
на идентификација и
интегритет на државата.
Бидејќи архитектурата
е одраз на нивото на образование,
политичките стремежи, општествениот
момент. Одразот се одвива паралелно
со сè она што нè учи архитектурата, она
што таа претставува и како се вреднува.
Бидејќи ништо не се случува случајно.
Паралелно на архитектите се случи
проектот „Скопје 2014“ во центарот објектите од „Скопје 2014“, кои не диктаторите, политичарите, моќниците,
на градот. Се потценува минатото учествуваа на БИМАС, односно не се нејзината злоупотреба во популистички цели
творештво, често поради необразование ни пријавија. Другото што се гради кај и манифестација на лични фрустрации.
или исфрустрираност, наречено нас, главно се комерцијални станбени Се одржаа и дебати на различни теми.
„социјалистичко“. Се менува закон за објекти, по некој трговски центар, Авторски права во архитектурата, дебатата
градење неколку пати годишно. Советници индустриски објект, магацин. наречена „Паралелни светови“ беше
во градот одлучуваат за изгледот на Во ваква состојба на БИМАС се обидовме насочена кон професионалните проблеми на
објектите. Урбанизам нема. Квалитетот да потенцираме дека на архитектот му архитектите. Проблеми постајат насекаде, од
на проектите е на сè пониско ниво. престоанува само оригиналност и знаење образованието преку локалната самоуправа,
Големите проектантски бироа исчезнаа како единствено оружје во борбата за Комората, Инвеститорите. Се одржа и
во транзицијата. Релациите со КОАИ се добра архитектура, а добрата архитектура јавната дискусија, со тема за сведоштвото
сведени само на плаќање членарина. во себе содржи елементи на умеење и на градот што исчезнува. Во рамки на
Авторските права не се почитуваат. сознавање на просторот и времето во проектот „Отворена архива“, со „Отворен
Конкурсот е сведен на јавна набавка. Не кои настанува. Само како таква опстојува повик“ за учество во проектот, потенцирајќи
постои загарантирана минимална цена за на сцената. Таа е слика на времето и не ја потребата да се соберат трудови за
проектирање. Се легализираат дивоградби. може да биде различна од моментот кога е Скопје, град кој изчезнува. Град сведок
„Болоња“ влезе на факултет. Систем на создавана. Во овие околности постои само на серија трауматични трансформации.
вредности нема. Да се живее за архитектура лична сила и лично уверување. Должни Овој проект има за цел симболички
и од архитектура се две крајности кои сме да бидеме свесни за она што ни се да го успори процесот на загубата на
малку имаат врска една со друга. случува, но и да ја понесме одговорноста, колективното сведочење и сеќавање.
Во наведените услови се случи 17. БИМАС, а и да ја повратиме самодовербата. Присуствувањето на настаните на
кој, сакале ние или не, го отсликува моментот. На БИМАС се одржаа неколку предавања БИМАС е бесплатно. За жал, посетеноста
БИМАС се организираше над можностите, и изложби на гости од странство, чие на БИМАС, особено од помладите колеги и
особено финасиските на ААМ. Се е сведено учество најмногу се должи на личните професорите на архитектонските факултети
на ентузијазам на ретки поединци кои релации со некои од членовите на ААМ, но не беше на очекуваното ниво, со што само ја
грчевито се борат да опстане ААМ, како и на проектот наречен „СК 2014“, кој сите потврдивме капитулацијата како професија
единствено здружение кое ги собира подеднакво ги остава без текст. Сите тие што поодамна ни се случи. Архитектот и ААМ
архитектите, ја почитува архитектурата следат што се случува со архитектурата одамна го изгубија местото што им припаѓа.
и се обидува да ја врати достојноста на во Скопје, но сега за првпат имаа можност Затоа е добро што на овој БИМАС отворено
професијата. БИМАС е единствената да видат во живо. Гостуваше младиот и без пардон се дебатираше на темите
манифестација на архитектонското архитект Диаз од Чиле, гостуваа доцентите што сите нѐ допираат. Мораме да сме прво
творештво во РМ. На БИМАС се презентираа од Словенија Дешман, Лобник и Канцлер свесни за состојбата во која се најдовме,
проекти и објекти кои се само дел од со изложба и предавања. Професор Арсиќ отворено да си ги признаеме и лоцираме
творештвото во изминатите две години. од Србија, говореше за архитектурата како грешките како би можеле да ги решаваме.
Капиталното творештво кај нас се една од омилените играчки во рацете на Важно е што на БИМАС дискусијата почна
и мора да продолжи да се разговара.
Управниот одбор долго и внимателно
ја составуваше комисијата за доделување
награди на БИМАС. Целта беше да составиме
тим кој ќе умее да препознае квалитетна
архитектура и ќе успее да пронајде доволно
доблест да се излезе од маѓепсаниот круг во
кој западна ААМ. Времето на шпекулации,
што е навистина добра архитектура, треба
8
став
да се остави во минатото. Неопходно е главната награда. Но мислам дека е крајно Како претседател на ААМ немам право
комисијата да е составена од архитекти кои време да престанеме да си фрламе песок во да се мешам во работата на комисијата,
не се учесници на БИМАС, да немаат членови очи и да воспоставиме стручен критериум. нејзините одлуки се независни и легитимни.
од потесното семејство кои учествуваат Тажно е што капацитетот на творештвото Но, смеам да имам свое мислење и
на БИМАС, добро е да има претставници во Македонија е многу ограничен, а со морам да имам став и како архитект и
од архитектонските факултети, да не се тоа и работата на архитектите. Не се како претседател. Комисијата успеа до
повторуваат членови од минатите години, доделија и награди за индустриски дизајн и некаде да се извлече од маѓепсаниот круг
да има разноликост во возраста, да се урбанистички проект од едноставна причина на шпекулации, но не до крај. Секако,
проектанти. Се покажа дека задачата е што такви проекти немаше. Се доделија две одговорноста, и ние како Управен одбор,
потешка од што изгледа на прв поглед. специјални награди. За црквата Св. Илија особено претседателот, мораме да ја
Изборот е многу мал. Колку ние како во Говрлево, со која според комисијата се понесеме и да се соочиме со критиката
Управен одбор и комисијата успеавме да апострофира преплетување на желбите и на членовите на ААМ. Комисијата ние и
ја исполниме задачата ќе покаже времето. можностите на инвеститорот со креативноста ја составивме. Прв и основен критериум
Бидејќи на квалитетната архитектура не на архитектите. Но, тој процес не е ништо за доделување награди мора да биде
и е потребна награда за да се препознае, необично. Се случува со секој објект. архитектура, а потоа фразеологии како
наградата само и оддава признание. Се Во конкретниот случај интервенција на „суптилноста на чинот, комплексност на
случувале награди на БИМАС кои со право постоечки објект, црква, со што односот на односите“. Квалитетот е одамна изгубен,
ги револтирале членовите, што е лошо и за населението е повеќе врзување со духовното мораме повторно да го достигнеме,
ААМ и за архитектурата воопшто. Сакавме да отколку со архитектурата, така повеќе тоа го должиме на членовите на ААМ,
избегнеме повторно да ни се случи „селски навлегува во сферата на филозофијата. осбено на проектантите, малите бироа, а
двор“. Можеме бесконечно да дебатираме Пред сè, БИМАС е манифестација и единствено нив ги имаме, кои се носители на
што е квалитетна архитектура и никогаш вреднување на архитектурата. Другата архитектурата, и кои, за жал, на овој БИМАС
да не дојдеме до апсолутната вистина, но специјална награда е за Монтажна галерија ги заобиколи награда. ААМ мора да формира
мораме да се сложиме дека архитектурата „Центар за современи уметности“ САС, која единствен критериум на здружението за
е сложен процес кој бара комплексен можеби е највеќе во контекст со насловот квалитет во архитектурата, не може и не
пристап во преиспитувањето меѓу „Паралелни светови“. Како едно прибежиште смее и понатаму критериумот да биде на
содржината и формата, каде акцентот ќе во деликатен момент на потценување на поединечни членови во комисијата.
биде на примарната функција. Опфаќа многу слободното творештво. Прибежиште лесно БИМАС заврши, архитектите се пред
компоненти и мора да исполни многу задачи. преносливо и како подарок од небо достапно големо искушение да најдат сила да се
Гран при на БИМАС е престижна награда и за сите. Наградата за проект од областа изборат со состојбата. За „Скопје 2014“ е
за првпат оваа година не се додели. Секој на архитектурата за Клиничката болница многу зборувано, ставот на ААМ е јасен,
објект треба да има функција, тоа е првиот во Штип ја покажува целата сложеност на но не може да зборуваме само за тоа,
предуслов, и од нејзе да произлезе форма, архитектурата. Обемната и комплексна што правиме со она што не е „Скопје
композиција. Кога успешно ќе се спојат задача бара многу стручност, умеење и 2014“? Скопје ја чека архитектурата како
сите овие елементи се добива квалитетен знаење за да се оформи функционална одговор. Архитектурата се проектира,
објект. Ова е единствениот критериум за и естетска целина со современ израз. не се создава во весници и на протести.
добивање гран при. За жал, на БИМАС не му Оваа награда во права смисла покажува Дијалогот почна, мораме да се избориме за
се случи таков објект. Јас храбрата одлука што значи вистинска вештина во квалитетна архитектура. Тоа никој не може
на комисијата ја поздравувам. Сигурна архитектонското проектирање и во кој да го направи наместо нас. Потребно е
сум дека има голем број коментари дека правец треба да се движи архитектурата. многу време, внимание, чесност, стручност,
не смееше да се случи не доделување на Ми дава надеж дека не е сѐ готово. самокритичност, растеретеност и трпение.
9
профана архитектура ЦРКВА „СВЕТИ ЈОВАН КРСТИТЕЛ“ ВО ОПШТИНА АЕРОДРОМ – СКОПЈЕ
П
равославниот храм „Свети
Јован Крстител“, кој две
години го градеа над
стотина градители-неимари
на атрактивна локација,
во паркот со авион во
oпштина Аеродром, е петкуполна црква
висока 15,5 метри, со специфична,
препознатлива, древна архитектура,
изградена според каноните на МПЦ и
традициите на нашето културно наследство.
Во статичка смисла претставува
армирано-бетонски скелетен систем
комбиниран со носечки ѕидови. Главниот
носечки систем се армирано-бетонски лачни
носачи, на кои лежат цилиндрични плочи.
Меѓукатната конструкција на галеријатa е
изведена како лесна масивна армирано-
бетонска рамна плоча. Таваните во наосот,
олтарот и галеријата се изведени од
сфери, полуцилиндрични масивни лиени
армирано-бетонски плочи, а на куполите
се полукружни калоти. До галеријата
водат скали со спирална форма.
Кровната конструкција е изведена на
редок традиционален начин со ќерамида
од стар тип, редена како во минатите
векови, а во составот на перлит масата се
поставени празни тули за вентилација.
Малтерисувањето на сите внатрешни
површини на ѕидовите и на таваните
е исклучиво со чист варов малтер во
два слоја, соодветен за живопис. Подот
е изведен од четири видови природни
материјали - мермер и гранит, од кои
се изведени сложени шари, меѓу кои
централната симболизира вечност.
Фасадите се изведени со традиционален
третман во комбинација на издлабен
камен-враца и полна декоративна тула,
со византиски фасаден изглед, додека
прозорските отвори се од бел цемент,
обоени со црвен пигмент и застаклени.
Топеното стакло во прозорците е со
спирален мотив, рачна изработка,
а во камбаната има мотив на крст,
што дава визуелни светлосни ефекти
кои придонесуваат за мистичност на
амбиентот. На петте куполи, при нивното
бетонирање, се поставени метални
анкерни плочи со светлосни крстови.
Со начинот на изведба и
со богатото архитектонско
обликување и во екстериерот
и во ентериерот на објектот, овој храм
10
пресек
претставува едно од најавтентичните Црквата внатре е со богат живопис, а над нуди прекрасен амбиент и поглед за
нови црковни остварувања кој со главниот влез има мозаик со ликот на свети посетителите што можат да уживаат
специфичен, препознатлив изглед е Јован Крстител изработен во византиски во хортикултурно уредениот простор
изграден според традициите на нашето дух со позлатени камчиња од Венеција облагороден со трева и цвеќиња, каде што
културно наследство, во овој период. и природни камчиња од Македонија. има одморалишта со клупи за посетителите,
Автори на архитектонскиот проект Црковниот комплекс е дополнет со партерно уредување со пешачки патеки,
се архитектите Тања Паскали- камбанарија висока 18,5 м, на која има поплочени со автентичен камен.
Бунташеска и Анита Пејчиноска од крст висок 2,5 м и ѕвоно со тежина од Храмот е изграден со донација на
Охрид и архитектите од проектантското 430 кг, а дворот го краси и фонтана во градежната компанија „Адора Инженеринг“
биро на Адора Инженеринг. форма на крст со три водоскоци, што и ктиторот проф. д-р Ванчо Чифлиганец.
porta3.mk
11
градежништво
12
ХИДРОИЗОЛАЦИЈА НА ИНФРАСТРУКТУРНИ ОБЈЕКТИ градежништво
О
бјектите ги заштитуваме кои се добиваат, хидроизолационите (пливачка изолација) - пливачката изолација
од влага и вода со цел материјали можат да се поделат на: се однесува на изведба на битуменска смеса,
да осигуриме хигиенски - јаглероводородни материјали; која се вградува со лиење во врела состојба:
простор за употреба, а - синтетички материјали; се состои од битуменски мастикс и лиен
самите конструкции да ги - метални ленти (фолии); асфалт. Ваков вид на изолација е погоден
заштитиме од пропаѓање. - водонепропустливи малтери и заштитни за мостови со наклони помали од 6%.
Водата може да предизвика оштетување хидроизолациони премази. Изборот на хидроизолацијата треба
на конструкциите по механички пат (вода и Кај мостовските конструкции да се приспособи на својствата на
дејство на мраз) и по хемиски пат (агресивни хидроизолацијата служи за заштита на конструкцијата, особено на геометријата
води кои ги разоруваат материјалите нивните делови од дејство на атмосферски на сообраќајницата и на подвижните
од кои се направени конструкциите). агресивни води, влажнење или сушење товари. На изолацијата на коловозот
Покрај подземната и атмосферската и слично. Најважна е хоризонталната уште понеповолно влијае загревањето на
вода, за конструкциите може да биде хидроизолација на коловозната плоча. коловозот, па и од тоа видување треба
многу опасна и водата од оштетените Покрај неа, се вградува коса и вертикална да се одреди локацијата на мостот.
