Afed-2019-Environment at School Handbook1

ISBN 978-9953-437-63-7
9 789953 437637
2
Ö©°U Ö«‚ :á©LGôŸGh ±Gô°T’G

"á«ªæàdGh áÄ«ÑdG" á∏› ôjô– áÄ«g :OGóYEG
OGóM IóZGQ :ôjôëàdG

¢VƒØfi πHô°T :êÉàf’G IQGOEG
"á«ªæàdGh áÄ«ÑdG" © ähôZ …O ¿É«°Sƒd :Ωƒ°SôdG

á°VGƒY ∫ÉªL :ÊhÎμd’G ò«ØæàdG
ähÒH ,á«Hô©dG á©Ñ£ŸG :áYÉÑ£dG
á«Hô©dG ¢SQGóª∏d »Ä«ÑdG π«dódG 2019 ©

á∏›h á«æ≤àdG äGQƒ°ûæŸG ™e ¿hÉ©àdÉH ÜÉàμdG Gòg ô°ûæj
hCG áYƒª°ùe hCG á«fhÎμdEG hCG áYƒÑ£e á∏«°Sh ájCÉH ÜÉàμdG Gòg øe AõL …CG ∫Éª©à°SG IOÉYÉH íª°ùj ’ .áXƒØfi ¥ƒ≤◊G ™«ªL
.á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG øe á«£N q á≤aGƒe ≈∏Y ∫ƒ°ü◊G ó©H ’EG á«Fôe
ISBN 978-9953-437-63-7
JOGP!BGFEPOMJOFPSH
IUUQXXXBGFEPOMJOFPSH
IUUQXXXBGFEFDPTDIPPMPSH
4
äÉjƒàëªdG
áeó≤e 7
π«dódG Gòg 10
ó«¡“ 15
á«Ä«ÑdG á«HÎdG .1
AGô°†N Éæà°SQóe π©‚ ∞«c .2
á«Ä«ÑdG äÉWÉ°ûædGh á«HÎ∏d πeÉμàe èeÉfôH :zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏› .3
»Ä«H OÉf AÉ°ûfEG .4
á«°ù«FôdG á«Ä«ÑdG ÉjÉ°†≤dG

1 π°üØdG 33
AGƒ¡dG çƒ∏J
2 π°üØdG 49
ñÉæŸG Ò¨J
3 π°üØdG 67
ábÉ£dG
4 π°üØdG 89
√É«ŸG
5 π°üØdG 109
QÉëÑdG
6 π°üØdG 125
»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG
7 π°üØdG 145
ôë°üàdGh »°VGQC’G QƒgóJ
äÉjƒàëŸG 6
8 π°üØdG 161
»FGò¨dG øeC’Gh áYGQõdG
9 π°üØdG 179
äÉjÉØædG IQGOEG
10 π°üØdG 197
è«é°†dG
11 π°üØdG 209
2030 áæ°ùd Ék aóg 17 :áeGóà°ùŸG á«ªæàdG
12 π°üØdG 233
ô°†NC’G OÉ°üàb’G
13 π°üØdG 247
á«Ä«ÑdG áª°üÑdGh ΩGóà°ùŸG ∑Ó¡à°S’G
äÉ≤ë∏e
á«LPƒ‰ á«Ä«H ¢Uƒ°üf :1 ≥ë∏ŸG 269
á«Ä«H äGQÉÑàNG :2 ≥ë∏ŸG 287

?áÄ«Ñ∏d ≥jó°U âfCG πg
á«Ä«ÑdG ∂JÉeƒ∏©e ÈàNG
áeÉ©dG ájƒfÉãdG IOÉ¡°ûdG äÉfÉëàeG ‘ áÄ«ÑdG :3 ≥ë∏ŸG 293

á«©eÉL äÉfÉëàeGh
™LGôŸG 303
7 áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG ≥«≤ëàd á«HÎdG :á«Hô©dG ¢SQGóª∏d »Ä«ÑdG π«dódG
áeó≤e
áeGóà°ùªdG á«ªæàdG ≥«≤ëàd á«Ä«H á«HôJ
»NÉæŸG Ò¨à∏dq ¢ùjQÉH á«bÉØJG QGôbEGh áeGóà°ùŸG á«ªæà∏d IOófi ±GógCG ≈∏Y ‹hódG ¥ÉØJ’G
iƒàëŸÉH ≈æ©oJ á«Ä«ÑdG á«HÎdG .»Ä«ÑdG πª©dG QÉ°ùe ‘ Ék jQòL ’k ƒ– q Ó qμ°T 2015 ΩÉY
k
øjó©ÑdG øY É¡∏°üa Ωƒ«dG Éæμ‡ ó©j ⁄ øμd ,áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG ‘ »Ä«ÑdG
á«bÉØJG ¿CG Éªc .á∏eÉμàe IóMh âëÑ°UCG »àdG ,±GógC’G √òg ‘ …OÉ°üàb’Gh »YÉªàL’G
Gk OÉæà°SG ,√QÉKB’ …ó°üàdGh »NÉæŸG Ò¨àdGq øe óë∏dq á£HGÎe á£N â©°Vh á«NÉæŸG ¢ùjQÉH
πãe ,IójóL º«gÉØÃ ∫ƒÑb ∑Éæg íÑ°UCG ,ä’ƒëàdG q √òg ™eh .áî°SGQ á«ª∏Y ≥FÉ≤M ¤EG
OQGƒŸG ≈∏Y ∑Ó¡à°S’G •É‰CGh ÊÉ°ùfE’G •É°ûædG ôKCG ¢SQóJ »àdG ,“á«Ä«ÑdG áª°üÑdG”
á«ªæàdG ±GógCG ≥«≤– πLCG øeh .áeGóà°S’G ÚeCÉJh ¿RGƒàdG ≥«≤– ¤EG Ék «©°S ,á«©«Ñ£dG
ô¡X ,»Ä«ÑdG ¿RGƒàdG ≈∏Y ®ÉØ◊G ™e ,»NÉæŸG Ò¨à∏d q …ó°üàdG É¡«a ÉÃ ,2030 áæ°S ∫ƒ∏ëH
øe IOÉØà°S’G ≈∏Y Ωƒ≤j ,πjƒªàdGh äGQÉªãà°S’G ‘ ójóL Ωƒ¡Øªc ,“ô°†NC’G OÉ°üàb’G”
.OóéàdG
q ≈∏Y É¡JQób ßØM ™e …CG ,±Gõæà°SG ¿hO øe á©«Ñ£dG OQGƒe
,IÒNC’G äGƒæ°ùdG ∫ÓN áÄ«ÑdG ™°Vh ‘ áYQÉ°ùàŸG äGÒ¨àdGh

q ,Iójó÷G º«gÉØŸG √òg Qƒ¡X
áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG óªY Gò¡d .á«Ä«ÑdG á«HÎdG èeGôH ‘ É¡›O ÖLGƒdG øe â∏©L
±GógCG ≥«≤ëàd á«Ä«ÑdG äÉWÉ°ûædGh äÉeƒ∏©ŸG øY ,π«dódG Gòg OGóYEG ¤EG (óaCG) á«ªæàdGh
.Iójó÷G ä’ƒëàdG
q øY Gk ÒÑ©J ,áeGóà°ùŸG á«ªæàdG
øe CGóH ,“á«ªæàdGh áÄ«ÑdG” á∏› ™e 1998 ΩÉY ≥∏£fG …òdG ,…ƒHÎdG ´hô°ûŸG Gòg ¿Éch
¬eÉªàgG ™°Sƒà«d ,(óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG √ÉæÑàj ¿CG πÑb ,ΩÉY »Ä«H Ωƒ¡Øe
Qó°U …òdG ,“á°SQóŸG ‘ áÄ«ÑdG” π«dO ‘ Gòg ó°ùŒh .πª°TCG ƒëf ≈∏Y á«ªæàdGh áÄ«ÑdG ¤EG
õ«cÎdG å«M ,áãdÉãdG á∏Môª∏d Gk ó«°ùŒ ójó÷G π«dódG »JCÉjh .2012 ΩÉY Ék «fhÎμdEGh Ék YƒÑ£e
.±GógC’G √òg ÚH Ée ‘ §HGÎdGh ,áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG ‘ »Ä«ÑdG iƒàëŸG ≈∏Y
‘ »Ä«ÑdG πª©∏d ¥ƒKƒe »∏ªYh »ª∏Y ™Lôe ¤EG áë∏e áLÉ◊ Ö«éà°ùj π«dódG Gòg
ôjƒ£J ‘ IóYÉ°ùª∏d ,Ék eƒªY ÜÓ£dGh IòJÉ°SC’G ¤EG ¬Lƒe
s πeÉ°T π«dO ƒgh .¢SQGóŸG
∑ƒ∏°ùdGh »YƒdG õjõ©J ≈∏Y πª©J ,¢SQGóŸG ‘ á∏YÉa á«Ä«H ájófCG AÉ°ûfEGh äÉWÉ°ûfh èeGôH
á«Ä«ÑdG äÉjóëàdG øY á«ª∏©dG ≥FÉ≤◊G çóMCG ¢Vô©H π«dódG »Øàμj ’h .É¡jód Ú«Ä«ÑdG
á«©ª°S ìÉ°†jEG äGhOCGh Ωƒ°SQh äÉÑjQóJh äÉeƒ∏©e ≈∏Y …ƒàëj πH ,á«Hô©dG ∫hódG ‘
.á©àe ¤EG »Ä«ÑdG º«∏©àdG πjƒëàd ,ájô°üHh
¬ nJGƒf ¿Éc ,¢SQGóŸG ‘ »Ä«ÑdG ÖjQóà∏d Ék ›ÉfôH 1998 ΩÉY “á«ªæàdGh áÄ«ÑdG” á∏› â≤∏WCG
,á∏éŸG ôjô– ≥jôa √óYC q G ,“á«°SQóŸG á«Ä«ÑdG …OGƒæ∏d äÉWÉ°ûædG π«dO” ¿Gƒæ©H ÜÉàc
l
™Lôªc Ωóîoà°SGh ,ôFGõ÷Gh äGQÉeE’Gh ájQƒ°Sh ¿ÉæÑd ‘ á°UÉN äÉ©ÑW ¬æe äQó°Uh
áeó≤e 8
»àdG á«YƒàdGh ÖjQóàdG èeGôHh π«dó∏d ¿Éc óbh .∫hódG øe Òãc ‘ á«Ä«H èeGôH ôjƒ£àd
á«°SQóŸG á«Ä«ÑdG …OGƒædG äÉÄe AÉ°ûfEG ‘ ÒÑμdG ôKC’G “á«ªæàdGh áÄ«ÑdG” á∏› É¡àdƒJ
.øjÒNC’G øjó≤©dG ∫ÓN á«ª«∏©àdG ègÉæŸG ‘ áÄ«ÑdG ∫ÉNOEGh
™Lôe ¤G áLÉ◊G äRôH ,QGôªà°SÉH Qƒ£àJ ±QÉ©ŸGh Ωƒ∏©dG øe áYƒª› áÄ«ÑdG âfÉc ÉŸh
¬«dG â∏°UƒJ Ée ôNBG Ωóîà°ùj Éªc ,äÉeƒ∏©ŸG çóMCG ≈∏Y óªà©j »Ä«ÑdG º«∏©à∏d ójóL
zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏› ≥jôa πªY …òdG ,ÜÉàμdG Gòg RÉ‚EG ” s Gòd .ä’É°üJ’G É«LƒdƒæμJ
‘ óæà°SG óbh .√OGóYEG ≈∏Y AGÈÿG øe áYƒª›h á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸGh
»àdG ,á«Hô©dG áÄ«ÑdG ™°Vh øY ájƒæ°ùdG á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG ôjQÉ≤J ¤EG ¬JÉeƒ∏©e
óæà°SG Éªc .á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ áÄ«ÑdG ∫ÉM øY á«bGó°üeh á«dƒª°T ÌcC’G ™LôŸG âëÑ°UCG
.zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏éŸ Qƒ°üdGh äÉeƒ∏©ŸÉH »æ¨dG ∞«°TQC’G ¤EG
á«ŸÉ©dG á«Ä«ÑdG ÉjÉ°†≤dÉH É¡£Hôj ƒ¡a ,á≤£æŸG ‘ iÈμdG á«Ä«ÑdG äÉjóëàdG π«dódG ∫hÉæàj PEG
∫GhR ¤G ñÉæŸG Ò¨J øe ,IÒNC’G Oƒ≤©dG ‘ ‹hódG ™ªàéŸG ∫ÉªYCG ∫hóL ≈∏Y â©°Vho »àdG
.äÉjÉØædGh √É«ŸG IQGOEG Aƒ°Sh AGƒ¡dG çƒ∏Jh á«∏MÉ°ùdG ≥WÉæŸG QƒgóJh ôë°üàdGh äÉHÉ¨dG
á«ªæàdG ±GógCGh ô°†NC’G OÉ°üàb’Gh á«Ä«ÑdG áª°üÑdG πãe ,Ióéà°ùe ÉjÉ°†b »£¨j ¬fCG Éªc
ìGÎbG ¤G π°ü«d ,á«MÉ°†jE’G Qƒ°üdÉH IRõ©ŸG ΩÉbQC’Gh ≥FÉ≤◊ÉH π°üa πc CGóÑj .áeGóà°ùŸG
á«∏ªY øjQÉ“h ,á∏μ°ûŸG πM ‘ ºgÉ°ùJ ¿CG øμÁ »àdG ájOôØdG äÉaô°üàdG øe áYƒª›
á«Ä«ÑdG πFÉ°SôdG ∫É°üjEG ‘ ¢SQGóŸG IóYÉ°ùŸh .¬LQÉNh ∞°üdG ‘ É¡≤«Ñ£J øμÁ á«MÉ°†jEG
É¡°Vô©j »àdG ™«°VGƒŸG øY IQƒ°üŸG á«ª∏©dG äÉMƒ∏dG øe áYƒª› OGóYEG ” ó≤a ,áë«ë°üdG
.á°üàfl ¢VQÉ©e ‘ hCG ∞°üdG πNGO É¡eGóîà°SGh âfÎf’G øY É¡∏jõæJ øμÁ ,π«dódG
Ék °†jCG øμÁ ,áMhô£ŸG ™«°VGƒŸG øY á«ª«∏©àdG á«≤FÉKƒdG ΩÓaC’G øe á∏°ù∏°S ÖfÉL ¤EG Gòg
ÉgóYC m Gh äÉ«Mô°ùe
s G á«¡«LƒJ á«Ä«H ¿ÉZC l π«dódÉH á≤ë∏ŸG OGƒŸG øeh .âfÎf’G øY É¡∏jõæJ
.zÜƒ«Jƒj{ ≈∏Y áMÉàe Ék ©«ªL »gh ,ÜÓ£dG
±É°ûμà°SG ≈∏Y óYÉ°ùJ á«°SÉ°SCG äÉeƒ∏©e Ò o aƒJ ¬æe ó°ü≤dG

o ,»¡«LƒJ ™Lôe π«dódG Gòg
º¡a ‘ ÜÓ£dGh Úª∏©ŸG IóYÉ°ùe ¤G »eôj ƒgh .QÉª°†ŸG Gòg ‘ »HÉéjEG QhO AGOCGh áÄ«ÑdG
¤EGh ,á«©«Ñ£dG º¶ædGh á«YÉªàL’G º¶ædGh ¢SÉædG ÚH äÉbÓ©dGh á«°SÉ°SC’G á«Ä«ÑdG ÇOÉÑŸG
,±ƒØ°üdG ‘ äÉWÉ°ûædGh ¢ShQódG º«¶æàd §£îHh Iô°TÉÑe á«©Lôe OGƒÃ Úª∏©ŸG ójhõJ
.ÉgQGƒLh á°SQóŸG ‘ Égò«ØæJh á«Ä«ÑdG ™jQÉ°ûŸG º«¶æJ ƒëf ¢SQGóŸG ‘ ájófC’G ¬«LƒJ ¤EGh
.ègÉæŸG ‘ áÄ«ÑdG ™«°VGƒe ∫ÉNO’ ¬eGóîà°SG øμÁ Éªc
É¡eGóîà°SG øe ¢SQGóŸG øμªàJ äGhOCG πμ°ûJ å«ëH ,π«dódG OGƒe ≥«°ùæJ iôL ó≤d
QÉμaC’G ≈∏Y π«dódG õcôj PEGh .»LQÉÿG ºYódG øe ≈fOCG óëH
q á∏Ñ≤ŸG äGƒæ°ùdG ∫ÓN ÉgQGôμJh
≥jôW øY á«HÉéjEG ∫ÉªYCG á°SQÉ‡ ¤G ÜÓ£dG ƒYój ƒ¡a ,á«MÓ°U’Gh á«FÉbƒdG äÉaô°üàdGh
.ÊGó«ŸG πª©dGh ácQÉ°ûŸG
äÉLÉ«àMG øeDq ƒJ »àdG áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ≥«≤ëàd áë∏ŸG

q äÉLÉ◊G ióMEG »g á«Ä«ÑdG IQGO’G
ácQÉ°ûe ¤G áLÉM ∑Éægh .πÑ≤à°ùŸG ∫É«LCG ¥ƒ≤M ,¬JGP âbƒdG ‘ ,ßØ–h ô°VÉ◊G
≈∏Y ¬H Ωƒ≤j ¿CG Öéj Gk QhO øWGƒe πμd ¿G PEG ,±ó¡dG Gòg Æƒ∏Ñd ÚæWGƒŸG ™«ªL øe ádÉ©a
.⁄É©dGh á≤£æŸGh øWƒdG ‘ áÄ«ÑdG Ú°ù– ‘ ΩÉ¡°S’G á«¨H ,¢û«©j å«M »∏ëŸG iƒà°ùŸG
øμÁ …òdG ,»Ä«ÑdG »YƒdG ®É≤jEG ‘ »°ù«FQ ô°üæY ƒg ÜÉÑ°ûdGh QÉ¨°üdG QhÉ°ùj …òdG ≥∏≤dGh
Ò«¨J ¤G ∫ƒëàj ¿CG óH ’ PEG ,»Øμj ’ √óMh »YƒdG øμd .ÜÓ£dG ∫ÓN øe πgC’G ÚH √ô°ûf
ègÉæŸG ‘ áÄ«ÑdG ∫ÉNOEG É¡«dG Oƒ©j »àdG ,äÉeƒμ◊G iƒà°ùe ≈∏Y πªYh äÉ°SÉ«°ùdG ‘
.á«YÉªàL’Gh ájOÉ°üàb’G §£ÿG ™«ªL ‘ ¢ùμ©æj »æWh ΩGõàdG ¤G É¡∏jƒ–h á«ª«∏©àdG
ácô©e íHôf ¿CG Éæ«∏Y πÑ≤à°ùŸG ácô©e íHôf »μd ¬fCÉH “óaCG” ¿ÉÁE’ ó«°ùŒ π«dódG Gòg
.ójó÷G π«÷G
Ö©°U Ö«‚
ΩÉ©dG ÚeC’G
(óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG
π«dódG Gòg 10
π«dódG Gòg
,ôë°üàdGh ñÉæŸG Ò¨J ¤G AGƒ¡dG çƒ∏Jh √É«ŸG IQóf øe ,ô°ü©dG Gòg äÉjƒdhCG »g áÄ«ÑdG ÉjÉ°†b
ΩÉªàg’G ¿CG ™eh .äÉæFÉμdG ¢VGô≤fGh »YÉ©°TE’G çƒ∏àdG ¤G Ühô◊G çQGƒch äÉjÉØædG ∫ÉÑL øeh
äÉeÉªàgG Ö∏°U ‘ ¬fCG ’EG ,á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ ¬JÉjGóH ‘ ∫GR Ée ÉjÉ°†≤dG √ò¡H …ó÷G »ª°SôdG
øª°V á«Ä«H äÉWÉ°ûf ‘ •Gôîf’G ≈∏Y á°SÉªëH ¿ƒ∏Ñ≤j øjòdG ,¢UÉN πμ°ûH ÜÓ£dGh ,¢SQGóŸG
á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸGh zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG á∏›{ â©é°T ó≤dh .¬LQÉN hCG »°SQóŸG ΩGhódG
π«÷G iód Gk QÉ°ûàfG ™°ShC’G »g á«Ä«ÑdG QÉμaC’G ¿CÉH Éª¡fÉÁE’ á«°SQóŸG á«Ä«ÑdG ácô◊G (óaCG)
.ójó÷G
¿Éa ,ôNBÉH hCG πμ°ûH á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ á«°SGQódG ègÉæŸG ‘ Ωƒ«dG áLQóe áÄ«ÑdG øμJ øÄdh
∂dòd .á∏«∏b á«Hô©dG á«Ä«ÑdG ™LGôŸGh ÖàμdGh ,Gk Ohófi ∫GR Ée ègÉæŸG √òg ‘ »Ä«ÑdG ¿ƒª°†ŸG
á«Ä«H áÑàμe IGƒf ¿ƒμàd ,QÉªYC’G ∞∏àfl øe AGô≤∏d Öàc áYƒª› zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ äQó°UCG
äÉWÉ°ûædG π«dO{ 1999 ΩÉY äQó°UCGh .º¡KÉëHCGh º¡égÉæe ‘ ÜÓ£dGh IòJÉ°SC’G É¡«dG ™Lôj
äGQÉeE’G É¡æe ,áØ∏àfl á«HôY ¿Gó∏Ñd á°UÉN äÉ©ÑW ¬æe âéàfCG …òdG zá«°SQóŸG á«Ä«ÑdG …OGƒæ∏d
≈∏Y Úª∏©ŸG ÖjQóàd Ék °UÉN Ék ›ÉfôH á∏éŸG ‘ ÖjQóàdGh åëÑdG º°ùb óYCG Éªc .ôFGõ÷Gh ájQƒ°Sh
»Hô©dG ióàæŸGh á∏éŸG äQó°UCG 2012 ‘h .á«Hô©dG ¢SQGóŸG äÉÄe ‘ ¬≤«Ñ£J ” á«Ä«ÑdG á«HÎdG
” …òdG zá«Ä«ÑdG äÉWÉ°ûædGh äÉeƒ∏©ŸG π«dO :á°SQóŸG ‘ áÄ«ÑdG{ ÜÉàc (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d
,Úª∏©ŸG ±’B’ á«Ä«ÑdG á«HÎdG ≈∏Y á«ÑjQóJ äGQhO ¬°SÉ°SCG ≈∏Y âª¶fh ¢SQGóŸG ‘ √OÉªàYG
.á«°SQóŸG á«Ä«ÑdG …OGƒædG äÉÄe ¬JGOÉ°TQEÉH âÄ°ûfCGh
á«Ñ∏J ¿B’G »JCÉj záeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG ≥«≤ëàd á«HÎdG :á«Hô©dG ¢SQGóª∏d »Ä«ÑdG π«dódG{
á«Ä«H á«ª«∏©J ègÉæe ¬°SÉ°SCG ≈∏Y ≈æÑJ ,á«Hô©dG á¨∏dÉH ¥ƒKƒe ™Lôe ¤G á«Hô©dG ¢SQGóŸG áLÉ◊
pq äÉWÉ°ûf ¬æe óªà°ùoJh ,á«°SGQódG πMGôŸG ™«ª÷
m ¬°SÉ°SCG ≈∏Y ΩÉ≤Jh ,áaOÉg á«fGó«eh á«qn Ø°U
OGƒf
∂dPh .º¡JÉ©ªà›h º¡«dÉgCG ¤G ’k ƒ°Uh ,ÜÓ£dG iód »Ä«ÑdG πª©dGh »YƒdG ô°ûæH ºà¡J á«°SQóe
≈∏Y ÖLƒàjh 2015 ΩÉY IóëàŸG ·C’G É¡JôbCG »àdG záeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG{ ≈∏Y ¢UÉN õ«cÎH
.2030 áæ°S ∫ƒ∏ëH É¡≤«≤– ¤EG »©°ùdG ⁄É©dG ¿Gó∏H ™«ªL
á«æ©e á«dhOh á«HôY äÉª¶æeh øjRQÉH AGÈN ôjQÉ≤Jh á≤Kƒe qn äÉeƒ∏©e ¤G π«dódG Gòg óæà°ùj
èeÉfôH øY QOÉ°üdG (GEO-6) ¢SOÉ°ùdG zá«ŸÉ©dG áÄ«ÑdG äÉ©bƒJ{ ôjô≤J ∂dP ‘ ÉÃ ,áÄ«ÑdÉH
ôjQÉ≤àdG É¡àæª°†J »àdG äÉfÉ«ÑdGh ΩÉbQC’G çóMCG ¤EG óæà°ùj Éªc .2019 ΩÉY áÄ«Ñ∏d IóëàŸG ·C’G
OGƒe ™ªéH ΩÉbh .á«Hô©dG áÄ«ÑdG ™°Vh ∫ƒM (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæª∏d ájƒæ°ùdG
.Ú«°UÉ°üàN’G øe ≥jôa Égôjô–h É¡à©LGôeh É¡àZÉ«°Uh É¡ÑjƒÑJh π«dódG
á«ÑjQóJ IQhód èeÉfôH ™e ,É¡Ñ«dÉ°SCGh É¡aGógCGh á«Ä«ÑdG á«HÎdG ÇOÉÑŸ …ó«¡“ ¢Vô©H π«dódG CGóÑj
m AÉ°ûfEG ‘ áÑZGôdG ¢SQGóŸG ¤G Ωó≤jh .¢SQGóŸG »ª∏©Ÿ á«LPƒ‰
¢ù«°SCÉàdG πMGôŸ Ék Mô°T »Ä«H OÉf
.…OÉæ∏d …OÉŸGh …ƒæ©ŸG ºYódGh äÉWÉ°ûædGh äÉYÉªàL’Gh ÜÉîàf’Gh ÜÉ°ùàf’G óYGƒbh
IÒ°üb áeó≤Ã π°üa πc CGóÑj .á«°ù«FôdG á«Ä«ÑdG ÉjÉ°†≤dG ∫hÉæàJ Ók °üa ô°ûY áKÓK π«dódG …ƒëj
áeÉY äÉeƒ∏©e (1) :ΩÉ°ùbCG á©HQCG ‘ ¬ÑjƒÑJ ºàa ¿ƒª°†ŸG ÉeCG .É¡dhÉæàj »àdG á«°†≤dG õLƒJ
á«eƒ«dG IÉ«◊G ‘ ádhDƒ°ùe á«°üî°T äÉ«cƒ∏°S (2) ,áMhô£ŸG á«Ä«ÑdG á∏μ°ûŸG øY ΩÉbQCGh ≥FÉ≤Mh
ΩÉ«≤dG øμÁ á«≤«Ñ£J äÉWÉ°ûf (4) ,äÉeƒ∏©ª∏d QÉÑàNG (3) ,á∏μ°ûŸG √òg πM ‘ áªgÉ°ùª∏d
¿Gó∏H ‘ Ók ©a ¢SQGóŸG ÜÓW É¡H ΩÉb á«LPƒ‰ äÉWÉ°ûf ΩÉ°ùbC’G √òg π∏îàJh .á°SQóŸG ‘ É¡H
øμÁh ,á«°VÉŸG ô°û©dG äGƒæ°ùdG ∫ÓN äõ‚CG äÉWÉ°ûf áYƒª› øe ÉgQÉ«àNG ” ,áØ∏àfl á«HôY
É¡«dG ´ƒLôdG øμÁ âfÎfE’G ≈∏Y Ió«Øe ™bGƒe êGQOEG ” Éªc .iôNCG ¢SQGóe ‘ ÉgQGôμJh É¡°SÉÑàbG
Gk Qƒ°Uh á«°SÉ°SCG äÉeƒ∏©e øª°†àj “Î°SƒH” π°üa πc ájÉ¡f ‘h .´ƒ°VƒŸG øY á«aÉ°VEG äÉeƒ∏©Ÿ
øY Î°SƒÑdG πjõæJ øμÁh .áÄ«Ñ∏d á≤jó°U á«°üî°T äÉ°SQÉ‡h áMhô£ŸG á«Ä«ÑdG á«°†≤dG øY
¢Vô©∏d IóYÉb ≈∏Y ¬©°Vhh ºàæ°S 200 × ºàæ°S 80 ¢SÉ«b ≈àM ¬©ÑWh ÊhÎμdE’G π«dódG ™bƒe
.§FÉ◊G ≈∏Y ¬≤«∏©J hCG Roll Up
πFÉ°Shh ™fÉ°üŸG ‘ OƒbƒdG ¥ôM øe »°ù«FQ πμ°ûH ºLÉædG ,AGƒ¡dG çƒ∏J ∫hC’G π°üØdG ∫hÉæàj
≥∏£J ,áØ∏àfl á«YÉæ°Uh ájô°ûH äÉWÉ°ûf øeh ,á«YGQõdGh ájó∏ÑdG äÉjÉØædG ¥ôM øeh ,π≤ædG
Ék °Uƒ°üN ,ÊÉÑŸG πNGO AGƒ¡dG çƒ∏J ¤G ¥ô£àj Éªc .á≤«bO äÉª«°ùLh äGRÉZh áæNOCGh IôîHCG
çƒ∏J øY »μëjh .á«FÉ«ª«μdG OGƒŸG øe áã©ÑæŸG IôîHC’Gh OƒbƒdG ¥ôMh ôFÉé°ùdG ¿ÉNOh QÉÑ¨dÉH
.¬æe ó◊ÉH á∏«ØμdG äGAGôLE’Gh á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ AGƒ¡dG
ºcGôJ øY áªLÉædG …QGô◊G ¢SÉÑàM’G á«∏ªY ìô°ûj …òdG ,ÊÉãdG π°üØdG ´ƒ°Vƒe ƒg ñÉæŸG Ò¨J
ó«°ùchCG ÊÉK äGRÉ¨dG √òg ºgCGh .AÉ°†ØdG ¤G ¢ùª°ûdG IQGôM OGóJQG ™æ“ …ƒ÷G ±Ó¨dG ‘ äGRÉZ
çQGƒμdG OGOõJ ñÉæŸG Ò¨àj PEGh .π≤ædG πFÉ°Shh ábÉ£dG äÉ£fih ™fÉ°üŸG øe å©ÑæŸG ¿ƒHôμdG
.±ÉØ÷Gh ô◊G äÉLƒeh Ò°UÉYC’Gh ∞°UGƒ©dGh äÉfÉ°†«ØdG πãe ,Gk OGóà°TGh Gk QGôμJ á«©«Ñ£dG
Qõ÷G ¥ô¨àa ,ÉgGƒà°ùe ™ØJôjh äÉ£«ëŸG √É«e OóªàJh ájó«∏÷G πàμdG ÜhòJ IQGô◊G ´ÉØJQÉHh
,Gk ôKCÉJ ÌcC’G ¿ƒμà°S »àdG á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ ™°VƒdG ¢VôY ó©Hh .á°†ØîæŸG »°VGQC’Gh ÅWGƒ°ûdGh
»àdG QÉé°TC’G ´QõHh ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG ‘ OÉ°üàb’ÉH ñÉæŸG Ò¨J áëaÉμe ‘ áªgÉ°ùŸG ¤G IƒYO
.¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK ¢üà“
ºëØdGh RÉ¨dGh §ØædG .Ú≤HÉ°ùdG Ú∏°üØdÉH á≤«Kh ábÓY ≈∏Y ƒgh ,ábÉ£dG ∫hÉæàj ådÉãdG π°üØdG
çƒ∏àdG øe Òãc øY ádhDƒ°ùe É¡æμd ,⁄É©dG ‘ ábÉ£∏d á«°ù«FôdG QOÉ°üŸG »g ájhƒædG ábÉ£dGh
á°Vô©ŸGh áKƒpq ∏ŸG ájó«∏≤àdG …QƒØMC’G OƒbƒdG ´GƒfCG π°üØdG Gòg ¢Vô©jh .IÒ£ÿG çOGƒ◊Gh
Ék °Uƒ°üN ,Ö°†æJ ’h çƒ∏J ’ »àdG IOóéàŸG á∏jóÑdG QOÉ°üŸÉH É¡fQÉ≤jh .ΩÉjC’G øe Ωƒj ‘ Üƒ°†æ∏d
óŸG ábÉWh ,¢VQC’G ±ƒL øe ájQGô◊G ábÉ£dGh ,ìÉjôdG ábÉWh ,á«°ùª°ûdG ábÉ£dGh ,á«FÉŸG ábÉ£dG
πÑ°Sh ábÉ£dG IAÉØc ≈∏Y õ«cÎdG ™e ,äÉjÉØædG øe É¡LÉàfEG øμÁ »àdG ábÉ£dG øY Ók °†a ,Qõ÷Gh
.É¡cÓ¡à°SG ‘ OÉ°üàb’G
π«dódG Gòg 12
OGƒŸGh äÉjÉØædÉH É¡Kƒ∏fh ÉgQó¡f ∂dP ™eh ,Gk óL IOhófi »gh ,√É«ŸG OQGƒŸ ™HGôdG π°üØdG ¢ü°üN
¢Vô©jh .á«YÉæ°üdGh á«dõæŸG ádòàÑŸG √É«ŸGh äƒjõdGh á«YGQõdG äGó«ÑŸGh Ióª°SC’Gh á«FÉ«ª«μdG
É¡©«ªLh ,⁄É©dG ‘ Ék aÉØL ≥WÉæŸG ÌcCG ‘ á©bGƒdG á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ »FÉŸG ™°VƒdG π°üØdG Gòg
,ájó«∏≤J ÒZ QOÉ°üe ¤G ¥ô£àjh .ñÉæŸG Ò¨Jh çƒ∏àdGh Qó¡dG áé«àf √É«ŸG ‘ IOÉM IQóæH Oó¡e
Gk Oó°ûe ,zá«°VGÎa’G √É«ŸGzh É¡eGóîà°SG IOÉYEGh ±ô°üdG √É«e á÷É©eh ôëÑdG √É«e á«∏– πãe
∞°ûμJ AÉ°†ØdG øe Gk Qƒ°U RÈjh .á«FÉŸG OQGƒª∏d áª«μ◊G IQGOE’Gh ó«°TôdG ∑Ó¡à°S’G ájƒdhCG ≈∏Y
.á«Hô©dG iQÉë°üdG ‘ á«aƒL Gk QÉ¡fCGh äGÒëH
áeÉYO »gh .¢VQC’G í£°S »ã∏K øe ÌcCG »£¨J »àdG äÉ£«ëŸGh QÉëÑdG ¢ùeÉÿG π°üØdG ´ƒ°Vƒe
¿Éμ°S Éã∏K É¡Hôb ¢û«©jh ,á«◊G ´GƒfC’G øe áÄŸG ‘ 80 …hDƒJh ,AGò¨dGh ô£ŸÉH Éfó“ PEG ,IÉ«◊G
OÉ£°üfh ,É¡Kƒ∏f øëæa ∂dP ™eh .áMÉ«°ùdGh IQÉéàdGh ó«°üdG ‘ IÒãc ∫hO É¡«∏Y óªà©Jh ,⁄É©dG
,á«Hô©dG QÉëÑ∏d »Ä«ÑdG ™°VƒdG π°üØdG Gòg ¢Vô©j .ÉæJÉjÉØæd äÉÑμªc É¡∏eÉ©fh ,OhóM ÓH ÉgAÉ«MCG
ÊGôª©dG ∞MõdG ≈∏Y õcôjh .¿óY è«∏Nh ôªMC’G ôëÑdGh »Hô©dG è«∏ÿGh §°SƒàŸG ôëÑdG »gh
äÉHô°ùàdÉHh á«YÉæ°üdGh ájó∏ÑdG ádòàÑŸG √É«ŸÉH QÉëÑdG çƒ∏Jh ,ÅWGƒ°ûdG ¢û¡æj …òdG »YÉæ°üdGh
Aƒ°ûfh á«μª°ùdG IhÌdG QÉ«¡fG øe ,á«∏L ô¡¶J äCGóH »àdG áª«NƒdG ÖbGƒ©dG øe Qòëjh .á«£ØædG
çƒ∏J ÖÑ°ùH ¢SÉædG Égôé¡a ≈°†e Ée ‘ á«MÉ«°S âfÉc ÅWGƒ°T QƒgóJ ¤G záà«e{ ájôëH ≥WÉæe
.πMGƒ°Sh QõL ¥ôZh QÉëÑdG √É«e ´ÉØJQGh ó«∏÷G ¿ÉHhPh ñÉæŸG Ò¨Jq ¤EG ’k ƒ°Uh ,É¡gÉ«e
™«ªL πª°ûjh ,¢VQC’G ≈∏Y IÉ«◊G ´ƒæJ ƒg ,¢SOÉ°ùdG π°üØdG ¬d OôaoCG …òdG ,»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG
Ék «fGƒ«Mh Ék «JÉÑf Ék Yƒf 175 ƒëf ¿CG AÉª∏©dG Qó≤jh .áÄ«ÑdG ™e É¡JÓYÉØJh á«◊G ´GƒfC’Gh äÉæFÉμdG
¿ƒ«∏e 8^7 ƒëæH Qó≤J »àdG ,á«◊G ´GƒfC’G øe áÄŸG ‘ 40 ¿CG øe º¡°†©H Qòëjh ,Ωƒj πc ¢Vô≤æJ
‘h Ék «ŸÉY »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ™°Vh π°üØdG Gòg ¢Vô©j .¿ô≤dG Gòg ájÉ¡f πÑb »Øàîà°S ,´ƒf
OQGƒª∏d •ôØŸG ∫Ó¨à°S’G ,ñÉæŸG Ò¨J :»gh ,√Oó¡J »àdG QÉ£NC’G ºgCG ìô°ûjh .á«Hô©dG á≤£æŸG
ôcòj Éªc .áÑjôZ á«M ´GƒfCG ∫ÉNOEG ,çƒ∏àdG ,ÊóŸG ™°SƒàdGh áYGQõ∏d »°VGQC’G πjƒ– ,á«©«Ñ£dG
.»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ≈∏Y ®ÉØë∏d áMÉàŸG πÑ°ùdG
»°VGQC’G øe á©HôŸG äGÎeƒ∏«μdG äGô°û©a .ôë°üàdGh »°VGQC’G QƒgóJ ™HÉ°ùdG π°üØdG ∫hÉæàjh
,•ôØŸG »YôdG ÜÉÑ°SC’G ºgCGh .ájô°ûÑdG •ƒ¨°†dG ÖÑ°ùH Ωƒj πc AGôë°U íÑ°üJ ⁄É©dG ∫ƒM áéàæŸG
Gòg »≤∏j .É¡àdGREGh äÉHÉ¨dG ≥FGôMh ,áªFÓŸG ÒZ …ôdG äÉ«æ≤Jh ,IÒ≤a áHôJ ‘ áØãμŸG áYGQõdGh
Òé°ûà∏d É¡dòH øμÁ »àdGh ádhòÑŸG ÒHGóàdGh ,á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ ôë°üàdG ≈∏Y Aƒ°†dG π°üØdG
á∏› ¬à≤∏WCG …òdG zá°SQóe πμd πà°ûe{ ´hô°ûe øY ¢UÉN ≥ë∏e ¬«ah .»°VGQC’G QƒgóJ íÑch
äÉ«æ≤àH á°UÉN äÉª«∏©J ™e ,¢SQGóŸG ‘ á«Lô◊G QÉé°TCÓd πJÉ°ûe AÉ°ûfE’ zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{
.Òé°ûàdGh ´QõdG
¿Éμ°ùdG øe IójGõàe Gk OGóYCG ∑Éæg ¿G PG ,»FGò¨dG øeC’Gh áYGQõdG ÉjÉ°†≤d ¢ü°üfl øeÉãdG π°üØdG
π°üØdG Gòg ¢Vô©j .AGò¨dG êÉàfE’ á∏gDƒŸG »°VGQC’G ‘ ôªà°ùe ¢übÉæJ É¡≤aGôj ,ΩÉ©W ¤G êÉà–
…ôdG äÉ«æ≤Jh √É«ŸG ¢ü≤fh á«YGQõdG »°VGQC’G ájOhófi πãe ,á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ áYGQõdG ≥FGƒY
√É«ŸGh áHÎ∏d çƒ∏J øe É¡≤aGôj Éeh äGó«ÑŸGh Ióª°SC’G ΩGóîà°SG áMGóa ≈∏Y A»°†jh .áªFÓŸG ÒZ
øe á«dÉÿG ájƒ°†©dG áYGQõdG ƒëf IOhófi äÉ¡LƒJ ¤G IQÉ°TE’G ™e ,á«FGò¨dG äÉéàæŸGh á«aƒ÷G
OQƒà°ùJ »àdG á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ z»FGò¨dG øeC’G{ ™°Vh ¢Vô©jh .á«FÉ«ª«μdG Ióª°SC’Gh äGó«ÑŸG
êÉàfE’G õjõ©àd Égò«ØæJ øμÁ »àdG ÒHGóàdG Ék ë°Vƒe ,á«FGò¨dG OGƒŸG øe É¡àLÉM ∞°üf ƒëf
¿hÉ©àdGh á«μª°ùdG IhÌdG ôjƒ£Jh π«°UÉëŸG á«LÉàfEGh …ôdG IAÉØc Ú°ù– É¡à©«∏W ‘h »FGò¨dG
.»ª«∏bE’G
‘ áÑ∏°üdG äÉjÉØædG êÉàfEG ∫ó©e ¿CG ¤G Ò°ûj …òdG ,™°SÉàdG π°üØdG ´ƒ°Vƒe »g äÉjÉØædG IQGOEG
Òãc .⁄É©dG ‘ ä’ó©ŸG ≈∏YCG øe Gògh ,Ék «eƒj OôØ∏d ΩGôZƒ∏«c 1.5 RhÉéàj á«Hô©dG ∫hódG ¢†©H
ó©Hh .Égôª£d áMÉàŸG øcÉeC’G ¢übÉæàJ ÚM ‘ ,á©«Ñ£dG ‘ ≈≤∏j hCG ¥ôëj äÉjÉØædG √òg øe
Ú∏qn M π°üØdG Gòg ìô£j ,á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ Iô£ÿGh á∏FÉ°ùdGh áÑ∏°üdG äÉjÉØædG êÉàfE’ ¢VôY
IAÉØc ÌcCG äÉYÉæ°üdG ¿ƒμJ ¿CG …CG ,z∞¶fC’G êÉàfE’Gz≈Yój ∫hC’G .á∏μ°ûŸG øe óë∏d Ú«°ù«FQ
,É¡dÉª©à°SG IOÉYEGh äÉjÉØædG ôjhóJ ƒg ÊÉãdGh ,πbCG Ék ãjƒ∏Jh äÉjÉØf èàæJh πbCG OGƒe πª©à°ùJ å«ëH
.áë°üdGh áÄ«ÑdÉH Gk Qô°V ≥ë∏J ’ å«ëH Ék fÉeCG ÌcCG ¥QÉëŸGh ôeÉ£ŸG π©L øY Ók °†a
¿óŸG ‘ Ék °Uƒ°üN ,çƒ∏àdG ∫Éμ°TCG øe πμ°T ¬fC’ ,è«é°†dG á∏μ°ûŸ ô°TÉ©dG π°üØdG ¢ü°üNh
í°Vƒj ƒgh .AGƒLC’G CÓ“ AÉHô¡μdG äGódpq ƒeh äƒ°üdG äGÈμeh ä’B’Gh äGQÉ«°ùdG AÉ°Vƒ°V å«M
ÚfGƒb ¢Vô©jh ,á«Ñ°ü©dGh á«∏≤©dGh ájó°ù÷G ¿É°ùfE’G áë°U ≈∏Y AÉ°Vƒ°†∏d á«Ñ∏°ùdG äGÒKCÉàdG
øcÉeCG ‘ Ók jƒW Ék àbh AÉ≤ÑdG ÖæŒ ¤G Ék «YGO ,è«é°†dG øe óë∏d áØ∏àfl ¿Gó∏H ‘ Ióªà©e ÒHGóJh
.AÉ°Vƒ°†dG
§«£îàdG ‘ á«Ä«ÑdG äGQÉÑàY’G èeóJ »àdG áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ∫hÉæà«a ô°ûY …OÉ◊G π°üØdG ÉeCG
á«Ñ∏J »æ©J »gh .áÄ«ÑdG ájÉªMh »YÉªàL’G Qƒ£àdGh …OÉ°üàb’G ƒªædG :OÉ©HCG áKÓK É¡dh …ƒªæàdG
™jQÉ°ûe øª°†àj zô°†NCG OÉ°üàbG{ ∫ÓN øe ¬fÉμ°S á°û«©e iƒà°ùe Ú°ù–h ™ªàéŸG äÉLÉM
.á«©«Ñ£dG OQGƒŸG ¿ƒ°Uh áÄ«ÑdG ájÉªM QÉÑàY’G ‘ òNCÉJ á«ª∏Yh á«YÉªàLGh á«YÉæ°Uh á«YGQR
≈©°ùJh 2015 ΩÉY IóëàŸG ·C’G É¡JôbCG »àdG záeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG{ π°üØdG Gòg ¢Vô©jh
AÉ°†≤dG øe ìhGÎJ Ék aóg 17 øª°†àJ »gh .2030 áæ°S ∫ƒ∏ëH É¡≤«≤– ¤EG ⁄É©dG ¿Gó∏H ™«ªL
ájôëÑdGh ájÈdG OQGƒŸG ájÉªMh ™«ªé∏d ábÉ£dGh √É«ŸG ÒaƒJ ¤EG á«eC’Gh ¢VôŸGh ´ƒ÷Gh ô≤ØdG ≈∏Y
Ëó≤J ºàj ,á«Hô©dG áÄ«ÑdG äÉjóëàd õLƒe ¢VôY ó©Hh .ñÉæŸG Ò¨Jq áëaÉμeh ΩGóà°ùŸG ∑Ó¡à°S’Gh
.á≤£æŸG ‘ áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG ≥«≤ëàd áæμªŸG πÑ°ùdG
…OÉ°üàb’G ƒªædG õjõ©J øμÁ ∞«c í°Vƒj …òdG ,ô°ûY ÊÉãdG π°üØdG Qƒfi ƒg ô°†NC’G OÉ°üàb’G
™«ªL π©éH ô°†NC’G OÉ°üàb’G ºà¡jh .óMGh ¿BG ‘ á«YÉªàL’G IGhÉ°ùŸG ¿Éª°Vh áÄ«ÑdG ájÉªMh
,çƒ∏àdG ¢†Øîjh ,áμ∏¡à°ùŸG ábÉ£dGh OGƒŸG äÉ«ªc π∏≤jh ,á«LÉàfE’G ójõ«a ,IAÉØc ÌcCG äÉYÉ£≤dG
πLCG øe á«©«Ñ£dG OQGƒª∏d áeGóà°ùŸG IQGOE’G ¤EG äGQÉªãà°S’G ¬LƒJh .äÉjÉØædG êÉàfEG π∏≤jh
π°üØdG ¢Vô©jh .AGô≤ØdG ºYOh ∞FÉXh ≥∏N ≈∏Y É¡JQóbh á«Ä«ÑdGh ájOÉ°üàb’G É¡à«LÉàfEG IOÉjR
∫ƒëàdG πÑ°Sh ,á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ áØ∏àîŸG ájOÉ°üàb’G äÉYÉ£≤dG ‘ áeGóà°ùe ÒZ äÉ°SQÉ‡
.áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG ≥«≤ëàd ¬æe óH ’ ô°†NCG »HôY OÉ°üàbG ¤EG
π«dódG Gòg 14
¬fCÉH ΩGóà°ùŸG ∑Ó¡à°S’G ±ô©jh .á«Ä«ÑdG áª°üÑdGh ΩGóà°ùŸG ∑Ó¡à°S’G øY ƒg ÒNC’G π°üØdG
á«Ñ∏J øμÁ å«ëH ,áÄ«ÑdG ≈∏Y ÉgÒKCÉJ øe π∏≤J á≤jô£Hh ¢UôëH äÉeóÿGh äÉéàæŸG ΩGóîà°SG
øe ∂dP ≥≤ëàjh .áeOÉ≤dG ∫É«LCÓd Ék °†jCG πH ô°VÉ◊G âbƒdG ‘ §≤a ¢ù«d ájô°ûÑdG äÉLÉ«àM’G
ájô°ûÑdÉa .≈fOCG óM ¤EG çƒ∏àdGh äÉjÉØædG π«∏≤J ™e ,π°†aCG á≤jô£Hh πbCG OGƒÃ ÈcCG IOÉaEG ∫ÓN
IôeóŸG zá«Ä«ÑdG áª°üÑdG{ √òg ≈∏éàJh .ójóéàdG ≈∏Y ¢VQC’G IQób ¥ƒØJ OQGƒe Ék «dÉM ∂∏¡à°ùJ
êÉàfEGh OQGƒŸG ±Gõæà°SGh »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG IQÉ°ùNh áHò©dG √É«ŸG í°Th äÉHÉ¨dG ∫GhR πμ°T ‘
äÉYÉ£b ‘ Ék °Uƒ°üN ,á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ ∑Ó¡à°S’G •É‰CG π°üØdG ∫hÉæàjh .äÉjÉØædGh äÉKƒ∏ŸG
≈∏Y Ö∏£dG RhÉéàj ’ å«ëH á«Hô©dG ¿Gó∏Ñ∏d á«Ä«ÑdG áª°üÑdG ¢ü«∏≤J πÑ°Sh ,AGò¨dGh ábÉ£dGh √É«ŸG
äÉeƒ∏©e ,≥HÉ°S π°üa πc ‘ Éªc ,¬«ah .Ö∏£dG Gòg AÉÑYCÉH ¢Vƒ¡ædG ≈∏Y á©«Ñ£dG IQób OQGƒŸG
øμÁ Î°SƒH ¤G áaÉ°VEG ,á«≤«Ñ£J äÉWÉ°ûfh äÉeƒ∏©ª∏d QÉÑàNGh áÄ«Ñ∏d á≤jó°U äÉ«cƒ∏°Sh áeÉY
.π«dó∏d ÊhÎμdE’G ™bƒŸG øY ¬∏jõæJ
:á«Ä«ÑdG …OGƒædG AÉ°†YCGh ÜÓ£dGh IòJÉ°SCÓd Ió«Øe OGƒe º°†J ≥MÓe ∫ƒ°üØdG »∏J
AÉ°ûfE’Gh IAGô≤dGh á«Ä«ÑdG äÉeƒ∏©ª∏d É¡eGóîà°SG øμªj á«LPƒªf á«Ä«H ¢Uƒ°üf :1 ≥ë∏ªdG
.äÉfÉëàe’Gh
.á«Ä«ÑdG äÉ°SQÉªªdGh äÉeƒ∏©ªdG »a äGQÉÑàNG :2 ≥ë∏ªdG
á∏ée øe IPƒNCÉe á«©eÉL äÉfÉëàeGh áeÉ©dG ájƒfÉãdG IOÉ¡°ûdG äÉfÉëàe’ ¢Uƒ°üf :3 ≥ë∏ªdG
.zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{
ÜÓ£dG ¤G á«Ä«ÑdG QÉμaC’Gh äÉeƒ∏©ŸG ∫É°üjEG ‘ áÑZQh ¢UôMh áÑëÃ π«dódG Gòg OGóYEG ”
pq
»°SQóe »Ä«H πªY ƒëf Ék àHÉK Ék ≤∏£æeh Ék bƒKƒe Ék ©Lôe ¿ƒμj å«ëH ,Ú£°ûæŸGh IòJÉ°SC’Gh
º«∏©àdG ≈∏Y á«ÑjQóàdG äGQhódG ‘ √OÉªàYG á«æ©ŸG äÉ°ù°SDƒŸGh äÉª¶æª∏d øμÁ .»©ªà›h
ôjƒ£àd ¬«∏Y AÉæÑdGh ¢SQGóŸG ≈∏Y ¬ª«ª©J á«Hô©dG ∫hódG ‘ á«HÎdG äGQGRƒd øμÁ Éªc ,»Ä«ÑdG
.ájƒHÎdG ègÉæŸG ‘ »Ä«ÑdG iƒàëŸG
OGóM IóZGQ
π«dódG IQôfi
ó«¡ªJ
á«Ä«ÑdG á«HôàdG .1
,ôë°üàdGh ±ÉØ÷Gh ,√É«ŸG ¢ü≤f ∂dP ‘ ÉÃ ,á«Ä«ÑdG äÉjóëàdG øe ójó©dG á«Hô©dG á≤£æŸG ¬LGƒJ
,RÉ¨dGh §ØædG êGôîà°SG QÉKBGh »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG IQÉ°ùNh ,á°übÉæàŸGh IOhóëŸG á«©«Ñ£dG OQGƒŸGh
á÷É©e ‘ á«°ù«FQ IGOCG á«HÎdG Èà©Jh .ñÉæŸG Ò¨J t ¤EG áaÉ°VE’ÉH ,çƒ∏àdG øe áØ∏àfl ´GƒfCGh
¤EG Oƒ≤J ¿CG øμÁ »àdG ,áeGóà°ùŸG á«ªæàdGh áÄ«ÑdÉH áaô©ŸG õjõ©J ∫ÓN øe ,á«Ä«ÑdG ÉjÉ°†≤dG √òg
,áeGóà°ùŸG á«ªæà∏d ΩÉ©dG QÉWE’G ‘ á«Ä«ÑdG äÉjóëà∏d …ó°üàdG
q …Qhô°†dG øe ¬fCG í«ë°U .∫É©aCG
¿CG ô qcòàf ¿CG ó«ØŸG øeh .á«Ä«ÑdG á«HÎ∏d á°UÉÿG äÉfƒμŸG
q ≈∏Y ¬°ùØf âbƒdG ‘ ®ÉØ◊G Öéj øμd
õcQ Ée Gògh .áeGóà°ùŸG á«ªæàdG Ωƒ¡Øe Aƒ°ûæd »°ù«FôdG ™aGódG ¿Éc OQGƒŸG IQGOEGh áÄ«ÑdG ájÉYQ ±óg
.2019 ΩÉY Qó°U …òdG á«Ä«ÑdG á«HÎdG ∫ƒM (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG ôjô≤J ¬«∏Y
∫ÉãeCG ¿ƒª∏q ©eh áØ°SÓa Öàc ÉeóæY ,ô°ûY øeÉãdG ¿ô≤dG ‘ á«Ä«ÑdG á«HÎ∏d á«dhC’G IôμØdG äAÉL
ºàj ⁄ øμdh .áÄ«ÑdGh á©«Ñ£dG øY º∏t ©àdG á«ªgCGh á©«Ñ£dG øY õ«°SÉZCG ¢ùjƒdh ƒ°ShQ ∑ÉL ¿ÉL
¿ô≤dG äÉæ«à°S øe AGóàHGh
k .1948 ΩÉY ≈àM Ék æ∏Y Iôe ∫hC’ “á«Ä«ÑdG á«HÎdG” í∏£°üe ΩGóîà°SG
äGô“DƒŸGh äGQOÉÑŸG ∫ÓN øe Ék LGhQ á«Ä«ÑdG á«HÎdG Ωƒ¡Øe Ö°ùàcG ,1989 ΩÉY ≈àMh »°VÉŸG
‘ ∫hC’G ÒÑμdG çó◊Gh .áMÎ≤ŸG äGQÉ°ùª∏d á«æWƒdG äÉHÉéà°S’Gh ,IóëàŸG ·C’G É¡à≤∏WCG »àdG
øY ôØ°SCG …òdG ,1972 ΩÉY “ájô°ûÑdG áÄ«ÑdG” ¿CÉ°ûH IóëàŸG ·CÓd ‹hódG ô“DƒŸG ¿Éc QÉWE’G Gòg
.áÄ«Ñ∏d IóëàŸG ·C’G èeÉfôH IO’h ó¡°Th “⁄ƒ¡cƒà°SG ¿ÓYEG”
ìGÎbG ” ,1992 ΩÉY hÒfÉL …O ƒjQ ‘ “¢VQC’G áªb” øY ≥ãÑfG …òdG ,21 ¿ô≤dG ∫ÉªYCG ∫hóL ‘h
ô¶ædG ájGóH ™e øeGõàdÉH ,á«HÎdG ∫ÓN øe áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ≥«≤– ‘ IóYÉ°ùª∏d ≥jôW á£jôN
»°ù«FQ óYÉ°ùe πeÉ©c á«HÎdG ¤EG ô¶æjo ,Ωƒ«dGh .áeGóà°ùŸG á«ªæàdG øe AõL É¡fCG ≈∏Y áÄ«ÑdG ¤EG
¿EÉa ,ƒμ°ùfƒ«dG Ö°ùëHh .ó«÷G º«∏©àdG ‘ »°SÉ°SCG ô°üæYh áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG ≥«≤– ‘
»FÉ¡ædG ∫ƒëàdG
t ƒg πjƒ£dG ióŸG ≈∏Y “áeGóà°ùŸG á«ªæàdG πLCG øe á«HÎdG” IQOÉÑe øe ¢Vô¨dG
™e Ék «°TÉ“h .áfRGƒàŸG á«ªæàdG ≥«≤– ƒëf äÉ©ªàéŸG ¬«LƒJ ó«©J á≤jô£H ájƒHÎdG áª¶fCÓd
2005 »eÉY ÚH “áeGóà°ùŸG á«ªæàdG πLCG øe á«HÎdG ó≤Y” øY IóëàŸG ·C’G âæ∏YCG ,±ó¡dG Gòg
á«ªæàdG èeO íÑ°UCGh ,Ωƒ¡ØŸG Gò¡d ≥ªYCG º¡ah ÈcCG ∫ƒÑb ìƒ°VƒH RôH ,ó≤©dG ájÉ¡f ∫ƒ∏ëHh .2014h
.π≤à°ùe ´ƒ°Vƒªc É¡©e πeÉ©àdG øe ’k óH ,ójó÷G ±ó¡dG ƒg á«HÎdG ÖfGƒL ™«ªL ‘ áeGóà°ùŸG
á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ á«Ä«ÑdG á«HÎdG

