FINAL-LUMAD-PPT

Home
You can type something here…
LUMAD SA MINDANAO
13 Etnolinggwistikong Pangkat ng mga Lumad sa Mindanao…
SLIDESMANIA.COM
Twitter Facebook Instagram SlidesMania
slidesmania.com
Home Recent Tabs
This is your title...
LUMAD BLAAN BUKIDNON HIGAONON MAMANWA
MANDAYA MANOBO MANSAKA SANGIR SUBANON

SLIDESMANIA.COM
slidesmania.com
Home Recent Tabs
This is your title...
BAGOBO TAGAKAULO TASADAY T’BOLI

SLIDESMANIA.COM
slidesmania.com
Home Recent Tabs Lumad
LUMAD
Ang Lumad ay salitang Cebuano na
nangangahulugang “indigenous o
native”. Lumad ang katawagang
ginagamit sa 13 na grupong
etnolinggwistiko ng Mindanao. Parte sa
grupong ito ang mga B’laan, Bukidnon,
Higaonon, Mamanwa, Mandaya,
Manobo, Mansaka, Subanon, Tagakaolo,
Bagobo, T’boli, Tasaday, at Sangir.
SLIDESMANIA.COM
MGA WIKA
● Ang mga Lumad ay nagsasalita ng iba't ibang wika sa
Pilipinas tulad ng mga wikang Manobo, Chavacano (sa
Zamboanga), Cebuano, Hiligaynon, Filipino, at Ingles.
● Ayon kay Dr. Ricardo Ma. Nolasco mapapansin na halos
lahat ng wikang sinasalita sa Mindanao, maging ng mga
Lumad ay wikang mula o may hawig sa Kabisayaan —
lalo na ang Hiligaynon at Cebuano. Ebidensyang kultural
SLIDESMANIA.COM
din dito ang kaisahan sa kultura ng pagtatatu,

pangangayaw, at pananampalataya.
PARAAN NG PAMUMUHAY
● Mas gusto pa rin ng mga Lumad na ● Ang pag-aalay ng mga buhay na hayop
mamuhay ng tradisyonal. tulad ng baboy at manok ay karaniwan
● Sila ay hindi Muslim o hindi Kristiyano; sa mga seremonya ng tribo para
sa halip, naniniwala sila sa mga espiritu magkaroon sila ng magandang ani,
at diyos. Mayroong diyos para sa lupa, kalusugan at proteksyon, at
tubig, at para sa pag-aani, kung ilan pasasalamat.
lamang. Naniniwala ang mga Lumad na
sagrado ang bundok.
● Naniniwala rin sila na ang kamatayan at
karamdaman o masamang
SLIDESMANIA.COM
pananampalataya ay paraan ng Diyos sa

pagpapakita ng galit.
MGA ISYU PANLIPUNAN
● Sa loob ng maraming taon, napilitan ang ● Dahil sa labanan, nalagay sa panganib ang
mga Lumad na pisikal na ipagtanggol edukasyon, ari-arian, at seguridad ng mga
ang kanilang karapatan na kontrolin ang Lumad dahil sa dumaraming marahas na
kanilang mga ninuno na teritoryo laban komprontasyon ng mga armadong partido.
sa pandarambong ng korporasyon at ● Noong Agosto 9, 2018, pormal na bumalik sa
militarisasyon. kanilang mga tahanan ang mga Lumad
● Nang dumating ang mga migrante, evacuees sa Surigao del Sur pagkatapos ng mga
maraming grupo ng Lumad ang pumunta araw o buwan sa mga evacuation camp.
sa mga bundok at kagubatan.
● Ang mga lugar na ito ay lugar din ng
armadong tunggalian sa pagitan ng New
SLIDESMANIA.COM
People’s Army (NPA) at Armed Forces of

the Philippines (AFP).
13 ETNOLINGGWISTIKONG PANGKAT NG
MGA LUMAD SA MINDANAO..
BLAAN MANOBO
BUKIDNON MANSAKA TAGAKAULO
HIGAONON SANGIR TASADAY
MAMANWA SUBANON T’BOLI
SLIDESMANIA.COM
MANDAYA BAGOBO
Home Recent Tabs Option B
BLAAN
● Ito ay nangaling sa salitang “BLA”na nangangahulugang
katapat o kapalit at “AN” na panlaping nag papahayag
ng pag mamay-ari .
● Ang mga blaan ay isa sa mga katutubo sa southern
mindanao .
● Ang mga Blaan ay nauuri sa dalawang pangkat:
1. To Lagad
2. To Baba
SLIDESMANIA.COM
Home Recent Tabs Option B
WIKA
● Ang wikang B'laan

(Tagalagad, Tumanao) ay
isang wikang Awstronesyo
sa katimugang bahagi ng
Pilipinas, partikular sa
Koronadal at Saranggani.
SLIDESMANIA.COM
KULTURA
PANANAMIT
● Ang mga blaan ay mayroong sariling sistema ng

paghahabi gamit ang abaca at ito ay kakaiba ang
pagahahabi nila kung ikukumpara sa ibang mga
katutubo. Magaling din sila sa pag gawa ng kasuotan
gamit ang plastic beads na may natatanging
disensyo. At sa mga kababaihan kilala ang kanilang
“ALBONG TAKMON” ito rin ay gawa sa mga beads na
SLIDESMANIA.COM
shell.
PANANAMIT
● Ang Mabal tabih naman ay ang kanillang tradisyunal

tabunar skirt.
● Fu Yabing Dulo - siya ay isa sa mga natitirang
naghahabi ng mabal tabih art of ikat weaving.
● Hindi gumagamit ng makina ang blaan sa paghahabi
ito ay kanilang ginagawa sa papamagitan ng
pagdudugtong ng mga hibla ng abaca sa
paghahabihan at tinatawag nila sa kanilang hinahabi
SLIDESMANIA.COM
ay tabih.
PAGKAIN
SLIDESMANIA.COM
ALNOLOT FOLO
PANINIWALA
● Ang kanilang diyos ay tinatawag
nilang dwata at naniniwala din sila sa
mga espiritu ng kalikasan tulad na
lamang nila:
● Fon Kayoo – The spirit of the trees.
● Fon Eel – The spirit of water.
● Fon Batoo – The spirit of rocks and
stones.
SLIDESMANIA.COM
● Tau Dilam Tana – The spirit who lives in