инсталациони водови. За да ги заштитиме хидроизолација кај средните, крајните Тунелите имаат посебна потреба од
конструкциите од вода и влага изведуваме столбови, крилните ѕидови и темели. хидроизолација. Во електрифицираните
хидроизолациони заштитни слоеви, кои Во светски размери, најраспространета тунели каде поминува воз, водата не
може да сe изведат на повеќе начини е хидроизолацијата на база на битумен смее да дојде во допир со елементите
со употреба на различни материјали. во разни варијанти. Во поново време, од контактната мрежа кои се под напон,
Материјалите за хидроизолација што во употреба се хидроизолатори на или пак со пантографот на електричната
се применуваат во рамките на одредени база на синтетички смоли, како и локомотива во пределот на темето на
системи треба да задоволат повеќе услови: комбинација на база на алуминиумски сводот од тунелот. Исто така не смее да
- да не пропуштаат и да не впиваат вода; фолии и полимеризиран битумен. се случи да капе врз постројките, и треба
- да се постојани во контакт со Секој состав на хидроизолација се да се спречи создавање на наслојки
вода и во контакт со материјалите состои од основен премаз кој служи како од мраз во пределот на шините.
на кои се нанесуваат; подлога на самиот изолационен слој, и Хидроизолација на структури како
- да имаат добра атхезија за заштитен слој кој ја штити изолацијата од тунели е едно од основните побарувања
материјалите на кои се нанесуваат; подвижните товари и други влијанија. потребни за да се гарантира совршената
- да се задоволително пластични на Начелно се разликуваат три изградба на сводот. На овој начин може да
ниски, и задоволително постојани типови на изолација: се спречи опасното испирање на бетонот.
на зголемени температури; Средства за премачкување - Водата што капе и формирањето на мраз
- добро да поднесуваат нагли битуменските средства кои се користат исто така се спречени правејќи го патот
температурни промени; како претходно премачкување со цел побезбеден за минување на сообраќај.
- да се способни да ја пратат да пенетрираат и добро да ги исполнат Друго важно побарување е зголемување
дилатацијата на подлогата на која пукнатините и малите нерамнини. на трајноста на самата структура.
се нанесуваат и да се во состојба Хидроизолација поврзана за површината Хидроизолацијата на тунели може
да „премостат“ мали пукнатини кои на елементите што се заштитуваат - да се изведува на неколку начини:
можат да се јават во подлогата; вградена со заварување, лепење или - на надворешниот дел на
- да се отпорни на механички и на со прскање под притисок. Материјалот облогата на тунелот;
атмосферски влијанија (стареење); што е поврзан со подлогата треба да - на внатрешната страна од
- да се лесни за примена, незапаливи, ги следи поместувањата-дилатирањата облогата на тунелот;
нетоксични, добри изолатори од струја. и деформациите на конструкцијата. - меѓу надворешниот дел и
Според основните суровини од Хидроизолација неповрзана со подлогата внатрешната страна.
27 јуни 2014 ПОРТА 13
13
градежништво
Еден од системите за хидроизолација кај
тунелите, кој бил користен и за решавање
на проблемот со влагата во Charmouth
Tunnel, е системот Newton. За решавање
на проблемот во тунелот биле користени
мембрани Newton 508 и Newton 508 Mesh
за да се издренира водата што влегувала
во тунелот од горната страна, а со тоа и
да се спречи таложење на минералите и
формирање на сталактити. Производите
се покажале како идеални, бидејќи
мембраната била поставена директно на
површината од тунелот, со што водата може
природно да се дренира зад мембраната.
Водата потоа во специјално формирани
канали, во темелите на ѕидот, што се
движат по целата должина на тунелот,
се испушта на долниот крај од тунелот.
14
градежништво
Мембраната е со шари со нејзините карактеристични
осум милиметарски копчиња. Овие копчиња
се однесуваат како механизам за заклучување,
закопчувајќи ги споевите заедно, само со раката.
Копчињата се грижат да се одржува воздушен
простор помеѓу мембраната и структурата што
треба да се заштити. Овој воздушен простор
е клучот за успехот на системите Tefond.
Мембраната Tefond е лесна и екстремно жилава,
а тежи само 700 g/m2 и има импресивен отпор
на компресија од 300 КN/m2. Ова ѝ овозможува
на мембраната да издржи огромен притисок.
15
современи македонски градители ЕМИЛ НИКОЛОВ, ГРАДЕЖЕН ИНЖЕНЕР
Градежништвото претставува
моторна сила на целокупниот
напредок на човештвото
Многу проекти
се изработени во
нашето биро, но
како најинтересно
решение би сакал да
се реализира проектот
„Од Влае до Маџари
без застој“. Идејата
е на еден граѓанин,
а ние во бирото сме
подготвени да ја
реализираме. Дејан БУЃЕВАЦ
Г
радежниот инженер потоа до денес се редат многу објекти. 1.200 монтажни носачи. Две години подоцна
Емил Николов е член на За своите почетоци Николов вели: „Во е во Ирак, каде што работи на мрежно
проектантскиот тим на тоа време технологијата на изработка на планирање на градењето на воена база
„Балкан Консалтинг“ и еден од проекти беше класична - шибер, паус, туш, АлБагдад. Потоа се редат проекти, мост на
сопствениците на друштвото. линијари, или како што денес велиме, се реката Шкумбинит - Албанија, Збербанка
Со проектирање почнува во работеше тимски и пешки“. Во 1980 година, - Москва, станбени згради во Запорожје,
1977 година, во проектантската куќа во експертски тим формиран од ИЗИИС, Македонска банка...Потоа работи на
„Гранитпроект“, каде што се изработуваа работи на процена на штети од земјотрес проектирање на железничката пруга
проекти од градежништвото. На почетокот во Ел Аснам - Алжир. Во 1982 година во Куманово-Деве Баир, автопатот Куманово-
е вклучен на објекти од рудникот Бучим, Либија работи на проектирање на клучка Деве Баир, автопатот Гостивар-Кичево...
потоа автопатот Велес-Катланово, а во Мисурата, детелина со четири листа со Па идеен проект за железничката пруга
МАКЕДОНСКА КАМЕНИЦА,
Монтажен преднапрегнат долен строј, делови од столбот лиени во погон а потоа носени на локацијата, монтирани и преднапрегнати.
16
современи македонски градители
Кичево - до граница со Република Албанија.
МОРИНЕ - КУКС, Р. АЛБАНИЈА,
Па изработка на потконструкција на L=9x40=360m’ и висина на столбови H=40m.
градските мостови во Скопје, кај Комплексот
банки и кај хотелот Холидеј Ин и многу други
објекти од високоградба, мостови и др.
Од 2002 година е во Друштвото за
проектирање, изведување и истражување
„Балкан Консалтинг“, кое е наследник
на „Гранитпроект“, а од 2008 година
е еден од неговите сопственици.
17
современи македонски градители
Што е интересно за Вашите објекти, а човек тука не е завршен проектот, потребно и потпорни конструкции на патниот
надвор од струката не може да го види? е негово следење, редовно одржување, правец Охрид - Пештани, следење на
Долг е патот до реализација на една за тој да фунционира според замислата изработката на мостот кај Холидеј
замисла на проектантите. Доста знаење на инвеститорот и проектантот. Ин, од проектот „Скопје2014“, и други
и учество на сите проектантски фази. објекти кои порано се проектирани,
Откако сето тоа ќе се компонира во една На кои проекти работите во овој период? а сега се изведуваат или довршуваат.
целина, многу работи не може да се Реализација на санација на Мелнички Ревизија на болниците во Штип,
видат до реализација на проектот. Но, мост кај Дебар, проектирање на вијадукти Кичево и „Мајка Тереза“ во Скопје.
18 ПОРТА 27 јуни 2014
18
современи македонски градители
СЕВЕРНА ОБИКОЛНИЦА НА
ГРАД СКОПЈЕ,
МОСТ ВОЛКОВО -
L=5x30=150m’
Проектирани 8 подпатници, решени тунелски, пристпни рампи 2x50m и мостовска конструкција L=40m’ (за еден премин):
1. Крстосница бул. Партизански одреди со ул. Московска 5. Крстосница бул. Партизански одреди со бул. ВМРО (бул. Даме Груев)
2. Крстосница бул. Партизански одреди со бул. 8 Септември 6. Крстосница бул. Гоце Делчев со бул. Крсте Мисирков
3. Крстосница бул. Партизански одреди со ул. Франклин Рузвелт 7. Крстосница бул. Гоце Делчев со ул. Беласица
4. Крстосница бул. Партизански одреди со бул. Св. Климент Охридски 8. Крстосница бул. Александар Македонски со ул. 16 Македонска бригада
Ваши идни планови во градежништвото? мостот на реката Отовица кај Велешко младите во тек на студиите да се
Многу проекти се изработени во Езеро. Столбовите се изведени, а едуцираат не само на факултетот, туку да
нашето биро, но како најинтересно носачите од горниот строј се излиени бидат присутни и во реализација на некои
решение би сакал да се реализира во делови на плацот на „Гранит“, во проекти, како во нивното проектирање
проектот „Од Влае до Маџари без Делчево. Тие треба да се донесат на така и во оперативата. Ова го кажувам од
застој“. Идејата е на еден граѓанин, локацијата, да се монолитизираат и да се искуство, бидејќи во нашето биро доста
а ние во бирото сме подготвени да ја монтираат за да се заврши овој објект. инженери го научиле занаетот и отвориле
реализираме. Неостварен проект е Исто така и реализација на проектот свои или отишле во други фирми.
27 јуни 2014 ПОРТА 19
19
архитектура 14. ВЕНЕЦИСКО БИЕНАЛЕ НА АРХИТЕКТУРА
Рем Колхас:
Мислам дека има живот
во архитектурата
Добитникот на Златен лав, Минсук Чо,
комесар и куратор на корејскиот павилјон
П
ретседателот на Биеналето во Венеција Паоло
Барата, придружуван од овогодишниот куратор
на Интернационалната изложба на архитектура,
холандскиот архитект Рем Колхас, ги обединија
претставниците на 66 земји од светот, учесници на
14. по ред архитектонско биенале, кое ќе трае од 7
јуни до 23 ноември 2014. Биеналето како и секогаш се одржува низ
неколку локации во Венеција, и тоа во паркот Жардини, историскиот
комплекс Арсенале, како и на неколку места во самиот град.
Насловот на 14. Интернационална изложба на архитектура е
„Основи“, а е избран од страна на Рем Колхас. Според него, овој
пат изложбата ќе биде за архитектурата, а не за архитектите. За
разлика од последните неколку манифестации, кои беа посветени на
одбележување на современоста, „Основи“ се фокусира на историјата
и развојот на националната архитектура во период од 100 години.
20 ПОРТА 27 јуни 2014
20
архитектура
Во три комплементарни манифестации
оваа ретроспектива ќе го генерира свежото
сфаќање на основниот архитектонски
репертоар, кој денес е очигледно исцрпен.
Во 1914 година имало смисла да
се зборува за кинеска, швајцарска и
индиска архитектура, додека само 100
години подоцна, како последица на
војните, различните политички режими и
различните нивоа на равој, националните
и интернационалните архитектонски
движења, индивидуалните таленти, како
и технолошкиот развој, архитектурата
што била специфична и локална, се
претворила во заемна и глобална. Ова би
значело дека националниот идентитет
навидум е жртва на модерното.
Идејата на изложбата е земјите
преку своите павилјони да одговорат
на една заедничка тема, а тоа е
„Апсорбирање на модерното 1914-2014“, Од Корејскиот павилјон: Секојдневното и монументалното презентирано на нов начин
каде секој на свој начин ќе го прикаже
процесот на бришење на националните во последниот век. Во централниот павилјон таква иронична идеја за изложба“, вели
карактеристики во корист на присвојување во Жардини е концептуланата изложба Колхас, и додава: „Но, кога почнавме да
на универзалноста на модерниот јазик насловена „Есенцијалните елементи во правиме истражувања за овие елементи
во еден репертоар на типологии. архитектурата“, преку која со форензички беше како првпат да погледнуваме низ
Претседателот на Биеналето Паоло испитувања на делови од објектите се микроскоп и да откриваме сосема непознати
Барата изјави: „Ние сме универзално проучува нивното значење. Концептот на видови. Се надевам дека и другите ќе ја
препознатливи како најважен настан изложбата е така обмислен што секоја почуствуваат истата возбуда при посетата“.
во светот на архитектурата. Ние сме соба е посветена на поединечен елемент Златниот лав како награда за најдобро
местото каде архитектурата зборува (таван, прозорец, коридор, под, балкон, национално учество на манифестацијата
за себе и каде се сретнуваат животот и фасада, огниште, ѕид, тоалет, ескалатор, ја доби Кореја под кураторство на Минсук
општеството во целина“. На овој проект лифт, скали, рампа, покрив и врата) во Чо. Насловот на изложбата е „Поглед низ
Колхас повеќе гледа како на средство за кои се следи нивниот развој и варијација, окото на гавран: Корејскиот Полуостров“,
истражување отколку како на изложба. односно нивно пресоздавање во зависност каде комисијата констатираше невообичаен
Националните павилјони во паркот од различните опкружувања и средини. успех во однос на еден нов и богат начин
Жардини за првпат се обединети под еден Самиот концепт на изложбата ги соединува во презентирањето на архитектонското
наслов: „Апсорбирање на модерното 1914- минатите, сегашните, како и идните верзии и урбанистичкото знаење во една
2014“, каде секоја држава поединечно ги на елементите. „Пред само неколку години доста напрегната политичка ситуација.
разгледува влијанијата од модернизацијата никогаш не би помислил дека ќе предложам Во овој павилјон беше презентирана
архитектурата од Северна и Јужна Кореја,
Критички осврт на улогата на елементите како средство, односно механизам за
на архитектурата: Чилеанскиот павилјон генерирање на алтернативни прикази кои
истовремено ги презентираа секојдневното
и монументалното на еден нов начин.