∫hódG ¿EÉa ,»°VÉŸG ¿ô≤dG äÉæ«à°S òæe á«Ä«ÑdG á«HÎ∏d á«ŸÉ©dG áHÉéà°S’G AóH øe ºZôdG ≈∏Y
äGƒæ°ùdG ∫ÓN A§ÑH ègÉæŸG ‘ É¡dÉNOEG CGóHh ,äÉ«æ«fÉªãdG πFGhCG ≈àM ΩÉªàg’G Égô©o
r J ⁄ á«Hô©dG
á«ªæàdG πLCG øe á«HÎdG{ IQOÉÑe äô qah ,á«Hô©dG ∫hódG øe ójó©dG ‘h .á«°VÉŸG øjô°û©dG
á«Ä«ÑdG á«HÎdG ó«¡“ 16
á«HôJ É¡«a øμj ⁄ »àdG ¿Gó∏ÑdG ¢†©H ‘h .á«Ä«ÑdG á«HÎdG ‘ äÉMÓ°UEG AGôLE’ Gk õaÉM záeGóà°ùŸG
áeGóà°ùŸG á«ªæàdG πLCG øe á«HÎdG ácôM âMÉJCG ,»°ûeÉg πμ°ûH Iô°VÉM âfÉc å«M hCG ,ó©H á«Ä«H
.ájƒb á©aO ≥«≤ëàd á°Uôa
ìÉ‚ ™e ,á«Hô©dG á≤£æŸG AÉëfCG ™«ªL ‘ ¢SQGóŸG ègÉæe ‘ Ék àHÉK Ék ©bƒe πà– áÄ«ÑdG äCGóH
äGƒæ°ùdG ‘ ¥ƒÑ°ùe ÒZ ∫ó©Ã IójóL á«Ä«H äÉjó– Qƒ¡X iOCG Éªc .ôNBGh ó∏H ÚH ähÉØàe
√GôLCG ´Ó£à°SG ≥ahh .ègÉæŸG ‘ Ók Ñb IOƒLƒe øμJ ⁄ äÉHQÉ≤eh º«gÉØe êGQOEG ¤EG IÒNC’G
√ô°ûf ”h ,á«°SGQódG ègÉæŸGh á«°SQóŸG ÖàμdG ≈∏Y 2019 ΩÉY á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG
ájÉªM ‘ á«HÎdG QhO ¿EG ∫ƒ≤dG øμÁ ,“á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ á«Ä«ÑdG á«HÎdG” ióàæŸG ôjô≤J ‘
≈∏Y õ«cÎdG ôªà°SG ÚM ‘h .ÌcCÉa ÌcCG ¬H Ék aÎ©e íÑ°UCG á«©«Ñ£dG OQGƒŸG ≈∏Y ®ÉØ◊Gh áÄ«ÑdG
OQGƒŸG Üƒ°†f øe ±ƒîàdG
q iOCG ,¢SÉædG ≈∏Y ô°TÉÑŸG »ë°üdG ôKC’G äGP πFÉ°ùŸGh äÉjÉØædGh çƒ∏àdG
∑Éæg ¿CG ’EG .Ohófi ¥É£f ≈∏Y øμdh ,á«Ä«ÑdG áª°üÑdG πãe IójóL º«gÉØe ∫ÉNOEG ¤EG á«©«Ñ£dG
.ΩÉY πμ°ûH Iôaƒàe ÒZ OQGƒŸG IQGOEGh ô°†NC’G ƒªædGh ô°†NC’G OÉ°üàb’G πãe ™«°VGƒe
º¶ædG »g á«Hô©dG ¢SQGóŸG ‘ Ék Yƒ«°T ÌcC’G á«Ä«ÑdG ™«°VGƒŸG ¿CG ióàæŸG ´Ó£à°SG óLh óbh
á«ªæàdG ´ƒ°Vƒe êGQOEG ” ÚM ‘h .áeGóà°ùŸG á«ªæàdGh á«©«Ñ£dG OQGƒŸGh çƒ∏àdGh á«LƒdƒμjE’G
ºàJ ⁄ hCG ,Ék ÑFÉZ ¿Éc ñÉæŸG Ò¨J
t ¿CG ´Ó£à°S’G óLh ,Ée óM ¤EG Gk ójóL Èà©jo …òdG ,áeGóà°ùŸG
m πμ°ûH ¬à°ûbÉæe
ôKCÉàJ »àdG ,á«©«Ñ£dG çQGƒμdG ÉeCG .ádƒª°ûŸG ¿Gó∏ÑdG øe áÄŸG ‘ 40 ‘ ,±Éc
âfÉc ó≤a ,áÄ«ÑdG ≈∏Y á«ªgC’G ≠dÉH πμ°ûH ¬°ùØf âbƒdG ‘ ôKDƒJh ,á«Ä«ÑdG ±hô¶dG ‘ äGÒ¨àdÉH
t
º«gÉØŸG á«£¨J â“h .ôNB’G ∞°üædG ‘ áØ«©°Vh ,¿Gó∏ÑdG ∞°üf ‘ ègÉæŸG øY Ék Ñjô≤J áÑFÉZ
…CG ô°ûY …OÉ◊G ∞°üdGh ,»FGóàH’G iƒà°ùŸG ‘ ÒNC’G ƒgh ¢ùeÉÿG ∞°üdG ‘ ÌcCG á«Ä«ÑdG
á∏MôŸG ‘ ¤hC’G áæ°ùdG hCG ,¢SOÉ°ùdG ∞°üdG ¿Éch .…ƒfÉãdG iƒà°ùŸG ≈∏Y ÒNC’G πÑb ∞°üdG
.á«Ä«ÑdG º«gÉØŸG á«£¨J ‘ ∞©°VC’G ,á£°SƒàŸG
á«HÎdGh É«aGô¨÷Gh Ωƒ∏©dG Öàc ≈∏Y ô°üà≤J ó©J ⁄ á«Ä«ÑdG ™«°VGƒŸG ¿CG ΩÉªàgÓd ÒãŸG øeh
‘h .OÉ°üàb’Gh ïjQÉàdGh ÜOC’Gh äÉ¨∏dG πãe ,iôNCG ™«°VGƒe øe Gk AõL íÑ°üJ äCGóH πH ,á«fóŸG
OQGƒŸG ≈∏Y ®ÉØ◊Gh áÄ«ÑdG ájÉª◊ »°üî°ûdG πª©dG øe ÖfGƒL ègÉæŸG â∏ª°T ,ä’É◊G º¶©e
áYGQRh ôjhóàdG IOÉYEGh ,AÉHô¡μdGh √É«ŸG ∑Ó¡à°SG ‘ IAÉØμdG äGOÉ°TQEG πãe ,Égõjõ©Jh á«©«Ñ£dG
¢†©H ‘ »Ä«ÑdG º«∏©àdG øe Gk AõL íÑ°üJ äCGóH á©«Ñ£dG äÓMQh ÊGó«ŸG πª©dG ¿CG Éªc .QÉé°TC’G
øY ´ÉaódG πLCG øe »©ªàéŸG πª©dG ‘ ácQÉ°ûŸG ≈∏Y ÜÓ£dG ™«é°ûJ ÖfÉL ¤EG ,á«Hô©dG ∫hódG
.á«Ä«ÑdG ÉjÉ°†≤dG
¿Gó∏ÑdG ‘ »Ä«ÑdG º«∏©àdG ‘ äGQOÉÑe ≥«Ñ£J É¡dÓN øe ” »àdG äÉ«é¡æŸG ¢†©H »JCÉj Ée ‘
:á«Hô©dG
≈∏Y √òg πª°ûJh .á«Ä«ÑdG á«YƒàdGh »Ä«ÑdG º«∏©àdG πLCG øe á« qØ°üdG ÒZ äÉWÉ°ûædG ôjƒ£J -
Rôah ,ÅWGƒ°ûdG ∞«¶æJh ,Ωƒ«æeƒdC’Gh ∂«à°SÓÑdGh ¥QƒdGh êÉLõdG ôjhóJ ∫ÉãŸG π«Ñ°S
áYGQR ≥jôW øY Ò°†îàdGh ,AÉHô¡μdGh √É«ŸG ∑Ó¡à°SG ó«°TôJ ‘ á∏YÉØdG ácQÉ°ûŸGh ,äÉjÉØædG
‘ á«°SQóŸG á«Ä«ÑdG …OGƒæ∏d äÉWÉ°ûædG π«dóH áfÉ©à°S’G â“ óbh .IójóL QÉé°TCGh äGÒé°T
,1999 ΩÉ©dG ‘ zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏› ¬JQó°UCG òæe »Hô©dG ⁄É©dG AÉëfCG ‘ ¢SQGóŸG ±’BG
IóëàŸG á«Hô©dG äGQÉeE’Gh ¿ÉæÑd É¡æ«H ,áØ∏àfl á«HôY ¿Gó∏Ñd á°UÉN ¬æe äÉ©ÑW QGó°UEG ”h
áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸGh á∏éŸG ¬JQó°UCG …òdG “á°SQóŸG ‘ áÄ«ÑdG” π«dO √ó©H AÉLh .ájQƒ°Sh
kIó°TÎ°ùe á«ÑjQóàdG äGQhódG äÉÄe âª«bCGh .åjóM ÖjƒÑJ ‘ 2012 ΩÉY (óaCG) á«ªæàdGh
,¢SQGóŸG ‘ á«Ä«ÑdG …OGƒædG äÉÄe AÉ°ûfEG ” Éªc ,∫hódG øe ójó©dG ‘ Ú∏«dódG øjò¡H
.IQOÉÑŸG √ò¡d áé«àf ,¿ÉæÑd ‘ Ék °Uƒ°üN
∂dP ¿Éc Éª∏c á«°SGQódG äGQô≤ŸG ∫ÓN ìô£J á«Ä«H ÉjÉ°†bh äÉeƒ∏©eh ÇOÉÑe Ëó≤J ádhÉfi -
,AÉ«ª«μdGh É«aGô¨÷G äGQô≤e ∫ÓN øe ñÉæŸG Ò¨J äÉeƒ∏©e ∫ÉNOEG Ók ãe øμÁ .Ék Ñ°SÉæe
øe á∏jóÑdG ábÉ£dG ´ƒ°Vƒeh ,AÉ«MC’G º∏Y äGQô≤e ∫ÓN øe »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ´ƒ°Vƒeh
.áØ∏àfl á«Ä«H ™«°VGƒe ¢ûbÉæJ IAGô≤∏d ™WÉ≤e QÉ«àNG ÖfÉL ¤G ,AÉjõ«ØdG äGQô≤e ∫ÓN
äÉeƒ∏©ª∏d á«°SÉ°SC’G QOÉ°üŸG óMCG ÊhÎμdE’G É¡©bƒeh zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏› âëÑ°UCG óbh
ôcòdÉH ôjó÷G øeh .á«Hô©dG ∫hódG øe ójó©dG ‘ á«°SQóŸG ÖàμdG ‘ á«Ä«ÑdG ¢Uƒ°üædGh
äÉfÉëàe’ ™«°VGƒªc á∏éŸG √òg øe IójóY ä’É≤e ΩGóîà°SG ” 2001 ΩÉ©dG òæe ¬fCG Ék °†jCG
á«fóŸG á«HÎdG äÉfÉëàeG ∂dP ‘ ÉÃ ,¿ÉæÑd ‘ á«ª°SôdG á£°SƒàŸGh ájƒfÉãdG ÚJOÉ¡°ûdG
¢SQGóª∏d á«Ä«H ™«°VGƒe ‘ ájƒæ°S äÉ≤HÉ°ùe º«¶æJ ≈∏Y á∏éŸG âHCGO óbh .á«Hô©dG á¨∏dGh
™«ªL øe ∑QÉ°ûe ÖdÉW ∞dCG 150 øY ójõj Éeh ¢SQGóŸG äÉÄe âHòL å«M ,1997 ΩÉ©dG òæe
.á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG
.á«Ä«H äÓ›h Öàch ™LGôe áaÉ°VEG ÈY á«°SQóŸG äÉÑàμŸG AGôKEGh º«YóJ -
Ωƒj{ πãe ,áÄ«Ñ∏d á°ü°üîŸG ΩÉjC’ÉH ä’ÉØàM’G ∫ÓN áYƒæàe äÉWÉ°ûf ¢SQGóŸG º«¶æJ -
.z¢VQC’G Ωƒj{h z»ŸÉ©dG √É«ŸG Ωƒj{h z»Hô©dG áÄ«ÑdG Ωƒj{h z»ŸÉ©dG áÄ«ÑdG
,á«°SQóŸG ègÉæª∏d »Ä«ÑdG iƒàëŸG õjõ©J IQhô°V ≈∏Y á«Ä«ÑdG á«HÎdG ∫ƒM “óaCG” ôjô≤J ócDƒjh
ÖfGƒ÷G á°ûbÉæe øe óH ’h .äÉeƒ∏©ŸG ábóH ≥∏©àj Ée ‘ Ék °†jCGh ,É¡«£¨J »àdG º«gÉØŸG å«M øe
ÖfGƒ÷ÉH áÄ«ÑdG §HôJ á≤jô£H ,áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG ¥É«°S ‘ á«°SGQódG ègÉæŸG ‘ á«Ä«ÑdG
.áeGóà°S’G ≥«≤ëàd á«©«Ñ£dG OQGƒª∏d áª«∏°ùdG IQGOEÓd ájƒdhC’G AÉ£YEGh ,ájOÉ°üàb’Gh á«YÉªàL’G
ÚæWGƒe Gƒfƒμ«d Ö°SÉæe πμ°ûH ÜÓ£dG OGóYE’ ègÉæŸG ‘ »Ä«ÑdG iƒàëŸG º«ª°üJ »¨Ñæjh
‹É©dG º«∏©àdG ƒëf í«ë°üdG ≥jô£dG ≈∏Y º¡©°Vƒd á«aÉμdG áaô©ŸÉH ºgójhõJh ,ÚdhDƒ°ùe
á«°SQóŸG á«Ä«ÑdG ègÉæŸG iƒàfi ≈≤Ñj ¿CG ’k ƒÑ≤e ó©j º∏a .±ÎëŸG »æ¡ŸG πª©dG ±hôXh
IQGOEG èdÉ©àd É¡bÉ£f ™«°SƒJ Öéj πH ,áë°üdÉH ábÓ©dG äGP QƒeC’Gh çƒ∏àdGh á©«Ñ£dG ‘ Gk Qƒ°üfi
øμÁ ’h .ô°†NC’G OÉ°üàb’Gh ΩGóà°ùŸG ∑Ó¡à°S’Gh ñÉæŸG Ò¨J t πãe áë∏e q Ióéà°ùe
q ÉjÉ°†bh OQGƒŸG
hCG á«YÉªàLG hCG á«ª∏Y âfÉcCG ,™«°VGƒŸGh ±ƒØ°üdG ™«ªL ‘ á«Ä«ÑdG á«HÎdG êÉeOEÉH ’EG Gòg ≥«≤–
.IôμÑŸG ádƒØ£dG ø°S øe AGóàHG
k ,á«HOCG
™«é°ûJ ¤EG “óaCG” ôjô≤J ƒYój á«Hô©dG á≤£æŸG ≈∏Y ,Ék æμ‡ ±GógC’G √òg ≥«≤– íÑ°üj »μdh
.çÉëHCÓd ‘É°VE’G πjƒªàdG ÜÉ£≤à°SGh áªFÓe ájƒHôJ äÉ°SÉ«°S ™°Vh ∫ÓN øe á«Ä«ÑdG á«HÎdG
AGôLEGh ,á«ª«∏bE’G á«Ä«ÑdG äÉjóëà∏d ’k ƒ∏M ôaƒj …òdG »ª∏©dG åëÑdG IÒJh ™jô°ùJ »¨Ñæj Éªc
‘h .èeGÈdG IOƒL Ú°ù–h Qƒ°ü≤dG ¬LhCG á÷É©e πLCG øe á«Ä«ÑdG ájƒHÎdG äGQOÉÑª∏d äÉª««≤J
,á«Hô©dG ègÉæŸG ™«ªL ‘ Ók °UCÉàeh Ék «°SÉ°SCG Gk AõL á«Ä«ÑdG ™«°VGƒŸG íÑ°üJ ¿CG Öéj ,±É£ŸG ájÉ¡f
.ájQÉ«àNG hCG á«°ûeÉg ¿ƒμJ ¿CG øe ’k óH
?¢SQGóŸG ‘ »Ä«ÑdG º«∏©àdG ±GógCG Éeh ?á«Ä«ÑdG á«HÎdG »g Ée

:ƒμ°ùfƒ«dG áª¶æe ¬JóªàYG …òdG ∂dP ’k ƒª°T ÉgÌcCG ¿ƒμj ób ,IOó©àe äÉØjô©J á«Ä«ÑdG á«HÎ∏d
äÉjóëàdGh áÄ«ÑdG ∫ƒM º¡«Yhh ¢SÉædG áaô©e IOÉjR ¤EG ±ó¡J º∏t ©J á«∏ªY »g á«Ä«ÑdG á«HÎdG{
∞bGƒŸG Rõq ©Jh ,äÉjóëàdG á¡LGƒŸ áeRÓdG äGÈÿGh äGQÉ¡ŸG ôjƒ£J ‘ ºgÉ°ùJh ,É¡H á£ÑJôŸG
äÉ°ü°üîàdG Oó©àe ∫É› ¬fEG .zádhDƒ°ùe äGAGôLEGh IÒæà°ùe äGQGôb PÉîJ’ äÉeGõàd’Gh ™aGhódGh
äÉ«°VÉjôdGh …ƒ÷G ±Ó¨dGh ¢VQC’G Ωƒ∏Yh ,AÉjõ«ØdGh AÉ«ª«μdGh AÉ«MC’G º∏Y πª°ûj ,á«ª«∏©àdG
.á«YÉªàL’Gh á«°SÉ«°ùdG Ωƒ∏©dGh ¿ƒfÉ≤dG ™e πNGóàjh ,É«aGô¨÷Gh
ΩÉY záeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG{ Qƒ¡X ™eh ,á«dÉ◊G á«ŸÉ©dG á«Ä«ÑdG äÉjóëàdG πX ‘ ¬fCG ó«cC’Gh
…ODƒJ »gh .á«Ä«ÑdG á«HÎdG áfÉμe âªXÉ©J ,2030 áæ°S ∫ƒ∏M ™e Égò«Øæàd á£N ™°Vhh ,2015
t πLCG øe áeRÓdG äÉ«cƒ∏°ùdGh º«≤dGh äGQÉ¡ŸGh áaô©ŸG ∫É°üjEG ‘ πãªàj Gk RQÉH Gk QhO Ék «dÉM
∞«μàdG
äÉ«cƒ∏°ùdGh áaô©ŸGh »YƒdÉH á«Ä«ÑdG á«HÎdG ¢ù°SCG CGóÑJh .É¡æe ó◊G hCG á«Ä«ÑdG äGÒ¨àdG
t ™e
.ácQÉ°ûŸÉH »¡àæJh ,äGQÉ¡ŸGh
:¢SQGóŸG ‘ »Ä«ÑdG º«∏©àdG ±GógCG »JCÉj Ée ‘

.É¡H á£ÑJôŸG πcÉ°ûŸG ¢ù°ù–h πμc áÄ«ÑdG ∑GQOG ‘ ÜÓ£dG óYÉ°S :»YƒdG
ô°ûÑdG äÉ«dhDƒ°ùeh É¡H á£ÑJôŸG πcÉ°ûŸGh áÄ«Ñ∏d »°SÉ°SCG º¡a øjƒμJ ‘ ÜÓ£dG óYÉ°ùJ :áaô©ŸG
.ºgQGhOCGh
≈∏Y õaÉMh áÄ«ÑdÉH ΩÉªàgÓd ájƒb ôYÉ°ûeh á«YÉªàLG º«b ÜÉ°ùàcG ‘ ÜÓ£dG óYÉ°ùj :∞bƒŸG
.É¡æ«°ù–h É¡àjÉªM ‘ á«dÉ©ØH ácQÉ°ûŸG
.á«Ä«ÑdG πcÉ°ûŸG πM ‘ ÜÓ£dG É¡HÉ°ùàcG óYÉ°ùj :äGQÉ¡ŸG
πcÉ°ûŸG πM ≈∏Y πª©dG ‘ á«dÉ©ØH ácQÉ°ûª∏d á°Uôa OGôaC’Gh ÜÓ£dG äÉYƒªéŸ í«àJ :ácQÉ°ûŸG
.á«Ä«ÑdG
»Ä«ÑdG º«∏©àdG Ö«dÉ°SCG ¢†©H

OGƒe ójó– ‘ ô°üëæj ’ ®ƒë∏e ΩÉªàgG ∑Éæ¡a ,Ék «Ñ°ùf CÉ°ûæŸG åjóM »Ä«ÑdG º«∏©àdG ¿CG ºZQ ≈∏Y
Ée ‘ .Úª∏©àŸG ¤EG äÉeƒ∏©ŸG √òg ∫É°üjE’ áØ∏àfl Ö«dÉ°SCG QÉμàHG ¤EG √Gó©àj πH §≤a º«∏©àdG
:Ö«dÉ°SC’G √òg ¢†©H »JCÉj
¢TÉ≤ædG äÉYƒª› t
áYƒª› ‘ ∂dòc øμªŸG øeh .ÉgÒZh äÉMÎ≤ŸGh QÉμaC’G øjƒμJh IÈÿG ∫É≤àfG π¡°ùj ¢TÉ≤ædG
.πª©dG áYƒª› ‘ º¡∏YÉØJ á«Yƒfh ,º¡ª¡ah º¡eÉªàgGh OGôaC’G ácQÉ°ûe áLQO º««≤J ¢TÉ≤f
,iôNCG ¤G …ODƒJ Iôμa ¿CG …CG ,z»ªcGÎdG ÒKCÉàdG{ ≈ª°ùj Ée ƒg ¢TÉ≤ædG áYƒªéŸ ôNBG ±óg ∑Éægh
óMGh ¢üî°T ™«£à°ùj ’ QÉμaC’G ‘ Ék £HGôJh IójóL Gk QÉμaCG ∞°ûàμJ ¿CG áYƒª› áYÉ£à°SG ‘h
m ¢ù«°SCÉJ ∫ÓN øe ¢TÉ≤ædG á«∏ªY õ«Ø– øμÁh .√OôØÃ É¡«dG π°UƒàdG
.»Ä«H OÉf
s á«fGó«ŸG äÓMôdG t
á¡LƒŸG
äGQÉjR ≥jôW øY á«LQÉÿG áÄ«ÑdÉH ∫É°üJG AGôLG á¡LƒŸG á«Ä«ÑdG á«fGó«ŸG äÓMôdG πª°ûJ
π°Uƒà∏d É¡à°ûbÉæeh AGQB’G ∫OÉÑJh É¡àÑbGôeh á©«Ñ£dG ±É°ûàcG øe É¡«a ÜÓ£dG øμªàj ,á«fGó«e
º¡JGÒ°ùØJh º¡JÉ¶MÓe QÉÑàNG ≈∏Y ÜÓ£dG ™é°ûj ¿CG ó°TôŸG ≈∏Y Öéjh .áÄ«Ñ∏d π°†aCG º¡ØJ ¤G
hCG Ωƒj πc ájÉ¡f ‘ á«YÉª÷G äÉ°ûbÉæŸGh ó≤ædG ≥jôW øY Ék °Uƒ°üN ,º¡JÉaô°üJh º¡JÉLÉàæà°SGh
.á«ª«∏©J IQÉjR πc ó©H
êPÉªædG ™æ°Uh ÜÉ©dC’G t

πª©Jh.Ò°ùØàdGh í«°Vƒà∏d äGhOCG áHÉãÃ ¿ƒμJ ¿CG êPÉªædG ™æ°Uh ÜÉ©dC’G øe »°ù«FôdG ±ó¡dG
∞bGƒŸGh ôYÉ°ûŸGh QÉμaC’G øe áYƒª› IQÉKEG ≈∏Y IÉcÉëŸGh ƒ¡∏dÉH á£ÑJôŸG QGhOC’G ájOCÉJ Ö«dÉ°SCG
.Ú©e ™°Vh øY äÉeƒ∏©ŸG π«∏– ¤G Ék °SÉ°SCG á¡Lƒe QGhOC’G ájOCÉJ ¿ƒμJh .±ô°üàdG •É‰CGh
ôJƒ«ÑeƒμdG Iõ¡LCG ∫Éª©à°SG t

ä’É°üJ’G É«LƒdƒæμJ øμ“h .á«Ä«ÑdG ácôë∏d ≥jó°U ¤G áYô°ùH ∫ƒëàJ ôJƒ«ÑeƒμdG Iõ¡LCG äòNCG
πHÉ≤e hCG Ék fÉ› âfÎf’G ÈY á∏FÉg äÉeƒ∏©e IóYÉb ¤G ∫ƒ°UƒdG øe ÜÓ£dG ôJƒ«ÑeƒμdG á£°SGƒH
OGôaCGh äÉª¶æeh πªY äÉYÉ£bh äÉ©eÉLh äÉeƒμM ¬eó≤J äÉeƒ∏©ŸG √òg º¶©eh .á£«°ùH áØ∏c
.íHôdG ¿ƒNƒàj
q ’
IógÉ°ûŸGh AÉ¨°U’Gh á©dÉ£ŸG t

á«Ä«H ôjQÉ≤Jh Ék Ñàch äÓ› º°†J äÉÑàμe á«°SQóŸG á«Ä«ÑdG …OGƒæ∏d ¢ü°üîJ ¿CG …Qhô°†dG øe
á«∏ªYh ájô¶f äGô°VÉfi ÜÓ£dG ô°†ëj ¿CG Ék °†jCG …Qhô°†dG øeh .ájô°üH á«©ª°S ìÉ°†jG πFÉ°Shh
.á«≤FÉKh Ék eÓaCGh èeGôHh
IOóëŸG ó«YGƒŸG
hCG ä’ÉcƒdG É¡JOóM »àdG ó«YGƒŸG ¢†©H ‘ á«Ä«H èeGôH º«¶æJ »g »YƒdG IOÉjõd ¥ô£dG ióMG
:∫ÉãŸG π«Ñ°S ≈∏Y É¡æeh ,á«Ä«ÑdG äÉª¶æŸG
.z»ŸÉ©dG √É«ŸG Ωƒj{ :(¢SQÉe) QGPBG 22
.z¢VQC’G Ωƒj{ :(πjôHG) ¿É°ù«f 22
.z»ŸÉ©dG áÄ«ÑdG Ωƒj{ :(ƒ«fƒj) ¿GôjõM 5
.zôë°üàdG áëaÉμŸ »ŸÉ©dG Ωƒ«dG{ :(ƒ«fƒj) ¿GôjõM 17
.z»Hô©dG áÄ«ÑdG Ωƒj{ :(ôHƒàcG) ∫hC’G øjô°ûJ 14
á«Ä«ÑdG á«HÎdG ÜÉ°ùàc’ á«°ù«FQ ÇOÉÑe

OQGƒe ∫Éª©à°SGh á«ª«∏©àdG §£ÿG º«ª°üJ ‘ Ú°SQóŸG IóYÉ°ùe ¤G á«JB’G º∏©àdG ÇOÉÑe ±ó¡J
:áaô©ŸG
º∏©àdG ¢SÉ°SCG »g Iô°TÉÑŸG IÈÿG t

á∏«°Sh »g ,äÉYƒª› ‘ ΩCG ájOGôaG IQƒ°üH âfÉcCG AGƒ`°S ,áÄ«ÑdG ‘ Iô°TÉÑŸG IÈÿG
ábÓY äGP äÉ°SGQódG ¿ƒμJ »μd ¢Uô`ØdG √òg ÒaƒJ Öéjh .º∏©à∏d ájƒ«Mh áª¡e q
.º¶`ædG √òg ‘ ô``°ûÑdG ÒKCÉJh á«©«Ñ£dG º¶æ∏d ≥ªYCG Ék ``ª¡a ÜÓ£∏d í«àJ É¡fC’ ,™bGƒdÉH
É¡d áé«àfh á«Ä«ÑdG Ωƒ∏©dG øe CGõéàj ’ AõL ƒg ∫hDƒ°ùŸG ±ô°üàdG t

GhCGóÑj ¿CGh ,áÄ«ÑdG √ÉŒ ’k hDƒ°ùe Ék aô°üJ πμ°ûj …òdG Ée GhQô≤j ¿CG ÜÓ£∏d …Qhô°†dG øe
º¶æJ »àdG hCG áÄ«ÑdG ‘ ôKDƒJ »àdG πeGƒ©∏d Ék ª¡a ∫hDƒ°ùŸG ±ô°üàdG Ö∏£àjh .¬à°SQÉªÃ
.á«fóŸG á«dhDƒ°ùŸGh IQGO’Gh á°SÉ«°ùdGh ¿ƒfÉ≤dG πª°ûJ √ògh .áÄ«ÑdG ™e ô°ûÑdG πYÉØJ
áé«àf á©«Ñ£∏d ôjó≤àdGh ΩGÎM’G ¢ùM ∑ÓàeG ≈∏Y ÜÓ£dG óYÉ°ùj »Ä«ÑdG º«∏©àdGh
.á«fGó«ŸG ÜQÉéàdGh á°SGQódG
É¡æe kGAõL πμ°ûJh Ió≤©e º¶f ≈∏Y ¢VQC’G ≈∏Y IÉ«◊G óªà©J t
™e ô°ûÑdG πYÉØàj ∞«ch ,É¡æ«H Ée ‘ ábÓ©dGh á«©«Ñ£dG º¶ædG ¢üëØJ á«Ä«ÑdG Ωƒ∏©dG
∞°ûμà°ùj Éeóæ©a .ô°ûÑdG ÉgóLhCG »àdG º¶ædG ¢üëØJ Éªc ,É¡«a ¿hôKDƒjh º¶ædG √òg
Ék eÉ¶f ¿ƒ°SQój º¡a ,»Fƒ°†dG Ö«cÎdG hCG á«FGòZ á∏°ù∏°S hCG á«FÉŸG IQhódG ,Ók ãe ,ÜÓ£dG
™jQÉ°ûŸG hCG ,ájOÉ°üàb’Gh á«°SÉ«°ùdGh á«eƒμ◊G º¶ædG ¿ƒØ°ûμà°ùj ÉeóæYh .Ék «©«ÑW
ÉgóLhCG Ék ª¶f ¿ƒ°SQój º¡a ,»ë°U ±ô°Uh √É«e äÉμÑ°Th ™fÉ°üeh äÉbôW øe á«FÉ‰’G
§HGhôdG Ú«©Jh º¶ædG ó q≤©J ióe ójó– ‘ ÜÓ£dG óYÉ°ùJ äÉaÉ°ûμà°S’G √ògh .ô°ûÑdG
.É¡æ«H Ée ‘
»ŸÉY QÉ¶æe øe áÄ«ÑdG á°SGQO

.áãjóM ádhGóàŸG ¢ShQódG ≈≤ÑJ ¿CG º¡ŸG øe ,áÄ«ÑdÉH á≤∏©àŸG äÉeÉªàg’Gh ÉjÉ°†≤dG ¢SQO iód
≈∏Y òîàJ »àdG äGAGôL’Éa ,á«ª«∏©àdG èeGÈdG ‘ á«ŸÉY Iô¶f ¤G IÒÑc áLÉM Ék °†jCG ∑Éægh
≈∏Y ÜÓ£dG ™«é°ûJ Ú°SQóŸG ≈∏Y Öéj ∂dòc .á«ŸÉY äGÒKCÉJh äÉÑ©°ûJ É¡d »∏fi iƒà°ùe
∫ƒ∏◊G ±É°ûμà°SG É¡Kóëj »àdG IQÉK’Gh äÉjóëàdG ≈∏Y õ«cÎdGh á«HÉéjG ÌcCG ô¶f äÉ¡Lh AGóHG
.áÄ«ÑdG øY º∏©àdGh º«∏©àdG »à«∏ªY Rõ©J äÉ°SQÉªŸG √ògh .Ió≤©ŸG πcÉ°ûª∏d
Úª∏©ŸG ÖjQóJ èeGôH ‘ á«Ä«ÑdG á«HÎdG ¤G áLÉ◊G

,ΩGõàdGh ÖjQóJ øe Ωõ∏j Ée ¤G áaÉ°VG ,á«Ä«ÑdG ™«°VGƒŸG ‘ áÑ°SÉæe IÈN ¤G ¿ƒª∏©ŸG êÉàëj
»æ¡e ÖjQóJ ¤G áLÉ◊G CÉ°ûæJ Éªc .ÜÓ£dG øe IƒLôŸG q ∞bGƒŸGh äGQÉ¡ŸG ‘ á«dÉ©ØH ÒKCÉàdG á«¨H
Gk õ«côJ õcôJ ’ á«dÉ◊G á«°SGQódG ègÉæŸG É¡∏ª°ûJ »àdGh áÄ«ÑdÉH á≤∏©àŸG ™«°VGƒŸG ¿ƒc øe Úª∏©ª∏d
.á«ë£°S á«Ä«H áaô©e Oô› ¤G …ODƒJ ∫GƒMC’G º¶©e ‘ »gh ,á«Ä«ÑdG Ωƒ∏©dG ≈∏Y Ék «≤«≤M
∂dòd .É¡d á«©bGh ∫ƒ∏M OÉéjG ¤G ≈©°ùf ¿CG Ék °†jCG Öéj πH ,ÉgOó©fh q πcÉ°ûŸG OQƒf ¿CG »Øμj ’h
.á«Ä«ÑdG äÉeƒ∏©ŸG É¡«a èeóJ å«ëH á«°SQóŸG ÖàμdG OGóYEG Ék °†jCG ÖLƒàj
¢SQGóŸG »ª∏©Ÿ á«Ä«H á«ÑjQóJ äGQhO º¶æJ zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ Úª∏©ª∏d »Ä«H ÖjQóJ êPƒ‰
¢TQhh äGô°VÉfi âæª°†Jh ,ΩÉjCG áKÓK IQhO πc äôªà°SG ájôjóe ™e ¿hÉ©àdÉH zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏› âª¶f
á«Ä«H OGƒf AÉ°ûfEG á«Ø«c ∫ƒM äÉÑjQóJh á«≤«Ñ£J πªY ÖjQóà∏d äGQhO á«fÉæÑ∏dG á«HÎdG IQGRh ‘ ¬«LƒàdGh OÉ°TQ’G
òØæJ »àdG á«Ä«ÑdG äÉWÉ°ûæ∏d ¢VhôY ¤EG áaÉ°VE’ÉH ,á«°SQóe
” Éªc .á«fÉæÑ∏dG äÉ¶aÉëŸG ™«ªL ‘ ¢SQGóŸG »ª∏©Ÿ »Ä«ÑdG
á«°ù«FôdG á«Ä«ÑdG ™«°VGƒŸG â°ûbƒf Éªc .ácQÉ°ûŸG ¢SQGóŸG ‘
á«Hô©dG äGQÉe’G ‘ ¢SQGóŸG »ª∏©Ÿ á«ÑjQóJ äGQhO ò«ØæJ
Ú«°UÉ°üàN’G øe ≥jôa äÉ°ù∏÷G OÉbh .⁄É©dGh á≤£æŸG ‘ ábQÉ°ûdGh »ÑXƒHCG ¢SQGóe øe ¿ƒª∏©e ∑QÉ°T å«M ,IóëàŸG
.zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏› áYƒª›h Ú«©eÉL IòJÉ°SCG øe záÄ«ÑdG AÉbó°UCG á«©ªL{ Éª¡àª¶f Úà«ÑjQóJ ÚJQhO ‘
.zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏› ‘ ÖjQóàdG ≥jôa ™e äGQÉe’G ‘
á«HÎdG ‘ á«ÑjQóàdG äGQhó∏d »LPƒ‰ èeÉfôH »JCÉj Ée ‘ ‘ Ú«Ä«ÑdG Ú¡LƒŸGh q Úª∏©ª∏d á∏KÉ‡ äGQhO âª«bCGh
:á«Ä«ÑdG .iôNCG á«HôY ¿Gó∏Hh ájQƒ°S
:ådÉãdG Ωƒ«dG :ÊÉãdG Ωƒ«dG :∫hC’G Ωƒ«dG

É¡à°ûbÉæe â“ »àdG ™«°VGƒª∏d á©LGôe - É¡à°ûbÉæe â“ »àdG ™«°VGƒª∏d á©LGôe - Qƒ°†◊G π«é°ùJ -
≥HÉ°ùdG Ωƒ«dG ‘ ≥HÉ°ùdG Ωƒ«dG ‘ IQhódG ìÉààaG -
ádòàÑŸG √É«ŸG á÷É©eh √É«ŸG çƒ∏J - »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG - áMGÎ°SG -
áª°üÑdG ¢SÉ«bh ΩGóà°ùŸG ∑Ó¡à°S’G - áMGÎ°SG - IQhódG øe äÉ©bƒàdG ∫ƒM áeÉY á°ûbÉæe -
á«Ä«ÑdG πJÉ°ûŸG AÉæHh QÉé°TC’G ¢SôZ - .á«ÑjQóàdG
áMGÎ°SG - AGƒ¡dG çƒ∏J - á«ŸÉ©dG á«Ä«ÑdG ÉjÉ°†≤dG ∫ƒM áeó≤e -
ájƒ°†©dG áYGQõdG - AGóZ - áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCGh á«∏ëŸGh
»°SQóe »Ä«H OÉf AÉ°ûfEG - ñÉæŸG Ò¨J - ,ôjhóàdG ,áÑ∏°üdG äÉjÉØædG á÷É©e -
¢SQGóŸG äÉLÉ«àMG ∫ƒM πªY ¥ôa - á«°SQóe á«Ä«H äÉWÉ°ûfh ¥QƒdG ôjhóJ - ∞¶fC’G êÉàf’G
Égò«ØæJ øμÁ »àdG äÉWÉ°ûædGh iôNCG äÉjÉØædG ôjhóJ ∫ƒM πªY ¢TQh -
á«ÑjQóàdG IQhódG º««≤J - AGóZ -
äGOÉ¡°ûdG ™jRƒJh ΩÉààN’G- ájƒ°†©dG äÉjÉØædG ó«ª°ùJ -
,IOóéàŸG ÒZh IOóéàŸG ábÉ£dG QOÉ°üe -
á«°ùª°ûdG ábÉ£dG äÉeGóîà°SG
»°ùª°T ¿ôa ™æ°U :»∏ªY ÖjQóJ -
ó«¡“ 22
AGô``°†N Éæà°SQóe π©éf ∞«c .2
»μd ¢SQGóªdG ≈dEG IƒYO »°SGQódG ΩÉ©dG ájGóH »a

ò«eÓàdG IQGOE’G ácQÉ°ûªH ,áÄ«Ñ∏d á≤jó°U ¿ƒμJ
PÉ≤fEG »a ºgÉ°ùJ AGô°†îdG äGQOÉÑªdG »dÉgC’Gh IòJÉ°SC’Gh
äÉ≤Øf á°SQóªdG ≈∏Y ôaƒJ Éªc ,¢VQC’G ≈∏Y IÉ«ëdG
ø«≤∏J É¡dÓN øe ø«°SQóª∏d øμªjh ,áXƒë∏e
á«©«Ñ£dG äÉ«∏ª©dGh áÄ«ÑdG øY Ék °ShQO ºgò«eÓJ
zAGô°†N{ íÑ°üJ »c ¢SQGóª∏d QÉμaC’G ¢†©H Éæg
ôjhóàdG IOÉYEG
¢ü«°üîàH CGóÑàa .ôjhóàdG IOÉYE’ èeÉfôH ò«ØæJ Égô°SCÉH á°SQóª∏d øμªjt
¥QƒdG πãe ,™«æ°üàdG IOÉYE’ áëdÉ°üdG äÉjÉØædG ò«eÓàdG ¬«a ™ªéj ¿Éμe
.Ωƒ«æeƒdC’G Ö∏Yh êÉLõdGh ∂«à°SÓÑdG ôjQGƒbh
ä’BG »a Iô«Ñc äÉ«ªμH πª©à°ùJ ôÑëdG z¢û«WGôN{ âfÉc Éªd t

≈∏Y OhõªdG
u ™e ¥ÉØJ’G øμªj ,¢SQGóªdG øe ô«ãc »a ï°ùædGh áYÉÑ£dG
øμªjh .kÉeÉªJ É¡æe AÉ¡àf’G ≈àM øjQÉªàdG ôJÉaO ∫Éª©à°SG á∏°UGƒeh á°ù°SDƒe hCG á«©ªL ™e ¥ÉØJ’G øμªj Éªc .ÆôØJ ¿CG ó©H áÄÑ©à∏d É¡JOÉYEG
π«∏≤Jh ∫ÉªdG ô«aƒàd IOó©àe äGôe á`«°SQóªdG ÖàμdG ∫Éª©à°SG IOÉYEG ó©H É¡H á£ÑJôªdG á«fhôàμd’G äGó©ªdGh ôJƒ«ÑeƒμdG Iõ¡LCG ™ªéH ºà¡J
.äÉjÉØædG ¿ƒμ∏ªj ’ OGôaCG hCG iôNCG ¢SQGóe ≈dEG É¡ªjó≤àd ,É¡dÉª©à°SG øY ∞bƒàdG
ÖFÉ≤ëa .É¡«∏Y á¶aÉëªdGh Ók jƒW ΩhóJ äÉéàæe ∫Éª©à°SG ø°ùëà°ùjt ,äÉjÉØædG äÉÑμe »a Iõ¡LC’G √òg ≈eôJ Ée Gk ô«ãch .ôJƒ«Ñeƒc Iõ¡LCG
.Iô«ãc äGƒæ°S É`¡dÉª©à°SG IOÉ`YG øμªj ¥GQhC’G äÉ¶aÉMh áæ«àªdG ô¡¶dG OGƒe É¡æe Üô°ùàJ AGõLCG ≈∏Y …ƒàëJ É¡fC’ áÄ«Ñ∏d Ék ¨dÉH Gk Qô°V çóëj Ée
.á«aƒédG √É«ªdGh áHôàdGh AGƒ¡dG çƒ∏J áeÉ°S á«FÉ«ª«c
≥FÉKƒdGh ¢Uƒ°üædG ™ÑW ÖæéJ ø«jQGO’G ø«ØXƒªdGh ø«°SQóªdG ≈∏Y t
Qób á«fhôàμdE’G πFÉ°SôdG OÉªàYGh ,…Qhô°V ô«Z ƒëf ≈∏Y É¡NÉ°ùæà°SG hCG ¥Qh øe â©æ°U ôJÉaO ∫Éª©à°SG ≈∏Y Égò«eÓJ ¢SQGóªdG ¢†©H ™é°ûJt
.¥QƒdG ∫Éª©à°SG π«∏≤àd ∫É°üJG πFÉ°Sƒc ¿Éμe’G øe Iôé°T PÉ≤fEG ºàj ´ƒædG Gòg øe Gk ôàaO 42 πc πHÉ≤e »Øa ,√ôjhóJ ó«YCG
.™£≤dG
ΩÉ©£dG
É¡ªjó≤J hCG ,ôjhóàdG IOÉYE’ áªjó≤dG äGõ«¡éàdG ∫É°SQEG ¢SQGóªdG ™°Sh »at É``
.áÄ«Ñ∏d É¡àbGó°U ióe »a ôKDƒj á°SQóªdG º©£e »a Ωó≤j …òdG ΩÉ©£dG t .É¡dÉª©à°SG ó«©J á¡L ≈dEG .
∞«dÉμJ ¢†ØîJ »¡a ,ø««∏ëe ø«éàæe øe ΩÉ©£dG á°SQóªdG âÑ∏W GPÉa
ôaƒj Gòg .Ió«©H øcÉeCG øe √QÉ°†MEG ≈dG áLÉëdG AÉØàfGh áaÉ°ùªdG Üô≤d ,¬∏≤f IAÉØμH OGƒŸG ΩGóîà°SG
¢†«ØîJ Öéj Éªc .áã©ÑæªdG äÉKƒ∏ªdG á«ªc »dÉàdÉHh ,OƒbƒdG ∑Ó¡à°SG
á«
.á«μ«à°SÓÑdG äGhOC’Gh ¥ÉÑWC’Gh á«YhC’G ΩGóîà°SG ÖæéJh ,∞«∏¨àdG äÉ«ªc ,áëØ°üdG »à¡L ≈∏Y áHÉàμdÉH ¥QƒdÉH OÉ`°üàb’G ò«eÓà∏d øμªj t
Gk O
AÉØWEG øe ócCÉàdG zá«HÓW á«Ä«H áWô°T{ ≈dEG á°SQóªdG πcƒJ ób t

∑ôàJ Ée Gk ô«ãc »àdG äÉ«ØæëdG ∫ÉØbEGh á«dÉîdG ±ô¨dG »a AGƒ°VC’G
IòJÉ°SC’Gh ò«eÓàdG ≈∏Y ºFGódG ó«cCÉàdG øe Ék °†jCG óH ’h .áMƒàØe
.AÉHô¡μdGh √É«ªdG ∑Ó¡à°SG »a OÉ°üàbÓd
π≤ædG πFÉ°Sh
ΩGóîà°SG hCG ,øμeCG GPEG áLGQódG ÜƒcQ hCG »°ûªdG ≈∏Y ºgO’hCG πgC’G ™é°û«dt
u
GPEG ÉeCG .äGQÉ«°ùdG äGô°ûY øY »æ¨J »àdG á«°SQóªdG á∏aÉëdG hCG ΩÉ©dG π≤ædG
øjôNBG Gk O’hCG GƒÑë£°üj ¿CG ø°ùëà°ù«a ,º¡°ùØfCÉH º¡FÉæHCG ∫É°üjEG GhQÉàNG
.äÓMôdG OóY π«∏≤àd º¡£«ëe øe
ä’ƒcCÉªdG ÖæéJh ,»ë°üdG AGò¨dG ≈∏Y ™é°ûJ áeGóà°ùªdG ¢SQGóªdGt
á∏aÉëdG hCG IQÉ«°ùdG ∑ôëe ∑ôàjo ’CG Öéj ,á°SQóªdG ΩÉeCG QÉ¶àf’G AÉæKCG t á«æ¨dG á©æ°üªdG äÉHhô°ûªdGh ,äƒjõdGh ¿ƒgódÉH á©Ñ°ûªdG á©jô°ùdG
.çƒ∏àdG ójõjh OƒbƒdG Qó¡j ∂dP ¿C’ ,Gk ôFGO .á«FÉ«ª«c á¶aÉM OGƒeh äÉfƒ∏e
u ≈∏Y ájƒàëªdGh ôμ°ùdÉH
,É¡dÉª©à°SG OÉ©j á«YhCG »a ¬©°V ,á°SQóªdG ≈dG AGó¨dG ΩÉ©W äô°†MC

n G GPEGt
iôNCG QÉμaCG É¡©e òîa ,AGóZ áÑLh AGô°T äOQCG GPEG ÉeCG .ΩÉ©W áÑ∏Y hCG ¢ù«c »a ¬∏ªMGh
,óMGh í∏e ¢ù«c ,óMGh ÜÉ°ûàc ¢ù«c ,óMGh πjóæe :§≤a ¬LÉàëJ Ée
ò«eÓàdG ¬«dEG »ªàæj á°SQóªdG »a »Ä«H OÉf ¢ù«°SCÉJ O
Gòg »a ¢ùªëàe PÉà°SCG ±Gô°TEÉH ,kÉ«Ä«H ¿ƒªà¡ªdG .óMGh πØ∏a ¢ù«c
äÉWÉ°ûfh ™jQÉ°ûªH ΩÉ«≤dG …OÉædG ™°Sh »a .∫ÉéªdG
.áØ∏àîe á«Ä«H ábÉ£dGh √É«ŸG
Iôé°T ´QRh ,É¡£«ëe ô«é°ûJh ,á°SQóª∏d á≤jóM AÉ°ûfEG O
Qó¡J ób √ò¡a ,á°SQóªdG »a √É«ªdG äÉHô°ùJ ó°UQ Gk óL º¡ªdG øe t
.áæ°S πc OóédG ÜÓ£∏d
(ô«HÉæ°U) äÉ«ØæM ΩGóîà°SG øμªjh .áæ°S πc áÑ©μªdG QÉàeC’G äÉÄe
Ék Ñàc º°†j á°SQóªdG áÑàμe »a zô°†NCG º°ùb{ AÉ°ûfEG O .√É«ªdG ∑Ó¡à°SG »a Ió°üà≤e äÉfƒØ«°Sh
.áØ∏àîe á«Ä«H äGQƒ°ûæeh
ájó«∏≤àdG í«HÉ°üªdG ∫GóHEGh ,ábÉ£dG ΩGóîà°SG IAÉØc ≈dEG √ÉÑàf’G Öéj t
.ájOÉ°üàbG iôNCÉH
ó«¡“ 24
:zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏ée .3

á«Hôà∏d πeÉμàe èeÉfôH
á«Ä«ÑdG äÉWÉ°ûædGh
‘ Ö©°U Ö«‚ É¡°ù°SCG »àdG ,»Hô©dG ⁄É©dG ‘ ¤hC’G á«ª«∏bE’G á«Ä«ÑdG á∏éŸG ,zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{
ÚH ±ƒÿG õLÉM ô°ùμJ ¿CG âYÉ£à°SG ,»°üî°T πjƒ“h á°UÉN IQOÉÑÃ 1996 (ƒ«fƒj) ¿GôjõM
á«bQh á∏éªc ,Üô©dG AGô≤dG ±ƒdCG äÉÄe ¤EG π°üJ âfÉc Éeó©Hh .áÄ«ÑdG ´ƒ°Vƒeh …OÉ©dG ÇQÉ≤dG
π°UGƒàdG äÉëØ°Uh âfÎfE’G ≈∏Y É¡©bƒe ÈY ÚjÓª∏d áMÉàe âëÑ°UCG ,2016 ΩÉY ájÉ¡f ≈àM
™°ShC’G »Hô©dG ™LôŸG www.afedmag.com ÊhÎμdE’G É¡©bƒe Èà©jh .»YÉªàL’G
.á«Ä«ÑdG äÉeƒ∏©ª∏d
ÉjÉ°†≤dG ∫É°üjEÉH ,á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ π«ãe É¡d ≥Ñ°ùj ⁄ á«Ä«H á«Ñ©°T á«YƒJ á∏ªM á∏éŸG â≤∏WCG
≈∏Y áÄ«ÑdG ™°Vh ‘ Iƒ≤H äóYÉ°Sh .™°SGƒdG »Hô©dG Qƒ¡ª÷G ¤EG á«Ä«ÑdG äGóéà°ùŸGh Ωƒª¡dGh
¢ù«°SCÉàH ,2006 ΩÉY ™°ShCG IQOÉÑe ¥Ó£fG á£≤f âfÉch .¢UÉÿGh ΩÉ©dG ÚYÉ£≤dG ∫ÉªYCG ∫hóL
.ióàæª∏d á«ª°SôdG á∏éŸG zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ âëÑ°UCG óbh .(óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG
ä’É≤e ô°ûf ó«©J ,IRQÉH á«HôY áØ«ë°U 14 ™e »eÓYEG ∫OÉÑJ äÉbÉØJG ióàæŸGh á∏éŸG äó≤Y
.Ωƒj πc AGô≤dG ¤EG áÄ«ÑdG ´ƒ°Vƒe π°üj å«ëH ,zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{
á«HÓWh ájƒHôJ á°†¡f

á«°SÉ°SC’G á©Ñ£dG ,á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ QGô≤dG »©fÉ°Uh äÉeƒμë∏d Ék «°ù«FQ Ék ©Lôe âëÑ°UCG zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ ¿CG ™e
.ÜÓ£dG ÚH É¡bÓWEG âYÉ£à°SG »àdG á°†¡ædG »g É¡JÉMÉ‚ RôHCG ¿CG ¿hÈà©j É¡«∏Y ÚªFÉ≤dG ¿EÉa
.á«ª°SôdG äÉfÉëàe’Gh á«Ä«ÑdG ègÉæŸG ‘ É¡©«°VGƒe Ωóîà°ùJh ,¢SQGóŸG ‘ ÉgOÉªàYG ” óbh
Ék ©Lôe íÑ°UCG …òdG zá«°SQóŸG á«Ä«ÑdG …OGƒæ∏d äÉWÉ°ûædG π«dO{ 1999 ΩÉY á∏éŸG äQó°UCG
.ôFGõ÷Gh ájQƒ°Sh äGQÉeE’G É¡æe ,áØ∏àfl á«HôY ¿Gó∏Ñd á°UÉN äÉ©ÑW ¬æe âéàfCGh ,¢SQGóª∏d
Ók eÉμàe Ék ›ÉfôH (óaG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸGh zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ äQƒW 2012 ΩÉ©dG ‘h
™bƒŸG ÈY âfÎfE’G ≈∏Yh zá°SQóŸG ‘ áÄ«ÑdG{ ¿Gƒæ©H ÜÉàc ‘ ,á«Ä«ÑdG äÉWÉ°ûædGh á«HÎ∏d
±’B’ á«Ä«ÑdG á«HÎdG ‘ á«ÑjQóJ äGQhO ¬°SÉ°SCG ≈∏Y âª«bCGh .afed-ecoschool.org
,á«°SGQódG πMGôŸG ™«ª÷ á«Ä«H á«ª«∏©J ègÉæe ‘ ¬eGóîà°SG ”h .á«HôY ¿Gó∏H IóY ‘ IòJÉ°SC’G
.á«fGó«eh á« qØ°U äÉWÉ°ûf ¬æe äóªoà°SGh
2001 ` äGQÉe’G á©ÑW ∑QÉ°T zâfCG ∂H CGóÑJ π°†aC’G áÄ«ÑdG{ ¿Gƒæ©H ¢SQGóª∏d á«Ä«H äÉ≤HÉ°ùe ióàæŸGh á∏éŸG âª¶fh
ácQÉ°ûŸG ∫ÓN øeh .»Ä«ÑdG πª©dG ‘ πgC’Gh IòJÉ°SC’Gh ÜÓ£dG â∏NOCGh ±’B’G äÉÄe É¡«a
ÜÓ£dG ¿ƒ«©H áÄ«ÑdG ™°Vh :äÉ≤HÉ°ùŸG √òg øeh .á«Ä«H ájófCG á«Hô©dG ¢SQGóŸG äÉÄe äCÉ°ûfCG É¡«a
á≤HÉ°ùe) áÄ«ÑdG ™e íHQG ,(2000) áÄ«ÑdG ≥jó°U øØdG ,(1999) áÄ«Ñ∏d á≤jó°üdG á°SQóŸG ,(1998)
¢SÉÑàM’G ,(2006) áÄ«ÑdGh ÉfCG ,(2004) áÄ«ÑdG ™°Vh ,(2003) á©«Ñ£dG ∞°ûàcG ,(2001 ,ájô¡°T
áëØ°U AÉ°ûfEG ,(2010) ÜÉ°ùM Iô£b πμd ,(2008) ¿ƒHôμdG ≈∏Y Gk OÉªàYG πbCG ⁄ÉY ƒëf :…QGô◊G
.(2015) áÄ«ÑdG ƒjó«a ,(2013) ∑ƒÑ°ù«a ≈∏Y á°SQóª∏d á«Ä«H
á∏°ù∏°S ∂dP ‘ ÉÃ ,QÉªYC’G πμd á«Ä«ÑdG äÉeƒ∏©ŸG Öàc øe áYƒª› zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ äQó°UCG
§FÉM IójôL ¤EG áaÉ°VEG ,zá«Ä«H ÉjÉ°†b{ á∏°ù∏°Sh ,zÒ¨°üdG »Ä«ÑdG{ á∏°ù∏°Sh ,z»Ä«ÑdG πª©dG{
èeÉfôH øe á≤∏M 39 âéàfCG Éªc .¢SQGóŸG ≈∏Y Ék fÉ› ™jRƒà∏d zAGô°†ÿG Iójô÷G{ ¿Gƒæ©H á«Ä«H
.á«Hô©dÉH ¬Yƒf øe ∫hC’G ¿Éc záÄ«ÑdG …OÉf{ ¿Gƒæ©H »YƒÑ°SCG ÊƒjõØ∏J
áæ÷ ±Gô°TEÉH ,á«fÉæÑ∏dG ¢SQGóŸG ‘ »Ä«ÑdG »YƒdG ô°ûæd zÜÉÑ°û∏d »Ä«ÑdG ¿ÉŸÈdG{ á∏éŸG â≤∏WCGh
‘ Gk ƒ°†Y ¿ƒμ«d »Ä«ÑdG ∫ÉéŸG ‘ Ék ©aóæeh Ék £«°ûf Ék ÑdÉW á°SQóe πc QÉàîJ å«ëH ,IòJÉ°SC’G øe
2000 ` ájQƒ°S á©ÑW
‘ á«HÉ«ædG áÄ«ÑdG áæ÷ ™e á°ù∏L Ghó≤Yh ,äGô“Dƒe ‘ AÉ°†YC’G ÜÓ£dG ∑QÉ°Th .¿ÉŸÈdG Gòg
AÉ°SDhQ ™e Gƒ©ªàLGh ,ôjQÉ≤J áHÉàch á«fGó«e äGQÉjRh á«YƒJ äÓªëH GƒeÉbh ,ÊÉæÑ∏dG ¿ÉŸÈdG
.ÜÉÑ°ûdG ÉgGôj Éªc ∫ƒ∏◊Gh á«Ä«ÑdG πcÉ°ûŸG ìô£d ÜGƒædGh äÉjó∏ÑdG
Êƒ«∏e ∑ƒÑ°ù«ah á«fhÎμdEG áHGƒH

á∏éŸ πeÉμdG ∞«°TQC’G º°†J âJÉÑa www.afedmag.com á`«fhÎμdE’G á`HGƒÑdG ôjƒ£J ”
áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæª∏d á°ü°üîàŸG ôjQÉ≤àdG ¤EG áaÉ°VEG ,1996 ΩÉY ÉgQhó°U òæe zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{
É¡JÉ«°UƒJh É¡JÉLÉàæà°SG óªà©oJh ,á«Hô©dG áÄ«ÑdG ™°Vh øY »°ù«FôdG ™LôŸG âëÑ°UCG »àdG á«ªæàdGh
á«≤FÉKh ΩÓaCGh á«Ä«H äÉ≤°ü∏eh Öàc πjõæJ ™bƒŸG í«àj Éªc .á«dhOh á«ª«∏bEGh á«æWh äÉÄ«g iód
QÉÑNC’ÉH Ék «eƒj ™`bƒŸG åjó– ºàjh .á«Ä«ÑdG ™«°VGƒŸG ∞∏àfl ‘ á«Yƒà∏d ióàæŸGh á∏éŸG É¡àéàfCG
™bƒª∏d Ék °ü«°üN AGÈÿGh Ú∏∏ëŸG RôHCG É`¡Ñàμj »àdG ,á«ŸÉ©dGh á«Hô©dG äÉ≤«∏©àdGh äÉeƒ∏©ŸGh
2012 ` πeÉ°ûdG π«dódG áëØ°U á«fhÎμdE’G áHGƒÑ∏dh .ô¡°T πc ôFGR ¿ƒ«∏e ∞°üfh ¿ƒ«∏e ƒ`ëf √Qhõ`j …òdG ÊhÎμdE’G
zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ ¿CG ôcòdÉH ôjóLh .¿ƒ«∏e 1.3 ¤EG É¡«©HÉàe OóY π°Uh ∑ƒÑ°ù«a ≈∏Y á°UÉN
.™«æ°üàdG OÉ©e ¥Qh ≈∏Y ™Ñ£J »àdG ¤hC’G á«Hô©dG á∏éŸG âfÉc
á«ŸÉY õFGƒL
èeÉfôH øe z¿ƒ«ŸÉ©dG áÄª°ùªÿG{ IõFÉL É¡æ«H ,á«ŸÉY á«Ä«H õFGƒL zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ äó°üM
Ö«fƒj IõFÉL áæ÷ ÜÉàc ‘ AÉLh .áÄ«Ñ∏d á«dhódG ójGR IõFÉLh (Ö«fƒj) áÄ«Ñ∏d IóëàŸG ·C’G
á«Ä«ÑdG …OGƒædG äÉÄe AÉ°ûfEG âYQh ,äÉ©eÉ÷Gh ¢SQGóŸG ‘ Ióªà©e âëÑ°UCG á∏éŸG √òg{ ¿CG
‘ á«ª°SQ äÉÄ«g ™£à°ùJ ⁄ Ée äõ‚CG »Hô©dG ⁄É©dG AÉëfCG ‘ á«Ä«H ácôM â≤∏Nh ,á«°SQóŸG
.zÚæ°S ôe ≈∏Y ¬≤«≤– á≤£æŸG
2014 ` ôFGõ÷G ‘ á«Ä«ÑdG …OGƒædG π«dO “á«ªæàdGh áÄ«ÑdG” á∏éŸ πeÉμdG ∞«°TQC’G º°†j www.afedmag.com ÊhÎμdE’G ™bƒŸG
zóaCG{ π«dO ≈∏Y kGRÉμJQG .äÉ≤«∏©àdGh äÉeƒ∏©ŸGh QÉÑNC’ÉH Ék «eƒj ¬ãjó– ºàjh
ó«¡“ 26
»°SQóe »Ä«H Om Éf AÉ°ûfEG .4
?»°SQóŸG »Ä«ÑdG …OÉædG ƒg Ée