the underworld
LIPUNAN
● Ang mga Blaan ay namumuhay kasama ng kalikasan kaya’t naniniwala
sila sa mga mraming diyos at mga diwata.naniniwala din ang mga ito
sa fixed marriage para sa kanilang mga anak na kakabaihan noon.
● Ang pinagkukunan ng kita ng mga Blaan ay pagsasaka, pagsasaka,
pagtatanim
● Ang mga Blaan sa ngayon ay umabot na ng mahigit-kumulang sa
450,000 sa boung Mindanao. Sa Tampakan, 15% ng mga tao doon ay
mga Blaan na tinatayang may 3,800 ka tao. Marami sa kanila ay
SLIDESMANIA.COM
nakatira sa bundok hilagang bahagi ng silangan sa Tampakan.(Arcenas

1993).
Home Recent Tabs Option C
BUKIDNON
● "Bukidnon" mula sa bukid (bundok) at hindi (mga
tao), ay nangangahulugang "mga tao sa bundok.“
● Ang termino ay unang ginamit ng mga naninirahan
sa baybayin ng Bisaya upang kilalanin ang mga tao
sa kabundukan ng lalawigan sa hilagang-gitnang
Mindanao na tinawag sa parehong pangalan.

SLIDESMANIA.COM
Home Recent Tabs Option C
WIKA
Ang wikang Bukid, Binukid o
Bukidnon, ay isang wikang
Austronesian na sinasalita ng mga
katutubo sa Hilagang Mindanao sa
timog Pilipinas. Ang salitang Bukid
ay nangangahulugang 'bundok' o
'kabundukan' habang ang Binukid
ay nangangahulugang 'sa paraan, o
SLIDESMANIA.COM
istilo, ng bundok o kabundukan'

KULTURA
PANANAMIT
● Ang tradisyunal na tela para sa damit ng

kababaihan ay abaca o abaka ngunit ngayon
ay telang cotton na nakuha sa pamamagitan
ng kalakalan.
● Ang mga lalaki ay nagsusuot ng mga coat,
full-length na pantalon, at sinturon, lahat ay
SLIDESMANIA.COM
pinalamutian ng burda at applique na katulad

ng sa mga damit ng kababaihan.
PAGKAIN
● Ang binaki, o steamed corn cake, ay isang
sikat na dessert o meryenda sa Northern
Mindanao. Ang sweet corn roll na ito ay
karaniwang ibinebenta sa mga lansangan at
palengke ng Bukidnon at iba pang bahagi ng
rehiyon. Ang pangalan nito ay nagmula sa
"baki," na nangangahulugang palaka dahil ito
ay nakabalot sa balat ng mais na nakatiklop
SLIDESMANIA.COM
sa hugis na katulad ng binti ng palaka.

TRADISYON
● PANGAMPO ● KANDULIAN
● PANAGULILAY ● PAMAHANDI
● SALANGSANG ● KALIGA
● LAYAGLAYAG ● PANALAWAHIG
● LAGONG ● LITOB
● LIMBAY ● PANLANG
● SAMAYAAN ● PANG-IBABASOK
● TALABUGTA
● PANGAPAR
● PAMALAS
● PAMUHAT
SLIDESMANIA.COM
● TIGI
● DIYANDI
LIPUNAN
● Ang pangunahing paraan ng pamumuhay ng Bukidnon ay
ang pangangalap ng pagkain at swidden agriculture.
Nangisda at nanghuhuli ang mga lalaki; ang mga babae ay
nagtitipon ng mga shellfish at ugat ng gubat.
● Ang pangangaso ay karaniwang ginagawa gamit ang busog
at palaso. Ang busog ay gawa sa pliant wood na may strip
ng rattan bilang spring
● Ang ilang kababaihan ay gumagawa pa rin ng palayok at
naghahabi ng telang abaka at koton, bagaman ang mga
SLIDESMANIA.COM
industriyang ito ay lubhang humina dahil sa pagpasok ng

mga kalakal sa kalakalan.
Home Recent Tabs Option D
HIGAONON
● Iba-iba nag paliwanag sa pinagmulan ng salitang
Higaonon. Ayon kayLevita (1996), galing ito sa gaon
na nangangahuluganng bundok. Sa maiklingpakli,
“taong-bundok” o “taong taga-bundok”.
● Ang mga Higaonon, na mga nomadic, ay naglalakad
mula sa isang bundok patungo sa isa pa para sa

SLIDESMANIA.COM
ikabubuhay.
Home Recent Tabs Option D
WIKA
● Ang wika ng mga Higaonon ay
tinatawag na Higaonon o Binukid.
Ito ang ginagamit na wika ng mga
taong naninirahan sa hilaga at
sentral na rehiyon ng Mindanao,
particular sa mabundok na mga Mga halimbawa ng kanilang wika:
Maayad Ha Masulom– Magandang Umaga
bahaginglalawigan ng Misamis
Maayad Ha Maudto– Magandang Hapon
Oriental,Bukidnon, Agusan del Sur,
Maayad Ha Daluman– Magandang Gabi
Agusan del Norte, at Lanao del
SLIDESMANIA.COM
Sin’u su ngadan nu?– ano ang panagalan mo?

