‫وزارت تحصیالت عالی ا‪.‬ا‪.

‬ا‬
‫پوهنتون کاردان‬
‫پوهنځی حقوق‬

‫عنوان سمینار‬
‫رضاعت و احکام آن در شریعت اسالم‬

‫ترتیب کننده‪ :‬احسان اهللا هوډمن‬

‫نمبر ثبت ترتیب کننده‪۲۲۰۴۰۰۳-۵۰۱ :‬‬
‫مضمون‪ :‬حقوق فامیل‬
‫استاد مضمون‪ :‬استاد عبدهلل فضلیار‬

‫فهرست مطالب‬
‫مقدمه ‪۱.......................................................................................................‬‬

‫تعریف رضاعت در لغت و اصطالح ‪۲........................................................................‬‬

‫حق رضاعت برای طفل ‪..............................................................................۲.......‬‬

 ‫حرمت نکاح به سبب رضاعت‪۲................................................................................‬‬

‫شرایط حرمت رضاعی‪۳........................................................................................‬‬

‫محرمات و انواع محرمات رضاعی‪۴............................................................................‬‬

‫نتیجه گیری ‪۵..................................................................................................‬‬

‫منابع ‪۶.........................................................................................................‬‬

‫مقدمه‬
‫رضاعت و حرمت نکاح به سبب رضاعت یکی از مسایل مهم قابل بحث در حق==وق‬
‫خانواده است‪ .‬در اینجا م==ا ب==ه تعری==ف‪ ،‬ش==رایط و احک==ام رض==اعت در در ش==ریعت‬
‫اسالمی می پردازیم‪.‬‬
‫اینکه چرا احکام شریعت و فقه اسالمی در این باره بحث میشود‪ ،‬واضح اس==ت ک=ه‬
‫یکی از منابع و مبانی حقوق فامیل در افغانستان شریعت اسالمی است‪.‬‬
 ‫تعریف رضاعت‬
‫در لغت‪ :‬مکیدن شیر از پستان است‪ .‬در تعری‪BB‬ف لغ‪BB‬وی مهم نیس‪BB‬ت ک‪BB‬ه این ش‪BB‬یر از‬
‫انسان است یا از حیوان‪.‬‬
‫در اص‪BB‬طالح‪ :‬کلم‪BB‬ه رض‪BB‬اعت عب‪BB‬ارت از مکی‪BB‬دن ش‪BB‬یر توس‪BB‬ط رض‪BB‬یع (طف‪BB‬ل ش‪BB‬یر‬
‫خوار) از پستان زن در مدت معینه (بنابر نظر اکثریت فقهای اسالمی دو سال اول‬
‫از حیات طفل و بنابر نظر حضرت امام ابو حنیفه (رح) سی ماه اول از حیات طفل‬
‫) می باشد‪.‬‬
‫به عباره دیګر‪ ،‬معنی اصطالحی رضاع عبارت از رسیدن شیر به جوف طف‪BB‬ل ک‪BB‬ه‬
‫سن آن اضافه تر از ‪ ۲۴‬ماه یا دو سال نباشد‪ ،‬می باشد‪ .‬بدین ترتیب قرابت رضاعی‬
‫عبارت از آن نوع خویشاوندی اس‪BB‬ت ک‪BB‬ه بین دو نف‪BB‬ر در اث‪BB‬ر ش‪BB‬یر خ‪BB‬وردن حاص‪BB‬ل‬
‫میشود‪.‬‬