»YƒdG ¿hô°ûæj øjòdG IòJÉ°SC’Gh ÜÓ£dG øe áYƒ£àe áYƒª› ƒg »°SQóŸG »Ä«ÑdG …OÉædG
,á«ª«∏©J á∏Môe ájCG ‘ íLÉf »Ä«H OÉf AÉ°ûfEG øμÁ .áeGóà°ùe áÄ«H πLCG øe ¿ƒ∏ª©jh »Ä«ÑdG
.ájôª©dG á∏MôŸG ≥ah ¬JÉª¡eh ¬JÉWÉ°ûf ójó– ™e
?»°SQóe »Ä«H OÉf AÉ°ûfEG GPÉŸ

.»°SGQódG êÉ¡æŸG ∫ÓN øe ∫É©a »Ä«H •É°ûf ‘ ácQÉ°ûŸG á«fÉμeEG ÜÓ£∏d ôaGƒàJ ’ ,Ék ÑdÉZ
äGQÉ¡ŸG ¿hQƒ£«a ,á«é¡æe ’ á«Ä«H ™jQÉ°ûe ‘ ÜÓ£dG ∑QÉ°ûj ,»Ä«ÑdG …OÉædG ∫ÓN øeh
»YÉª÷G πª©dG CGóÑe ¿ƒª∏©àjh ,É¡∏M ‘ áªgÉ°ùŸGh á«Ä«ÑdG πcÉ°ûŸG ¤EG ±ô©à∏d ájQhô°†dG
¿ƒªæj ∂dòc .∂dòH ΩÉ«≤dG iód ¿ƒ©àªà°ùjh ,¢û«©∏d π°†aCG Ék fÉμe á£«ëŸG º¡àÄ«H π©÷
.»YGóHE’Gh …ó≤ædG ºgÒμØJ
:»°SQóe »Ä«H OÉf AÉ°ûfE’ á«°ù«FôdG ±GógC’G

.á«Ä«ÑdG ™«°VGƒŸG ∫ƒM ÜÓ£dG »Yh ™aQ t
.É¡«∏Y ®ÉØ◊Gh áÄ«ÑdG ájÉªM ‘ ádÉ©ØdG ácQÉ°ûª∏d ÜÓ£∏d á°UôØdG AÉ£YEG t
.ÜÓ£dG iód á«Ä«H äÉ«bÓNCG AÉæH ≈∏Y πª©dG t
.º¡£«fih ÜÓ£dG ÚH á«HÉéjEG ábÓY ôjƒ£J t
?»°SQóe »Ä«H OÉf AÉ°ûfEG ºàj ∞«c

…OÉæ∏d á«°SÉ°SCG IGƒf Gƒ∏μ°T .1
(ÌcCG hCG) Ék °üî°T GhQÉàNG ºK øeh .»Ä«H OÉf AÉ°ûfEÉH Úªà¡e πbC’G ≈∏Y ÜÓW 6 OƒLh øe GhócCÉJ
íFÉ°üædG AÉ£YEG ó°TôŸG QhO ¿ƒμj .áYƒªéª∏d ó°Tôªc πª©∏d OGó©à°S’G ¬jód Úª∏©ŸG hCG IQGOE’G øe
¿ƒLôîà«°S ÜÓ£dG øe …OÉædG »°ù°SDƒe ¿CG Ék ª∏Y ,iôNCG ¤EG áæ°S øe áYƒªéŸG äÉÑK ≈∏Y á¶aÉëŸGh
hCG Ék «Ä«H Ék £°TÉf ó°TôŸG ¿ƒμj ¿CG …Qhô°†dG øe ¢ù«d .iôNCG äÉeÉªàgG º¡jód íÑ°üJ hCG IÎa ó©H Ék ªàM
ájOÉ«b äGQÉ¡e ¬jódh áÄ«ÑdG QƒeCÉH Ék ªà¡e Ék °üî°T ¿ƒμj ¿CG Öéj ¬fCG ’EG ,á«ª∏Y á«Ø∏N ¬jód ¿ƒμJ ¿CG
¢ü«°üîàd Gk ó©à°ùe ¿ƒμj ¿CGh øjôNBÓd ¬à°SÉªM π≤æj ¿CGh áÄ«Ñ∏d Ék °ùªëàe ¿ƒμj ¿CG Öéj .ájQGOEGh
.áÄ«ÑdG ™°Vh Ú°ù– ƒëf º¡JÉbÉW ¬«LƒJh …OÉædG AÉ°†YCG IóYÉ°ùŸ ó¡÷Gh âbƒdG
§«ëŸGh á°SQóŸG ≈∏Y ±ô©àdG .2

GPÉŸ) …OÉædG ájDhQ ≈∏Y Gƒ≤Øà«d ájƒ°S ™«ª÷G ¢ù∏éj ,IõgÉL zIGƒædG{ áYƒªéŸG íÑ°üJ ÉeóæY
(?õéæf ¿CG ójôf GPÉe )Égò«ØæJ ºà«°S »àdG ™jQÉ°ûŸG hCG á∏ªàëŸG äÉWÉ°ûædG Gƒ°ûbÉæ«dh (?Éæg øëf
AÉ°ûfEG ¢üîj Ée ‘ á°SQóŸG ‘ øjôNB’G øjó°TôŸG äGÈîH áfÉ©à°S’G ó«ØŸG øe ¿ƒμj ób
.…OÉædG π«©ØJ á«Ø«c ¿CÉ°ûH IQGOE’G øe Ék °üî°T GhÒ°ûà°SG .…OGƒædG
:»°SQóe »Ä«H OÉf AÉ°ûfE’ §«£îàdG óæY QÉÑàY’G Ú©H òNCÓd á∏Ä°SCG
?á°SQóŸG ‘ iôNC’G …OGƒædG º«¶æJ ” ∞«c t
?á«°SQóŸG …OGƒæ∏d πjƒ“ ∑Éæg πg t
?ºμ£«fi ‘ á«Ä«H äÉ°ù°SDƒe hCG á«Ä«H äÉYƒª› ∑Éæg πg t
?äGóYÉ°ùŸGh äÉeƒ∏©ŸG Gƒeó≤j ¿CG øμÁ øjòdG ¢UÉî°TC’G ºg øe t
?√DhÉ£YEG ¢UÉî°TC’G hCG äÉ°ù°SDƒŸG √ò¡d øμÁ ºYódG øe ´ƒf …CG t
?ºμ£«fi hCG ºμà°SQóe ‘ á«°ù«FôdG á«Ä«ÑdG πcÉ°ûŸG Ée t
á°SQóŸG IQGOEG ≈∏Y »Ä«ÑdG …OÉædG ¢VôY .3

.IQGOE’G øe Üƒ∏£ŸG ºYódGh ,áæμªŸG äÉWÉ°ûædGh ±GógC’G ójóëàd »Ä«ÑdG …OÉæ∏d Qƒ°üJ º°SQ ó«ØŸG øe
Ée ‘ É¡JÉ°SÉ«°Sh á°SQóŸG ÚfGƒb áaô©eh Qƒ°üàdG ¢Vô©d á°SQóŸG IQGOEG ™e Ék YÉªàLG ó°TôŸG Oóëj
.áYƒªéŸG º«¶æàd ¿hó©à°ùJ ,IQGOE’G øe ºYódG ≈∏Y ∫ƒ°ü◊G ó©H .á«é¡æeÓdG äÉWÉ°ûædG ¢üîj
…OÉæ∏d »°SÉ°SC’G ΩÉ¶ædG .4

•hô°Th ,…OÉædG ±GógCÉH Ék fÉ«Hh ,Gk Qƒà°SO øª°†àj …òdG ,…OÉæ∏d »°SÉ°SC’G ΩÉ¶ædG Gƒ©°V
AÉ°†YC’G äÉª¡Ã Ék fÉ«Hh ,áMÎ≤e äÉWÉ°ûfh ,äÉYÉªàL’G äÉbhCGh ,áHƒ∏£ŸG Ωƒ°SôdGh ,ájƒ°†©dG
Ék Ä«°T GhQô≤J ’ .∫hC’G ´ÉªàL’G ‘ AÉ°†YC’G ≈∏Y ΩÉ¶ædG Gòg GƒMÎbG .äÉHÉîàf’G á≤jôWh
.á∏eÉμdG áYƒªéŸG πÑb øe ¬«∏Y âjƒ°üàdG ºàj ≈àM á«FÉ¡f IQƒ°üH
…OÉædG ¤EG ÜÉ°ùàf’G .5

™«ªL GhôcPG .…OÉædG ¥ÓWEG ¬«a ºà«°S …òdG ∫hC’G ´ÉªàL’G ≥Ñ°ùJ á©°SGh á«FÉYO á∏ªëH Gƒeƒb
ΩÉ«≤dG øμÁ .¬«dEG ÜÉ°ùàf’G º¡æμÁ ∞«ch …OÉædG ƒg Ée áaô©Ã Úªà¡ŸG ÜÓ£∏d áª¡ŸG äÉeƒ∏©ŸG
‘ ìƒ∏dG ≈∏Y QÉ©°TEG hCG ,ÉjÒàaÉμdG ‘ …OÉædÉH á°UÉN á°üæe hCG ,äÉ≤°ü∏e ∫ÓN øe á∏ª◊G √ò¡H
,¬fÉeRh ´ÉªàL’G ¿Éμe ójó– Öéj .Úªà¡ŸG ÜÓ£∏d π«é°ùJ IQÉªà°SG áÄÑ©J É¡«∏J ,∞°üdG
.¬«a åëÑà°S »àdG äÉWÉ°ûædGh •É≤ædGh ,¬æY ÚdhDƒ°ùŸGh
∫hC’G ´ÉªàL’G .6
,áYƒªéª∏d …OÉædG øY Iô°üàfl Iôμa AÉ£YEÉH ¿ƒdhDƒ°ùŸG ¬«a Ωƒ≤j .…OÉæ∏d •É°ûf ∫hCG ƒg ´ÉªàL’G Gòg
ô©°ûj ¿CG …Qhô°†dG øe .äÉWÉ°ûædG ¢Uƒ°üîH äÉMGÎbG Ωó≤Jh ,…OÉæ∏d »°SÉ°SC’G ΩÉ¶ædG ¢Vô©jo h
äÉWÉ°ûæ∏d º¡JÉMGÎbGh ,…OÉæ∏d º¡JGQƒ°üJ ∫ƒM Ék °TÉ≤f GƒëàaG .QGô≤dG PÉîJÉH ¿ƒ«æ©e º¡fCG ™«ª÷G
ÚÑ°SÉæe QÉ©°Th º°SG ‘ GhôμØj »c πÑ≤ŸG ´ÉªàL’G ≈àM AÉ°†YCÓd á∏¡e Gƒ£YCG .É¡H ΩÉ«≤dG Öéj »àdG
.äÉWÉ°ûædGh ,ÚdhDƒ°ùŸGh ,»∏NGódG ΩÉ¶ædGh ,QÉ©°ûdGh ,º°S’G ≈∏Y GƒJƒq °U ‹ÉàdG ´ÉªàL’G ‘h .…OÉæ∏d
á≤MÓdG äÉYÉªàL’G .7
´ƒÑ°SCG πc ¬°ùØf âbƒdG ‘h ,Qƒ°†◊G AÉ°†YC’G º¶©e ™«£à°ùj âbh ‘ äÉYÉªàL’G GhOóM
m AÉ°ûfEG
»°SQóe »Ä«H OÉf ó«¡“ 28
áëF’ GƒYRh .iôNC’G …OGƒædG äÉYÉªàLG ™e ó«YGƒŸG ÜQÉ°†J ΩóY øe GhócCÉJ .ÚYƒÑ°SCG hCG
.§«£îàdGh º«¶æà∏d áæ÷ GƒÄ°ûfCG .∫hC’G ´ÉªàL’G ∫ÓN É¡MGÎbG ” »àdG …OÉædG äÉWÉ°ûæH
,¬∏eÉμH »°SGQódG ΩÉ©∏d äÉWÉ°ûæ∏d »æeR ∫hóL Ò°†– ,ó°TôŸG IóYÉ°ùÃ ,áæé∏d øμÁ
.≥M’ ´ÉªàLG ‘ É¡à°ûbÉæeh
¥ÉØJ’G óæY .äGQGô≤∏d Ò°†ëàdGh äÉ¶MÓŸG ™°Vh ≈æ°ùàj »c Ék ≤Ñ°ùe πª©dG ∫hGóL Ghô°†M
.äÉ«dhDƒ°ùŸGh ïjQGƒàdGh ±GógC’G Oóëj »æeR ∫hóL ™°Vh AÉ°†YC’G ≈∏Y »¨Ñæj ,Ée •É°ûf ≈∏Y
,Qƒ°†◊ÉH AÉ°†YC’G Ωõ∏jo Gòg .¬æe Üƒ∏£ŸG Ée ¢üî°T πc º∏©«d äÉWÉ°ûædG πμH íFGƒd GhóYCG
´ÉªàLG πc øe ™«ª÷G êôîj ¿CG Öéj .º¡«∏Y ¿hóªà©j ÚbÉÑdG ¿CG òFóæY ¿ƒª∏©«°S º¡fC’
.¬d Ò°†ëàdG Oó°üH ºg Ék Yhô°ûe ∑Éæg ¿CG hCG ,Ée Ék Ä«°T Gƒ≤≤M hCG Gƒª∏©J º¡fCG Qƒ©°ûH
…OÉædG äÉWÉ°ûf ójó– .8

¢†©H ≈æÑàJ ¿CG áYƒªéŸG Qô≤J ób .Ò°†ëàdGh åëÑdG ¤EG áHGòL äÉWÉ°ûæH ΩÉ«≤dG êÉàëj
:á«JB’G áëFÓdG øe äÉMGÎb’G
.á°SQóŸG πNGO á≤jóM hCG πà°ûe AÉ°ûfEG t

øY åjóë∏d Ú«°UÉ°üàNG IƒYOh ,∫óé∏d Òãe »Ä«H ´ƒ°Vƒe ∫ƒM QGƒM á°ù∏L º«¶æJ t
.´ƒ°VƒŸG
.äÉ≤°ü∏e hCG ƒjó«a hCG Qƒ°U ¢VôY Ò°†– t
.á°SQóŸG ‘ §FÉ◊G áMƒd ≈∏Y áÄ«Ñ∏d á≤jó°üdG äÉ°SQÉªŸÉH áëF’ ™°Vh t
.á«Ä«H áÑàμe AÉ°ûfEG t
.(ÉgÒZ hCG á°SQóŸÉH á£«ëŸG ´QGƒ°ûdG hCG ÅWÉ°û∏d) ∞«¶æJ äÓªM º«¶æJ t
.äÉjÉØædG ôjhóJ IOÉYE’ äÓªM º«¶æJ t
.á«fGó«e äÓMQ º«¶æJ t
.á≤£æŸG ¿Éμ°S ™e ¿hÉ©àdÉH á«LPƒ‰ á«Ä«H ™jQÉ°ûe ò«ØæJ t
.á©«Ñ£dGh áÄ«ÑdG ™«°VGƒe ‘ äÉ≤HÉ°ùe º«¶æJ t
.á«Ä«ÑdG äÉÑ°SÉæŸÉH ∫ÉØàM’G t
.âfÎf’G ≈∏Y ™bƒe hCG á«Ä«H Iô°ûf Ò°†– t
.á«Ä«H çÉëHCGh äÉ°SGQóH ΩÉ«≤dG t
…OÉæ∏d á«FÉYO á∏ªM .9

,á∏Ñ≤ŸG äGƒ£ÿG ≈∏Y Úªà¡ŸG ¢UÉî°TC’Gh AÉ°†YC’G ´ÓWEG …OÉædG äÉWÉ°ûæd èjhÎdG ¿CÉ°T øe
øjòdG ò«eÓàdG ∂dòch ,Ék ahô©e …OÉædG π©éj ƒgh .áØ∏àîŸG á«Ä«ÑdG ™«°VGƒŸG ∫ƒM »YƒdG ô°ûfh
IójôLh ,…ƒæ°ùdG »°SQóŸG ÜÉàμdG ∫ÓN øe ¿ƒμj ób …OÉæ∏d èjhÎdG .¬JÉWÉ°ûf ‘ ¿ƒcQÉ°ûj
.ÊhÎμd’G ójÈdG ÈYh ,ÚØXƒŸGh IQGO’G ¤G πFÉ°SQh ,äÉ≤°ü∏ŸGh ,…OÉædG Iô°ûfh ,á°SQóŸG
.äÉWÉ°ûædGh äÉYÉªàL’G ∫ÓN É¡fhóJôj …OÉædG AÉ°†YCÉH á°UÉN Ék fÉ°üªb Gƒªª°U
…OÉæ∏d …ƒæ©ŸG ºYódG .10

‘ ‹ÉgC’G ∑Gô°TEG ∫ÓN øe ∂dPh ,…OÉæ∏d ºYódG øe øμ‡ óM ≈°übCG ≈∏Y ∫ƒ°üë∏d Gƒ©°SG
äÉWÉ°ûædÉH ΩÉ«≤dGh ,…OÉædG πªY á£N Ò°S ≈∏Y á©∏£e ájQGOE’G áÄ«¡dG AÉ≤HEGh ,äÉWÉ°ûædG
.á«∏gC’G äÉª¶æŸG ™e ¿hÉ©àdGh ,iôNCG ¢SQGóe ™e hCG á°SQóŸG ‘ iôNC’G …OGƒædG ™e ácÎ°ûŸG
πjƒªàdG .11
Ωƒ°SQ .á°SQóŸG øe ºYódG ¢†©H ≈∏Y π°üëj ¿Éc ƒd ≈àM ,…OÉæ∏d πjƒ“ OÉéjE’ áLÉM ∑Éæg
áeÉbEG Ék °†jCG øμÁ .ájGóÑdG ‘ Ék °Uƒ°üN ,ájQhô°V ¿ƒμJ ób á«fGó«ŸG äÓMôdG ∫óHh ájƒ°†©dG
äƒ«H πãe áØ∏àfl AÉ«°TCGh á∏ª©à°ùŸG ¢VGôZC’G ™«Hh ,Ú©e •É°ûf πjƒ“ ¤EG É¡©jQ Oƒ©j á∏ØM
.¥ƒ°ùà∏d ¢TÉªb ¢SÉ«cCGh á«°SÉWôbh IójÉ©e äÉbÉ£Hh ¿É°üªbh ÒaÉ°ü©∏d
:…OÉæ∏d πjƒªàdG ™ª÷ iôNC’G äÉWÉ°ûædG øe

.OÉ÷G πª©dGh âbƒdÉH ΩGõàd’G øe ÌcCG Ö∏£àJ ’ ,∫ÉŸG ™ª÷ á∏¡°S á≤jôW äGQÉ«°ùdG π«°ùZ t
Gƒ°†eCGh …OÉædG AÉ°†YCG Gƒ©ªLG .•ƒØdG ¢†©Hh ƒdOh AÉŸGh ¿ƒHÉ°üdG §≤a »g áHƒ∏£ŸG OGƒŸG
.AÉŸG ∑Ó¡à°SG ‘ ¢Uô◊G ™e ,äGQÉ«°ùdG π°ùZ ‘ ´ƒÑ°SC’G ájÉ¡f á∏£Y øe Ωƒj ô¡X ó©H
GƒÑ∏WG ,•É°ûædG Gòg øY ¿ÓYEÓd .áaÎëŸG π«°ù¨dG äÉ£fi Ö∏£J É‡ πbCG Ék ¨∏Ñe GƒÑ∏WG
.èjhÎ∏d IÒÑc á«fƒJôc äÉ≤°ü∏e ™e ´QÉ°ûdG ÉjGhR ióMEG ≈∏Y ±ƒbƒdG AÉ°†YC’G ¢†©H øe
øe GƒÑ∏WG .ÜÉë°UC’Gh ÜÓ£dGh ‹ÉgCÓd äÉbÉ£ÑdG ™«ÑH Gƒeƒbh Ö«°üfÉj Öë°S Gƒª¶f t
á°ù°SDƒŸG º°SG ™°Vh πHÉ≤e ‘ äÉbÉ£ÑdG ™ÑW áØ∏c á«£¨J hCG õFGƒL Ëó≤J á«∏fi äÉ°ù°SDƒe
GƒfÉc ¿EG º¡«dÉgCGh …OÉædG AÉ°†YCG ∫GDƒ°S Ék °†jCG ºμfÉμeEÉH .•É°ûædÉH á°UÉÿG äÉYƒÑ£ŸG ≈∏Y
AGô°T ≈∏Y õ«Øëà∏d ádƒ≤©e äÉbÉ£ÑdG QÉ©°SCG ¿ƒμJ ¿CG Öéj .õFGƒ÷G ¢†©ÑH ´ÈàdG ¿hOƒj
.ábÉ£H øe ÌcCG
øe áÑjô≤dG »g πJÉ°ûŸG áeÉb’ áæμeC’G π°†aCG .á°SQóŸG ‘ á«Lô◊G QÉé°TCÓd Ók à°ûe GƒÄ°ûfCG t
hCG »∏c πX â– IÒ¨°üdG ∫ƒà°ûdG ¿ƒμJ ¿CGh ,ìÉjôdG øe ájÉbƒdG ø°ùëà°ùJh .ºFGO AÉe OQƒe
äÉÑWôŸG Ö∏©c ,ºéMh ´ƒf …CG øe á«YhCG ∫Éª©à°SG øμÁ .πà°ûŸG ‘ ÉgOƒLh ∫GƒW »FõL
ΩGóîà°SGh É¡©«H øμÁ ,∫ƒà°ûdG âÑæJ ¿CG ó©Hh .∂«à°SÓÑdG ÊÉæbh ¿ƒ∏jÉædG ¢SÉ«cCGh
.…OÉædG äÉWÉ°ûf πjƒ“ ‘ OhOôŸG
Iõ¡LC’G πãe ,í«∏°üà∏d á∏HÉb hCG ΩGóîà°S’G IOÉYE’ á◊É°U á∏ª©à°ùe AÉ«°TCGh Iõ¡LCG Gƒ©ªLG t
á«ªc ∞Øîj Ék °†jCG Gòg .™«Ñ∏d Égƒ°VôYGh ,ÉgÒZh ÖàμdGh á°ùÑdC’Gh ÜÉ©dC’Gh á«fhÎμd’G
.äÉØ∏îŸG
∑Gô°TEG øμÁh .¿OÉ©ŸGh êÉLõdGh ¥QƒdG πãe ,É¡©«ÑH Gƒeƒbh ôjhóà∏d á◊É°U OGƒe Gƒ©ªLG t
.•É°ûædG Gòg ‘ »◊G ¿Éμ°Sh ¿GÒ÷Gh ÜÓ£dG ‹ÉgCG
ô°S ...ΩÉeC’G ¤EG

á°UÉÿG º¡JÉ«cƒ∏°S Ò«¨J ≈∏Y õ«cÎdG øe ÜÓ£dG ΩÉªàgG π≤àæ«°S ,πª©dG áYƒªéŸG ™HÉàJ Éª«a
.áÄ«ÑdG ájÉª◊ ™ªàéŸG ‘ á«∏ªY äGƒ£N òNCG ¤EG
áÄ«ÑdG ¤EG áÑ°ùædÉH á«HÉéjG ôYÉ°ûe ÜÓ£dG ÜÉ°ùàcG ‘ º¡e QhO »Ä«ÑdG …OÉæ∏d ,QÉ°üàNÉH
Ék °SÉ°ùMEG »£©J É¡fƒÑ°ùàμ«°S »àdG äGQÉ¡ŸGh áaô©ŸG ¿EG ºK .É¡«∏Y á¶aÉëŸG ‘ ºgQhO áaô©eh
»àdG ,äGò∏d ΩGÎMGh ¢ùØædÉH á≤K øe ,á«HÉéj’G á«°üî°ûdG äÉØ°üdG Rõ©Jh »JGòdG É°VôdÉH Ók FÉg
.º¡JÉ«M πc º¡≤aGÎ°S
m AÉ°ûfEG
.âbƒdG ™e …OÉædG ∑Î«°S º¡°†©H ¿C’ ,AÉ°†YC’G øe ‘ÉμdG Oó©dG ôaGƒJ ¿EG ≈àM ÜÉ°ùàf’G äÉÑ∏W Gƒ∏ÑbG t
.…OÉædG ¤EG ΩÉª°†f’G ‘ ÜÓ£dG ÖZôj »μd ,á©à‡ ¬°ùØf âbƒdG ‘ ¿ƒμJh …OÉædG ±GógCG ΩóîJ ™jQÉ°ûŸ Gƒ££N t
.¬«a AÉ°†YC’G øe á∏b â«≤H ¿EG ≈àM …OÉædG πªY GƒØbƒJ ’ .ÚÑXGƒe º¡∏c Gƒ°ù«d …OÉædG AÉ°†YCG t
á«°SQóe á«Ä«H äÉHÉîàfG
ºgh á«WGôbƒÁódG hQGóH ` ¢ü∏îŸG á°SQóe ÜÓW ¢SQÉÁ

¿ƒ∏°Uƒj ´GÎbG á«∏ªY ‘ ¿ƒcQÉ°ûj PG ,á°SGQódG óYÉ≤e ≈∏Y
‘ ’k É©a íÑ°UCG …òdG »Ä«ÑdG º¡jOÉf ‹hDƒ°ùe É¡àé«àæH
.É¡LQÉNh á°SQóŸG
πNGO á«Ä«H á«YƒJ á∏ªM ¥ÓWG á°SQóŸG äÉWÉ°ûf øeh

¿ƒeƒ≤j áÄ«Ñ∏d ¢SGôM Ú«©Jh ,ÖYÓŸG ‘h ±ƒØ°üdG
º¡ãMh äÉØdÉîŸG ¤G ÜÓ£dG ¬«ÑæJh äÉYÉ≤dG áaÉ¶f áÑbGôÃ
äGOÉ¡°T IQGO’G â°ü°üN Éªc .áaÉ¶ædG ≈∏Y á¶aÉëŸG ≈∏Y
‘ ¥ƒØàe πμd íæ“ z»Ä«H π°†aCG{ ¿GƒæY â– á«Ä«H
.»YÉª÷G πª©∏d ™aóæeh á«Ä«ÑdG ájÉYôdG
á«Hƒæ÷G á«∏eÉ©dG á°SQóŸG ‘ áÄ«ÑdG …OÉf AÉ°†YCG ÜÉîàfG ”

.á°SQóŸG IòeÓJ πÑb øe ô°TÉÑŸG ´GÎb’G ÈY á«°SGQódG áæ°ù∏d
.ójó°ûdG ¢ùaÉæàdG øe ƒL ‘ äÉHÉîàf’G äôL óbh
¿hÉ©àdÉH OƒæH á©Ñ°S øe »Ä«H èeÉfôH ò«ØæàH …OÉædG ΩÉbh

:»gh ,á°SQóŸG IòeÓJh á«ª«∏©àdG áÄ«¡dG ™e
äÓªëH ΩÉ«≤dG ∫ÓN øe á°SQóŸG πNGO áÄ«ÑdÉH ΩÉªàg’G .1

.áØãμe á«YƒJ
™e ¿hÉ©àdÉH á°SQóŸG êQÉN á«Ä«H äÉWÉ°ûf ‘ ácQÉ°ûŸG .2
.iôNC’G á«∏gC’G äÉ°ù°SDƒŸG
.á«Ä«H á≤HÉ°ùe áeÉb’ OGóY’G .3
ä’ÉéŸÉH ºà¡J ô¡°T πc (§FÉM áMƒd) Iô°ûf QGó°UG .4
ä’ÉM ó°Uôd áÑjôb øcÉeCG ¤G IÒ°üb äÓMQ º«¶æJ .6 .á«Ä«ÑdG
.É¡d ∫ƒ∏M ìGÎbGh áæ«©e á«Ä«H äÓªëH ΩÉ«≤dG ∫ÓN øe á«ë°üdG á«MÉædÉH ΩÉªàg’G .5
.»Ä«H ¢Vô©e áeÉbG .7 .á°SQóŸG πNGO á«YƒJ
Üô¨ŸG ‘ á«∏«gCÉàdG Qƒî°üdG ájƒfÉK ‘ áeGóà°ùŸG á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »æWƒdG ¥Éã«ŸG Ωƒj
∫ƒM äGQhÉ°ûª∏d »æWƒdG Ωƒ«dG áÑ°SÉæÃ
á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »æWƒdG ¥Éã«ŸG ´hô°ûe
á«Ä«ÑdG á«HÎdG …OÉf AÉ°†YCG º¶f ,áeGóà°ùŸG
Qƒî°üdG ájƒfÉK ‘ á«LƒdƒμjE’G áæWGƒŸGh
,Üô¨ŸG §°Sh áæeÉMôdG á≤£æe ‘ á«∏«gCÉàdG
IÉ«◊G Ωƒ∏Y »°SQóe á«©ªL ™e ¿hÉ©àdÉH
Ék «°SGQO Ék eƒj ,áæZGô°ùdG á©∏b ´ôa ` ¢VQC’Gh
øe{ QÉ©°T â– ´ƒ°VƒŸG Gòg ∫ƒM Ék «°ù«°ù–
äÉLÉ◊ á«Ñ∏J ójóL »©ªà› óbÉ©J πLCG
.zó¨dGh Ωƒ«dG ∫É«LCG
Ωób ,ájƒfÉãdG ôjóe øe á«Ñ«MôJ áª∏c ó©H

áÄ«ÑdG ∫ƒM ƒjó«a ¢VôY …OÉædG ≥°ùæe
‘ á«Ä«ÑdG ´É°VhC’Gh áeGóà°ùŸG á«ªæàdGh
ÜÉH íàah .Rƒ◊G ` âØ«°ùfÉJ ` ¢ûcGôe á¡L
»àdG QhÉëŸG ∫ƒM ÚcQÉ°ûŸG ò«eÓà∏d ¢TÉ≤ædG
,áKƒ∏ŸG π≤ædG πFÉ°Sh É¡«a Ωóîà°ùJ ’ ΩÉjCG ójó– t ´hô°ûÃ ∞jô©àdG äÉjƒ£e ™jRƒJ ”h .¢Vô©dG É¡æª°†J
.»°ûŸGh á«FGƒ¡dG äÉLGQódGh »YÉª÷G π≤ædG ≈∏Y QÉ°üàb’Gh IòJÉ°SCG ΩÉb Éªc .áeGóà°ùŸG á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »æWƒdG ¥Éã«ŸG
¢SQódG á°üM øe õ«M ¢ü«°üîàH ¢VQC’Gh IÉ«◊G Ωƒ∏Y IOÉe
,áeGóà°ùŸG á«ªæàdG áaÉ≤K õjõ©J ≈∏Y ΩÓY’G πFÉ°Sh õØMt .ÊhÎμd’G ¬©bƒÃh ¥Éã«ŸG ´hô°ûe ¿ƒª°†Ã ∞jô©à∏d
ºà¡J »àdG á«eƒμ◊G ÒZ äÉª¶æª∏d ™«é°ûàdG øe ójõŸGh
.á«Ä«ÑdGh á«YÉªàL’G ÉjÉ°†≤dÉH ò«eÓàdG º«°ù≤J ” å«M ,ájQhÉ°ûJ äÉ°TQh âª¶fh
áYƒª› πc ¢SCGQ ≈∏Y ,äÉYƒª› ™HQCG ¤G ÚcQÉ°ûŸG
á«©«ÑW á«ªfi áæeÉMôdG Qƒî°üd á«∏Ñ÷G á≤£æŸG π©Lt äÉÑLGƒdGh ¥ƒ≤◊G ,’k hCG :QhÉfi á©HQCG á°ûbÉæŸ ,Qô≤e
√õæà∏d QGhõdÉH á°UÉÿG äÉ£ëŸGh äGôªŸG ¢†©H ÒaƒJ ™e »YÉªàL’G »bôdGh áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ,Ék «fÉK .áÄ«ÑdÉH á£ÑJôŸG
´GƒfC’G øY á«¡«LƒJ äÉMƒ∏H Égõ«¡Œh ,±É°ûμà°S’Gh .øjƒμàdGh á«HÎdGh ‘É≤ãdGh »©«Ñ£dG çGÎdG ≈∏Y á¶aÉëŸGh
.á«∏Ñ÷G á≤£æŸG √òg øWƒà°ùJ »àdG á«fGƒ«◊Gh á«JÉÑædG áeƒ∏©ŸG ¤EG êƒdƒdGh É¡àjÉªMh áÄ«ÑdG ≈∏Y á¶aÉëŸG ,Ék ãdÉK
.ájÉbƒdGh •É«àM’Gh ∑Ó¡à°S’Gh êÉàf’Gh á«ªæàdGh åëÑdGh
,™£≤dG ,ôFÉ÷G »YôdG) áHÉ¨dG ∫Ó¨à°SG áÑbGôeh Úæ≤Jt â°†aCG Ée Qô≤e πc Ωób äÉ°TQƒdG ájÉ¡f ‘h .äÉeGõàd’G ,Ék ©HGQ
øjQhÉéŸG ¿Éμ°ùdG ¢ù«°ù–h (...¢üNôŸG ÒZ ¢üæ≤dG :É¡ªgCG ,äÉ«°UƒJh äÉMGÎbG øe ¬à°TQh ¬«dEG
.Ék WôØe ’k Ó¨à°SG É¡dÓ¨à°SG Ωó©H áHÉ¨∏d
Ék «YGhh kGQOÉb íÑ°üj »c øWGƒŸG π«gCÉàd º«∏©àdG ‘ ≥◊Gt
.áæeÉMôdG Qƒî°U á≤£æe ‘ áÄ«ÑdG á«HÎ∏d õcôe AÉ°ûfEGt ‘É≤ãdGh »©«Ñ£dG çGÎdGh áÄ«ÑdG ≈∏Y ®ÉØ◊G ‘ ¬ÑLGh
.¬à≤£æŸ
Òé°ûàdG èeGôH øe ójõŸG π«©ØàH ,»HÉ¨dG ∫ÉéŸG á«ªæJt
á«°SÉ≤dG á«NÉæŸG ±hô¶∏d áehÉ≤e ÌcCG á«JÉÑf ´GƒfCG ∫ÉNOEGh πfl ∑ƒ∏°S πc Óôd á«dÉŸG äÉeGô¨dÉc ájôLR ÚfGƒb ø°St
.á≤£æŸG É¡aô©J »àdG .áÄ«ÑdÉH
m AÉ°ûfEG
á«°SQóŸG …OGƒæ∏d á«Ä«H áeÉfRhQ

ΩÉ«≤∏d á°Uôa äÉÑ°SÉæŸG √ò¡d á°ü°üîŸG ΩÉjC’Éa .á«Ä«ÑdG äÉÑ°SÉæŸÉH ∫ÉØàM’G É¡H ΩÉ«≤dG »°SQóŸG …OÉæ∏d øμÁ »àdG äÉWÉ°ûædG øe
Ék °†jCG »gh .¬H ∫ÉØàM’G ºàj …òdG »Ä«ÑdG ´ƒ°VƒŸG ∫ƒM ,á≤£æŸG ‹ÉgCGh º¡«dÉgCGh á°SQóŸG ò«eÓJh …OÉædG AÉ°†YC’ ,á«YƒJ äÓªëH
.áÑ°SÉæŸG ‘ iôNC’G äÉª¶æŸGh á«Ä«ÑdG äÉ«©ª÷G É¡H Ωƒ≤J »àdG äÉ≤°ü∏ŸGh äÓª◊G øe IOÉØà°SÓd á°Uôa
:Égó«YGƒe ‘ äÉÑ°SÉæŸG √òg ¢†©H AÉ«ME’ á≤Ñ°ùe á£N OGóYEÉH ºbh ,ïjQGƒàdG √òg ¿hO q
ájô£ØdG IÉ«ë∏d »ŸÉ©dG Ωƒ«dG (¢SQÉe) QGPBG 3
»ŸÉ©dG äÉHÉ¨dG Ωƒj (¢SQÉe) QGPBG 21
»ŸÉ©dG √É«ŸG Ωƒj (¢SQÉe) QGPBG 22
ájƒ÷G OÉ°UQCÓd »ŸÉ©dG Ωƒ«dG (¢SQÉe) QGPBG 23
ΩÉ¨dC’G ôWÉfl øe á«Yƒà∏d »ŸÉ©dG Ωƒ«dG (πjôHCG) ¿É°ù«f 4
»ŸÉ©dG áë°üdG Ωƒj (πjôHCG) ¿É°ù«f 7
»ŸÉ©dG çGÎdG Ωƒj (πjôHCG) ¿É°ù«f 18
¢VQC’G Ωƒj (πjôHCG) ¿É°ù«f 22
»é«∏ÿG áÄ«ÑdG Ωƒj (πjôHCG) ¿É°ù«f 24
»ŸÉ©dG π«HƒföûJ Ωƒj (πjôHCG) ¿É°ù«f 26
IôLÉ¡ŸG Qƒ«£∏d »ŸÉ©dG Ωƒ«dG (ƒjÉe) QÉjCG øe ÊÉãdG âÑ°ùdG
»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæà∏d »ŸÉ©dG Ωƒ«dG (ƒjÉe) QÉjCG 22
ÚNóJ ÓH Ωƒj (ƒjÉe) QÉjCG 31
»ŸÉ©dG áÄ«ÑdG Ωƒj (ƒ«fƒj) ¿GôjõM 5
»ŸÉ©dG äÉ£«ëŸG Ωƒj (ƒ«fƒj) ¿GôjõM 8
ôë°üàdG áëaÉμŸ »ŸÉ©dG Ωƒ«dG (ƒ«fƒj) ¿GôjõM 17
äGQóîŸG áëaÉμŸ »ŸÉ©dG Ωƒ«dG (ƒ«fƒj) ¿GôjõM 26
ájô£ØdG Üƒ©°û∏d »ŸÉ©dG Ωƒ«dG (¢ù£°ùZCG) ÜBG 9
»ŸÉ©dG ÜÉÑ°ûdG Ωƒj (¢ù£°ùZCG) ÜBG 12
¿hRhC’G á≤ÑW ájÉª◊ »ŸÉ©dG Ωƒ«dG (ÈªàÑ°S) ∫ƒ∏jCG 16
»ŸÉ©dG πFƒŸG Ωƒj (ôHƒàcCG) ∫hC’G øjöûJ øe ∫hC’G ÚæK’G
çQGƒμdG áëaÉμŸ »ŸÉ©dG Ωƒ«dG (ôHƒàcCG) ∫hC’G øjöûJ 13
»Hô©dG áÄ«ÑdG Ωƒj (ôHƒàcCG) ∫hC’G øjöûJ 14
»ŸÉ©dG AGò¨dG Ωƒj (ôHƒàcCG) ∫hC’G øjöûJ 16
áë∏°ùŸG äÉYGõædGh Ühô◊G ‘ áÄ«ÑdG ±Gõæà°SG øe óë∏d »ŸÉ©dG Ωƒ«dG (Èªaƒf) ÊÉãdG øjöûJ 6
»ŸÉ©dG ∫ÉØWC’G Ωƒj (Èªaƒf) ÊÉãdG øjöûJ 20
»ŸÉ©dG áHÎdG Ωƒj (Èª°ùjO) ∫hC’G ¿ƒfÉc 5
»ŸÉ©dG ∫ÉÑ÷G Ωƒj (Èª°ùjO) ∫hC’G ¿ƒfÉc 11
33 1 π°üØdG
AGƒ`¡dG çƒ`∏J
AGƒg ÓH ≥FÉbO 4 ó©H äƒ‰ Éææμd ,AÉe ÓH ΩÉjCG 4h ΩÉ©W ÓH Ék eƒj 40 ¢û«©f ¿CG ÉææμÁ
∂dòHh ,ábÉ£dGh IQGô◊G ó«dƒàd OƒbƒdG ¥ô– π≤ædG πFÉ°Shh ∞«¶ædG AGƒ¡dG .Ωƒj πc øe á¶◊ πc ‘ AGƒ¡dG ≥°ûæà°ùf øëf
ó«°ùchCG ÊÉK øe Gk Òãc ≥∏£Jh Úé«°ùchC’G ∂∏¡à°ùJ Úé«°ùchC’G Ék °Uƒ°üN ,äGRÉ¨dG øe §«∏N ƒgh .IÉ«ë∏d …Qhô°V
.AGƒ¡dG ‘ áKƒ∏e iôNCG äÉÄjõLh äGRÉZh ¿ƒHôμdG ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK øe IÒ¨°U äÉ«ªc ™e ,ÚLhÎ«ædGh
,çƒ∏àj ÉeóæY ’EG ,áëFGQ ’h AGƒ¡∏d ¿ƒd ’ .AÉŸG QÉîHh iôNCG äGRÉZh
GPGh ,AGƒ¡dG çƒ∏àd »°ù«FôdG ÖÑ°ùŸG ƒg ºëØdGh RÉ¨dGh §ØædG ¥ôM ¬fCG ≈àM ,äÉJÉÑædGh äÉfGƒ«◊Gh ô°ûÑdG áë°U ‘ ôKDƒj òFóæYh
OƒbƒdG ≈YóJ »àdG) √òg OƒbƒdG ´GƒfCG øe πbCG äÉ«ªc ÉæbôMCG π≤ædG πFÉ°Shh ábÉ£dG äÉ£fih ™fÉ°üŸG èàæJh .ÊÉÑŸÉH ô°†j ób
Ö«dÉ°SCG OÉªàYG øe óH ’h .çƒ∏àdG ¢†Øîf òFóæ©a (…QƒØMC’G øe ¿ÉæWC’G ÚjÓe Ék jƒæ°S ≥∏£J PEG ,ÉæFGƒg ‘ çƒ∏àdG º¶©e
¥ôM ≥jôW øY ábÉ£dG øe ÈcCG á«ªc ≈∏Y ∫ƒ°üë∏d ,IAÉØμdG .áÄ«ÑdG ‘ áeÉ°ùdG á«FÉ«ª«μdG IôîHC’Gh ΩÉî°ùdGh IQÉ°†dG äGRÉ¨dG
¿CG øμÁ »àdG ÚfGƒ≤dG øe Òãc ∑Éægh .OƒbƒdG øe πbCG á«ªc
Éªc .IQÉ«°S hCG ™æ°üe É¡éàæj ¿CG Rƒéj »àdG äÉKƒ∏ŸG á«ªc §Ñ°†J ,iôNC’G äÉJÉÑædGh QÉé°TC’G øe »JCÉj ÉæFGƒg ‘ Úé«°ùchC’G πc
hCG ¢ùª°ûdG ábÉW πãe ,∞¶fCG ábÉW QOÉ°üe πª©à°ùf ¿CG ÉææμÁ ¬∏ª©à°ùJh AGƒ¡dG øe ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK ¢üà“ »¡a
»gh ,πbCG çƒ∏J ‘ ÖÑ°ùàJ á∏jóÑdG QOÉ°üŸG √ò¡a .√É«ŸG hCG ìÉjôdG äÉfGƒ«◊G .∂dòH É¡eÉ«b AÉæKCG Úé«°ùchC’G á≤∏£e ,AGò¨dG ™æ°üd
Oóéàe ÒZ ƒ¡a …QƒØMC’G OƒbƒdG ÉeCG .Ö°†æJ ’ É¡fCG …CG ,IOóéàe …òdG ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK ≥∏£Jh Úé«°ùchC’G ≥°ûæà°ùJ
.ΩÉjC’G øe Ωƒj ‘ Ö°†æj ±ƒ°Sh ∫RÉæŸGh ™fÉ°üŸG øμd .AGò¨dG øe ójõe ™æ°üd äÉJÉÑædG ¬∏ª©à°ùJ
AGƒ¡dG çƒ∏J 1 π°üØdG 34
áeÉY äÉeƒ∏©e .1
AGƒ¡dG äÉKƒ∏e øe ⁄É©dG AÉëfCG ‘ ¢SÉædG ≥∏b OGORG IÒNC’G äGƒæ°ùdG ‘
á£ÑJôŸG á«ŸÉ©dGh á«∏ëŸG äGÒKCÉàdGh AGƒ¡dG á«Yƒf QƒgóJ
óàÁ ,AGƒ¡dG ≈ª°ùj ,…ƒL ±ÓZ á«°VQC’G IôμdÉH §«ëj ÌcC’G »g ô°ûÑdG áë°U ≈∏Y äGÒKCÉàdG ¿ƒμJ óbh .¬H
OGORG Éª∏c ¬àaÉãc π≤Jh ,Îeƒ∏«c 400 ƒëf ´ÉØJQG ¤EG Gk óL á°SÉ°ùM áé°ùfCG ¿Éjƒ– Úà∏dG ÚàFôdG ¿C’ ,IóM q
%78 øe ¿ƒμàj çƒ∏ŸG ÒZ ±É÷G AGƒ¡dGh .´ÉØJQ’G áfQÉ≤ŸÉH ,AGƒ¡dG øe Ék eGôZƒ∏«c 15 ƒëf Ék «eƒj ¿ÓÑ≤à°ùJ
á«≤ÑdGh ,¿ƒZQCG %0.9h Úé«°ùchCG %21h ÚLhÎ«f ΩÉ©£dG øe ΩGôZƒ∏«c 1.5h AÉŸG øe ΩGôZƒ∏«c 2.5 ƒëf ™e
ó«°ùchCG ÊÉK äGRÉZ øe áë«ë°T äGõ«côJ øY IQÉÑY çƒ∏ŸG AGƒ¡dG ô°ûàæj ,∂dP ¤G áaÉ°VGh .º°ù÷G É¡∏Ñ≤à°ùj
ÚLhQó«¡dGh Ωƒ«∏«¡dGh ¿ƒ«ædGh (%0.3) ¿ƒHôμdG äGÒKCÉàdG ¿CG Éªc .¬ÑæŒ øμÁ ’ Ék «∏ªYh ,Ió«©H äÉaÉ°ùŸ
ßØàMG ó≤dh .AÉŸG QÉîH ¤G áaÉ°VG ,ÉgÒZh ¿Éã«ŸGh ñÉæŸG Ò¨J πãe ,AGƒ¡dG çƒ∏àH ábÓY äGP ôgGƒ¶d á«ŸÉ©dG
Ék «©«ÑW áàHÉK ¬Ñ°T áÑ«cÎH á«°VQC’G IôμdÉH §«ëŸG AGƒ¡dG Ée Gòg .QÉ£NCÉH IQòæe ÖbGƒY É¡d ¿CG âÑK ,¿hRhC’G Ö≤Kh
±ôY òæe øμdh .á∏jƒW á«Lƒdƒ«L Qƒ°üY ôe ≈∏Y ¿Gó∏ÑdG ‘ Ék °Uƒ°üN ,á«∏ëŸG äÉ£∏°ùdGh äÉeƒμ◊G ™aO
™eh ,áØ∏àîŸG ábÉ£dG QOÉ°üe Ωóîà°SGh QÉædG ¿É°ùfE’G ,ájó÷G øe ójõÃ πFÉ°ùŸG √òg ‘ ô¶ædG ¤G ,á«YÉæ°üdG
äCGóH ,ô°ûY øeÉãdG ¿ô≤dG ∞°üàæe òæe á«YÉæ°üdG IQƒãdG äÉKÉ©Ñf’G ´GƒfC’ ¢ù«jÉ≤eh OhóM ¢Vôa ¤G äQOÉÑa
Ék °Uƒ°üN ,äGRÉ¨dG øe á∏FÉg äÉ«ªc AGƒ¡dG ‘ å©ÑæJ ¤G AGƒ¡dG çƒ∏J ¢†«Øîàd äGAGôLG ò«ØæJh áØ∏àîŸG
¿RGƒàdG ‘ Gk ójGõàe Ók ∏N áKófi ,¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK .ádƒÑ≤e äÉjƒà°ùe
¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK Èà©jh .AGƒ¡dG áÑ«cÎd »©«Ñ£dG
,ñÉæŸG Ò¨J ‘ ÖÑ°ùàj …òdG »°SÉ°SC’G “áÄ«aódG RÉZ” ¿CG á«dhOh á«æWh äÉª¶æe É¡JôLCG äÉ°SGQO äô¡XCG
äÉYÉ£b ‘ OƒbƒdG ¥ôM øe »°ù«FQ πμ°ûH èàæj ƒgh ób AGƒ¡dG á«Yƒf QƒgóJ ÖfGƒL ™«ª÷ ájƒæ°ùdG áØ∏μdG
√õ«côJ OÉjORG …ODƒjh .AÉHô¡μdG ó«dƒJh π≤ædGh áYÉæ°üdG ¿Gó∏ÑdG ‘ ‹ÉªL’G »∏ëŸG œÉædG øe %2 ¤EG π°üJ
πãe iôNC’G áÄ«aódG äGRÉZ ¤EG áaÉ°VE’ÉH ,ƒ÷G ‘ πμ°ûjh .á«eÉædG ¿Gó∏ÑdG ‘ %5 øe ÌcCGh ,áeó≤àŸG
äGRÉZh ,¿ƒHôchQƒ∏ahQƒ∏c º°SÉH áahô©ŸG OGƒŸGh ,¿Éã«ŸG AÖY ‘ ºgÉ°ùŸG »°ù«FôdG »Ä«ÑdG πeÉ©dG AGƒ¡dG çƒ∏J
∫hCGh ¿hRhC’Gh ÚLhÎ«ædG ó«°SÉcCGh âjÈμdG ó«°SÉcCG IÉah ÚjÓe 7 ƒëf ‘ ÖÑ°ùàj PEG ,Ék «ŸÉY ¢VGôeC’G
´ÉØJQGh …QGô◊G ¢SÉÑàM’G IôgÉX ¤EG ,¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ∫É› ‘ ôFÉ°ùN ⁄É©dG ∫hO óÑμjh ,Ék jƒæ°S IôμÑe
,äÉeƒ∏©ŸG øe ójõŸ) .á«ŸÉ©dG IQGô◊G äÉLQO ∫ó©e Q’hO ¿ƒ«∏H 5000 ƒëæH Qó≤J á«YÉªàL’G ájÉYôdG
.(ñÉæŸG Ò¨J ∫ƒM ‹ÉàdG π°üØdG á©LGôe øμÁ ¢SOÉ°ùdG “á«ŸÉ©dG áÄ«ÑdG äÉ©bƒJ” ôjô≤J Ö°ùëH ,Ék jƒæ°S
ΩÉY áÄ«Ñ∏d IóëàŸG ·C’G èeÉfôH øY QOÉ°üdG (GEO-6)
≈∏Y Ék jƒàfi AGƒ¡dG É¡«a ¿ƒμj »àdG ádÉ◊G ƒg AGƒ¡dG çƒ∏J áæeõŸG ¢VGôeC’Gh äÉ«aƒdG ∞«dÉμàdG √òg πª°ûJh .2019
,¬JÉfƒμe Ö°ùf ‘ Ò«¨J çóëj ÉeóæY hCG ,áÑjôZ OGƒe ∫Éª©dG á«LÉàfG ¢VÉØîfGh äÉ«Ø°ûà°ùŸG ‘ êÓ©dGh
.¬àÄ«H äÉfƒμÃ hCG ¿É°ùfE’G áë°üH IQÉ°V Gk QÉKBG ÖJôj É‡ ájDhôdG ¢VÉØîfGh AÉcòdG π°UÉM ¿É°ü≤fh ÚYQGõŸGh
,∫hC’G :Úª°ùb ¤EG AGƒ¡dG çƒ∏J QOÉ°üe º°ù≤æJh .AGƒ¡dG çƒ∏J áé«àf
äGQƒK øe áŒÉædG äGRÉ¨dGh QÉÑ¨dG πãe á«©«Ñ£dG QOÉ°üŸG
É¡∏ª– »àdG áHôJC’Gh á«©«Ñ£dG äÉHÉ¨dG ≥FGôMh ÚcGÈdG ‘ áªgÉ°ùŸG AGƒ¡dG çƒ∏J áëaÉμe Oƒ¡L ¿CÉ°T øeh
≈∏Y ¿É°ùfE’G á£°ûfC’ áé«àf ÊÉãdG Qó°üŸGh .∞°UGƒ©dG áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG øe ådÉãdG ±ó¡dG ≥«≤–
πFÉ°Shh áYÉæ°üdG ‘ OƒbƒdG ΩGóîà°SÉa ,¢VQC’G í£°S ¢û«Y •É‰CÉH ™«ª÷G ™à“ ¿Éª°†H ¢UÉÿG 2030 áæ°ùd
¤EG …ODƒj á£°ûfC’G øe ÉgÒZh AÉHô¡μdG ó«dƒJh π≤ædG ≈∏Y ™«ª÷G ∫ƒ°üëH ¢UÉÿG ™HÉ°ùdG ±ó¡dGh ,á«ë°U
Gògh .AGƒ¡dG ‘ á≤«bO äÉª«°ùLh áØ∏àfl äGRÉZ çÉ©ÑfG äÉæWƒà°ùŸGh ¿óŸÉH ¢UÉÿG 11 ±ó¡dGh ,áeGóà°ùe ábÉW
,¿É°ùfE’G á£°ûfCG QGôªà°SÉH ôªà°ùe çƒ∏àdG øe ´ƒædG ±ó¡dGh ,ΩGóà°ùŸG π≤ædG ∂dP ‘ ÉÃ áeGóà°ùŸG ájô°ûÑdG
‘ Ék °Uƒ°üNh ¢VQC’G í£°S ≈∏Y ÉgQÉ°ûàfÉH ô°ûàæeh ±GógCG ™LGQ) .¬JGÒKCÉJh ñÉæŸG Ò¨J
q áëaÉμe ¿CÉ°ûH 13
ΩÉªàg’G Òãj …òdG çƒ∏àdG ƒgh ,á«fÉμ°ùdG äÉ©ªéàdG .(11 π°üØdG ‘ áeGóà°ùŸG á«ªæàdG
á«FÉ¡ædG äGõ«cÎdG ¿EÉa Gòdh .Gòg çóëj ’ ób iôNCG øcÉeCG ¤G IÒÑch áYƒæàe âëÑ°UCG ¬JÉ«ªch ¬JÉfƒμe ¿C’ ≥∏≤dGh
äÉ«ªμdG ≈∏Y §≤a óªà©J ’ AGƒ¡dG ‘ áØ∏àîŸG äÉKƒ∏ª∏d .AGƒ¡∏d »©«Ñ£dG Ö«cÎdG ‘ Ék Xƒë∏e Ók ∏N âKóMCG áLQO
.á«∏ëŸG ájƒ÷G ±hô¶dG ≈∏Y Ék °†jCG øμdh áã©ÑæŸG
ó«°SÉcCGh âjÈμdG ó«°SÉcCG »g á©FÉ°ûdG AGƒ¡dG äÉKƒ∏e ºgCG
,áØ∏àfl äÉLQóH ¿É°ùfE’G áë°U ‘ AGƒ¡dG äÉKƒ∏e ôKDƒJ äÉfƒHôchQó«¡dGh ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ∫hCGh ÚLhÎ«ædG
,¿É°ùf’G É¡d ¢Vô©àj »àdG äÉYô÷Gh ,É¡JGõ«cÎd Ék ≤ÑW PGPQh ¿ÉNódGh QÉÑ¨dGh áHôJC’G πãe) á≤dÉ©dG äÉª«°ù÷Gh
,¬°ùæLh ¬æ°Sh áeÉ©dG á«ë°üdG ¬àdÉMh ,¢Vô©àdG äGÎah OƒbƒdG ¥ôM øe Ék °SÉ°SCG èàæJ äÉKƒ∏ŸG √òg .(áØ∏àfl OGƒe
äÉHGô£°VG ÖÑ°ùJ Ók ãe äÉfƒHôchQó«¡dÉa .iôNCG πeGƒYh øe ∂dòch (»©«Ñ£dG RÉ¨dGh §ØædGh ºëØdG) …QƒØMC’G
¿ÉWô°ùH áHÉ°UE’G ä’ÉªàMG ójõJh »°ùØæàdG RÉ¡÷G ‘ √òg ¤EG áaÉ°VE’ÉHh .á«YGQõdG äÉØ∏îŸGh Ö°ûÿG ¥ôM
∞FÉXh ≈∏Yh Úæ«©dG ≈∏Y ¿hRhC’G RÉZ ôKDƒjh .ΩódG ‘ ájQhO IQƒ°üH Égó°UQ …ôéj »àdG ,á©FÉ°ûdG äÉKƒ∏ŸG
»¡a ÚLhÎ«ædGh âjÈμdG ó«°SÉcCG ÉeCG .Ö∏≤dGh ÚàFôdG äÉÄe çÉ©ÑfG øY á«ª∏©dG çƒëÑdG âØ°ûc ,∫hódG øe OóY
±É©°VEGh áæeõe ájƒFQ ¢VGôeCGh ¢ùØæàdG ≥«°V ¤G …ODƒJ ‘ áë«ë°T äGõ«cÎH ájƒ°†©dGh ájƒ°†©dG ÒZ äÉÑcôŸG q
ΩódG IQób øe ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ∫hCG óëjh .º°ù÷G áYÉæe 260 ƒëf óLh ó≤a .áØ∏àîŸG ¿É°ùfE’G á£°ûfCG áé«àf AGƒ¡dG
ÉjÓN ‘ Gk QGô°VCG ÖÑ°ùj ób Gò¡Hh ,Úé«°ùchC’G π≤f ≈∏Y ,á«HhQhC’Gh á«cÒeC’G ¿óŸG ¢†©H AGƒg ‘ Ék «FÉ«ª«c Ék Ñcôe
q
RÉ¡÷Gh ájƒeódG IQhódG ‘ ôKDƒj Éªc ,Ék bÉæàNG hCG ÆÉeódG .iôNC’G äÉÑcôŸGq ™e πYÉØàdG ójó°T É¡°†©H
¤G (âfÉ«eCG) ¢Sƒà°ùÑ°SC’G ±É«dCG …ODƒJ óbh .»Ñ°ü©dG
‘ ¬Ñ°SôJ ÖÑ°ù«a ¢UÉ°UôdG ÉeCG .…ƒFQ ¿ÉWô°ùH áHÉ°U’G ¤EG ¿Éμe øe AGƒ¡dG ‘ áã©ÑæŸG äÉKƒ∏ŸG Ò°üe ∞∏àîj
ÆÉeódGh »Ñ°ü©dG RÉ¡÷G ‘ ôKDƒjh ≈∏μdG ¢VGôeCG º°ù÷G »Øa .ÉgQOÉ°üe ∫ƒM IóFÉ°ùdG ájƒ÷G ±hô¶∏d Ék ≤ÑW ôNBG
äÉHƒfh äÉéæ°ûàdGh »∏≤©dG ∞∏îàdG IOÉjR ¤EG …ODƒjh äÉKƒ∏ŸG π≤f ≈∏Y ìÉjôdG áYô°S óYÉ°ùJ ób ,øcÉeC’G ¢†©H
.ÉgÒZh á«cƒ∏°ùdG äGÒ¨àdG ‘h ,(É¡JGõ«côJ ∞«ØîJ ‹ÉàdÉHh) Ió«©H äÉaÉ°ùe
øjõæÑdG øe »éjQóàdG ¢ü∏îà∏d íLÉædG ‹hódG ≥«°ùæàdG ó©H