Norte.
Pila en su edad nu?– Ilang taon ka na?
KULTURA
PANANAMIT
KIDULINTANG
Ang kanilang pangkaraniwang

kasuotan ay tinawag na Kidulintang.
Ang traditional na damit na ito ay
identified sa Higaonon tribe.
SLIDESMANIA.COM
PANINIWALA
● Sa kultura ng mga Higaonon, hindi lamang iisa ang maaaring
mapangasawa ng lalaking kabilang sa tribo. Marami rin ang
pwede mong mapangasawa kung gugustuhin mo pero ito ay
kanilang binabalanse. Mayroon silang sinusunod na customary
law o batas ng tribo.
● Kung gusto nang isang aanib na lalaki na magkaroon ng second or
third wife, walang problema. Dahil kalakaran sa kanilang tribu na
kapag hindi nagkaanak ang lalaki sa unang asawa, ayon sa
kanilang batas, sila ay maaring maghanap ng isa pang asawa na
SLIDESMANIA.COM
makapag bibigay ng lalaking anak.

PANINIWALA
● Ayon kay Ronel Ministerio ang paniniwala ng mga Higaonon ay
nakabasi sa kanilang kultura, hindi man maayos ang Sistema
ng kanilang pamumuhay basta makakain ng tatlong besses sa
isang araw ayos na sakanila iyon.
● Ang kanila namang kultura ay pamahandi, isinasagawa nila ito
kapag maganda ang kanilang ani tanda sa kanilang
pasasalamat.
● Meron din silang sinusunod na batas na bawal mahawakan ng
SLIDESMANIA.COM
kamay at bawal magkatabi pag walang pahintulot sa datu o

magulang
LIPUNAN
● May humigit – kumulang 400,000 ang
populasyon ng mga Higaonon sa
kasalukuyan.
● Ang pamumuhay nila ay magsasaka, at
kadalasan ay nagbabantay ng manok, marami
man sa knaila ang hindi nakapag aral dahil sa
kahiripan, nagsisikap pa rin sila para
SLIDESMANIA.COM
makaraos sa buhay.
Home Recent Tabs Option E
MAMANWA
● Ang salitang Mamanwa ay may kahulugang first
forest dwellers, galing sa salitang “man” (first) at
“banwa” (forest). Sila ay bantog sa tawag na
“kongking”, dahil sakanilang buhok na kulot. Ang
salitang ito ay galing sa salitang “conquista” na
ang ibig sabihin ay “the conquered ones”.
Ang iba pa nilang katawagan ay ang Mamaw,
Amamanusa, Manmanua, Mamaua.
SLIDESMANIA.COM
WIKA
● Gumagamit sila ng sariling
wika na Mamanwan sa
pakikipag-usap sa kapwa nila
ngunitnakapagsasalita rin sila
ng wika ng mga taga ibang
bayan.
SLIDESMANIA.COM
KULTURA
PANANAMIT
● Bark Cloth
● Girdle – Kalalakihan
● Grass Skirt - Kababaihan
SLIDESMANIA.COM
PAGLULUTO
● Clay Pot o Metal Pot

● Kawayan – ginagamit sa pagluluto
● Bao – lalagyan ng sabaw.
SLIDESMANIA.COM
KAUGALIAN AT TRADISYON
● Doble ang parte ng isang babaeng buntis

kapag may nahuli ang mgakalalakihan.
● Monogamy ang uri ng kanilang pag-aasawa.
● Naniniwala sila sa isang Magbabaya.
● Sila ay mga nomadic na tao.
● Sinasamba nila ang mga lugar at bagay
na pinagkukuhanan nila ngpagkain.
● Naniniwala silang ang buwan
SLIDESMANIA.COM
o ang araw ay tahanan ng manlilikha nila.

RITWAL AT PAGDIRIWANG
● PagdidiwatahanNanalangin sila tuwing full-moon.
Isa itong community prayer napinangungunahan ng
tambayon.
● Moon- prayerIsang dasal na pasalita na may
kasamang tugtog at sayaw ng mga
katutbo.Magsisimula ito sa pagpapakita ng buwan
at magtatapos sa kadiliman nggabi ang pagdarasal.
● Bakayag – pagdiriwang
para sa kaluluwa ng namatay pagkatapos ng libing.
SLIDESMANIA.COM
Maaari ring ipgdiwang para sa masaganang ani.

LIPUNAN
POPULASYON
● Sa Mindanao, ang mga Aeta ay
tinatawag na Mamanwa na naninirahan
sa Hilagang-Silangan ng mg probinsiya
ng Surigao at Agusan.
● Ang kabuoang populasyon nila ay 1,922.
SLIDESMANIA.COM
PANGANGASO AT PANGINGISDA
● Poisoned bow and arrows - ginagamit

nila hanggang 1908.
● Nudyo o bushknife at sinagdan (spear)
● Tabak (small-spear like weapon) -
gamit sa pangingisda
● Nets (pangangaso)-panghuhuli ng mga
baboy ramo at usa.
● Balsa- gamit sa pagtawid sa Lake Mainit
SLIDESMANIA.COM
Home Recent Tabs Option F
MANDAYA
● Ang Mandaya, mula sa salitang-ugat na daya,
na literal na nangangahulugang "upstream" o
"upland", ay ang etnikong tribo ng Davao
Oriental "first people upstream“.
● Ang tribong Mandaya ay isang malaking grupo
ng mga katutubo sa Pilipinas. Kilala sila sa
kanilang makulay at masalimuot na tattoo, na
sinasabing may espirituwal at mahiwagang
kapangyarihan. Ang mga Mandaya ay
SLIDESMANIA.COM
bihasang manghahabi at magpapalayok.