Чиле беше добитник на Сребрениот
лав со изложбата под наслов „Монолитни
контроверзии“. Комисијата изјави
дека фокусирајќи се на еден од
есенцијалните елементи на модерната
архитектура - префабрикуваниот
бетонски ѕид, изложбата дава критички
осврт на улогата на елементите на
архитектурата во зависност од различниот
идеолошки и политички контекст.
Посебно беа одвоени, и специјално
спомнати националните учесници од
Канада, Франција и Русија. Канадскиот
павилјон воодушеви со беспрекорно
изработените модели и графичкиот приказ
на изложбата насловена „Адаптација“.
Под имињата на Лола Шепард и
27 јуни 2014 ПОРТА 21
21
архитектура
Масон Вајт, целта на проектот е да почне да се
размислува за тоа, како архитектите можат да
работат на Северот во едни несфатливи услови,
со тоа што прво ќе мора да ја демистифицираат
неговата уникатна географија и култура.
Еден од највпечатливите, францускиот
павилјон, на посетителите им го постави
тематското прашање: „Модернизам - ветување
или закана?“, што е критички одговор на
главната тема на националните павилјони
на Биеналето - „Апсорбирање на модерното
1914-2014“. Кураторот Жан-Луис Коен ги
поставува прашањата на лажната илузија за
тоа дека модерната ќе донесе исклучителен
прогрес и благосостојба, а всушност нè
пренасочува кон посложена реалност која
не секогаш е јасна. Видео проекцијата, што
континуирано се прикажуваше во павилјонот Демистифиција на уникатната географија и култура на Северот: павилјонот на Канада
во повеќе простории, ја обработуваше
иронијата со доза на драматичност, која
само го нагласуваше главното прашање
„Модернизам - ветување или закана?“,
на кое од оваа гледна точка навистина е
тешко да се даде единствен одговор.
Дефинитивно, павилјонот со најголема
контроверзност беше оној на Русија под наслов
„Доволно фер“. Павилјонот е обмислен како
меѓународен саем, каде преку универзален
јазик се презентираат 20 продажни фиктивни
претставници кои изложуваат примери од
модерната руска архитектура, како продукти и
концепти за продажба. Институтот „Стрелка“
од Москва е куратор на оваа изложба,
која е ироничен одговор на темата на
националните павилјони. „Доволно фер“ не
претставува саем на продукти, туку изложба
на идеи. Крајната цел на изложбата е да
го искористи минатото за да предизвика
критичко размислување за сегашноста и да
инспирира нови идеи за иднината. Ова е
Изложба на идеи: детали од рускиот павилјон
суштината на паролата на павилјонот, која
гласи: „Минатото на Русија, наша сегашност“.
Конечно, македонскиот павилјон, сместен
во комплексот Арсенале, ништо помалку не
ги воодушевуваше посетителите во однос
на останатите изложувања. Компактниот
дизајн, јасноста и читливоста, но истовремено
присуството на одредено концептуално
ниво е она што привлече неколку илјади
посетители да застанат и да го проучат она
што беше одговор од нашата земја. Под
насловот „Наоди“, чиј куратор е доц. д-р
Јован Ивановски заедно со Владимир Десков,
Бојан Каранаков, Огнен Марина, Александар
Радевски, Горан Мицковски, Ана Ивановска
и уште десетина соработници вклучени
во различни сегменти на проектот, тие
создадоа продукт со истражувачки квалитет
и неверојатна физичка појава. „Наоди“ својот
фокус го става на развојот на градот Скопје
како главен административен центар, кој
Продукт со истражувачки квалитет и неверојатна физичка појава: македонскиот павилјон
најимпресивно сведочи за модернистичките
22 ПОРТА 27 јуни 2014
22
архитектура
интерполации, особено по неговата изградба
после земјотресот во 1963 година. Во
временска рамка од 100 години се согледува
целокупниот диверзитет на архитектонското
наследство. Токму Скопје е земен како пример
на континуирани прекини во процесот на
модернизација, создавајќи специфична
урбана реалност која преставува колаж на
извадоци (историски, социјални,културни...)
кои заемно коегзистираат. Во физичка смисла
истражувачкиот процес е претставен преку
призматично тело со димензии 3 x 3 x 2,2 m
каде во горната зона низ хронолошка лента
се претставени 50 општествени објекти кои
се изградени во последните 100 години во
главниот град. Во внатрешноста на телото
беа поставени модели на реализираните
Модернизам - ветување или закана?: Францускиот павилјон објекти изработени од различни материјали,
како и огледални површини со цел да се
постигне преклопување на различни леери
Со изложбата насловена „Пленум. кои го покажуваат развојот на Скопје, за
Места на моќ." - aвстријскиот
павилјон изложи околу 200 на крај, на поставената мрежа со која е
модели на парламенти од покриен павилјонот, да бидат поставени
светот во размер 1:500 црни модели кои ја претставуваат денешната
конфигурација на градот. За таа цел беа
поставени неколку скали на страна од
павилјонот, на кои посетителот има можност
да се поткачи за да може да ги проследи
сите преклопувања и финалниот аутпут на
целиот досегашен развој. „Најмногу позитивни
коментари добивме во однос на усогласеноста
на нашата тема со генерално поставената,
за исцрпноста на нашето истражување, за
впечатливоста на изложбената поставка,
како и за монографскиот карактер на
публикацијата“. Авторите на проектот
„Наоди“ ги изнесоа деталите и пред
новинари од повеќе меѓународни стручни
магазини, од кои во наредните недели
очекуваме да го публикуваат проектот.
„Во однос на одгласите на пошироката
публика, оние пишаните ги собираме во
книга на впечатоци, која е изложена во
павилјонот, каде што посетителите можат
да ги остават своите коментари и во која ќе
имаме увид по завршувањето на изложбата“,
изјави кураторот Јован Ивановски.
За крај, Венециското биенале на
архитектурата е еден исклучителен настан
каде се развива критичкиот став и се согледува
нивото на архитектонската размисла, каде
се отстапува од самореферентноста и се
согледува развојот во светски рамки. Оваа
година се направи една ретроспектива која се
однесуваше на минатото, а се рефлектираше
во сегашноста. Во таа смисла, Рем Колхас
успеа да разоткрие и да истражува со
поинаков пристап. „На архитектурата секогаш
се смета за сериозна дисциплина, ние
целиме да се ослободиме од овој притисок
на константна сериозност. Мислам дека
Нордиски павилјон - „Форми на слободата: Африканска независност и нордиски модели."
има живот во архитектурата“, вели тој.
27 јуни 2014 ПОРТА 23
23
архитектура
24
архитектура
PROASPEKT
В
о екот на предизборната и главна автобуска станица во Белград. плановите што се спомнуваат повеќе
кампања, во текот на Новиот сообраќаен центар ќе биде на децении, главната железничка станица од
февруари годинава, просторот на новобелградскиот блок 42, сегашната локација во центарот на градот
привремената градска власт кој се наоѓа во непосредна близина на би требало да се премести поблиску до
одлучи да распише конкурс белградската Арена, новиот Мост на Ада и автопатот, во близина на Дедиње, додека
за изградба на железничка автопатот што проаѓа низ градот. Според автобуската станица која денес се наоѓа
27 јуни 2014 ПОРТА 25
25
архитектура Александар Леко
26
архитектура
ја доби тимот „Проаспект“ од Белград, главно се врзува за постојната ортогонална во Белград се гради веќе четири децении,
што го водат татко и син, архитектите матрица на Нов Белград, но има и решенија за савскиот амфитеатар, просторот каде
Владимир и Милан Лојаница. Бирото кои презентираат и кружни објекти што треба да биде реализиран „Белград
„Проаспект“ беше победник и на конкурсот како нов просторен ориентир. Покрај на вода“, се зборува над педесет години,
за реконструкција на Народниот музеј во значењето што го имаат архитектонските од најновите проекти треба да се спомнат
Белград. Според зборовите на жирито, елементи, низ проектната задача посебно успешно завршените конкурси за градската
„овој труд има голема градска димензија во се барало и квалитетно решение на галерија на Плоштадот на револуцијата,
обликувањето на макро-урбаните простори сообраќајот, па со самото тоа голем број реконструкцијата на Народниот музеј,
и потези, наследство од централната оска тимови имаа и сообраќајни инженери. централната зона на Нов Белград,
на Нов Белград“. Проектот предвидува Победничкото, но и останатите решенија Плоштадот Славија, Теразиската тераса ...
автобуска станица со 15 влезни и 60 добро ја завршиле проектната задача, Сите тие конкурси се направени, наградите
излезни перони, како и железничка станица ставајќи го фокусот на функционалност се доделени, а некои биле пред толку
на платформа со осум перони, паркинг, на просторот што би требало да стане години што повторно биле распишувани
деловни, хотелски и комерцијални содржини најважен сообраќаен центар во Белград. конкурси, на пример конкурсот за Плоштад
со вкупна квадратура од 180.000 м². Јасно Колкава е шансата проектот да се Славија или за Народниот музеј. Тимот
се издвојуваат две најбитни целини, реализира, останува да се види. Без оглед „Проаспект“ веќе победувал на слични
автобуска и железничка станица како два на проектот „Белград на вода“, за кој во конкурси кои никогаш не се реализирале,
најбитни гравитациони простори. Едно од последните месеци гласно се говори иако како на пр. Народниот музеј. Дали Блок
карактеристичните решенија е можноста за сè уште ниту еден договор не е потпишан, на 42 ќе донесе повеќе среќа, тешко е да се
фазна реализација. Архитектонскиот аспект Белград многу му е потребно изместување каже. Од оваа перспектива, ова ќе биде
на проектот имаше идеја да ги нагласи на автобуската и железничката станица, уште еден повеќемесечен труд, деноноќно
хоризонталните и вертикалните усмерувања како и на новите функционални објекти кои спремање цртежи пред рокот за предавање,
што одговараат на опкружувањето. нема да претставуваат срам за градот, што доделена и потрошена награда на еден
Повеќето наградени трудови имаат јасно денес се. Белград, за жал, веќе виде многу тим кој вака стекнал големо искуство,
издвоени просторни целини за најважните слични проекти кои останаа само убави добил дополнителни надежи и желба да
објекти на инфраструктурата, но и објекти желби и идеи без никаква перспектива да направи нешто конкретно, ова ќе биде
со голема катност кои доминираат со бидат реализирани. Железничката станица уште една утопија дека она што ќе победи
тој простор. Просторната организација „Прокоп“, новата главна железничка станица на конкурс може и да се изгради.
27
архитектура ШКОЛО ЗА АРХИТЕКТУРА „АБЕДИАН“
Работилница за
создавање на простори
Сер Питер Кук и Гавин Рободам пред сопствениот дизајн
С
тудиото КРАБ (CRAB Studio) движење во 60-тите во Лондон, наречено архитектурата е да дава идентификација,
од Лондон го водат сер Архиграм. Во февруари 2014 година, а преку тоа да стимулира и инспирира
Питер Кук (Sir Peter Cook) студиото КРАБ свечено го отвори креативност. Светот постојано се
и Гавин Рободам (Gavin школото за архитектура „Абедиан“ во менува, затоа распоредот и изборот на
Robotham), двајца големи Квинсленд, Австралија. Многугодишното материјали, просторот и механизмите
дизајнери и визионери во искуство во архитектурата на ова студио, на функционирање на ова школо се
областа на архитектурата. Сер Питер придонесува овој комплексен објект да проектирани на тој начин да овозможат
Кук е исто така и професор, предавач, зрачи со леснотија, генијалност и визија. идни визии и реинтерпретации. Животот
писател и основач на авангардното „Ние силно веруваме дека улогата на на зградата се состои од намерни
28 ПОРТА 27 јуни 2014
28
архитектура
Во февруари годинава, студиото КРАБ (CRAB Studio) од Лондон
свечено го отвори школото за архитектура во Квинсленд, Австралија.
Многугодишното искуство во архитектурата на двете водечки имиња
на ова студио, сер Питер Кук и Гавин Рободам, придонесува овој
комплексен објект да зрачи со леснотија, генијалност и визија
Драгица ФАРРЕН, дипл.инж.арх. (Велика Британија)
Јужна фасада
архитектонски потези кои комуницираат во специјални простори како џебовите, со внатрешна „карпеста“ бетонска
со поединецот, како на пример ’џебовите‘ платформите, ќошињата и катчињата за конструкција, дефинирана со серија
што ги слават моментите на случајност и бегство. Има многу конструктивни делови од „џебови“ кои можат да се користат
на епизодност. Ние веруваме дека покрај и територии во ова школо кои ’плачат‘ да за неформални средби на студентите
добрата наставна програма, животот во бидат обликувани од оние што целиот или како едукативни центри. ’Рбетот на
школото се состои и од пријателство, живот ќе го посветат за да ги обликуваат објектот е една внатрешна централна
атмосфера, љубопитство и инспирација. потребите на другите луѓе“, велат авторите. улица со ориентација исток-запад, која
Затоа сакаме да им дадеме можност и Школото за архитектура „Абедиан“ го дели школото на два климатско-
сцена на овие активности, да се одвиваат е долг проѕирен објект на три нивоа, функционални делови.
27 јуни 2014 ПОРТА 29
29
архитектура
Поглед кон кровот носен од „шума“ столбови Поглед од првиот кат кон внатрешната улица
Таа е позатворена на север, со мали се случува животот на школото. Тоа е Дизајнот и мислата на архитектонскиот
прозорци над кои се извиткуваат брисолеи, динамично јадро во кое се случуваат тим не запира со просторниот дизајн туку
кои наликуваат на метални „веѓи“, додека експериментите на студентите, допира и до најмалиот дел на обликување,
на јужната страна е отворен, лесен и социјалните собирања, предавања и со сцецијално дизајниран мебел со
проѕирен, со широки засечени стреи многу случајни и интересни настани. изразен колорит и флексибилност.