OƒbƒdG πLCG øe ácGô°ûdG” ÖLƒÃ ,¢UÉ°UôdG ≈∏Y …ƒàëŸG
·C’G èeÉfôH ÉgOƒ≤j »àdG “áØ«¶ædG äÉÑcôŸGh ∞«¶ædG
Ék ãjƒ∏J πbCG »ŸÉ©dG äGQÉ«°ùdG ∫ƒ£°SCG íÑ°UCG ,áÄ«Ñ∏d IóëàŸG
¿Éc ,2002 ΩÉY ácGô°ûdG ¥ÓWEG óæ©a .á∏«≤ãdG ¿OÉ©ŸÉH
çƒ∏àdG IôgÉX âëÑ°UCG ,IQhÉ› ∫hO ¤EG á«æWƒdG Ohó◊G ≈∏Y …ƒàëŸG øjõæÑdG πª©à°ùj Ék Ñjô≤J ⁄É©dG ¿Gó∏H ∞°üf
∫Éª°Th ÉHhQhCG ‘ Ék °Uƒ°üN ,á«ª«∏bEG á∏μ°ûe »°†ª◊G πª©à°ùJ âdGR Ée §≤a ¿Gó∏H áà°S ∑Éæ¡a ¿B’G ÉeCG .¢UÉ°UôdG
äGÒKCÉJ á«°†ª◊G QÉ£eCÓdh .IóëàŸG äÉj’ƒdG ¥ô°T ¿hO ∫ƒëj ¢UÉ°UôdG øe ¢ü∏îàdG Gòg .¬æe IÒ¨°U á«ªc
áØ∏àîŸG äÉYGQõdGh äÉHÉ¨dGh á«FÉŸG äÉ©ªéŸG ≈∏Y á«Ñ∏°S .Ék jƒæ°S ¿GhC’G πÑb IÉah ¿ƒ«∏e 1.3 ƒëf
∫ÓN âjôLCG »àdG äÉ°SGQódG âàÑKCG óbh .ájÈdG IÉ«◊Gh
äGÒëÑdG √É«e á°VƒªM IOÉjR ¿CG á«°VÉŸG áKÓãdG Oƒ≤©dG êQÉN) »LQÉÿG AGƒ¡dG ≈∏Y Gk Qƒ°ü≤e ¢ù«d AGƒ¡dG çƒ∏J
,É¡«a äÉ«Hƒ°SôdG øe ô°UÉæ©dG ¢†©H áHGPG ¤EG …ODƒJ âæ«Hh .»∏NGódG AGƒ¡dG ‘ Ék °†jCG çóëj É‰EGh (ÊÉÑŸG
äÉæFÉμdG ‘ ô°UÉæ©dG √òg äGõ«côJ ´ÉØJQG ¤EG …ODƒj É‡ ,ÊÉÑŸG πNGO áØ∏àfl äÉKƒ∏e äGõ«côJ ´ÉØJQG äÉ°SGQódG
…òdG ¿É°ùf’ÉHh É¡H ô°†j Gògh ,∑Éª°SC’G Ék °Uƒ°üN ,á«FÉŸG øe áã©ÑæŸG á«FÉ«ª«μdG OGƒŸGh QÉÑ¨dGh ôFÉé°ùdG ¿ÉNO É¡æe
ô°UÉæ©dG ¢†©H IOÉjR …ODƒJ ,iôNCG á«MÉf øe .É¡dhÉæàj OGƒeh äÉfÉgódGh äÉ°ThôØŸGh (â«cƒŸG) »YÉæ°üdG OÉé°ùdG
√É«e ‘ Ωƒ«eOÉμdGh ¢SÉëædGh ≥ÑFõdGh ¢UÉ°UôdG πãe äÉ°ShÒØdGh øØ©dG äÉjô£ah ,ÉgÒZh äGó«ÑŸGh ∞«¶æàdG
á«Ñ∏°S QÉKBG ¤EG É¡H á£ÑJôŸG á«aƒ÷G √É«ŸG ‘h äGÒëÑdG ¥ôM áé«àf »∏NGódG AGƒ¡dG çƒ∏J ÖÑ°ùJ óbh .ÉjÒàμÑdGh
ôKDƒJh .QOÉ°üŸG √òg øe IPƒNCÉŸG Üô°ûdG √É«e á«Yƒf ≈∏Y 4.3 ‘ IAÉ°VE’Gh áÄaóàdGh ƒ¡£dG ¢VGôZC’ ∫õæŸG ‘ OƒbƒdG
øe ÉgÒZh QÉKB’Gh ÊÉÑŸG ‘ Ék °†jCG á«°†ª◊G QÉ£eC’G QOÉ°üe ºgCG øe ÚNóàdG Èà©jh .2012 ΩÉY IÉah ¿ƒ«∏e
√ƒ°ûJh É¡∏cBÉJ ‘ ÖÑ°ùàJ PEG ,ájôéMh á«fó©e äBÉ°ûæe ÚæNóŸÉH Gk Qô°V ≥ë∏j ’ ƒgh ,»∏NGódG AGƒ¡dG çƒ∏J
.É¡ŸÉ©e ¿ÉNód ¿ƒ°Vô©àj øjòdG ÚæNóŸG Ò¨H Ék °†jCG É‰G ,Ö°ùëa
¥É°ûæà°SG …CG ,»Ñ∏°ùdG ÚNóàdÉH ±ô©j Ée Gògh ,≠ÑàdG
¬d ¢Vô©àJ …òdG Ωƒé¡dG øY Ék °†jCG ∫hDƒ°ùe AGƒ¡dG çƒ∏J .Ék æNóe ¢üî°ûdG ¿ƒμj ¿CG ¿hO øe ¿ÉNódG
Ée ´ÉØJQG ≈∏Y IOƒLƒŸG ,ájÒØ°SƒJGÎ°ùdG ¿hRhC’G á≤ÑW
»ª– á≤Ñ£dG √òg .¢VQC’G í£°S øY Gk Îeƒ∏«c 55h 12 ÚH ¿hRhC’G á≤ÑW ≥bôJh »°†ª◊G ô£ŸG
á«é°ùØæÑdG ¥ƒa Ée ¢ùª°ûdG á©°TCG øe É¡«∏Y Éeh ¢VQC’G
¿CG Éæ«∏Y Gk óL Ö©°üdG øe íÑ°üj É¡fhO øeh ,ábQÉ◊G èàæj …òdG “»°†ª◊G çƒ∏àdG” AGƒ¡dG çƒ∏J ôgGƒX øe
á«FÉ«ª«c OGƒe π©ØH πcBÉàJ É¡æμd .¢VQC’G ≈∏Y ¢û«©f ÚLhÎ«ædG ó«°SÉcCGh âjÈμdG ó«°SÉcCG çÉ©ÑfG øe
∫Éª©à°S’G á©FÉ°ûdG ,¿ƒHôchQƒ∏ahQƒ∏μdG äÉÑcôªc .á©ªà› ÉeEGh ÉgOôØÃ ÉeEG ,¿hRhC’Gh äÉfƒHôchQó«¡dGh
äÉÑjòªch ,AGƒ¡dG äÉØ«μeh äÉLÓãdG ‘ ójÈJ äGRÉ¨c π£¡j QÉ£eC’G √É«e »°†ª◊G çƒ∏àdG ÖMÉ°üj ÉeóæYh
êÉàfEG ‘ ïØf IOÉªch ,∞«¶æàdGh Ωƒë°ûdG ádGREG Iõ¡LCG ‘ äÉKƒ∏e ¿C’ Gk ô¶fh .(acid rain) “»°†ª◊G ô£ŸG”
‘h ,≥FGô◊G ÅaÉ£e ‘ áeóîà°ùŸG áÄØ£ŸG IƒZôdG È©J óbh ,Ió«©H äÉaÉ°ùe ìÉjôdG π©ØH π≤àæJ ób AGƒ¡dG
ájPDƒŸG ¢ùª°ûdG á©°TCG »≤àf ∞«c

êƒ∏ãdGh ∫ÉeôdG øY óJôJ
q á«é°ùØæÑdG ¥ƒa á©°TC’G ¿CG ôcòJ t ¢ùª°ûdG á©°TCG øe Éæ«ª– »àdG ¿hRhC’G á≤ÑW ≥bôJ ™e
.√É«ŸGh ,ájÉbƒdG ÒHGóJ PÉîJG …Qhô°†dG øe äÉH ,á«é°ùØæÑdG ¥ƒa
™«ªL ≈∏Y ÌcCG hCG 30 ájÉªM πeÉY ¬d ájÉbh ºgôe øgOG t »àdG äGƒ£ÿG ¢†©H Éæg .∞«°üdG π°üa ‘ Ék °Uƒ°üN
.º°ù÷G øe á°Vô©ŸG øcÉeC’G »àdG á©°TC’G √ò¡d •ôØŸG ¢Vô©àdG øe óë∏d É¡YÉÑJG øμÁ
.¢ùª°ûdG ´ƒ£°S IÎa ∫ÓN ´É£à°ùŸG Qób π¶dG ‘ åμeG t :ó∏÷G ¿ÉWô°S ÉÃQh ,ájóL kGQGô°VCGh Ék bhôM ÖÑ°ùJ ób
á«é°ùØæÑdG ¥ƒa á©°TC’Éa ,QGôª°S’G í«HÉ°üe ÖæŒ t
.ájPDƒe É¡æY IQOÉ°üdG á©°TC’G IhQP ∫ÓN ¢ùª°û∏d ô°TÉÑŸG ¢Vô©àdG ÖæŒ t
k
¿EG .Iô°TÉÑŸG ¢ùª°ûdG á©°TCG øY Gó«©H QÉ¨°üdG ∫ÉØWC’G p≥HCG t .Gk ô°üY á©HGôdGh Ék MÉÑ°U Iô°TÉ©dG ÚH …CG ,á«é°ùØæÑdG
πÑb çóëj IÉ«◊G ∫GƒW ¢ùª°û∏d ¢Vô©àdG øe áÄŸG ‘ 80 Úªcq GP Ék «æ£b Ék °ü«ªbh óJQGh
p á°†jôY áaÉM äGP á©Ñb ôªàYG t
.Iô°ûY áæeÉãdG ø°S .á«bGh äGQÉ¶fh
AGƒ¡dG çƒ∏J øY ≥FÉ≤M

AÉHô¡μdG êÉàfE’ á«eÉæàe ™jQÉ°ûe ∑Éæg ¿CG Éªc .Ék ãjƒ∏J πbCG ¢üî°T ÚjÓe 7 ƒëf IÉah á«ŸÉ©dG áë°üdG áª¶æe äQóbt
.ìÉjôdGh ¢ùª°ûdG ábÉ£H êQÉN ,AGƒ¡dG çƒ∏J AGôL øe ¿GhC’G πÑb ⁄É©dG ∫ƒM Ék jƒæ°S
.É¡∏NGOh á«æHC’G
º¶ædG Ö«°üJ IÒÑc á«Ä«H QGô°VCG ¤G AGƒ¡dG äÉKƒ∏e …ODƒJ t
á«fGƒ«◊Gh á«JÉÑædG äÉæFÉμdG ™e ,ájôëÑdGh ájÈdG á«Lƒdƒμj’G äÉ£fih ™fÉ°üŸG »g AGƒ¡dG äÉKƒ∏Ÿ á«°ù«FôdG QOÉ°üŸG t
Iõ¡LCG πc Oó¡jh ¿É°ùf’G áë°üd ôeóe ÒKCÉJ É¡dh .É¡H á£ÑJôŸG .π≤ædG πFÉ°Shh ábÉ£dG êÉàfEG
ó∏÷G ¢VGôeCGh ∫É©°ùdGh Iôéæ◊G ÜÉ¡àdG ¤G Ék jODƒe ,º°ù÷G
óÑμdG ¤G kGóà‡h ¿ÉWô°ùdGh ƒHôdGh á«°SÉ°ù◊Gh áFôdGh Ö∏≤dGh Ò°ùdG ΩÉMORG •É≤f »g AGƒ¡dG çƒ∏àd á°VôY ≥WÉæŸG ÌcCG t
.ÒμØàdG ≈∏Y IQó≤dG ¤G ≈àMh ÜÉ°üYC’Gh ájƒeódG IQhódGh å©ÑæJ .AÉHô¡μdG ó«dƒJ äÉ£fih á«YÉæ°üdG äBÉ°ûæŸG §«fih
ó«°SÉcCG äGRÉZ πãe ,¿É°ùfEÓd ájPDƒe OGƒe QOÉ°üŸG √òg øe
ô£N ¿ƒμj áªMOõe äÉbôW Üôb ¿ƒ°û«©j øjòdG ∫ÉØWC’Gt ¿hRhC’Gh (NOx) ÚLhÎ«ædG ó«°SÉcCGh (SOx) âjÈμdG
¬d ¢Vô©àj …òdG ô£ÿG »Ø©°V á«°ùØæJ πcÉ°ûŸ º¡°Vô©J ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉKh (CO) ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ∫hCGh (O3)
.Ék eÉMORG πbCG äÉbôW Üôb ¿ƒ°û«©j ∫ÉØWCG πμ°ûJ ,ÜÉÑ°Vh ¿ÉNOh QÉÑZ áÄ«g ≈∏Y äÉª«°ùLh (CO2)
.á«FGƒ¡dG äÉKƒ∏ŸG
πNGO Ú°ShÒμdGh RÉ¨dGh Ö£◊Gh ºëØdG ¥ôMh ÚNóàdGt
¿ÉÑÑ°ùjh »∏NGódG AGƒ¡dG ¿ÉKƒ∏j áÄaóàdGh ïÑ£∏d ∫RÉæŸG ¿óŸG ¿Éμ°S OóY RhÉéàj ¿CG ™bƒàj ,2030 áæ°S ∫ƒ∏ëH t
Ék °VGôeCGh ,ƒHôdG πãe ,∫ÉØWC’G iód IOÉM á«°ùØæJ πcÉ°ûe ≥WÉæe ‘ ¿Éμ°ùdG õ«côJ iOCG óbh .áª°ùf ¿ƒ«∏e 300 á«Hô©dG
.Ú¨dÉÑ∏d ¿GhC’G πÑb äÉ«ahh á«fÉWô°Sh á«Ñ∏bh ájƒFQ .AGƒ¡dG çƒ∏J OÉjORG ¤G ,iôNCG πcÉ°ûe ÚH ,á«æjóe
,ΩÉ©dG π≤ædG õjõ©Jh ,ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG ‘ OÉ°üàb’G t ÚH øe á«Hô©dG á≤£æŸG ¿CG á«ŸÉ©dG áë°üdG áª¶æe äÈàYGt
ìÉjôdGh ¢ùª°ûdG ábÉ£c IOóéàŸG ábÉ£dG ™jQÉ°ûe ™«é°ûJh äÉjƒà°ùŸG äRhÉŒ Ée kGÒãch .AGƒ¡dG á«Yƒf ‘ AGOCG ≥WÉæŸG CGƒ°SCG
.AGƒ¡dG çƒ∏J ∞«ØîJ ‘ ÒÑc πμ°ûH ºgÉ°ùJ ,√É«ŸGh »àdG iƒ°ü≤dG Ohó◊G ±É©°VCG 10 ¤EG 5 AGƒ¡dG çƒ∏àd á∏é°ùŸG
20 ÚH á«Hô©dG ¿óŸG øe ójó©dG ™≤j Éªæ«H ,áª¶æŸG É¡JOóM
zÚæ°S 10 ‘ á«Hô©dG áÄ«ÑdG{ (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG Gôjô≤J :QOÉ°üe .⁄É©dG ‘ Ék Kƒ∏J ÌcC’G »g áæjóe
. (GEO-6) ¢SOÉ°ùdG á«ŸÉ©dG áÄ«ÑdG äÉ©bƒJ ôjô≤J ;zπÑ≤à°ùŸG äÉjó– :á«Hô©dG áÄ«ÑdG{h
≈∏YCG á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ¢†©H ‘ AÉHô¡μdG ≈∏Y Ö∏£dG IOÉjRt
≈ª¶©dG á«ÑdÉ¨dG ¿CG ¤G IQÉ°T’G QóŒh .»ŸÉ©dG ∫ó©ŸG øe
É¡ª¶©e ‘ π¨°ûJh ,ájQGôM »g á∏eÉ©dG ábÉ£dG äÉ£ëŸ
kGôNDƒeh .AGƒ¡dG çƒ∏J ójõj Ée ,OƒbƒdG âjR äÉ≤à°ûÃ
∫Éª©à°SG á≤£æŸG ‘ IóY á«FÉHô¡c ≥aGôe äCGóH
ƒgh ,ájQGô◊G ábÉ£dG ó«dƒàd »©«Ñ£dG RÉ¨dG
âjƒμdG ‘ çƒ∏àdG ó°V ¿hôgÉ¶àj ÜÓW :»LPƒ‰ »°SQóe •É°ûf
PÉîJÉH áeƒμ◊G áÑdÉ£Ÿ ,á≤£æŸG ‘ á«°ù«FôdG á°SQóŸG ΩÉeCG ≈∏Y Ék LÉéàMG ÜGô°VEG ‘ âjƒμdG ÜƒæL ‘ ÜÓ£dG ±’BG ∑QÉ°T
.çƒ∏àdG øY áªLÉædG á«ë°üdG πcÉ°ûŸG π◊ á©jô°S äGAGôLG .º¡°SQGóe øe áÑjô≤dG á«£ØædG äBÉ°ûæŸG øY ºLÉædG çƒ∏àdG
IOÉjR ∑Éæg{ :á≤£æŸG ‘ áÄ«ÑdG ájÉªM áæ÷ ¢ù«FQ ∫Ébh …òdG ÜGô°V’G Gòg ¤G áÄ«ÑdG ájÉª◊ ájõcôŸG áÄ«¡dG âYO óbh
ÚH çƒ∏àdÉH á£ÑJôŸG ¢VGôeC’ÉH áHÉ°U’G Ö°ùf ‘ IÒÑc ìÉÑ°üdG »∏Y áæjóe πª°Th ,IÒÑc á«eÓYG á«£¨àH »¶M
»°VÉŸG ΩÉ©dG ‘ .áª°ùf ∞dCG 45 ºgOóY ≠dÉÑdG á≤£æŸG ¿Éμ°S É¡H §«–h áª°UÉ©dG ÜƒæL kGÎeƒ∏«c 55 ó©ÑJ »àdG ⁄É°ùdG
OóYh .¿Éμ°ùdG øe áÄŸG ‘ 18 …CG ,±’BG 8 ¤G Oó©dG ™ØJQG .á«£ØædG äBÉ°ûæŸG äÉÄe
…CG ‘ ƒg ÉªY Ék Ø©°V 19 ójõj ájQó°üdG ¢VGôeC’ÉH äÉHÉ°U’G k
ƒëf ió–h .º¡Jƒ«H ‘ ,ÉØdCG 15 ºgOóYh ,ÜÓ£dG πc »≤H
.ziôNG á≤£æe ™ªéà∏d IOÉà©ŸG ÒZ Iôjõ¨dG QÉ£eC’G ‹ÉgC’Gh ÜÓ£dG øe 200
í£°S øe áÑjô≤dG ≈∏Ø°ùdG ƒ÷G á≤ÑW ‘ ¿hRhC’G ¿ƒμàj .äÉeGóîà°S’G øe ÉgÒZh ,(…GÈ°S) PGPôdG ôjQGƒb
äÉfƒHôchQó«¡dGh ÚLhÎ«ædG ó«°SÉcCG πYÉØJ øe ¢VQC’G ,¿hRhC’G á≤ÑW ≥«bôJ ≈∏Y á«FÉ«ª«μdG OGƒŸG √òg πª©J
¢ùª°ûdG á©°TCG OƒLh ‘ ,OƒbƒdG ¥ôM øe áã©ÑæŸG ¤G ∫ƒ°UƒdÉH ¢ùª°ûdG á©°TC’ íª°ùJ “Ék Hƒ≤K” É¡«a çóëàa
.á«Fƒ°†dG á«FÉ«ª«μdG äÓYÉØàdÉH ±ô©j Ée ‘ ,IQGô◊Gh äÉYÉ©°TE’G É¡æe ≈ qØ°üJ ¿CG ¿hO øe ¢VQC’G í£°S iƒà°ùe
Èà©j ƒgh .äGQÉ«°ùdG OGóYCG OÉjORG ™e √õ«côJ OGOõjh øe ójõe ¤G …ODƒj Gògh .IQÉ°†dG á«é°ùØæÑdG ¥ƒa Ée
Úæ«©dG ‘ Ék HÉ¡àdG ÖÑ°ùj PG ,Iô£ÿG AGƒ¡dG äÉKƒ∏e øe á°SóY ΩÉàYEGh ó∏÷G ¿ÉWô°Sh ¢ùª°ûdG ¥hôM ä’ÉM
≈∏Y IQó≤dG ™LGôJ ¤G …ODƒj Éªc ,ÚàFôdGh Iôéæ◊Gh øeh .¿É°ùf’G óæY áYÉæŸG ΩÉ¶f ≥«©j ¿CG øμÁh ,Ú©dG
hójó°T ƒHôdÉH ¿ƒHÉ°üŸG ¢UÉî°TC’Gh .õ«cÎdGh ÒμØàdG äÉÑcôŸ πFGóH IÒNC’G äGƒæ°ùdG ‘ äôaGƒJ ,ß◊G ø°ùM
äÉJÉÑædG ƒ‰ ‘ Ék °†jCG ¿hRhC’G ôKDƒjh .¿hRhCÓd á«°SÉ°ù◊G ,πMGôe ≈∏Y É¡dÉª©à°SG ≈¨∏j »àdG ¿ƒHôchQƒ∏ahQƒ∏μdG
.äÉHÉ¨∏d Gk QGô°VCG ÖÑ°ùjh .á«Hô©dG ∫hódG øe OóY ‘ áëLÉf èeGôH É¡æ«H
á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ AGƒ¡dG çƒ∏J á≤ÑW ájÉª◊ ‹hódG “∫ÉjÎfƒe ∫ƒcƒJhôH” ¿CG Qó≤jh q
…ò«ØæàdG ôjóŸG Oƒ¡éH ¬«dEG π°UƒàdG ” …òdG ,¿hRhC’G
¿óŸGh º°UGƒ©dG Ék °Uƒ°üN ,á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG º¶©e ≈Ø£°üe QƒàcódG áÄ«Ñ∏d IóëàŸG ·C’G èeÉfÈd ≥Ñ°SC’G
QOÉ°üŸG πª°ûJh .AGƒ¡dG çƒ∏J øe ÊÉ©J ,iÈμdG ¿ÉWô°ùH áHÉ°UEG Êƒ«∏e ájô°ûÑdG ÖsæL ,¬Ñ∏W ∫Éªc
,π≤ædG πFÉ°Sh øe äÉKÉ©Ñf’G AGƒ¡dG çƒ∏àd á«°ù«FôdG ΩGóîà°SGh êÉàfE’ Ék «éjQóJ Ék Øbh ¢Vôa ƒ¡a .Ék jƒæ°S ó∏÷G
êÉàf’ §ØædG äÉ≤à°ûe ¥ôMh ,á«YÉæ°üdG äÉ«∏ª©dGh ¿hRhC’G á≤ÑW ≥bÎd áÑÑ°ùŸG ¿ƒHôchQƒ∏ahQƒ∏μdG OGƒe
øe ¢ü∏îàdGh ,ôëÑdG √É«e á«∏–h á«FÉHô¡μdG ábÉ£dG ,äGQ’hódG ÚjÓH É¡ªéM ≠∏Ñj äÉYÉæ°U ‘ áeóîà°ùŸGh
øY Ók °†a ,áÑ°SÉæe ÒZ ¥ô£H Iô£ÿGh áÑ∏°üdG äÉjÉØædG »ª∏©dG åëÑdG ™«é°ûàH ≥aQoCGh ,äÉØ«μŸG ¤EG äÉLÓãdG øe
.á«∏eôdGh ájQÉÑ¨dG ∞°UGƒ©dG IóYÉ°ùŸ “¿hRhC’G ¥hóæ°U” ¢ù«°SCÉJh ,á∏jóH OGƒe OÉéjE’
∫ÓN πFGóÑdG ΩGóîà°SG ≈∏Y IÒ≤ØdG ∫hódG ‘ äÉYÉæ°üdG
QOÉ°üdG ,“Úæ°S 10 ‘ á«Hô©dG áÄ«ÑdG” ôjô≤àd Ék ≤ah .á«dÉ≤àf’G á∏MôŸG
,2018 ΩÉY (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG øY
ióe ≈∏Y á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ AGƒ¡dG á«Yƒf äQƒgóJ ¿ƒμj ,Újƒà°ùe ≈∏Y óLGƒàj ¿hRhC’G RÉZ ¿CG ôcòdÉH ôjóL
ÊÉK äÉKÉ©ÑfG Ék Ñjô≤J âØYÉ°†Jh .á«°VÉŸG á∏«∏≤dG Oƒ≤©dG ¿hRhC’G á≤ÑW ¢ùμ©Ña .ôNB’G ‘ Gk QÉ°Vh ÉªgóMCG ‘ Gk ó«Øe
ójó©dG ‘ äÉ«é«JGÎ°SG ò«ØæJ ” ó≤a .¿ƒHôμdG ó«°ùchCG á«FÉbh á≤ÑW Èà©J »àdG ƒ÷G ‘ á«dÉ©dG ájÒØ°SƒJGÎ°ùdG
É‡ ,ábÉ£dG ¤EG ∫ƒ°UƒdG Ú°ùëàd á≤£æŸG ¿Gó∏H øe øY IQOÉ°üdG IQÉ°†dG á«é°ùØæÑdG ¥ƒa Ée äÉYÉ©°T’G » qØ°üJ
äÉ£fi ‘ …QƒØMC’G OƒbƒdG øe ójõŸG ¥ôM ¤EG iOCG OƒLƒŸG ¿hRhC’G Èà©j ,ÉæÑcƒμd á∏¶ªc πª©Jh ¢ùª°ûdG
™ØJQGh .Ö∏£dG ‘ IOÉjõdG á«Ñ∏àd ájQGô◊G ábÉ£dG .ô°ûÑdG áë°üH Gk QÉ°Vh Ék Kƒu ∏e Gk RÉZ ¢VQC’G í£°S iƒà°ùe ≈∏Y
,πjƒ£dG ióŸG ≈∏Y ÉeCG .áÑ°SÎŸG ∫ÉeôdG ¿ÉæWCG π«MôJ ¤EG iOCG É‡ ,áÄŸG ‘ 75 áÑ°ùæH AÉHô¡μdG ∑Ó¡à°SG
á«LƒdƒμjE’G º¶ædG çƒ∏Jh áHÎdG ájô©J øª°†àJ »¡a ΩÉY ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK øe øW ¿ƒ«∏e 766 çÉ©ÑfG
IQÉ°ùNh »ë°üdG êÓ©dG ∞«dÉμJ ÖfÉL ¤EG ,ôë°üàdGh äOGORGh .2006 ΩÉY øW ¿ƒ«∏e 436 πHÉ≤e ‘ ,2015
ΩÉY IóëàŸG ·C’G É¡Jô°ûf á«FÉ°üMEG Qó≤Jh
q .á∏eÉ©dG ó«dG ÒÑμdG ƒªædG ÖÑ°ùH π≤ædG ´É£b øY áªLÉædG äÉKÉ©Ñf’G
ô°ùîj á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ ‹ÉªLE’G »∏ëŸG œÉædG ¿CG 2016 ¿Gó∏ÑdG º¶©e ‘ ΩÉ©dG π≤ædG πFÉ°Sh ∞©°Vh ´É£≤dG ‘
.ájQÉÑ¨dG ∞°UGƒ©dG áé«àf áæ°S πc Q’hO ¿ƒ«∏H 13 ƒëf .á«Hô©dG
QÉÑ¨dG çÉ©ÑfG ¿CG 2010 ΩÉY É¡éFÉàf äô°ûf á°SGQO ô¡¶oJ äOCG ,á≤£æŸG ‘ iÈc ¿óe ‘ âjôLCG á°SGQO Ö°ùëHh
áæ°S øe Gk QÉÑàYG áÄŸG ‘ 50 ¤EG 25 ÚH Ée OGORG Ék «ŸÉY ¢VÉØîfG ¤EG á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ¢†©H ‘ äÉHGô£°V’G
»°VGQC’G ΩGóîà°SG Ò¨J É¡ªgCG ,á©ªà› ÜÉÑ°SC’ 1900 π≤ædGh äÉYÉæ°üdG DƒWÉÑJ áé«àf ÉÃQ ,äÉKÉ©Ñf’G
¤EG ájQÉÑ¨dGh á«∏eôdG ∞°UGƒ©dG iõ©Jh .ñÉæŸG Ò¨Jh øY áªLÉædG iôNC’G äÉKƒ∏ŸGh QÉÑ¨dG øμdh ,»°üî°ûdG
OƒLƒH á£ÑJôŸG á«©«Ñ£dG πeGƒ©dG É¡æe ,IóY ÜÉÑ°SCG .í°VGh πμ°ûH äOGORG áë∏°ùŸG äÉYGô°üdG
ájô°ûÑdG á£°ûfC’G É¡æeh ,AGOô÷G ≥WÉæŸGh iQÉë°üdG
øe á«Hô©dG á≤£æŸG ¿CG á«ŸÉ©dG áë°üdG áª¶æe äÈàYGh
:»LPƒ‰ »°SQóe •É°ûf äRhÉŒ Ée Gk Òãch .AGƒ¡dG á«Yƒf ‘ AGOCG ≥WÉæŸG CGƒ°SCG ÚH
ÉgAGƒg ¢üëØJ áeGóà°ùŸG »ÑXƒHCG ¢SQGóe Ohó◊G ±É©°VCG 10 ¤EG 5 AGƒ¡dG çƒ∏àd á∏é°ùŸG äÉjƒà°ùŸG
¿óŸG øe ójó©dG ™≤j Éªæ«H ,áª¶æŸG øe IOóëŸG iƒ°ü≤dG
,É¡«fÉÑÃ §«ëŸG AGƒ¡dG IOƒL ¢SÉ«b »ÑXƒHCG ‘ ¢SQGóŸG äGô°ûY äõ‚CG .⁄É©dG ‘ Ék Kƒ∏J ÌcC’G »g áæjóe 20 ÌcCG ÚH á«Hô©dG
É¡à≤∏WCG »àdG záeGóà°ùŸG ¢SQGóŸG IQOÉÑe{ ò«ØæàH É¡eGõàdG QÉWEG ‘ ∂dPh
õjõ©J ¤G áaOÉ¡dGh ,º«∏©à∏d »ÑXƒHCG ¢ù∏› ™e »ÑXƒHCG ` áÄ«ÑdG áÄ«g øe É«≤jôaCG ‘ iÈμdG AGôë°üdGh §°ShC’G ¥ô°ûdG ó©jh
.¢SQGóª∏d á«Ä«ÑdG áª°üÑdG π«∏≤Jh ÜÓ£dG iód »HÉéj’G »Ä«ÑdG ∑ƒ∏°ùdG á«∏eôdGh á«HGÎdG ∞°UGƒ©dG É¡«a CÉ°ûæJ »àdG ≥WÉæŸG ºgCG
ájô©àdG ‘ áXƒë∏e IOÉjR ó¡°ûJ »gh .⁄É©dG ‘
á∏≤æàŸGh áàHÉãdG AGƒ¡dG ó°UQ äÉ£fi áμÑ°T ÈY äÉKƒ∏ŸG õ«côJ ó°UQ ” ¢†©H ‘ á°UÉN ,É¡H á£ÑJôŸG ∞°UGƒ©dGh á«ëjôdG
‘ AGƒ¡dG çÉëHC’ »LhÔdG ó¡©ŸG ƒ°Sóæ¡e ΩÉbh »ÑXƒHCG ‘ Iô°ûàæŸG §°SƒàŸG ôëÑdG ¥ô°Th á«Hô©dG Iôjõ÷G ¬Ñ°T ≥WÉæe
»àdG ,AGƒ¡dG äÉKƒ∏e äÉfÉ«H IAGôb ‘ ÜÓ£dG IóYÉ°ùÃ »ÑXƒHCG IQÉeEG √òg ôJGƒJ OGORG ,ä’É◊G øe Òãc ‘h .¥Gô©dG ÜƒæLh
ó«°ùchCG ∫hCGh ÚLhÎ«ædG ó«°ùchCGh âjÈμdG ó«°ùchCG ÊÉK πª°ûJ πª°ûJ »àdG ájô°ûÑdG á£°ûfCÓd áé«àf É¡Jó°Th ∞°UGƒ©dG
áHƒë°üe IOÉY »gh ,¢UÉ°UôdGh á≤dÉ©dG äÉ«Fõ÷Gh ¿hRhC’Gh ¿ƒHôμdG ¤EG ,»°VGQC’G QƒgóJh ôë°üàdGh áHÎdG í£°S á∏î∏N
.á«ë°U ôWÉîÃ .»NÉæŸG Ò¨àdG ÖfÉL
™e ,á≤«bódG QÉÑ¨dG äÉÄjõL ¥É°ûæà°SG …ODƒj ¿CG øμÁh

áHÉ°UE’G ¤EG ,äÉjô£ah ÉjÒàμHh äÉKƒ∏e øe ¬∏ª– Ée
á«°ùØæJ ¢VGôeCG ∫ƒ°üëH ¬ªbÉØJ óæY ÖÑ°ùàj …òdG ƒHôdÉH
è«¡Jh Ú©dG ÜÉ¡àdG á©FÉ°ûdG QÉÑ¨dG πcÉ°ûe øeh .IÒ£N
QÉÑ¨dG äÉ«ªc §ÑJôJ »≤jôaC’G πMÉ°ùdG ¿Gó∏H ‘h .ó∏÷G
.ÉjÉë°ùdG ÜÉ¡àdG »°ûØàH iÈμdG AGôë°üdG øe á«JB’G
∞°UGƒ©dÉa ,á«ë°üdG √QÉKBG ≈∏Y QÉÑ¨dG Qô°V ô°üà≤j ’h

.á©°SGh ájOÉ°üàbG ôFÉ°ùN ∫ƒ°üM ‘ ÖÑ°ùàJ ájQÉÑ¨dG
á«°TÉŸG ¢VGôeCG ôFÉ°ùÿG πª°ûJ ,Ò°ü≤dG ióŸG ≈∏Y
ÊÉÑŸÉH ≥ë∏J »àdG QGô°VC’Gh ,π«°UÉëŸG ∞∏Jh ,É¡bƒØfh
∞«dÉμJ øY Ók °†a ,π≤ædG §FÉ°Sh π£©Jh á«àëàdG ≈æÑdGh
Üôbh á«æjóŸG ≥WÉæŸG πNGO äÉ°SÉ«≤dG â∏é°S ,ô°üe ‘ AGƒ¡dG çƒ∏J ∫ƒM á«Ä«H á«Mô°ùe :»LPƒ‰ »°SQóe •É°ûf
8 Ék fÉ«MCG äRhÉŒ çƒ∏J äÉjƒà°ùe á«YÉæ°üdG äÉ©ªéŸG
.OÓÑdG ‘ »Ä«ÑdG ¿ƒfÉ≤dG É¡©°Vh »àdG Ohó◊G ±É©°VCG »Mô°ùe ¢VôY π°†aCG IõFÉéH ¿OQC’G ‘ ájƒfÉãdG IQÉªY ΩCG á°SQóe äRÉa
AÉHô¡μdG äGódƒeh ábÉ£dG êÉàfEG äÉ£fi Èà©J ,¿ÉæÑd ‘h áÄ«ÑdG á«©ªL ¬àª¶f …òdG »Ä«ÑdG ìô°ùŸG ¿ÉLô¡e ∫ÓN ,πeÉμàe
Gk Qó°üe ,OQƒà°ùŸG OƒbƒdG ≈∏Y ’k ÉªLEG óªà©J »àdG ,á°UÉÿG äÉÑdÉW É¡àeób »àdG zá∏«ª÷G ÉæàÄ«H{ á«Mô°ùe âMôWh .á«fOQC’G
´É£bh »YÉæ°üdG ´É£≤dG ¤EG áaÉ°VE’ÉH ,AGƒ¡dG çƒ∏àd Ék «°ù«FQ ÈY ,áÄ«ÑdG ájÉª◊ á«FÉbƒdG äGAGôLE’G ™fÉ°üŸG OÉªàYG á«ªgCG á°SQóŸG
Èà©j ,¿OQC’Gh ájQƒ°Sh ôFGõ÷Gh øjôëÑdG ‘h .π≤ædG ´ÉØJQG ¤EG …ODƒJh AGƒ¡dG çƒ∏J »àdG äGRÉ¨dG äÉKÉ©ÑfG øe ∞«ØîàdG
ájOƒ©°ùdG ‘ ÉeCG .AGƒ¡dG çƒ∏àd »°ù«FôdG Qó°üŸG π≤ædG ´É£b kGó«©H á«YÉæ°üdG ¿óŸG ‘ ™fÉ°üŸG áeÉbEG á«ªgCG ¤EG áaÉ°VEG ,IQGô◊G äÉLQO
ábÉ£dG äÉ£fih ôjôμàdG äÉ£fi ¤G Ék °SÉ°SCG á∏μ°ûŸG iõ©oàa .¿Éμ°ùdÉH ádƒgCÉŸGh á«YGQõdG ≥WÉæŸG øY
Üô¨ŸG ‘ á«°ù«FôdG AGƒ¡dG çƒ∏J QOÉ°üeh .π≤ædG πFÉ°Shh
äGQÉeE’G ‘ ÉeCG .áYGQõdGh π≤ædGh øjó©àdGh áYÉæ°üdG »g
iÈμdG ¿óŸG ‘ Ék °SÉ°SCG ƒg AGƒ¡dG çƒ∏àa ,IóëàŸG á«Hô©dG
Ò°ùdG ácôM √QOÉ°üe øeh ,ábQÉ°ûdGh »HOh »ÑXƒHCG πãe
ÒãJ »àdG AÉæÑdG ∫ÉªYCGh ìÉjôdG ÉghQòJ »àdG ∫ÉeôdGh IójGõàŸG
π≤ædGh AÉHô¡μdG ÉYÉ£b ºgÉ°ùj ¢ùfƒJ ‘h .QÉÑ¨dG øe Gk Òãc
.AGƒ¡dG çƒ∏J ‘ »°ù«FQ πμ°ûH
ƒëf øY ’k hDƒ°ùe á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ π≤ædG ´É£b Èà©j

ÚH Éeh ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ∫hCG äÉKÉ©ÑfG ‹ÉªLG øe %90
åØæJh .äÉfƒHôchQó«¡dG äÉKÉ©ÑfG ‹ÉªLG øe %80h %70
,á≤«bódG äÉÄjõ÷Gh âjÈμdG ó«°ùchCG ÊÉK ∫õjódG äÉcôfi
§ØædG ôjôμJ äÉ£fih ájQGô◊G ábÉ£dG äÉ£fi π©ØJ Éª∏ãe
äÉ£fih âæª°S’Gh Ióª°SC’G ™fÉ°üeh ¿OÉ©ŸG ôgÉ°üeh
QƒgóJ ‘ ó«©H óM ¤G ºgÉ°ùJ É¡∏c »gh ,ôëÑdG √É«e á«∏–
™«æ°üàdG ≥aGôeh á«YÉæ°üdG äÉ©ªéŸG åØæJh .AGƒ¡dG á«Yƒf QÉÑ¨dG çÉ©ÑfG øe áÄŸG ‘ 25 ƒëf øY ádhDƒ°ùe ó©J »àdG
äÉÑcôŸGh ¿Éã«ŸGh ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK ≈∏Y πªà°ûJ äGRÉZ äÉeGóîà°SG Ò¨Jq ájô°ûÑdG á£°ûfC’G øª°†àJh .»ŸÉ©dG
äÉ°SGQO äô¡XCGh .ÚLhÎ«ædG ó«°SÉcCGh IôjÉ£àŸG ájƒ°†©dG á«aƒ÷G √É«ŸG ±Gõæà°SG øe É¡H π°üàj Éeh ,»°VGQC’G
äÉKÉ©ÑfG ‹ÉªLG øe %50 ƒëf åØæJ á«é«∏ÿG ¿Gó∏ÑdG ¿CG ∞«ØŒ ∂dòch ,…ôdG ¢VGôZC’ á«ë£°ùdG √É«ŸG πjƒ–h
.á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK á«Hô◊G äÉ«∏ª©dGh äÉHÉ¨dG ádGREGh á«FÉŸG äÉë£°ùŸG
¤EG áHÎdG ¢Vô©j Ée ,á«YGQõdG »°VGQC’G áHƒ°üN ™LGôJh
AGƒ¡dG çƒ∏J øe óë∏d äGAGôLEG .ìÉjôdG π©ØH ájô©àdG
äÉ«é«JGÎ°S’Gh äGQÉ«ÿG øe ™°SGh ¥É£f ∑Éæg á≤£æe ‘ π°üM Ée ∂dP ≈∏Y áNQÉ°üdG á∏ãeC’G øe
ó∏H øe ÉgGhóL ∞∏àîJ ,AGƒ¡dG çƒ∏J ¢†Øÿ á«Ø«ØîàdG ,¿GôjEGh ¥Gô©dG ÚH IóàªŸG á«FÉŸG äÉë£°ùŸG ∂∏J ,QGƒgC’G
.…OÉ°üàb’Gh »YÉªàL’G √ÉaôdG ≈∏Y Gk OÉªàYG ôNBG ¤G Ió©d IÒNC’G äGƒæ°ùdG ∫ÓN ±ÉØé∏d â°Vô©J »àdG
áeÉbGh ,AGƒ¡dG á«Yƒæd ¢ù«jÉ≤e ™°Vh πãe äGQÉ«N øμd ≈∏Y Ohó°ùdG AÉæH ‘ á©ÑàŸG äÉ°SÉ«°ùdG É¡ªgCG ,ÜÉÑ°SCG
èFÉàf ô°ûæJ AGƒ¡dG äÉKƒ∏eo áÑbGôŸ äÉ£fi áμÑ°T äGQhódGh √É«ŸG ±Gõæà°SGh á∏LOh äGôØdG …ô¡f ∫ƒW
»©fÉ°Uh ÚæWGƒŸG iód »YƒdG IOÉjRh ,Ék jQhO É¡JÉ°SÉ«b .IôFÉ÷G ∞«ØéàdG äÉ«∏ªY øY Ók °†a ,áÄWÉÿG á«YGQõdG
É¡«æÑJ øμÁ ,á«aÉc á«dÉe äGOÉªàYG ¢ü«°üîJh ,QGô≤dG .á≤£æŸG ‘ á«HGÎdG ∞°UGƒ©dG IOÉjR ‘ ∂dP ºgÉ°S óbh
IôaƒàŸG äÉfÉ«ÑdG Ò°ûJh .á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG º¶©e ‘ Ék eƒj 283h á«HGôJ áØ°UÉY 122 á«bGô©dG áeƒμ◊G â°üMCGh
óYGƒ≤dG ™°Vh óæY ÒÑc πμ°ûH ¢†ØîæJ äÉKƒ∏ŸG ¿CG ¤EG .IóMGh áæ°S ‘ Ék jQÉÑZ
.»°ûŸG á°SQÉ‡h á«FGƒ¡dG äÉLGQódG ΩGóîà°SG π«¡°ùJh äGƒ£N ¿Gó∏ÑdG ¢†©H òîJG óbh .É¡H πª©dGh á«ª«¶æàdG
»HO hÎe π≤ædG ´É£b õ«Ø– ‘ áëLÉædG á∏ãeC’G øeh πãe ,AGƒ¡dG çƒ∏J á∏μ°ûe πM ¤G ±ó¡J áª¶fCG ™°Vhh
¬àμÑ°T ∫ÉªàcG óæY ™bƒàjh ,2009 ΩÉY ¬∏«¨°ûJ CGóH …òdG äÉ°Uƒëa ¢Vôah ,∞¶fC’G OƒbƒdG ´GƒfCG ¤G ∫ƒëàdG
‘ 30 áÑ°ùæH »HO ‘ äGQÉ«°ùdG OóY ¢UÉ≤fEG ¤EG …ODƒj ¿CG π«∏ëàd á∏≤æàe Iõ¡LCG á£°SGƒH äÉbô£dG ≈∏Y äÉÑcôª∏d
,á°UÉÿG äGQÉ«°ùdG ∑ÓàeG ≈∏Y Ö∏£dG ¢†«ØîJh ,áÄŸG .iôNCG ÒHGóJh ,AGƒ¡dG á«Yƒf áÑbGôeh ,äÉKÉ©Ñf’G
øe ó◊Gh ∞bGƒŸGh OƒbƒdG ∞«dÉμJ ‘ ÒaƒàdG øY Ók °†a
äÉÑcôŸG OóY ≠∏H óbh .áªMOõŸG ¥ô£dG ‘ âbƒdG Qóg äGQÉ«°ùdGh ™fÉ°üŸG π«¨°ûJh AÉHô¡μdG êÉàf’ OƒbƒdG ¥ôM
.2019 ájGóH ‘ áÑcôe Êƒ«∏e »HO IQÉeEG ‘ á∏é°ùŸG √òg øe óë∏dh .AGƒ¡dG çƒ∏àd »°ù«FôdG ÖÑ°ùdG ƒg
,OƒbƒdG QÉ©°SCG ºYO øe ¢ü∏îàdG äÉeƒμ◊G ≈∏Y ,á∏μ°ûŸG
(ójÈjÉg) áæ«é¡dG äGQÉ«°ùdG ∫ÉNOEG ìÉ‚ ó©jh ∑Î°ûŸG ó«dƒàdGh ,Ék ãjƒ∏J πbC’G OƒbƒdG ´GƒfCG ΩGóîà°SGh
ÒKCÉJ á«Ø«c ≈∏Y Ék ©WÉ°S ’k Éãe ¿OQC’G ‘ á«FÉHô¡μdGh ájó∏ÑdG äÉjÉØædG IQGOEG ºgÉ°ùJ ∂dòc .AÉHô¡μdGh IQGôë∏d
¿ƒ°†Z »Øa .¥ƒ°ùdG ≈∏Y áaó¡à°ùŸG á«dÉŸG äÉ°SÉ«°ùdG êÉàfEG π«∏≤J ∫ÓN øe ,AGƒ¡dG çƒ∏J ¢†«ØîJ ‘ á«YGQõdGh
á«Ñjô°†dG äGAÉØYE’G øe áYƒª› âªgÉ°S ,äGƒæ°S ™°†H É¡à÷É©e hCG É¡dÉª©à°SG IOÉYEGh ÉgôjhóJh ÉgRôah äÉjÉØædG
≈∏Y á°VhôØŸG Ωƒ°SôdG IOÉjRh ,∞¶fC’G äGQÉ«°ùdG ≈∏Y ôeÉ£e øe êôîà°ùŸG ¿Éã«ŸG ΩGóîà°SGh ,É¡bôM ∫óH
äGQÉ«°ùdG OóY IOÉjR ‘ ,≈∏YCG äÉKÉ©ÑfG ≥∏£J »àdG ∂∏J .AÉHô¡μdG ó«dƒàd hCG áÄaóà∏d (RÉZƒ«H) …ƒ«M RÉ¨c äÉjÉØædG
OóY ∞°üf πμ°ûàd ¿OQC’G ‘ á«FÉHô¡μdGh áæ«é¡dG
.ÒHGóàdG √òg PÉîJG ó©H á∏é°ùŸG äGQÉ«°ùdG äÉKÉ©Ñf’G ¢†Øÿ Égò«ØæJ øμÁ »àdG ÒHGóàdG πª°ûJh
áØ∏àîŸG äÉYÉ£≤dGh ÚæWGƒŸG õØM ábÉ£dG ´É£b øe
‘ ∫õjódG Oƒbh ‘ âjÈμdG iƒàfi øe ó◊G ” óbh Iõ¡LC’G ΩGóîà°SGh AÉHô¡μdG ∑Ó¡à°SG ‘ OÉ°üàb’G ≈∏Y
É‡ ,ÒjÉ©ŸG ójó°ûJ ∫ÓN øe á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG º¶©e ¿Gó∏ÑdG º¶©e Ωƒ≤Jh .ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG ‘ IAÉØμdG äGP
AõL 1000 â¨∏H á«dÉY äÉjƒà°ùe øe ¢VÉØîfG ¤EG iOCG ,IOóéàŸG ábÉ£dG äGQÉªãà°S’ ¥ƒ°S ôjƒ£àH á«Hô©dG
≥≤– Éªc .¿ƒ«∏ŸG ‘ Gk AõL 50 ƒëf ¤EG ¿ƒ«∏ŸG ‘ ó¡°T ,2015h 2012 »eÉY ÚÑa .ìÉjôdGh ¢ùª°ûdG ábÉ£c
≥jôW øY ¢UÉ°UôdG øe ‹ÉÿG øjõæÑdG ¤EG ∫ƒëàdG ,áÄŸG ‘ 150 áÑ°ùæH IOÉjR áÑ qcôŸG IOóéàŸG ábÉ£dG ‹ÉªLEG
áfQÉ≤e ,á«FÉeô¡μdG ábÉ£dG AÉæãà°SÉH •GhÉ¨«L 3 äRhÉéàa
á«eGõdEG ÚfGƒb ™°Vh Öéj Éªc .2012 ΩÉY •GhÉ¨«L 1.2``H
.ábÉ£dÉH Ió°üà≤e º«eÉ°üJ QÉÑàY’G ‘ òNCÉJ AÉæÑ∏d
≈∏Y §HGƒ°V ≥«Ñ£J ¤EG áaÉ°VEG ,»YÉæ°üdG ´É£≤dG ‘h

∫Éª©à°SG ‘ ™°SƒàdG »¨Ñæj ,AGƒ¡∏d áKƒ∏ŸG äÉKÉ©Ñf’G
äÉ«∏ª©dG §HGƒ°Vh IQhó¡ŸG IQGô◊G IOÉ©à°SG äÉ«LƒdƒæμJ
ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG ‘ áaô°ùŸG äÉYÉæ°üdG ‘ Ék °Uƒ°üN ,á«dB’G
»°ù«FQ AõL Gògh ,êÉLõdGh P’ƒØdGh âæª°S’G ™fÉ°üe πãe
.“∞¶fC’G êÉàf’G” Ωƒ¡Øe øe
∫ƒëàdGh ,ΩÉ©dG π≤ædG õjõ©J »¨Ñæ«a ,π≤ædG ´É£b ‘ ÉeCG

∑Ó¡à°SG ‘ IAÉØc ÌcCGh äÉKÉ©Ñf’G á∏«∏b äÉÑcôe ¤EG
á«FÉHô¡μdG äGQÉ«°ùdG AÉæàbG ≈∏Y ™«é°ûàdG ™e ,OƒbƒdG
,AÉHô¡μdGh øjõæÑdG ≈∏Y πª©J »àdG (ójÈjÉg) áæ«é¡dGh
,OƒbƒdG ∑Ó¡à°SG ¢†Øÿ ¿óŸG ‘ Ò°ùdG ácôM IQGOGh
ΩOGƒY äÉKÉ©ÑfG ≈∏Y áeQÉ°U ájƒæ°S ¢Uƒëa ≥«Ñ£Jh
,OƒbƒdG á«YƒæH á≤∏©àŸG ÒjÉ©ŸG ójó°ûJh ,äGQÉ«°ùdG
OQGƒŸGh »°VGQC’G ∫Ó¨à°SG áé«àf ájQÉÑZ ∞°UGƒYh ≈∏Y πeÉc ô¶M ÉgÓJ ,QÉ©°SC’G ‘ ¥hôa ≥«Ñ£J
èeÉfÈdG º««≤J ô¡¶jo h .áeGóà°ùe ÒZ á≤jô£H á«©«Ñ£dG .¢UÉ°UôdG ≈∏Y …ƒàëŸG OƒbƒdG ΩGóîà°SG
,»JÉÑædG AÉ£¨dG ô°TDƒe ‘ ®ƒë∏e ø°ù– OƒLh »æ«°üdG
≈∏Y Iôé°T ¿ƒ«∏H 66 ƒëf áYhQõŸG QÉé°TC’G OóY ≠∏H å«M ¿CG Öéj ,ájQÉÑ¨dGh á«∏eôdG ∞°UGƒ©dG ôWÉfl á¡LGƒŸh
¢†ØN ‘ ó«©H óM ¤EG âªgÉ°S ,Îeƒ∏«c 4500 ∫ƒW QGòfE’G º¶f πãe ,á«FÉbƒdG äÉ°SÉ«°ùdG ≈∏Y Oƒ¡÷G Ö°üæJ
.ájQÉÑ¨dG ∞°UGƒ©dG Ió°T á«YƒàdG ÖfÉL ¤EG ,çQGƒμdG øe ó◊G äGAGôLEGh ôμÑŸG
óH ’h .äÉ«Ø°ûà°ùŸG ‘ ÇQGƒ£dG äÉeóN õjõ©Jh áeÉ©dG
Ék °Uƒ°üN á«HôY ¿Gó∏H ‘h ,Ék «ŸÉY πª©dG π°UGƒàjh QÉé°TC’G ´QR ≥jôW øY ájÉbƒdG ÒaƒJ ÖgCÉàdG πª°ûj ¿CG
çƒ∏J øe ∞«Øîà∏d äÉ«LƒdƒæμJ ôjƒ£J ≈∏Y ,ájOƒ©°ùdG ≥WÉæŸG ájÉª◊ ìÉjôdG √ÉŒG ‘ õLGƒ◊G Ö°üf hCG
ÊÉK ≈∏Y …ƒà– OGƒe á£°SGƒH á«æμ°ùdG ≥WÉæŸG ‘ AGƒ¡dG OÉªàYG Öéj ,ó«©ÑdG ióŸG ≈∏Yh .¿Éμ°ùdÉH ádƒgCÉŸG
Ωóîà°ùJ áaÉØ°T »gh .Ék «Fƒ°V RÉ qØ◊G Ωƒ«fÉà«àdG ó«°ùchCG √É«ŸGh »°VGQCÓd áeGóà°ùŸG IQGOE’G Rõ©J äÉ«é«JGÎ°SG
äÉKƒ∏e ∂«μØJ ≈∏Y Ék «Fƒ°V √õØëàa âæª°SE’G hCG AÓ£dG ‘ »YGôŸGh á«YGQõdG »°VGQC’G É¡«a ÉÃ ,áØ∏àîŸG äÉÄ«ÑdG ‘
¥ô£dGh ¿GQó÷G ∫ƒëàJ É¡Hh ,ÉjÒàμÑdG ÒeóJh AGƒ¡dG .ájô°†◊G ≥WÉæŸGh iQÉë°üdGh
∞¶æJ »gh .áÄ«Ñ∏d á≤jó°U AGƒ¡∏d äÉ«≤æe ¤EG äÉMÉ°ùdGh
’ ,Ók ãe á«°ùª°ûdG äÉ£bÓdG êÉLR É¡H »∏W GPEÉa ,É¡JGP Qƒ°ùdG{ èeÉfôH ÉgDhGóàbG øμÁ »àdG áëLÉædG èeGÈdG øeh
Ék °Uƒ°üN á∏μ°ûŸG √òg πëj Ée ,ôFÉÑ¨dGh ñÉ°ShC’G ¬H ≥°üà∏J √ò«ØæJ CGóH …òdG ,Ú°üdG ∫Éª°T ‘ zº«¶©dG ô°†NC’G
.á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ äÉfÉ°†«a øe ¬ÑÑ°ùJ Éeh áHÎdG ájô©J á∏μ°ûe á¡LGƒŸ
ádhDƒ°ùe á«°üî°T äÉ«cƒ∏°S .2

øμÁh .á«fƒHôc äÉKÉ©ÑfG πbCGh OƒbƒdÉH Gk ó°üà≤e Gk RGôW
É¡∏Mh ,IÒ£ÿG á«Ä«ÑdG πcÉ°ûŸG øe AGƒ¡dG çƒ∏J
áæ«ég IQÉ«°S hCG ,á«FÉHô¡c IQÉ«°S AÉæàbG ‘ ÒμØàdGäGAGôLEG PÉîJG øe óH ’h .™«ª÷G ácQÉ°ûe »°†à≤j
√òg ≥jƒ°ùJ CGóH óbh ,AÉHô¡μdGh OƒbƒdÉH πª©J (ójÈjÉg)
øμÁ .¿GhC’G äGƒa πÑb øμ‡ âbh ´ô°SCG ‘ áÑ°SÉæe
øe Ék ehO ≥≤–h .á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ¢†©H ‘ äGQÉ«°ùdG ‘ hCG ∫õæŸG ‘ AGƒ°S ,¬JÉ°SQÉ‡ Ò¨j ¿CG Éæe πμd
ôaƒj í«ë°üdG §¨°†dÉa ,IQÉ«°ùdG äGQÉWEG ‘ AGƒ¡dG §¨°V
,áæ°ù◊G á°SQÉªŸÉH ΩGõàd’G ” GPEGh .πª©dG hCG á°SQóŸG
.Ék fÉeCG ÌcCG ƒgh ,OƒbƒdG ∑Ó¡à°SG øe %5 ƒëf
.IóM πbCG ¿ƒμà°S AGƒ¡dG çƒ∏J QÉKBG ¿CG ócDƒŸG øªa
‘ ºgÉ°ùJ »àdG ájOôØdG äÉ°SQÉªŸG ¢†©H »JCÉj Ée ‘
É¡≤∏£J »àdG äÉª«°ù÷Gh äGRÉ¨dÉa ,∂JÉjÉØf ¥ô– ’ t :AGƒ¡dG çƒ∏J ∞«ØîJ
.Éæàë°U ‘ ôKDƒJh AGƒ¡dG çƒ∏J ábhôëŸG äÉjÉØædG
OƒbƒdG ¥ôëH ábÉ£dG º¶©e êÉàfG ºàj .ábÉ£dG Qó¡J ’t
çƒ∏J Öæéàd QGôªà°SÉH ±ô¨dG áFƒ¡J ≈∏Y ¢UôMG t ∑Ó¡à°SG ‘ OÉ°üàb’Gh .RÉ¨dGh §ØædGh ºëØdÉc ,…QƒØMC’G
,IQÉ°†dG äÉª«°ù÷Gh IôîHC’G øY œÉædG »∏NGódG AGƒ¡dG .Ék °†jCG AGƒ¡dG çƒ∏J ¢†Øîj πH ,§≤a ∫ÉŸG ôaƒj ’ ábÉ£dG
¥ôM øe ∂dòch ,á«FÉ«ª«μdG OGƒŸG äGô°ûY øe áã©ÑæŸG
.áÄaóàdGh ïÑ£∏d OƒbƒdG .ábÉ£∏d Ék cÓ¡à°SG πbC’G Iõ¡LC’Gh í«HÉ°üŸG Ωóîà°SGt
ÖdÉW hCG ,â«ÑdGh á°SQóŸGh ÖàμŸG ‘ ÚNóàdG ™æeG t p ,IÒ°ü≤dG äÉaÉ°ùª∏d ∂JQÉ«°S Ωóîà°ùJ ’CG ∫hÉMt
¢ûeGh
äGÒKCÉJ ¬dh »∏NGódG AGƒ¡dG çƒ∏j ôFÉé°ùdG ¿ÉNóa ,∂dòH ÜƒcQ ‘ ∑ÒZ ∑QÉ°Th ,ΩÉ©dG π≤ædG πFÉ°Sh Ωóîà°SG hCG
.¬dƒM øeh øNóŸG ≈∏Y IÒ£N á«ë°U .IQÉ«°ùdG
AGƒ¡dG á«≤æJ ‘ óYÉ°ùJ É¡fG .∑QGƒL ‘ Gk QÉé°TG ´QRGt ∞«Øîàd Ió«L ádÉM ‘ ∂JQÉ«°S ∑ôfi ≈∏Y ßaÉM t
.äÉKƒ∏ŸG øe ÎNG ,∂JQÉ«°S Ò«¨J äOQCG GPEGh .áKƒ∏ŸG äGRÉ¨dG äÉKÉ©ÑfG
AGƒ¡dG çƒ∏J ∫ƒM ∂JÉeƒ∏©e ÈàNG .3

