‫امارت اسالمی افغانستان‬

‫وزارت تحصیالت عالی‬

‫مؤسسه تحصیالت عالی آسیا‬
‫پوهنحی حقوق و علوم سیاسی‬
‫دیپارتمنت (قضایی سارنوالی)‬
‫طرح پروپوزال ‪ /‬مونوگراف‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫نمبر ثبت‪:‬‬
‫‪27/3/1140‬‬
‫‪ .1‬معلومات اساسی‬
‫بررسی سقط جنین؛ ترجیح حیات مادر یا حیات جنین از منظر فقه اسالمی‬ ‫دری‬
‫عنوان منوگراف‬
‫انگلیسی‬
‫آی دی‪4272:‬‬ ‫نام‪ :‬خالد نیازی‬
‫مشخصات پژوهشگر‬
‫شمارهتماس‪0799530453 :‬‬ ‫نام پدر‪ :‬شیر آقا‬

‫بررسی جایگاه سقط جنین در فقه اسالمی‬ ‫هدف تحقیق‬

‫تحلیلی ‪ -‬توصیفی‬ ‫نوع تحقیق‬

‫امضا‬ ‫رتبه علمی‬ ‫نام و تخلص‬

‫مشخصات استاد راهنما‬
‫عبدالواحد"خالقی"‬

‫مشخصات استاد مشاور‬

‫امضاء آمر دیپارتمنت‬ ‫نمبر پروتکل‬ ‫نمبر ثبت‬

‫تصویب دیپارتمنت‬

‫‪1‬‬
 ‫‪ .2‬بیان مسئله‬

‫سقط جنين از لحاظ پزشكي عبارت است از اخراج قبل از موعد جنين به نحوي كه قابل زيس تن نباش د‪ .‬از لح اظ‬
‫حقوقي نيز سقط جنين عبارت است از اخراج عمدي جنين قبل از موعد يا حمل به نحوي كه ج نین زن ده ي ا قاب ل زيس تن‬
‫نباشد يا به تعبير ديگر منقطع ساختن دوران طبيعي بارداري را سقط جنین گویند‪ .‬واژه ي ج نين در ترمينول وژي حق وق‬
‫عبارت است از فرزند‪ ،‬مادام كه در رحم مادر باشدکه مبدأ جنين ابتداي آبستني و منته اي آن لحظ ه ماقب ل والدت اس ت‪.‬‬
‫آیات دوازدهم الی چهاردهم سوره المؤمنون در مورد مراح ل ج نین بیان می دارد‪ :‬و لق د خلقن ا اإلنس ان من س اللته من‬
‫طین(‪ )12‬ثم جعلناه نطفته فی قرار مکین(‪ )13‬ثم خلقنا النطفته علقته فخلقنا العلقته مضقته فخلقنا المضقته عظام ا فکس ونا‬
‫العظام لحما ثم أنشأناه خلقا آخرج فتبارک هللا احسن الخالقین(‪ .)14‬در ابتدا الزم است به تفاوت سقط ج نين ب ا وض ع حم ل‬
‫خارج از موعد اشاره كنيم‪ .‬وضع حمل خارج از موعد‪ ،‬به اخراج جنين زنده و قابل زيستن قبل ي ا پس از موع د اطالق‬
‫مي گردد و اين عمل بين ‪ 6‬ماه تا حداكثر ‪ 10‬ماه امكان پذير است‪ .‬بنابراين‪ ،‬سقط جنين با وضع حمل غيرعادي متف اوت‬
‫است كه در بعضي از مواقع اخراج حمل قبل از موع د ب ه اخ راج قب ل از موع د مراح ل تكوي ني و مراح ل رش د ج نين‬
‫اطالق ميگردد‪.‬‬
‫در تعريف سقط جنين به طور كلي در قوانين كشورهاي مختلف بايد به هدف قانون گذار توجه نمود‪ .‬به ط ور كلي‬
‫ميتوان گفت در جرم سقط جنين علي القاعده دو هدف قابل تعقيب است‪ .1 :‬ه دف ق انون گ ذاري ك ه حم ايت از وج ود و‬
‫حيات طفل است؛ ‪ .2‬هدف دوم كه تأمين تكامل عادي و طبيعي دوران بارداري مادر است‪.‬‬
‫اگر هدف اول را در قانون گذاري مدنظر قرار دهيم در اين صورت سقط جنين نوعي از قتل نفس تلقي خواهد شد‬
‫و چنانچه عمل شخصي با اخراج جنين‪ ،‬منتهي به فوت جنين نشود قتل نفس يا سقط جنين محقق نخواه د ش د ب ه عب ارتي‬
‫سقط جنين با فوت جنين تحقق خواهد يافت اما اگر هدف دوم را مدنظر قرار دهيم در اين ص ورت‪ ،‬تل ف ش دن ي ا م رگ‬
‫جنين شرط تحقق جرم نخواهد بود؛ لذا همين كه اخ راج ج نين ي ا حم ل ب ه ص ورت عم دي يع ني منقط ع س اختن دوران‬
‫طبيعي بارداري صورت گيرد چنين عملي جرم خواهد بود‪ .‬بنابراين با توجه به نظريه ي دوم‪ ،‬سقط جنين در هر مرحل ه‬
‫از مراحل بارداري حتي در مرحله ي ابتدايي هم قاب ل مج ازات اس ت‪ .‬در ح الي ك ه ب ا توج ه ب ه نظري ه ي اول اخ راج‬
‫عمدي حمل در صورتي كه جنين قابليت زيستن نداشته باشد عنوان مجرمانه خواهد داشت‪.‬‬
‫از آنجا که قانونگذاران کشور های اسالمی در مطابقت با مباحث فقهی دست به وضع قوانین می زنن د می بایس ت‬
‫که موضوع سقط جنین نیز در پرتو مباحث فقهی قانون گذاری شده باشد‪ ،‬چنانکه احناف به سبب اینکه این جرم بر علیه‬
‫جنین واقع گردیده و حیات وی را مورد تهدید قرار می دهد آنرا جرم بر نفس می دانن د و ب ه س ببی ک ه ج نین ج زئی از‬
‫وجود مادر بوده و دارای شخصیت حقوقی جدا از مادر نمی باشد‪ ،‬آنرا جرم ضر و جرح می دانند‪ ،‬یعنی جرم ض رب و‬
‫جرح بر مادر‪ .‬در مقابل فقهای مالکی‪ ،‬شافعی و حنبلی این جرم را در زمره جرایم بر دون نفس (ضرب و جرح) ق رار‬
‫داده اند‪.‬‬
‫آنچه که محقق در تحقیق هذا در پی دریافت آن است‪ ،‬این است که فقه ا در رابط ه ب ه س قط چ نین از ک دام نظریه‬
‫پیروی کردنده اند‪ ،‬آیا سقط جنین را جرم واقع بر نفس می خوانند یا هم جرم واقع بر دون نفس‪.‬‬
‫‪ .3‬اهداف تحقیق‬