Home Recent Tabs Option F
WIKA
● Ang “Kamayo” ay isang wikang
malawakang ginagamit ng mga
Mandaya sa mga lugar sa Davao
Oriental.
● Ang wikang mandaya ay
pinaghalong iba't ibang
diyalekto,Halimbawa sa mandaya
Ano ang iyong pangalan? "Unan
pangan mo“
● Primary: Mandaya
SLIDESMANIA.COM
● Kabuuang Wika: 2
● Pangalawa: Cebuano
KULTURA
PANANAMIT
● Ang kasuotan ng mga babaeng mandaya ay

cotton blouse na tinatawag na dagum
kadalasang kulay nito ay pula, bughaw at
itim. Poki ang kanilang kasuotan pang ilalim
ng mga babae itoy gawa sa bao ng niyog.
Kaugalian din nilang mag suot ng mga
SLIDESMANIA.COM
palamuti sa katawan at dito nakabasi sa

kanila ang katayuan sa buhay.
PANINIWALA
● Nagdiriwang sila ng mga kapistahan upang mag-imbita

ng mga "diwatas" o mga espiritu at humingi ng mabuting
kalusugan at kagalingan para sa mga may karamdaman.
● Ang mga patay ay inililibing nang patayo ang kabaong
kasama ng ilang pagkain para sa "paglalakbay".
● Naniniwala sa mga anito, ngunit itinuturing nilang
"Magbabayo" (Diyos) ang pinakamataas na nilalang .
Ang isang pagdiriwang para sa Tagbanwa (ang may-ari
SLIDESMANIA.COM
ng lupa) ay ginagawa tuwing panahon ng pag-aani para

sa Thanksgiving.
KANTA SINING
DAWAT ● Kobeng - manipis na piraso ng kawayan na
Ito ay awit upang aliwin ang mga tao sa mga kahawig ng jaws harp.
espesyal na okasyon. Ginampanan ng isang ● Kudlong - dalawang instrumentong may

magdadawot ( katutubong ibon) na
kwerdas na katulad ng kudyapi ng maranao.
inaasahang magkaroon ng karunungan sa
● Gimbal- katutubong tambol na gawa sa puno
sinaunang sining ng pag-awit ng panayday o
SLIDESMANIA.COM
versification ng mga tula. ng kahoy o balat ng usa.

KOBENG KUDLONG GIMBAL
SLIDESMANIA.COM
LIPUNAN
● Ang mga Mandaya ay mga palipat-lipat na
magsasaka na higit na umaasa sa swidden
farming (kilala rin bilang slash-and-burn)
bilang paraan para mabuhay. Ang iba pa
nilang pinagkakakitaan ay ang pangingisda,
pangangalap ng pagkain, pangangaso, at
pagtatanim ng abaca bilang cash crop.
● Ang tribong Mandaya ay nagmula sa Davao
SLIDESMANIA.COM
del Sur. Kilala sila sa kanilang masalimuot na

pagbuburda at pamamaraan ng pananahi.
Home Recent Tabs Option G
MANOBO
● Ang Manobo ay isa sa mga pinakamatandang
tribo ng ating bansa na dapat na ipagmalaki
sapagkat mayaman ang kanilang kultura na
sana'y naipasa sa bawat Pilipino. Ang nasabing
tribo ay tubong Agusan, isang lalawigan sa
Mindanao, ito'y ayon sa aming naka-usap na
isang tubong Agusan at kung maniniwala kayo ay
isang Manobo. Ayon din sa kanya napakarami
SLIDESMANIA.COM
nilang mga Manobo at sila'y naninirahan sa iba't-

ibang kabukiran sa Agusan.
Home Recent Tabs Option G
WIKA
● Manóbo Áta ang tawag sa wika ng mga katutubong
Manóbo sa Mindanao, partikular ang mga naninirahan
sa mga bayan ng Talaingod, Marilog, Paquibato,
Panabo, Carmen, Santo Tomas, at Kapalong sa
lalawigan ng Davao del Norte. Tinatawag rin sa
parehong pangalan ang grupo— Manóbo Áta—
bagaman kilalá rin silá sa mga tagalabas sa mga

SLIDESMANIA.COM
pangalang Áta ng Davao, Áta Manóbo, at Langílan.

KULTURA
PANANAMIT
● Ang kanilang tradisyunal na kasuotan ay magarang binurdahan

at halos lahat ay gawa sa abaka. Ito ay kinukalayan gamit ang
mga pangkulay mula sa kalikasan. Kumukuha sila sa iba't-ibang
halaman para sa iba't-ibang kulay. Kadalasan ito ay hinahabi na
may nga disenyo ng mga bulaklak at mga bagay sa kalikasan.
Subalit, ang mga kasuotang ito ay nakilala lamang raw ng mga
SLIDESMANIA.COM
Manobo ng maaga lang ngayong siglo sapagkat, ang mga

Manobo ay hindi marunong maghabi.
PANINIWALA
● Ang paniniwala ng mga buntis na sila ay ● Ang patay na lalaki ay kanilang inililibing na
dapat manatili sa loob ng bahay kung pula nakaharap sa silangan upang ang pagsikat
ang kulay ng langit matapos lumubog ang ng araw ay magbigay hudyat na oras na
araw. upang magtrabaho.
● Ito ay dahil sa paniniwalang ang mga busaw ● Ang babaeng namatay naman ay inililibing na
(aswang) na uhaw sa dugo ay nasa paligid at nakaharap sa kanluran upang ang paglubog
nag-aabang sa biktima. Hindi rin sila maaring ng araw ay magbigay hudyat na oras na para
tumakbo kapag nasugatan ang paa sapagkat sa kanya ang magsaing.
SLIDESMANIA.COM
malalaglag ang kanilang pinagbubuntis.

LIPUNAN
● Ang karaniwang industriya ng mga manobo ay ang kaingin.
● Ang pangunahing hanapbuhay ng mga manobo ay pagtatanim ng
palay at mais. Marunong din silang mangisda,pangangaso at pagkuha
ng "pulot".
● Ang populasyon ng Manobo ay lumago mula 1,612 noong 1990
hanggang 3,550 noong 2020, isang pagtaas ng 1,938 katao sa loob
ng 30 taon. Ang pinakahuling census figure noong 2020 ay nagsasaad
ng positibong rate ng paglago na 4.87%, o pagtaas ng 718 katao,
SLIDESMANIA.COM
mula sa dating populasyon na 2,832 noong 2015.

