บทที่ 2

แนวคิดเกี่ยวกับต2นทุน
(Cost Concepts)

แนวคิดเกี่ยวกับต/นทุน
ในการดำเนินธุรกิจทุกประเภท วัตถุประสงค9ที่สำคัญประการหนึ่ง คือ การดำเนินงานใหAไดAรับกำไร
(Profit) กำไรในการดำเนินงานไดAรับจากคLาขายหักตAนทุนและคLาใชAจLายตLาง ๆ ตAนทุนของสินคAาจะเปSน
ตัวกำหนดราคาสินคAาของกิจการ นอกจากนี้ถAากิจการมีการควบคุมตAนทุนและคLาใชAจLายตLาง ๆ อยLางมี
ประสิทธิภาพ จะทำใหAตAนทุนในการดำเนินงานของกิจการต่ำ กLอใหAเกิดผลกำไรมากขึ้น จากการศึกษาวิจัย
ปรากฏผลวLา ฝ\ายจัดการใชAขAอมูลตAนทุนมาชLวยในการควบคุมมากที่สุด รองลงมาเปSนการชLวยตั้งราคาสินคAา
และใชAขAอมูลในการตัดสินใจโครงการลงทุนตLาง ๆ ตามลำดับ
ตAนทุน (Cost) หมายถึง จำนวนทรัพยากรที่ใชAไปเพื่อวัตถุประสงค9หนึ่งวัตถุประสงค9ใด เพื่อใหAไดAสิ่ง
หนึง่ สิ่งใดมา สLวนใหญLตAนทุนจะแสดงในรูปตัวเงิน (Monetary measurement) หรือกลLาวอีกนัยหนึ่ง คือ
การแลกเปลี่ยนเพื่อใหAไดAวัตถุดิบ สินคAา หรือบริการ เพื่อกิจกรรมใดกิจกรรมหนึ่งนอกจากการวัดเปSนรูปตัวเงิน
แลAว ตAนทุนอาจถูกพิจารณาในแงLของวัตถุประสงค9ของผูAพิจารณา (Cost Object) เชLน ในแงLผลิตภัณฑ9 แผนก
โครงการ ลูกคAา กลุLมสินคAา กิจกรรม เปSนตAน

ลักษณะของกิจการ
การประกอบธุรกิจในปnจจุบันสามารถจำแนกประเภทไดAตามลักษณะของกิจการไดA 3 ประเภท ดังนี้
1. กิจการใหAบริการ (Service Organizations) กิจการใหAบริการจะมีรายไดAหลัก คือ
คLาธรรมเนียมคLาบริการรับ รายจLายหลัก คือ เงินเดือนพนักงาน คLาวัสดุสิ้นเปลือง คLาเชLา คLาสาธารณูปโภค
คLาเสื่อมราคา และอื่น ๆ รายจLายในกิจการใหAบริการถือวLาเปSนคLาใชAจLายในการดำเนินงาน (Operating
Expenses) คLาใชAจLายในการดำเนินงานถือเปSนตAนทุนประจำงวด (Period Cost) ปnญหาที่เกิดขึ้นในกิจการ
ใหAบริการไดAแกLการวัดผลการดำเนินงาน ลักษณะของผลิตภัณฑ9จะไมLเห็นเปSนตัวตนที่ชัดเจน งบการเงินของ
กิจการจะจำแนกรายไดAและคLาใชAจLายตามประเภทของลูกคAา ตัวอยLางของธุรกิจประเภทนี้เชLน โรงพยาบาล
สำนักงานกฎหมาย บริษัทที่ปรึกษา เปSนตAน
2. กิจการซื้อมาขายไป (Merchandising Organization) กิจการซื้อขายสินคAาทั้งขายสLงและขาย
ปลีกโดยไมLใชLผูAผลิต รายไดAหลักของกิจการคือ คLาขาย คLาใชAจLายจะจำแนกเปSน 2 สLวน คือ ตAนทุนขาย (Cost of
Goods Sold) และคLาใชAจLายในการขายและบริหาร (Administrative and selling expenses) ตAนทุนสินคAา
คงเหลือถือเปSนตAนทุนสินคAา (Product Cost) สLวนคLาใชAจLายในการขายและบริหารถือเปSนตAนทุนประจำงวด
(Period Cost) ตัวอยLางธุรกิจ เชLน หAางสรรพสินคAา รAานขายของชำ เปSนตAน
3. กิจการผลิต (Manufacturing Organization) กิจการผลิตสLวนใหญLจะมีโรงงาน กิจการผลิตจะ
ซื้อวัตถุดิบ (Material) นำเขAาสูLขบวนการผลิตโยวLาจAางคนงานและพนักงาน (Labor) จLายคLาใชAจLายการผลิต
(Manufacturing Overhead Expenses) ที่ใชAในขบวนการผลิต สLวนตLาง ๆ ที่กลLาวมานี้จะรวมเปSนตAนทุน
สินคAา (Product Cost) นอกจากนี้คLาใชAจLายที่เกิดขึ้นในสำนักงานถือเปSนคLาใชAจLายในการขายและบริหาร ซึ่งถือ
วLาเปSนตAนทุนประจำงวด (Period Cost)
 งบกำไรขาดทุนเปรียบเทียบของธุรกิจทั้ง 3 ประเภท
(หนLวย : บาท)
กิจการให/บริการ กิจการซื้อมาขายไป กิจการผลิต
คLาขาย/คLาบริการ 4,000,000 4,000,000 4,000,000
ตAนทุนขาย :
ตAนทุนสินคAาผลิตเสร็จ
วัตถุดิบทางตรงใชAไป 1,175,000
คLาแรงทางตรง 460,000
คLาใชAจLายการผลิต 1,050,000
ตAนทุนการผลิตระหวLางงวด 2,685,000
บวก งานระหวLางทำตAนงวด 160,000
หัก งานระหวLางทำปลายงวด (170,000)
ตAนทุนสินคAาที่ผลิตเสร็จ 2,675,000
ซื้อ 3,400,000
บวก สินคAาสำเร็จรูปตAนงวด 255,000 325,000
หัก สินคAาสำเร็จรูปปลายงวด (240,000) (310,000)
ตAนทุนขาย 3,415,000 2,690,000
คLาใชAจLายทางตรงของลูกคAา 2,900,000
กำไรขั้นตAน 1,100,000 585,000 1,310,000
คLาใชAจLายดำเนินงาน :
คLาใชAจLายในการขาย 255,000 275,000 490,000
คLาใชAจLายในการบริหาร 635,000 130,000 515,000
890,000 405,000 1,005,000
กำไรสุทธิ 210,000 180,000 305,000