‫‪2‬‬
 ‫هدف اصلی‪ :‬بررسی مالک جرم انگاری سقط جنین در فقه اسالمی‪.‬‬ ‫‪-1‬‬

‫‪ -2‬اهداف فرعی‪:‬‬
‫بررسی جایگاه سقط جنین در فقه اسالمی‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫بررسی مجازات های سقط جنین در فقه اسالمی‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪.4‬سواالت تحقیق‬

‫سوال اصلی‪ :‬؟ مالک جرم انگاری سقط جنین در فقه اسالمی چه می تواند باشد؟‬ ‫‪-1‬‬

‫سواالت فرعی‪:‬‬ ‫‪-2‬‬

‫سقط جنین از چه جایگاهی در فقه اسالمی برخوردار است‬ ‫‪‬‬
‫فقه اسالمی چه نوع مجازاتی را بر مرتکب سقط چنین مقرر کرده است؟‬ ‫‪‬‬

‫‪.5‬فرضیه های تحقیق‬

‫فرضیه اصلیفرض بر این است که‪ ،‬بعضی از فقها مالک جرم انگاری سقط جنین را حیات جنین و عده‬ ‫‪-1‬‬
‫دیگر مالک جرم انگاری سقط چنین را قطع دوران بارداری مادر خوانده اند‪.‬‬