кои се потпираат на „шума“ од тенки Архитектонските студија продолжуваат Дизајнерите размислувале и за
и елегантни столбови. Во јужниот дел во тераси обложени со дрво, додека климатските влијанија на суровата, влажна
на објектот, следејќи ја кривината на понатаму пак се втопуваат во градината и жешка австралиска клима. Концептот е
ѕидовите и топографијата на теренот, што е дел од зеленилото на ридот. реализиран со избегнување на отворање
Комуникации
Бетонски „џеб“
30
архитектура
Архитектонско студио
од северната страна и филтрирање на „џебови“ ја апсорбираат топлината што поединецот може да се идентификува
јужното сонце во внатрешноста. Сите кога темературата во околината е со својата работа на малку посуптилен и
отвори на школото се калкулирани за повисока и полека ја испуштаат во поубав начин. Овој дизајн им дава простор
да не дојде до прекумерно загревање и ноќта кога температурата опаѓа. на „малите групи“ да се чувствуваат
отсјај, но истовремено грижејќи се да се Целото доживување на школото за „големо“, дава сцена на архитектонскиот
избегне хомогена и стерилна внатрешност. архитектура „Абедиан“ може да се опише „театар“ каде што главната улога ја
Внатрешната улица служи како термичка како епизодно и интерактивно патување. имаат мислата, креативноста и среќата,
брана и промовира воздушна циркулација Објектот изобилува со атмосфера и и дава простор на идните архитекти
низ објектот, додека масивните бетонски извиткана празнотија која инспирира, каде да бидат, едноставно, тоа што се.
Внатрешна улица
31
магистерски теми
во својот
магистерски труд
прави обид за
поврзување на
урбаните зелени
површини на
Градскиот парк и
пределот околу
Аквадуктот во
нова форма на
архитектонско
и урбанистичко
планирање за
одржлив и идеен
развој на градот
М
агистерскиот труд на Јапонија (Рем Колхас); Истражување на прашањето и за тоа дали поединечните
Барбара Иракоска со колективната форма (Фухимико Маки); интереси на жителите и заедничките
наслов „Симбиоза како Филозофија на симбиозата (Кишо потреби на градот, можат да се
модел на поврзување Курокава). Сите тие ја дефинираат поврзат во нови креативни просторни
на станбена текстура“, архитектурата како животен процес; организации? Основна претпоставка е
под менторство на односот на архитектурата и нејзината дека постојните градски ситуации како
проф. д-р Минас Бакалчев, претставува околина, просториите помеѓу, итн... неповрзани делови имаат потенцијал
еден вид на експеримент, преку кој се Аналитичкиот дел врши системска за креативно поврзување, со кое ќе се
генерира нова форма на архитектонско анализа на постојните локации низ поврзат актуелните потреби на жителите и
и урбанистичко планирање за одржлив и кои поминува реката Серава. Трите заедничките интереси на градот, уважувајќи
идеен развој на градот и обид за зачувување одбрани локации: Криви Дол, Момин ги локалните потреби и активности низ
на отвореноста на рeката Серава, како Поток и пределот околу Аквадуктот нови типологии на модели на живеење.
важен природен ресурс кој врши влијание ја репрезентатираат перманентноста Целта на истражувањето е да се утврди
врз животната средина, претворајќи ја во и променливоста на градот од аспект можноста за поврзување на одделени
зона на рекреација која поврзува различни на неповрзани делови и потешко делови преку моделот на симбиоза
области и различни групи на корисници, пристапни, поделени зони. на начин да се овозможи симбиоза
воспримајќи различни активности. Тезата опфаќа две основни тематски помеѓу урбаната изградена средина
Теоретската рамка на истражувањето области - симбиоза како модел на (архитектурата) и животната средина
се однесува на теоретските концепти поврзување и архитектонската типологија (природата). Подобрување на достапноста
на метаболистичкото движење кон на домување кое произлегува од самото и искористеноста е исто така цел да се
симбиозата преку делата: Проект поврзување. Па оттука се поставува овозможи можност да се посети пределот
32
магистерски теми
Аквадукт, кој нуди нов урбан јавен простор вид на експеримент, кој ќе направи
во градот, преку пристап со повеќе обид да се споделат истите улици.
превозни средства, создавајќи врски Урбанистичкиот концепт на
преку систем на патеки и намалување на планот претставува инсталирана
инфраструктурните бариери. Урбаниот патека (пешачка, велосипедска) како
зелен предел околу Аквадуктот е визуелно и поврзувачки елемент и крвоток во
физички поврзан со отворениот вонградски урбаната градска структура, која ја
простор. Како линеарна структура, следи односно меандрира покрај
Аквадуктот е особен белег и ориентир реката Серава, поврзувајќи зона на
во пределот со што ја прави пошироката рекреација и култура. Инсталираната
област посебно значајна во поглед на патека-променада, поврзува две
активирањето на нејзините потенцијали од отворени, јавни, зелени површини -
аспект на културното наследство, но и на Градски Парк и Пределот Аквадукт,
урбаното зеленило и областа за рекреација. минувајќи низ полесно и потешко
Единствена хидролошка појава во пределот пристапни локации како Криви Дол
е реката Серава, која претставува природен и Момин Поток. Воедно, патеката
поврзувачки елемент низ локациите. претставува симбиоза на активности,
Симбиозата како модел на програми и случувања (домување, спорт
Ситуација 1:5000
интервенција е насочена кон новото и рекреација, сервиси и услуги), и зазема
време, односно движење во секоја слободни територии претворајќи ги
димензија од постоењето: симбиоза на во агрикултурни поседи кои имаат за
човекот и природата, симбиоза на луѓе цел да социјализираат различни групи
и технологија, симбиоза на трговија и на луѓе, при производство на храна.
култура, симбиоза на јавни и приватни, Проектната програма се
симбиоза на различни култури, симбиоза однесува на привремено домување
на игра и работа, симбиоза на индустрија за студенти, локално вработени и како состојба на поле, кое се движи во
и општество, симбиоза на градот и социјално загрозени категории. еден ритам, од објект кон композиција.
руралната средина, симбиоза на дел и Архитектонскиот проект претставува Структурите се поврзани со заеднички
целина... Па оттука, како основен принцип просторна организирана низа на комуникациски системи, интегрирани во
на симбиозата постои во концептот на инсталирани објекти, инсталирани на една кохерентна целина, секогаш оставајќи
просторот „помеѓу“ (in between), како самата патека, еднородни елементи кои го приземјето слободно и отворено.
плодно поле на човековата креативност. се повторуваат од серија вертикални Внатрешната организација на
Како да се создадат посредни простории и хоризонтални структури (точка и станбените единици е експресија на
кои, иако на административно ниво линија) по должина на реката Серава. идејата на планот. Постои основен тип/
припаѓаат или во приватниот или во јавниот Проектот вклучува сценарија на прототип на станбена единица која
домен, се подеднакво достапни за двете различни трансформации на основен може да се мултиплицира по вертикала
страни? За да се овозможи автомобилите тип и зоната помеѓу; дефинира нови и хоризонатала (принцип на додавање)
и пешаците да постојат во симбиоза, ние животни стилови; просторни и програмски без да се наруши нејзината структура,
не треба да се ограничиме на систем на миксови. Во таа смисла, домувањето создавајќи линиски и вертикални структури.
улици исклучиво за автомобили или луѓе, претставува контекстуален елемент, не Станбените единици се одликуваат
туку улицата треба да претставува еден како објект туку повеќе како текстура, со адаптивна флексибилност -
променливост/ перцептивност, која е
постигната со лесни транзиции – премин
од еден во друг простор, екстензивност
Основа и пресек - во рамките на планот, хоризонтално и
вертикално. Внатрешниот флексибилен
план се одликува со скелетен систем,
концентрација на водните јазли, отворен
концепт - динамичен простор, како и
мобилни прегради. Јасниот конструктивен
систем на кој се базира целиот проект
дава појасна читливост на планот.
Во однос на сообраќајното решение како
доминантен облик на превозно средство
за корисниците се велосипедите, а како
алтернативно транспортно средство за
одржлива иднина е воведување на еко-
возило. Идејата за еко-возило е да ја
промени динамичноста на градот и да
поврзува места кои се потешко достапни.
Време кога градовите се дизајнираат
за луѓето, а не за автомобилите.
33
убави градови... облакодери... вертикални градови
И
зградбата на највисокиот највисокиот објект во новиот комплекс
структура, облакодер во западната
хемисвера, Светскиот
на Светскиот трговски центар во Њујорк.
Стариот комплекс на Светскиот трговски
безбедност и трговски центар 1, (One World
Trade Center) е завршена.
центар, изграден на почетокот на 70-тите
години, се состоеше од седум објекти
одржливост. Тој е првиот, главниот и со различна височина. Овде се наоѓаа и
34 ПОРТА 27 јуни 2014
34
убави градови... облакодери... вертикални градови
познатите Кули близначки, еден од главните енергична обнова на просторот, со уште & Merrill). Во декември 2003 година
симболи на Њујорк. На нивното место, денес поголеми и повисоки објекти. Но сите се Либескинд и Чајлдс дадоа заеднички
е поставен меморијалниот комплекс „11 сложуваа во едно, во неопходноста од предлог. Финалниот дизајн е изработен
Септември“, за кој „Порта 3“ веќе пишуваше. постоење на единствен меморијал, во од Чајлдс во 2005 година. Официјално
Новиот објект се наоѓа на местото на спомен на ужасната трагедија и невините е објавен на 28 јуни 2005 година.
8-катниот објект број 6, кој беше разрушен жртви кои тука ги изгубија своите животи. На почетокот на градбата, работното
заедно со Кулите близначки, во реонот Во 2003 година беше распишан конкурс име на новиот облакодерот беше „Кула
на улиците Vesey, West и Washington во за обнова на Светскиот трговски центар, на Слободата“. Името беше дадено
Менхетен, на локација голема 65.000 м². од страна на Развојната корпорација повеќе од политички и маркетиншки
Новиот супер висок објект, поставен на Менхетен (Lower Manhattan Development причини, како идеја за победа над
северозападниот агол на локацијата, Corporation), која стопанисува со овој тероризмот што го уништи овој крај.
доминира не само со трговскиот центар туку простор. На конкурсот учествуваа Во 2009 година беше решено дека
и со целиот Менхетен. На оваа територија повеќе познати архитекти и уметници кулата мора да го носи старото име со
се планира да се изградат уште три високи кои дадоа свои предлози и видувања за префикс „еден“. Името беше сменето,
деловни објекти и еден станбен објект, обновата на просторот, како на пример од „ Кула на слободата“ во „Светски
кои ќе го окружуваат меморијалниот архитектот Норман Фостер (Norman трговски центар 1“, со образложение
центар, кој потсетува на ужасната Foster), архитектите од Skodmore Owings & дека е полесно за идентификување.
трагедија што се случи на ова место. Merrill, група архитекти од Think, од United
Architects, или од Studio Daniel Libeskind. МОДЕРНА АРХИТЕКТУРА,
ПЛАНИРАЊЕ И РАЗВОЈ Беше избран проектот на Даниел Либескинд СОВРЕМЕН ДИЗАЈН
После трагичните настани, после (Daniel Libeskind, 1946 година, Лоѓ, Полска) Во реализираниот, финален дизајн на
разрушувањето на оригиналниот Светски како основа за понатамошната обнова. објектот, основата на кулата е квадратна
трговски центар, се водеа големи дебати Оригиналниот, прв проект на Либескинд, со ширина на страната од 61 метар,
во јавноста околу обновата на Њујорк и беше модифициран неколку пати. Помина приближно како и основата на разрушените
улогата на архитектурата во процесот низ повеќе ревизии, главно поради Кули близначки (квадрат со страна од 63
на реконструкција. Имаше различни безбедносни причини. Во август 2003 метри). Има 104 надземни и пет подземни
погледи и мислења за иднината на ова година беше предложен нов проект од ката. Корисната површина изнесува
место. Некои мислеа дека просторот Дејвид Чaјлдс (David Childs, 1941 година, 241.448 м², општата површина е 325.279
треба да остане празен и да биде само Princeton, New Jersey, САД ) од Скидмор, м². Во центарот на кулата има огромен
меморијален парк. Други се залагаа за Овингс и Мерил, (Skidmore, Owings хол, висок 24 метри. Од него се
35
убави градови... облакодери... вертикални градови
приоѓа кон деловниот простор на горните „Ова е јасен, логичен, геометриски крај на објектот беше монтирана стилизирана
катови, кон рестораните, изложбените на сето тоа“, вели архитектот Чајлдс. радиоантена, висока 124 метри, тешка 758
површини и кон информациониот центар. Висината на овој објект, изграден во тони, со што висината на објектот беше
На највисоките катови се поставени стилот на модерна современа архитектура, симболично подигната до 1776 (feet),
ресторани со прекрасни погледи на градот е 417 метри до кровот. Го опслужуваат (541 метар). Од антената ќе биде насочен
и платформи за набљудување – видиковци, 73 лифта и 11 ескалатори. Применетите светлосен зрак кон небото, кој ќе биде
традиционални простори за вакви објекти. материјали се железо, бетон, челик и видлив во воздухот во висина од 300 метри.
На подземните нивоа постојат специјални стакло. Добиениот севкупен ефект на Некои од позначајните броеви кои
холови, кои го поврзуваат објектот со монолитна стаклена структура, со кристална се појавуваат во новиот СТЦ 1, имаат
Њујоршкото метро, со железничките линии форма, го отсликува небото и постојано симболично значење за американците.
PATH. Квадратната основа на кулата се развива приказ на рефлектирана светлина. Бројот 1776 (541 м) е годината на
издига во силно обезбедена кубна база Објектот е деловен и заменува речиси потпишувањето на Декларацијата на
(57 м). Од 20-от кат нагоре пресекот на една четвртина од деловниот простор независност на Соединетите Американски
зградта се менува, во средината има форма изгубен на 11 септември 2001 година. Држави, а бројот 417 е висината на
на совршен октагон, а потоа возвишувајќи Изградбата е почната на 27 април разрушените Кули близначки. После
се ротира за 45º во однос на базата. 2006-та. Со проектираната висина од 417 повеќе контраверзни мислења и дискусии,
Фасадата на објектот се трансформира метри, што беше достигната на 30 август дали во висината на објектот треба да се
во осум рамнокраки триаголници. Тоа 2012 година, тој го надмина Empire State смета и висината на антената, дилемата е
дава изглед на извртување, со спојување Building и повторно стана највисок објект разрешена. На 12 ноември 2013 година,
на стаклените триаголници во небото. во Њујорк. На 10 мај 2013 година, на врвот Светскиот трговски центар 1, со висина
36
убави градови... облакодери... вертикални градови
од 1776 (feet), (541 метар, со антена), возила при влез на паркингот ќе бидат да добие златен сертификат на Лидерство
официјално е прогласен за највисока зграда скенирани. Ќе има систем од 400 камери за енергетски и еколошки дизајн, (LEED)
во САД и во целата западна хемисфера. околу објектот, како и компјутерски што ќе го направи еден од најпознатите
Надминат е облакодерот Тајпеј 101 (509 м систем со камери и аналитчки софтвер кој еколошки одржливи објекти во светот.