งบแสดงฐานะการเงินบางสLวนเปรียบเทียบของธุรกิจทั้ง 3 ประเภท
(หนLวย : บาท)
กิจการให/บริการ กิจการซื้อมาขายไป กิจการผลิต
ลูกหนี้การคAา 675,000 40,000 510,000
สินคAาคงเหลือ :
วัตถุดิบ 155,000
งานระหวLางทำ 170,000
สินคAาสำเร็จรูป 240,000 319,000
เจAาหนี้การคAา 110,000 55,000 230,000
การจำแนกต/นทุนตามลักษณะตLาง ๆ (Cost Classification)
ตAนทุนสามารถจำแนกออกไดAเปSนหลาย ๆ ลักษณะ หลาย ๆ ประเภทตามวัตถุประสงค9
ของผูAพิจารณา (Cost Object) ลำดับตLอไปนี้เปSนการจำแนกตAนทุนในลักษณะตLาง ๆ ดังนี้

ต/นทุนทางตรงและต/นทุนทางอ/อม (Direct and Indirect Costs)

ต/นทุนทางตรง (Direct Costs) เปSนตAนทุนที่สามารถระบุชี้เฉพาะตามวัตถุประสงค9ของผูAพิจารณา
และมีความสัมพันธ9กับการผลิตโดยตรง เชLน ในการผลิตโตŽะ ตAนทุนของเหล็กและไมA ถือเปSนตAนทุนทางตรง
ต/นทุนทางอ/อม (Indirect Costs) เปSนตAนทุนที่ไมLสามารถระบุชี้เฉพาะตามวัตถุประสงค9ของผูA
พิจารณา และไมLมีความสัมพันธ9กับการผลิตโดยตรง เชLน ในการผลิตโตŽะ ตAนทุนของหมุดหรือตะปู ถือเปSน
ตAนทุนทางอAอม
แตLยังมีปnจจัยอื่น ๆ ที่มีอิทธิพลตLอการพิจารณาตAนทุนวLาเปSนตAนทุนทางตรงหรือทางอAอม เชLน
การพิจารณาเงินเดือนของผูAจัดการของแผนกบำรุงรักษาในบริษัทธุรกิจ ถAาตามวัตถุประสงค9ของผูAพิจารณาเปSน
แผนก จะถือวLาเงินเดือนของผูAจัดการเปSนตAนทุนทางตรง แตLถAาตามวัตถุประสงค9ของผูAพิจารณาเปSนการบริการ
เงินเดือนของผูAจัดการจะเปSนตAนทุนทางอAอม บางครัง้ ฝ\ายจัดการตAองการทราบทั้งตAนทุนของแผนก ตAนทุนของ
สินคAา บริการหรือกิจกรรม ตAนทุนอาจจะถูกแบLงสLวนหรือจัดสรรใหAไดAมากกวLาหนึ่งวัตถุประสงค9ของผูAพิจารณา
ดังนั้นตAนทุนบางสLวนอาจเปSนทั้งตAนทุนทางตรงและตAนทุนทางอAอมไดAดAวยในเวลาเดียวกัน