‫حق رضاعت برای طفل‬

‫هر گاه طفل که تازه به دنیا آمده است‪ ،‬در مدت معین شیر خواره ګی خ‪B‬ود از م‪BB‬ادر‬
‫خود که وی را تولد کرده در اثر مریضی‪ ،‬ی‪BB‬ا وف‪BB‬ات وی از او ش‪BB‬یر نخ‪BB‬ورد‪ .‬طف‪BB‬ل‬
‫باالی والدین خود حق دارد تا برای وی کسی یا خانمی دیګری را ب‪BB‬رای ش‪BB‬یر دادن‬
‫به وی (طفل) استخدام کند‪.‬‬
 ‫حرمت نکاح به سبب رضاعت‬
‫قرابت رضاعی مانند ق‪BB‬رابت نس‪BB‬بی ‪ ،‬م‪BB‬وجب ح‪BB‬رمت نک‪BB‬اح می ش‪BB‬ود؛ زی‪BB‬را هم‪BB‬ان‬
‫طوری ک‪BB‬ه وح‪BB‬دت خ‪BB‬ون ب‪BB‬رای خویش‪BB‬اوندی نس‪BB‬بی را بین اف‪BB‬راد ایج‪BB‬اد می نمای‪BB‬د و‬
‫ب‪BB‬اعث پی‪BB‬دایش مفاس‪BB‬د و محاس‪BB‬ن ط‪BB‬بیعی و اجتم‪BB‬اعی در اوالدیک‪BB‬ه از ایش‪BB‬ان تول‪BB‬د‬
‫میشود‪ ،‬می گردد‪ .‬به همین ترتیب شیر انسان به کودکانی که از آن تغذیه می نمایند‪،‬‬
‫تاثیرات به سزایی داشته و وضیعت طبیعی و روحی شیر دهنده را به کودک انتق‪BB‬ال‬
‫میدهد‪ .‬بنآ یک نوع خویشاوندی بین اطف‪BB‬الی ک‪BB‬ه از ی‪BB‬ک زن ش‪BB‬یر خ‪BB‬ور ده باش‪BB‬د از‬
‫یک طرف‪ ،‬بین طفل و زنی که به او شیر داده از طرف دیګر و همچنان مردی ک‪BB‬ه‬
‫از شیر زن او‪ ،‬کودک خورده است‪ ،‬ایجاد می ګردد‪.‬‬