‫‪ -2‬فرضیه های فرعی‪:‬‬

‫‪ :‬طوریکه به نظر می‌رسد‪ ،‬میان فقهای پیرامون حرمت یا عدم حرمت سقط جنین قبل از دمیدن روح‬ ‫‪‬‬
‫اختالف نظر موجود است‪ ،‬اما در مورد حرمت سقط جنین بعد از دمیده ش دن روح فقه ای ب ا هم اتف اق‬
‫نظر داند‪.‬‬
‫فرض بر این است که دیه و تعزیر به اتفاق و کفاره با اختالف فقها‪ ،‬منحیث مجازات در برابر مرتکب‬ ‫‪‬‬
‫سقط جنین مقرر گردیده است‪.‬‬

‫‪ .6‬اهمیت و ضرورت تحقیق‬

‫‪3‬‬
‫سقط جنین یکی از جرایمی است که بر علیه اشخاص واقع می گردد‪ .‬چنانچه حیات و سالمت افراد زنده در جامع ه‬
‫نهایت مهم بوده و مورد حمایت شارع قرار گرفته است‪ ،‬این امر نیز الزمی پنداش ته می ش ود ک ه حیات و س المت ب دنی‬
‫جنین نیز مورد حمایت قرار گیرد‪ .‬چه این امر از جانبی از حیات مادر پشتیبانی نموده و از جانبی هم ت داوم نس ل بش ری‬
‫را مورد حمایت قرار داده و تضمین نموده است‪ .‬سقط جنین از جمله پدیده های است که جوامع بشری همواره با آن دست‬
‫و پنجه نرم می کنند‪ .‬کشور ها با استفاده از راه های متفاوت کوشش می نمایند که از این پدیده شوم جلوگیری نمایند‪ .‬یکی‬
‫از این روش ها نیز جرم قرار دادن این عمل و مجازات نمودن فاع ل آن می باش د‪ .‬از آنج ا ک ه در کش ور ه ای اس المی‬
‫اساس و بنیاد قانونگذاری آنها شریعت اسالم است‪ ،‬نمی ت وان ب دون فهم مب احث فقهی و دیدگاه فقه ا پ یرامون یک عم ل‬
‫جرمی به قانونگذاری اقدام نمود‪ ،‬از این رو می بایست در هر زمینه که بر آن نیاز به قانون احساس می ش ود‪ ،‬ابت دا باید‬
‫به نظریات فقها مراجعه نمود‪ ،‬که تحقیق هذا نیز بر این امر استوار است‪.‬‬
‫با توجه به اهمیت فراوان تحقیق هذا الزم است که موضوعات مبهمی ک ه در بحث س قط ج نین‪ ،‬مالک قانونگ ذاری‬
‫آن و مجازات های آن در فقه اسالمی موجود است برای کسانیکه در این رشته قصد تحصیل دارند روشن شود تا در آینده‬
‫موضوعی در این زمینه مبهم و پوشیده باقی نماند و همچنان قسمتی از مشکالت جامعه که از این زمینه نش أت می گ یرد‬
‫حل گردد‪.‬‬

‫‪ .7‬روش و نوع تحقیق‪:‬‬

‫نوع تحقیق در این پژوهش بنیادی می باشد و از روش تحلیلی ‪ -‬توصیفی در این تحقیق استفاده شده است و نوع‬
‫گردآوری اطالعات آن کتابخانه ای و انترنتی می باشد‪.‬‬

‫‪ .8‬معرفی ابزار تحقیق‪ ،‬جامعه آماری‪،‬روش نمونه و اندازه گیری‪:‬‬

‫ابزار تحقیق هذا شامل ذیل است‪:‬‬

‫‪ -1‬کتب‪.‬‬
‫‪ -2‬مقاالت‪.‬‬
‫‪ -3‬قوانین‪.‬‬
‫‪ -4‬سایت های انترنتی معتبر‪.‬‬
‫جامعه آماری‪ :‬فقه اسالمی‪.‬‬
‫روش نمونه گیری‪ :‬غیر تصادفی و فیش برداری‪.‬‬

‫‪ .9‬موانع ومحدودیت های تحقیق‬

‫محدودیت های احتمالی که در این تحقیق ممکن با آن مواجه شوم قرار ذیل است‪:‬‬
‫الف ـ کمبود منابع علمی‪ :‬از آن جا که نیاز است در این تحقیق از متون فقهی استفاده شود کمب ود من ابع ب ه زب ان فارس ی‬
‫‪4‬‬
 ‫می تواند از چالش های احتمالی بر سر راه من در تحقیق هذا باشد‪.‬‬