ต/นทุนการผลิต (Manufacturing Costs)

วัตถุดิบ แรงงาน และคLาใชAจLายตLาง ๆ ที่เกิดขึ้นในองค9กร สามารถแบLงไดAเปSนตAนทุนทางตรงหรือ
ทางอAอมขึ้นอยูLกับวัตถุประสงค9ของผูAพิจารณา ในกระบวนการผลิตซึ่งจะแปรสภาพวัตถุดิบใหAเปSนสินคAา
สำเร็จรูป โดยใชAแรงงานและคLาใชAจLายการผลิตนั้นเราสามารถแบLงตAนทุนในการผลิตออกเปSน 3 ประเภทใหญL ๆ
คือ
1. ต/นทุนวัตถุดิบทางตรง (Direct material Costs) เปSนตAนทุนของสLวนประกอบที่สำคัญของสินคAา
ที่ผลิตและเกี่ยวขAองโดยตรงกับสินคAา เชLน ผAาเปSนวัตถุดิบทางตรงในการผลิตเสื้อสำเร็จรูป ไมAเปSนวัตถุดิบ
ทางตรงในการผลิตโตŽะ เปSนตAน
2. ต/นทุนแรงงานทางตรง (Direct labor Costs) เปSนตAนทุนของคLาจAางแรงงานทั้งหมดที่เกี่ยวขAอง
โดยตรงกับการผลิตสินคAาในโรงงาน การจLายคLาแรงทางตรงอาจจLายเปSนรายวัน รายสัปดาห9 รายเดือน หรือราย
ชั่วโมงก็ไดA
3. ต/นทุนคLาใช/จLายการผลิต (Manufacturing overhead) เปSนตAนทุนอื่น ๆ นอกเหนือจากตAนทุน
วัตถุดิบทางตรง และตAนทุนคLาแรงงานทางตรง ซึ่งมีความเกี่ยวขAองกับกระบวนการผลิต ตัวอยLางรายการ
คLาใชAจLายผลิต ไดAแกL
1) วัตถุดิบทางอAอม วัสดุโรงงาน นAามันหลLอลื่น จาระบี ฯลฯ
2) คLาแรงงานทางอAอม เงินเดือนผูAจัดการโรงงาน คLาจAางแมLบAานทาความสะอาดโรงงาน
เงินเดือนพนักงานจัดซื้อ ยาม ผูAควบคุมงาน ฯลฯ
3) คLาสาธารณูปโภคโรงงาน
4) คLาใชAจLายเกี่ยวกับการใชAอาคารสถานที่ เชLน คLาเชLา คLาซLอมแซม คLาเบี้ยประกันภัย
 คLาภาษีทรัพย9สิน คLาเสื่อมราคาอาคารโรงงาน
5) คLาใชAจLายเกี่ยวกับเครื่องจักรและอุปกรณ9 เชLน คLาเชLา คLาซLอมแซม คLาเสื่อมราคา
6) คLาใชAจLายเบ็ดเตล็ดอื่น ๆ ในโรงงาน

!.ต้ นทุนวัตถุดบิ ทางตรง

ต้ นทุนหลัก
(Prime Costs) 1.ต้ นทุนแรงงานทางตรง ต้ นทุนแปรสภาพ
(Conversion Cost)
3.ต้ นทุนค่าใช้ จา่ ยในการผลิต

รูปที่ 2-3 ความสัมพันธ9ของตAนทุนในการผลิตสินคAา

ต/นทุนหลักและต/นทุนแปรสภาพ (Prime Costs and Conversion Costs)

ต/นทุนหลัก (Prime Costs) เปSนตAนทุนวัตถุดิบทางตรง รวมกับ ตAนทุนแรงงานทางตรง ถือวLาการ
ผลิตทุประเภทจะตAองมีตAนทุนทั้งสองตัวนี้เปSนหลัก
ต/นทุนแปรสภาพ (Conversion Costs) เปSนตAนทุนแรงงานทางตรง รวมกับ ตAนทุนคLาใชAจLาย
การผลิต ตAนทุนทั้งสองตัวเปSนตAนทุนที่แปรสภาพวัตถุดิบใหAเปSนสินคAาสำเร็จรูป