) во Тајван, и се наоѓа на четврто место во ќе ги откива потенциајалните закани.
светот, после Бурџ Калифа (828 м), Абраџ Едуардо дел Вале, консултант и НАЈСКАП ОБЈЕКТ ВО СВЕТОТ
Ал Беит (601 м) и Шангајските кули (632 м). контролор на проектот во 2006 година, Според првата процена во 2005
вели: „Можеби тоа не е највисоката година, вкупните трошоци требаше да
НАЈБЕЗБЕДНА ЗГРАДА зграда, но секако е најбезбедната“. изнесуваат 1,5 милијарди американски
НА ПЛАНЕТАТА долари. Во 2007 година, трошоците се
Главниот акцент при проектирањето и ОДРЖЛИВА АРХИТЕКТУРА ревидирани на три милијарди американски
изградбата на објектот беше ставен на Во изградбата на Светскиот трговски центар долари, односно околу 12.380 $ по
неговата безбедност. Предвидени се повеќе 1, има многу карактеристики на одржлива м². Сега таа бројка срамежливо се
начини за заштита од терористички напади. архитектура. Голем дел од материјалите доближува до четири милијарди.
За да се задоволат барањата на Њујоршката што се користат, се рециклирани, како
полиција за безопасност, било решено во на пример гипсаните табли и таванските ВОЗОБНОВУВАЊЕ НА
долниот дел на објектот да се користи бетон. плочи. Како и сите нови објекти кои се во ПАНОРАМАТА НА ЊУЈОРК
Приспособениот дизајн од Дејвид Чајлдс, градба на оваа локација, тој ќе ги користи Со завршувањето на изградбата на новиот
вклучува 57-метарско бетонско подножје, комуналните услуги на градот кои се Светски трговски центар 1, повторно се
пиедестал, како заштита од терористички наоѓаат на самото место, а греењето ќе возобновува панорамата на бизнис центарот
напади од земја, од автомобил и камион биде со пареа, нафта или природен гас. на Менхетен. Се воспоставува нова граѓанска
бомби. Има критики дека тоа создава Предвидено е да се користат и повеќе икона на Њујорк. Нов архитектонски белег
чувството на страв, а не на слобода. Некои алтернативни начини на различни извори на градот, на нацијата. Нов објект со
проектот го нарекуваат „Кулата на стравот“. на природната енергија. На пример, за едноставна, јасна, свежа и безвременска
Сигурно е дека СТЦ 1 е една од добивање на електрична енергија ќе се форма. Дизајн кој ја збогатува долгата
најбезбедните згради во светот, која ги користи енергијата на ветерот, која со помош традиција на американската оригиналност
надминува строгите барања за градба на на фосфорни горивни ќелии кои создаваат во високата изградба. Споменик
Њујорк. Ѕидовите и подовите се многу пареа ќе генерира електрична енергија. воздигнат во висината, кој ја отсликува
подебели во однос на стандардната Прозорците се направени од ултра светлината, кој зборува за иднината
дебелина за облакодери. Лифтовите и чисто стакло, кое овозможува продор на и надежта. Иновативна комбинација
скалите се заштитени во централно јадро. максимална дневна светлина. Внатрешното на урбанистички проект, архитектура,
Има специјално дизајниран комуникациски осветлување може автоматски да ја намали структура, безбедност и одржливост.
систем за итни случаи. Сигурносните скали светлината во сончевите денови, со што ќе се Алармот за тероризам останува. Но
се проектирани со поголема ширина, намалат трошоците за енергија. Предвидено завршувањето на Светскиот трговски
имаат подобра проодност. Заштитени се е собирање на дождовната вода од кровот и центар 1, после 13 години од трагичните
„како бункери“, со армирано-бетонски нејзино рециклирано користење во системот настани, зборува за силата, големината и
ѕидови од 91 см. Тие се огноотпорни за ладење. Со овие иновации ќе се намали упорноста на земјата, која испрати ракети
и водоотпорни. Постојат специјални потрошувачката на вода за околу 30 % во на месечината, која и покрај се изгради
противпожарни скали и низа други однос на типична водо-ефикасна зграда нова кула од челик и стакло, кула до
организациони мерки на безбедност. Сите во Њујорк. Новиот облакодер, се очекува небото, над облаците - недопрена.
Покрив на столетието
ВАШИОТ TOХДАХ®-ПАРТНЕР ГО ИМА:
Секогаш
НАЈДОБРОТО
РЕШЕНИЕ
за Вашиот покрив!
ТОНДАХ Македонија АД | MK - 2310 Виница | Тел.:+389(0)33/361332
Факс: +389(0)33/361780 | office@tondach.com.mk 27
| www.tondach.com.mk
јуни 2014 ПОРТА 37
37
патепис ЛИБИЈА
Според грчката митологија, љубоморната сопруга на Хад, Персефона, речната нимфа Мента ја претворила во растение.
Господин Мансур, најстариот брат на господин Хасан, вели дека најквалитетното нане во светот
Сахара се одгледува во Либија, Сицилија и во Палестина. На арапски нането се нарекува „нана“.
В
тора половина на мај 2014. боја, а минуваме растојанија од 30 до 50 Повеќе ми личи на казахстанската степа
Триполи. Триесет Целзиусови км каде се растурени по површината на или јужноафриканскиот „буш“, отколку
степени над нулата, голема тлото со црна боја. Неправилно растурени на пустината од филмовите. За тоа
влажност, Медитеран, како исфрлени со потег на „табла“ играч, придонесуваат и закржлавените, овде-
милионски град, безброј со разни големини од лешник и орев онде ретко расфрлени грмушки. Патот
автомобили, широки авении, до цели масиви од стотици метри, со прав, асфалтен, температурата 35 степени.
квалитетен коловоз, многу луѓе, многу раси... остри страници. Нема трага од големо Од спротивниот правец, од „срцето“ на
Стереотипи. Последно нешто на што можев количество песок на рамна површина. пустината ни доаѓаат во пресрет и се
да сметам пред патот во Либија, посебно во
Сахара, е дека некој од нив ќе напуштам.
Фарма во Брак
Мирен лет од Истанбул, два часа и
четириесет минути. На аеродромот, не
знам како, агентот ме препознава, добивам
виза за само десет минути. Мојот пријател,
господин Мухамед, ми пружа гостопримство
кај него дома. Утредента во осум часот
со автомобил тргнуваме за Брак, град кој
се наоѓа на 700 км длабоко во Сахара.
Сахара е на дофат на Триполи. Тукушто
излеговме од градот, влеговме во пустината.
Влезот води преку серпентинест планински
пат послан врз карпеста планина.
Паѓа мојот прв стереотип дека Сахара
е песочна пустина со непрегледни рамни
пејзажи. Овој дел низ кој патуваме
е карпест, полн со ридови. На места
камењата - карпите имаат окер „карпеста“
38 ПОРТА 27 јуни 2014
38
патепис
разминуваме со мал број реки коли и помага да досипе две канти по 20 литри едниот агол библиотека, на подот килими,
камиони, главно полни со лубеници, дињи бензин во резервоарот на автомобилот. Ни по внатрешниот периметар миндери
и бали трева. Од каде? Од сред Сахара. дава подарок 20 литри бензин, нему му биле подигнати од подот 20 cm. Тука е господин
По околу 200 км возење, автомобилот сосема доволно оние што ги ставил. Чудно!!! Хасан, нашиот домаќин (кој од порано го
го полниме на бензинска станица во мало Минуваме покрај неколку населени места, знаев), татко му, најстариот брат Мансур
пустинско гратче. Две места за точење, куќи скромни приземни, највеќе приземје (доктор по екологија и декан на локалниот
пред нас седум-осум возила. Луѓето и крат. Рамни кровови. Околу - зеленило. универзитет) и уште двајца нивни роднини.
спокојни, отстапуваат ред на возач кој Стигнуваме во градот Брак. Град со околу Облечени се во беспрекорно бели долами.
тоа не го побара. Без високи тонови, без 35.000 жители. Куќите ниски, средени. Се поздравуваме, седнуваме на подот од
кавги. Во Либија не постои автобуски Дворовите оформени со ѕидани огради. убави теписи. Ручекот, традиционален:
градски или меѓуградски превоз. Нема Низ средина од градот минува широка супа - говедска, салати - домати, пиперки,
ни метро... Бензинот чини девет евро улица - автопатско решение. Зеленило. кромид, печено месо - јагнешко...
центи или околу 5,5 денари за литар!!!? Палмите доминираат. Во куќата на Поставени во големи послужавници со
Возиме понатаму низ карпестиот господин Хасан веќе нè чекаат за ручек, дијаметар од 60 cm. Јадеме седејќи или
пејзаж чудно извајан од Еол. Покрај патот 15 часот. Куќата, голема, по моја проценка лежејќи. Разговор, почнувајќи од климата
застанат автомобил и до него возачот. во основа 500-600 метри, приземје и кат. завршувајќи филозофски за смислата на
Застануваме без тој да ни даде каков било Рамен кров, малтерисана. Просторијата животот. Лежерно, без упади во говорот,
знак. Господин Мухамед му дава инка и му во која ручаме е голема околу 50-60 м², во со почитување на соговорникот, на
27 јуни 2014 ПОРТА 39
39
патепис
неговата мисла, иако можеби таа не се
вклопува во системот на останатите.
Во светот луѓето брзаат, немаат време
за себе познавање и околу познавање.
Прагматизмот и големата трка по
материјалното, та дури и соседите не си
ги познаваат. Отуѓеноста станува главна
карактеристика на модерниот свет. Јас со
моите пријатели два или два и пол часа
ручаме, разговараме, разменуваме искуства.
Моите домаќини тоа го прават секојдневно,
заедно, за време на ручекот и вечерата. Паѓа
друг мој стереотип. Човештвото има шанси!
Господин Хасан е еден од двајцата
управувачки менаџери во семејната Макета на новиот аеродром во Брак
компанија за градежништво. Во овој
момент гради неколку станбени населби
Изведба на асфалт во Сахара
- сателити со вкупно 1.600 индивидуални
куќи. Секоја од куќите има приближно
по 200 м². Приземни, 30-ина сантиметри
подигнати од тлото, рамни кровови со
извонредна термо и хидро заштита.
Фасадните ѕидови градени од бетонски
блокови, сендвич систем (18 см бетонски
блок, 7 см експандиран полистирен
плус 18 см бетонски блокови). Завршно
малтерисани и фасадно обработени со
зарибан нанос. Куќите се типски. Една
група од нив има внатрешно двориште
"patio". Околу куќите има двориште од 200
до 300 м2 за секоја единица. Во центарот
на секоја од населбите се предвидени
општествени згради - училиште, банка,
џамија... Сето ова на сред Сахара.
Господин Хасан ни ги покажува објектите тунели до авионите. Техничката зграда е сметка и по свој проект со благослов на
без никакво чувство на горделивост, како оддалечена од аеродромската 10 до 20 министерот. Возејќи се со автомобилот
да е тоа наједноставната работа на светот. метри, на два ката со внатрешно двориште. до аеродромот, води автопатско решение
Некаде 20% до 25% од вкупниот проект По еден месец работа, конструкцијата на пат во изградба. На сред Сахара!!! На
е во фаза на изградба. Приближно 20-30 на административната зграда е готова, а оваа фирма ѝ претстои и изведба на околу
км надвор од градот компанијата гради аеродромската е во фаза на изградба на 160 км регионален пат во овој регион.
меѓународен аеродром. Пистите и "taxi приземниот дел. И таа е двокатна. Објектите Пустината пулсира спокојно. Приквечер
way" се од стар воен аеродром, а сега треба да бидат готови во септември. посетуваме неколку пријатели на господин
се во фаза на санација. Аеродромската Патем, разбрав дека фирмата на господин Хасан. Гостољубиви, пријатни, седиме на
зграда е на два ката со два пристапни Хасан, аеродромот го гради за своја столици надвор. Разговараме природно,
без оптоварување, мирно, без политика,
Типски куќи во сателитските населби со чај и кафе. Вечерата. Поголема
просторија, под со теписи, миндери
околу. Салати, млеко од камила, урми.
Повторно разговор, неусилен, долг.
Градот Брак е полн со зеленило.
Фарми за зеленчук, камили, најсочни
урми што сум ги пробал. Сонцето
пече. Колкаво количество енергија би
продуцирал овде каде има бескраен
простор. Вода - колку сакаш!!!
Како во 60-тите години на минатиот
век кај баба ми Санда во Гевгелија,
спиеме на душеци поставени на подот.
Се слуша тишината. Сонувам или
размислувам. Се мешаат двете состојби,
дали е тука иднината на светот!?
40
Фотографија на месецот
Дуќанџик, Скопје, Ангел Ситновски
градежништво
41
архитектура 75 ГОДИНИ ОД РАЃАЊЕТО НА АРХИТЕКТ ИВАН ФИЛИПОВ - ВАНЧО
С
о Иван Филипов – „Галерија за икони со
Ванчо се запознав за мала библиотека“
Локација - плато
време на студирањето пред црквата
архитектура Св.Климент, Охрид
на Техничкиот Голем нагиб на
факултет во теренот - 15%
Скопје. Генерацијата 1958/1959 „Согледливост
на објектот од
година во која припаѓавме беше крајбрежниот дел
составена од студенти од сите и од височините на
краишта на државата, со различен Самоиловите кули.