●
Home Recent Tabs Option H
MANSAKA ● Ang Compostela Valley ay

tahanan ng pinakamaraming
● Ang salitang "Mansaka" ay
bilang ng Mansaka (32,052
nangangahulugang "mga tao ng
noong 2000) na binubuo ng
mga clearing," mula sa salitang
humigit-kumulang limang
saka, na tumutukoy sa mga bukid
porsyento ng buong populasyon
ng Nagasaki.
ng lalawigan (NSO 2002).
● Ang Mansaka ay unang tinawag
● Ipinapalagay na ang Pantukan
na Manlorowa, ibig sabihin ay
ang pangunahing sentro ng
“mga taong naninirahan sa
Mansaka kung saan lumawak
SLIDESMANIA.COM
kagubatan” (Limikid 2002).

ang grupo sa ibang mga lugar
WIKA
● Mansáka ang wika ng mga katutubong Mansáka
na naninirahan sa Davao Oriental, Davao del
Norte, at Lambak Compostella.
● Bukod sa kanilang sariling wika ay nakaiintindi at
nakapagsasalita ang mga Mansáka ng
Binisayáng Mindanáw na natututuhan nilá mula
sa mga karatig-grupo, at wikang Filipíno at Inglés
SLIDESMANIA.COM
na ginagamit na mga wikang panturo sa

paaralan.
KULTURA
PANANAMIT
● Tradisyunal na Kasuotan at Paghahabi ng

Mansaka Bago ang pagdating ng mga
modernong produktong tela, ginawa ng
Mansaka ang kanilang dagmay (tela ng
abaca) mula sa isang habihan na may
SLIDESMANIA.COM
parehong pangalan.
PANINIWALA
● Naniniwala ang mga Mansaka na ang Magbabaya ● Ang panawagtawag ay isang ritwal ng
ay Diyos at ang pinagmulan ng lahat ng bagay sa
pagpapagaling na isinasagawa ng balian. Ang
mundo.
balian ay naghahanda ng manok na may puting
● Maraming nakatatandang Mansaka ang naniniwala
balahibo, nilutong itlog, buto, kalamansi, at lutong
pa rin na ang sakit ay sanhi ng mga supernatural
kanin bilang alay.
na nilalang at sa gayon, nag-aalay sila sa mga
diyos. Upang matugunan ang mga biglaang
karamdaman, ang mga ritwal ng pagpapagaling, na
maaaring maging pangapog o pinagtagpodor, ay
SLIDESMANIA.COM
maaaring isagawa kahit na walang pamamagitan

ng isang balian.
MUSIKA AT AWIT BAYAN
● Ang Mansaka ay nagtataglay ng malawak na
● Ang kudlong, o dalawang-kuwerdas na gitara
hanay ng mga instrumentong pangmusika na
na kahawig ng Maranao kudyapi (lute), ay
nagbibigay-buhay sa kanilang mga kanta at
may dalawang uri: isang binudyaan o isang
sayaw.
dalawang-kuwerdas, walong-kuwerdas na
gitara na may hugis ng bangka na may
hubog na leeg sa dulo, at isang binarig, na
may apat na frets lamang.
SLIDESMANIA.COM
LIPUNAN ● Ang pangunahing gawaing pang-ekonomiya ng
Mansaka ay pagsasaka, pangangaso, at
pangingisda.
● Kabilang sa mga ani sa pagsasaka ang humay
(bigas), batad (mais), paruda (sweet potatoes),
wakag (tubers), kape, at abaka. Kapag oras na para
magtanim ng humay o batad, ang bukirin ay nahahati
sa dalawang bahagi at lahat ay tumutulong sa
pagtatanim.
● Sa kamakailang pagtatantya ng Philippine Institute
SLIDESMANIA.COM
for Development Studies, ang populasyon ng

Mansaka ay nasa humigit-kumulang 56,507.
Home Recent Tabs Option I
SANGIR
● Ang mga pangunahing ● Itinuturing ng mga
pamayanan ng mga Sangirese na ang
Sangirese ay ang kanilang sarili ay
Sangihe Islands. Natukoy direktang nagmula sa
ng mga arkeologo na ang Sangir Island at ang
unang mga tao na kanilang primogenitor ay
dumating sa rehiyon ng si Gumansalangi, isang
mga isla ay noong ika-3 bayani sa kultura na
milenyo BCE at nabuhay noong ika-
malamang ay 14hanggang ika-15
siglo.
SLIDESMANIA.COM
pinaghalong Veddoids at
Negrito.
WIKA
● Nagsasalita sila ng Sangir, na kung minsan ay tinutukoy bilang
Sangil, Sangihé, o Sangirese, isang wikang Austronesian.
● Ang mga Sangirese ay nagsasalita ng kanilang katutubong

Sangirese, Talaud at Indonesian, gayundin ang kanilang mga
diyalekto, na kabilang sa pamilya ng mga wikang
Austronesian. Ang wikang Sasahara (nangangahulugang
pagsasalita sa dagat) ay isang lihim na wika na binuo noong
SLIDESMANIA.COM
unang kalahati ng ika-20 siglo. Ito ay malawakang ginagamit

sa mga Sangirese na marino o pirata.
KULTURA
PANINIWALA
● Sa lipunang Sangirese; na umabot sa isang mataas na
density sa ika-20 siglo, ang kasal ay ipinasok medyo huli. Sa
kasaysayan, ang tradisyon ng pagbili ng nobya bilang isang
mahalagang institusyon ng pampublikong organisasyon.
Minsan ang pantubos ay parang buong pakana.
● Ang mga sinaunang sistema ng paniniwala ng mga taong

Sangirese ay polytheistic sa kalikasan, na kinabibilangan ng
paniniwala sa maraming espiritu ng kalikasan at ninuno, ang
SLIDESMANIA.COM
ritwal na pagsamba sa mga walang buhay na bagay at

mahika.
SINING ALABADIRI DANCE
● Ang Sangirese folklore ay sikat sa sining - Ang sayaw ng Alabadiri ay isang sayaw na nilikha ni
ng sayaw nito. Kasama sa mga lokal na Haring DALERO na kapatid ni Haring Tabukan
sayaw ang gunde, alabadiri, masamper, PANDIALANG noong ika-18 siglo. Sa una ang mga
mananayaw ay mga guwardiya mismo kaya ang sayaw ay
ampawayer at iba pa.
dance bodyguard.
GUNDE DANCE
- Ang sayaw ng Gunde ay karaniwang ginagawa
sa panahon ng seremonya ng pagsamba at mga
reinforcement ng pagtanggi na kilala bilang
menahulending. Kaya't ang sayaw ng Gunde
SLIDESMANIA.COM
ay nagsisilbing sagradong sayaw.