ป‘ที่1
วัตถุดบิ คงเหลือปลายงวด
ต้ นทุนขาย

วัตถุดบิ ทางตรง สินค้ าสําเร็ จรูป

ค่าแรงงานทางตรง งานระหว่างทํา สินค้ าคงเหลือ

ค่าใช้ จา่ ยการผลิต งานระหว่างทําคงเหลือ

ป‘ที่2

งานระหว่างทําคงเหลือ
วัตถุดบิ ทางตรง
ต้ นงวด
ค่าแรงงานทางตรง งานระหว่างทํา
วัตถุดบิ คงเหลือต้ นงวด
ค่าใช้ จา่ ยการผลิต

รูปที่ 2-4 วงจรตAนทุนการผลิต

 บริษัท ไทยชนะ จำกัด
งบต/นทุนการผลิต
ประจำปmสิ้นสุดวันที่ 31 ธันวาคม 25... (หนLวย:บาท)
วัตถุดิบทางตรงใชAไป
วัตถุดิบตAนงวด 1 ม.ค. 20,000
บวก ซื้อวัตถุดิบ 200,000
วัตถุดิบทางตรงที่มีไวAใชA 220,000
หัก วัตถุดิบปลายงวด 31 ธ.ค. 10,000
วัตถุดิบทางตรงใชAไป 210,000
คLาแรงงานทางตรง 400,000
คLาใชAจLายการผลิต
วัตถุดิบทางอAอม 16,000
คLาแรงทางอAอม 34,000
คLาเสื่อมราคา-โรงงาน 100,000
คLาเสื่อมราคา-เครื่องจักร 40,000
คLาสาธารณูปโภค 30,000
คLาเบี้ยประกันภัย 10,000
รวมคLาใชAจLายการผลิต 230,000
ตAนทุนการผลิตนำเขAาระหวLางงวด 840,000
บวก งานระหวLางทำตAนงวด 50,000
890,000
หัก งานระหวLางทำปลายงวด 60,000
ตAนทุนสินคAาผลิตเสร็จ 830,000
รูปที่ 2-5 งบตAนทุนการผลิต

บริษัท ไทยชนะ จำกัด

งบต/นทุนขาย
ประจำปmสิ้นสุดวันที่ 31 ธันวาคม 25... (หนLวย:บาท)
สินคAาสำเร็จรูป 1 ม.ค. 160,000
บวก ตAนทุนสินคAาผลิตเสร็จ 830,000
ตAนทุนสินคAาที่มีไวAขาย 990,000
หัก สินคAาสำเร็จรูป 31 ธ.ค. 140,000
ตAนทุนขาย 850,000
รูปที่ 2-6 งบตAนทุนขาย
 บริษัท ไทยชนะ จำกัด
งบกำไรขาดทุน
ประจำปmสิ้นสุดวันที่ 31 ธันวาคม 25... (หนLวย:บาท)
คLาขาย 1,400,000
หัก ตAนทุนขาย 850,000
กำไรขั้นตAน 550,000
คLาใชAจLายการขายและบริหาร 350,000
กำไรสุทธิจากการดำเนินงานกLอนหักภาษี 200,000
หัก ภาษีเงินไดAนิติบุคคล 80,000
กำไรสุทธิ 120,000
รูปที่ 2-7 งบกำไรขาดทุน

บริษัท ไทยชนะ จำกัด

งบแสดงฐานะการเงิน
วันที่ 31 ธันวาคม 25... (หนLวย:บาท)
สินคAาคงเหลือ
วัตถุดิบคงเหลือ 31 ธ.ค. 10,000
งานระหวLางทำคงเหลือ 31 ธ.ค. 60,000
สินคAาสำเร็จรูป 31 ธ.ค. 140,000 210,000
รูปที่ 2-8 งบแสดงฐานะการเงินบางสLวนแสดงเฉพาะสินคAาคงเหลือ

ต/นทุนสินค/า (Product Costs) และต/นทุนประจำงวด (Period Costs)

ต/นทุนสินค/า (Product Costs) เปSนตAนทุนของสินคAาที่กิจการผลิต หรือ ซื้อมาเพื่อจำหนLาย ดังนั้น
ตAนทุนสินคAาสำหรับกิจการซื้อมาขายไปก็คือ ตAนทุนสินคAาที่ซื้อมาเพื่อจำหนLาย สLวนตAนทุนสินคAาสำหรับกิจการ
ผลิต คือ ตAนทุนวัตถุดิบทางตรง ตAนทุนแรงงานทางตรง และตAนทุนคLาใชAจLายการผลิต
ต/นทุนประจำงวด (Period Costs) เปSนตAนทุนซึ่งถือเปSนคLาใชAจLายที่เกิดขึน้ ในระหวLางงวด ไดAแกL
คLาใชAจLายในการขายและบริหาร เชLน คLาสาธารณูปโภค คLาเสื่อมราคา-เครื่องใชAสำนักงาน คLาพาหนะ เปSนตAน