‫شرایط حرمت رضاعی‬

‫برای این که حرمت رضاعی تحقق پیدا نماید‪ ،‬فقهای اسالمی ی‪BB‬ک سلس‪BB‬له ش‪BB‬رایطی‬
‫را در نظر ګرفته اند که بعض‪BB‬ی از این ش‪BB‬رایط ارتب‪BB‬اط ب‪BB‬ه مرض‪BB‬عه ( زن ش‪BB‬یرده )‬
‫داشته و بعضی دیګر آن در ارتباط به رضیع (شیر خوار) بوده‪ ،‬و بعضی دیګ‪BB‬ر آن‬
‫در رابطه به شیر مکیده شده می باشد‪ ،‬که ما به قرار ذیل هر ک‪BB‬دام از ش‪BB‬رایط ف‪BB‬وق‬
‫الذکر را به طور جداګانه مورد بررسی قرار میدهیم‪.‬‬
‫اول ‪ .‬شرایط مربوط به مرضعه‪:‬‬
‫مطابق مذهب امام ابو حنیفه رح شرایطی که به مرضعه ارتب‪BB‬اط دارد‪ ،‬ب‪BB‬ه دو ن‪BB‬وع‬
‫می باشد‪:‬‬
‫مرضعه باید زن بوده باشد‪ ،‬بدین مع‪BB‬نی اګ‪BB‬ر طفلی از س‪BB‬ینهّ م‪BB‬ردی م‪BB‬ه درای‬ ‫‪.1‬‬
‫شیر باشد‪ ،‬بنوشد حرمت رضاعی ایجاد نمی ګردد‪ .‬به همین قسم اګر طفل از‬
‫سینه شخص مخنث که عالیم ذک‪BB‬ورت (م‪B‬رد ب‪B‬ودن) او رجح‪B‬ان داش‪BB‬ته باش‪B‬د‪،‬‬
‫استفاده نماید حرمت رضاعی به میان نمی آید‪ .‬اګ‪BB‬ر طف‪BB‬ل ش‪BB‬یر را از ش‪BB‬خص‬
‫خنثی مشکل بنوشد‪ ،‬در این صورت به نظریات زنان مجرب مراجعه خواه‪BB‬د‬
‫شد‪ .‬اګر نظریات ایش‪BB‬ان قس‪BB‬می باش‪BB‬د ک‪BB‬ه ش‪BB‬یر خ‪BB‬ورده ش‪BB‬ده از خن‪BB‬ثی مش‪BB‬کل‬
‫شباهت به شیر م ّونث دارد‪ ،‬به اساس آن حرمت رضاعی مطرح شده میتواند‪.‬‬
‫در صورت عکس آن‪ ،‬حرمت رضاعی تحقق پیدا میکند‪.‬‬
‫به همین ترتیب در نتیجه مکیدن دو و یا زیاده از دو طفل‪ ،‬از پستان حی‪BB‬وان ح‪BB‬زمت‬
‫رضاعی میان ایشان تحقق پيدا نمی کند‪.‬‬
‫مرضعه باید دارای سن حد اقل ‪ ۹‬سال باشد‪ .‬بر مبنای این شرط اګر دخ‪BB‬تری‬ ‫‪.2‬‬
‫که سن او از ‪ ۹‬سال کمتر باشد شیر پایین شود و طف‪BB‬ل آن را بنوش‪BB‬د‪ ،‬ح‪BB‬رمت‬
‫رضاعی را ثابت نمی سازد‪.‬‬
‫مطابق نظر این مذهب حتمی نیست که مرضعه بای‪BB‬د زن‪BB‬ده باش‪BB‬د‪ .‬فرض‪BB‬آ اګ‪BB‬ر‬
‫زنی فوت نماید و در پهلوی آن طفلی قرار داشته باش‪BB‬د و از ش‪BB‬یر آڼ اس‪BB‬تفاده‬
‫نماید‪ ،‬نیز حرمت رضاعی ثابت شده میتواند‪.‬‬
‫به همین ترتیب الزم نیست که مرضعه باید حتمآ زن ش‪BB‬وهر دار باش‪BB‬د‪ ،‬پس اګ‪BB‬ر از‬
‫دختر باکره ای که هنوز ازدواج نکرده و شیر پایین شود و طفل آن را بنوش‪BB‬د‪ ،‬تم‪BB‬ام‬
‫احکام مربوط به رضاع بین ایشان تحقق پیدا کرده میتواند‪.‬‬
‫دوم‪ .‬شرایط مربوط به رضیع‪:‬‬
‫به ارتباط این شرایط باید ګفت‪ ،‬که رض‪BB‬اع ی‪BB‬ا ش‪BB‬یرخوارګی توس‪BB‬ط رض‪BB‬یع بای‪BB‬د در‬
‫مدت معین صورت ګرفته باشد‪ .‬الیته در مورد این م‪BB‬دت معین‪BB‬ه در م‪BB‬ذهب حنفی دو‬
‫نظریه وجود دارد‪:‬‬
‫بر اساس نظریه اول که نظر شخص امام ابو حنیفه رح میباشد‪ ،‬مدت رض‪BB‬اع‬ ‫‪.1‬‬
‫دو نیم سال یا سی ماه میباشد‪ .‬مطابق این نظریه اګ‪B‬ر وص‪B‬ول ش‪B‬یر ب‪B‬ه ج‪B‬وف‬