LIPUNAN
● Ang mga taong Sangir ay nakikibahagi sa pangingisda, pangangaso,
pagsasaka .Ang mga pangunahing pananim ay tubers root crops saging
at sago.
● Ang agrikultura ay itinuturing na pangunahing gawain ng kababaihan.
Ang linya ng relasyon at ang paglipat ng mga dating minanang lupain ay
nangyayari sa linyang babae.
● Ang mga pangunahing hanapbuhay ng mga lalaking Sangirese ay tulad
ng paggawa ng barko, paglalayag at pangangalakal.
SLIDESMANIA.COM
● Noong 2010, may humigit-kumulang 110,000 nagsasalita ng Sangirese

sa Indonesia, at may humigit-kumulang 55,000 sa Pilipinas.
Home Recent Tabs Option J
SUBANON
● Ang Subanon ay mga katutubong pamayanang kultural na
nakakalat sa buong peninsula ng Zamboanga, na orihinal na
pinangalanang Sibuguey at matatagpuan sa Kanlurang Mindanao.
● Ang terminong "Subanon" ay nagmula sa salitang ugat na suba,
na nangangahulugang "ilog." Ang panlaping nun, non, o nen ay
nagsasaad ng lokalidad o lugar na pinanggalingan. Kaya, ang ibig
sabihin ng Subanon ay "yaong mga nakatira sa tabing-ilog at mga
lugar sa baybayin."
SLIDESMANIA.COM
WIKA
● Ang Subánën ay ang wikang sinasalita ng
mga katutubong Subánën sa lalawigan ng
Zamboanga del Norte.
● Subánën ang unang wikang natututuhan ng
mga batàng Subánën. Sa kanilang paglaki ay
natututuhan din nilá ang Hiligaynón at
Binisayâng Mindanáw na mga rehiyonal na
wika sa kanilang lugar. Pagtuntong sa
SLIDESMANIA.COM
paaralan, nagsisimula naman siláng matuto

ng Filipíno at Inglés na mga wikang panturo.
KULTURA
PANANAMIT
● Ang mga kasuotan naman nila ay

kadalasang may mga kulay na
itim, pula at puti. Ang mga
kababaihan ay madalas magsuot
ng pulang hikaw at mga kwintas.
SLIDESMANIA.COM
MUSIKA
● Tulad ng ibang mga tribo, maraming mga kanta tulad ng Ginarang
o Migboat, Basimba, Gatagan, at Sirdel o Sumumigaling, na nilikha
ang mga Subanen para sa iba’t ibang okasyon.
● Sinasabayan nila ito ng pagtugtog ng mga instrumento tulad ng
kulintang (gongs), kutapi, sigitan, lantoy, kulaying, at tambubok sa
mga kanta at sayaw para sa mga kasal at iba pang mahahalagang
okasyon.
● Mayroon rin silang mga sayaw para sa mga giyera at ritwal, na

SLIDESMANIA.COM
kanilang isinasagawa gamit ang taltal tuwing pagtitipon.

PANINIWALA
● Ang paniniwala ng mga Subanen sa kalikasan ay
makapangyarihan at banal, kung kaya’t mataas rin ang
posisyon sa kanila ng mga tinatawag na baylan o pinunong
relihiyoso at ispiritwal.
● Pwedeng magritwal ang mga gukom kapag marunong siya o
kaya’y may kapasidad siya, ngunit hindi lahat ng gukom ay
baylan, at hindi lahat ng baylan ay may kapasidad maging
gukom.
SLIDESMANIA.COM
● Ang mga baylan ang nagsasagawa ng mga ritwal o seremonya
upang magpagaling ng mga may sakit.

LIPUNAN ● Ang kanilang pinakahanapbuhay ay ang
pagsasaka, at ang kanilang kadalasang itinatanim
ay palay at bigas. Nagtatanim rin sila ng mais at
niyog
● Ang kanilang tradisyunal na panghanapbuhay ay
pagtotroso, ngunit ang iba na nakatira sa may
tabing-dagat ay natutong mangisda at magkalakal.
● Ang populasyon ng mga Subanen ay umaabot sa

SLIDESMANIA.COM
tatlumpung libo (30,000) sa kasalukuyan.

BAGOBO
Ang salitang Bagobo ay nagmula sa mga terminong
“bago” na ang ibig sabihin ay bago at “obo” na
tumutukoy sa pagtubo o pagsibol. Maputi sila, ay
matipunong pangangatawan at malapad na mukha.
Kulay-mais ang kanilang buhok na may natural na
kulot. Itim ang kanilang mga mata na may
bahagyang pagkasingkit. Sadyang inahit nang halos
guhit na lamang ang kilay ng mga Bagobo. Makapal
ang kanilang labi at bilugan ang baba.
SLIDESMANIA.COM
WIKA
● Ang wikang Giangan ay isang

wikang Austronesyo ng timog
Pilipinas. Ito ay sinasalita sa
bundok Apo sa probinsya ng
Davao del Sur, pati na rin sa
lungsod ng Davao.
SLIDESMANIA.COM
KULTURA
PANANAMIT
● Ang mga Bagobo ay itinuturing na pinakamakulay na tao
sa Pilipinas dahil sa kanilang kasuotan na karaniwang
gawa sa abaka na dinisenyuhan ng mga makukulay na
tela at mga beads. Gumagawa din sila ng mga bagay na
gawa sa metal tulad ng brass, bronze at iron

SLIDESMANIA.COM
PANINIWALA
● Naniniwala sila sa mga makapangyarihang

nilalang na nakatira sa kalangitan, at mga
Diyos at Diyosa o mga Diwata na may
kapangyarihang magbigay ng mga
kaparusahan at kamatayan sa mga taong
nagkasala. Kilala rin sila sa kanilang mga
SLIDESMANIA.COM
epikong tula na tinatawag na tuwaang.