การจำแนกต/นทุนตามพฤติกรรม จำแนกออกไดAเปSน 4 ประเภท คือ

การจำแนกตAนทุนที่สำคัญอยLางหนึ่งในทางการบัญชีบริหาร คือ การจำแนกตAนทุนเปSนตAนทุนคงที่และ
ตAนทุนผันแปร ซึ่งตAนทุนเหลLานี้จะเกี่ยวขAองกับกิจกรรม (Activities) ที่เกิดขึ้นในองค9กรโดยมีตัวผลักดันตAนทุน
(Cost Drivers) เปSนตัวที่กLอในเกิดตAนทุนเหลLานั้น
1. ต/นทุนคงที่ (Fixed Cost) หมายถึง ตAนทุนที่เกิดขึ้นแลAวไมLผันแปรไปตามกิจกรรม หรือตัวผลักดัน
ตAนทุน ตAนทุนคงที่ตLอหนLวยจะลดลงเมื่อกิจกรรมเพิ่มขึ้น เชLน คLาเชLาโรงงาน กิจการจะจLายเปSนจำนวนคงที่ไมLวLา
ปริมาณการผลิตจะเปSนเทLาใดก็ตาม คLาเชLาโรงงานถือเปSนตAนทุนคงที่
 ตAนทุนคงที่ตLอหนLวยจะเพิ่มขึ้นเมื่อกำลังผลิตเพิ่มขึ้น และถAากำลังการผลิตลดลงตAนทุนคงที่ตLอหนLวยจะ
เพิ่มขึ้น ตัวอยLางเชLน กิจการจLายคLาเชLาโกดังสินคAาป‘ละ 10,000 บาท โดยโกดังสินคAาบรรจุสินคAาไดAสูงสุดไมLเกิน
50,000 บาท/หนLวย
คLาเชLาโกดัง จำนวนหนLวยสินคAา คLาเชLาโกดังตLอหนLวย
100,000 บาท 5,000 หนLวย 20 บาท
100,000 บาท 10,000 หนLวย 10 บาท
100,000 บาท 20,000 หนLวย 5 บาท
100,000 บาท 50,000 หนLวย 2 บาท

2. ต/นทุนผันแปร (Variable Cost) หมายถึง ตAนทุนที่เปลี่ยนแปลงเปSนสัดสLวนโดยตรงตามระดับ

กิจกรรมหรือกำลังการผลิต กำลังการผลิตเพิ่มขึ้นตAนทุนเพิ่ม แตLถAากำลังการผลิตลดลงตAนทุนจะลดลง ตAนทุน
ผันแปร ไดAแกL วัตถุดิบทางตรง คLาแรงทางตรง วัสดุสิ้นเปลืองบางอยLาง คLาโทรศัพท9ทางไกล ตัวอยLางเชLน
โรงงานตัดเย็บเสื้อผAาสำเร็จรูป ใชAผAาตัดเย็บเสื้อสุภาพสตรี ตัวละ 2 เมตร ถAาเมตรละ 100 บาท
จำนวนเสื้อ (ตัว) จำนวนผAาที่ใชA (เมตร) จำนวนเงิน (บาท)
500 ตัว 1,000 เมตร 100,000 บาท
1,000 ตัว 2,000 เมตร 200,000 บาท
1,500 ตัว 3,000 เมตร 300,000 บาท
2,000 ตัว 4,000 เมตร 400,000 บาท
3,000 ตัว 6,000 เมตร 600,000 บาท