‫طفل در خالل مدت سی ماه صورت ګرفته باشد‪ ،‬حرمت رضاعی را مط‪BB‬رح‬
‫خواهد ساخت‪.‬‬
‫بر اساس نظریه دوم ک‪BB‬ه رأی ص‪BB‬احبین (ام‪BB‬ام اب‪BB‬و یوس‪BB‬ف و ام‪BB‬ام محم‪BB‬د) می‬ ‫‪.2‬‬
‫باشد‪ ،‬مدت رضاعت فقط دو سال اول حیات طفل می باشد‪.‬‬
‫با در نظرداشت دو نظریه‌‌ء فوق الذکر میتوان ګفت که اګر رضاع یا شیر خ‪BB‬وارګی‬
‫در خالل این مدت معینه (مط‪BB‬ابق نظری‪BB‬ه اول دونیم و مط‪BB‬ابق نظری‪B‬ه دوم دو س‪BB‬ال)‬
‫صورت ګرفته باش‪B‬د‪ ،‬ول‪B‬و ک‪B‬ه طف‪B‬ل ب‪B‬ه اص‪B‬طالح از ش‪B‬یر ج‪B‬دا ش‪B‬ده باش‪B‬د‪ ،‬ح‪B‬رمت‬
‫رضاعی به وجود می آید؛ ولی اګر رضاع بعد از مدت معین فوق الذکر تخقق یافته‬
‫باشد‪ ،‬ولو که شیر خوردن طفل ادامه داشته باش‪BB‬د‪ ،‬ح‪BB‬رمت رض‪BB‬اعی ب‪BB‬ه وج‪BB‬ود نمی‬
‫آید‪.‬‬
‫سوالی که در ارتباط مدت رضاعت بر اساس نظریاتی که فوقآ تذکر یافت‪ B،‬مط‪BB‬رح‬
‫می ګردد‪ ،‬اینس‪BB‬ت ک‪BB‬ه ک‪BB‬دام یکی از دو نظری‪BB‬ه جنب‪BB‬ه عملی داش‪BB‬ته و اط‪BB‬اعت ب‪BB‬ه آن‬
‫واجب دانسته میشود؟‬
‫در جواب باید ګفت‪ ،‬هنګامی که دلیل ق‪BB‬وی در یکی از این دو نظری‪BB‬ه وج‪BB‬ود داش‪BB‬ته‬
‫باشد‪ ،‬به آن عمل خواهد شد‪ .‬بنا ً در اینجا نظر صاحبین ترجیح داده میشود؛ زیرا که‬
‫ارتباط آن دالیل بیشتری نزد فقهای اسالمی موجود است‪.‬‬
‫خالصه چګونه ګی دالیل مذکور از این قرار هست ک‪BB‬ه خ‪BB‬دا متع‪BB‬ال در ق‪BB‬رآن عظیم‬
‫وح ْملُ‪BB‬ه وفِص‪BB‬اله ثالث‪َ B‬‬
‫‪B‬ون ش‪BB‬هراً – این آيت مط‪BB‬ابق نظ‪BB‬ر ص‪BB‬احبین‬ ‫الشان می فرماید‪َ :‬‬
‫بدان معنی می باشد که اقل مدت حمل شش ماه است و میعاد باقی مانده از س‪BB‬ی م‪BB‬اه‬
‫که ‪ ۲۴‬ماه یا دو سال میشود‪ ،‬مدت رضاع زیاد باشد باعث ایج‪BB‬اد ح‪BB‬رمت رض‪BB‬اعی‬
‫می ګردد‪ .‬برعکس‪ ،‬اګر ش‪B‬یر حی‪B‬وان غ‪B‬الب ش‪B‬د‪ ،‬ح‪B‬رمت رض‪B‬اعی را بوج‪B‬ود نمی‬
‫آورد‪.‬‬
‫به همین ترتیب اګر ش‪BB‬یر دو زن ب‪BB‬ا هم مخل‪BB‬وط ش‪BB‬ده باش‪BB‬د و از آن ب‪BB‬رای طف‪BB‬ل داده‬
‫شود‪ ،‬فقهای اس‪BB‬المی م‪BB‬ذهب حنفی در این ح‪BB‬الت‪ B‬ش‪BB‬یر ه‪BB‬ر دو زن را اعتب‪BB‬ار داده و‬
‫سبب حرمت رضاعی دانسته ان‪BB‬د‪ .‬البت‪BB‬ه در این ح‪BB‬الت‪ B‬ب‪BB‬ه قلت و ک‪BB‬ثرت اعتب‪BB‬ار داده‬
‫نمی شود؛ زیرا در این حالت هر دو ش‪BB‬یر از ی‪BB‬ک جنس ب‪BB‬وده و در مخل‪BB‬وط اجن‪BB‬اس‬
‫واحد‪ ،‬اقل تابع اکثر نمی باشد‪.‬‬
‫همین ګونه اګر شیر با طعام بدون طبخ یکجا و مخلوط ګ‪BB‬ردد‪ ،‬فقه‪BB‬ای اس‪BB‬المی حکم‬
‫اختالط شیر را ب‪B‬ا م‪B‬ایع دانس‪B‬ته ان‪B‬د؛ ولی در ص‪B‬ورت طبخ ب‪B‬ا آن ح‪B‬رمت رض‪B‬اعی‬
‫ایجاد نمی ګردد؛ زیرا در این حالت شیر طبیعت خود را از تغییر می دهد‪.‬‬