‫ب ـ کمبود زمان‪ :‬از آن جا که میعاد تعین شده برای تحقیق کنونی از سوی دانشگاه چهار ماه می باش د و این م دت ب رای‬
‫انجام این تحقیق کافی به نظر نمیرسد میتواند خود از جمله محدودیت های تحقیق هذا باشد‪.‬‬

‫ج ـ گرفتاری های شخصی‪ :‬گرفتاری ها و مصروفیت های روزمره که شخص خودم درگیر آن هستم از جمله مح دودیت‬
‫های دیگر تحقیق کنونی است‪.‬‬

‫د ـ نبود افراد صاحب نظر جهت اعمال نظریات‪ :‬تحوالت سیاس ی اخ یر در کش ور س بب ش د ت ا یک ع ده اف راد خ بره و‬
‫صاحب نظر مجبور به ترک کشور ش وند ازین رو دس ت یافتن ب ه اشخاص ی ک ه در زمین ه دانش ک افی را داش ته باش ند‬
‫مشکل به نظر می رسد که خود می تواند از محدودیت های احتمالی بر سر راه تحقیق کنونی باشد‪.‬‬

‫‪ .10‬زمان بندی اجرای تحقیق‬

‫زمان بندی اجرای تحقیق هذا به شرح جدول ذیل می باشد‪:‬‬
‫ردیف‬
‫هفته اول‬

‫جمع آوری داده ها‬ ‫‪۱‬‬

‫مطالعه داده ها‬ ‫‪۲‬‬

‫تنظیم طرح تحقیق‬ ‫‪۳‬‬

‫تدوین قسمت اول فصل اول‬ ‫‪۴‬‬

‫تدوین قسمت دوم فصل اول‬ ‫‪۵‬‬

‫جمع آوری داده ها برای‬

‫قسمت اول فصل دوم‬
‫‪۶‬‬

‫‪5‬‬
 ‫مطالعه داده های گردآوری‬
‫شده‬
‫‪۷‬‬

‫تدوین قسمت اول فصل دوم‬ ‫‪۸‬‬

‫مشوره با استاد رهنما و‬

‫اعمال نظریات‬
‫‪۹‬‬

‫جمع آوری داده های برای‬

‫قسمت دوم فصل دوم‬
‫‪۱۰‬‬

‫مطالعه داده های گرد آوری‬

‫شده‬
‫‪۱۱‬‬

‫تدوین قسمت دوم فصل دوم‬ ‫‪۱۲‬‬

‫ارائه کل منوگراف به استاد‬

‫رهنما‬
‫‪۱۳‬‬

‫اعمال نطریات استاد رهنما و‬

‫ارائه دوباره‬
‫‪۱۴‬‬

‫اجرای مراحل اداری برای‬

‫دفاع‬
‫‪۱۵‬‬

‫‪ .11‬پیشینه تحقیق‬

‫راجع به موضوع تحقیق آثاری اعم از کتب و مقاالت از جمله ‪ :‬حقوق جزای اختصاصی نوشته عب دالقرار واص ل‪،‬‬
‫حقــوق جــزای اختصاصــی اســالم اثر داد محم د ن ذیر‪ ،‬حقــوق جــزای اختصاصــی ت الیف ایرج گل دوزیان حقــوق جــزای‬
‫اختصاصی‪ :‬جرای علیه عفت و اخالق عمومی و حقوق و تکالیف خانوادگینوشته محمد صالح ولیدی‪ ،‬بررسی حکم ســقط‬
‫جنین از دیدگاه مذاهب اسالمی نوشته محمد علی اخویان و فتح اله قربانی‪ ،‬مطالعه تطــبیقی حــق حیــات جــنین در اســالم و‬
‫غرب نوشته احمد غریبی به رشته تحریر درآمده است ولی برای انجام این تحقیق منابع بیشتری مورد مطالعه قرار گرفت ه‬
‫است و به صورت متمرکزتر و جامعتر نسبت به تحقیق های قبلی ب ه رش ته تحریر در آم ده اس ت‪ .‬از دیگ ر تف اوت ه ای‬
‫تحقیق هذا با سایر تحقیق های انجام شده در این است که در این تحقیق بطور مفصل به شرح جایگاه سقط جنین‪ ،‬علل جرم‬
‫انگاری سقط جنین و مجازات های آن در فقه اسالمی پرداخته شده است‪.‬‬