รูปที่ 2-10 ตAนทุนผันแปรรวมในรูปกราฟเสAนตรง

 นอกจากนี้ยังมีการจำแนกตAนทุนออกไดAอีกหลายลักษณะ โดยตAนทุนเหลLานั้นจะมีบางสLวนเปSนตAนทุน
คงที่และบางสLวนเปSนตAนทุนผันแปร
3. ต/นทุนกึ่งผันแปร (Semi variable Cost / Mixed Costs)
ตAนทุนกึ่งผันแปรหรือตAนทุนผสม หมายถึง ตAนทุนที่ประกอบดAวย สLวนหนึ่งเปSนตAนทุนคงที่ และอีกสLวน
หนึ่งเปSนตAนทุนผันแปร โดยสLวนที่เปSนตAนทุนคงที่จะไมLเปลี่ยนแปลงไปตามกิจกรรม สLวนที่เปSนตAนทุนผันแปรจะ
เปลี่ยนแปลงไปเปSนสัดสLวนโดยตรงกับกิจกรรมที่กำลังการผลิต เชLน คLาโทรศัพท9 ทุกเดือนธุรกิจจะตAองเสียคLา
บำรุงรักษา 100 บาทตLอเดือน ซึ่งถือวLาเปSนตAนทุนคงที่ แตLจะมีอีกสLวนหนึ่งคือ คLาใชAโทรศัพท9ตLอครั้งของการใชA
จะตAองจLาย 3 บาทตLอครั้ง หรือจะเปSนคLาตอบแทนพนักงานขายที่ไดAผลตอบแทนเปSนรายเดือน ซึง่ ประกอบดAวย
2 สLวนคือ เงินเดือนเปSนตAนทุนคงที่ คLานายหนAาในการขายสินคAาที่คิดเปSนเปอร9เซ็นต9หรือเปSนจำนวนชิ้น เปSน
ตAนทุนผันแปร

รูปที่ 2-11 ตAนทุนกึ่งแปรไดAในรูปกราฟเสAนตรง

4. ต/นทุนคงที่แบบขั้นบันได (Step-fixed Cost)

ตAนทุนคงที่แบบขั้นบันได หมายถึง ตAนทุนที่มีสLวนที่เปSนตAนทุนคงที่ ณ ระดับกิจกรรมหรือ ณ ระดับตัว
ผลักดันตAนทุนหนึ่ง ตLอมาตAนทุนคงที่เหลLานั้นจะขยันเพิ่มขึ้นและคงที่ ณ อีกระดับหนึ่งตLอมาตAนทุนคงที่ดังกลLาว
จะขยับเพิ่มขึ้นและคงที่อีกครั้งดังนี้แบบขั้นบันได เชLน คLาเสื่อมราคาของเครื่องจักรเมื่อเริ่มดำเนินงาน กิจการ
อาจจะมีเครื่องจักรเพียงเครื่องเดียว ตLอมาเมื่อกิจการมีการขยายการผลิตเพิ่มขึ้น ซื้อเครื่องจักรมาเพิ่ม คLาเสื่อม
ราคาของเครื่องจักรก็จะขยับเพิ่มสูงขึ้น และคงที่ระยะหนึ่ง เปSนตAน
คLาเสื่อมราคา (บาท)
30,000
20,000
10,000
จำนวนเครื่องจักร (เครื่อง)
1 2 3
รูปที่ 2-12 ตAนทุนคงที่แบบขั้นบันได
 ต/นทุนที่ควบคุมได/ (Controllable Cost) และต/นทุนที่ควบคุมไมLได/ (Uncontrollable Cost)
ต/นทุนที่ควบคุมได/ ไดAแกL ตAนทุนที่ฝ\ายจัดการสามารถควบคุมไดA เชLน ตAนทุนของอาหารในรAานขาย
อาหาร ฝ\ายหAองครัวสามารถควบคุมปริมาณใชAวัตถุดิบในการปรุงอาหารไดA ผูAจัดการฝ\ายผลิตมีอานาจตัดสินใจ
เกี่ยวกับวัสดุสิ้นเปลืองในแผนก หรือคLาลLวงเวลาของพนักงานในแผนก เปSนตAน
ต/นทุนที่ควบคุมไมLได/ ไดAแกL ตAนทุนที่ฝ\ายจัดการไมLสามารถควบคุมไดA เชLน อัตราคLาแรงทางตรงตLอวัน
ซึ่งทางราชการกำหนดอัตราตายตัวไวAแลAว