‫انواع محرمات رضاعی‬

‫در نتیجه مکیدن طفل از پستان زن تمامی آن عده زنانی که شخص با ایشان در اث‪BB‬ر‬
‫ح‪BB‬رمت نس‪BB‬بی نمی توانس‪BB‬ت ازدواج نمای‪BB‬د‪ ،‬در جمل‪BB‬ه محرم‪BB‬ات رض‪BB‬اعی ق‪BB‬رار می‬
‫ګیرد؛ زیرا از نګاه شریعت اسالم‪ ،‬زنی که به طفل شیر دهد به منزله مادر نسبی و‬
‫شوهر زن شیردهنده که سبب به وجود آمد به وجود آمدن شیر می ګردد‪ ،‬ب‪BB‬ه منزل‪BB‬ه‬
‫پدر نسبی می باشد‪ .‬به این اساس طف‪BB‬ل ش‪BB‬یر خ‪BB‬وار پس‪BB‬ر رض‪BB‬اعی ایش‪BB‬ان میباش‪BB‬د و‬
‫اوالد پدر و مادر رضاعی ب‪BB‬رادر و خ‪BB‬واهر رض‪BB‬اعی طف‪BB‬ل‪ ،‬ب‪BB‬رادران و خ‪BB‬واهران‬
‫شیردهنده ماما و خاله او‪ ،‬برادر و خواهر شوهر شیردهنده‪ ،‬کاک‪BB‬ا و عم‪BB‬ه رض‪BB‬اعی‬
‫او می باشند‪.‬‬
‫به همین ترتیب که قبال توض‪BB‬یح ش‪BB‬د‪ ،‬اشخاص‪BB‬ی ک‪BB‬ه در اث‪BB‬ر ق‪BB‬رابت س‪BB‬ببی ( ق‪BB‬رابت‬
‫بالمصاهره) از جمله محارم دانسته شده اس ب‪BB‬ه واس‪BB‬طه رض‪BB‬اع ن‪BB‬یز ح‪BB‬رمت ایش‪BB‬ان‬
‫مورد اتفاق علما قرار ګرفته و ازدواج با ایشان ممنوع قرار داده ش‪BB‬ده اس‪BB‬ت؛ زی‪BB‬را‬
‫شریعت اسالمی وقتی که مرضعه( زن شیر دهنده) را مادر رضیع و به منزله مادر‬
‫نسبی قرار داده است‪ ،‬مادر رضاعی زوجه مثل م‪BB‬ادر نس‪BB‬بی او و دخ‪BB‬تر رض‪BB‬اعی‬
‫زوجه مثل دختر نسبی او می باشد‪ .‬همچنان وقتی ک‪B‬ه ش‪B‬وهر مرض‪BB‬عه در ش‪B‬ریعت‬
‫اسالمی پدر رضیع و به منزله پدر نسبی قرار ګرفت و رضیع پسر او دانس‪BB‬ته ش‪BB‬د‪،‬‬
‫زوجه پدر رضاعی مثل زوجه پدر نسبی می باشد‪.‬‬
‫باید که ګفت که دلیل حرمت ازدواج با محرمات رضاعی این خدا متع‪BB‬ال اس‪BB‬ت ک‪BB‬ه‬
‫در آیه ‪ ۲۳‬سوره النس‪BB‬ا فرم‪BB‬وده اس‪BB‬ت‪ ( :‬وأمه‪BB‬اتکم الالتی أرض‪BB‬عنکم وأخ‪BB‬واتکم من‬
‫الرضاعة) یعنی حرام است بر شما مادران و خواهران رضاعی شما‪.‬‬
‫همچنان رسول اکرم (ص) می فرماید‪( :‬یحرم من الرضاع مایحرم من النسب) یعنی‬
‫آن زنانی که در نتیجه نسب حرام می ګردند‪ ،‬در نتیجه رضاع نیز حرام دانس‪BB‬ته می‬
‫شوند‪.‬‬
‫با در نظرداشت نکات فوق می توان ګفت ک‪BB‬ه در اث‪BB‬ر رض‪BB‬یع هش‪BB‬ت ن‪BB‬وع زن‪BB‬ان در‬
‫جمله محرمات قرار ګرفت‪ ،‬ک‪B‬ه چه‪B‬ار ن‪B‬وع آن مرب‪B‬وط ب‪B‬ه محرم‪B‬ات نس‪B‬بی ب‪B‬وده و‬
‫چهار نوع دیګر آن به محرمات سببی ارتباط می ګیرد‪ ،‬که قرار زیر است‪:‬‬