говор, менталитет, дијалект, Како резултат
на тоа доби
но нè поврзуваше младоста, полиаголна форма
енергијата во нас и желбата што потсетува
кон осознавањето на светот на на полиаголните
архитектурата. Работејќи на тамбури на црквите,
студиски програми соработувавме, вистинска игра на
кровни плохи кои ја
се дружевме, запознавајќи се имаат триаголната
меѓу себе како личности, секој трапезаста форма на
во својот свет и со свои идеи. македонската куќа“
Иван беше личност
со јасен поглед и ведар дух, од него зрачеше енергија, шеталиште, од каде со мост - патека се приоѓа кон горното ниво
амбиција за остварувањето на крајната цел. Како студент во клуб-кафе со тераса и убави погледи кон тениските терени
во совладување на програмите и испитните препреки ја и зелените површини. Со својата волуменозност, разиграност
покажуваше својата дарба и квалитети уште во предворјето на крововите, употребените материјали со многу чувство во
на архитектурата. Учествува и соработува на конкурси обликувањето изникнува вистински бисер во амбиентот на паркот.
како студент. Во соработка со архитект професор Петар Уште на стартниот проект го покажува сиот свој творечки
Муличковски, добива втора награда на конкурсот за „Академија набој што го носеше во себе и желбата за докажување. Следуваат
за ликовна, театарска и филмска уметност“ во Белград. проекти кои ги проектираше преку фирмата „Македонија проект“:
Во соработка со архитект Славко Брезовски освојуваат прва
награда на конкурсот за „Станбен комплекс“ во Пирот. Дипломира • Типски станбени згради „Скопје - Север“, ја покажува
во јануари 1963 година на тема „Музеј на икони со библиотека“ својата дарба во изнаоѓање на функционално
во Охрид кај професор Борис Чипан. „На дипломската работа ја и рационално решение на становите.
покажа својата зрелост во решавање на задачата и пристапот кон • Ентериер во „Катлановска бања“, соработник
современата архитектура. Поседува интерес кон струката и личен на архитект Славко Брезовски.
талент“, ќе кажат професорите Борис Чипан и Љубомир Томиќ. • Два објекти во зоолошката градина во Скопје.
Се вработува во „Македонија проект“ во 1964 г. и ја покажува • „Урбанистичко решение за гробиштата“ во Драчево.
сета дарба и амбициозност уште на почетокот на работата. • Партерно уредување со фонтана пред главниот влез во
Се сеќавам на неговиот прв реализиран проект – Тениски клуб „Универзална сала“. Реализирано после земјотресот до денешен
„Југ“. Објектот е сместен во градскиот парк покрај насипот - ден опстојува, покажувајќи ја творечката дарба на авторот.
42
архитектура
43
in memoriam
Трифун А.
Паскалов
(1934-2014)
П
рофесор д-р Трифун Со почетокот на
А. Паскалов е роден на работата во Институтот,
17 август 1934 година д-р Трифун А. Паскалов се
во село Нестрам, запишал на двегодишните
Костурска околија, постдипломски студии од
Егејска Македонија. областа на земјотресното
Основното училиште на грчки јазик инженерство и ги завршил
го завршил во родното место. Поради во јуни 1967 година. Со
учество на неговиот татко и неговата одбрана на магистерскитот
сестра во Револуцијата, целата негова труд „Сеизмичка стабилност
фамилија е протерана во Албанија на браните од локални на Друштвото за патишта на СРМ.
од каде што во почетокот на 1948 материјали“ се здобил со звањето Во 1967 година бил на стручно
год. преминал во Југославија. магистер на технички науки. патување во Институтот за физика во
Во учебната 1948/1949 год. Трифун За време на повеќегодишната научно- Москва а во Тбилиси во 1967 година.
Паскалов се запишал во Класичната истражувачка работа во Институтот, Во учебната 1970/1971 во својство на
гимназија во Скопје, која ја завршил професор Трифун Паскалов главно стипендист на УНЕСКО, професор д-р
во 1955 година со одличен успех. работел на проблемите на сеизмичката Трифун Паскалов бил на специјализација
Веднаш потоа се запишал на Техничкиот стабилност на објектите од различен во Imperial College of Science and
факултет – градежен отсек, кој исто вид со посебен осврт кон објектите Technology во Лондон. Во текот на 1972
така го завршил со одличен успех. Во од типот брани. Како резултат на ова, год. тој заминал во САД со цел да ја
текот на учебната 1961/1962 година тој бил предложен и избран за научен студира проблематиката за организирање
ја одбранил дипломската работа со соработник во јануари 1970 год., мрежа за регистрација на силни
наслов „Ротациони хиперболоидни виш научен соработник и вонреден земјотреси во Југославија. Бил член на
лушпи – разладни кули“ по предметот професор во октомври 1974 год. експерти за изградба на хидросистемот
Теорија на инженерски конструкции. Својата докторска дисертација со „Средна Неретва“ во Босна и Херцеговина
По дипломирањето се вработил во наслов „Сеизмички сили и деформации и хидросистемот „Стрежево“.
Проектантското биро при градежното кај браните од локални материјали“ Во периодот 1979-1982 година бил на
претпријатие „Бетон“ како проектант- успешно ја одбранил на 1 октомври функција проректор на Универзитетот
соработник, а по една година почнал 1973 год. на Архитектонско-градежниот „Св. Кирил и Методиј“. Покрај сите
да работи како самостоен проектант. факултет пред комисија од еминентрни реализирани стручни и научни патувања,
Во проектанското претпријатие „Бетон“ домашни и странски експерти. професор д-р Трифун А. Паскалов има
останал да работи до крајот на септември Трифун Паскалов бил заменик активно учествувано на повеќе европски и
1965 година, кога дошол да работи во директор за наука и образование при светски конференции. Автор е на повеќе
Институтот за земјотресно инженерство ИЗИИС. Покрај тоа бил претседател на научни и стручни трудови. Неговите
и инженерска сеизмологија при Стручниот одбор за сеизмички аспекти трудови се печатени во специјални
Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“. на браните при Југословенското друштво публикации. Активно го владеел
Тој е вработен во ИЗИИС уште од за високи брани, бил член на Извршниот англискиот, рускиот и грчкиот јазик.
првиот ден од неговото формирање. одбор на Југословенската заедница за Неговата научна работа претставува
Овде ги поминал сите фази на научното сеизмологија, член на Извршниот одбор ценет придонес во решавањето
усовршување, од асистент па се до научен на Друштвото на рационална механика на проблемот за обезбедување на
советник, односно редовен професор. на СРМ, како и член на Извршниот одбор сеизмичката стабилност на брани.
44
градежништво
ПОЛИЕТИЛЕНСКИ И ПОЛИПРОПИЛЕНСКИ
- ВОДОВОДНИ СИСТЕМИ
- ГАСОВОДНИ СИСТЕМИ
- KAНАЛИЗАЦИСKИ СИСТЕМИ
ИНОВАТИВНА ТЕХНОЛОГИЈА
ПО СИТЕ ИНТЕРНАЦИОНАЛНИ СТАНДАРДИ
Tel:
00 389 034 212 064
00 389 034 211 757
00 389 034 215 225
00 389 034 215 226
Fax:
00 389 034 211 964
e-mail: contact@konti-hidroplast.com.mk
e-mail: hidropl@t-home.mk
www.konti-hidroplast.com.mk
Industriska bb 1480 Gevgelija
MACEDONIA 27 јуни 2014 ПОРТА 45
45
експерт БРИТАНИЈА ПРЕИСПИТУВА ДАЛИ ДА СЕ ПРОДОЛЖИ СО ЗАШТИТАТА
Заштита и регулација
на титулата архитект!
Аргументите за регулација на архитектите фокусираат на тоа дека регистрацијата
претставува признание на фактот што архитектите се високо образовани стручни
лица во доменот на градежништвото според ригорозни стандарди, и имаат огромна
одговорност кон своите клиенти со оглед на тоа што треба соодветно да водат и да
управуваат со големи проекти и значителни буџети д-р Владимир Б. ЛАДИНСКИ,
дипл.инж.арх. (Велика Британија)
К
он крајот на март годинава, во за еден од водечките архитекти и урбанисти Registration Board), која беше отворена
Обединетото Кралство беше во Обединетото Крластво, британската до 30 мај 2014 година. Спроведената
публикуван извештајот под влада доби независен преглед за постојната јавна консултација е дел од периодичната
наслов „Прегледот на Фарел состојба во сферата на архитектурата ревизија на функцијата и формата на
за архитектурата и изградената и изградената средина во земјата со Одборот (комората) за регистрација на
средина“ (The Farrell Review of препораки и насоки за идниот развој во архитектите и на законската регулатива врз
Architecture and the Built Environment) кој оваа област, вклучително со дефинирање основа на која ова тело е формирано, а тоа
во себе содржи 60 препораки во доменот на улогата на владата во постигнувањето на е Законот за архитектите од 1997 година
на образованието, обемот и вештините; висококвалитетни проекти и разгледување (The Architects Act 1997), а во согласност
квалитетот на проектот; културното на можноста за воведување и на формална со препораките на Канцеларијата на
наследство; економските придобивки; и Политика на владата за архитектура кабинетот за ревизија на тела формирани
политиката во доменот на изградената (Government Architecture Policy). според законската регулатива.
средина. Преку овој извештај изготвен од Една од препораките во извештајот, Преку процесот на јавна консултација,
стручен тим под раководство на Сер Тери во доменот на образованието, обемот Владата беше заинтересирана да ги
Фарел ЦБЕ (Sir Terry Farrell CBE), кој се смета и вештините, се однесува на потребата разбере погледите на граѓаните во однос
на регулацијата на архитектите, а со цел
46 ПОРТА 27 јуни 2014
46
НА ТИТУЛАТА НА АРХИТЕКТИТЕ, СО ИЛИ БЕЗ ЗАШТИТА НА НИВНАТА ФУНКЦИЈА експерт
да го информира наполно независниот преглед на регулацијата
на архитектите и на Одборот (комората) за регистрација на
архитектите. Во овој контекст јавната консултација се обидува да
собере мислења на јавноста по однос на три клучни прашања:
1. Дали постои потреба за регулирање на архитектите;
2. Различните модели на регулирање на архитектите;
3. Евалуација на постојните регулаторни функции на
Одборот (комората) за регистрација на архитектите.
Во однос на првото прашање, постојната состојба во земјата
е карактеризирана со заштита на титулата „архитект“, така што
е криминално дело некој да ја користи титулата „архитект“ во
деловен контекст, а притоа лицето да не е регистрирано при
Одборот за регистрација на архитекти. Наспроти ова, функцијата
на архитектот не е заштитена, така што може кој било да
проектира. Во моментов, архитектите се регулирани според
закон од страна на владата преку независно тело формирано
според законот, а со цел да се заштити јавниот интерес.
Аргументите за регулација на архитектите фокусираат на тоа дека
регистрацијата претставува признание на фактот што архитектите
се високо образовани стручни лица во доменот на градежништвото (Royal Institute of British Architects) да ја преземе регулаторната
според ригорозни стандарди, и имаат огромна одговорност функција, при што како предност се смета експертизата на
кон своите клиенти со оглед на тоа што треба соодветно да професионалното тело во однос на професијата, а како негативност
водат и да управуваат со големи проекти и значителни буџети. дека многу потешко би било да се раздвојат двете различни
Истовремено, регистрацијата им дава сигурност на клиентите дека, функции, коишто телото би требало непристрасно да ги врши.
доколку ангажираат архитект, лицето ќе биде соодветно Опцијата за законска регулација од независно тело во
квалификувано и компетентно. Дополнително, се смета дека принцип би била продолжување на постојната состојба
заштитата на титулата ја штити професијата, затоа што во спротивно со или без измени, при што како најголема придобивка
архитектите не би можеле да бидат конкурентни во однос на се гледа независноста и непристрасноста на телото и
лицата што не се регистрирани и нудат пониско ниво на услуги. едноставноста на дефинирање и одржување на вакви тела.
Наспроти ова, како аргументи против регулирањето на Четвртата опција, за саморегулација, би била по угледот
архитектите се наведува дека регулирањето на професијата на другите професии во доменот на градежништвото во
негативно влијае врз можностите за адаптација на професијата Обединетото Кралство, каде што професионалните тела
во услови на променлива деловна средина, како и дека постојат работат врз подигање и одржување на професионалните
други законски механизми за заштита на потрошувачите. При ова се стандарди без законска обврска да го прават тоа, но и без
истакнува и фактот што законската заштита на потрошувачите не заштита на титулата или функцијата. При едно вакво сценарио
може да се оправда бидејќи архитектонската струка не е професија архитектите најверојатно би дејствувале преку титулата овластен
со висок ризик, како и дека другите професии во градежништвото, архитект (Chartered Architect), преку Кралскиот институт на
како инженери и геодети, не се регулирани во земјата. британските архитекти за да ја покажат својата стручност.
Во однос на вториот аспект поврзан со различните модели на По однос на евалуација на постојните регулаторни функции на
регулирање на архитектите низ процесот на јавна консултација Одборот за регистрација на архитектите, преку консултацијата
беа собирани мислења по однос на четири различни опции: се прави обид да се осознае мислењето на јавноста за неговата
1. Законска заштита на титулата и/или фунцијата; ефективност, а со цел дали станува збор за соодветна рамка
2. Законска регулација од страна на професионално тело; за регулирање на професијата или пак треба да се согледаат
3. Законска регулација од страна на независно тело, и можностите за подобрување на постојниот систем. Притоа се
4. Саморегулација нагласува дека без оглед на тоа што ќе произлезе од процесот на
По однос на заштитата на титулата и функцијата сегашната јавна консултација и независниот извештај дека останува обврската,
состојба во Обединетото Кралство е дека, на пример, титулите според законодавството на Европската Унија, Обединетото
на архитектите и адвокатите се заштитени, а на лекарите Кралство да има свое компетентно тело за архитектите, со оглед на
функцијата. Со други зборови, само регистрираните архитекти и тоа што архитектите се регулирана професија во Европската Унија.
адвокати можат така себеси да се нарекуваат, но кој било може Не само архитектите, туку и пошироката стручна јавност
да извршува и нуди услуги, и дека секој може да се нарекува во доменот на градежништвото се во исчекување на
лекар, но дека само регистрираните лекари можат да лекуваат. резултатите од јавната консултација за Регулирањето на
Законската регулација на професијата од страна на архитектите и на Одборот за регистрација на архитектите,
професионално тело би можела да значи, по угледот на со оглед на тоа што тие можеби ќе укажат на идната форма
Република Ирска, Кралскиот институт на британските архитекти на регулирање на архитектонската струка во Британија.