:á«JB’G πª÷G ΩÉeCG (x) CÉ£N hCG (¥) í°U áeÓY ™°V
äÉKƒ∏e ºgCG øe ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ∫hCG RÉZ ```````````` .6 Ék «∏ªYh ,Ió«©H äÉaÉ°ùŸ çƒu ∏ŸG AGƒ¡dG ô°ûàæj ```````````` .1
.…QƒØMC’G OƒbƒdG ¥ôM øe Ék °SÉ°SCG èàæjh AGƒ¡dG .Ék «∏c ¬ÑæŒ øμÁ ’
.AGƒ¡dG çƒ∏Jh ¿Éμ°ùdG OóY ÚH ábÓY ’ ```````````` .7 AGƒ`¡dG çƒ∏àd á`«°ù«FôdG ÜÉ``Ñ°SC’G ó````MCG ```````````` .2
.…QƒØMC’G Oƒbƒ∏d ¿É°ùfE’G ΩGóîà°SG
äÉ````````Ñcôe ΩGó``````````îà°SG πμ``````°ûj ```````````` .8
á≤ÑW ájÉª◊ Ék «°SÉ°SCG Ók eÉY ¿ƒHôchQƒ∏ahQƒ∏μdG .¿É°ùfE’G áë°U ≈∏Y AGƒ¡dG äÉKƒ∏e ôKDƒJ ’ ```````````` .3
.¿hRhC’G
:áë«ë°üdG áHƒLC’G
∫ƒ£¡H πãªàJ á«Ä«H IôgÉX »°†ª◊G ô£ŸG ```````````` .4
CÉ£N .5 CÉ£N. 10 AGƒ¡dG ‘ ¢UÉ°UôdG äGõ«côJ IOÉjR …ODƒJ ```````````` .9 É¡ª¶©e Qó°üe IQÉ°V äÉKƒ∏Ã áHƒë°üe QÉ£eCG
í°U .4 í°U .9 .»Ñ°ü©dG RÉ¡÷G ‘ ¢VGôeCG ¤EG .™fÉ°üŸG
CÉ£N .3 CÉ£N. 8
‘ óYÉ°ùj OƒbƒdG QÉ©°SC’ äÉeƒμ◊G ºYO ```````````` .10 ‘ ¿Éc ÉªæjCG ô°ûÑ∏d ó«Øe ¿hRhC’G RÉZ ```````````` .5
í°U .2 CÉ£N .7
í°U .1 í°U .6
.AGƒ¡dG çƒ∏J á∏μ°ûe πM .…ƒ÷G ±Ó¨dG
AGƒ¡dG çƒ∏J ∫ƒM á«≤«Ñ£J äÉWÉ°ûf .4

»°†ª◊G ô£ª∏d IQÉ°†dG äGÒKCÉàdG :1 •É°ûædG
ô°ûb øe á©£b ™°V .øjAÉYƒdG óMCG ‘ Ók N Öμ°SG .2 :±ó¡dG

.AÉYƒdG ‘ ¥Qh ∂Ñ°ûeh ábQhh IQƒ°ûÑW á©£bh ¢†«ÑdG .IQÉ°†dG
q »°†ª◊G ô£ŸG QÉKB’ Ék cQóe ò«ª∏àdG íÑ°üj ¿CG
.AÉYƒdG ≈∏Y AÉ£¨dG ™°V
:¬«dG êÉà– Ée
q
πNt
AÉet
Qƒ°ûÑWt
¢†«ÑdG Qƒ°ûb øe ¿Éà©£bt
πN ¿ÉJÒ¨°U ¿GhGô°†N ¿ÉàbQht
Qƒ°ûÑW Éª¡jAÉ£Z ™e ¿GAÉYhh ¿É«fó©e ¥Qh ÉμÑ°ûet
:π©ØJ GPÉe
.äÉ©bƒàdG ¢†©H ‘ ô qμa ,•É°ûædG Iô°TÉÑe πÑb .1
∞«μa ,(ó«°SCG) ¢†ªM ≈∏Y …ƒàëj πÿG ¿Éc GPG
GPGh ?¬«a É¡©°†f »àdG AÉ«°TC’G ¢†©H Ò¨àà°S Gk PG
á≤jô£dÉH Ò¨àJ π¡a ,AÉŸG ‘ AÉ«°TC’G √òg â©°Vh
?πÿG ‘ »gh É¡H Ò¨àJ »àdG É¡°ùØf
:èFÉàædG øe á©£b ¬«a ™°Vh ,ôNB’G AÉYƒdG ‘ AÉe Öμ°SG .3

.áXƒë∏e äGÒ¨J AÉ«°TC’G ≈∏Y hóÑJ ’ AÉŸG AÉYh ‘ ∂Ñ°ûeh ábQhh IQƒ°ûÑW á©``£bh ¢†«ÑdG ô```°ûb
πcBÉàJh ,áæ«d á°†«ÑdG Iô°ûb íÑ°üJ πÿG AÉYh ‘h .¥Qh
,¿ƒ∏dG á«æH ™≤H ábQƒdG ≈∏Y ô¡¶Jh ,IQƒ°ûÑ£dG á©£b
•É°ûædG Gòg .®ƒë∏e Ò¨J ¥QƒdG ∂Ñ°ûe ≈∏Y ô¡¶j ’h .AÉYƒdG ≈∏Y AÉ£¨dG ™°V .4
.IQÉ°V ¿ƒμJ ¿CG øμÁ á«°†ª◊G π«dÉëŸG ¿CG ≈∏Y ∫ój
.π«∏dG ∫GƒW øjAÉYƒdG Ó .5
ÖÑ°ùH ÊÉÑŸGh π«KÉªàdG Ö«°üj …òdG A»£ÑdG πcBÉàdG ¢ûbÉf
ôé◊G ¿Éc GPGh .É¡«∏Y §≤°ùj …òdG ∞«ØÿG »°†ª◊G ô£ŸG ájCG ßM’ .øjAÉYƒdG …AÉ£Z ™aQG ,‹ÉàdG Ωƒ«dG ‘ .6
.´ô°SCG ¿ƒμj πcBÉàdG ¿Éa ,á«°ù∏c IOÉe …ƒëj hCG Ék «°ù∏c .∂JÉ¶MÓe ¿hO q .Éª¡«a âKóM äGÒ«¨J
áKƒ∏e äÉª«°ùL èàæJ ábÎëŸG á©ª°ûdG :2 •É°ûædG
:±ó¡dG
.…ƒ÷G ±Ó¨dG ‘ OƒbƒdG ¥ôM ôKCG QÉ¡XG
á©ª°Tt
ÜÉ≤K ¿Gó«Yt
IQGôë∏d ΩhÉ≤e ≥ÑWt
:π©ØJ GPÉe
¥ƒa IQGôë∏d ΩhÉ≤ŸG ≥Ñ£dG πªMGh á©ª°ûdG Å°VCG .1
.á«fÉK 30 IóŸ Ö¡∏dG øe ôØ°UC’G Aõ÷G
IQGôë∏d ΩhÉ≤e ≥ÑW
.∂dP AÉæKCG ‘ ôNBG ¤G ÖfÉL øe ≥Ñ£dG ∑ôM
q .2
.≥Ñ£dG πØ°SCG ¤G ô¶fG ¿B’G .3

á©ª°T
:á¶MÓe
≥Ñ£dG πØ°SCG ≈∏Y ™ªéàj …òdG Oƒ°SC’G »eÉî°ùdG ¿ƒHôμdG
≥∏£æJ ¿ƒHôμdG äÉª«°ùLh .™ª°ûdG ¥Îëj ÉeóæY èàæj
øe äGRÉZ Ék °†jCG èàæJh .ÉgGôJ ’ ∂dòd ,AGƒ¡dG ‘ IOÉY
.Ék °†jCG ÉgGôJ ’ ∂æμd ,¥GÎM’G
áKƒ∏ŸG
u äÉª«°ù÷G äÉæ«Y ™ªL :3 •É°ûædG
ƒëf ≥HódG ÖfÉ÷G ¿ƒμj ¿CG ≈∏Y ,≥°U’ §jô°ûH ÊÉ«ÑdG IÒãc IÒ¨°U äÉª«°ùL óLƒJ ,±É°U m π«d AÉæKCG ≈àM
»g √òg .á≤°UÓdG ábQƒdG ≈∏Y á«bGƒdG IQÉ¡¶dG p≥HCG .≈∏YC’G .íjôdG π©ØH AGƒ¡dG ‘ QÉÑ¨dG äÉª«°ùL ™ØJôJ .ƒ÷G ‘
.áKƒ∏ŸG äÉª«°ù÷G äÉæ«Y ™ª÷ É¡∏ª©à°ùà°S »àdG IGOC’G å©Ñæàa ,¥GÎM’G äÉ«∏ªY øe iôNCG äÉª«°ùL èàæJh
äÉHÉ¨dG ≥FGôMh ™fÉ°üŸGh áÄaóàdG Iõ¡LCGh äGQÉ«°ùdG øe
¿CG π°†Øjh ,§Ñ°ùæe í£°S ≈∏Y êQÉÿG ‘ IGOC’G ™°V .2 ‘ ÉÃ ,áYƒæàe iôNCG QOÉ°üeh á«fÉcÈdG äGQÉéØf’Gh
ÖJÎj óbh .øjÎe hCG ÎÃ ¢VQC’G í£°S øe ≈∏YCG ¿ƒμJ Ék «eƒj §≤°ùJ äÉÑfòŸGh ∑RÉ«ædG QÉÑZ øe øW 100 ƒëf ∂dP
.á«bGƒdG IQÉ¡¶dG ∫RCG .Ék Ø°UÉY AGƒ¡dG ¿Éc GPG É¡à«ÑãJ ∂«∏Y ¢†©H QÉÑ¨dG äÉª«°ùL OóÑJh .AÉ°†ØdG øe ¢VQC’G ≈∏Y
≥°UÓdG §jô°ûdÉH Gk ó«L áàÑãe á≤°UÓdG ábQƒdG ¿CG øe ócCÉJ .AÉ°†ØdG øe …ƒ÷G ±Ó¨dG ÈY »JCÉj …òdG Aƒ°†dG
.¿ƒJôμdG ìƒd πØ°SCG ‘
:¬«dEG êÉà– Ée
Ωõ∏J ób) êQÉÿG ‘ áYÉ°S 24 Ióe IGOC’G ¢†jô©J ó©H .3 .(Ék ©Hôe Gk Îª«àæ°S 14) áaÉØ°T á≤°U’ ábQht
≈∏Y ÊÉ«ÑdG º°SôdG ábQh Ö∏bG ,(äÉæ«©dG òNC’ ∫ƒWCG Ióe .øjÎª«àæ°S ¢Vô©H ™Hôe πc ,ÊÉ«H º°SQ ábQht
,πØ°SC’G ƒëf áμÑ°ûdG ¿ƒμJ å«ëH äÉæ«©dG ™«ªL í£°S ™HQ) äGÎª«∏e 6 ¬àcÉª°S ¢ùcÉ©e Ö°ûN hCG ¿ƒJôc ìƒdt
.á°SQóŸG ¤G IGOC’G óYCGh .Ék ©Hôe Gk Îª«àæ°S 40 ¬àMÉ°ùeh (¢ûfEG
.¿Éaƒ∏«°S §jô°Tt
ógÉ°Th ,¿ƒJôμdG ìƒd øY äÉæ«©dG ™ªL IGOCG ´õfG .4 .IÈμe á°SóYt
.á≤°UÓdG ábQƒ∏d »Ø∏ÿG ÖfÉ÷G øe äÉª«°ù÷G .(ôgR) Oôf GôéMt
IOƒLƒŸG äÉª«°ù÷G OóY ¢üMC p G ,IÈμe á°SóY ∫Éª©à°SÉH
áμÑ°T ≈∏Y Ék «FGƒ°ûY ÉgQÉ«àNG ºàj äÉ©Hôe Iô°ûY ‘ :π©ØJ GPÉe
OÔdG …ôéM AÉ≤dÉH äÉ©HôŸG ÎNG .ÊÉ«ÑdG º°SôdG ábQh ¿ƒJôμdG ìƒd §°Sh ≈∏Y ÊÉ«ÑdG º°SôdG ábQh âÑK .1
QÉàîŸG ™HôŸG ¿ƒμj ,Ók ãe 5h 2 ¿ÉªbôdG AÉL GPG .(ôgõdG) º°SôdG ábQh ≈∏YCG ‘ á≤°UÓdG ábQƒdG âÑK .≥°U’ §jô°ûH
Oó©dG º°ùbG .¢ùeÉÿG »≤aC’G ∞°üdG ™e ÊÉãdG Oƒª©dG ‘

Oó©dG §°Sƒàe ≈∏Y π°üëàd 10 ≈∏Y äÉª«°ùé∏d ‹ÉªL’G
.™Hôe πc ‘
â©°Vh »àdG øcÉeC’ÉH äÉª«°ù÷G OGóYCG §°Sƒàe ¿QÉb .5

™fÉ°üŸGh ´QGõŸG øe É¡Hôb) äÉæ«©dG ™ªL äGhOCG É¡«a
™«ª÷ äÉª«°ù÷G OóY §°Sƒàe ™ªLG .(ÉgGƒ°Sh ¥ô£dGh
∫ó©e ≈∏Y ∫ƒ°üë∏d ,äGhOC’G OóY ≈∏Y É¡ª°ùbGh ,äGhOC’G
,∫ó©ŸG Gòg ∫Éª©à°SÉHh .øjÎª«àæ°ùdG ™HôŸ z»ª«∏bEG{
Îeƒ∏«c áMÉ°ùe ‘ äÉª«°ù÷G OóY ´ƒª› Ö°ùMG
Iô°û©d Oó©dG ¿ƒμ«°S GPÉe .á°SQóŸG ÉgQƒfi ¿ƒμj ™Hôe
?á©Hôe äGÎeƒ∏«c
áHôŒ ôp LCG ,AGƒ¡dG á«Yƒf ‘ äÉæjÉÑàdG ÖÑ°ùH :á¶MÓe

áaô©Ÿ ,∂à°SQóŸ IQhÉéŸG á≤£æŸG ‘ QÉÑàN’G Gò¡d á≤Ñ°ùe
ÖLƒàj óbh .äÉæ«©dG ™ªL IGOCG ¢†jô©àd Ö°SÉæŸG âbƒdG
.É¡°SÉ«b øμÁ èFÉàf QÉ¡X’ ΩÉjCG IóY ¢†jô©àdG IÎa ójó“
AGƒ¡dG çƒ∏J ∫ƒM á«YƒàdG :4 •É°ûædG
:π©ØJ GPÉe çƒ∏J ‘ á«eƒ«dG ÉæJÉWÉ°ûf ºgÉ°ùJ ∞«c ∑Qóf Ée Gk QOÉf

øjô°û©dGh ™HQC’G äÉYÉ°ùdG ∫ÓN á«JB’G ∫É©aC’ÉH âªb GPG º∏Y ≈∏Y ∂∏©L ƒg QÉÑàN’G Gòg øe ±ó¡dG .AGƒ¡dG
Üƒc ¤G Ö°SÉæŸG ΩÉ©£dG ¿ƒ∏e øe Iô£b ∞°VCG ,á«°VÉŸG .Ωƒj πc ¬Kó– …òdG AGƒ¡dG çƒ∏àH
AÓW πãe) ∂«∏Y ≥Ñ£æJ ’ ób äÉWÉ°ûædG ¢†©H .AÉŸG
¢UÉN Üƒc ¢üî°T πμd ∂dòd ,(Ö°û©dG õq L hCG ôaÉXC’G ±ƒ°S .çƒ∏e ÒZ AGƒg πãÁ ∂eÉeCG ∞«¶ædG AÉŸG Üƒc
.AGƒ¡dG çƒ∏J ‘ á°UÉN áªgÉ°ùe ¢üî°T πμd ¿C’ ,¬H πãªàd ÜƒμdG ¤G ΩÉ©£dG äÉfƒ∏e øe äGô£b ∞«°†J
äÉWÉ°ûædG É¡ÑÑ°ùJ »àdG AGƒ¡dG äÉKƒ∏Ÿ áØ∏àîŸG ´GƒfC’G
.á°SQóŸG ¤G ÜÉgò∏d kGó©à°ùe âëÑ°UCGh âªªëà°SG ó≤d .1 √òg πãªàd á«JB’G ¿GƒdC’G πª©à°ùJ ±ƒ°Sh .á«eƒ«dG
¿ƒ∏ŸG øe iôNCGh ¥QRC’G ΩÉ©£dG ¿ƒ∏e øe Iô£b ∞°VCG :äÉKƒ∏ŸG
IôjÉ£àe ájƒ°†Y äÉÑcôe :¥QRC’G .∂Hƒc ¤G ôØ°UC’G
íFGhôdG äÓjõeh ƒÑeÉ°ûdGh ¿ƒHÉ°üdG øe å©ÑæJ äGAÓWh á«cÓ¡à°SG äÉéàæe øe äÉKƒ∏e :¥QRC’G
∫hCG :ôØ°UC’G .ôaÉXC’G AÓWh ô£©dGh ô©°ûdG …GÈ°Sh .(VOC IôjÉ£àe ájƒ°†Y äÉÑcôe)
äÉª«°ùLh ÚLhÎ«ædG ó«°ùchCG ÊÉKh ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG áYGQõdG äÉ«dBGh á≤jó◊Gh êôŸG øe äÉKƒ∏e :ô°†NC’G
OƒbƒdG ¥ôM øe å©ÑæJ âjÈμdG ó«°ùchCG ÊÉKh PM10 ó«°ùchCG ÊÉK ,CO ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ∫hCG) AÉæÑdGh
AÉŸG äÉfÉî°S ¿CG ôcòJ .ΩÉªëà°S’G AÉe Úî°ùàd ÊÉK ,PM10 ôFÉÑZh äÉª«°ùL ,NO2 ÚLhÎ«ædG
AÉHô¡μdG ¿C’ ,Ék °†jCG ¥GÎM’G ≈∏Y óªà©J á«FÉHô¡μdG .(IôjÉ£àe ájƒ°†Y äÉÑcôe ,SO2 âjÈμdG ó«°ùchCG
.…QƒØMC’G OƒbƒdG ¥ô– »àdG ábÉ£dG äÉ£fi ‘ Iódq ƒe CO, NO2) äÉæMÉ°ûdGh äGQÉ«°ùdG øe äÉKƒ∏e :ôªMC’G
.(PM10, SO2, VOC
.∂eCG ¬à∏°ùZ …òdG π°†ØŸG ∂°ü«ªb ¢ùÑ∏J âfCG .2 äÉ«∏ª©dGh AÉHô¡μdG ó«dƒJ äÉ£fi øe äÉKƒ∏e :ôØ°UC’G
ájƒ°†Y äÉÑcôe :∂Hƒc ¤G ôØ°UCG ¿ƒ∏e á£≤f ∞°VCG .(CO, NO2, PM10, SO2, VOC) á«YÉæ°üdG
âfÎf’G ≈∏Y Ió«Øe ™bGƒe .∞«¶æàdG á«∏ªY øe å©ÑæJ IôjÉ£àe

2019 ` 2008 (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG ôjQÉ≤J
.IQÉ«°S hCG á∏aÉM ‘ á°SQóŸG ¤G âÑgP .3
www.afedonline.org
ó«°ùchCG ∫hCG :∂Hƒc ¤G ôªMC’G ¿ƒ∏ŸG øe á£≤f ∞°VCG
âjÈμdG ó«°ùchCG ÊÉKh PM10 äÉª«°ùLh ¿ƒHôμdG
AGƒ¡dG á«Yƒf – πÑ≤à°ùŸG äÉjó– ∫ƒM zóaCG{ ôjô≤J
á∏aÉ◊G ∑ôfi øe å©ÑæJ IôjÉ£àe ájƒ°†Y äÉÑcôeh
http://afedonline.org/afedreport/Arabic/Ch4ar.pdf
.IQÉ«°ùdG hCG á«°SQóŸG
ÉæŸÉY Ò«¨àd Ék aóg 17 – áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG :IóëàŸG ·C’G
https://www.un.org/sustainabledevelopment/
.ÉjÒàaÉμdG øe AGóZ áÑLh âjÎ°TG .4
ó«°ùchCG ∫hCG :∂Hƒc ¤G ôØ°UC’G ¿ƒ∏ŸG øe Iô£b ∞°VCG
PM10 äÉª«°ùLh ÚLhÎ«ædG ó«°ùchCG ÊÉKh ¿ƒHôμdG
AGƒ¡dG çƒ∏Jh áë°üdG :á«ŸÉ©dG áë°üdG áª¶æe
https://www.who.int/topics/air_pollution/ar/
IôjÉ£àe ájƒ°†Y äÉÑcôeh âjÈμdG ó«°ùchCG ÊÉKh
áYƒæ°üŸG ÊGƒ°üdG øeh AGó¨dG ΩÉ©W ïÑW øe å©ÑæJ
AGƒ¡dG á«Yƒf Ú°ù– :áÄ«Ñ∏d IóëàŸG ·C’G èeÉfôH .á«μ«à°SÓÑdG äGhOC’Gh ΩƒahÒà°ùdG øe
https://www.unenvironment.org/explore-topics/air
.IQÉ«°S hCG á∏aÉM ‘ ∫õæŸG ¤G äóY .5
¿hRhC’G á≤ÑW ájÉª◊ ∫ÉjÎfƒe ∫ƒcƒJhôH .∂Hƒc ¤G ôªMC’G ¿ƒ∏ŸG øe iôNCG Iô£b ∞°VCG
https://www.unenvironment.org/ozoneaction/who-we-
are/about-montreal-protocol .øjõæÑdÉH πª©J IRGõéH á≤jó◊G Ö°ûY äRõL .6
ó«°ùchCG ∫hCG :∂Hƒc ¤G ô°†NC’G ¿ƒ∏ŸG øe Iô£b ∞°VCG
Ohóë∏d ôHÉ©dG ióŸG πjƒW AGƒ¡dG çƒ∏J ∫ƒM á«HhQhC’G á«bÉØJ’G PM10 äÉª«°ùLh ÚLhÎ«ædG ó«°ùchCG ÊÉKh ¿ƒHôμdG
www.unece.org/env/lrtap/ IôjÉ£àe ájƒ°†Y äÉÑcôeh âjÈμdG ó«°ùchCG ÊÉKh
.Ö°û©dG IRGõL ∑ôfi øe å©ÑæJ
zá°SQóŸG ¤EG »°ûeCG{ ´hô°ûe
www.iwalktoschool.org :¢TÉ≤f
:á«JB’G á∏Ä°SC’G ò«eÓàdG ≈∏Y ìôWG
ÊÉNódG ÜÉÑ°†dG áæjóe
www.smogcity.com ºμdƒM AGƒ¡dG çƒ∏J ¿Éc ƒd .ºμHGƒcCG ‘ Ghô¶fG .1
Gòg ¢ùØæJ ¿hójôJ ºàæc πg ,πμ°ûdG Gò¡H Ék ë°VGh
∞«¶f AGƒg πLCG øe ∫ÉØWCG ?AGƒ¡dG
www.clean-air-kids.org.uk/
IQƒcòŸG ÒZ) iôNC’G AGƒ¡dG çƒ∏J QOÉ°üe »g Ée .2
AGƒ¡dG ájÉª◊ á«dhO äÉbÉØJG Ωƒj ‘ ÉgƒªàéàfCG ºμfCG ¿ƒæ¶J »àdG (QÉÑàN’G Gòg ‘
www.epa.gov/international/air/agreements.htm ?óMGh
∞«¶ædG AGƒ¡dG ¢ù∏› »àdG AGƒ¡dG äÉKƒ∏e ¢†«Øîàd Gƒ∏©ØJ ¿CG ºμæμÁ GPÉe .3
www.cleanair.org/ ?Ωƒj πc É¡«a ¿ƒÑÑ°ùàJ
AGƒ¡dG çƒ∏J ∫ƒM äÉeƒ∏©e AÉŸG Öμ°S ∑ò«eÓJ øe Ö∏WG ,ÒÑc AÉYh ∂jód ¿Éc GPG
http://aqicn.org/statistics/ ≈∏Y ≥«∏©àdG º¡æe Ö∏WG ºK øeh ,¬«a º¡JRƒëH …òdG
.Oôa πc øe œÉædG çƒ∏à∏d »YÉª÷G ôKC’G
Î°SƒH 1 π°üØdG 48
á«Ä«H ÉjÉ°†b
AÉe ÓH ΩÉjGC 4h ΩÉ`©W ÓH Ékèƒj 40 ¢û«©dG ¿É°ùf’EG ™`«£à°ùj

AGƒg ÓH ≥FÉbO 4 ó©H äƒªj ¬æqμd
˜
ΩÉMORG •°É≤f »g AGƒ¡dG çƒq∏àd á°VôY ≥WÉæŸG ÌcGC ˜

ó˘ «˘ dƒ˘ ˘J äÉ˘ ˘£fih á˘ ˘«˘ ˘YÉ˘ ˘æ˘ ˘°üdG äÉB˘ ˘°ûæŸG §˘ ˘«fih Ò°ùdG
.AÉHô¡μdG
π˘ã˘e ¿É˘°ùfÓ E ˘d á˘jPƒD˘e OGƒ˘e QOÉ˘°üŸG √ò˘g ø˘e å©˘ Ñ˘ æ˘ J ˜
ÚLhô`à`«æ˘dG ó`«˘°SÉ˘cGCh âjÈ`μ˘ dG ó`«˘ °SÉ˘ ˘cGC äGRÉ˘ ˘Z
ÊÉKh ¿ƒ˘Hô˘ μ˘ dG ó˘ «˘ °ùchGC ∫hGCh 3 ¿hRh’C Gh
QÉ˘Ñ˘Z á˘Ä˘«˘g ≈˘∏˘Y äÉ˘ª˘ «˘ °ùLh 2 ¿ƒ`Hô˘ μ˘ ˘dG ó`«˘ ˘°ùchGC
.á«FGƒ¡dG äÉKƒ∏ŸG πμ°ûJ ,PGPQh ¿ÉNOh
ó`«°ùchGC ÊÉ`K ¢üq à“ »àdG QÉ``é°T’CG ™`£bh çƒ`∏àdG QOÉ`°üe IOÉ`jR ™e AGƒ`¡dG çƒ∏J á`∏μ°ûe º`bÉØàJ ˜
.AGƒ¡dG »≤æJh Úé«°ùch’CÉH ÉfOhqõJh ¿ƒHôμdG
IÉah ƒëæH AGƒ`¡dG çƒ`∏J AGôq`L øe ⁄É©dG ‘ äÉ«aƒdG OóY á«ŸÉ©dG á`ë°üdG áª¶æe äQób ˜
.Ékjƒæ°S
˜
Ö«˘°üJ IÒÑ˘c á˘«˘Ä˘ «˘ H QGô˘ °VGC ¤G AGƒ˘ ¡˘ dG äÉ˘ Kƒ˘ ∏˘ e …OƒD˘ J ˜

á«fGƒ«◊Gh á«JÉÑædG á˘«˘Lƒ˘dƒ˘«˘Ñ˘dG º˘¶˘æ˘dG ™˘e ,AÉŸGh á˘°ùHÉ˘«˘dG
.Éª¡H á£ÑJôŸG
.ìÉjôdG ábÉWh á«q°ùª°ûdG ábÉ£dG πãe IOóéàŸG ábÉ£dG ∫Éª©à°SG ™é

q °Th ,ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG ‘ ó°üàbG ˜
p bG hGC ΩÉ©dG π≤ædG πFÉ°Sh ≈∏Y óªàYG ˜
.Oƒ`bƒdÉH Ió°üà≤e IQÉ«°S Ï
.á«YGQõdG äÉØ∏ıGh äÉjÉØædG ¥ô– ’ ˜
.øμeGC å«M QÉé°T’CG ´QRG ˜
.∂£«fi ‘ ádÉ°SôdG √òg ô°ûfG ˜
q ∫ƒM äÉeƒ∏©e áMƒd

AGƒ¡dG çƒ∏J
ÊhÎμdE’G π«dódG ™bƒe øY É¡∏jõæJ øμÁ
www.afed-ecoschool.org
Roll Up ≈∏Y É¡©°Vhh ºàæ°S 200 x 80 ¢SÉ«b ≈àM É¡©ÑWh
49 2 π°üØdG
ñÉæŸG Ò¨J
q
ájƒÄe äÉLQO 5.5 ¤EG ÚàLQO QGó≤Ã IOÉjR á«Hô©dG á≤£æŸG ¬LGƒà°S
øjô°û©dGh …OÉ◊G ¿ô≤dG ájÉ¡f ™e á«ë£°ùdG IQGô◊G ∫ó©e ‘
¿Éμ°S ¿CG ÉÃh .ájƒ°†©dG äÉjÉØædG π∏– øeh ÉgDƒ°ûŒh QÉ≤HC’G çhQ øe IQGô◊G ¢ùÑ– PG ,á«fÉ£H πãe ¢VQC’ÉH á£«ëŸG ƒ÷G á≤ÑW πª©J
øe á∏FÉg äÉ«ªc ¿ƒéàæjh ,á«°TÉŸG øe IÒÑc Gk OGóYCG ¿ƒqHôj ⁄É©dG âØàNGh ¢VQC’G äóªéàd zá«fÉ£ÑdG{ √òg ’ƒdh .áÄaGO ¢VQC’G »≤ÑJh
.AGƒ¡dG ‘ OGOõJ ¿Éã«ŸG á«ªc ¿Éa ,ájƒ°†©dG äÉjÉØædG ¢UÉ°üàeG ºàj ,¢VQC’ÉH ¢ùª°ûdG á©°TCG Ωó£°üJ Úëa .IÉ«◊G É¡æe
∂«à°SÓÑdG hCG êÉLõdG πãe πª©J AGƒ¡dG ‘ äGRÉZ á£°SGƒH IQGô◊G ¢†©H
áaô£àŸG çGóMC’G OGOõàa ,⁄É©dG ñÉæe ‘ ôKDƒj …QGô◊G ¢SÉÑàM’G É¡æμdh ∫ƒNódÉH IQGôë∏d íª°ùàa ,(á«YGQõdG áª«ÿG) áÄ«aódG ‘
äÉLƒeh Ò°UÉYC’Gh ∞°UGƒ©dGh äÉfÉ°†«ØdG πãe ,Gk OGóà°TGh Gk QGôμJ ,záÄ«aódG äGRÉZ{ ≈YóJ äGRÉ¨dG √òg .Gk Oó› êhôÿG øe É¡°†©H ™æ“
,á«Ñ£≤dGh á«∏Ñ÷G ájó«∏÷G πàμdG ÜhòJ IQGô◊G ´ÉØJQÉHh .ô◊G .z…QGô◊G ¢SÉÑàM’G{ ≈Yój É¡dƒ©Øeh
Qõ÷G ¥ô¨àa ,ÉgGƒà°ùe ™ØJôjh äÉ£«ëŸGh QÉëÑdG √É«e OóªàJh
.á°†ØîæŸG »°VGQC’Gh ÅWGƒ°ûdGh âJÉÑa ,ƒ÷G ‘ áÄ«aódG äGRÉZ á«ªc äOGR ájô°ûÑdG äÉWÉ°ûædG øμd
.áfƒî°S ÌcCG Ék fÉμe ¢VQC’G ∫ƒ–h IQGô◊G øe ÈcCG á«ªc ¢ùÑ–
Ék °Uƒ°üN ,ñÉæŸG Ò¨J áëaÉμe ‘ áªgÉ°ùŸG Ék ©«ªL Éæ©°Sh ‘ Úé«°ùchC’G ∂∏¡à°ù oj ,RÉ¨dG hCG §ØædG hCG ºëØdÉc Gk Oƒbh π©°ûf ÉeóæY
ÉæJÉ°ù°SDƒeh Éæ°SQGóeh ÉædRÉæe ‘ ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG ‘ OÉ°üàb’ÉH å©Ñæjh ,áÄ«aódG äGRÉZ ºgCG ƒgh ,¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK ≥∏£ ojh
¢ùª°ûdG ábÉ£c IOóéàŸG ábÉ£dG ΩGóîà°SÉHh ,Éæ©fÉ°üeh ÉæJGQÉ«°Sh AÉHô¡μdG ó«dƒJ äÉ£fih ™fÉ°üŸG øe IójGõàeh áªî°V äÉ«ªμH
.¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK ¢üà“ »àdG QÉé°TC’G ´QõHh ,√É«ŸGh ìÉjôdGh k ódƒàj
Óãe q …òdG ,¿Éã«ŸG RÉZ iôNC’G áÄ«aódG äGRÉZ øeh .äGQÉ«°ùdGh
ñÉæŸG Ò¨J
q 2 π°üØdG 50
É¡æe ,IÒãc äÉYÉ£b ‘ ñÉæŸG Ò¨J äGÒKCÉJ ô¡¶Jh …ƒ÷G ±Ó¨dG ¿C’ ,IÉ«◊G ≈∏Y óYÉ°ùj ¢VQC’G ñÉæe
QÉëÑdG iƒà°ùe ´ÉØJQGh ó«∏÷G ¿ÉHhPh ,AGò¨dGh AÉŸG í°T ¤EG ¢VQC’G øY IóJôŸG ¢ùª°ûdG IQGôM øe Gk AõL ¢ùÑëj
,á«©«Ñ£dG çQGƒμdG OÉjORGh ,á«∏MÉ°S ≥WÉæeh QõL ¥ôZh ≈ª°ùj Gògh ,’k óà©e Ék ÄaO ÖcƒμdG »£©j É‡ ,AÉ°†ØdG
.¢VGôeC’G QÉ°ûàfGh .…QGô◊G ¢SÉÑàM’G
ÚÄL’ ¿ƒëÑ°ü«°S ¢üî°T ¿ƒ«∏e 150 øe ÌcCG ¿CG Qó≤jhq OƒbƒdG ¥ôM Ék °Uƒ°üN ,ájô°ûÑdG äÉWÉ°ûædG øμd
32 ∑Éægh .ñÉæŸG Ò¨J áé«àf 2050 áæ°S ∫ƒ∏ëH Ú«Ä«H ∫GhRh äÉjÉØædG π∏–h »°TGƒŸG á«HôJh …QƒØMC’G
¿ƒ«∏e 65 É¡fÉμ°S ´ƒª› ≠∏Ñj IÒ¨°U ájôjõL ádhO záÄ«aódG äGRÉZ{ äGõ«côJ OÉjORG ¤EG äOCG ,äÉHÉ¨dG
™e ¥ô¨dG ô£Nh á«©«Ñ£dG çQGƒμdG ≈°ùbCG ¬LGƒJ áª°ùf ÊÉK Ék °Uƒ°üN ,…ƒ÷G ±Ó¨dG ‘ IQGô◊G ¢ùÑà– »àdG
§«ëŸG ‘ »JÉÑjÒc π«ÑNQCG É¡æeh .QÉëÑdG iƒà°ùe ´ÉØJQG áØ«ãc á≤ÑW øjƒμJ ‘ ÖÑ°ùJ Gògh .¿ƒHôμdG ó«°ùchCG
»é«a ¤EG á«dhO Iôé¡d ¬fÉμ°S §£îj …òdG ,ÇOÉ¡dG ÈcCG Gk AõL ¢ùÑ– ,¢VQC’G í£°S øe Ék Ñjôb ,äGRÉ¨dG øe
.É«dGÎ°ShCGh Góæ∏jRƒ«fh …ODƒj É‡ ,AÉ°†ØdG ¤G OGóJQ’G øe ¬©æ“h IQGô◊G øe
.á«ŸÉ©dG IQGô◊G äÉLQO ∫ó©e ´ÉØJQG ¤EG
äô¡XCGh .Ò¨àj »ŸÉ©dG ñÉæŸG ¿CÉH ™°SGh »ª∏Y ´ÉæàbG ∑Éæg
äGÒKCÉJ âKóMCG ájô°ûÑdG äÉWÉ°ûædG ¿CG IÒãc πF’O ñÉæŸG Ò¨J áëaÉμŸ »HÉÑ°ûdG ó¡©àdG
‘ á«YÉæ°üdG IQƒãdG AóH òæe ñÉæŸG ‘ ájôgƒL ájQGÎMG
á«NÉæe äÉ°SGQO äóLhh .ô°ûY øeÉãdG ¿ô≤dG ∞°üàæe á∏› ¬àYQ …òdG ,zÜÉÑ°û∏d »Ä«ÑdG ¿ÉŸÈdG{ ÜÓW øe áYƒª› â≤∏WCG
òæe OGORG ⁄É©dG ‘ »ë£°ùdG AGƒ¡dG IQGôM ∫ó©e ¿CG áãjóM IÒ¨°U äGÒ«¨J ∫ÓN øe ñÉæŸG Ò¨J áëaÉμŸ kGó¡©J ,zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{
,∂dP ≈∏Y IhÓYh .ájƒÄe áLQO 0.85 QGó≤Ã 1880 ⁄É©dG :ó¡©àdG ¢üf Éæg .»eƒ«dG ∑ƒ∏°ùdG ‘ ádÉ©ah
‘ ¢VÉØîfGh ,ô◊G äÉLƒe OóY ‘ IOÉjR ∑Éæg âfÉc
çGóMC’G QGôμJ ‘ IOÉjRh ,É¡eGhOh ™«≤°üdG äÉLƒe QGôμJ øe ó◊G ‘ áªgÉ°ùª∏d ÉfOƒ¡L ¢ùjôμàH ó¡©àf ¿ÉæÑd ÜÉÑ°T øëf
∞°UGƒY øe ,⁄É©dG øe IÒãc AGõLCG ‘ É¡Jó°Th áaô£àŸG Ò¨Jh …QGô◊G ¢SÉÑàMÓd áÑÑ°ùŸG ,¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK äÉKÉ©ÑfG
™bƒàjh .±ÉØLh ôM äÉLƒeh ≥FGôMh äÉfÉ°†«ah Ò°UÉYCGh :∂dòd .»eƒ«dG Éæcƒ∏°S ‘ ádÉ©a øμdh IÒ¨°U äGÒ«¨J ∫ÓN øe ,ñÉæŸG
ÚàjƒÄe ÚàLQO ƒëæH ⁄É©dG ‘ IQGô◊G ∫ó©e ´ÉØJQG ‘ OÉ°üàb’ÉH ó¡©àf t
.øjô°û©dGh …OÉ◊G ¿ô≤dG ájÉ¡f ∫ƒ∏ëH πbC’G ≈∏Y .É¡YGƒfCG ≈∏Y ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG
í«HÉ°üe ∫Éª©à°SÉH ó¡©àft
πª©dG IQhô°V ¤EG á«ª∏©dG á«NÉæŸG äÉ©bƒàdG Ò°ûJ ’ ÉeóæY É¡FÉØWEGh ,ájOÉ°üàbG
¢†ØîH ∂dPh ,»NÉæŸG Ò¨à∏d q óM
q ™°Vƒd ™jô°ùdG .É¡«dEG êÉàëf
±GógCG øe 13 ±ó¡dG ƒYójh .á«fƒHôμdG äÉKÉ©Ñf’G áÄaóàdG ∞«ØîàH ó¡©àf t
…ó°üà∏d á∏LÉY äGAGôLEG PÉîJG{ ¤EG áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ÉædRÉæe Åaóf Óa ,ójÈàdGh
,»NÉæŸG ¢ùjQÉH ¥ÉØJG øe Aõéch .z√QÉKBGh ñÉæŸG Ò¨àd ÉgOÈf ’h ,AÉà°T ô◊G óM ¤EG
¢VQC’G Üƒ©°T â≤aGh ,2015 ΩÉY ¬«dEG π°UƒàdG ” …òdG .Ék Ø«°U ™«≤°üdG óM ¤EG
ÚàjƒÄe ÚàLQO IQGô◊G ∫ó©e ´ÉØJQG RhÉŒ ΩóY ≈∏Y Éæ∏gCG ™æ≤f ¿CÉH ó¡©àf t
1.5 ¿hO ´ÉØJQ’G Gòg AÉ≤HEG ádhÉfih ,¿ô≤dG Gòg ∫ÓN Úî°ùJ Iõ¡LCG ΩGóîà°SÉH
á°†¡ædG ájGóH πÑb IQGô◊G ∫ó©Ã áfQÉ≤e ájƒÄe áLQO .á«°ùª°ûdG ábÉ£dG ≈∏Y AÉŸG
¢†«ØîàH ó∏H πc ó¡©J ≥jôW øY ∂dPh .á«YÉæ°üdG hCG Ék «°ûe π≤æàf ¿CÉH ó¡©àft
100 Ëó≤J πLCG øe zñÉæŸG ¥hóæ°U{ πjƒ“h ,¬JÉKÉ©ÑfG π≤ædG πFÉ°SƒH hCG áLGQO ≈∏Y
ÒHGóJ ‘ É¡JóYÉ°ùŸ á«eÉædG ¿Gó∏Ñ∏d Ék jƒæ°S Q’hO ¿ƒ«∏H .ΩÉ©dG
.ñÉæŸG Ò¨J
q äGÒKCÉJ ™e ∞«q μàdGh É¡JÉKÉ©ÑfG ∞«ØîJ
∫hódG ¬JÈàYG ,äGQ’hódG ÚjÓH äÉÄÃ ∫ƒq ëàdG Gòg áØ∏c áÄ«¡dG øY ´ÉªL’ÉH Qó°U …òdG »ª∏©dG ôjô≤àdG OÉaCG óbh
q øe óë∏d §≤a ¢ù«d ,Ék jQhô°V á«HhQhC’G
πH ,ñÉæŸG Ò¨J áLQO 1.5 ¿CG ,2018 ΩÉY ñÉæŸG Ò¨àH á«æ©ŸG á«eƒμ◊G
.¿óŸG ‘ AGƒ¡dG á«Yƒf Ú°ùëàd IQGô◊G ∫ó©e ‘ áMƒª°ùe IOÉjR ≈°übCG πã“ ájƒÄe
.»NÉæŸG Ò¨àdG
q É¡∏ªëj »àdG ÖbGƒ©dG CGƒ°SCG …OÉØàd á«ŸÉ©dG
á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ ñÉæŸG Ò¨J äGÒKCÉJ ÚH ÉÃ ôëÑdG iƒà°ùe ´ÉØJQG ¤EG áÄ«¡dG äÉ©bƒJ Ò°ûJh
áLQO 1.5`H CÉaOCG ⁄ÉY ‘ 2100 ∫ƒ∏ëH Îe 0.6h 0.3
∫ƒM (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG ôjô≤J π°üa q äÉKÉ©Ñf’G äôªà°SG GPEG Îª«àæ°S 100h 50 ÚHh ,ájƒÄe
¿Gó∏ÑdG É¡¡LGƒà°S »àdG áª«NƒdG äGÒKCÉàdG ñÉæŸG Ò¨J q á«ª∏Y äÉ°SGQO Qò– øμdh .ÓGQ ¿hO øe OÉjOR’G ‘
áªgÉ°ùe Qó≤J ÚM »Øa .ä’ÉéŸG ∞∏àfl ‘ á«Hô©dG 3 ÚH Ée á«ŸÉ©dG IQGô◊G äÉLQO ∫ó©e ´ÉØJQG øe iôNCG
äGRÉZ äÉKÉ©ÑfG ´ƒª› øe §≤a %5 ƒëæH á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG π°üj ÉÃ QÉëÑdG iƒà°ùe ´ÉØJQG øeh ,ájƒÄe äÉLQO 5h
Gk ôKCÉJ ⁄É©dG ≥WÉæe ÌcCG ÚH øe ¿ƒμJ ¿CG ™bƒàj ,áÄ«aódG .¿ô≤dG Gòg ájÉ¡f ™e QÉàeCG 3 ¤EG
äGOGóeG ¢VÉØîfÉH ≥∏©àj Ée ‘ á°UÉN ,ñÉæŸG äGÒ¨àH
¥ô°ûdG á≤£æeh .QÉëÑdG ´ÉØJQGh ôë°üàdGh áHò©dG √É«ŸG êhÔdGh É«fÉŸCG äó¡©J ,2018 ΩÉY GóædƒH ‘ ñÉæŸG áªb ‘
±hôX äGP á©°SGh á≤£æe »g É«≤jôaCG ∫Éª°Th ≈fOC’G ¤EG á«dÉŸG äGóYÉ°ùŸG IOÉjõH iôNCG á«YÉæ°U ¿Gó∏Hh
¢†Øîæe …ƒæ°S …ô£e ∫ƒ£¡H õ«ªàJ ,áYƒæàe á«NÉæe ‹hódG ∂æÑdG ∞°ûch .ñÉæŸG Ò¨Jq á¡LGƒŸ á«eÉædG ∫hódG
∞æ°üJh .±ÉØ÷G øè á«dÉY áLQOh Gk Òãc Ö∏≤àeh Gk óL ,äGƒæ°S ¢ùªN IÎØd Q’hO ¿ƒ«∏H 200 ¢ü«°üîJ øY
¬Ñ°Th ±ÉØ÷G áWôØe É`¡fCÉH á«Hô©dG á≤£æŸG »°VGQCG á«ÑdÉZ ¢†«ØîJ ‘ ºgÉ°ùJ ™jQÉ°ûeh èeGÈd ,2021 øe AGóàHG
≥WÉæŸG ¿CG ¤G äÉª««≤àdG çóMCG â°ü∏N óbh .áaÉLh áaÉL .IAÉØμdGh IOóéàŸG ábÉ£dG ä’É› ‘ á°UÉN ,äÉKÉ©Ñf’G
.ñÉæŸG Ò¨àd ¢Vô©àdG Iójó°T »g áaÉ÷G ¬Ñ°Th áaÉ÷G
äÉKÉ©Ñf’G ¢†ØN ≈∏Y »HhQhC’G OÉ–’G ∫hO â≤ØJGh
á«Hô©dG á≤£æŸG ¿CG á«NÉæŸG êPÉªæ∏d äÉ°SGQO äOÉaCG ™e ,2030 áæ°S ∫ƒ∏ëH áÄŸG ‘ 37.5 áÑ°ùæH äGQÉ«°ùdG øe
ájƒÄe äÉLQO 5.5 ¤G ÚàLQO QGó≤Ã IOÉjR ¬LGƒà°S å∏K íÑ°üJ Gòμgh .2025 áæ°ùd áÄŸG ‘ 15 ±óg ójó–
…OÉ◊G ¿ô≤dG ájÉ¡f ™e á«ë£°ùdG IQGô◊G ∫ó©e ‘ áæ«ég ÉeEGh á«FÉHô¡c ÉeEG ÉHhQhCG äÉbôW ≈∏Y äGQÉ«°ùdG
∫ƒ°üa π©Œ ±ƒ°S á©bƒàŸG äGÒ¨àdG √òg .øjô°û©dGh Qó≤J
s ÚM ‘h .AÉHô¡μdGh OƒbƒdG ≈∏Y πª©J (ójÈjÉg)
ñÉæŸG Ò¨J
q 2 π°üØdG 52
´ÉØJQG áé«àf IójóL »°VGQCG πNóJh Gk QÉ°ûàfG ÌcCG íÑ°üJ ™aôJh ,áfƒî°Sh Ék aÉØL ÌcCG ∞«°üdG ∫ƒ°üah ô°übCG AÉà°ûdG
π≤àæJ iôNCG Iô£N ¢VGôeCG ∑Éægh .IQGô◊G äÉLQO á«NÉæe çGóMCG ´ƒbh QGôμJ ójõJh ô◊G äÉLƒe IÒJh
,iôNCG äÓbÉfh ¿GójódGh ÜÉHòdGh ¢Vƒ©ÑdG ≥jôW øY √É«ŸG Oó“ ÖÑ°ùH QÉëÑdG ´ÉØJQG ¿CG Éªc .áaô£àeh áÑ∏≤àe
∂æ°†dG ≈ªM É¡æeh ,á«NÉæŸG äGÒ¨à∏d á°SÉ°ùM »gh »àdG ,á«Hô©dG á≤£æŸG ≈∏Y Ió°ûH ôKDƒ«°S ó«∏÷G ¿ÉHhPh
±ƒ°Sh .Ö∏M áÑM hCG ájó∏÷G É«fÉª°û«∏dGh É«°SQÉ¡∏ÑdGh 18^000 É¡æ«H ,Îeƒ∏«c 34^000 áaÉ°ùe ≈∏Y É¡∏MGƒ°S óà“
‘ Gk QGôμJh Ió°T ájQÉÑ¨dGh á«∏eôdG ∞°UGƒ©dG OGOõJ .¢VÉØîf’G ójó°T É¡°†©Hh ,ádƒgCÉŸG ≥WÉæŸG øe Îeƒ∏«c
¢VGôeC’Gh á«°SÉ°ù◊G ä’ÉM OGOõàa ,ájhGôë°üdG ≥WÉæŸG
QÉÑZ øe ∞°UGƒ©dG √òg √ô°ûæJ Ée ÖÑ°ùH ƒHôdÉc ájƒFôdG ,Ióe ∫ƒWCGh Ió°T ÌcCG ô◊G äÉLƒe íÑ°üJ ¿CG ™bƒàj PEGh
.º«KGôLh ô£ah áé«àf ,áë°üdG ≈∏Y á«Ñ∏°S äGÒKCÉJ ¤EG ∂dP …ODƒ«°S
,IójóL øcÉeCG ¤EG É¡dÉ≤àfGh ¢VGôeC’G äÓbÉf QÉgORG
⁄É©dG ‘ √É«ŸG í°T π°ü«°ùa ,áHò©dG √É«ŸG ¤EG áÑ°ùædÉH ÉeCG OGOõ«°S Éªc .AGò¨dG í°Th ,AGƒ¡dGh √É«ŸG á«Yƒf QƒgóJh
å«M ,2025 áæ°S πÑb Gk óL IÒ£N äÉjƒà°ùe ¤EG »Hô©dG ƒëf Ö«°üJ »àdG ÉjQÓŸG πãe ,ájó©ŸG ¢VGôeC’G »°ûØJ
áaÉL ¬Ñ°Th áaÉL á≤£æe ‘ á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG á«ÑdÉZ ™≤J ±ƒ°Sh ,á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ Ék jƒæ°S ¢üî°T ÚjÓe áKÓK
.™ØJôe ôîÑJh IOhófih á°†Øîæe á«FÉe OQGƒÃ õ«ªàJ
á«FÉŸG OQGƒŸG ‘ Ék °VÉØîfG IÒãc ≥WÉæe ¬LGƒJ ±ƒ°Sh ñÉæŸG Ò¨J ióàæe ‘ ¿ƒcQÉ°ûj ÜÓW :»LPƒ‰ »°SQóe •É°ûf
≈∏Y ÒÑc OÉªàYG Oƒ°ùj ,Ék jó«∏≤Jh .ñÉæŸG Ò¨J áé«àf
å«M ,á≤£æŸG ¿Gó∏H ™«ªL ‘ á«aƒ÷Gh á«ë£°ùdG √É«ŸG
¿CG ™bƒàŸG øeh .áYGQõdG ‘ √É«ŸG øe %85 ƒëf ∂∏¡à°ùjo
.á«Hô©dG á≤£æŸG πëb øY ádhDƒ°ùŸG ájƒ÷G πeGƒ©dG óà°ûJ
ÊÉ©J ¿CG ™bƒàj ,øjô°û©dGh …OÉ◊G ¿ô≤dG ájÉ¡f ™eh

,%25 ¬àÑ°ùf QÉ£eC’G ‘ Ò£N ¢ü≤f øe á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG
Ò¨J êPÉ‰ ≥ah ,%25 É¡àÑ°ùf ôîÑàdG ä’ó©e ‘ IOÉjRh
Ók °UCG ™bGh ôeCG »gh ,á«FÉŸG ¢übGƒædG ºbÉØàJ ±ƒ°Sh .ñÉæŸG
≈∏Y Ö∏£dG ‘ Ú∏j ’ ´ÉØJQGh »©«Ñ£dG »FÉŸG í°ûdG π©ØH
.á≤£æŸG ‘ √É«ŸG
äGÒëÑdG áMƒ∏e äÉjƒà°ùe ñÉæŸG Ò¨J ójõj ¿CG ™bƒàjh

IhÓY .ôîÑàdG OÉjORGh IQGô◊G ´ÉØJQG áé«àf á«aƒ÷G √É«ŸGh Ò¨àdÉH á«YƒJ{ ¿GƒæY â– »Ä«H »ª«∏bEG ióàæe ï«°ûdG Ωô°T ‘ ó≤Y
QÉ¡fC’Gh áHÎdG ‘ äÉKƒ∏ŸG äGõ«côJ ´ÉØJQG iOCG ,∂dP ≈∏Y áÄ«ÑdG IQGRhh áÄ«Ñ∏d IóëàŸG ·C’G èeÉfôH ÚH ¿hÉ©àdÉH ,z»NÉæŸG
ìÉ°ûJQG OGOõj ¿CG ™bƒàjo h ,á«aƒ÷G √É«ŸG çƒ∏J OÉjORG ¤G »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ióàæŸG ∫hÉæJh .…ô°üŸG ÜÉÑ°û∏d »eƒ≤dG ¢ù∏éŸGh
‘ äGÒ¨J áé«àf á«aƒ÷G √É«ŸG ¤G á«YGQõdG äÉjhÉª«μdG .»NÉæŸG Ò¨àdGh √É«ŸG QOÉ°üeh á«©«Ñ£dG äÉ«ªëŸGh á«fÉLôŸG ÜÉ©°ûdGh
¬LGƒJh .á«FÉŸG äÉ©ªéŸG …ò¨J »àdG QÉ£eC’G √É«e ¿ÉjôL .áØ∏àfl á«HôY ¿Gó∏H øe ÜÓW ¬«a ∑QÉ°Th
ä’ÉM ¬Ñë°üJ Gk Qôμàe Ék aÉØL Ék «dÉM √É«ŸG äÉ©ª› ¢†©H
Ò£N »HGôJ ±Gô‚ÉH ÖÑ°ùàJ ÅLÉØe ôjõZ …ô£e ∫ƒ£g …QGô◊G ¢SÉÑàM’G ∫ƒM á«HÓW ™jQÉ°ûe πª©dG ¢TQh ∫ÓN âeóbh o
óà°ûj ±ƒ°S ,»NÉæŸG Ò¨àdG ±hôX ‘h .ôë°üJ äÉ«∏ªYh ÜÉ©°ûdG øY á«aGôZƒJƒØdG Qƒ°üdG øe IÒÑc áYƒª› â°VôYh .¬JÉ«YGóJh
.ôë°üàdG äÉ«∏ªYh √É«ŸG äÉ©ª› QƒgóJ Ò¨Jh çƒ∏àdG áé«àf ∫Ghõ∏d á°Vô©ŸG ôªMC’G ôëÑdG ‘ ∑Éª°SC’Gh á«fÉLôŸG
óªfi ¢SCGQ á«ªfi ¿ƒcQÉ°ûŸG QGRh .ñÉæŸG Ò¨J ÖÑ°ùH √É«ŸG IQGôM áLQO
¿ÉHhPh √É«ŸG Oó“ áé«àf QÉëÑdG äÉjƒà°ùe ´ÉØJQG πμ°ûjh Gƒaô©J å«M ,»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæà∏d ≥Ñf á«ªfih á«fÉLôŸG É¡HÉ©°ûH Iõ«ªŸG
á≤£æŸG ≈∏Y Gk ÒÑc Gk ô£N ájó«∏÷G πàμdGh »Ñ£≤dG ó«∏÷G .ájÈdGh ájôëÑdG IÉ«◊G ≈∏Y
õcGôŸGh »YGQõdGh …OÉ°üàb’G •É°ûædG á«ÑdÉZ ¿C’ ,á«Hô©dG
ñÉæŸG Ò¨J ∫ƒM ≥FÉ≤M

OƒbƒdG ¥ôM Ék °Uƒ°üN ,ájô°ûÑdG äÉWÉ°ûædG äOCG t
OÉjORG ¤G ,ábÉ£dG êÉàfEGh π≤ædGh áYÉæ°üdG ¢VGôZC’
ƒL ‘ IQGô◊G ¢ùÑ– »àdG áÄ«aódG äGRÉZ çÉ©ÑfG
Gògh .¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK Ék °Uƒ°üN ,¢VQC’G
.á«ŸÉ©dG IQGô◊G ∫ó©e ´ÉØJQG ¤G …ODƒj
ΩÉ©dG òæe á«ŸÉ©dG IQGô◊G ∫ó©e ™ØJQG t