‫اول‪ -‬اصول رضاعی شخص‪ :‬یعنی مادر و جده رضاعی‬
‫دوم‪ -‬فروع رضاعی شخص‪ :‬یعنی دختر رضاعی و دختر دخ‪B‬تر رض‪B‬اعی و دخ‪B‬تر‬
‫پسر رضاعی که سلسله مراتب ایشان به هر اندازه پایین برود؛‬
‫سوم‪ -‬فروع والدین رضاعی شخص‪ :‬یعنی خواهران رضاعی‪ ،‬دخ‪BB‬تران ب‪BB‬رادران و‬
‫خواهران رضاعی شخص به هر اندازه ای ک‪BB‬ه سلس‪BB‬له م‪BB‬راتب ایش‪BB‬ان ن‪BB‬زول نمای‪BB‬د‪.‬‬
‫البته فرقی نمی نماید که ایشان در زمان واحد شیر خورده باشند ویا در زم‪BB‬ان ه‪BB‬ای‬
‫مختلف‪ ،‬پس طفلی که از زنی شیر بخورد‪ ،‬این طفل برای آن زن به منزله فرزندان‬
‫نسبی و فرزندان رضاعی آن زن به منزله برادران رضاعی وی قرار می ګیرند؛‬
‫چهارم‪ -‬فروع اجداد و جدات رضاعی شخص‪ :‬به شرطی که انفصال‪ B‬ایش‪BB‬ان از ج‪BB‬د‬
‫یک درجه باشد مانند عمه ها و خاله های رضاعی شخص؛‬
‫پنجم‪ -‬اصول رضاعی زوجه‪ :‬یعنی مادر و جدهّ رضاعی زوجه به هر اندازه ای که‬
‫درجه ایشان باال برود‪ .‬البته فرقی نمی نماید که جده رضاعی زوجه پ‪BB‬دری باش‪BB‬د‪ ،‬و‬
‫یا مادری‪ ،‬و عمل مباشرت جنسی با زوجه صورت ګرفته باشد‪ ،‬یا خیر؛‬
‫ششم‪ -‬فروع رضاعی زوجه‪ :‬یع‪BB‬نی دخ‪BB‬تر رض‪BB‬اعی زوج‪BB‬ه‪ ،‬دخ‪BB‬تر دخ‪BB‬تر رض‪BB‬اعی‬
‫زوجه و دختر پسر رضاعی زوج‪BB‬ه ک‪BB‬ه درج‪BB‬ه ایش‪BB‬ان ت‪BB‬ا ه‪BB‬ر ان‪BB‬دازه ای ک‪BB‬ه ن‪BB‬زوال‬
‫نماید؛‬
‫هفتم‪ -‬زوج‪BB‬ه یکی از اص‪BB‬ول رض‪BB‬اعی ش‪BB‬خص‪ :‬مانن‪BB‬د زوجهء پ‪BB‬در و زوجهء ج‪BB‬د‬
‫رضاعی‪ ،‬ولو ک‪BB‬ه توس‪BB‬ط پ‪BB‬در و پ‪BB‬در کالن رض‪BB‬اعی ب‪BB‬ا زوج‪BB‬ه اش عم‪BB‬ل مباش‪BB‬رت‬
‫جنسی انجام نیافته باشد؛ و‬
‫هشتم‪ -‬زوجه یکی از فروع رضاعی شخص‪ :‬یع‪BB‬نی زوجهء پس‪BB‬ر رض‪BB‬اعی‪ ،‬زوج‪BB‬ه‬
‫پسر پسر رضاعی یا زوجهء پسر دختر رضاعی‪ ،‬ولو که توسط فرع ب‪BB‬ا زوج‪BB‬ه اش‬
‫دخول انجام نیافته باشد‪.‬‬
‫نکته ای که به این ارتباط الزم به ی‪BB‬اد آوری می باش‪BB‬د‪ ،‬این اس‪BB‬ت ک‪BB‬ه‪ ،‬ق‪BB‬انون م‪BB‬دنی‬
‫کشور ما به پیروی از حقوق اسالم حرمت رضاعی را به استثنای موارد زیر مانند‬
‫حرمت نسبی دانسته و در مادهء ‪ ۸۴‬خویش چنین حکم می نمای‪BB‬د‪ :‬ح‪BB‬رمت رض‪BB‬اعی‬
‫به استثنای موارد زیر مانند حرمت نسبی است‪:‬‬
‫‪-۱‬خواهر پسر رضاعی؛‬
‫‪-۲‬مادر خواهر یا برادر رضاعی؛‬
‫‪-۳‬مادر کالن پسر یا دختر رضاعی؛‬
‫‪-۴‬خواهر برادر رضاعی؛‬