‫‪6‬‬
 ‫‪ .12‬سازماندهی تحقیق‬
‫تحقیق کنونی مشتمل دو بخش است ک ه دربخش اول آن ب ه ط رح تحقیق از جمل ه‪ :‬بیان مس ئله‪ ،‬اه داف تحقیق‪ ،‬س واالت‬
‫تحقیق‪ ،‬فرضیه های تحقیق‪ ،‬پیشینه تحقیق‪ ،‬اهمیت ضرورت تحقیق و‪ ...‬پرداخته شده است‪.‬‬
‫بخش دوم مشتمل بر دو فصل است که در فصل اول به کلیات و مفاهیم پیرامون سقط جنین و انواع آن و در فصل دوم ب ه‬
‫بررسی جایگاه سقط جنین‪ ،‬علل جرم انگاری سقط جنین و مجازات های آن پرداخته شده است‪ ،‬ک ه قس مت اص لی تحقیق‬
‫نیز همین فصل می باشد و تحقیق با نتیجه گیری چند اختتام یافته است‪.‬‬

‫‪ .13‬معرفی منابع‬

‫الف‪ :‬قرآنکریم‬
‫ب‪ :‬کتب‬
‫‪ -1‬آقایی نیا‪ ،‬حسن‪ .1392 .‬حقوق جزای اختصاصی(جرایم علیه اشخاص)‪ .‬تهران‪ :‬نشر میزان‪.‬‬
‫‪ -2‬پاد‪ ،‬ابراهیم‪ .1352 .‬حقوق جزای اختصاصی‪ .‬تهران‪ :‬دانشگاه تهران‪.‬‬
‫‪ -3‬پور بافرانی‪ ،‬حسن‪ .1392 .‬حقوق جزای اختصاصی(جرایم علیه اشخاص)‪ .‬تهران‪ :‬جاویدانه‪.‬‬
‫‪ -4‬سپهوند‪ ،‬امیرجان‪ .1386 .‬حقوق جزای اختصاصی( جرایم علیه اشخاص)‪ .‬تهران‪ :‬مجد‪.‬‬
‫‪ -5‬شامبیاتی‪ ،‬هوشنگ‪ .1385 .‬حقوق جزای اختصاصی( جرایم علیه اشخاص)‪ .‬تهران‪ :‬مجد‪.‬‬
‫‪ -6‬عوده‪ ،‬عبدالقادر‪ .‬بی تا‪ .‬بررسی تطــبیقی حقــوق جــزای اســالمی وقــوانین عــرفی‪ .‬ترجم ه‪ :‬فره ودی نیا‪ ،‬حس ن‪.‬‬
‫‪ .1389‬تهران‪ ،‬نشر یادآوران‪.‬‬
‫‪ -7‬نذیر‪ ،‬دادمحمد‪ .1398 .‬حقوق جزای عمومی اسالم‪.‬کابل‪ ،‬انتشارات حامد رسالت‪.‬‬
‫‪ -8‬واصل‪ ،‬عبداالقرار‪ .1399 .‬حقوق جزای اختصاصی‪ .‬کابل‪ ،‬انتشارات سعید‪ ،‬چاپ پنجم‪.‬‬

‫ج‪ :‬مقاالت‬
‫‪ -1‬اخوانیان‪ ،‬علی‪ ،‬فتح اله قربانی‪ .‬بی تا‪ .‬بررسی حکم سقط جنین از دیــدگاه مــذاهب اســالمی‪ .‬ق زوین‪ :‬دانش گاه ام ام‬
‫خمینی‪.‬‬
‫‪ -2‬غریبی‪ ،‬احمد‪ ، .1397 .‬مطالعه تطبیقی حق حیات جنین در اسالم و غرب‪ .‬دانشگاه علم و فرهنگ‪.SID :‬‬
‫‪ -3‬کوشا‪ ،‬جعفر‪ ،‬امیر سماواتی پیروز‪ .1398 .‬سقط جنین ترجیح حیات مادر یا حیات جنین‪ .‬دانش گاه ش هید بهش تی‪:‬‬
‫‪.SID‬‬

‫د‪ :‬سایت ها‬

‫‪ -1‬ژورنال طرح های تحقیقاتی‬
‫‪Ensani. Ir‬‬ ‫‪-2‬‬

‫‪7‬‬