47
технологии
У
спешната приказна на ArchiCAD/Graphisoft започнува тогаш и сега му била да создава специјализиран архитектонски
со динамичниот унгарски физичар Габор Бојар. Во софтвер базиран на 3д моделирање (денешен БИМ – Building
своите триесети години и незадоволен од личните Information Modeling). Во тој период, вели дека основањето на
интереси и тесноградието на менаџментот во приватна компанија не било тешко. Можеби навистина немало
државната институција во која работел, Габор се извори на капитал, не можело да се настапи на странски пазар, но
решил да го продаде накитот на својата жена и барем имало практично неограничен пристап до таленти кои во
тоа време ги имало многу. Талентот материјализиран во софтвер,
набргу ќе стане причина за успехот и светската слава на ArchiCAD.
Своја улога во развојот на ArchiCAD, односно Graphisoft -
компанијата што стои зад ArchiCAD, имал и Стив Џобс, легендарниот
основач и извршен директор на Apple Inc. На една презентација
на Габор Бојар во Минхен во ноември 1983 година, Стив Џобс
како присутен многу се заинтересирал за претставениот софтвер
за 3д моделирање и направил напор софтверот да може да се
инсталира на тогаш новиот Lisa компјутер на Apple. Намерата
била софтверот да се претстави на CeBIT во Хановер, Германија,
најголемиот ИТ саем во Европа, како дел од палетата софтвери
кои работат на системите Apple. На CeBIT во 1984 година, Apple
го имале своето прво европско деби. За време на саемот, Џобс
се запознал со првата верзија на ArchiCAD и пројавил голем
48
технологии
материјалите, светлата и рендерирањето. Иако корисниците
имаат голема слобода во подесувањето на параметрите, ArchiCAD
18 нуди симплифицирани опции за рендерирање, кои им нудат
еднакви резултати како на почетниците така и на професионалците.
Архитектите што немаат интерес да навлегуваат во основите на
компјутерската графика, но имаат потреба својот проект да го
прикажат фотореалистично, се вистински добитници, бидејќи
рендерите без постпродукција изгледаат подеднакво добро. За
оние што секогаш бараат повеќе, на располагање се низа ефекти
и додатоци кои визуелизацијата ја носат на едно поинакво ниво.
Среќни ќе бидат и оние што работат во Cinema 4D бидејќи ArchiCAD
18 нуди директен извоз на своите модели во таа апликација.
49
екологија СЕКОЈ МОЖЕ ДА ПРИДОНЕСЕ ЗА ДОБРОТО НА ЖИВОТНИТЕ И НА РАСТЕНИЈАТА
Ф
отоапаратите или споделување информации може да бидат милионите обични граѓани-набљудувачи на
паметните телефони в од голема помош за спас на загрозените видовите, добиваме пореален и поблизок
раце и во природа. Ако видови во светот, е заклучокот на мониторинг на биодиверзитетот во
некој фотографира студијата неодамна објавена во журналот светот и заканите по неговиот опстанок.
загрозен вид во Science, којашто е дело на меѓународен За да продолжи нашиот успех треба да
својата околина, тим научници во кој учествуваaт Стјуарт ја поддржиме експанзијата на новите
своите фотографии може да ги испрати Л. Пим од Универзитетот Дјук, Клинтон технологии и да развиеме нови, уште
во сè попопуларните интернет-бази, како Н. Џенкинс од Институтот Пескисас помоќни методи за размена на информации
iNaturalist.org и DiscoverLife.org. Овие бази Екологикас од Бразил и Џон Л. Гитлман, - коментираат авторите на студијата.
се потпираат на набљудувачи-аматери декан на Одам школата за екологија Како што пренесуваат од Универзитетот
кои обезбедуваат фотографии што потоа при Универзитетот на Џорџија. на Џорџија, авторите на студијата ги
ги проучуваат научниците и добиваат - Онлајн базите на податоци, апликациите разгледувале последните анализи од
значајни информации за дистрибуцијата за паметните телефони и новиот хардвер оваа област, стапките на исчезнување на
на видовите. Проектите што овозможуваат многу го олеснуваат процесот на прибирање видовите и дистрибуцијата на загрозените
јавноста да соработува со научниците информации за видовите. Кога тие податоци видови за да утврдат каде има големи
стануваат значајни извори на информации ќе се комбинираат со податоците за „дупки“ во достапните информации, во
во науката за конзервација на дивиот свет. пренамена на земјиштето во различните кои делови на светот постојано растат
Новите алатки за собирање и за делови на светот и со пријавите од заканите по дивиот свет и како најдобро
50 ПОРТА 27 јуни 2014
50
екологија
да се насочат напорите за
конзервација за да има успех во
заштитата на терен. Комбинирајќи
студии со податоци за пронајдени
фосили и студии со молекуларни
анализи, научниците утврдиле
дека моменталната стапка
на исчезнување на видовите,
примарно поттикната од
човековите активности, е
околу 1.000 пати поголема
од природната стапка. Ова е
алармантна бројка која се очекува
да расте, тврдат научниците.
Црвената листа на загрозени
видови на Меѓународната унија за
конзервација на природата (IUCN)
е глобална база на податоци, која
го проценува статусот на познатите
видови животни и растенија
во светот, а со тоа е една од
главните извори на информации
за биолошката разновидност.
Денес, таа покрива околу 71.000
видови, но со поголеми инвестиции
може да се прошири и до 160.000
видови, коментираат експертите.
- Распределбата на видовите
ширум земјината топка е голем
фактор за истребување на
видовите. Видовите што се
распоредени на мали географски
простори се поранливи пред
заканите по нивниот опстанок,
на пример заканата од губење
на нивните живеалишта. Многу
видови кои имаат мал опсег
на распространетост имаат
тенденција да се собираат во
истите области. Тие области се
дом на огромен број видови, па
заедно страдаат од големи стапки
на уништување на хабитатот.
Но, фактот што многу загрозени
видови живеат заедно нуди
ефикасен начин да се утврдат
заканите по нивниот опстанок
и побрзо да се дејствува за
да се заштитат - објаснуваат
авторите на студијата.
Научниците составиле и детална
глобална мапа на биодиверзитетот,
која го покажува бројот на
загрозени видови и богатството на
видови во различните делови на
светот. Ваквите мапи им помагаат
на експертите да ги одредат
приоритетите за дејствување.
Оваа мапа е достапна на линкот:
biodiversity.newscientistapps.com
27 јуни 2014 ПОРТА 51
51
хортикултура ХАМБУРГ СЕ ПОДГОТВУВА ЗА БОРБА ПРОТИВ КЛИМАТСКИТЕ ПРОМЕНИ
Г
воздухот, и ќе биде одлична заштита од
радот Хамбург планира до површина. Станува збор за планско ненадејни поплави. За ваквиот проект
2050 година да ја зголеми поврзување на парковите, површините за има голема поддршка од граѓаните
површината под зеленило рекреација, игралиштата, блоковското на Хамбург, бидејќи голем број од
формирајќи зелена мрежа зеленило и градините. Многу европски нив се подготвени да се откажат од
која ќе покрива 40 проценти градови во борбата со климатските своите автомобили, што навистина е
од неговата целокупна промени имаат изнајдено најразлични многу невообичаено за Германија.
52 ПОРТА 27 јуни 2014
52
хортикултура
53
едукација FIDIC - ОФИЦИЈАЛНИ ОБУКИ НА НАШ ДОФАТ
В
Како што многу о Македонија сè уште нема
национална асоцијација
• Модул 0 - Договор за професионални
услуги - обука која на слушателите
пати се покажало на консалтинг инженери, им дава know-how при подготовка
која е членка на FIDIC, на договори за професионални
во практиката, Интернационалната услуги базирани на Белата FIDIC
непознавањето и федерација на консалтинг книга - FIDIC Модел на договор
инженерите. Делумно поради тоа, помеѓу клиент и консултант.
непридржувањето во Македонија не се организираат • Модул 1 - Практична примена на
до FIDIC популарните интернационални обуки
за FIDIC договорните услови. За среќа,
FIDIC договорните услови – обука
која на слушателите им обезбедува
договорните соседна Србија ни е на дофат, па есенцијално знаење за примена на
услови од страна интернационалните обуки може да ги
слушаме за два до три пати поевтино од
договорните услови на проекти.
• Модул 2 - Управување со отштетни
на учесниците оние организирани во остатокот од Европа. барања и решавање на спорови
FIDIC договорните услови земаат сè според FIDIC договорните услови
во градежните поголем замав во земјава. Кога станува – напредна обука за инженери и
процеси води до збор за инфраструктурни проекти, каде
финасиери се развојните банки како EIB,
адвокати кои во својата работа
управуваат со отштетни барања.
краен неуспех EAR, EBRD, Светска Банка, практично • Модул 3 - Комисија за решавање
на проектите, а неизбежно е користењето на FIDIC
договорните услови. Овие институции
на спорови - обука за напредни
корисници на FIDIC договорните
често штетите се имаат повеќедецениско позитивно искуство услови кои учествуваат во комисии
со FIDIC, па од позиција на финансиери за решавање на спорови.
милионски ги условуваат заемите со користењето • Модул 4 - Менаџмент и администрација
на овие услови. Дополнително, EFCA на FIDIC договорите.
- European Federation of Engineering Дополнително се огранизираат и
Consultancy Associations, како регионална специјализирани курсеви за различни FIDIC
FIDIC асоцијација лобира за што поголемо договорни услови како што се Црвената,
доближување на FIDIC договорните услови Жолтата, Сребрената или Златната
кон законодавството на Европската Унија, книга. Овие интернационални обуки ги
со цел зголемување на конкуретноста и вршат акредитирани FIDIC тренери и се
промоција на транспарентните постапки меѓународно признати. Имајќи предвид
и процедури за јавни набавки во земјите дека Македонија (покрај Косово, Кипар,
членки. Во Романија на пример, FIDIC Малта, Андора и Сан Марино) е една од
договорните услови се инкорпорирани во малкуте земји во Европа каде нема FIDIC
домашната легислатива. Со сè поголемата национална асоцијација, македонските
глобализација и отворање на пазарите, инженери знаењето мораат да го добијат
очекувањата за застапеноста на FIDIC во странство за што издатоците се
договорните услови во градежништвото релативно големи. За среќа, во близина
се прилично големи. Затоа од
инженерите се очекува да имаат солидни
познавања и искуства од примената
на овие договорни услови. Како што
многу пати се покажало во практиката,
непознавањето и непридружувањето
до FIDIC договорните услови од страна
на учесниците во градежните процеси
води до краен неуспех на проектите,
а често штетите се милионски.
Со цел подобра едукациија на
инженерскиот кадар, FIDIC спроведува
официјални интернационални обуки
кои се поделени во неколку модули:
54
едукација
проекти. Слушатели беа професионалци од
Србија, Хрватска, Македонија и Црна Гора.
Во разговор со г-ѓа Андреа Шехиќ,
извршен директор на ACES и г-ѓа Тања
Јауковиќ, претставник на MACE Србија,
беше напоменато дека македонските
инженери се добредојдени на обуките што
се организираат во Србија. Заедничкото
минато, близината, сличните јазици,
легислатива, менталитет и проблеми,
ги прават овие обуки прифатливи и
пристапни и за македонските инженери.
Дополнително, г-ѓа Јауковиќ најави
локална FIDIC обука во Македонија
во текот на годинава. MACE е позната
на македонските инженери по веќе
еднаш организираната FIDIC обука за
Примена на ФИДИК договорните услови,
која беше реализирана пред неколку
години во соработка со Стопанската
комора на Македонија. Инаку, MACE
е глобална FIDIC членка со право на
дистрибуција на публикациите на FIDIC
за регионот на Југоисточна Европа.
Таа е глобална компанија која работи
на полето на Проектниот менаџмент и
Управувањето со изградба, вработува над
1.800 професионалци и има значително
е Србија каде ACES – Association of На почетокот на месецов, на 5 и портфолио. Седиштето е во Лондон,
Consulting Engineers of Serbia како 6 јуни, FIDIC и ACES во соработка со Велика Британија, а оперира низ Европа,
полноправна членка на FIDIC организира MACE, авторизиран тренинг провајдер за Азија, Африка и Северна Америка. Во
курсеви по два до три пати поевтини цени територијата на Србија, организираше регионов, MACE има канцеларии во 65
од европскиот просек. ACES е основана во во Белград меѓународна „FIDIC обука – земји во светот, меѓу кои и во Белград,
2009 година од страна на 16 реномирани Модул 2: Управување со отштетни барања Загреб, Подгорица, но и во Скопје.
српски компании со цел аплицирање за и решавање на спорови“ според FIDIC За популарноста на FIDIC во светот
полноправно членство во FIDIC, нешто договорните услови, каде предавач говорат бројките: 97 земји членки
што е остварено истата година. Оттогаш беше искусниот Романец Богдан Опреа, организрани во национални асоцијации
ACES ја промовира улогата и значењето акредитиран тренер и арбитер. Ваквите кои претставуваат над два милиони
на FIDIC договорните услови во Србија, обуки се ретки во регионов, но се особено професионалци од целиот свет, кои
ги промовира консалтинг инженерите, важни, корисни, но и популарни. Обуката работат на проекти со вредност над 100
се грижи за развојот и едукацијата беше наменета за професионалци милијарди долари. Очекувањата се дека
на своите членови, ги преведува и (инженери, адвокати и економисти) од со зголемување на светското население
издава популарните книги на FIDIC, владини институции, банки, градежни и економскиот развој, конслатинг
организира обуки и настани. Денес ACES компании, консалтинг куќи кои се вклучени инженерите организирани во FIDIC ќе бидат
активно учествува во предлагањето и во имплементација и управување со сè поактивни и побарани - причина повеќе
ревизијата на српската легислатива. договорите при инфраструктурните за да бидеме поактивни и заинтересирани.
55
КУПУВАЈТЕ
арт
ДОМАШНО ВО
ДОМАШНИ
МАРКЕТИ
НАЈДОБРОТО ОД МАКЕДОНИЈА
56
КОНЦЕРТНА САЛА „АРК НОВА“, ЛУЦЕРН, ШВАЈЦАРИЈА архитектура
К
онцертната сала „Арк Нова“ солидарност со Јапонија. Било замислено салата, а после тоа може да се издише и да
ја отсликува привремената да се направи подвижна сала каде ќе се се спакува во камион. На овој начин, салата
и подвижната архитектура изведува и слуша музика. За проектот може да се пренесува од место во место.