¿CG ™bƒàjh ,ájƒÄe áLQO 0.85 ƒëf 1880
ájƒÄe äÉLQO ¢ùªNh ÚàLQO ÚH Ée OGOõj
Gòg øe ¿’hC’G ¿Gó≤©dG ó¡°Th .2100 áæ°S ∫ƒ∏ëH
‘ IQGôM ≈∏YC’G äGƒæ°ùdG º¶©e ¿ô≤dG
.πé°ùŸG ïjQÉàdG
óbh ,áHƒ°üÿG äÉª°S ™«ªL ó≤Øj ±ƒ°S ,Ú£°ù∏ah ,ÜhòJ ájó«∏÷G QÉ¡fC’Gh πàμdG t
äGOGóeE’G QƒgóJ ÖÑ°ùH ¿ô≤dG Gòg ájÉ¡f πÑb ≈°TÓàj Oó¡Jh ™ØJôJ QÉëÑdGh äÉ£«ëŸG äÉjƒà°ùeh
.á«°ù«FôdG QÉ¡fC’G øe á«FÉŸG ™ØJQG óbh .⁄É©dG ∫ƒM πMGƒ°Sh QõL ¥GôZEÉH
»°VÉŸG ¿ô≤dG ∫ÓN kGÎª«àæ°S 17 ∫ó©Ã QÉëÑdG iƒà°ùe
≈∏Y ôKDƒj ,kGójGõàe kGójó¡J AGò¨dG êÉàfEG ¬LGƒj ±ƒ°S t hCG kGÎe ¬YÉØJQG ™bƒàjh ,ó«∏÷G ¿ÉHhPh √É«ŸG Oó“ ÖÑ°ùH
´ÉØJQGh ±ÉØ÷G OGóà°TÉa .á«°ù«FôdG ájô°ûÑdG äÉLÉ«àM’G .2100 áæ°S ∫ƒ∏ëH ÌcCG
∫ƒW ‘ ∫óÑàdGh QÉ£eC’G ∫ƒ£g ¢VÉØîfGh IQGô◊G äÉLQO
Öéj Gòd .∞°üædG ¤EG á«YGQõdG π«°UÉëŸG ¢†ØîJ ób ∫ƒ°üØdG OÈdGh ô◊G äÉLƒeh äÉfÉ°†«ØdGh Ò°UÉYC’G OÉjORG t
´ÉØJQG πª– ™«£à°ùJh πbCG √É«e ¤EG êÉà– π«°UÉfi ôjƒ£J .ñÉæŸG Ò¨J ≈∏Y πF’ódG ¢†©H »g á«Ø«°üdG ≥FGô◊Gh
.áMƒ∏ŸG äÉjƒà°ùeh IQGô◊G äÉLQO
8 É¡fÉμ°S OóY ≠∏Ñj ⁄É©dG ∫ƒM áæjóe 33 π°UCG øe t
¤G …ODƒ«°S ÚàjƒÄe ÚàLQO IQGô◊G ∫ó©e ´ÉØJQG t ´ÉØJQG ô£N ¬LGƒJ á«∏MÉ°S áæjóe 21 ∑Éæg ,ÌcCG hCG ÚjÓe
.á«◊G ´GƒfC’G ™«ªL øe %40 ¤G π°üj Ée ¢VGô≤fG .QÉëÑdG äÉjƒà°ùe
á∏JÉb ¢VGôeCÉH äÉHÉ°UE’G OÉjORG ™bƒàj ñÉæŸG Ò¨J ™e t ,Îeƒ∏«c ∞dCG 34 á«Hô©dG πMGƒ°ù∏d ‹ÉªLE’G ∫ƒ£dG ≠∏Ñjt
∂æ°†dG ≈ªMh É«°SQÉ¡∏ÑdGh ÉjQÓŸGh ∫É¡°S’G πãe ,á«°ù«FQ õcôe ÉgGôLCG á°SGQO äô¡XCGh .ádƒgCÉe Îeƒ∏«c ∞dCG 18 É¡æe
.ájò¨àdG Aƒ°Sh ∞«∏μàH ,á«cÒeC’G ø£°SƒH á©eÉL ‘ ó©H øY QÉ©°ûà°S’G
‘ Ék YÉØJQG ¿CG ,(óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG øe
á«NÉæŸG äGÒ¨àdG ¿CG á«ŸÉ©dG áë°üdG áª¶æe äQób t πμ°ûH ôKDƒj ±ƒ°S §≤a óMGh Îe √QGó≤e QÉëÑdG äÉjƒà°ùe
ôM áLƒe ¿CGh ,Ék jƒæ°S IÉah ádÉM ∞dCG 150 ƒëf ‘ ÖÑ°ùàJ Ée …CG ,»°VGQC’G √òg øe ™Hôe Îeƒ∏«c ∞dCG 42 ≈∏Y ô°TÉÑe
.2003 ΩÉY ¢üî°T ∞dCG 20 πà≤e ¤EG äOCG ÉHhQhCG ‘ IóMGh .¿ÉæÑd áMÉ°ùe ±É©°VCG á©HQCG …RGƒj
q ôKCG” (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG Gôjô≤J :QOÉ°üe

¿Gó∏ÑdG ≈∏Y ñÉæŸG Ò¨J IÒ£N äÉjƒà°ùe ¤EG »Hô©dG ⁄É©dG ‘ √É«ŸG í°T π°ü«°St
á«ŸÉ©dG áÄ«ÑdG äÉ©bƒJ ôjô≤J ;“¢übÉæàe OQƒŸ áeGóà°ùe IQGOEG :√É«ŸG” ,“á«Hô©dG ±ô©jo Ée ¿CG øe åjóM ôjô≤J QòM óbh .2025 áæ°S ∫ƒ∏ëH
. (GEO-6) ¢SOÉ°ùdG ¿OQC’Gh ¿ÉæÑd ¤EG ájQƒ°Sh ¥Gô©dG øe óàªŸG ,Ö«°üÿG ∫Ó¡dÉH
ñÉæŸG Ò¨J
q 2 π°üØdG 54
ñÉæŸG Ò¨Jh …QGô◊G ¢SÉÑàM’G ∫ƒM á«YƒJ ´hô°ûe :»LPƒ‰ »°SQóe •É°ûf
ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG ‘ OÉ°üàb’G πãe ,á«∏ªY äGƒ£N ∫ÓN øe »°SÉ°SC’G ™°SÉàdG ÜÓW óYCG ,»ŸÉ©dG áÄ«ÑdG Ωƒj áÑ°SÉæe ‘
¢Vô©dG øª°†Jh .™fÉ°üŸGh äGQÉ«°ùdG äÉKÉ©ÑfG øe ó◊Gh Ék jƒYƒJ Ék Yhô°ûe Gó«°U ‘ …ôjô◊G øjódG ΩÉ°ùM ájƒfÉK ‘
á∏°UÉ◊G ä’ÓàN’G Ék °Uƒ°üN ,iôNCG á«Ä«H πcÉ°ûe Ék °†jCG Ò¨Jh …QGô◊G ¢SÉÑàM’G ¤G ájODƒŸG ¿É°ùf’G ºFGôL ≈∏Y õcQ
≥bôJh ,ñÉæŸG Ò¨J ÖÑ°ùH ⁄É©dG ∫ƒM ô£ŸG ∫ƒ£g •É‰CG ‘ QƒeC’G AÉ«dhCG øe ó°ûM ΩÉeCG Ék ≤FÉ°T Ék °VôY Gƒeóbh .ñÉæŸG
¥ƒa á©°TC’G øe É¡fÉμ°Sh ¢VQC’G »ª– »àdG ¿hRhC’G á≤ÑW »àdG ájRÉ¨dG äÉKÉ©Ñf’G ¬dÓN Gƒ°ûbÉf ,ÜÓ£dGh IòJÉ°SC’Gh
:¢Vô©dG ¬æª°†J Ée ¢†©H Éægh .ábQÉ◊G á«é°ùØæÑdG IôgÉ¶dG √òg øe ó◊G á«Ø«ch ,…QGô◊G ¢SÉÑàM’G ÖÑ°ùJ
ñÉæŸG ≈∏Y …QGô◊G ¢SÉÑàM’G ÒKCÉJ …QGô◊G ¢SÉÑàMÓd πKÉªŸG äGRÉ¨dG QhO …QGô◊G ¢SÉÑàM’G äGRÉZ QOÉ°üe
á«©«ÑW çQGƒc ‘ ¬ÑÑ°ùJh á«μ«à°SÓÑdG á«YGQõdG äƒ«ÑdG πNGO ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK Ék °Uƒ°üNh
¿ƒHôchQƒ∏ahQƒ∏μdG OGƒe π©ØH ¿hRhC’G ∂μØJ ?¬à«ªgCG Éeh ,¿hRhC’G ¿ƒμàj ∞«c ¿hRhC’G á≤ÑW ÜÉ≤ãfG
∂∏¡à°ùŸG π«dO AGô°†ÿG ábÉ£dG OÉªàYG ñÉæŸG Ò¨J ÖÑ°ùH á«FÉŸG IQhódG ∫ÓàNG
¿ƒHôμdG äÉKÉ©ÑfG øe óë∏d
OÉ°üàb’G ≈∏Y Ék £¨°V â∏μ°T ±ÉØ÷G ÖÑ°ùH á«∏NGódG á©«ÑW ∞∏àîJ ±ƒ°Sh .á«∏MÉ°ùdG ≥WÉæŸG ‘ ™≤J á«æμ°ùdG
πeGƒY ™e äôaÉ°†Jh ,»FGò¨dG øeC’ÉH äô°VCGh »æWƒdG ó∏H øeh ôNBG ¤G ¿Éμe øe ôëÑdG iƒà°ùe ´ÉØJQG äGÒKCÉJ
äÉÄe ¬éFÉàf ÚH øe ¿Éc í∏°ùe ´Gô°U Üƒ°ûf ‘ iôNCG ´É°VhCG ≈∏Y óªà©J πeGƒ©dG øe á∏«μ°ûJ ¬ÑÑ°S Gògh .ôNBG ¤G
.É¡LQÉNh OÓÑdG πNGO ÚMRÉædG ÚjÓeh ÉjÉë°†dG ±’BG …òdG »Lƒdƒ«÷G ±É°ùîf’Gh »°VGQC’G ´ÉØJQG πãe ,á«∏fi
¿ƒμJ øcÉeC’G ¢†©H ¿CG ô¡¶j É‡ q ,Ék «dÉM »°VGQCÓd çóëj
á≤£æŸG É¡Jó¡°T »àdG ,Òé¡àdGh ìhõædG äÉLƒe øμd k
QÉ¡fC’G äÉÑ°üe É°Uƒ°üN ,iôNCG øcÉeCG øe Gk ôKCÉJ ÌcCG
,äÉYGõædGh Ühô◊G ÖÑ°ùH IÒNC’G äGƒæ°ùdG ∫ÓN ±ƒ°Sh .IÒ¨°üdG Qõ÷Gh á«∏MÉ°ùdG á«æjóŸG ≥WÉæŸGh
Üô°†J ÚM π°üëj ¿CG øμÁ ÉŸ IÒ¨°U áæ«q Y ’EG â°ù«d ∫ƒ¡°S πãe ,»Hô©dG ⁄É©dG ‘ á°†ØîæŸG øcÉeC’G ¬LGƒJ
ÚjÓŸG ìhõf πª°ûJ √ògh .ñÉæŸG Ò¨àd q á∏eÉμdG QÉKB’G ´ÉØJQG áé«àf IÒ£N äGójó¡J ,(ÉàdódG) QÉ¡fC’G äÉÑ°üe
øe Ühô¡dGh ,QÉëÑdG ´ÉØJQG ÖÑ°ùH á«∏MÉ°ùdG ≥WÉæŸG øe ÉàdOh ô°üe ‘ π«ædG ÉàdO Ék °Uƒ°üN ,QÉëÑdG äÉjƒà°ùe
πÑ°S ΩGó©fGh ±ÉØ÷G ÖÑ°ùH ¿óŸG ƒëf á«YGQõdG ≥WÉæŸG ¿Éμ°ùdÉH ¿Éà¶àμe Éªgh ,¥Gô©dG ‘ äGôØdGh á∏LO …ô¡f
á¡LGƒeh º∏bCÉà∏d §£N ™°Vh »Yóà°ùj Gògh .AGò¨dG êÉàfEG .á≤£æŸG ‘ á«YGQõdG »°VGQC’G ºgCG ¿Éª°†Jh
.Iô¶àæŸG ´É°VhC’G
‘ Ék °Vô©J ÌcC’G ¢ùfƒJh âjƒμdGh äGQÉe’Gh ô£b Èà©Jh
äÉLÉ«àM’G ≈∏Y ôKDƒj ,Gk ójGõàe Gk ójó¡J AGò¨dG êÉàfEG ¬LGƒjh óMGh ôKCÉàj ±ƒ°ùa .ájÈdG É¡à∏àc å«M øe á«Hô©dG á≤£æŸG
äÉLQO ´ÉØJQGh ±ÉØ÷G OGóà°TÉa .á«°ù«FôdG ájô°ûÑdG iƒà°ùe ´ÉØJQÉH ¿Gó∏ÑdG √òg »°VGQCG øe áÄŸG ‘ áKÓK ¤EG
∫ƒW ‘ ∫óÑàdGh QÉ£eC’G ∫ƒ£g ¢VÉØîfGh IQGô◊G ¿EÉa ,…OÉ°üàb’G ôKC’G ¤EG áÑ°ùædÉHh .Gk óMGh Gk Îe QÉëÑdG
Gòd .∞°üædG ¤G á«YGQõdG π«°UÉëŸG ¢†ØîJ ób ∫ƒ°üØdG πHÉ≤e »Øa :ó«©H óM ¤EG Ék °Vô©J ÌcC’G ƒg ô°üe OÉ°üàbG
äÉLQO ´ÉØJQGh ±ÉØ÷G πªëàJ π«°UÉfi ôjƒ£J Öéj øe %6 øe ÌcCG ¿ƒμj ,Gk óMGh Gk Îe QÉëÑdG äÉjƒà°ùe ´ÉØJQG
Ö«∏◊G êÉàfEG ™LGÎ«°Sh .áMƒ∏ŸG äÉjƒà°ùeh IQGô◊G á≤£æe ‘ Ék °Uƒ°üN ,ô£N ‘ ‹ÉªL’G »∏ëŸG ô°üe œÉf
¢VÉØîfGh IQGô◊G äÉLQO ´ÉØJQÉH »°TGƒŸG ôKCÉàd ¬JÉ≤à°ûeh ¤EG ™ØJôJ áÑ°ùædG √ògh ,áÑ°üÿG á«YGQõdG π«ædG ÉàdO
IQGô◊G ´ÉØJQG …ODƒ«°S Éªc .»YGôŸG ‘ ÜÉ°ûYC’G á«ªc ô£bh .QÉàeCG 3 QÉëÑdG äÉjƒà°ùe ´ÉØJQG ™e %12 øe ÌcCG
∑Éª°SC’G øe Òãμ∏d »YÉªL äƒe ¤EG √É«ŸG á°VƒªMh øe %2 øe ÌcCG ¿CG PEG ,Ék °†jCG á°Vô©e äGQÉe’Gh ¢ùfƒJh
.ájôëÑdG äÉæFÉμdGh â©ØJQG GPG ô£N ‘ ƒg É¡æe πμd ‹ÉªL’G »∏ëŸG œÉædG
Ée ¤EG áÑ°ùædG √òg OGOõJh ,Gk óMGh Gk Îe QÉëÑdG äÉjƒà°ùe
,Ók °UCG QƒgóàŸG ,á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG .QÉàeCG 3 QÉëÑdG äÉjƒà°ùe ´ÉØJQG ™e %5h 3 ÚH
q ÖÑ°ùH QGô°VC’G øe Gk ójõe ó¡°ûj ±ƒ°S
Qó≤jh .ñÉæŸG Ò¨J
±ƒ°S ÚàjƒÄe ÚàLQO QGó≤Ã IQGô◊G ∫ó©e ´ÉØJQG ¿CG OÉjORG ∂dP ôgGƒX øeh ,±ÉØ÷G ¤EG ñÉæŸG Ò¨J …ODƒj óbh
´GƒfC’G øe áÄŸG ‘ 40 ¤EG π°üj Ée ¢VGô≤fG ¤EG …ODƒj ¤G øjô°û©dG äGƒæ°ùdG ∫ÓN ±ÉØ÷G äÉLƒe QGôμJ
äÉæjƒμàdG øe Gk Òãc á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG …ƒ–h .á«◊G .ájQƒ°Sh ôFGõ÷Gh ¢ùfƒJh Üô¨ŸG ‘ IÒNC’G Ú©HQC’G
Ò¨J ô£ÿ ¢UÉN πμ°ûH á°Vô©ŸG IójôØdG á«©«Ñ£dG πc IóMGh ±ÉØL áæ°S øe Üô¨ŸG »à IÒJƒdG äÒ¨J ó≤a
äÉHÉZh ,ájQƒ°Sh ¿ÉæÑd ‘ RQC’G äÉHÉZ πãe ,ñÉæŸG IÎa πμd ±ÉØL áæ°S ¤G 1990 ΩÉ©dG πÑb äGƒæ°S ¢ùªN
∫ÉÑ÷G π°SÓ°Sh ,äGQÉeE’Gh ô£b ‘ (Ωô≤dG) ±hô¨æŸG .≈fOC’G ¥ô°ûdG »à Qôμàe çóM ±ÉØ÷G ¿CG Éªc .Úàæ°S
á«∏MÉ°ùdG ∫ÉÑ÷G π°SÓ°Sh ,¿ÉªYh o øª«dG ‘ á«dÉ©dG ¢übGƒf ó¡°T ,ÖdÉ¨dG »à Ék aÉL Èà©j …òdG ,Ók ãe ,¿OQC’Éa
π«ædÉc IÒÑμdG ô¡fC’G ¤EG áaÉ°VE’ÉH ,ôªMC’G ôëÑ∏d ‘h .øjô°û©dG ¿ô≤dG äÉæ«à°S òæe IOÉMh áæeõe á«FÉe
(ájQƒ°Sh ¥Gô©dG) äGôØdGh á∏LOh (¿GOƒ°ùdGh ô°üe) ôaGƒJ å«M øe √É«ŸG ¢ü≤f ´É°VhCG ‘ Ò¨J çóM ,¿ÉæÑd
øcÉeC’G ¿CG ‘ ∂°T ’h .(¿OQC’Gh ájQƒ°S) ∑ƒeÒdGh áLƒe äOCG ,ájQƒ°S ‘h .ÒNC’G ó≤©dG ‘ á«FÉŸG OQGƒŸG
á°ü°üîàŸG ´GƒfC’G øe ójó©∏d PÓŸG πμ°ûJ »àdG á©ØJôŸG ΩÉ©dÉH Gk AóH äGƒæ°S ióe ≈∏Y OÓÑdG âHÉ°UCG »àdG ±ÉØ÷G
‘ ä’ƒ– øe ÊÉ©J ±ƒ°S IójôØdG á«Ä«ÑdG áª¶fC’Gh ‘ º¡«°VGQCG øe Iô°SCG ∞dCG 60 ¤EG 40 ƒëf Iôég ¤EG 2007
.iôNCG ä’ÉM ‘ ´GƒfC’G ¢†©H AÉØàNG øeh ,´GƒfC’G ´RƒJ πãe ,iÈμdG ¿óŸG »MGƒ°V ¤EG á«YGQõdG á«bô°ûdG ≥WÉæŸG
‘ á∏é°ùŸG ôëÑdG √É«e IQGôM äÉLQO äGÒ¨J äOCG óbh Iôé¡dG √òg .º¡bGRQCG º¶©e Ghó≤a ¿CG ó©H ,Ö∏Mh ≥°ûeO
ñÉæŸG Ò¨J
q 2 π°üØdG 56
∂dòd ¿ƒμà°Sh ,çÉfE’G ¤EG QƒcòdG áÑ°ùæH πî«°S áHÎdGh ¤EG »Hô©dG ⁄É©dG πMGƒ°S ∫ƒW ≈∏Y ≥WÉæŸG ∞∏àfl
.≥WÉæŸG ∂∏J ‘ ´GƒfC’G √òg AÉ≤H ≈∏Y áª«Nh ÖbGƒY ™≤Ñc ∫Éeƒ°üdGh ¿ÉªYo ‘ á«∏MÉ°ùdG •ƒ£ÿG ∞«æ°üJ
πFƒe á«fÉLôŸG ÜÉ©°ûdGh .¿ÉLôŸG ¢VÉ°†«H’ Iô£N
Òãc ó≤Ø«°S PEG ,Gk OÉM
q »YÉªàL’G ÒKCÉàdG ¿ƒμ«°S ∂dòc Ohó◊G ó©HCG ¤EG ôKCÉàJ É¡æμd ,ájôëÑdG IhÌ∏d …ƒ«M
äÉYÉæ°üdG ¢†©H ‘h ,áYGQõdG ‘ º¡ØFÉXh ∫Éª©dG q øe OÉjORGh IQGô◊G äÉLQO ´ÉØJQG áé«àf á«NÉæŸG äGÒ¨àdÉH
IOóéàŸG ábÉ£dG QOÉ°üe ¤EG ⁄É©dG ∫ƒq – áé«àf á«£ØædG ÜÉ©°ûdG ¢VÉ°†«HG ‘ ºgÉ°ùj É‡ ,√É«ŸG á°VƒªM
OƒbƒdG ¥ôM øY áªLÉædG äÉKÉ©Ñf’G ¢†«ØîJ ±ó¡H .É¡Jƒeh
»àdG ∞FÉXƒdG ∫OÉ©J ¿CG íLôŸG
q øe øμdh .…QƒØMC’G
áYGQõdG ‘ ó≤ØJ »àdG ∂∏J IOóéàŸG ábÉ£dG É¡Kóëà°ùJ ´ƒæàdG ≈∏Y IÒ£N QÉKBG IQGô◊G äÉLQO IOÉjõd ¿ƒμà°Sh
‘ …OÉ°üàb’G ÒKCÉàdG ¿ƒμ«°Sh .á«£ØædG áYÉæ°üdGh á«∏eôdG ¿ÉÑãμdGh á«∏eôdG ÅWGƒ°ûdG ‘ »Lƒdƒ«ÑdG
Gk OÉªàYG óªà©J É¡fC’ ,IóM
q ó°TC
q G §Øæ∏d áéàæŸG ¿Gó∏ÑdG ¤EG CÉé∏J »àdG ájôëÑdG ∞MÓ°ùdG ,Ók ãªa .á«∏MÉ°ùdG
≈£YCG óbh .RÉ¨dGh §ØædG ôjó°üJ äGOGôjEG ≈∏Y Ék «°ù«FQ É¡°Vƒ«H ™°†Jh ¢û°û©àd ¿ÉªYh o ¿ÉæÑdh øjôëÑdG ÅWGƒ°T
äGô°TDƒŸGh ,IÒNC’G äGƒæ°ùdG ‘ §ØædG QÉ©°SCG ™LGôJ ∫ÉeôdG IQGôM áLQO ´ÉØJQG ¿C’ ,®ƒë∏e πμ°ûH ôKCÉàJ ±ƒ°S
QÉKBG ¬«∏Y ÖJÎà°S ÚàjƒÄe ÚàLQO øe ÌcCG á«ŸÉ©dG IQGô◊G äÉLQO ∫ó©e ´ÉØJQG ¿CG øe AÉª∏©dG Qòëj
É¡°ùμY Qò©àj IÒ£N
1999 ` 1980 IÎØdG ™e áfQÉ≤ŸÉH ájƒæ°ùdG á«ŸÉ©dG IQGô◊G áLQO §°Sƒàe ´ÉØJQG
¢ùjQÉH ‘ ñÉæŸG Ò¨J q á«bÉØJG øe ¥Gƒ°SC’G ¤EG äOQh »àdG

ºcGÎJ áÄ«aódG äGRÉZ
…ƒ÷G ±Ó¨dG ‘ ≈∏Y §Øæ∏d IQó°üŸG
q ¿Gó∏ÑdG âãq M ájƒb IQÉ°TEG ,2015 ΩÉY
IQGôM øe kGAõL ¢ùÑ–h ≈∏Y Ék «∏c óªà©j ’ å«ëH ÉgOÉ°üàbG ™jƒæàd äGÒ«¨J ¥ÓWEG
¢VQC’G ∫ƒëàa ¢ùª°ûdG .§ØædG
áfƒî°S ÌcCG Ék Ñcƒc
kGQÉ«N ó©j ⁄ πgÉéàdG
‘ ñÉæŸG Ò¨àd á∏ªàëŸG äGÒKCÉà∏d ¢Vô©àdG äÉfÉμeEG ¿EG
ÒZ á«dÉ◊G Oƒ¡÷Gh äGQó≤dGh ,IÒÑc »Hô©dG º«∏b’G
ñÉæŸG Ò¨J ∞«Øîàd ádÉ©ØdG äÉ«é«JGÎ°S’Gh ,á«aÉc
º«∏b’G áªgÉ°ùe ¿ƒch .ìÉ◊EÉH áHƒ∏£e ¬©e ∞«μàdGh
QÉ«N ƒg ô¶ædG ¢†Z ¿CG »æ©j ’ Ék «Ñ°ùf IÒ¨°U á∏μ°ûŸG ‘
äGÒKCÉà∏d Ék °Vô©J ÌcC’G øe »g á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdÉa .∫ƒÑ≤e
.±ÉØ÷G äÉLƒeh √É«ŸG í°T Ék °Uƒ°üN ,ñÉæŸG Ò¨àd á∏ªàëŸG
¢†«Øîàd Ék aGógCG á«Hô©dG ∫hódG º¶©e â©°Vh ó≤d

QOÉ°üe øe É¡àbÉW øe AõL êÉàfEGh á«fƒHôμdG É¡JÉKÉ©ÑfG
Gk OGó©à°SG IòØæŸG Oƒ¡÷G »g á∏«∏b øμdh .IOóéàe
á«YÉªL Oƒ¡L …CG í°†àJ ⁄h .ñÉæŸG Ò¨J äÉjóëàd
≥∏©àj Ée ‘ çƒëÑdG AGôLEGh äÉeƒ∏©ŸG ™ª÷ á«∏ªY
´ƒæàdGh á«àëàdG ≈æÑdGh áë°üdG ≈∏Y ñÉæŸG Ò¨J äGÒKCÉàH
∑Éæg ¿CG hóÑjh .AGò¨dG êÉàfEGh √É«ŸGh áMÉ«°ùdGh »Lƒdƒ«ÑdG
äÓé°S óLƒJ Ée Gk QOÉfh .…OÉ°üàb’G ÒKCÉà∏d Ék eÉJ Ók gÉŒ
Aƒ°†dG §∏°ùj Gògh .º«∏b’G ‘ á«NÉæŸG •É‰CÓd ábƒKƒe
á«dÉY á«NÉæe çÉëHCGh äÉeƒ∏©e ¤EG áLÉ◊G ≈∏Y
ájQhô°V á«ª«∏b’G á«NÉæŸG äÉ©bƒàdG ¿CG å«M ,IOƒ÷G
èjhôJh ,ñÉæŸG Ò¨J äGÒKCÉJ ™e ∞«μàdGh äÉKÉ©Ñf’G øe ≈∏Y ¢VôØJ ¿CG ,Ók ãe ,Öéj .ôWÉîŸG IQGOEGh §«£îà∏d
ΩGóîà°SG ‘ ™°SƒàdGh ,¬eGóîà°SGh ∞¶fC’G OƒbƒdG êÉàfG ñÉæŸG Ò¨J òNCÉJ ÒjÉ©e á«àëàdG ≈æÑdGh äBÉ°ûæŸGh ÊÉÑŸG
,áÄ«Ñ∏d á≤jó°üdG äÉ«æ≤àdGh ∞¶fC’G êÉàf’G äÉ«æ≤J äÉ°SÉ«°S »æÑJ ‘ π«é©àdG …Qhô°†dG øeh .QÉÑàY’G ‘
πª©∏d Ék °SÉ°SCG πμ°ûj äÉ«æ∏d πeÉ°ûdG ¿ÓYE’G Gòg .ÉgÒZh ¿ƒHôμdG á∏«∏≤dG äÉeóÿGh ™∏°ù∏d êhôJ á«eƒμM
IOófi ájò«ØæJ Ék ££Nh Ék aGógCG πª°ûj ¿CG Öéj …òdG QGó≤e É¡dÉª©à°SGh É¡LÉàfEG øY ºéæj ’ »àdG …CG ,IAƒØμdGh
.Gk QÉ«N ó©j ⁄ πgÉéàdÉa .Oófi »æeR QÉWEG øª°V IQGOG OÉªàYGh ,¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK äÉKÉ©ÑfG øe ÒÑc
Öéj Éªc .πMGƒ°ùdG ájÉªMh á«©«Ñ£dG OQGƒª∏d áeGóà°ùe
Ò¨àH Gk ôKCÉJ ≥WÉæŸG ÌcCG øe »g á«Hô©dG á≤£æŸG ¿CG ÉÃh áªFÓe õaGƒM Ëó≤J ∫ÓN øe ¢UÉÿG ´É£≤dG ∑Gô°TEG
¿Gó∏ÑdG ΩGõàdG …Qhô°†dG øªa ,Ék «Ä«Hh Ék jOÉ°üàbG ,ñÉæŸG .ádÉ©a ∫ƒ∏M ò«Øæàd
ó«©°üdG ≈∏Y ñÉæŸG Ò¨J q á¡LGƒe á«∏ª©H á«Hô©dG
á«bÉØJG ‘ É¡JhQP á¡LGƒŸG √òg â¨∏H óbh .‹hódG ¿hDƒ°T øY ÚdhDƒ°ùŸG Üô©dG AGQRƒdG ¢ù∏› Qó°UCG ó≤d
ÈY ñÉæŸG Ò¨J q QÉ£NCG áëaÉμe ¤EG ±ó¡J »àdG ,¢ùjQÉH øe GhÈY ,2007 ΩÉY ∫ƒ– á£≤f πμ°T Ék fÓYEG áÄ«ÑdG
ÚàLQO øe πbCG á«ŸÉ©dG IQGô◊G ∫ó©e ´ÉØJQG AÉ≤HEG »æÑJ :É¡æe ,IóY ±GógCG ≥«≤– ≈∏Y º¡eõY øY ¬dÓN
√ô°ü◊ Oƒ¡÷G á©HÉàeh ,¿ô≤dG Gòg ∫ÓN ÚàjƒÄe Ò¨J ÉjÉ°†b ™e πeÉ©à∏d á«ª«∏bEGh á«æWh πªY §£N
.ájƒÄe áLQO 1.5 OhóëH ∞«Øîà∏d èeGôH ™°Vhh ,á∏ªàëŸG É¡JGÒKCÉJ º««≤Jh ñÉæŸG
ñÉæŸG Ò¨J
q 2 π°üØdG 58

ájƒÄe áLQO 60 ≈∏Y AÉŸG áfÉî°S äÉà°SƒeôK âÑK t Éæe Oôa πc ¿EÉa ∂dP ™eh ,á«ŸÉY á∏μ°ûe ñÉæŸG Ò¨J
.≈°übCG óëc IÒ¨°U äGÒ«¨J ≈àM .É¡∏M ‘ áªgÉ°ùŸG ≈∏Y QOÉb
,ábÉ£dÉH OÉ°üàb’G ‘ Ék °Uƒ°üN ,»eƒ«dG Éæcƒ∏°S ‘
,á«°ùª°ûdG ábÉ£dÉH √É«ŸG Úî°ùàd GRÉ¡L Ωóîà°SG t äGRÉZ äÉKÉ©ÑfG øe ó◊G ‘ óYÉ°ùJ ¿CG øμÁ
k
áæNÉ°S Ék gÉ«e ∂«£©«d äGƒæ°S ™°†H ó©H ¬àØ∏c Oôj ƒ¡a ¿CG ¿hO øe ,…QGô◊G ¢SÉÑàMÓd áÑÑ°ùŸG áÄ«aódG
¢SÉÑàMÓd áÑÑ°ùe äGRÉZ ¥ÓWEG ¿hO øeh Ék fÉ› .Éæ«∏Y ∫ÉŸG ôaƒJ ób É¡fG πH ,ÉæJÉ«M á«Yƒf ôKCÉàJ
.…QGô◊G
‘ áªgÉ°ùª∏d á«°üî°ûdG äÉ°SQÉªŸG ¢†©H Éæg
∂ØJÉg øë°T RÉ¡L π°üaGh ,Ék «∏c ¿ƒjõØ∏àdG ÅØWCG t :ñÉæŸG Ò¨J áëaÉμe
,¬∏ª©à°ùJ ’ ÉeóæY »FÉHô¡μdG QÉ«àdG øY ∫Gƒ÷G
™°Vh ‘ Éfƒμj ⁄ ƒd ≈àM AÉHô¡μdG ¿Éμ∏¡à°ùj Éª¡a ∫ÓN øe ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK äÉKÉ©ÑfG øe π∏bt
.π«¨°ûàdG äÉKÉ©Ñf’G √òg º¶©ªa ,ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG ‘ OÉ°üàb’G
.OƒbƒdG ¥ôM øe èàæJ
ábÉ£dG øe %5 ƒëf ôaƒJ Gò¡Ña ,∞«μŸG Î∏a ∞¶ft
.áμ∏¡à°ùŸG πª©à°SGh ,É¡«dEG êÉà– ’ ÉeóæY í«HÉ°üŸG ÅØWCG t
.AÉHô¡μ∏d IôaƒŸG Iõ¡LC’Gh í«HÉ°üŸG
πÑb OÈj ¬cÎa ,áLÓãdG ‘ Ék æNÉ°S Ék eÉ©W ™°†J ’t
.ábÉ£dG ôaƒj áLÓãdG ¤EG ¬dÉNOEG IOhôHh IQGôM ≈∏Y ßaÉMh ,ójÈàdGh áÄaóàdG ∞ØNt
.ájƒÄe áLQO 24 OhóM ‘ áëjôe
hCG á«FGƒ¡dG áLGQódG hCG ΩÉ©dG π≤ædG πFÉ°Sh Ωóîà°SG t
.áÑjô≤dG øcÉeC’G ¤EG Ék «°ûe ÖgPG ¿ƒμJ ÉeóæY ¿ƒë°üdG hCG ¢ùHÓŸG ádÉ°ùZ π u¨°T t
.á«dÉY IQGôM äÉLQóH π°ù¨∏d Ék ÑdÉZ áLÉM ’h .áÄ∏à‡
äÉKÉ©ÑfG Qó°üJ OƒbƒdÉH Ió°üà≤e IQÉ«°S Ωóîà°SGt
120 ¥ƒØJ áYô°ùH IQÉ«°ùdG IOÉ«≤a ,´ô°ùJ ’h .πbCG
.OƒbƒdG ∑Ó¡à°SG ójõJ áYÉ°ùdG ‘ Gk Îeƒ∏«c
ÊÉK ¢üà“ »¡a ,É¡©∏à≤J ’h QÉé°TC’G ´QRG t

¢SÉÑàM’ Ék «°ù«FQ Ék ÑÑ°ùe Èà©j …òdG ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG
.¢VQC’G ƒL ‘ IQGô◊G
,∂∏ªY ‘ hCG ,∂à°SQóe ‘ äÉjÉØædG RôØd á∏ªM ô°TÉHt

.äÉjÉØædG ôjhóàd èeGÈH ÖdÉWh ,∂©ªà› ‘ hCG
øe %90 ôaƒJ Ók ãe IóMGh Ωƒ«æeƒdCG áÑ∏Y ôjhóJ IOÉYEÉa
.IójóL áÑ∏Y êÉàf’ áeRÓdG ábÉ£dG
n t
øY ÈYh á«Ä«ÑdG ™«°VGƒŸG ∫ƒM ´ÓWG ≈∏Y ≥HG
.Ò«¨àdÉH ÖdÉWh ∂FGQBG
ñÉæŸG Ò¨J ∫ƒM ∂JÉeƒ∏©e ÈàNG .3

.ñÉæŸG Ò¨Jh AGò¨dG êÉàfEG ÚH ábÓY ’ ```````````` .6 .ó©H É¡àë°U âÑãJ ⁄ ájô¶f ñÉæŸG Ò¨J ```````````` .1
¿ô≤dG ‘ QÉëÑdG iƒà°ùe ´ÉØJQG Qób ```````````` .7 ÚH IQGô◊G ∫ó©e ´ÉØJQG AÉª∏©dG ™bƒàj ```````````` .2
.Gk Îª«àæ°S 17 ƒëæH øjô°û©dG .¿ô≤dG Gòg ∫ÓN ájƒÄe äÉLQO ¢ùªNh ÚàLQO
…ODƒj ’h ±ÉØ÷G ¤EG …ODƒj ñÉæŸG Ò¨J ```````````` .8 ¢VGQCG É¡fCÉH á«Hô©dG á≤£æŸG ∞æ°üJ ```````````` .3
.äÉfÉ°†«ØdG ¤EG .ñÉæŸG Ò¨àd Ék °Vô©J πbCG »g ‹ÉàdÉHh ,áaÉL
í°U .5 CÉ£N. 10 ≥WÉæe ‘ ájó©ŸG ¢VGôeC’G ≈°ûØàà°S ```````````` .9 É¡ÑÑ°S …QGô◊G ¢SÉÑàM’G IôgÉX ```````````` .4
í°U .4 í°U .9 .ñÉæŸG Ò¨J ÖÑ°ùH IójóL .áÄ«aódG äGRÉZ
CÉ£N .3 CÉ£N. 8
¢VÉ°†«HG ≈∏Y ôKDƒj ’ ñÉæŸG Ò¨J ```````````` .10 √É«ŸG çƒ∏J OÉjORG ÖÑ°ù«°S ñÉæŸG Ò¨J ```````````` .5
í°U .2 í°U .7
CÉ£N .1 CÉ£N .6
.á«fÉLôŸG ÜÉ©°ûdG .á«aƒ÷G
ñÉæŸG Ò¨J
q ∫ƒM á«≤«Ñ£J äÉWÉ°ûf .4
…QGô◊G ¢SÉÑàM’G çóëj ∞«c :1 •É°ûædG
…QGô◊G ¢SÉÑàM’G π°üëj ∞«c iÎd QÉÑàN’G Gò¡H ºb

(greenhouse effect) áÄ«aódG ôKCÉH Ék °†jCG ±hô©ŸG
¢ùª°ûdG øe IQGôM
:π©ØJ GPÉe
áLQO CGôbGh ,¢ùª°ûe Ωƒj ‘ Ék LQÉN IQGôM ¿Gõ«e ™°V .1
.≥FÉbO ¢ùªN ó©H IQGô◊G
.±ÉØ°T »μ«à°SÓH ¢ù«c πNGO ¿Gõ«ŸG ™°V ,∂dP ó©H .2
ºK ,AGƒ¡dG øe IÒÑc á«ªc ∫ÉNOE’ ∂jó«H ¢ù«μdG ™°Sh q
∂«à°SÓH ¢ù«c .Gk ó«L áëàØdG πØbCG
áLQO CGôbG ºK ,¢ùª°ûdG ‘ ≥FÉbO ¢ùªN ¢ù«μdG ∑ôJG .3
IAGô≤dG øe ≈∏YCG »g πg .¢ù«μdG πNGO AGƒ¡dG IQGôM
?á≤HÉ°ùdG
IQGôM ¿Gõ«e
?∂dP çóM ∞«c
‘ AGƒ¡dG øe áfƒî°S ÌcCG ¢ù«μdG πNGO AGƒ¡dG íÑ°üj
¢ùª°ûdG IQGôM ¢ùÑ– ∂«à°SÓÑdG á≤ÑW ¿C’ ,êQÉÿG
ÚM áÄ«aódG äGRÉZ ¬∏©ØJ Ée ¬Ñ°ûj Gògh .πNGódG ‘
ÌcCG ¬∏©éàa ¢VQC’G ƒL ‘ ¢ùª°ûdG IQGôM ¢ùÑ–
.Ék ÄaO
ñÉæŸG Ò¨J
q 2 π°üØdG 60
∂°ùØæH áÄ«aO ™æ°UG :2 •É°ûædG
ÜGôJ t :±ó¡dG
AÉe t .áÄ«aódG äGRÉ¨d »©«Ñ£dG ôKC’G AÉ°ü≤à°SG
IQGôM ¿Gõ«e t
:π©ØJ GPÉe ≥°U’ §jô°T t
.á∏°üØæe ÖfGƒL øjƒμàd ¥hóæ°üdG ÉjGhR ¢üb .1 ¿ƒJôc ¥hóæ°U t
IóYÉ≤dG øe äGÎª«àæ°S 4 ƒëf ¢üb ¿hO øe ∑ôJG ¢ü≤e t
.¥hóæ°üdG áfÉàe ≈∏Y ®ÉØë∏d ∂«à°SÓH ¢SÉ«cCG t
∂«à°SÓH ≥jOÉæ°U hCG Ö∏Y t
ÚÑfÉ÷G øe πc ≈∏Yh ,êQÉÿG ƒëf ÖfGƒ÷G pøKG .2 ¿ÉgO t
Gk QÉWG Ék cQÉJ π«£à°ùe πμ°ûH IòaÉf ¢üb Ú∏jƒ£dG
.äGÎª«àæ°S 4 ácÉª°ùH
¢üb ¿hO øe ∑ôJG .á∏°üØæe ÖfGƒL øjƒμàd ¥hóæ°üdG ÉjGhR ¢üb

.¥hóæ°üdG áfÉàe ≈∏Y ®ÉØë∏d IóYÉ≤dG øe äGÎª«àæ°S 4 ƒëf
IòaÉf ¢üb Ú∏jƒ£dG ÚÑfÉ÷G øe πc ≈∏Yh ,êQÉÿG ƒëf ÖfGƒ÷G pøKG
.äGÎª«àæ°S 4 ácÉª°ùH kGQÉWG Ék cQÉJ π«£à°ùe πμ°ûH
±GôWCG ¢üb ¿B’G .Újƒ∏©dG Úaô£dG óæY Ék ©e Ú∏jƒ£dG ÚÑfÉ÷G ™ªLG

.≥°U’ §jô°T á£°SGƒH É¡fÉμe ‘ É¡àÑKh øjÒ¨°üdG ÚÑfÉ÷G
πc ¬°ùØf ¿ÉμŸG ‘ ¥hóæ°üdG ™°Vh øe ócCÉJ :á¶MÓe Úaô£dG óæY Ék ©e Ú∏jƒ£dG ÚÑfÉ÷G ™ªLG .3
.ájƒb á«FGƒg äGQÉ«J OƒLh ΩóY øe ócCÉJh ,Iôe øjÒ¨°üdG ÚÑfÉ÷G ±GôWCG ¢üb ¿B’G .Újƒ∏©dG
.≥°U’ §jô°T á£°SGƒH É¡fÉμe ‘ É¡àÑKh
‘ IQGôM ¿Gõ«e ≥∏Y .¢ùª°ûdG ‘ áÄ«aódG ™°V .4

.IQGô◊G áLQO πé°Sh áÄ«aódG QÉWG ≈∏YCG
Éª¡àÑKh áÄ«aódG »JòaÉf ≈∏Y ∂«à°SÓH »à©£b ™°V .5

áÄ«aódG ™°Vh ,≥°U’ §jô°T á£°SGƒH øjQÉW’G ≈∏Y
IQGô◊G äÉLQO πé°S ºK øeh ójóL øe ¢ùª°ûdG ‘
.ójóL øe
≥°üd ó©H É¡à∏é°S »àdG IQGô◊G áLQO ÚH ¿QÉb .6

äÉLQOh ¥hóæ°üdG »JòaÉf ≈∏Y ∂«à°SÓÑdG »à©£b
.πÑb øe É¡à∏é°S »àdG IQGô◊G
πé°Sh áÄ«aódG QÉWG ≈∏YCG ‘ IQGôM ¿Gõ«e ≥∏Y .¢ùª°ûdG ‘ áÄ«aódG ™°V
.IQGô◊G áLQO
,≥°U’ §jô°T á£°SGƒH øjQÉW’G ≈∏Y Éª¡àÑKh áÄ«aódG »JòaÉf ≈∏Y ∂«à°SÓH »à©£b ™°V
.ójóL øe IQGô◊G äÉLQO πé°S ºK øeh ójóL øe ¢ùª°ûdG ‘ áÄ«aódG ™°Vh
ñÉæŸG Ò¨J
q 2 π°üØdG 62
ájƒL OÉ°UQCG á£fi :3 •É°ûædG
≈∏Y Ö°üæj πμ°ûdG »Whôfl ºq c)o ìÉjQ •hôfl t :±ó¡dG

(íjôdG √ÉŒG ¿É«Ñd ájQÉ°S ∞«c º¡ª«∏©Jh ,ò«eÓàdG ™e ájƒL OÉ°UQCG á£fi AÉæH
¢ù≤£dG ∫GƒMC’ ÊÉ«H º°SQ OGóY’ ábQh t ∫GƒMCG ™Ñààd ºμJGAGôb Gƒeóîà°SG .Iõ¡LC’G ¿ƒ∏ª©à°ùj
(Îehô¨«g) ájƒ÷G áHƒWôdG ¢SÉ«≤e t .äÉ©bƒJ AÉ£YG GƒdhÉM ºK ,¢ù≤£dG
(ÎehQÉH) …ƒ÷G §¨°†dG ¢SÉ«≤e t
:π©ØJ GPÉe OÉæ°S t
IósJƒŸG áMƒ∏dGh óJƒdG øgOG ,áFƒ¡àdG ó«L ¿Éμe ‘ .1 Üƒ≤K äGP áMƒd) IósJƒe áMƒd øe IÒ¨°U á©£b t
ÚJQÉ¶f ™°Vh øe ócCÉJ .≥∏£dG AGƒ¡dG ‘ ¢†«HCG AÓ£H 30 É¡dƒWh Gk Îª«àæ°S 20 ƒëf É¡°VôY (OÉJhCG É¡«a Rô¨J
OƒLh øeh ,¿ÉNódG PGPQ ôjÉ£J øe ájÉªë∏d Úà«bGh Gk Îª«àæ°S
.≠dÉH ó°Tôe ¢Tô∏d ¢†«HCG ¿ÉgO IQhQÉb t
ÒeÉ°ùeh ∂∏°S t
¿ƒμJ å«ëH ,ÒeÉ°ùe á£°SGƒH óJƒdÉH áMƒ∏dG âÑK .2 IQGôM ¿Gõ«e t
πª©à°SG .óJƒdG áªb øe Gk Îª«àæ°S 30 ≈fOCG áMƒ∏dG áªb QÉ£eCÓd ¢SÉ«≤e t
áMƒ∏dÉH QÉ£eC’G ¢SÉ«≤eh IQGô◊G ¿Gõ«e â«Ñãàd ∂∏°ùdG
.IóJƒŸG
¿ƒμj ¿CG Öéj .óJƒdG áª≤H ìÉjôdG •hôfl âÑK .3

≈∏Y ìÉjôdG •hôfl √ÉŒG ô°TDƒŸ ‹Éª°ûdG ÖfÉ÷G
.IQGô◊G ¿Gõ«e å«M ¬JGP ÖfÉ÷G
QÉé°TC’G øe á«dÉN áaƒ°ûμe á≤£æe øY åëHG .4

ø©à°SG .ìÉjôdG ó°üJ ób »àdG IÒÑμdG á«æHC’G hCG á«dóàŸG
45 ƒëf ¬≤ªY Ö≤K ôØM ‘ ∂JóYÉ°ùŸ ≠dÉH ¢üî°ûH
¿ƒμj å«ëH IôØ◊G ô©b ¤G óJƒdG πNOCG .Gk Îª«àæ°S
Ék ¡LGƒe IQGô◊G ¿Gõ«e ¬«a …òdG zá£ëŸG{ ÖfÉL
ÜGÎdÉH IôØ◊G ÅÑY ºK .(ìÉjôdG Ö¡Jq å«M) ∫Éª°ûdG
.Iƒ≤H É¡«∏Y ¢SOh
Ék «eƒj πé°S .¢ù≤£dG ∫GƒMCG π«é°ùàd ÎaóH ßØàMG .5

∫ÉM ‘ É¡àYô°Sh) íjôdG √ÉŒGh ,IQGô◊G áLQO äGAGôb
.ô£ŸG ∫ƒ£gh ,(ìÉjQ •hôfl âÑcQ
§¨°†∏d ¢SÉ«≤eh áHƒWô∏d ¢SÉ«≤e ∂jód ¿Éc GPG .6

§¨°†dGh áHƒWôdG äGAGôb áaÉ°VG ∂fÉμeEG »Øa ,…ƒ÷G
‘ ÉgGôJ »àdG ∂∏J ™e ∂JGAGôb ¿QÉb .∂∏é°S ¤G …ƒ÷G
¿Éc GPG Ée ÚÑJh .QÉÑNC’G Iô°ûf ‘ É¡©ª°ùJ hCG Iójô÷G
.¢ù≤£dG ∫GƒMCG ™bƒJ ∂fÉμeÉH
ôëÑdG iƒà°ùe ´ÉØJQGh …QGô◊G OóªàdG :4 •É°ûædG
10 ` 5 ∫ÓN .(¢ùª°ûdG πãÁ …òdG) ìÉÑ°üŸG Å°VCG .7 :±ó¡dG

.»LÉLõdG ÜƒÑfC’G ‘ AÉŸG iƒà°ùe ™ØJÒ°S ≥FÉbO …QGô◊G OóªàdG ôKDƒj ¿CG øμÁ ∞«c ò«eÓàdG »°ü≤à°ùj
iƒà°ùe ‘ Ò«¨àdG ¿ƒØ°üjh ,ôëÑdG iƒà°ùe ≈∏Y √É«ª∏d
ôKCÉH QÉÑàN’G Gòg ábÓYh äÉ«°VôØdGh èFÉàædG ¢ûbÉf .8 OóªàdG ÚH ¿hõ«Áh ,IQGôë∏d ¢Vô©àJ ÉeóæY √É«ŸG
¬LhCG ¤G IQÉ°T’G ™e) ôëÑdG iƒà°ùe ≈∏Y »ŸÉ©dG QGÎM’G ´ÉØJQG ¤G ÉªgÓc ¿ÉjODƒj øjò∏dG ó«∏÷G ¿ÉHhPh …QGô◊G
.(QÉëÑdG ¢VGƒMCGh IQhQÉ≤dG ÚH ±ÓàN’Gh ¬HÉ°ûàdG iƒà°ùe ´ÉØJQG ÒKCÉJ ™bƒJ ¿ƒdhÉëjh ,ôëÑdG iƒà°ùe
.á«∏MÉ°ùdG ≥WÉæŸG ≈∏Y ôëÑdG
á«Whôfl IQhQÉb t
IQhQÉ≤∏d ÚÑ≤ãH Ú∏a IOGó°S t
™«aQ »LÉLR ÜƒÑfCG t
πjƒW IQGôM ¿Gõ«e t
,áeõ∏Ã âÑs ãe …hój ìÉÑ°üe t
•Gh 150 IôeÉZ IAÉ°VEG ìÉÑ°üe hCG
ΩÉ©W ¿ƒ∏e t
AÉe t
øjƒ∏J º∏b t
:π©ØJ GPÉe
ájDhôdG Ú°ùëàd) Gk óL OQÉH AÉÃ Ék eÉ“ IQhQÉ≤dG CÓeG .1
.(á¨Ñ°U áaÉ°VG øμÁ
áæ«∏ØdG ‘ »LÉLõdG ÜƒÑfC’Gh IQGô◊G ¿Gõ«e πNOCG .2

.º°SôdG ‘ ÚÑe ƒg Éªc
áëàa ‘ (IQGô◊G ¿Gõ«eh ÜƒÑfC’G ™e) áæ«∏ØdG πNOCG .3

ÜƒÑfC’G ‘ IÒ°üb áaÉ°ùe ™ØJôj ¿CG Öéj AÉŸG .IQhQÉ≤dG
.»LÉLõdG
,AÉŸG IQGôM áLQO øY ÆÓH’G ò«eÓàdG óMCG øe Ö∏WG .4

º∏b á£°SGƒH »LÉLõdG ÜƒÑfC’G ‘ AÉŸG iƒà°ùe º∏u Yh
.øjƒ∏àdG
AÉŸG iƒà°ùŸ çóë«°S Ée Gƒ©bƒàj ¿CG ò«eÓàdG øe Ö∏WG .5

.IOó©àe äÉ«°Vôa hCG á«°Vôa ¿ƒu c .IQGôë∏d ¬°Vô©J óæY
ìÉÑ°üŸG ¿ƒμj ¿CG Öéj) ìÉÑ°üŸG Üô≤H IQhQÉ≤dG ™°V .6

.(≈∏YCG ¤G ’ AÉŸG ƒëf Ék ¡Lƒe
ñÉæŸG Ò¨J
q 2 π°üØdG 64
¢ù≤£dG ∫GƒMCG ¢ù«≤f GPÉŸh ∞«ch ,ñÉæŸGh ¢ù≤£dG áaô©e :5•É°ûædG
ñÉæŸGh .Iõ«Lh IÎa ∫ÓN Ò¨àJ ∞«ch …ƒ÷G ±Ó¨dG :±ó¡dG

∫ÓN ¬∏eÉμH ó∏H hCG É¡∏eÉμH á≤£æe ‘ ¢ù≤£dG ôKCG ƒg ,Éª¡æ«H ábÓ©dGh ¢ù≤£dGh ñÉæŸG ÚH ±ÓàN’G º¡a
.IOófih ∫ƒWCG á«æeR IÎa Ö«dÉ°SCGh ,™ªàéŸG ¤G áÑ°ùædÉH ñÉæŸG QGô≤à°SG á«ªgCGh
.…ƒ÷G §¨°†dGh íjôdGh ô£ŸG ¢SÉ«b
á°UÉÿG ä’ó©ŸGh ,√ô°SCÉH ⁄É©dG ñÉæe ∫ƒM Ék °TÉ≤f óbo .2
,IQGô◊G áLQO :ä’ó©ŸG øe .áØ∏àfl ≥WÉæÃ :π©ØJ GPÉe
øe .íjôdG áYô°Sh ,»°ùª°ûdG ´É©°T’G ,äÉ£bÉ°ùàŸG ìƒ∏dG ≈∏Y zñÉæŸG{h z¢ù≤£dG{ »àª∏c ÖàcG .1
,ájôëÑdG ,ádóà©ŸG ,á«FGƒà°S’G ,á«Ñ£≤dG :≥WÉæŸG ìƒ∏dG ≈∏Y Öàμj ¿CG ò«ª∏J πc øe Ö∏WG .(IQƒÑ°ùdG)
.á©ØJôŸGh ‘ Ék °TÉ≤f ôp LCG .Úàª∏μdG ÚJÉg ∫ƒM Iôμa hCG IQÉÑY
ò«eÓàdG äÉª∏c Ók ª©à°ùe ñÉæŸGh ¢ù≤£dG ∫ƒM ∞°üdG
‘ ¢û«©f Éªã«M ?¢ù≤£dG ∫GƒMCG ¢ù«≤f GPÉŸ .3 »eƒ¡ØŸ ∞°üdG ∞jô©J •ÉÑæà°SG ∫hÉM .ºgQÉμaCGh
.Ió«Øe ¢ù≤£dG ∫GƒMCG ™bƒJ ≈∏Y ÉæJQó≤a ,⁄É©dG ádÉM ƒg ¢ù≤£dG :∂dP ≈∏Y ∫Éãe .zñÉæŸG{h z¢ù≤£dG{
âfÎf’G ≈∏Y Ió«Øe ™bGƒe

www.afedonline.org
,¢ù≤£dG ∫GƒMCÉH Ék ≤«Kh Ék WÉÑJQG §ÑJôJ äÉWÉ°ûædG º¶©e
¢ù≤£dG ∫GƒMCG ™bƒJ Ée óM ¤G É¡æμÁ »àdG äÉ©ªàéŸGh
ñÉæŸG Ò¨J ∫ƒM zóaCG{ ôjô≤J âÑ°ùàcG óbh .É¡JÉWÉ°ûf §«£îJ ‘ ∂dP øe ó«Øà°ùJ
http://afedonline.org/afedreport09/Full%20Arabic%20 ∫GƒbCG ¤G âdƒ– ¢ù≤£dG ∫ƒM á«∏fi IÈN Üƒ©°ûdG
Report.pdf ábÓY äGP ∫ÉãeCG øY º¡∏gCG ¿ƒdCÉ°ùj ò«eÓàdG Ó .IQƒKCÉe
.ìƒ∏dG ≈∏Y ÉgƒÑàμ«dh ,¢ù≤£dG ™bƒàH
ñÉæŸG Ò¨J
q áëaÉμe :áÄ«Ñ∏d IóëàŸG ·C’G èeÉfôH
ΩGóà°ùeh ¿ƒHôμdG π«∏b πÑ≤à°ùe ¤EG ∫ƒëàdGh
https://www.unenvironment.org/explore-topics/climate-
§¨°†dGh Ωƒ«¨dGh êƒ∏ãdGh QÉ£eC’Gh íjôdG ¢SÉ«b ¿G .4
change ∫GƒMCG ™bƒàd äÉeƒ∏©e IóYÉb ôaƒj ÉgGƒ°Sh …ƒ÷G
¿C’ ,Gk óL º¡e ¬J’ó©eh ¢ù≤£dG QGô≤à°SGh .¢ù≤£dG
ÉæŸÉY Ò«¨àd Ék aóg 17 – áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG :IóëàŸG ·C’G øe É¡©bƒJ øμÁ á≤°ùsàe ∫GƒMCG ≈∏Y óªà©J äGQÉ°†◊G
https://www.un.org/sustainabledevelopment/ .É¡«dG êÉà– »àdG OQGƒŸG ÚeCÉJ πLCG
¢UÉÿG 13 ±ó¡dG ∫ƒM äÉeƒ∏©e :IóëàŸG ·C’G
¬JGÒKCÉJh ñÉæŸG Ò¨J
q áëaÉμÃ
https://www.un.org/sustainabledevelopment/climate-
change/
ñÉæŸG Ò¨Jh
q áë°üdG :á«ŸÉ©dG áë°üdG áª¶æe
https://www.who.int/topics/climate/ar/
ñÉæŸG Ò¨Jh
q áÄ«ÑdG :ƒμ°ùfƒ«dG áª¶æe
https://www.unicef.org/environment/
ñÉæŸG Ò¨àd
q ácÎ°ûŸG á«eƒμ◊G áÄ«¡dG
https://www.ipcc.ch/
ñÉæŸG Ò¨J ¿CÉ°ûH ájQÉWE’G IóëàŸG ·C’G á«bÉØJG

unfccc.int/2860.php
ñÉæŸG Ò¨J ∫ƒM º«∏©àdGh á«YƒàdG

www.climatechangeeducation.org
ñÉæŸG Ò¨J ∫ƒM ∫ÉØWC’G á«Yƒàd z∂«aGôZƒ«L ∫Éfƒ«°TÉf{ á∏› ™bƒe

https://www.natgeokids.com/uk/discover/geography/
general-geography/what-is-climate-change/
ñÉæŸG Ò¨J ∫ƒM ∫ÉØWCÓd »Ä«H ™bƒe

http://tiki.oneworld.org/global_warming/climate8.html
(∫ÉØWCÓd) ñÉæŸG Ò¨J - á«cÒeC’G áÄ«ÑdG ájÉªM ádÉch

https://archive.epa.gov/climatechange/kids/index.html
¢VQ’CG AÉ`ë˘ ˘ fGC ∞`∏˘ ˘ àfl ‘ ñÉ``æŸG Ò`¨˘ ˘ à˘ ˘ j Ωƒ`j ó`©˘ ˘ H Ék`èƒ˘ ˘ ˘j

∫Ghõ`dG ô`£N ¤GE á`©«Ñ£dGh ¿É°ùf’EG kÉ`°Vôu`©e
˜
IóJôŸG ¢ùª°ûdG IQGôM øe kGAõL ¢ùÑëj …ƒ÷G ±Ó¨dG ˜