การจำแนกต/นทุนเพื่อการตัดสินใจ สามารถแบLงไดAเปSน 2 ประเภทคือ

1. ต/นทุนที่เกี่ยวกับการตัดสินใจ หมายถึง ตAนทุนที่ผูAบริหารจะตAองเลือกตัดสินใจในทางเลือกใด
ทางเลือกหนึ่งที่ใหAประโยชน9สูงสุดตLอกิจการ ตAนทุนที่เกี่ยวกับการตัดสินใจแบLงเปSน 3 ประเภท คือ
1.1 ต/นทุนคLาเสียโอกาส (Opportunity Cost) หมายถึง ผลตอบแทนที่กิจการตAองสูญเสียไป
จากการตัดสินใจเลือกทางเลือกอื่น ตัวอยLาง เชLน กิจการมีอาคารสานักงาน 1 คูหาในยLานธุรกิจ โดยกิจการมี
ทางเลือกอยูL 2 ทางคือ
ทางเลือกที่ 1 กิจการใหAเชLาทำธุรกิจจะไดAรับคLาเชLาป‘ละ 360,000 บาท
ทางเลือกที่ 2 กิจการนำไปใชAทำธุรกิจโดยเปSนคลังสินคAาสำหรับรองรับสินคAาที่ผลิตเสร็จ
พรAอมที่จะจำหนLาย โดยคาดวLาจะทำใหAลดตAนทุนการผลิตลงป‘ละ 500,000 บาท
ในกรณีที่กิจการเลือกทางเลือกที่ 2 ก็ทำใหAกิจการเสียโอกาสที่จะไดAรับคLาเชLาอาคารป‘ละ
360,000 บาท
1.2 ต/นทุนสLวนแตกตLาง (Differential Cost) หมายถึง ตAนทุนที่เปลี่ยนแปลงเพิ่มขึ้นหรือ
ลดลงอันเนื่องจากผลการตัดสินใจเลือกทางเลือกใดทางเลือกหนึ่ง ตัวอยLางเชLน ผูAบริหารกำลังตัดสินใจยกเลิก
รถยนต9เกLา เนื่องจากเสียคLาใชAจLายในการซLอมแซมป‘ละ 50,000 บาท ทำใหAกิจการประหยัดคLาใชAจLายลง
50,000 บาท
1.3 ต/นทุนที่หลีกเลี่ยงได/ (Avoidable Cost) หมายถึง ตAนทุนที่ประหยัดไดA ถAายกเลิก
กิจกรรมใดกิจกรรมหนึ่ง เชLน กิจกรรมยุบสาขาป•ดโรงงานในตLางจังหวัด สามารถประหยัดตAนทุนวัตถุดิบ
ทางตรง คLาแรงงานทางตรง และคLาใชAจLายผลิตไดA
2. ต/นทุนที่ไมLเกี่ยวกับการตัดสินใจ หมายถึง ตAนทุนที่ไมLมีผลตLอการตัดสินใจของฝ\ายบริหาร ไมLวLา
กิจการจะตัดสินใจเลือกทางเลือกใดทางเลือกหนึ่ง แบLงเปSน 2 ประเภทคือ
2.1 ต/นทุนหลีกเลี่ยงไมLได/ (Unavoidable Cost) หมายถึง ตAนทุนที่ไมLสLงผลกระทบตLอการ
ตัดสินใจของผูAบริหาร เวAนแตLวLาผูAบริหารจะตัดสินใจขายกิจการไป ตัวอยLางเชLน กิจการจLายเงินเดือนผูAจัดการ
โรงงานเดือนละ 15,000 บาท โดยรับผิดชอบ 2 สาขา ถAากิจการยุบใหAเหลือเพียงสาขาเดียว กิจการก็ยังคงจLาย
เทLาเดิม หรือคLาภาษีทรัพย9สินของโรงงาน ถAาตัดสินใจป•ดโรงงาน เหลือเพียงสาขาเดียวก็ยังคงตAองจLายเทLาเดิม
เวAนแตLวLากิจการจะขายโรงงานที่ตัดสินใจป•ดโรงงานไป
2.2 ต/นทุนจม (Sunk Cost) หมายถึง ตAนทุนที่เกิดขึ้นแลAวในอดีตไมLสLงผลกระทบตLอการ
ตัดสินใจของผูAบริหารในปnจจุบัน ซึ่งไมLสามารถเปลี่ยนแปลงใหAเพิ่มขึ้นหรือลดลงไดA เชLน สัญญาเชLาระยะยาว
คLาเสื่อมราคาสินทรัพย9ถาวร เปSนตAน
อ/างอิง
กชกร เฉลิมกาญจนา. การบัญชีบริหาร. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ9แหLงจุฬาลงกรณ9มหาวิทยาลัย. พิมพ9ครั้งที่ 3,
2549.
แบบฝ€กหัด
ข/อ 1 จงพิจารณาตAนทุนเหลLานี้วLาเปSนตAนทุนผลิตภัณฑ9หรือตAนทุนประจำงวด (ตAนทุนของผลิตภัณฑ9
ประกอบดAวย วัตถุดิบทางตรง คLาแรงงานทางตรง และคLาใชAจLายการผลิต) โดยถAาเปSนตAนทุนผลิตภัณฑ9ใหAระบุ
ดAวยวLาเปSนตAนทุนประเภทใด
1. ผAาที่ใชAตัดเย็บเสื้อ
2. เงินเดือนผูAรักษาความปลอดภัยโรงงาน
3. น้ำมันหลLอลื่นจักรเย็บผAา
4. คLาโฆษณา
5. คLาแรงคนตัดเย็บเสื้อผAา
6. คLาลLวงเวลาของคนตัดเย็บเสื้อผAา
7. ไมAที่ใชAผลิตโตŽะ
8. เข็มหมุดและแป˜งเป‘ยกใชAสำหรับการผลิตเสื้อผAา
9. คLาเบี้ยประกันภัยโรงงาน
10. น้ำมันหลLอลื่นจักรเย็บผAา
11. เงินเดือนพนักงานบัญชี
12. ภาษีเงินไดAนิติบุคคล
13. คLาซLอมแซมเครื่องจักร
14. คLาสาธารณูปโภคโรงงาน
15. เงินเดือนผูAบริหาร