LIPUNAN
● Matatagpuan ang mga Bagobo sa mga
baybayin ng gulpo ng Davao sa Mindanao.
● Ang pangunahing pinagkukunan nila ng
kabuhayan ay ang pagsasaka tulad ng palay,
kamote, at iba pa. Kumukuha rin sila ng
pagkain mula sa pangingisda at pangangaso.

SLIDESMANIA.COM
TAGAKAULO
● Ang mga Tagakaulo ay isa sa mga Pilipinong etnikong grupo.
Sila ay tinatawag ding Tagakawil o Kataw Ulwanon.
● Ang mga batang Tagakaulo ay tinatawag ding Kabatao o Bagong
Kataw.
● Ang mga Tagakaulo ay isa sa mga etnikong grupo sa Pilipinas.
Tinuturuan sila ng kanilang wika, kultura, at lipunan mula sa
kanilang mga magulang at kapamilya. Sa kasalukuyan,
maraming mga Tagakaulo ang nakatira sa mga komunidad sa
SLIDESMANIA.COM
Mindanao at mga kalapit na isla.

WIKA
● Ang mga Tagakaulo ay may
sariling wika, ngunit marami rin sa
kanila ang nagsasalita ng iba pang
wika kabilang ang Tagalog at
Cebuano. Ang mga Tagakaulo ay
karaniwang mga katutubo at
kabilang sa mga katutubong
Pilipino.
SLIDESMANIA.COM
KULTURA
PANANAMIT
● Ang damit pang-itaas ng mga Tagakaolo ay gawa sa abaka (Musa
textilis) at may palamuting pira-pirasong kabibe. Ito’y sinusuot ng mga
lalaking Tagakaolo sa mga mahahalagang okasyon.
PANINIWALA
● Sa kultura ng mga Tagakaulo, ang pamilya ay mahalaga.
Inaalagaan nila ang kanilang mga magulang, kapatid, at anak-
puwit.
● Nag-aalay sila ng mga handog at regalo sa mga kapamilya at
kaibigan sa mga okasyon tulad ng mga kasal, kumpleto, at
kaarawan. Ang mga Tagakaulo ay umaayon din sa mga
SLIDESMANIA.COM
patakaran at batas ng kanilang lipunan.

TRADISYON
● Ang ilan sa mga tradisyonal na gawain ng mga Tagakaulo ay ang
"agutan" o "mag-anito", isang paraan ng komunikasyon sa mga diyos;
"mandadawak", isang uri ng panalangin sa harap ng kalangitan; at
"magbubukid", isang aktibidad kung saan ang mga Tagakaulo ay
kumakaway sa mga halaman at binibigyan sila ng karunungan sa
halamanan.
PAGKAIN
● Tagakaulo cooked rice/ Tagakaulo lulub
● Tagakaulo hanging rice
SLIDESMANIA.COM
● Tagakaulo young girl scraping sweet potato/Tagakaulo na ise' mig kigid

sa kasila'
LIPUNAN
● Ang mga Tagakaulo ay matatagpuan sa isla ng
Mindanao sa katimugang Pilipinas.
● Mga 700,000 Tagakaulo ang nabubuhay sa

Pilipinas, karamihan sa kanila ay nabubuhay sa
Mindanao.
● Ang pangunahing hanapbuhay ng katutubo ay
pangangaso at pangingisda
SLIDESMANIA.COM
TASADAY
● Ang Tasaday ay isang maliit na komunidad ng mga
naninirahan sa matataas na kagubatan ng Mindanao.
● Ang Tasaday, isang grupo ng humigit-kumulang 26
katao, ay malamang na naninirahan sa hiwalay at sa
isang primitive (maling tinutukoy bilang "Panahon ng
Bato") hanggang sa sila ay nakita ng kalapit na mga
tribo noong 1966, nang ang kanilang presensya ay
unang naitala ng mga antropolohikal na mananaliksik
SLIDESMANIA.COM
noong 1971.
WIKA
● Ayon sa pag – aaral ng mga

dalubwika, ang mga wikang
Tasaday ay merong wikang
Cotabato Manobo.
SLIDESMANIA.COM
PANANAMIT
KULTURA ● Walang partikular na damit ang suot
● Kumain lamang sila ng mga ligaw na lang nila ay maliliit na leaf G string
pagkain na natagpuan nila sa kanilang RELIHIYON
tirahan sa kagubatan--ugat, ligaw na ● Animismo
saging, grub, berry, at mga alimango at
palaka na nangingisda gamit ang kamay
mula sa maliliit na batis.
● Wala silang mga palayok, tela, metal,
sining, o mga bahay.
SLIDESMANIA.COM
LIPUNAN
● Ang mga Tasaday ay matatagpuan sa

Lake Sebu sa Mindanao.
● Populasyon: Noong 2008 sila ay 216 na
populasyon lamang
SLIDESMANIA.COM
T’BOLI
Ang T’boli ay isang pangkat etniko na kung tawagin ay ‘Lumad ‘or Indigenous People na kung saan ay kilala
na naninirahan sa mga bundok kung kaya’t tinatawag din silang ‘Tao belil’. Ayon sa dating alkalde
ng munisipalidad ng T'boli na si Dad Tuan, ang salitang ‘T’boli’ ay hango sa salitang ‘Tau-bili’. ‘Tau’, na na
nangangahulugang tao at ‘bili’, na ang ibig sabihin ay ‘bunga ng ligaw na baging’.
SLIDESMANIA.COM
WIKA
● Wikang T’boli din ang ginagamit ng nasabing
pangkat, isang wikang Austronesyo na
sinasalita sa Timog ng isla Pilipinas ng
Mindanao na kabilang sa probinsya ng Timog
Cotabato at ganun din sa probinsya ng
Sultan Kudarat at Sarangani.