,á˘jô˘°ûÑ˘dG äÉ˘WÉ˘ °ûæ˘ dG äOGC ó˘ bh .AÉ˘ °†Ø˘ dG ¤G ¢VQ’CG ø˘ Y
á˘YÉ˘æ˘°üdG ¢VGô˘ Z’C …Qƒ˘ Ø˘ M’CG Oƒ˘ bƒ˘ dG ¥ô˘ M kÉ˘ °Uƒ˘ °üN
»˘°VGQ’CG ΩGó˘î˘à˘°SG •É‰GCh ,AÉ˘ Hô˘ ¡˘ μ˘ dG ó˘ «˘ dƒ˘ Jh π˘ ≤˘ æ˘ dGh
äGRÉ˘ Z äGõ˘ «˘ cô˘ J OÉ˘ jORG ¤G ,äÉ˘ HÉ˘ ¨˘ dG ∫GhRh á˘ YGQõ˘ dGh
ó˘ «˘ °ùchGC ÊÉ˘ K Ék˘ °Uƒ˘ °üN ,…ƒ÷G ±Ó˘ ¨˘ ˘dG ‘ á˘ ˘Ä˘ ˘«˘ ˘aó˘ ˘dG
¢ùÑ– á`Ø˘«˘ã˘c á`≤˘Ñ˘W ø˘jƒ˘ μ˘ J ‘ ÖÑ˘ °ùJ É˘ e ,¿ƒ˘ Hô˘ μ˘ dG
äÉ`LQO ∫ó`©e ´É`ØJQG ¤G …OƒD`j Gò`gh .AÉ°†`ØdG ¤G OGóJQ’G øe ¬`©æ“h IQGô◊G øe ÈcGC kGAõL
.á`«ŸÉ©dG IQGô`◊G
πF’ódG ¢†©H »g á«Ø«°üdG ≥FGô◊Gh ¢SQÉ≤dG OÈdGh ôq◊G äÉLƒeh äÉfÉ°†«ØdGh Ò°UÉY’CG OÉjORG ˜
.ñÉæŸG Ò¨J ≈∏Y
äÉ˘£˘«ÙG äÉ˘jƒ˘à˘°ùeh ,Ühò˘J á˘jqó˘ «˘ ∏÷G QÉ˘ ¡˘ f’CGh π˘ à˘ μ˘ dG ˜
.⁄É©dG ∫ƒM πMGƒ°Sh QõL ¥GôZÉEH Oó¡Jh ™ØJôJ QÉëÑdGh
¿ô≤dG ∫ÓN kGÎª«àæ°S 17 ∫ó©Ã QÉëÑdG iƒà°ùe ™ØJQG óbh
.ó«∏÷G ¿ÉHhPh √É«ŸG Oó“ ÖÑ°ùH »°VÉŸG
¤G …OƒD˘ «˘ °S Úà˘ jƒ˘ Ä˘ e Úà˘ ˘LQO IQGô◊G ∫ó˘ ˘©˘ ˘e ´É˘ ˘Ø˘ ˘JQG ˜
.á«◊G ´Gƒf’CG ™«ªL øe %40 ¤G π°üj Ée ¢VGô≤fG
ôîÑàdG ä’ó©e øe IQGô◊G äÉLQO ´ÉØJQG ójõj ±ƒ°S ˜
QƒgóJ ¤G …OƒDj É‡ ,áHÎdG ‘ áHƒWôdG áÑ°ùf ¢†Øîjh
.á«YGQõdG π«°UÉÙG ¢VÉØîfGh ôë q °üàdGh »°VGQ’CG
,OƒbƒdGh á`bÉ£dG ∑Ó`¡à°SG ‘ OÉ`°üàb’G ∫Ó`N øe ¿ƒHô`μdG ó«°ùchGC ÊÉK äÉKÉ`©ÑfG øe π`∏`b ˜
.á«°ùª°ûdG ábÉ£dÉc ∞¶f’CG ábÉ£dG QOÉ°üe ΩGóîà°SGh
.ΩÉ©dG π≤ædG πFÉ°Sh Ωóîà°SGh ,á°UÉÿG äGQÉ«°ùdG ≈∏Y ∫ÉμJ’G øe ∞ØNh ,´É£à°ùŸG Qób ¢pûeG ˜
Ék˘«˘°ù«˘FQ Ék`Ñ˘Ñ˘°ùe Èà˘©˘ j …ò˘ dG ¿ƒ`Hô˘ μ˘ dG ó`«˘ °ùchGC ÊÉ˘ K ¢üà“ »`¡˘ a ,É``¡˘ ©˘ ∏˘ à˘ ≤˘ J ’h QÉ˘ é˘ °T’CG ´QRG ˜
.…QGô◊G ¢SÉÑàMÓd
ñÉæŸG Ò¨J
67 3 π°üØdG
á```bÉ````£dG
É¡àbÉW ‘ ∫OÉ©J á≤«bO 20 πc ¢VQC’G ¤EG π°üJ »àdG á«°ùª°ûdG äÉYÉ©°TE’G

á∏eÉc áæ°S ‘ á«YÉæ°üdG ¿Gó∏ÑdG É¡μ∏¡à°ùJ »àdG …QƒØMC’G OƒbƒdG á«ªc
áØ«¶ædG ábÉ£dG QOÉ°üe ΩGóîà°SGh ,OƒbƒdGh AÉHô¡μdG ∑Ó¡à°SG ábÉ£∏d á«°ù«FôdG QOÉ°üŸG »g ájhƒædG ábÉ£dGh ºëØdGh RÉ¨dGh §ØædG
OQGƒŸG ≈∏Y á¶aÉëŸG ‘ ºgÉ°ùf ∂dòÑa .øμeCG å«M IOóéàŸGh »YÉæ°üdG Ωó≤àdG á∏éY ™aO AGQh âfÉc É¡fCG ™eh .Ωƒ«dG ⁄É©dG ‘
.ñÉæŸG Ò¨Jh çƒ∏àdG áëaÉμe ‘h IOhóëŸG á«©«Ñ£dG øe Òãc øY Ék °†jCG ádhDƒ°ùe É¡fEÉa ,»YÉªàL’Gh …OÉ°üàb’Gh
øªa ,∫É◊G √òg ≈∏Y ¿ƒμj ’CG øμÁ ™°VƒdG ¿CG ÒZ .çƒ∏àdG
á°UÉN ,IOóéàŸG äÉbÉ£dG ‘ Ó k gòe Gk Qƒ£J IÒNC’G Oƒ≤©dG äó¡°T .åjƒ∏àdGh Qó¡dG øe π«∏≤à∏d IAÉØμH ábÉ£dG ΩGóîà°SG øμªŸG
k
‘ 20 ¤EG Óãe É¡àªgÉ°ùe áÑ°ùf π°üàd ,¢ùª°ûdGh ìÉjôdG ábÉW ábÉ£dG ΩGóîà°SÉH ,»¡àæj ’ Ék Ø«¶f Gk OQƒe ¿ƒμJ ¿CG øμÁ Éªc
óbh .2020 áæ°S ∫ƒ∏ëH ÉHhQhCG ‘ ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG πª› øe áÄŸG ,á«°ùª°ûdG ábÉ£dGh ,á«FÉŸG ábÉ£dG πª°ûJ »àdG ,á∏jóÑdG hCG IOóéàŸG
¢VÉØîfG IOóéàŸG ábÉ£dG äÉeGóîà°SG º«ª©J ™jô°ùJ ‘ óYÉ°S óŸG ábÉWh ,¢VQC’G ±ƒL øe ájQGô◊G ábÉ£dGh ,ìÉjôdG ábÉWh
äGÒKCÉJ øe ±ƒîàdGh ,§ØædG QÉ©°SCG ´ÉØJQGh ,É¡LÉàfG ∞«dÉμJ .ájƒ°†Y äÉØ∏fl øe áŒÉædG ájƒ«◊G á∏àμdG ábÉWh ,Qõ÷Gh
.ñÉæŸG Ò¨J
q
äÉ£fi ‘ »°ù«FQ πμ°ûH ∂∏¡à°ùjh ,ábÉ£dG êÉàfE’ OƒbƒdG ¥ôëj
∫ÓN ábÉ£∏d Ú«°SÉ°SC’G øjQó°üŸG ¿É«≤Ñ«°S RÉ¨dGh §ØædG øμd çƒ∏j OƒbƒdG ¥ôM øμd .π≤ædG πFÉ°Shh ™fÉ°üŸGh AÉHô¡μdG ó«dƒJ
∞¶fC’G ΩGóîà°SÓd ádÉ©a
q Ö«dÉ°SCG ôjƒ£J ÖLh Gòd .á∏Ñ≤ŸG Oƒ≤©dG ‘ ºgÉ°ùJ »àdG ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK äÉKÉ©ÑfG èàæjh ,AGƒ¡dG
.…ó«∏≤àdG Oƒbƒ∏d ‘ OÉ°üàb’G Éæe óMGh πc ≈∏Y ,∂dòd .¢VQC’G ƒL IQGôM ™aQ
ábÉ£dG 3 π°üØdG 68
áYÉæ°üdGh π≤ædG πFÉ°Sh »¡a Oƒbƒ∏d Ék cÓ¡à°SG ÌcC’G ábÉ£dG QOÉ°üe ¤EG ∫ƒ°UƒdGh ,ájƒ«M IQhô°V ábÉ£dG
.AÉHô¡μdG ó«dƒJh ƒªædG ≥«≤ëàd •ô°Th »°SÉ°SCG ÊÉ°ùfEG ≥M áfƒeCÉŸG
±GógCG øe ™HÉ°ùdG ±ó¡dG øª°†J óbh .…OÉ°üàb’G
ÚØ©°V ábÉ£∏d »ŸÉ©dG ∑Ó¡à°S’G OGOõj ¿CG ™bƒàŸG øeh ™«ª÷G ∫ƒ°üM ¿Éª°V” 2030 áæ°ùd áeGóà°ùŸG á«ªæàdG
.¿B’G ƒg ÉªY 2050 áæ°S ∫ƒ∏ëH ±É©°VCG áKÓK ¤G ábƒKƒŸG áãjó◊G ábÉ£dG äÉeóN ≈∏Y IQƒ°ù«e áØ∏μH
7.7 ƒëf øe ¢VQC’G ¿Éμ°S OóY ´ÉØJQG ™e ∂dP ≥aGÎ«°Sh ⁄É©dG ∫ƒM ¢üî°T ÚjÓH áKÓK øμd .“áeGóà°ùŸGh
¤EÉa 2030 áæ°S ¿ƒ«∏H 8.6 ƒëf ¤EG 2019 ΩÉY áª°ùf ¿ƒ«∏H .Iô°ù«eh áfƒeCÉe ábÉW äGOGóeG ¤EG ¿hô≤àØj GƒdGR Ée
º¡YÉHQCG áKÓK ƒëf ¢û«©j ,2050 ‘ áª°ùf ¿ƒ«∏H 9.8 ôNB’G ¢†©ÑdGh ,AÉHô¡μdG äÉμÑ°T ¬¨∏ÑJ ’ ¢†©ÑdÉa
»YÉæ°üdG ⁄É©dG ¿CG ôcòdÉH ôjó÷Gh .á«eÉædG ∫hódG ‘ π«°UÉëŸG äÉØ∏flh äÉfGƒ«◊G çhQh Ö£◊G ≈∏Y óªà©j
Éªæ«H ,ábÉ£dG øe ‹É◊G êÉàf’G º¶©e ∂∏¡à°ùj Ωó≤àŸG .IAÉ°VE’Gh ƒ¡£dGh áÄaóà∏d Ú°ShÒμdGh
äô¡XCG óbh .É¡æe ¬JÉLÉM á«Ñ∏àd íaÉμj »eÉædG ⁄É©dG
øe %20 ƒëf ¬æWƒàj …òdG ,Ωó≤àŸG ⁄É©dG ¿CG äGôjó≤àdG πNGO ÒÑc πμ°ûH ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG äÉjƒà°ùe ähÉØàJ
áéàæŸG ábÉ£dG øe %70 ƒëf ∂∏¡à°ùj ,¢VQC’G ¿Éμ°S á«ë°üdG ÖbGƒ©dG âëÑ°UCG óbh .É¡æ«H Ée ‘h ¿Gó∏ÑdG
.Ék «ŸÉY ,á«°ù«FQ äÉjó– É¡eGóîà°SGh ábÉ£dG êÉàf’ á«Ä«ÑdGh
.∫ÉéŸG Gòg ‘ áeGóà°ùe πÑ°S ´ÉÑJG …Qhô°†dG øe ∂dòd
§ØædG øe »ŸÉ©dG êÉàf’G Qó≤j ,2017 äGAÉ°üMG Ö°ùM ¿Gó∏ÑdGh áeó≤àŸG ¿Gó∏ÑdG ¬¡LGƒJ …òdG …óëàdG Ö∏£àjh
,πeÉμdÉH É¡cÓ¡à°SG ºàj Ék jƒæ°S π«eôH ¿ƒ«∏H 34 ƒëæH º¶fh äÉ«LƒdƒæμJ ≥«Ñ£àH á«°SÉ«°S IOGQEG á«eÉædG
Gògh .π«eôH ¿ƒ«∏H 1700 OhóM ‘ »¡a äÉWÉ«àM’G ÉeCG á°†Øîæeh Ék «Ä«H áª«∏°Sh ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG ‘ Ió°üà≤e
ä’ó©eh ⁄É©dG ¿Éμ°S OóY äÉÑK Éæ°VÎaG GPEG ¬fCG »æ©j .OÉ°üàb’G äÉYÉ£b ™«ªL ‘ ,∞«dÉμàdG
Ék ≤ahh .2070 áæ°S πÑb §ØædG »¡àæ«°ùa ,Ék «dÉM ∑Ó¡à°S’G
‘ ¤hC’G ¢ùªÿG ∫hódG ¿EÉa ,á«cÒeC’G ábÉ£dG IQGRƒd ¤EG ¿É°ùfE’G É¡∏ª©à°ùj »àdG ábÉ£dG ∫Éμ°TCG º«°ù≤J øμÁ
äÉj’ƒdG :»g 2017 äGAÉ°üMEG Ö°ùëH Ék «dÉM §ØædG êÉàfEG .IOóéàŸG ábÉ£dGh IOóéàŸG ÒZ ábÉ£dG :ÚàYƒª›
,(12.1) ájOƒ©°ùdG ,(Ék «eƒj π«eôH ¿ƒ«∏e 15.6) IóëàŸG ábÉ£dG ¿CG ‘ ÚàYƒªéŸG ÚH »°SÉ°SC’G ¥ôØdG øªμjh
∫hódG ÉeCG .(4.8) Ú°üdG ,(5) Góæc ,(11.2) É«°ShQ ÖÑ°ùJh ,Üƒ°†æ∏d á°Vô©e QOÉ°üe øe »g IOóéàŸG ÒZ
äÉj’ƒdG :»¡a »©«Ñ£dG RÉ¨dG êÉàfEG ‘ ¤hC’G ¢ùªÿG ÉeCG .á«°VQC’G IôμdG IQGôM IOÉjR ‘ Gk QhO Ö©∏Jh ,çƒ∏àdG
,(640) É«°ShQ ,(Ék jƒæ°S Ö©μe Îe ¿ƒ«∏H 755) IóëàŸG .áKƒ∏e
u ÒZh ∫GhõdÉH IOó¡e ÒZ »¡a IOóéàŸG ábÉ£dG
™bƒàŸG øeh .(157) Góæc ,(165) ô£b ,(202) ¿GôjEG
IÒÑμdG »©«Ñ£dG RÉ¨dG äÉWÉ«àMG ±É°ûàcG …ODƒj ¿CG OƒbƒdG ¥ôM øe »°ù«FQ πμ°ûH IOóéàŸG ÒZ ábÉ£dG èàæJ
¿Gó∏ÑdG äGOÉ°üàbG õjõ©J ¤EG §°SƒàŸG ôëÑdG ¥ô°T ‘ QOÉ°üŸG ÉeCG .»©«Ñ£dG RÉ¨dGh §ØædGh ºëØdÉc ,…QƒØMC’G
ájQƒØMC’G ábÉ£∏d Qó°üe ÒaƒJh ,¿ÉæÑd É¡«a ÉÃ ,á«æ©ŸG á«FÉŸG ábÉ£dGh á«°ùª°ûdG ábÉ£dG »¡a á«°ù«FôdG IOóéàŸG
óYGƒb OÉªàYG ábÉ£dG áYÉæ°U ≈∏Y øμdh .Ék ãjƒ∏J πbC’G IQGô◊G ábÉWh ájƒ«◊G á∏àμdG ábÉWh ìÉjôdG ábÉWh
¬Ñ°T ôëÑdG Gò¡d á°û¡dG á©«Ñ£dG QÉÑàY’G ‘ òNCÉJ áeQÉ°U .ájhƒædG ábÉ£dG ¤EG áaÉ°VEG ,á«aƒ÷G
.πØ≤ŸG
QOÉ°üŸG ≈∏Y ,á«°ù«FQ IQƒ°üH ,Ωƒ«dG ⁄É©dG óªà©j
AÉHô¡c øe áÄŸG ‘ 40 ƒëf ódƒj …òdG ,…ôé◊G ºëØdG ÉeCG RÉ¨dGh §ØædGh ºëØdG Ék °Uƒ°üN ,ábÉ£∏d IOóéàŸG ÒZ
,øW ¿ƒ«∏H 1100 ƒëæH »ŸÉ©dG ¬WÉ«àMG Qó≤«a ,⁄É©dG OƒbƒdG øe ájó«∏≤àdG ´GƒfC’G √òg ¥ôM …ODƒjh .»©«Ñ£dG
πHÉ≤e ‘ ,Ék jƒæ°S øW ¿ƒ«∏H 7.3 ƒëf Ék «dÉM »ŸÉ©dG êÉàfE’Gh øe á∏FÉg äÉ«ªc çÉ©ÑfGh ,AGƒ¡dG çƒ∏J ¤EG …QƒØMC’G
¤hC’G ¢ùªÿG ∫hódG ÉeCGh .1973 ΩÉY øW ÚjÓH 3 ƒëf ‘ ÖÑ°ùàJh ¢VQC’G ƒL ‘ ºcGÎJ ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK
,2016 áæ°ùd á«dhódG ábÉ£dG ádÉch Ö°ùëH ,¬LÉàfEG ‘ áKÓãdG äÉYÉ£≤dG ÉeCG .ñÉæŸG Ò¨Jh
q …QGô◊G ¢SÉÑàM’G
IOóéàŸG á∏jóÑdG ábÉ£∏d QOÉ°üe
á«FÉe ábÉW ìÉjôdG ábÉW
¢VQC’G ±ƒL øe ájQGôM ábÉW á«°ùª°T ábÉW
ábÉ£dG ≈∏Y »∏ëŸG Ö∏£dG ‘ ™jô°ùdG ´ÉØJQ’G ¢Vôa äÉj’ƒdG ,(708) óæ¡dG ,(øW ¿ƒ«∏e 3242) Ú°üdG »¡a
ájó«∏≤àdG É¡à°SÉ«°S ‘ äGÒ«¨J á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ .(460) É«°ù«fhófEG ,(503) É«dGÎ°ShCG ,(672) IóëàŸG
ÒjÉ©eh Ò©°ùàdÉH §ÑJôj Ée á°UÉN ,ábÉ£dG ∫É› ‘
œÉædG øe áÄŸG ‘ 90 ábÉ£dG á°üM äRhÉŒ óbh .IAÉØμdG á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ ábÉ£dG
áéàæŸG »é«∏ÿG ¿hÉ©àdG ¢ù∏› ¿Gó∏H ¢†©H ‘ »∏ëŸG
≈∏YCG ÚH É¡Ø«æ°üJ ¤EG iOCG Ée ,RÉ¨dGh §Øæ∏d á«°ù«FôdG º¶©e ‘ πNó∏d »°ù«FôdG Qó°üŸG §ØædG äGóFÉY Èà©J
.¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK äÉKÉ©Ñf’ áéàæŸG ⁄É©dG ∫hO ∂∏“h .è«∏ÿG á≤£æe ‘ á°UÉN ,á«Hô©dG ∫hódG
á«£ØædG äÉWÉ«àM’G øe %47 ƒëf á«Hô©dG ∫hódG
äGOÉ°üàb’G ™°†J ábÉ£dG ΩGóîà°S’ á«dÉ◊G äÉgÉŒ’G RÉ¨dG •É«àMG øe %42 ƒëfh ⁄É©dG ‘ IócDƒŸG á«ŸÉ©dG
.»ŸÉ©dG ó«©°üdG ≈∏Y IAÉØc ¿Gó∏ÑdG πbCG øª°V á«Hô©dG ƒëf êÉàfEG ‘ á≤£æŸG âªgÉ°S 2017 ΩÉ©dG ‘h .»ŸÉ©dG
É¡∏≤fh AÉHô¡μdG ó«dƒJ ∫ÓN ôFÉ°ùÿG §°Sƒàe ≠∏Ñjh øe %16 ƒëfh »ŸÉ©dG §ØædG êÉàfEG πª› øe %31
∫ó©ŸG »Ø©°V øe ÌcCG …CG ,áÄŸG ‘ 19.4 É¡©jRƒJh .RÉ¨dG êÉàfEG
ábÉ£dG ΩGóîà°SG IAÉØc õjõ©Jh AÉHô¡μdGh OƒbƒdG QÉ©°SCG …CG ,áÄŸG ‘ 8 ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG ‘ ƒªædG ≠∏Hh .»ŸÉ©dG
ìÓ°UE’ á«°ù«FQ §£N QGôbEG ”h .IOóéàŸG ábÉ£dG êÉàfEGh ÒHGóJ ¿EÉa ,∂dòdh .…OÉ°üàb’G ƒªædG ∫ó©e »Ø©°V
.á«HôY ¿Gó∏H IóY ‘ ábÉ£dG ºYO ‘ äGQƒah ≥«≤ëàd IÒÑc á°Uôa í«àJ ábÉ£dG IAÉØc
,IOóéàŸGh áØ«¶ædG ábÉ£dG ¤EG IƒYódG øe º¡°†©H º¡Øj ób
OƒbƒdG ó°V ÜôM É¡fCG ,ñÉæŸG Ò¨J
q øe óë∏d »ªàM •ô°ûc á«ªæJ ‘ Ék ª°SÉM Gk QhO ábÉ£dG ´É£b Ö©d ,Oƒ≤Y ióe ≈∏Y
¿CG ™bGƒdG øμd .…ôéM ºëah RÉZh ∫hÎH øe ,…QƒØMC’G ‘ 25 øe ÌcCG RÉ¨dGh §ØædG πμ°T å«M ,á«Hô©dG á≤£æŸG
»∏q îàdG …CG ,¿ƒHôμdG øe á«dÉN äGOÉ°üàbG ¤EG ¬éàj ⁄É©dG øe ÌcCG ≥≤Mh ,»Hô©dG »∏ëŸG œÉædG ‹ÉªLEG øe áÄŸG
á°Uôa áéàæŸG ∫hódG ΩÉeCGh .…QƒØMC’G OƒbƒdG øY Ék éjQóJ øª«¡jh .á«eƒμ◊G äGOGôjE’G ‹ÉªLEG øe áÄŸG ‘ 70
√òg ∫ÓN .áæ°S ÚKÓK øe ÌcCG ∫ƒ£J ’ ób ,∫ƒëà∏d q πãÁ å«M ,á«∏ëŸG ábÉ£dG èjõe ≈∏Y …QƒØMC’G OƒbƒdG
èjõe ‘ ábƒeôe á°üM ∫hÎÑdGh RÉ¨∏d ≈≤Ñà°S ,IÎØdG äÉLÉ«àMG øe áÄŸG ‘ 95 øe ÌcCG »©«Ñ£dG RÉ¨dGh §ØædG
π°†aCG ≈∏Y É¡dÓ¨à°SG áéàæŸG ∫hódG ≈∏Y Öéj ,ábÉ£dG ¿ƒ«∏e 50 øe ÌcCG ¿EÉa ,∂dP ™eh .ábÉ£dG øe á≤£æŸG
.OÉ°üàb’G ™jƒæJ ‘ πNódG ΩGóîà°S’ ¬Lh .áãjó◊G ábÉ£dG äÉeóN ≈∏Y ¿ƒ∏°üëj ’ »HôY
π«Ñ°S ≈∏Y .Ék ©jô°S π°ü– ábÉ£dG ∫É› ‘ ä’ƒq ëàdG ÖÑ°ùH áæ°üfi ÒZ á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ™«ªL Èà©Jh
≈∏Y á«FÉHô¡μdG äGQÉ«°ùdG OóY ™ØJôj ¿CG AGÈN ™bƒàj ,∫ÉãŸG èeGôH ‘ âYô°T ∂dòd ,§ØædG ≈∏Y •ôØŸG OÉªàY’G
300 ƒëf ¤EG 2018 ΩÉY IQÉ«°S ÚjÓe 5 øe ⁄É©dG äÉbôW ájOƒ©°ùdG á«Hô©dG áμ∏ªŸG â≤∏WCÉa .OÉ°üàb’G ™jƒæàd
»æ©«°S Gòg .IQÉ«°S ¿ƒ«∏e ∞dCG π°UCG øe ,2040 áæ°S ¿ƒ«∏e ÒZ äGOGôjE’G IOÉjR ¤EG ±ó¡J »àdG “2030 ájDhQ”
,å∏ãdG ¤EG π°üj ób ∫hÎÑdG ≈∏Y ™bƒàŸG Ö∏£dG ‘ Ék °VÉØîfG Q’hO ¿ƒ«∏H 266 ¤EG π°üàd ±É©°VCG áà°S QGó≤Ã á«£ØædG
.π≤ædG πFÉ°Sh ‘ ƒg ∫hÎÑ∏d »°SÉ°SC’G ΩGóîà°S’G ¿C’ áÄjôL §£N ÖfÉL ¤EG ,2030 áæ°S ∫ƒ∏ëH »cÒeCG
øY Ék «éjQóJ ºYódG AÉ¨dEGh á«©«Ñ£dG OQGƒŸG IQGOEG Ú°ùëàd
»HO ¿CG ¤EG á«ŸÉ©dG OQGƒŸG ó¡©Ÿ á°SGQO äQÉ°TCG ,∂dP ¤EG
É¡JÉWÉ«àMG º¶©e äóØæà°SG iôNCG ™bGƒeh øjôëÑdGh á°SQóe ìƒ£°S ≈∏Y ¢ù∏c :»LPƒ‰ »°SQóe •É°ûf
IôaƒàŸG äÉ°SGQódGh ,Oƒ≤Y á©°†H ¿ƒ°†Z ‘ á«£ØædG
⁄É©dG ‘ êôîà°ùà°S §Øf Iô£b ôNBG ¿CG ¤EG Ò°ûJ IóM ∞«ØîJ ‘ ¬à«dÉ©Ød ,¢ù∏μdÉH ìƒ£°ùdG »∏W ºàj Ωó≤dG òæe
.2050 áæ°S OhóëH ájOƒ©°ùdG ‘ QGƒ¨dG π≤M øe ¿ƒμà°S »Ä«ÑdG …OÉædG AÉ°†YCG ΩÉb óbh .ÊÉÑŸG ‘ ájƒ∏©dG ≥HGƒ£dG øY IQGô◊G
á°UÉN ,Ωƒ«dG Gòg ∫ƒ∏M ‘ πé©j •ôØŸG ∑Ó¡à°S’G øμd º¡àjƒfÉK ìƒ£°S AÓ£H (¿ÉæÑd πÑL) ¿ƒ∏àH ´ôa ` Ú∏≤©H ájƒfÉK ‘
¿ƒ«∏e 12 ƒëf èàæJ ájOƒ©°ùdG πãe ádhO ¿CG ÉæaôY GPEG .áæμ‡ áØ∏c πbCÉH IQGô◊G IóM ∞«£∏àd ¢ù∏μdÉH
äÉbô£dG ≈∏Y Ék «∏NGO É¡Ø°üf ∂∏¡à°ùJ ,Ék «eƒj §Øf π«eôH
.√É«ŸG á«∏–h AÉHô¡μdG êÉàfE’h
Éæeóîà°SG π¡a .ábƒÑ°ùe ÒZ ä’ƒ– q ≈∏Y ¿ƒ∏Ñ≤e øëf

?ójóL ô°ü©d Gk OGó©à°SG ¬Lh π°†aCG ≈∏Y áMÉàŸG áë°ùØdG
ìÉjôdGh ¢ùª°ûdG ábÉW

¢VQC’G ±ƒLh √É«ŸGh
´ƒ£°S ≈∏YCÉH RÉà“ »àdG ,á«Hô©dG á≤£æŸG ¿CG âaÓdG øe
,á©ØJôe ¤EG ádóà©e ìÉjQ áYô°ùHh ¢VQC’G ≈∏Y »°ùª°T
ábÉ£dG QOÉ°üe ≈∏Y Gk OÉªàYG ⁄É©dG ≥WÉæe πbCG ∫GõJ ’
øe áÄŸG ‘ 47 É¡cÓàeG ¤EG Gòg Oƒ©j óbh .IOóéàŸG
ábÉ£dG øY ≥FÉ≤M
≈∏Y Oƒ«≤dG ¿CG …óædƒg ôjô≤J ô¡XCGh .äÉKÉ©ÑfG ÓH ¿ƒμJ øμd ,⁄É©dG ‘ ábÉ£dG å∏K øe ÌcCG èàæj »Hô©dG §ØædGt
á«FÉHô¡μdG äGQÉ«°ùdG QÉ©°SCG ‘ π°UGƒàŸG ¢VÉØîf’Gh äÉKÉ©Ñf’G ábÉW äÉeóN ≈∏Y ¿ƒ∏°üëj ’ »HôY ¿ƒ«∏e 50 øe ÌcCG
.2030 áæ°S πÑb ájó«∏≤àdG äGQÉ«°ùdG øe áØ∏c πbCG É¡∏©é«°S á≤£æŸG ‘ ∑Ó¡à°S’G áaÉãch ,AÉHô¡μdG ¢UÉN πμ°ûHh ,áãjóM
.⁄É©dG ‘ ≈∏YC’G ÚH »g á«Hô©dG
,π«eôH ¿ƒ«∏H 1700 ƒëf ⁄É©dG ‘ §ØædG »WÉ«àMG ≠∏Ñj t
∞dCG 1.9 ∫OÉ©j ÉÃ ⁄É©dG ‘ »©«Ñ£dG RÉ¨dG »WÉ«àMG Qó≤jh ábÉ£dG ‹ÉªLEG øe %50 ƒëf ôëÑdG √É«e á«∏– ∂∏¡à°ùJt
πHÉ≤dG ºëØ∏d »ŸÉ©dG »WÉ«àM’G Qó≤jh ,§Øf π«eôH ¿ƒ«∏H á≤£æŸG ‘ …ôdG IAÉØc ¿EÉa ∂dP ™eh ,á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ¢†©H ‘
»Øμj ƒgh ,øW ¿ƒ«∏H 1100 ƒëæH ºLÉæŸG øe êGôîà°SÓd πbCG ábÉ£dG IAÉØc ∫ó©e ≠∏Ñj Éª«a ,%40 ió©àJ ’ πμc á«Hô©dG
ƒg Éªc ∑Ó¡à°S’G ôªà°SG GPEG á∏Ñ≤e áæ°S 200 ƒëf ⁄É©dG º¶©e Ögò«°S ∫GƒæŸG Gòg ≈∏Y ™°VƒdG ôªà°SG GPEGh .% 50 øe
.Ωƒ«dG óbh ,»∏ëŸG ∑Ó¡à°S’G ¤EG …QƒØMC’G OƒbƒdG øe ábÉ£dG êÉàfEG
ábÉ£dG OGÒà°SG ¤EG Ék «dÉM §Øæ∏d IQó°üŸG ∫hódG ¢†©H ô£°†J
,á«FÉŸG ábÉ£dG ‘ á«°ù«FôdG IOóéàŸG ábÉ£dG QOÉ°üe πãªàJt .πFGóH øY åëÑJ ⁄ Ée Oƒ≤Y á©°†H ∫ÓN
ábÉ£dGh ,ájƒ«◊G ábÉ£dGh ,ìÉjôdG ábÉWh ,á«°ùª°ûdG ábÉ£dGh
%7 ƒëæH á«FÉŸG ábÉ£dG ºgÉ°ùJh .¢VQC’G ±ƒL øe ájQGô◊G ábÉ£dG OQGƒe øe á∏FÉg äÉfÉμeEÉH á«Hô©dG á≤£æŸG º©æJ t
.⁄É©dG ‘ ábÉ£dG äÉLÉ«àMG πª› øe »î°ùdG ºYódG øμd .ìÉjôdGh ¢ùª°ûdG Ék °Uƒ°üN ,IOóéàŸG
,Ék fÉ«MCG áÄŸG ‘ 95 ¤EG π°üj …òdG ,AÉHô¡μdG QÉ©°SC’h Oƒbƒ∏d
‘ »JCÉJh .»ŸÉ©dG AÉHô¡μdG ∑Ó¡à°SG øe 1.3 ìÉjôdG ódƒJ t ∫ƒëj Éªc ,IOóéàŸG ábÉ£∏d ¥É£ædG ™°SGƒdG ôjƒ£àdG ™æÁ
ábÉW øe É¡FÉHô¡c øe %20 èàæJ »àdG ∑QÉ‰ódG ¤hC’G áÑJôŸG IÒãc á«HôY ¿Gó∏H äCGóH óbh .ábÉ£dG IAÉØc Ú°ù– ¿hO
.(%8) É«fÉŸCGh (%11) É«fÉÑ°SG É¡«∏J ,ìÉjôdG .ºYódG Gòg ¢†«Øîàd äGAGôLEGh Ék ££N kGôNDƒe
øe É¡FÉHô¡c øe %100 ó«dƒJ á«fÉμeEG É«°ù«fhófEG iód t äÉ°SÉ«°Sh ™jQÉ°ûe øY IÒãc á«HôY ¿Gó∏H âæ∏YCG t
.500`dG É¡æ«cGôH ‘ IOhóëŸG ÒZ á«aƒ÷G ábÉ£dG Ωõà©J ,∫ÉãŸG π«Ñ°S ≈∏Y .IOóéàŸG ábÉ£dG Iôah ∫Ó¨à°S’
∫ƒ∏ëH IOóéàŸG AÉHô¡μdG øe •GhÉ¨«L 9.5 ó«dƒJ ájOƒ©°ùdG
óbh .⁄É©dG ‘ AÉHô¡μdG øe %11 ƒëf ájhƒædG ábÉ£dG ódƒJt •GhÉ¨«L 54h ,(•GhÉ¨«e 1000 •GhÉ¨«÷G) 2023 áæ°S
∫hO ìƒªL íÑc ¤EG 2011 ΩÉY ¿ÉHÉ«dG ‘ Éª«°Tƒcƒa áKQÉc äOCG óªfi ï«°ûdG ™ª› ôjƒ£J ºàj »HO ‘h .2040 áæ°S ∫ƒ∏ëH
¢†«ØîJ ¿Éc GPEGh .ájhƒædG äÓYÉØŸG øe ójõe áeÉbEG øY ⁄É©dG •GhÉ¨«L IQó≤H ¿ƒμ«°S …òdG »°ùª°ûdG Ωƒàμe ∫BG ó°TGQ øH
êÉàfEG ¬LGƒj …òdG »°ù«FôdG …óëàdG ƒg á«fƒHôμdG äÉKÉ©Ñf’G πª©jh .2030 áæ°S IQÉeE’G AÉHô¡c øe áÄŸG ‘ 5 ôaƒjh óMGh
øjõîàdGh øeC’Gh áeÓ°ùdG ¿EÉa ,OƒbƒdG ¥ôM øe ábÉ£dG IOÉjõd á£N ‘ ìÉjQ ´QGõeh á«°ùª°T ∫ƒ≤M áeÉbEG ≈∏Y Üô¨ŸG
ábÉ£dG QÉ«N ¬LGƒJ »àdG äÉjóëàdG »g á©°ûŸG äÉjÉØæ∏d ºFGódG …ƒbÉ£dG ¬éjõe øe áÄŸG ‘ 52 ¤EG IOóéàŸG ábÉ£dG á°üM
.ájhƒædG ¿OQC’Gh »ÑXƒHCG ‘ ™jQÉ°ûeh §£N áªKh .2030 áæ°S ∫ƒ∏ëH
.ÉgÒZh ôFGõ÷Gh ô°üeh
áégƒàŸG í«HÉ°üŸG É¡μ∏¡à°ùJ »àdG ábÉ£dG øe %90 ƒëf t
í«HÉ°üŸG ÉeCG .kGAƒ°V »£©J §≤a %10h ,IQGô◊G ó«dƒJ ‘ Qó¡J äGQÉ«°ùdG ™«H ¿Gô¶ëà°S Éª¡fCG É°ùfôah É«fÉ£jôH âæ∏YCG t
ábÉ£dG á«ÑdÉZ ¿C’ ,¢ùª∏dG óæY IQGôM πbCG »¡a ,ájOÉ°üàb’G äQôbh .2040 áæ°S øe kGQÉÑàYG ∫õjódG hCG øjõæÑdG ≈∏Y á∏eÉ©dG
.Aƒ°V ¤EG ∫ƒëàJ É¡μ∏¡à°ùJ »àdG ≈∏Y á∏eÉY ¿ƒμJ ¿CG Öéj OÓÑdG ‘ ´ÉÑJ IQÉ«°S ájCG ¿CG óæ¡dG
áeƒμ◊G á£N âæª°†Jh .2030 áæ°S øe kGQÉÑàYG AÉHô¡μdG
äÉ©bƒàdG :áeGóà°ùŸG ábÉ£dG” (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG ôjô≤J :QOÉ°üe ÜÉcôdG äGQÉ«°S ™«ªL :Ék ëjô°U Ék aóg π≤ædG ´É£b ‘ á«LhÔdG
.(GEO-6)¢SOÉ°ùdG “á«ŸÉ©dG áÄ«ÑdG äÉ©bƒJ” ôjô≤J ;“äGQÉ«ÿGh äÉjóëàdGh ¿CG Öéj 2025 áæ°S øe AGóàHG ´ÉÑJ »àdG á≤∏¨ŸG äGQÉ«°ùdGh
áÑJôŸG ‘ ìÉjôdG ábÉW áªgÉ°ùe äAÉL ÚM ‘ ,(áÄŸG øe áÄŸG ‘ 42h IócDƒŸG á«£ØædG ⁄É©dG äÉWÉ«àMG
áãdÉãdG áÑJôŸG ‘ á«°ùª°ûdG ábÉ£dGh (áÄŸG ‘ 0.9) á«fÉãdG .ájRÉ¨dG ¬JÉWÉ«àMG
.(áÄŸG ‘ 0.4)
23.5 ¬àÑ°ùf ÉŸ Gk Qó°üe IOóéàŸG ábÉ£dG âfÉc ÚM ‘h
IOóéàŸG ábÉ£dG á°SÉ«°S áμÑ°T øY QOÉ°üdG ôjô≤àdG ‘ ôjQÉ≤àd Ék ≤ah ,2015 ‘ IódƒàŸG ⁄É©dG AÉHô¡c øe áÄŸG ‘
70 ™bƒJ ,2017 ΩÉY (REN21) øjô°û©dGh …OÉ◊G ¿ô≤∏d ∫hódG OÉªàYG ¿EÉa ,IOóéàŸG ábÉ£∏d á«dhódG ádÉcƒdG
ºgDhGQBG âLõªà°SG øjòdG ábÉ£dG »«°UÉ°üàNG øe áÄŸG ‘ RhÉéàj ⁄ AÉHô¡μdG êÉàfEG ‘ IOóéàŸG ábÉ£dG ≈∏Y á«Hô©dG
,¢VÉØîf’G ‘ IOóéàŸG ábÉ£dG QOÉ°üe áØ∏c ôªà°ùJ ¿CG ‘ 4.7) á«FÉeô¡μdG ábÉ£dG øe É¡ª¶©Ã »g ,áÄŸG ‘ 6
…QƒØMC’G OƒbƒdG ´GƒfCG ™«ªL øe ¢üNQCG íÑ°üJ å«ëH
»ŸÉ©dG ∫É≤àf’G ¿CG A’Dƒg ó≤à©jh .Úæ°S ô°ûY ¿ƒ°†Z ‘ ábÉ£dÉH Ió°üà≤e í«HÉ°üe :»LPƒ‰ »°SQóe •É°ûf
ôeCG 2050 áæ°S πÑb áÄŸG ‘ áÄe áÑ°ùæH IOóéàe ábÉW ¤EG
.»©bGhh »∏ªY á≤HÉ°ùe ‘ ¤hC’G áÑJôŸG á«ª°SôdG á≤«à©dG QÉμY ájƒfÉK â∏àMG
Ék °UôMh .zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏› É¡àª¶f »àdG z…QGô◊G ¢SÉÑàM’G{
IQGô◊G êÉàfE’ Iô°TÉÑe á«°ùª°ûdG á©°TC’G πª©à°ùJ …òdG åëÑdG ‘ ÉgƒMôW »àdG äÉMÎ≤ŸÉH ΩGõàd’G ≈∏Y ájƒfÉãdG ÜÓW øe
‘ ¬dÉª©à°SGh ¬æjõîJ øμÁ πμ°T ‘ AÉHô¡μdGh äÉÑª∏dG πc Ò«¨àH AóÑdG ´hô°ûe Gƒ≤∏WCG ,¬°SÉ°SCG ≈∏Y GhRÉah √ƒeób
ábÉ£dG ΩGóîà°SG ‘ IóFGôdG ¿Gó∏ÑdG øeh .≥M’ âbh .ábÉ£∏d IôaƒŸG äÉÑª∏dÉH É¡dGóÑà°SGh ájƒfÉãdG ‘ áÁó≤dG (í«HÉ°üŸG)
,»Hô©dG ⁄É©dG ‘ ÉeCG .¿ÉHÉ«dGh É«fÉŸCGh É«fÉÑ°SG á«°ùª°ûdG .ájƒfÉãdG ‘ á£°ûfC’G øY ∫hDƒ°ùŸG AÉ«ª«μdG IOÉe PÉà°SCG ±Gô°TÉH ∂dPh
ábÉ£dG ∫Ó¨à°S’ ájQÉÑàN’Gh á«fGó«ŸG ÜQÉéàdG º¶©ªa :É¡ªgCG ,äGƒ£N IóY ´hô°ûŸG Gòg øª°†J
QGó≤e ¿CG ºZQ ≈∏Y ,¤hC’G É¡∏MGôe ‘ ∫GõJ ’ á«°ùª°ûdG ¤G ÜÓ£dG øe ájõeQ áªgÉ°ùªc ábÉ£∏d Iôaƒe äÉÑŸ 5 Ëó≤J t
øe »Hô©dG ⁄É©dG »°VGQCG ≈∏Y á£bÉ°ùdG á«°ùª°ûdG ábÉ£dG .IQGO’G
ƒdh ,É¡«a §ØædG äÉfhõfl øe ÈcCG è«∏ÿG ¤EG §«ëŸG ,ájõeôdG áªgÉ°ùŸG ∫ƒÑ≤d IQGO’G ¤G ÜÓ£dG øe »£N Ö∏W Ëó≤Jt
âfÉμd É¡æe Ò¨°U AõL ∫Ó¨à°SG »Hô©dG ⁄É©dG ´É£à°SG .∞jQÉ°üŸG á«≤H IQGO’G πªμà°ùJ ¿CG ≈∏Y
.∫hÎÑdG øe Qó°üj É‡ ÌcCÉH ÉgQó°üj q ábÉW ¬jój ÚH .´hô°ûŸG ≈∏Y kGQƒa IQGO’G â≤aGht
2016 ΩÉY ¿Éëjƒ°S á≤£æe ‘ »ÑXƒHCG ™ª› q ≥≤M óbh
øe AÉHô¡μdG ó«dƒJ áØ∏μd ≈fOC’G »ŸÉ©dG »°SÉ«≤dG ºbôdG ,á∏ª◊G √ò¡d á–Éa zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á≤HÉ°ùe ‘ RƒØdG ¿Éc ó≤d
.áYÉ°S •Ghƒ∏«c πμd âæ°S 2.42 ƒgh ,á«°ùª°ûdG ábÉ£dG IÉ«◊G ‘ …Qƒfi ´ƒ°Vƒªc »Ä«ÑdG πª©dG ≈∏Y ájƒfÉãdG ÜÓ£d kGõaÉMh
.Iô°UÉ©ŸG
AÉHô¡μdG á«ªc å«M øe á«fÉãdG Ék «dÉM ìÉjôdG ábÉW Èà©Jh
¿Gó∏H øeh .√É«ŸG ábÉW ó©H ,IOóéàe QOÉ°üe øe IódƒŸG
.ójƒ°ùdGh ∑QÉ‰ódGh É«fÉŸCG ∫ÉéŸG Gòg ‘ IóFGôdG ⁄É©dG
øe É¡«a áμ∏¡à°ùŸG AÉHô¡μdG øe %20 ∑QÉ‰ódG èàæJh
∂dPh ,ôNBG ó∏H …CG ‘ É‡ ÈcCG áÑ°ùf »gh ,ìÉjôdG ábÉW
É¡æe IóMGƒdG èàæJ »àdG äÉæ«HQƒàdG ±’BG ΩGóîà°SÉH
.∫õæe 2000h 600 ÚH Ée π«¨°ûàd á«aÉc ábÉW áæ°S πc
á«FÉHô¡c äGQÉ«°S π«¨°ûàd ìÉjôdG ábÉW Ωóîà°ùJ Éªc
√òg AÉëfCG ‘ áYRƒe äÉ£fi ‘ É¡JÉjQÉ£H øë°T ºàj
áã«ãM ≈£îH Góædƒgh É«fÉÑ°SGh É«fÉŸCG Ò°ùJh .¿Gó∏ÑdG
,ìÉjôdGh ¢ùª°ûdG øe AÉHô¡μdG êÉàf’ ™°ShCG äÉ≤«Ñ£J ƒëf
¿ƒ«∏e 200 ∫ƒ°üM »HhQhC’G OÉ–’G ôjQÉ≤J äócCG Éª«a
øe Ék fƒ«∏e 25h ìÉjôdG øe AÉHô¡μdG ≈∏Y »HhQhCG â«H
.2020 áæ°S ∫ƒ∏M ™e ¢ùª°ûdG
øe áÄŸG ‘ 52 ≠dÉÑdG IOóéàŸG ábÉ£∏d Üô¨ŸG ±óg RÈjh ,á©ØJôe ¤EG ádóà©e ìÉjQ äÉYô°ùH á«Hô©dG á≤£æŸG RÉà“
Ék MƒªW ÌcC’G √QÉÑàYÉH 2030 áæ°S ∫ƒ∏ëH ábÉ£dG èjõe 11h QÉàeCG 8 ÚH Ók ãe Üô¨ŸGh ô°üeh ¿ÉªYo ‘ ìhGÎJ
±GógCG øY á«HôY ádhO 12 âæ∏YCG óbh .á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ IôNCÉàe âdGR Ée á«Hô©dG ∫hódG ¿CG ’EG .á«fÉãdG ‘ Gk Îe
ô°üeh ôFGõ÷Gh ¿OQC’Gh äGQÉeE’G É¡æ«H ,IOóéàŸG ábÉ£∏d äÉ≤«Ñ£J ∑Éægh .IôaGƒàŸG ìÉjôdG ábÉW øe IOÉØà°S’G ‘
RhÉéàJ áMƒªW Ék aGógCG äOóM »àdG ,¢ùfƒJh ájOƒ©°ùdGh ô°üe øμd ,¿OQC’Gh ¢ùfƒJ ‘ ìÉjôdG ábÉ£d IÒ¨°U
.ábÉ£dG èjõe øe áÄŸG ‘ 20 ≈∏Y ìÉjôdG ábÉW êÉàfEG ƒëf Ék «∏©a Éà∏≤àfG §≤a Üô¨ŸGh
.…QÉéàdG iƒà°ùŸG
á◊É°U á«FÉe OQGƒe á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ IóY ¿Gó∏H iódh
¥Gô©dGh ájQƒ°Sh ¿ÉæÑdh ô°üe Ék °Uƒ°üN ,AÉHô¡μdG ó«dƒàd â©£b á«Hô©dG ∫hódG øe ójó©dG ¿CG øe ºZôdG ≈∏Yh
¢†©Ñd áMÉàŸG äÉfÉμe’Gh .ôFGõ÷Gh Üô¨ŸGh ¢ùfƒJh ¿EÉa ,IOóéàŸG ábÉ£dG õjõ©J ƒëf áXƒë∏e äGƒ£N
.Ék «dÉM ÉgódƒJ »àdG ábÉ£dG øe Gk Òãc ≈∏YCG ¿Gó∏ÑdG √òg ,∂dP ™eh .á«°ûeÉg ≈≤ÑJ ábÉ£dG èjõe ‘ É¡àªgÉ°ùe
¿EÉa ∂dP ™eh ,Ék Ñjô≤J áKƒ∏e
u ÒZ á«FÉŸG äÉ£ëŸG Èà©Jh á≤£æŸG ‘ á«°ùª°ûdG ábÉ£dGh ìÉjôdG ábÉW äÉ©bƒJ Èà©J
,ä’É◊G øe Òãc ‘ É¡d IójGõàe á«Ä«H á°VQÉ©e ∑Éæg øe ójõŸG QGôªà°SG •ô°ûH ,ÖdÉ¨dG ‘ á«HÉéjEG á«Hô©dG
´ÓàbG ÖLƒJ áªî°V Ohó°S AÉæH Ék ÑdÉZ Ö∏£àj ôeC’G ¿C’ IójóL QOÉ°üe ‘ QÉªãà°S’G õ«Øëàd ìÓ°UE’G äÉ°SÉ«°S
IÒ¨°üdG Ohó°ùdG øμd .á≤£æŸG á©«ÑW Ò«¨Jh QÉé°TC’G ∞YÉ°†àj ¿CG ábÉ£∏d á«dhódG ádÉcƒdG â©bƒJh .ábÉ£∏d
¿õîj ,Ék ◊É°U Ók M ≈≤ÑJ QÉ£eC’G √É«Ÿ á«∏Ñ÷G äÉ©ªéŸGh ÚH §°ShC’G ¥ô°ûdG á≤£æe ‘ IOóéàŸG ábÉ£dG ºéM
.áÄ«ÑdG áeÓ°S »YGôjh AÉHô¡μdG èàæjh √É«ŸG äGQƒ£àdG º¶©e π°ü– ¿CG ™bƒàŸG øeh .2020h 2013
9.5 êÉàfE’ §£N øY âæ∏YCG »àdG ,ájOƒ©°ùdG ‘ iÈμdG
54h 2023 áæ°S ∫ƒ∏ëH IOóéàŸG AÉHô¡μdG øe •GhÉ¨«L
.2040 áæ°S ∫ƒ∏ëH •GhÉ¨«L
¿OQC’G ‘ á«aƒ÷G ábÉ£dÉH ójÈJh áÄaóJ øμÁ ¢VQC’G ±ƒL ‘ áfhõfl á«©«ÑW IQGôM áªKh
ΩÉjC’G OóYh π°üØdG øY ô¶ædG ±ô°üH ,É¡dÓ¨à°SG
.á«°ùª°ûdG ábÉ£dG ¤EG áÑ°ùædÉH ∫É◊G »g Éªc á°ùª°ûŸG
óbh .É¡«∏Y »M ∫Éãe ÚcGÈdG øe á≤aóàŸG ábÉ£dGh
ájQGôMƒ«÷G ábÉ£∏d äÉ£fi ¿Gó∏H IóY ‘ âÄ°ûfCG
¬dƒ–h í£°ùdG ¤EG ¢VQC’G øWÉH øe øNÉ°ùdG AÉŸG ï°†J
êGôîà°SG ºàj ,iôNCG ä’ÉM ‘h .AÉHô¡ch IQGôM ¤EG
øe ’k hõf …OÉ©dG AÉŸG ï°†H ¢VQC’G ±ƒL øe IQGô◊G
É¡æe ≥∏£æ«d ,IQÉ◊G ájôî°üdG äÉ≤Ñ£dG ¤EG Ö≤K ∫ÓN
.áfƒî°ùdG ≠dÉH QÉ«àc Gk Oƒ©°U
á≤£æŸG ‘ Gk óL IOhófi á«aƒ÷G ájQGô◊G OQGƒŸG øμd

”h .ó©H õéæJ ⁄ á«Lƒdƒ«÷G äÉaÉ°ûμà°S’Gh ,á«Hô©dG
øª«dGh ¿OQC’Gh ô°üe ‘ á∏ªàfi QOÉ°üŸ ™bGƒe ójó–
¿OQC’G πNOCG óbh .ôFGõ÷Gh ¢ùfƒJh Üô¨ŸGh ájOƒ©°ùdGh
ábÉ£dG á«é«JGÎ°SG øª°V ájQGô◊G á«aƒ÷G ábÉ£dG
QÉ©°SCG ´ÉØJQG á∏μ°ûe ,á«Hô©dG ∫hódG øe ójó©dÉc ,¿OQC’G ¬LGƒj IOóéàŸG ábÉ£dG QOÉ°üe áªgÉ°ùe ¤EG áaOÉ¡dG á∏eÉ°ûdG
á°üM ™aQ ¤EG ¿OQC’G ‘ á∏eÉ°ûdG ábÉ£dG á«é«JGÎ°SG ±ó¡Jh .ábÉ£dG .2020 áæ°S ∫ƒ∏ëH ábÉ£dG §«∏N øe áÄŸG ‘ 20 áÑ°ùæH
.2020 áæ°S ∫ƒ∏ëH ábÉ£dG §«∏N øe %20 ≠∏Ñàd IOóéàŸG ábÉ£dG
ábÉ£∏d É«≤jôaCG ∫Éª°Th §°ShC’G ¥ô°ûdG ácô°T â∏ªY ,QÉWE’G Gòg ‘ äÉjÉØædG øe ábÉW
áÄaóJ áª¶fCG Òaƒàd (∫ÉeÒKƒ«L Éæ«e) QÉªãà°S’Gh ájQGô◊G á«aƒ÷G
.Ék «Ä«H ΩGóà°ùeh …OÉ°üàbG πëc á«aƒ÷G IQGô◊ÉH πª©J ójÈJh ájó∏ÑdG äÉjÉØædG πμ°ûJ ,ìÉjôdGh ¢ùª°ûdG ábÉW AÉæãà°SÉH
∫ÉªYC’Gh Ωƒ∏©dG »à«∏μd •GhÉ¨«e 1.6 IQó≤H ÚeÉ¶f âªª°U óbh äÉYÉæ°üdGh »°TGƒŸGh ´QGõŸG äÉØ∏flh á£∏àîŸG áÑ∏°üdG
øe ¿Góëjh ábÉ£dG IQƒJÉa ¿É°†Øîj ÉHOÉe ‘ á«cÒeC’G á©eÉ÷G ‘ ôgOõjh .¢VQC’G ≈∏Y IOóéàŸG ábÉ£∏d Qó°üe ôahCG á«FGò¨dG
ójÈàdGh áÄaóàdG áª¶fCG ÉgQó°üJ »àdG ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK äÉKÉ©ÑfG äÉjÉØædG πjƒ– ƒg ,¬à«s ëHQ âÑãj ´É£b Ék «dÉM ⁄É©dG ‘
.ájó«∏≤àdG IQGôM hCG AÉHô¡c É¡æe ódƒJ äÉ«LƒdƒæμJ á£°SGƒH ábÉW ¤EG
‘ Ék ãjóM CGóH óbh .Ék «YÉæ£°UG Gk Oƒbh hCG Ék jƒ«M Gk Oƒbh hCG
50 ƒëf ¢UÉ°üàeG ≈∏Y É¡JQó≤d ,ábÉ£∏d Ék ªî°V Ék fGõN ¢VQC’G πμ°ûJ .∫ÉéŸG Gòg ‘ ™jQÉ°ûe ≈∏Y πª©dG á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ¢†©H
É¡ë£°S â– IQGô◊G ≈≤ÑJ ,∂dòd áé«àf .¢ùª°ûdG IQGôM øe áÄŸG ‘
øe Ék «©«ÑW π≤àæJ IQGô◊G ¿C’h .áæ°ùdG QGóe ≈∏Y Ék «Ñ°ùf Iô≤à°ùe äÉjÉØædG πjƒëàd á«°ù«FQ äÉ«LƒdƒæμJ çÓK ∑Éæg
ájQGô◊G á«aƒ÷G ábÉ£dG áª¶fCG Ωóîà°ùJ ,IOQÉÑdG ¤EG áæNÉ°ùdG ≥WÉæŸG ∫Óëf’Gh (incineration) ¥ô◊G :ábÉW ¤EG
.ÊÉÑŸGh ¢VQC’G ÚH Ée IQGô◊G π≤æd á«FÉHô¡c AGƒg äÉî°†e RÉZ ¤EG πjƒëàdG hCG õjƒ¨àdGh (pyrolysis) …QGô◊G
.(gasification)
kGQó°üe ¢VQC’G í£°S â– Iô≤à°ùŸG IQGô◊G ¿ƒμJ ,áÄaóàdG IQhO ∫ÓN
ábÉ£dG ΩÉ¶f Ωóîà°ù«a ,»LQÉÿG AGƒ¡dG øe áfƒî°S ÌcCGh kGRÉà‡ ´ÉLÎ°SG ™e OÉeQ ¤EG É¡dƒëj áÑ∏°üdG äÉjÉØædG ¥ôM
IQGôM øe øî°ù«a ,Ö«HÉfCG ÈY OQÉÑdG AGƒ¡dG É¡«dG ï°†j IôØM á«aƒ÷G ábÉW ¤EG äÉjÉØædG πjƒ– äÉ«LƒdƒæμJ ÌcCG ƒgh ,ábÉ£dG
IQhO ∫ÓN ÉeCG .√É«ŸG Úî°ùJh ≈æÑŸG áÄaóàd Oƒ©jh ¢VQC’G øWÉH ‘ƒà°ùJh .IQGô◊Gh AÉHô¡μdG èàæjh ,⁄É©dG ‘ Ék Yƒ«°T
á«aƒ÷G IQGô◊G ¿ƒμJ å«M ,Ék eÉ“ ∂dP ¢ùμY ΩÉ¶ædG πª©«a ,ójÈàdG ¿hÉ©àdG áª¶æe ¿Gó∏H ‘ Iójó÷G ¥ô◊G äÉ£fi ™«ªL
≈æÑŸG øe øNÉ°ùdG AGƒ¡dG ΩÉ¶ædG ï°†«a .»LQÉÿG AGƒ¡dG øe IOhôH ÌcCG äÉKÉ©Ñf’G ÒjÉ©e (OECD) á«ªæàdGh …OÉ°üàb’G
.≈æÑŸG ójÈàd Oƒ©jh OÈj å«M ¢VQC’G í£°S â– IôØ◊G ¤EG ìhGÎJ áÑ°ùæH á«∏°UC’G äÉjÉØædG ºéM ¢†ØîJh ,áeQÉ°üdG
.áÄŸG ‘ 96h 95 ÚH
,áØØéŸG »ë°üdG ±ô°üdG ICÉªMh ,á«YGQõdG áYÉæ°üdG É¡«a Ωóîà°ùJ iôNCG É«LƒdƒæμJ …QGô◊G ∫Óëf’G
»YÉæ£°U’G RÉ¨dG §«∏ÿ ájQGô◊G áª«≤dG ≠∏ÑJh .ºëØdGh OGƒŸG ∂«μØàd ,Úé«°ùchC’G ÜÉ«Z ‘ á≤FÉØdG IQGô◊G
.»©«Ñ£dG RÉ¨dG áª«b øe áÄŸG ‘ 15 ¤EG 10 œÉædG QOÉ°üe øe ´GƒfCG áKÓK êÉàfEGh ¿ƒHôμdÉH á«æ¨dG ájƒ°†©dG
πFÉ°S âjRh ,Ék fRh áÄŸG ‘ 35 áÑ°ùæH Ö∏°U ºëa :ábÉ£dG
êÉàfEG ≈∏Y IQOÉ≤dG áãjó◊G äÉ«LƒdƒæμàdG øe OóY ∑Éæg »YÉæ£°UG RÉZh ,áÄŸG ‘ 40 áÑ°ùæH (…ƒ«M Oƒbh)
√òg øeh .ô°TÉÑe ¥ôM ¿hO øe äÉjÉØædG øe ábÉW .áÄŸG ‘ 10 áÑ°ùæH
:äÉ«LƒdƒæμàdG
IAƒØc á∏«°Sh ƒ¡a ,õjƒ¨àdG hCG ,RÉZ ¤EG πjƒëàdG ÉeCG
ájƒ°†©dG äÉjÉØædG ∂μØj ƒgh :»Lƒdƒ«ÑdG º°†¡dG ¤EG äÉØ∏îŸGh OƒbƒdG øe áª«≤dG á°†Øîæe ´GƒfCG πjƒëàd
,á£«°ùH äÉÄjõL ¤EG (äÉÁõfC’G hCG) ÉjÒàμÑdG π©ØH ,ºFÉ≤∏dG øe IÒãc ´GƒfCG õjƒ¨J øμÁh .»YÉæ£°UG RÉZ
»FGƒ¡dG º°†¡dG É«LƒdƒæμJ óªà©Jh .Ék «FGƒg’ hCG Ék «FGƒg øe ≥à°ûŸG OƒbƒdGh ,áÑ∏°üdG ájó∏ÑdG äÉjÉØædG πãe
ájƒ«◊G á∏àμdG π∏– á«FGƒg ÉjÒàμH ≈∏Y ÒªîàdG hCG äÉØ∏flh ,√ôjhóJ OÉ©j ’ …òdG ∂«à°SÓÑdGh ,äÉjÉØædG
∫ƒëc) ∫ƒfÉãjEG ¤EG É¡dƒ–h Úé«°ùchC’G OƒLh ‘
á∏àμ∏d »FGƒgÓdG º°†¡dG ÉeCG .iôNCG äÉéàæeh (…Oƒbh Üô¨ŸG ‘ áéæW Üôb AÉHô¡μdG ó«dƒàd ìÉjQ áYQõe
äÉjÉØædG ∂μØJ á«FGƒg’ ÉjÒàμH ≈∏Y óªà©«a ájƒ«◊G
øY ôØ°ùj ƒgh .Úé«°ùchC’G ÜÉ«Z ‘ π∏ëà∏d á∏HÉ≤dG
…òdG (RÉZƒ«H) …ƒ«◊G RÉ¨dG :ájƒfÉK äÉéàæe áKÓK
ó«dƒàd »∏NGódG ¥GÎM’G äÉcôfi ‘ ¬dÉª©à°SG øμÁ
…ƒ°†©dG OÉª°ùdGh …ƒ«◊G πFÉ°ùdGh ,IQGô◊Gh AÉHô¡μdG
.áHÎdG áHƒ°üN Ú°ùëàd Éª¡dÉª©à°SG øμÁ ¿Gò∏dG
á«FÉ«ª«cƒ«H á÷É©e »gh :Dendro É«LƒdƒæμJ