ข/อ 2 ใหAแบLงรายการตAนทุนตLอไปนี้วLาเปSนตAนทุนผันแปร ตAนทุนคงที่ หรือตAนทุนผสม

1. เงินเดือนผูAจัดการโรงงาน
2. คLาแรงชLางไมA
3. ไมAที่ใชAผลิตเฟอร9นิเจอร9
4. เงินเดือนและคLาลLวงเวลา
5. คLาเชLาโรงงาน
6. คLาไฟฟ˜าที่ใชAในโรงงาน
7. คLาซLอมบำรุง
8. ซิปที่ใชAเย็บกระโปรง
ข/อ 3 บริษัท สมนึก จำกัด มีขAอมูลระหวLางเดือน ดังนี้ (หนLวย : บาท)
วัตถุดิบที่ใชAในการผลิต 135,000 บาท ซึ่งเปSนวัตถุดิบทางอAอม จำนวน 43,000 บาท
คLาแรงงานทางตรง 120,000
เงินเดือนพนักงานขาย 12,000
คLาโฆษณา 30,000
คLาเสื่อมราคา (เปSนของโรงงาน 60% สำนักงาน 40%) 60,000
คLาน้ำคLาไฟ (เปSนของโรงงาน 70% สำนักงาน 30%) 36,000
เงินเดือนผูAควบคุมคนงาน 18,000
ให/ทำ คำนวณหา (แสดงรายละเอียดการคำนวณ)
1. ตAนทุนขั้นตAน
2. ตAนทุนแปรสภาพ
3. ตAนทุนสินคAา
4. ตAนทุนประจำงวด

ข/อ 4 บริษัท นางเลิ้ง จำกัด ผลิตอานมAาไดA 2,000 อันในระหวLางป‘ 25X2 โดยอานมAามีราคาขาย 350 บาท
บริษัทมีอานมAาซึ่งเปSนสินคAาสำเร็จรูปคงเหลือตAนงวด จำนวน 250 อัน และมีสินคAาสำเร็จรูปคงเหลือปลายงวด
จำนวน 350 อัน มีขAอมูลที่บันทึกแลAวดังตLอไปนี้
หนLวย : บาท
ซื้อวัตถุดิบ 180,000
วัตถุดิบคงเหลือ ณ 1 มกราคม 25X2 25,400
วัตถุดิบคงเหลือ ณ 31 ธันวาคม 25X2 35,400
คLาแรงงานทางตรง 120,000
คLาแรงงานทางอAอม 22,000
คLาเชLาอาคารโรงงาน 23,000
คLาเสื่อมราคาอุปกรณ9โรงงาน 32,000
คLาสาธารณูปโภคภายในโรงงาน 7,978
เงินเดือนผูAดูแลการขาย 57,000
คLานายหนAาพนักงานขาย 40,000
คLาใชAจLายในการบริหารงานทั่วไป 63,000
งานระหวLางทำคงเหลือ ณ 1 มกราคม 25X2 8,520
งานระหวLางทำคงเหลือ ณ 31 ธันวาคม 25X2 9,498
สินคAาสำเร็จรูปคงเหลือ ณ 1 มกราคม 25X2 40,000
สินคAาสำเร็จรูปคงเหลือ ณ 31 ธันวาคม 25X2 57,050
ให/ทำ 1. งบตAนทุนสินคAาที่ผลิตเสร็จสำหรับป‘สิ้นสุดวันที่ 31 ธันวาคม 25X2
2. คำนวณตAนทุนการผลิตตLอหนLวยของป‘ 25X2
3. งบกำไรขาดทุนเบ็ดเสร็จสำหรับป‘สิ้นสุดวันที่ 31 ธันวาคม 25X2