SLIDESMANIA.COM
KULTURA
PANANAMIT
DAMIT PAMBABAE DAMIT PANALALAKI
● Kgal nisif (shirt) ● Sawal taho
● Luwek (palda) ● Olew
● Swat (payneta) ● Hilot
● Lmimot (kuwintas) ● Angkul
● Hilot lmimot (sinturon) ● Kgal Saro

● Nomong (hikaw)
SLIDESMANIA.COM
● Kala (pulseras)
● Singkil babat (anklet)
PAGKAIN
● Soging Hega - nilagang saging
● Ubi Hega - nilagang ube na kinakain habang nagkakape
● Onuk Heklafak - inihaw na manok
● Nelut - manok na iniluto sa loob ng kawayan
● Onuk’ Lagpang - inihaw na manok na may sabaw,

kamatis, sibuyas at bawang
● Onuk Snubaw - Tinolang Manok

SLIDESMANIA.COM
● Ken Hnunges be Doun Menge - kanin na binalot sa

dahon ng balantak.
TRADISYON
● Musika
● Tribal Marriage
● Indigenous People’s Day
● Sunggod o Dowry
● Napagkasunduang kasal
● Duway o Duwaya
● Pagpili ng Lider o Datu
SLIDESMANIA.COM
PANINIWALA
● Muhen – uri ng ibon
● Busaw – aswang
● Hiwit – maitim na pagpapahirap sa
kapwa
● Lumay – gayuma
● Dangaw – kakayahang matukoy ang
sakit
SLIDESMANIA.COM
SINING
● Feglong – maliit na gitara
● Kumbing – uri ng flute
● Sludoy – tube cither
● Tnonggong – barrel shape drum
● Tambol – kahoy na gawa sa iba’t-ibang
hugis
● Blowon
● Kulintang – uri ng gong
SLIDESMANIA.COM
SAYAW
● Madal – sinsayaw ng mga
kababaihan
● Madal Be Lan – sayaw madal na
nagaganap sa daan
SLIDESMANIA.COM
LIPUNAN
● Ang karamihan sa tribong T’boli ay matatagpuan
sa Lake Sebu. Kilala sila sa tatlong lawa na may
malaking kultural na impluwensiya sa tribo, at ito
ay ang una, ang nabanggit na, Lawa Sebu, ang
pinakamalaki. Pangalawa, ang Lake Siluton, ang
pinakamalalim, at pangatlo, ang Lake Lahit na
siyang pinakamaliit.
● Nakasanayang hanap buhay ng mga tribong T’boli
ay ang pagtatanim.
● Ayon sa sensus, ang populasyon nito sa taong
2020 ay 101,049.
SLIDESMANIA.COM

FINAL-LUMAD-PPT

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

FINAL-LUMAD-PPT

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Home

You can type something here…

Twitter Facebook Instagram SlidesMania

You can type something here…

This is your title...

LUMAD BLAAN BUKIDNON HIGAONON MAMANWA

MANDAYA MANOBO MANSAKA SANGIR SUBANON

You can type something here…

This is your title...

BAGOBO TAGAKAULO TASADAY T’BOLI

You can type something here…

din dito ang kaisahan sa kultura ng pagtatatu,

pananampalataya ay paraan ng Diyos sa

People’s Army (NPA) at Armed Forces of

You can type something here…

You can type something here…

● Ang wikang B'laan

● Ang mga blaan ay mayroong sariling sistema ng

● Ang Mabal tabih naman ay ang kanillang tradisyunal

● Tau Dilam Tana – The spirit who lives in

nakatira sa bundok hilagang bahagi ng silangan sa Tampakan.(Arcenas

You can type something here…

tao), ay nangangahulugang "mga tao sa bundok.“

● Ang termino ay unang ginamit ng mga naninirahan

sa baybayin ng Bisaya upang kilalanin ang mga tao

sa kabundukan ng lalawigan sa hilagang-gitnang

Mindanao na tinawag sa parehong pangalan.

You can type something here…

istilo, ng bundok o kabundukan'

● Ang tradisyunal na tela para sa damit ng

pinalamutian ng burda at applique na katulad

sa hugis na katulad ng binti ng palaka.

industriyang ito ay lubhang humina dahil sa pagpasok ng

You can type something here…

Higaonon. Ayon kayLevita (1996), galing ito sa gaon

na nangangahuluganng bundok. Sa maiklingpakli,

“taong-bundok” o “taong taga-bundok”.

● Ang mga Higaonon, na mga nomadic, ay naglalakad

mula sa isang bundok patungo sa isa pa para sa

You can type something here…

Sin’u su ngadan nu?– ano ang panagalan mo?

Ang kanilang pangkaraniwang

makapag bibigay ng lalaking anak.

kamay at bawal magkatabi pag walang pahintulot sa datu o

You can type something here…

● Clay Pot o Metal Pot

● Doble ang parte ng isang babaeng buntis

o ang araw ay tahanan ng manlilikha nila.

Maaari ring ipgdiwang para sa masaganang ani.

● Poisoned bow and arrows - ginagamit

You can type something here…

bihasang manghahabi at magpapalayok.

You can type something here…

● Ang kasuotan ng mga babaeng mandaya ay

palamuti sa katawan at dito nakabasi sa

● Nagdiriwang sila ng mga kapistahan upang mag-imbita

ng lupa) ay ginagawa tuwing panahon ng pag-aani para

DAWAT ● Kobeng - manipis na piraso ng kawayan na

espesyal na okasyon. Ginampanan ng isang ● Kudlong - dalawang instrumentong may

versification ng mga tula. ng kahoy o balat ng usa.

del Sur. Kilala sila sa kanilang masalimuot na

You can type something here…

nilang mga Manobo at sila'y naninirahan sa iba't-