на денешницата. Оваа биле ангажирани јапонскиот архитект Оваа сала доживеа своја премиера на
несекојдневна концертна Арата Исозаки и британскиот скулптор музичкиот фестивал во Луцерн, а продолжи
сала е креирана за музичкиот и славниот уметник со индиско потекло да се користи во подрачјата на Јапонија
фестивал во Луцерн, во Швајцарија. Аниш Капур. Оваа концертна сала е со што беа погодени од цунамито. На овој
Фестивалот во Луцерн е создаден капацитет за 500 луѓе, широка е 30 м и начин, оваа подвижна архитектонска
непосредно по големото цунами во долга 36 м, со максимална висина од 18 м. креација ја исполнува својата привремена
Јапонија, и главната улога му била да Мембранската структура е на дување. функција, истовремено оставајќи силен
ги собере луѓето низ музика, во знак на Потребни се само два часа за да се надува ефект врз корисниците на просторот.
27 јуни 2014 ПОРТА 57
57
совети
Г
олемиот простор што сте
го добиле со спојување на
старата кујна и трпезаријата,
овозможува организирање на
една мултифункциоална кујна
во која ќе му биде пријатно да
престојува на секој член од семејството.
Кујната се организира линијски со кујнски
остров кој ќе служи за подготвување на
јадењата но и за јадење набрзина. Делот
од кујната поблиску до влезот во куќата
е простор со плакари од двете страни
за складирање на разновидни работи,
како и плакар за машина за перење и
сушење алишта. Другиот дел од кујната
има елементи долж ѕидовите и остров
меѓу нив. На кујнскиот остров е вграден
садопер и машина за миење садови.
Долниот дел може да биде темносив, а
горната плотна гранитна во нијанси на
потемна и посветло сива боја. Барските
1 2
столчиња се тапацирани со ткаенина во
посветло сива боја. Под прозорецот се
поставува поширока потпрозорска плотна
која ќе служи и како работна маса.
Длабоките плакари се одлични
за сместување на работи кои не се
користат постојано, торби, средства
за чистење и перење, алишта, крпи,
правосмукалка, метли итн.
Сите ѕидови и елементи од кујната
можат да бидат бели или светлосиви 4
а ламинатниот под темнокафеав.
Билјана СТЕВКОВСКА-САВИЌ, 3
дипл.инж.арх.
bsavic@porta3.com.mk
58
Мултифункционална кујна
ПОРТА 27 јуни 2014
58
АРЕНА МГМ/AEГ - ЛАС ВЕГАС, САД спортски храмови
Н
а први мај оваа година
официјално започна
изградбата на новата
арена МГМ во Лас Вегас.
Најпознатиот објект
во „градот на коцката“
кој останува синоним за најголемите
и најбогатите боксерски пресметки
во историјата, за две години ќе добие
ново грандиозно здание кое ќе има
капацитет од 20.000 места и повторно
ќе биде место на кое ќе се бара билет
повеќе за најпопуларните боксерски
профи-дуели на денешницата. ФАКТИ за МГМ/АЕГ - Лас Вегас, САД
Новата арена МГМ/АЕГ се гради Цена на изградба: 370 милиони долари
во просторот меѓу казината „Монте Капацитет: 20.000 места
Карло“ и „Њујорк Њујорк“. Во неа Површина на градба: 16 хектари
сопствениците вложуваат сума од Период на изградба: 2014 - 2016
375 милиони долари и се надеваат Дизајн: Populous
дека ќе ја достигне и надмине Проект менаџер: ICON Venue Group
59
арт ИЗЛОЖБА НА АЈ ВЕЈВЕЈ: ТРАДИЦИЈА, ОПШТЕСТВЕН АНГАЖМАН, ПРИТВОР
К
устосите на музејот како Берлинската изложба на Ај Вејвеј е кои преку камера го гледале Вејвеј 24 часа
посебно важно дело ја поделена на дела кои се занимаваат со дневно. Влезот во репликата на ќелијата во
издвојуваат инсталацијата кинеската традиција, неговиот општествен музејот е дозволен во групи од пет лица.
“Stools“ со која Вејвеј го и политички ангажман во Кина, коментар Делото „81“ припаѓа во групата дела кои
исполнил атриумот на музејот на моменталната кинеска состојба, како и се занимаваат со причината и периодот
што води во 17 простории. на дела посветени на неговиот 81-дневен на Вејвејевиот притвор. Во две простории,
Атриумот е предизвик за сите изложби притвор на периферијата на Пекинг. Во покрај „81“ може да се види делото
досега поставени во овој музеј. Специјално првата сала е сместено едно од делата „Закачалки“, реплика на шест пластични
за централниот хол од студиото на што привлече најголемо внимание од закачалки кои се стражари, на неговата
уметникот во Пекинг се испорачани шест публиката. Делото „81“ е конструкција молба дали може да суши алишта на нив.
илјади кинески традиционални столици, кои во која се влегува низ врата со број 1135, Во истата просторија можат да се најдат
заедно формираат уште еден атриум над која води во просторија од 7,2 m x 3,6 m, керамички лисици и реплики на пластичните
земјата. Столиците се собрани во кинеските обложена со стиропор, со еден кревет, маса, закачалки во не’рѓосувачки челик. Вејвеј
села, секоја е со единствен дизајн, присутна три столици и мала бања. Просторијата не присуствуваше на отворањето на
во секојдневната употреба со векови. е снимана со две камери дијагонално изложбата во Берлин затоа што неговиот
„Овие столици претставуваат парче на преку собата, и една камера во бањата. пасош сè уште е кај кинеските власти.
индивидуалитетот“, рече германскиот Снимките од камерите можат да се видат Освен „политичките“ дела, за
кустос Gereon Sievenich, кој го посетил на екран пред влезот на делото „81“. Сето берлинската изложба Вејвеј подготвил и
Вејвеј пред изложбата во ателјето во тоа претставува реплика на просторијата дела кои се толкуваат како коментар на
Пекинг. Тој ги споредил овие столици со во која кинеската војна полиција го држела моменталната состојба во Кина. Неколку
пластичните со масовно производство. уметникот 81 ден, со две групи стражари видео дела го следат развојот на Пекинг низ
60 ПОРТА 27 јуни 2014
60
арт
неколку години. Една од неговите
теми бил и силниот земјотрес што
ја погодил Кина во 2008 година.
Освен делата што претставуваат
имиња на повеќе од 5.000 ученици
и студенти кои настрадале во
земјотресот, чии имиња владата
не сакала да ги објави, посебен
дел од музејот е посветен на
дела настанати од околу 200 тона
’рѓосани челични шипки собрани
од урнатините и доставени во
уметничкото атејле. Со помош на
соработниците, Вејвеј повторно
ги исправил искривените шипки
и направил неколку скулптури,
сега изложени во Берлин. Дел од
изложбата ги сочинуваат делата
на Вејвеј од периодот 1983-
1999, кога во текот на престојот
во Њујорк тој создавал дела
инспирирани од Marcel Ducahmp.
„Германија е место кое ми дава
многу поддршка“, изјавил Вејвеј,
уметникот што е награден со титула
на берлинскиот Универзитет за
уметности во годината на неговиот
притвор во Пекинг. Во една од
последните сали може да се види
комплет, маса, столици и комода од
династијата Минг, од кој е симнат
еден милиметар слој од патина, кој
пред интервенцијата на мебелот
му даваше аукциска вредност.
Изложбата “Evidence“ во
музејот „Мартин Гропиус Бау“ е
отворена на 3 април, денот кога
во 2011 година кинеската влада
го уапси Вејвеј на аеродромот
во Пекинг. Тогаш полицијата
направила лажно ателје од кое
„запленила“ над сто парчиња хард
дискови, УСБ мемории, камери,
диктафони, компјутери... Дел од
овие предмети денес се изложени
во музејот. После пуштање од
притвор, Вејвеј е оптужен за
прикривање на данок од 15,22
милиони јуани, што е околу 17
милиони евра. Владата побарала
исплата на казната во рок од 15
дена. После ова, 30.000 „жители
на Интернет“ му позајмиле на
Вејвеј 1,64 милиони евра. Како
одговор на нивната позајмица, Ај
Вејвеј го направил делото “IOU“,
30.000 „признаници“ со големина
26 х 37 см, со имињата на лицата
што му позајмиле пари, со точен
износ и со потпис на уметникот,
и ги залепил врз сите ѕидови на
неколку простории од музејот.
27 јуни 2014 ПОРТА 61
61
дизајн КОН ИЗЛОЖБАТА НА СОВРЕМЕН НАКИТ „ВО СИНИЛО ТЕ НАМАМИВ“
П
оетиката на синилото е Последните неколку години во мостот и ги обединува овие две рамки.
тематска рамка на изложбата Македонија изработката и дизајнот на накит Како што прикажа и самата изложба
за современ дизајн на накит бележат значително зголемена продукција. делата во себе носат карактеристики
којашто беше поставена во Современиот накит како таков сè уште и на на визуелна контемплација, тактилност,
Музејот на град Скопје од 22 светската сцена се (ре)дефинира заради материјална експресивност, уметност,
до 31 мај. Како продолжение тоа што тој сам по себе бара поставување оптички ефекти и автономност. Глен
на минатогодишната изложба во Охрид, на нова терминологија. Накитот како начин Адамсон, авторот на „Мислење преку
во рамките на фестивалот Охридско лето, на изразување честопати се сместува во занаетчиство“, истакнува дека современиот
оваа година поставката во Скопје вклучува категоријата на занаетчиство, декоративни накит е анатомизиран како борба помеѓу
надополнување на индивидуалните уметности, применети уметности и неговите сопствени импулси да се биде
колекции со нови дизајни и истражување слично. Многу критичари јасно прават автономен-индивидуален, доволен
нијанси во зададениот концепт. „Во разлика помеѓу накитот како уметност и сам за себе и да се биде додаток, во
синило те намамив“ претставува авторски накитот како занаетчиство, сместувајќи случајов најчесто додаток на телото.
проект на Јана Ацевска, Биби Клекачкоска, го во една од овие две категории. Секоја од дизајнерките индивидуално ја
Дафина Џепароска и Марта Пејоска. Современиот накит го поместува има интерпретирано сопствената леќа низ
62
дизајн
и занаетчиството
којашто погледнува за да го види, доживее за телото е во зависен симбиотичен делови од синилото се трансформирани
синилото и потоа да ги конфигурира однос со физичкото тело. Може да ги со нови колоритни обвивки, ситни
и интегрира секој од тие впечатоци во истакнува интерактивниот квалитет монистри и природни материјали.
своето посебно парче накит. Уникатот како концепт и материјалот на делото Во делата на Биби Клекачкоска се
како таков во современиот накит станува може да биде секундарен во однос на чувствуваат простори и нови инспирации
најзначаен. Тој се спротивставува на концептот, телото може да биде земено помеѓу делата што повторно го збогатува
масовното производство со начинот на како метафора, меѓутоа се содржи во нејзинот веќе долгогодишен искусен
изработката и самиот по себе како дело. есенцијата на дизајнот. Накитот заради и признат уметнички израз. Нејзиниот
Во секоја од индивидуалните колекции накит визуелно ги референцира историјата бренд Бипарт го надополнува со дизајни
зрачи автентичноста, истражувањето и на накитот и обожувањето накит, кои во себе носат нови космолошки мапи
процесот којшто е видлив во дефинираното прикажува личен однос помеѓу делото и посветени на синилото. Марта Пејоска
завршно дело и „порозната“ испрсканост со тој што го носи, експериментирањето со сопствениот накит го гради како постојано
синилото како инспирација. Композициската материјали е задолжително, социолошката треперење помеѓу архитектонскиот
организација на целосната поставка, улога, носливоста и поврзаноста со дијаграм и дизајнот како медиум за
звукот и визуелните материјали, белите модниот дизајн е повеќе истакната. изразување и доживување на просторот.
камења кои изгледаат како случајно да се Во индивидуалните колекции на четирите Нежниот израз на ткаење и создавање
нашле да бидат само поткрепа, во никој дизајнерки се забележува истражување од простор преку дизајнирање е видлив во
случај не ја нарушуваат целокупната една категорија во друга, некогаш повеќе секое дело без разлика дали тоа е градено
слика, им дозволуваат на дизајните да приклонувајќи се кон дизајнот за телото, како приказна која треба да постои сама
бидат во потполн сјај и со леснотија да некогаш навраќајки се кон индивидуалноста за себе или во однос со физичко битие.
комуницираат со својата публиката. на самото дело. Кај Јана Ацевска, Современиот дизајн на накит бележи
Во своето истражување за категоризација авторка на брендот Капка, се истакнуваат неколку изложби во Скопје, кои поставуваат
на современиот накит, Кели Ригс препознатливите форми и материјали кои критериуми и стандарди за неговото
поставува три главни категории. Накит истовремено и индивидуално и синтезно (ре)дефинирање. Едноставноста и
како скулптурален објект, накит којшто градат колажи на различни материјали: минимализмот, способноста на секоја од
функционира во директна корелација маслиново дрво, сребро, бакар. Формите авторките да си поигра со идеи, концепти и
со телото и накит создаден заради и материјалите нудат обликување на накит скици во сопствените дела и автентичноста
накит (како уметност заради уметност). во рамките на изграден концепт. Дафина пред сè, го прават овој целокупен проект
Накитот како скулптурален објект може Џепароска во целокупната колекција искуство богато со инспирација, кој носи во
да функционира индивидуално од телото, прикажува нагласена експерименталност, себе потенцијал да го истакне значењето
неговата егзистенција не е надополнета нови концепти и нови теми извлечени од на истражувањето, печатот и концептот во
од физичкото битие. Накитот создаден концептуалната рамка. „Случајно“ најдените индивидуалниот израз и дизајн на накит.
фото: Влад Георгиев фото: Лилика Стрезоска, накит: Дафина Џепароска фото: Лилика Стрезоска, накит: Јана Ацевска
фото и накит: Марта Пејоска фото: Марта Пејоска, накит: Јана Ацевска фото: Марта Пејоска, накит: Биби Клекачкоска
63
излог
64
излог
3
65
и ова е скопје... фото:
66
27 јуни 2014 ПОРТА