‫نتیجه ګیری‪:‬‬
‫در نتیجه‪ ،‬رضاعت یکی حق های طفل است بخاطریکه اګر به طفل نوزاد در مدت‬
‫شیر خوارګی اش شیر نرسد‪ ،‬تلف خواهد شد‪ .‬شریعت اسالمی نکاح شخص را به‬
‫سبب رضاعت با محرمات رضاعی اش حرام دانسته است‪ .‬همان چنانیکه که‬
‫وحدت خون قرابت نسبی را ایجاد می نماید و پیدایش مفاسد و محاسن طبیعی و‬
‫اجتماعی در اوالدی که از آنها بدنیا می آید‪ ،‬می ګردد‪ .‬به همین ترتیب شیر انسان‬
‫به کودکانی که از آن تغذیه می کند تأثیر بسزایی داشته و وضیعت طبیعی و روحی‬
‫شیر دهنده را به کودک انتقال میدهد‪ .‬از این رو این احکام قرابت نسبی نیز بر‬
‫قرابت رضاعی مرتب می ګردد‪.‬‬
 ‫منابع‪:‬‬
‫کتاب حقوق فامیل‪ -‬نویسنده‪ :‬عبدالقادر عدالتخواه‬
‫کتاب الرحیق المختوم‪ -‬نویسنده‪ :‬عبدالرحمن المبارک نورستاني‬
‫‪.................................‬‬
‫‪.................................‬‬