,ádÉ◊G √òg ‘ .“äÉjÉØf ôØ°U” É«LƒdƒæμJ øe áÑjôb
∂«à°SÓÑdG É¡«a ÉÃ ,á£∏àîŸG äÉjÉØædG ™«ªL èdÉ©J
ó«°ùchCG ∫hCG êÉàfE’ πYÉØe ‘ ,IÒÑμdG á«Ñ°ûÿG πàμdGh
’h .á«FÉHô¡μdG ábÉ£dG ó«dƒàd ÚLhQó«¡dGh ¿ƒHôμdG
AÉ¡àfG óæYh .á∏FÉ°S äÉjÉØf hCG äÉKÉ©ÑfG É¡JÉ£fi èàæJ
,IóeÉ¡dG äÉØ∏îŸG øe áÄŸG ‘ 8 ¤EG 4 ≈≤Ñàj ,á«∏ª©dG
∞°UQh ΩOôdG ‘ πª©à°ùJ »àdG ,≈°ü◊Gh πeôdG πãe
.¥ô£dG
õcGôe ‘ á©FÉ°T á≤jôW √òg :á«μ«fÉμ«ŸG á÷É©ŸG

πμ°T ‘ Gk Oƒbh èàæJ »gh .ájó∏ÑdG äÉjÉØædG ôjhóJ IOÉYEG
.õjƒ¨àdG äÉ£fih ¥QÉëŸG π«¨°ûJ ‘ πª©à°ùJ äÉÑ«ÑM
Qó°üe …CG øe (biofuel) …ƒ«◊G OƒbƒdG ™æ°U øμÁh áæ°S ∫ƒ∏ëH áÄŸG ‘ 52 ¤EG Üô¨ŸG ‘ IOóéàŸG ábÉ£dG á°üM π°üà°S
∫õjOƒ«ÑdG Éªg ,á«ŸÉ©dG ¥ƒ°ùdG ‘ ¿ÉØæ°U ¬æeh .…ƒ°†Y ¢ùª°ûdG ábÉW øe AÉHô¡c •GhÉ¨«e 9000 øe ÌcCG èàæ«°Sh ,2030
øe Ék eƒªY Éª¡LÉàfEG ºàj ¿Gò∏dG ¿ÓFÉ°ùdG ∫ƒfÉãjE’Gh á«Ñ∏J ó©H ÉHhQhCG ¤EG Ék ≤M’ AÉHô¡μdG ôjó°üàd Üô¨ŸG πgDƒj Gòg .ìÉjôdGh
(»∏«K’G ∫ƒëμdG) ∫ƒfÉãjE’G êôîà°ùj .á«FGòZ π«°UÉfi 25 ôaƒj ábÉ£dG IAÉØc IOÉjõd Ék ›ÉfôH Üô¨ŸG òØæjh .á«∏ëŸG äÉLÉ◊G
¬LÉàfEG øμÁ Éªc ,IQòdGh ôμ°ùdG Ö°üb øe »°ù«FQ πμ°ûH .∑Ó¡à°S’G øe áÄŸG ‘
πãe AÉ°ûædG hCG ôμ°ùdG ≈∏Y …ƒà– iôNCG π«°UÉfi øe
ájOƒ©°ùdGh äGQÉeE’Gh ô°üe äCGóH ,»Hô©dG ⁄É©dG ‘ á«æZ OGƒe øe hCG ,ÉWÉ£ÑdGh Éjƒ°üdG ∫ƒah Ò©°ûdGh íª≤dG
Ék fGó∏H ¿CG Éªc ,ábÉ£dG ó«dƒàd ájhƒf äÓYÉØe AÉæÑd èeGôH äÉØ∏îŸG øe ÉgÒZh IQòdGh RôdG Qƒ°ûb πãe Rƒdƒ∏°ùdÉH
É«Ñ«dh ôFGõ÷G πãe ájhƒædG ábÉ£dÉH É¡eÉªàgG äóHCG iôNCG πFÉ°Sh Ò«°ùàd øjõæÑdG ¤G ∫ƒfÉãjE’G ±É°†jh .á«YGQõdG
É¡eÉªàgG á«Hô©dG ∫hódG ™LôoJh .¥Gô©dGh ¿OQC’Gh Üô¨ŸGh øe %85 πjRGÈdGh IóëàŸG äÉj’ƒdG èàæJh .π≤ædG
ábÉ£dG äÉLÉ«àMG ‘ º«°ù÷G OÉjOR’G ¤EG ájhƒædG ábÉ£dÉH ∫õjOƒ«ÑdG ÉeCG .2017 äGAÉ°üMG Ö°ùëH »ŸÉ©dG ¬Yƒª›
ƒªædGh á°û«©ŸG iƒà°ùe ´ÉØJQGh ÊÉμ°ùdG ƒªædG ÖÑ°ùH πãe ,äƒjõdG ≈∏Y …ƒà– á«JÉÑf QOÉ°üe øe ™æ°ü«a
ájhGôë°üdG ∫hódG ÊÉ©J ∂dP ÖfÉL ¤EG .…OÉ°üàb’G ,π«îædG âjRh ¢ùª°ûdG OÉÑYh âØ∏dG QõHh Éjƒ°üdG
ôëÑdG √É«e á«∏– ¤EG ≈©°ùJ ∂dòdh ,√É«ŸG ‘ ¢ü≤f øe .¬æe %45 »HhQhC’G OÉ–’G èàæjh ,∫õjódG ¤G ±É°†jh
ájOƒ©°ùdGh äGQÉeE’G π°†ØJ Éªc .ájhƒædG ábÉ£dG ΩGóîà°SÉH
‘ ¬bô– ¿CG ≈∏Y á©ØJôe QÉ©°SCÉH êQÉÿG ‘ É¡£Øf ™«H Ók jóH √QÉÑàYÉH …ƒ«◊G Oƒbƒ∏d ¿hÒãc π∏g óbh
ô°üe ≈∏Y ≥Ñ£æj Ée ƒgh ,á«FÉHô¡μdG ábÉ£dG ó«dƒàd πNGódG .√QÉ©°SCG â©ØJQG …òdG ∫hÎÑdG øe ¢üNQCGh zô°†NCG{
¿OQC’G ÉeCG .»©«Ñ£dG RÉ¨dG øe É¡fhõfl ¢Uƒ°üîH Ék °†jCG πjƒëàd ábÓªY ™fÉ°üe IóëàŸG äÉj’ƒdG AÉ°ûfEG ó©H øμdh
.ábÉ£dG äGOQGh ≈∏Y Gk OÉªàYG πbCG ¿ƒμj ¿CG ¤EG ≈©°ù«a ¬©æ°üJ »àdG πjRGÈdÉH AGóàbG ∫ƒfÉãjE’G Oƒbh ¤G IQòdG
⁄É©dG AÉëfCG ‘ áYÉæ°üdG √òg èjhôJh ,ôμ°ùdG Ö°üb øe
IÉªM ÖfÉL øe IQòëŸG äGƒ°UC’G ƒ∏©J AÉæKC’G √òg ‘ QÉ©°SCG â©ØJQG ,á«àjõdG QhòÑdGh ÜƒÑ◊G øe Oƒbh êÉàfE’
¿hó≤àæj øjòdG ,á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ ábÉ£dG AGÈNh áÄ«ÑdG áé«àf ,2008 ΩÉY Ék °Uƒ°üN ,OÉM πμ°ûH á«FGò¨dG OGƒŸG
¬«a ºà«°S …òdG ¿ÉμŸG ∫ƒM áë°VGh äÉHÉLEG Ëó≤J ΩóY ∂dòd .ÜƒÑ◊G π«°UÉfi ≈∏Y …ƒ«◊G OƒbƒdG á°ùaÉæe
¿CG øe ¿hQòëj ºgh .á«FÉ¡f IQƒ°üH ájhƒædG äÉjÉØædG øaO OƒbƒdG êÉàf’ ⁄É©dG ∫ƒM ÜQÉŒ iôŒh äGƒYO ƒ∏©J
π«¨°ûJ øY Iô°UÉb ∫ÉéŸG Gòg ‘ á«Hô©dG á«∏ª©dG IÈÿG á«YGQõdG äÉØ∏îŸG πãe ,á«FGòZ ÒZ QOÉ°üe øe …ƒ«◊G
‘ áª«Nh ÖbGƒY …CG ™æŸ áeRÓdG IAÉØμdÉH …hƒf πYÉØe .ájƒ°†©dG äÉjÉØædGh
ÒãJ ∫R’õdG øe ájÉª◊G á«°†b ¿CG Éªc .π£Y çhóM ∫ÉM
.¢Uƒ°üÿG ¬Lh ≈∏Y ¿OQC’Gh ô°üe ¤G áÑ°ùædÉH ≥∏≤dG ájhƒædG ábÉ£dG
…ODƒj ó≤a ,∫É£YCG ¤EG ájhƒædG äÓYÉØŸG ¢Vô©àJ ÉeóæYh
πHƒfÒ°ûJ ‘ çóM Éªc ,…hƒædG OƒbƒdG Üô°ùJ ¤EG ∂dP ‘ AÉHô¡μdG øe %11 ƒëf Ék «dÉM ájhƒædG ábÉ£dG ódƒJ
¤EG ¢SÉædG ±ƒdCG äÉÄe ¢Vô©J ÚM 1986 ΩÉY É«fGôchCG ‘ .2017 ΩÉbQCG Ö°ùëH …hƒf πYÉØe 450 ƒëf øe ,⁄É©dG
Ö«°UCGh ΩÉjCG ∫ÓN ¿hÒãc ‘ƒàa ,ájhƒædG äÉYÉ©°T’G OÓH ‘ á«ªæàdG õFÉcQ øe Gk óMGh É¡«∏Y OÉªàY’G íÑ°UCGh
.áØ∏àfl äÉfÉWô°ùH ±’B’G äGô°ûY ´ÉHQCG áKÓK ƒëf É¡æe ódƒJ »àdG É°ùfôa É¡°SCGQ ≈∏Y ,IójóY
ábÉ£dG êÉàfEG ‘ Ωóîà°ùj …òdG Ωƒ«fGQƒ«dGh .É¡FÉHô¡c
(¢SQÉe) QGPBG ‘ ¿ÉHÉ«dÉH z»eÉfƒ°ùJ{ áKQÉc â∏M ÚMh ¬éàæJh ,á©«Ñ£dG ‘ IOƒLƒe á©°ûe IOÉe ƒg ájhƒædG
,Éª«°Tƒcƒa á£fi ‘ ájhƒf áKQÉc ¤EG äOCGh ,2011 ∫ƒ≤dG øμÁh .É¡JQGó°U É«dGÎ°ShCGh Góæc πà– ádhO 16
É¡›GôH á©LGôe ¤EG ⁄É©dG ∫hO øe ójó©dG ∂dP ™aO …QƒØMC’G OƒbƒdG ¿Éμe òNCG ™«£à°ùJ ájhƒædG ábÉ£dG ¿G
%20 ¿CG Ék ª∏Y ,AÉHô¡μdG ó«dƒàd ájhƒf äÉ£fi áeÉbE’ ¤EG É«LƒdƒæμàdGh º∏©dG π°UƒJ GPEG ábÉ£dG êÉàfEG ‘
á£°TÉædG ≥WÉæŸG ‘ IOƒLƒe á«°ù«FôdG äÓYÉØŸG øe øe ¢ü∏îàdGh áeÉ©dG áeÓ°ùdÉH á≤∏©àŸG ±hÉîŸG AÉ¡fEG
,ájhƒædG AÉHô¡μdG êÉàfEG πÑb ,ióLC’G øe hóÑj Gòd .Ék «dGõdR øY èàæJ ájhƒædG äÉjÉØædÉa .Iô£ÿG á©°ûŸG äÉjÉØædG
ΩGóîà°SG IAÉØμd áMÉàŸG äÉfÉμe’G ™«ªL QÉªãà°SG Ö«≤æàdG øe Gk AóH ,…hƒædG OƒbƒdG IQhO ‘ á∏Môe πc
¢ùª°ûdG øe á°UÉN ,IOóéàŸG ábÉ£dG øY Ók °†a ,ábÉ£dG äÓYÉØŸG π«¨°ûJ ¤EG ’k ƒ°Uh ,¬Ñ«°üîJh Ωƒ«fGQƒ«dG øY
‘ Ék °Uƒ°üN ,áfƒeCÉeh áØ«¶fh IôaGƒàe »gh ,ìÉjôdGh ¿CG ™bGƒdGh .óØæà°ùŸG …hƒædG OƒbƒdG á÷É©e IOÉYEGh
.á«Hô©dG á≤£æŸG Ék jóL Gk ô£N πμ°ûj π¶«°S äÉjÉØædG √òg øe Gk ÒÑc Ék ª°ùb
π¶J ¿CG …Qhô°†dG øeh .Úæ°ùdG ±’BG äÉÄe ôe ≈∏Y
Ék fhô≤e ,á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ ábÉ£dG ≈∏Y ™jô°ùdG Ö∏£dG áªFGO ájÉªMh áHÉbQ ™°Vƒe ⁄É©dG ‘ ájhƒædG ™bGƒŸG
»ŸÉY …OÉ°üàbG õcôe ¤EG §°ShC’G ¥ô°ûdG ∫ƒ– ¥ÉaBÉH .É¡bÓZEG ó©H ≈àM
óLƒJ ’h ,áàà°ûe äÉWÉ°ûædG √òg Èà©J Éªc .Üƒ∏£e hCG πLCG øe ábÉ£dG QOÉ°üe ™jƒæJ Ö∏£àj ,2030 áæ°S ∫ƒ∏ëH
.äÉ°SÉ«°ùdG øe πeÉμàe QÉWEG øª°V É¡≤«Ñ£J ≈∏Y πF’O QÈj ’ Gòg øμd .áeGóà°SG ÌcCG ábÉW ´É£b ¤EG ∫É≤àf’G
hCG ºëØdG πãe ,Ék «Ä«H IQÉ°V OƒbƒdG øe á«aÉ°VEG ´GƒfCG OÉªàYG
QOÉ°üŸG áªgÉ°ùe õjõ©àd ÉgOÉªàYG øμÁ ÒHGóJ áªK á«Hô©dG ∫hódG ¢†©H ∫hÉ– ôNBG Qó°üªc ,ájhƒædG ábÉ£dG
π©dh .á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG iód ábÉ£dG äGOGóeEG ‘ IOóéàŸG ¤EG áLÉëH ÉªgÓch .zábÉ£dG èjõe{ ¿GƒæY â– ¬dÉNOEG
ábÉ£∏d á«æWƒdG á£ÿG ‘ IOóéàŸG OQGƒŸG ∫ÉNOG É¡ªgCG Éª«a ,á«≤«≤◊G ôWÉîŸGh óFGƒØdG º««≤àd ábóH É°SQój ¿CG
∞«dÉμJ ¢†Øÿ á«∏jƒ“ äÉÑ«JôJ OÉªàYGh ,ó∏H πc ‘ øe »éjQóàdG ¢ü∏îàdG ƒëf ƒg »ZÉ£dG »ŸÉ©dG √ÉŒ’G
™«é°ûàd á«dÉe õaGƒMh IOóéàŸG ábÉ£dG äGó©e ™«æ°üJ ΩóYh áªFÉ≤dG ájhƒædG ábÉ£dG äÉ£fih ºëØdG äÉ£fi
äÉ≤à°ûe QÉ©°SC’ »eƒμ◊G ºYódG AÉ¨dEGh ,É¡eGóîà°SG .IójóL äÉ£fi AÉ°ûfEG
∫ÉNOEÉH äÉ©eÉ÷Gh ógÉ©ŸG ájƒ≤Jh ,AÉHô¡μdGh OƒbƒdG
ábÉ£dG ‘ ¢UÉ°üàNG äGOÉ¡°T íæeh ÖjQóJ èeGôH çÉëHC’G ºYOh ábÉ£dG á°SÉ«°S ôjƒ£J
õcGôŸG ÚH äGÈÿG ∫OÉÑJh çÉëHC’G õjõ©Jh ,IOóéàŸG
á«YƒJh ∞«≤ãJ èeGôH ájÉYQh ,á≤£æŸG ¿Gó∏H ‘ áªà¡ŸG ó«°TÎd äÉ°SÉ«°S á«Hô©dG á≤£æŸG ∫hO øe OóY óªàYG
.øjôªãà°ùŸGh äÉ°SÉ«°ùdG ´Éæ°U É¡°†©H ±ó¡à°ùj É¡°†©H CÉ°ûfCGh .áØ∏àîŸG äÉYÉ£≤dG ‘ ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG
áªFÓe á«JÉ°ù°SDƒeh ájOÉ°üàbG äÉMÓ°UE’ áLÉM ∑Éægh â©°Vhh .∫ÉéŸG Gòg ôjƒ£J øY ádhDƒ°ùe á«æWh Iõ¡LCG
‘ äGQÉªãà°SG ÜGòàLGh ¢UÉÿG ´É£≤dG •GôîfG ™«é°ûàd áªgÉ°ùŸ IOófi Ö°ùf ≥«≤– ±ó¡à°ùJ äÉ«é«JGÎ°SG
.ábÉ£dÉH Ió°üà≤e äÉ«LƒdƒæμJ äÉ°ù°SDƒe âÄ°ûfCGh .ábÉ£dG §«∏N ‘ IOóéàŸG QOÉ°üŸG
âªàgGh .QOÉ°üŸG √òg äÉeGóîà°SG ôjƒ£àd á°ü°üîàe
ádÉ©a äÉÑ«JôJ äòîJG »àdG á«Hô©dG ∫hódG »g á∏«∏bh ábÉ£dG º¶fh äÉ«æ≤J á°SGQóH çÉëHC’G õcGôeh äÉ©eÉ÷G
IOÉYEG á«Hô©dG ∫hódG ™«ªL ≈∏Y Gòd .ábÉ£dG IAÉØc õjõ©àd .IóFÉ°ùdG ±hô¶∏d É¡Ñ°ùfCG ójó–h ,IOóéàŸG
á«æWƒdG IQƒJÉØdG ¢†Øÿ IAÉØμdG äÉÑ«JôJ ‘ ô¶ædG
¢†ØN ¬JGP âbƒdG ‘h ,ábÉ£dG äÉeóÿ É¡©aóJ »àdG iƒà°ùŸG ≈∏Y Gk ó«L áahô©e äGRÉ‚’G √òg ¢†©H
.…QGô◊G ¢SÉÑàMÓd áÑÑ°ùŸGh áÄ«Ñ∏d áKƒ∏ŸG äÉKÉ©Ñf’G »àdG ,»ÑXƒHCG ‘ zQó°üe áæjóe{ πãe ,»ŸÉ©dG
(IRENA) IOóéàŸG ábÉ£∏d á«dhódG ádÉcƒdG É¡JQÉàNG
Qƒ£Jh á«eÉædG ∫hódG ‘ á«ªæàdG Oƒ¡L ,ΩÉY πμ°ûH øe á«dÉÿG ⁄É©dG ‘ ¤hC’G áæjóŸG »gh ,É¡d Gk ô≤e
Gk OÉjORG ¢ùμ©æJ á«YÉæ°üdG ∫hódG ‘ Ωƒ∏©dGh áYÉæ°üdG Ò°ùà°S
s AGô°†ÿG áæjóŸG √òg .äÉjÉØædGh ¿ƒHôμdG êÉàfEG
Ö∏£dG ÚeCÉJ Ωó£°üjh .ábÉ£dG ≈∏Y Ö∏£dG ‘ Ék ©jô°S ,äGQÉ«°ùdG øe á«dÉN »gh ,§≤a áØ«¶ædG ábÉ£dÉH
¬Ñ∏£àj …òdG πFÉ¡dG QÉªãà°S’G Éªg ,Úà«°ù«FQ ÚàÑ≤©H AÉHô¡μdG êÉàfE’ á«£dƒaƒJƒa ÉjÓNh ìÉjQ ´QGõe É¡dƒMh
πLCG øeh ,∂dòd .ábÉ£dG êÉàfEG OÉjORG øY Å°TÉædG çƒ∏àdGh .Ék «JGP á«Øàμe áæjóŸG π©Œ ¢ùª°ûdGh ìÉjôdG ábÉ£H
Qƒ£àdG ájQGôªà°SG øeDƒjh áÄ«ÑdG »ªëj ¿RGƒJ ≥«≤– ´hô°ûe Ék °†jCG Ék «ŸÉY áahô©ŸG á«Hô©dG äGRÉ‚E’G øeh
ó«°TôJ :øjôeCG øe óH ’ ,¿BG ‘ »YÉªàL’Gh …OÉ°üàb’G ‘ ¬æjõîJh ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK ™«ªéàd …OÉjQ
.IOóéàŸG äÉbÉ£dG ΩGóîà°SG ™«é°ûJh ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG RÉ¨dG øY ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK π°üa øª°†àj ,ôFGõ÷G
â– á«Lƒdƒ«L äÉfGõN ¤EG ¬î°V IOÉYEGh »©«Ñ£dG
¤EG ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG ¢†«ØîJ á«Hô©dG á≤£æª∏d øμÁ ∞«Øîàd »YÉæ°üdG ¥É£ædG ≈∏Y QÉ«îc ,¢VQC’G í£°S
øY ,É¡°ùØf êÉàfE’G äÉjƒà°ùe ≈∏Y ®ÉØ◊G ™e ,∞°üædG ôcòdÉH ôjó÷G øeh .ñÉæŸG Ò¨J øe ó◊Gh äÉKÉ©Ñf’G
¿Gó∏ÑdG âeõàdG GPEGh .∑Ó¡à°S’G IAÉØc Ú°ù– ≥jôW »æÑàd IÒÑc IQób ∂∏à“ á«Hô©dG á≤£æŸG ¿CG Éæg
ábÉ£dG ∫É› ‘ áªFÓe äGQÉªãà°SGh äÉ°SÉ«°ùH á«Hô©dG §ØædG ∫ƒ≤M ‘ ¬æjõîJh ¿ƒHôμdG ™«ªŒ É«LƒdƒæμJ
Gk óFGQ Gk ƒ°†Y ¿ƒμJ ¿CG É¡æμÁ ,ábÉ£dG IAÉØch IOóéàŸG .áÑ°VÉædG RÉ¨dGh
πªY ¢Uôa ≥∏îàa ,»ŸÉ©dG áØ«¶ædG ábÉ£dG ™ªà› ‘
¤EG áaÉ°VEG IOóéàŸG ábÉ£dG Qó°üJh
q ,É¡«æWGƒŸ á«≤«≤M É«LƒdƒæμàdG π≤fh ôjƒ£àdGh çÉëHC’G èeGôH øμd
.RÉ¨dGh §ØædG ô°ù«àe ƒg É‡ Gk Òãc πbCG âdGR Ée á«∏ª©dG äÉ≤«Ñ£àdGh

Gk Îeƒ∏«c 90 øe ’k óH áYÉ°ùdG ‘ Gk Îeƒ∏«c 120 áYô°ùH
≈∏Y Ö∏£dG π∏≤J ∂fEÉa ,ábÉ£dG ‘ ó°üà≤J ÉeóæY
.%20 ƒëæH OƒbƒdG ∑Ó¡à°SG ójõJ áYÉ°ùdG ‘
¥ôMh .»©«Ñ£dG RÉ¨dGh ºëØdGh §ØædG ¥GôMEG
AGƒ¡dG çƒ∏J øe ó◊G »æ©j OƒbƒdG øe πbCG á«ªc
øjôNBG ∑QÉ°Th ,ΩÉ©dG π≤ædG πª©à°SGh ,ÌcCG ¢ûeG t ÖÑ°ùŸG ,¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK äÉKÉ©ÑfG ¢†«ØîJh
.IQÉ«°ùdG ÜƒcQ ‘ .¢VQC’G ƒL áfƒî°Sh …QGô◊G ¢SÉÑàMÓd »°ù«FôdG
ábÉ£dG ‘ OÉ°üàbÓd á£«°ùÑdG ¥ô£dG ¢†©H Éæg
k
á«ªc ∑Ó¡à°S’ ΩÉª◊G ‘ ≥aódG ∞«ØN É°TOo ÖcQt :¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK øe ∂JÉKÉ©ÑfG ¢†«ØîJh
.øNÉ°ùdG AÉŸG øe πbCG
,ábÉ£dÉH Ió°üà≤e á«FÉHô¡c Iõ¡LCGh í«HÉ°üe Ωóîà°SGt
.á∏eÉc ádƒªëH ¿ƒë°üdG hCG ÜÉ«ãdG ádÉ°ùZ π q¨°Tt AÉØWEG ≈∏Y ¢UôMGh ,É¡«dG êÉà– ’ ÉeóæY QGƒfC’G ÅØWCGh
.Ók eÉc AÉØWEG ¿ƒjõØ∏àdG
Iƒ°ùμŸGh áØdÉàdG Ò°SGƒŸG .∂àLÓK á«Ø∏N ∞¶f t
.%30 ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG ójõJ ¿CG øμÁ QÉÑ¨dÉH hCG IQGôM ≈∏Y ßaÉMh ,ójÈàdG hCG áÄaóàdG ‘ ≠dÉÑJ ’ t
.ájƒÄe áLQO 24 OhóM ‘ áëjôe IOhôH
ÎNG .∞«∏¨àdG á∏«∏b ™FÉ°†H Î°TG .äÉjÉØædG π∏b t
Î°TG .Iôe øe ÌcCG ∫Éª©à°SÓd á◊É°üdG äÉéàæŸG QÉM ñÉæe ‘ ¢û«©J âæc ¿EG —Éa AÓ£H ∂à«H øgOGt
¿G .Gk QGôμJ É¡àÄÑ©J OÉ©J á©Œôe ôjQGƒb ‘ äÉÑWôŸG πbC’G ƒg ¢†«HC’G .OQÉH ¿Éμe ‘ âæc ¿EG øcGO AÓ£H hCG
™∏°S ™æ°U øY »æ¨J ôjhóàdG IOÉYEGh ∫Éª©à°S’G IOÉYEG .Ék °UÉ°üàeG ÌcC’G ƒg Oƒ°SC’Gh ¢ùª°ûdG á©°TC’ Ék °UÉ°üàeG
.ÈcCG ábÉW É¡LÉàfEG ∂∏¡à°ùj IójóL
ájOÉ°üàbG IóMGh ÎNG ,IQÉ«°S AGô°T Ωõà©J ÉeóæY t
ábÉ£dG Iõ¡LCÉc ,IOóéàŸG ábÉ£dG QOÉ°üe Ωóîà°SG t áæ«ég IQÉ«°S hCG ,OƒbƒdG øe πbCG á«ªμH ÈcCG áaÉ°ùe ™£≤J
.á«°ùª°ûdG IOÉ«≤dG ¿CG º∏YGh .AÉHô¡μdGh OƒbƒdÉH Ò°ùJ (ójÈjÉg)
ábÉ£dG ∫ƒM ∂JÉeƒ∏©e ÈàNG .3

¢ü∏îà∏d á«Ä«H á≤jôW ájƒ«◊G ábÉ£dG ó«dƒJ ```````````` .6 QOÉ°üŸG ≈∏Y ,á«°ù«FQ IQƒ°üH ,⁄É©dG óªà©j ```````````` .1
.äÉjÉØædG øe .ábÉ£∏d IOóéàŸG
±hÉîŸG ájhƒædG ábÉ£dG ΩGóîà°SG ≥FGƒY ºgCG ```````````` .7 á°Vô©e QOÉ°üe øe óds ƒJ IOóéàŸG ÒZ ábÉ£dG ```````````` .2
.á©°ûŸG äÉjÉØædG øe ¢ü∏îàdGh áeÓ°ùdÉH á≤∏©àŸG ƒL IQGôM ´ÉØJQG ‘ Ék «°SÉ°SCG Gk QhO Ö©∏Jh ,Üƒ°†æ∏d
.¢VQC’G
ábÉWh á«FÉŸG ábÉ£dG ó«dƒJ äÉ£fi ¬LGƒJ ```````````` .8
.AGƒ¡dG çƒ∏J É¡fC’ IójGõàe á°VQÉ©e ìÉjôdG .Ö°†æJ É¡æμd áÄ«ÑdG çƒ∏J ’ IOóéàŸG ábÉ£dG ```````````` .3
ábÉ£dG øe áØ∏c πbCG IOóéàŸG ábÉ£dG íÑ°üà°S ```````````` .9 ábÉ£H ≥WÉæŸG ≈æZCG øe á«Hô©dG á≤£æŸG ```````````` .4 í°U .5 í°U .10
.…QƒØMC’G OƒbƒdG á£°SGƒH áéàæŸG ájó«∏≤àdG .ìÉjôdGh ¢ùª°ûdG í°U .4 í°U .9
CÉ£N .3 CÉ£N .8
‘ IOóéàŸG ábÉ£dG OQGƒe Iôah ºZQ ≈∏Y ```````````` .10 ábÉ£dG ´GƒfCG ÚH ¤hC’G »g √É«ŸG ábÉW ```````````` .5 í°U .2 í°U .7
.É¡æe π«Ä°V AõL ∫Ó¨à°SG ºàj ,»Hô©dG ⁄É©dG .⁄É©dG ‘ IódƒŸG AÉHô¡μdG á«ªc å«M øe IOóéàŸG CÉ£N .1 í°U .6
ábÉ£dG ∫ƒM á«≤«Ñ£J äÉWÉ°ûf .4

á«°ùª°T á£bÓd π°†ØŸG ¿ƒ∏dG :1 •É°ûædG
:π©ØJ GPÉe :±ó¡dG

‘ É¡©°V .áØ∏àfl ¿GƒdCÉH ¿ƒJôμdG øe Ék ©£b ¢üb .1 IQGô◊G øe øμ‡ QGó≤e ÈcCG ¢üàÁ …òdG ¿ƒ∏dG áaô©e
?´ô°SCG øî°ùj É¡æe …CG .øî°ùJ »gh É¡°ù°ù–h
q ¢ùª°ûdG .á«°ùª°T á£b’ ‘ AÉŸG Úî°ùàd π°†aC’G ¿ƒμjh
ƒg Ö©μe …CG .¿ƒJôc á©£b πc ≈∏Y è∏K Ö©μe q ™°V .2 :¬«dG êÉà– Ée
k?ÉfÉHhP CÉ£HC’G ƒg …CGh Ék fÉHhP ´ô°SC’G ,ôØ°UCG ,¢†«HCG ,Oƒ°SCG :áØ∏àfl ¿GƒdCÉH ¿ƒJôc ™£b t
ô°†NCG ,ôªMCG
:∂dP çóM ∞«c è∏K äÉÑ©μe t
¿Éa ∂dòd .¢ùª°ûdG á©°TCG ¢UÉ°üàe’ π°†aC’G ƒg Oƒ°SC’G
™£≤dG øe ÌcCG áYô°ùH øî°ùJ AGOƒ°ùdG ¿ƒJôμdG á©£b
.iôNC’G
¿ƒJôμdG á©£b ¿Éa ∂dòd .¢ùª°ûdG á©°TCG ¢ùμ©j ¢†«HC’G
’ iôNC’G ¿GƒdC’G .øî°ùàd ∫ƒWCG Ék àbh òNCÉJ AÉ°†«ÑdG
.IQGô◊G ¢†©H ’EG ¢üà“
¢UÉ°üàe’ á«°ùª°ûdG äÉ£bÓdG ‘ Oƒ°SCG AÓW πª©à°ùj
.IQGô◊G É¡æe ódƒààa ,¢ùª°ûdG á©°TCG
¿ƒJôc ìƒ∏H Ék «°ùª°T Ék fôa ™æ°üJ ∞«c :2 •É°ûædG
êPƒªædG ™Hôe Îe ¬àMÉ°ùe ¿ƒJôc ìƒd ≈∏Y º°SQG t :±ó¡dG

,äGôe çÓK √ÒÑμJ ™e áëØ°üdG √òg ‘ ôgÉ¶dG ƒ¡W ‘ ¬eGóîà°S’ á£«°ùH á≤jô£H »°ùª°T ¿ôa ™æ°U
»°ùª°T ¿ôØd »LPƒªædG º«ª°üàdG ≈∏Y ∫ƒ°üë∏d .á«°ùª°ûdG ábÉ£dG á£°SGƒH ä’ƒcCÉŸG
30 Éª¡æe πc …hÉ°ùJ ¿ … ì h R • Ω ¿ÉàjhGõdG .»∏ªY
.áLQO :¬«dG êÉà– Ée
º«ª°üàdG ≈∏Y π°üMGh IOÉM Úμ°ùH ìƒ∏dG ¢üb t ¬àMÉ°ùe) äÉ≤ÑW ¢ùªîH iƒ≤e ¿ƒJôc ìƒd t
.»LPƒªædG (º°S100 × º°S100
≈∏Y Úμ°ù∏d OÉ◊G ÒZ »Ø∏ÿG ±ô£dÉH §¨°VG t (2Ω1) Ωƒ«æeƒdCG ábQh t
»LPƒªædG º«ª°üàdG ≈∏Y áeƒ°SôŸG •ƒ£ÿG ™«ªL (ΩGôZ 500) Ö°ûî∏d AGôZ t
.»æãdG á«∏ªY π«¡°ùàd É¡àMÉ°ùe) º∏e 5 É¡àcÉª°S áaÉØ°T á«μ«à°SÓH ábQh t
(º°S47^5 × º°S32
¿ôØdG ™æ°U .2 (º°S45 × º°S30 ¬àMÉ°ùe) º∏e 1 ¬àcÉª°S ójóM ìƒd t
≈∏Y ¿ƒJôμdG ìƒd ≈∏Y »LPƒªædG º«ª°üàdG ™WÉ≤e ƒp WG (IóMGh áØd) ±ÉØ°T ≥°U’ §jô°T t
:»JB’G ƒëædG (IóMGh ¢TQ IQhQÉb) ´ÉŸ ÒZ Oƒ°SCG AÓW t
≥HÉ£àJ åëH O ê §ÿG ≈∏Y Ü O ê CG ™£≤ŸG ƒp WG t IóMGh IOÉM Úμ°S t
h Ü h `g CG ¿Éà£≤ædG
‘ íÑ°ü«d h `g §ÿG ≈∏Y O h `g ê ™£≤ŸG ƒp WG t :π©ØJ GPÉe
(áLQO 90) …OƒªY ™°Vh »LPƒªædG º«ª°üàdG ™æ°U .1
ÉëÑ°ü«d … ∫ h • ∑ Ú£«ÿG ≈∏Y ÚMÉæ÷G ƒp WG t

(áLQO 90) …OƒªY ™°Vh ‘
‘ íÑ°ü«d ì R §ÿG ≈∏Y ì ∫ ∑ R π«£à°ùŸG ƒp WG t
/R Ω ¿Éà£≤ædG ≥HÉ£àJ ¿B’G .(áLQO 90) …OƒªY ™°Vh
h ñ / `g ¢S ¿Éà£≤ædG Ék °†jCG ≥HÉ£àJh ,ì ¿
πμ°ûH »ª«ª°üàdG êPƒªædG ójóL øe íàaG ¿B’G t
í£°ùdG ≈∏Y AGô¨dÉH Ωƒ«æeƒdC’G ábQh âÑKh πeÉc
»eÉeC’G
ócCÉàdG ™e πÑb øe â∏©a Éªc ™WÉ≤ŸG ójóL øe ƒp WG t
® Æ ≥°ûdG ‘ ¢V P ™£≤ŸG ∫ƒNO øe
™£≤ŸGh ,¢U ¢S §ÿG ≈∏Y ¢U ‘ ´ ¢S ™£≤ŸG ƒp WG t
¢T ñ §ÿG ≈∏Y ç ä ¢T ñ
ê `g áëàØdG ‘ ± ´ ÖfÉ÷G πNOCG t
O h áëàØdG ‘ ç ä ÖfÉ÷G πNOCG t
h ì R `g IóYÉ≤dG ∫ƒM áëàa …CG AÉ≤H ΩóY øe ócCÉJ t
ñ ¿ h Ω ¢S Úaô£dGh
,`g R ±ô£dÉH ¢S Ω ±ô£dG ≥°U’ §jô°ûH âÑK t
±ô£dÉH Ω • ±ô£dGh ,h ì ±ô£dÉH ñ ¿ ±ô£dGh
ì … ±ô£dÉH ¿ … ±ô£dGh ,R •
ójó◊G ìƒdh ±ÉØ°ûdG AÉ£¨dG .3

5 É¡àcÉª°S ≠∏ÑJ »àdG áaÉØ°ûdG á«μ«à°SÓÑdG ábQƒdG t
≈∏Y ΩÉμMÉH É¡à«ÑãJ Öéj (º°S47.5 × º°S32) º∏e
OƒLh ΩóY øe ócCÉàdG ™e ,ê O … • ¥hóæ°üdG áaÉM
§jô°ûH ábQƒdG â«ÑãJ .IQGô◊G hCG AGƒ¡dG Üô°ùàd á°Uôa
.áª¡ŸG √òg …ODƒj ¥hóæ°üdG áaÉM ≈∏Y »WÉ£e
AÓ£H (º°S45 × º°S30) ójó◊G ìƒd ¢TQ Öéj t
≈∏Y ™°Vƒj AÓ£dG ∞éj ¿CG ó©Hh .´ÉŸ ÒZ Oƒ°SCG
.ƒ¡£dG Qób ìƒ∏dG Gòg ≈∏Y ™°Vƒj .¿ôØdG πNGO IóYÉ≤dG
Öcôj ¿CG Ö°SÉæŸG øe ,á∏jƒW Ióe ¿ôØdG Ωhój »μd t
.¬«∏Y »μ«à°SÓÑdG AÉ£¨dG ô≤à°ùj ¿CGh ¬∏NGO ‘ QÉWEG
øe ’k óH á«Ñ°ûN ìGƒdCG øe ¬∏eÉμH ¿ôØdG ™æ°Uo GPG øμd
πeGƒY ΩhÉ≤jh ∫ƒWCG Ióe Ωhó«°S ƒ¡a ,¿ƒJôμdG ìƒd
áLQO ´ÉØJQGh QÉ£eC’Gh ¢ùª°ûdG á©°TCG πãe ¢ù≤£dG
.∂dP iƒ°Sh QÉÑ¨dGh IQGô◊G
øμÁ ,π°†aCG AGOCGh ‘É°VG ∫õY ÚeCÉàd ,Gk ÒNCG t
á©HQC’G ÖfGƒ÷G) ¥hóæ°üdG øe »LQÉÿG Aõ÷G á«£¨J
øjÎª«àæ°S ÚH É¡àcÉª°S ΩƒahÒà°S ìGƒdCÉH (ô©≤dGh
.äGÎª«àæ°S áKÓKh
.Iòjòd äÓcCG ïÑ£d ¿B’G õgÉL »°ùª°ûdG ¿ôØdG √RÉ‚EG ó©H »°ùª°ûdG ¿ôØdG
∫õæŸG ‘ ábÉ£dG ΩGóîà°SG áÑbGôe :3 •É°ûædG
.Üƒæé∏d á¡LGƒe òaGƒf OƒLh πãe :±ó¡dG

¢ùª°ûdG Aƒ°V øe Gk ójõe πÑ≤à°ùJ √ò¡a AGôLEG :≈∏Y øjQOÉb ò«eÓàdG ¿ƒμ«°S
¢ùª°ûdG øe á«©«Ñ£dG ábÉ£dGh ,ô°TÉÑŸG ,∫õæŸG ‘ ábÉ£dG ΩGóîà°S’ ≥«bóJ
‘h .∫õæŸG πNGO IQGô◊G áLQO ójõJ ‘ ábÉ£dG Òaƒàd πÑ°ùdG ójó–h
ábÉ£dG √òg CÉaÉμàJ ¿CG øμÁ ,AÉà°ûdG hCG ábÉ£dÉH OÉ°üàb’G ∫ÓN øe ∫õæŸG
¿Éc …òdG ábÉ£dG QGó≤e ™e á«°ùª°ûdG .IAÉØμH É¡eGóîà°SG
,∞«°üdG ‘h .∫õæŸG áÄaóàd ∂∏¡à°ùj
∫õæŸG AÉ≤HEG ‘ òaGƒædG π∏X ∫GõfEG óYÉ°ùj :¬«dG êÉà– Ée
òaGƒædG êQÉN ábQƒŸG QÉé°TC’Gh .Gk OQÉH ‘ ábÉ£dG ΩGóîà°SG áÑbGôe IQÉªà°SG t
Ók X Ék °†jCG ôaƒJ Üô¨dGh Üƒæé∏d á¡LGƒŸG ∫õæŸG
.∞«°üdG ‘
:π©ØJ GPÉe
ÈcCG IAÉØμH ábÉ£dG ∂∏¡à°SG ΩGóîà°SG áÑbGôe IQÉªà°SG áÄÑ©àH ºb
Iõ¡LC’G Iõ«e »g ábÉ£dG IAÉØc ∂dP ¥ô¨à°ùj ød .∫õæŸG ‘ ábÉ£dG
πbCG ábÉW ∂∏¡à°ùJ »àdG äÉéàæŸGh ¢†©H »°ü≤à°ùJ ±ƒ°S .áYÉ°S øe ÌcCG
ôμa .π°†aCG Ók ªY hCG ¬JGP πª©dG …ODƒàd Gk OóÑe ∂dõæe π©Œ »àdG ¢üFÉ°üÿG
.∫ÉãŸG π«Ñ°S ≈∏Y IAÉ°V’G í«HÉ°üe ‘ äGƒ£ÿG Oó–h ,É¡d Gk ôaƒe hCG ábÉ£∏d
»£©J ájOÉ°üàbG í«HÉ°üe Ωƒ«dG ∑Éæg QGó≤e ¢†«Øîàd ÉgPÉîJG ∂fÉμeÉH »àdG
∑Ó¡à°SÉH IAÉ°VE’G øe ¬°ùØf QGó≤ŸG ,∫õæŸG ¿Éμ°S É¡μ∏¡à°ùj »àdG ábÉ£dG
í«HÉ°üŸG øe áÄŸG ‘ 75 ƒëæH πbCG ábÉW ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK QGó≤e ÜÉ°ùMh
ódƒJ É¡fCG Éªc ,áégƒàŸG ájó«∏≤àdG .∂dõæe ‘ ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG √ódƒj …òdG
ô°ûY ≈àM ∫ƒWCG Ióe ΩhóJh πbCG IQGôM
PÉîJGh í«HÉ°üŸG √òg ∫Éª©à°SÉÑa .äGôe äÉeƒ∏©ŸG CGôbG ,IQÉªà°S’G áÄÑ©J πÑb
Gk ó°üà≤e ∂dõæe π©÷ iôNCG äGƒ£N .ábÉ£dÉH OÉ°üàb’G ∫ƒM á«JB’G
ójõŸG ≈∏Y ∫ƒ°ü◊G ∂æμÁ ,ábÉ£dÉH
.É¡μ∏¡à°ùJ »àdG ábÉ£dÉH πbCG ábÉW πª©à°SG
πbCG ábÉW ∫Éª©à°SG ¿CG Ék eƒ∏©e äÉH ó≤d
¢üëaG ,∂dõæe ‘ ábÉ£dG ≥«bóàd äÉKÉ©Ñf’G ¢†«Øîàd Iô°TÉÑe á≤jôW ƒg
äÉ«cƒ∏°ùdGh äÉØ°UGƒŸG øe á∏«μ°ûJ πªà°ûjh .…QGô◊G ¢SÉÑàMÓd áÑÑ°ùŸG
òaGƒædG πãe ,É¡cÓ¡à°SG ‘ ôKDƒJ »àdG hCG ¢†«ØîJ ≈∏Y ábÉ£dÉH OÉ°üàb’G
∑Ó¡à°SGh áÄaóàdG º¶fh ∫RGƒ©dGh ábÉ£∏d …Qhô°†dG ÒZ ∫Éª©à°S’G AÉ¨dEG
OóM ,áÄa πc ‘ .AÉHô¡μdGh AÉŸG AÉæKCG ∞«μŸG AÉØWEG ¿EG .ÉgójóÑJ hCG
GPG Éeh ,äÉ«cƒ∏°ùdGh äÉØ°UGƒŸG √òg π«Ñ°S ≈∏Y ,∫õæŸG ‘ ∑OƒLh ΩóY
Ék cƒ∏°S hCG ábÉ£dG ‘ IAÉØc πã“ âfÉc .ábÉ£dÉH OÉ°üàbÓd á≤jôW ƒg ,∫ÉãŸG
πªμJ ÉeóæYh .É¡cÓ¡à°SG ‘ OÉ°üàbÓd ,É¡«dG êÉà– ’ ÉeóæY AGƒ°VC’G AÉØWEGh
â∏°UƒJ »àdG èFÉàædG ¢ûbÉf ,≥«bóàdG ¿’Éãe ,ô°übCG IÎØd ΩÉªëà°S’Gh
øjôNB’G ™e §Ñæà°SGh ,∞°üdG ‘ É¡«dG øμÁh .ábÉ£dÉH OÉ°üàb’G ≈∏Y ¿É«aÉ°VG
∂dõæe π©Œ πbCG ábÉW ∑Ó¡à°S’ πFÉ°Sh ∂dõæe ¿Éc GPG Ék °†jCG ábÉ£dÉH OÉ°üàb’G
.ábÉ£dG ‘ IAÉØc ÌcCG ,á«ª«ª°üàdG ¢üFÉ°üÿG ¢†©ÑH ™àªàj
∫õæŸG ‘ ábÉ£dG ΩGóîà°SG áÑbGôe :º°S’G

ò«ª∏àdG πªY IQÉªà°SG
:∞°üdG
:ïjQÉàdG
äÉ¶MÓe (∑) IAÉØc ÒZ ’ º©f áÄØdG

(¥) OÉ°üàbG ≥Ñ£æe
?Üƒæé∏d á¡LGƒe òaGƒædG ™«ªL πg -
ÜGƒHC’Gh òaGƒædG
á∏∏¶e Üô¨dGh Üƒæé∏d á¡LGƒŸG òaGƒædG πg -
?∞«°üdG ‘ QÉé°TCÉH hCG ∞FÉ≤°ùH
?ôFÉà°S hCG π∏¶H IOhõe òaGƒædG º¶©e πg -
?êhOõe êÉLõH IOhõe òaGƒædG πg -
òaGƒædG ÚH »WÉ£e ∫RÉY óLƒj πg -
?ô£ŸGh AGƒ¡dG ó°üd É¡JGQÉWEGh
?áæ°S πc ∞«μŸG AGƒg Î∏a ∞«¶æJ ºàj πg -
?¬à›ôH øμÁ äÉà°SƒeÌH Ohõe ∂dõæe πg -
ójÈàdGh áÄaóàdG
∞«μŸG äÉà°SƒeôK §Ñ°†j πg -
?∫õæŸG ‘ ∑OƒLh AÉæKCG ájƒÄe áLQO 24 ƒëf ≈∏Y
»≤ÑJ πg ,áÄaóJ óbƒe ∂jód ¿Éc GPG -

?¬dÉª©à°SG ΩóY AÉæKCG á∏Ø≤e áæNóŸG
á«dÉN äÉfÉî°ùdG ΩÉeCG á©bGƒdG øcÉeC’G πg -

iôNC’G äÉ«æà≤ŸG hCG ôFÉà°ùdG hCG çÉKC’G øe
?AGƒ¡dG ≥aóJ ≥«©J »àdG
?ádhõ©e ∂dõæŸ á«LQÉÿG ¿GQó÷G πg -
•ƒÑ°†e AÉŸG ¿Éî°S πg -

?≈fOCG hCG ájƒÄe áLQO 60 ≈∏Y
?ádhõ©e AÉŸG ¿Éî°S Ö«HÉfCG πg -

AÉŸG ∑Ó¡à°SG
¢SCGôH IOhõe äÉ°TódG ™«ªL πg -

?≥aóàdG …OÉ°üàbG
á«Øæ◊G ¿ƒ∏Ø≤j á∏FÉ©dG OGôaCG º¶©e πg -

?∂dP ¤G Éeh º¡fƒbP ábÓMh º¡fÉæ°SCG π°ùZ AÉæKCG
(ÒHÉæ°üdG) äÉ«Øæ◊G ™«ªL πg -
?AÉŸG ≥aO ¢†Øîj Î∏ØH IOhõe
¿ƒªëà°ùj á∏FÉ©dG OGôaCG º¶©e πg -
?πbCG hCG ≥FÉbO 5 ∫ÓN
äÉ¶MÓe (∑) IAÉØc ÒZ ’ º©f áÄØdG

(¥) OÉ°üàbG ≥Ñ£æe
áØæ°üe »g πg ,¿ƒë°U ádÉ°ùZ ∂jód âfÉc GPG -
?ábÉ£dÉH Ió°üà≤e É¡fCG ≈∏Y
¿ƒë°üdG ádÉ°ùZ π¨°ûJ πg -

?§≤a á∏eÉc ádƒªëH
áØæ°üe áLÓãdG πg -
äGÎª«àæ°S 5 øY π≤J ’ áë°ùa ∑Éæg πg -

(ÖfGƒ÷Gh ∞∏ÿGh ΩÉeC’G øe) áLÓãdG ∫ƒM
?Ö°SÉæŸG πμ°ûdÉH ∑ôëàdG øe AGƒ¡dG Úμªàd
áØæ°üe ¢ùHÓŸG áØØ› / ádÉ°ùZ πg -

?á∏eÉc ádƒªëH IOÉY ¢ùHÓŸG ádÉ°ùZ π¨°ûJ πg -
á«dõæŸG äGhOC’G
?Ék ÑdÉZ OQÉH AÉÃ ¢ùHÓŸG π°ù¨J πg -
¢ùHÓŸG áØØ› IÉØ°üe ∞¶æJ πg -

?ádƒªM πc ó©H
’k óH πÑ◊G ≈∏Y ¢ùHÓŸG ∞ØŒ πg -
?áØØéŸG ∫Éª©à°SG øe
∞æ°üe ¿ƒjõØ∏àdG πg -
?ábÉ£dÉH ó°üà≤e ¬fCG ≈∏Y
∞æ°üe ∂jód DVD RÉ¡L πg -
?ábÉ£dÉH ó°üà≤e ¬fCG ≈∏Y
Ék «∏c á«FÉHô¡μdG Iõ¡LC’G ™«ªL ÉC Ø£J πg -
?∫Éª©à°S’G ΩóY AÉæKCG
AÉØWEG á∏FÉ©dG OGôaCG IOÉY øe πg -
?É¡JQOÉë óæY ±ô¨dG í«HÉ°üe
ábÉ£dÉH Ió°üà≤e IAÉ°V’G í«HÉ°üe º¶©e πg -
?(áLÉgh ájó«∏≤J í«HÉ°üe â°ù«dh)
á°SQóŸG ‘ IAÉØμH ábÉ£dG ΩGóîà°S’ èeÉfôH ò«ØæJ :4 •É°ûædG
ΩÉ¶f ±ô©j ,´hô°ûŸG øY ∫hDƒ°ùe á«ª°ùàH ºb .1 :±ó¡dG

‘ ´hô°û∏d ™aGOh ájDhQ ÒaƒJ ¬àYÉ£à°SÉHh Gk ó«L á°SQóŸG á°SQóŸG ‘ ábÉ£dG ΩGóîà°SG á°SGQóH ò«eÓàdG Ωƒ≤j ¿CG
Oóëjh ,èeÉfÈ∏d Ék «∏NGO Ék ªYO ∫hDƒ°ùŸG øeDu ƒj .èeÉfÈdG .∑Ó¡à°S’G ó«°TÎd äGƒ£N ìGÎbGh
πdòjh ,äÉWÉ°ûædG ™é°ûjh ,´ÉªàLÓd ºgƒYójh AÉcô°ûdG
.äÉHƒ©°üdG :¬«dG êÉà– Ée
≥jôa hCG OÉf ∫ÓN øe) ò«eÓàdG øe áYƒª› t
∑Gô°TEG .á°SQóŸG πNGO Ék «Ä«H Ék ≤jôa hCG Ék jOÉf ¢ù°SCG .2 (»Ä«H
hCG …OÉædG ‘ ò«eÓàdGh AGQóŸGh AÉæeC’Gh Úª∏©ŸG πªY á£N t
.¬à«dÉ©ah èeÉfÈdG QhO Rõ©j ≥jôØdG
:π©ØJ GPÉe
ób ,á«∏fi äÉ°ù°SDƒeh äÉª¶æe ™e äÉcGô°T ºbCG .3 ‘ ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG ó«°TÎd á£N ò«ØæàH ∂jCGQ Ée
.á«dÉŸGh á«aÉ≤ãdGh á«æ≤àdG OQGƒª∏d Gk Qó°üe ¿ƒμJ .Iô°TÉÑª∏d ô°û©dG äGƒ£ÿG √òg øe óØà°SG ?á°SQóŸG
âfÎf’G ≈∏Y Ió«Øe ™bGƒe ∂à°SQóe äÉjƒdhCG ™e ∂Yhô°ûe èeO ≈∏Y πªYG .4
2019 ` 2008 (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG ôjQÉ≤J z™«ª÷G ∂∏r e{ o èeÉfÈdG π©L ¿G .»°SGQódG É¡LÉ¡æeh
www.afedonline.org áaÉ≤K øe Ék ª¶àæe Gk AõL ábÉ£dG IAÉØc íÑ°üJ ¿CG ‘ óYÉ°ùj
.ó«©ÑdG ióŸG ‘ ÈcCG äGQƒah øY ôØ°ùj óbh ,á°SQóŸG
áeGóà°ùŸG ábÉ£dG ∫ƒM zóaCG{ ôjô≤J
http://afedonline.org/report2013/ARABIC/ êÉ¡æŸGh èeÉfÈdG ÚH ácÎ°ûe •É≤f øY åëHG .5
Sustainable%20Energy-Arabic.pdf áHôéàdG ∫ÓN øe ∞«≤ãàdGh á«Yƒà∏d ,»°SGQódG
ÜÉ°ù◊Gh Ωƒ∏©dG ä’É› ‘ Ék °Uƒ°üN ,á«∏ª©dG
ÉæŸÉY Ò«¨àd Ék aóg 17 – áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG :IóëàŸG ·C’G .´ÉªàL’Gh OÉ°üàb’Gh
áØ«¶ædG ábÉ£dÉH ¢UÉÿG ™HÉ°ùdG ±ó¡dG ∫ƒM äÉeƒ∏©e :IóëàŸG ·C’G ábÉ£dÉH Ió°üà≤ŸG Iójó÷G äGõ«¡éà∏d ÒjÉ©e OóM .6
https://www.un.org/sustainabledevelopment/energy/ .á«dÉ◊G äGõ«¡éàdG ¿Éμe π– ób »àdG
±ó¡dG ∫ƒM á«YƒàdG èeGôHh Úª∏©ª∏d Ió«Øe OGƒe :ƒμ°ùfƒ«dG áª¶æe ájÉªMh ábÉ£dÉH OÉ°üàb’G ÚH á∏°üdG í°VhCG .7
áØ«¶ædG ábÉ£dÉH ¢UÉÿG ™HÉ°ùdG óYÉ°ùj èeÉfÈdG .…ƒb õaÉM »g áÄ«ÑdG ájÉªëa ,áÄ«ÑdG
https://en.unesco.org/themes/education/sdgs/ øe áÄŸG ‘ 80 øe ÌcCG ¿CG Gƒª¡Ø«d ºgÒZh ò«eÓàdG
material/07 ¢ü∏îàdGh É¡cÓ¡à°SGh ábÉ£dG êÉàfG øY CÉ°ûæj çƒ∏àdG
’ Ék bôa çó– É¡fhòîàj »àdG äGAGôL’G ¿CGh ,É¡æe
IOóéàŸG ábÉ£dG QOÉ°üeh ábÉ£dG IAÉØc :áÄ«Ñ∏d IóëàŸG ·C’G èeÉfôH .¬H ¿É¡à°ùj
https://www.unenvironment.org/explore-topics/energy
ΩGóà°ùŸG π≤ædG :áÄ«Ñ∏d IóëàŸG ·C’G èeÉfôH ¢SÉ«b øe á°SQóŸG øμÁ É‡ ,´hô°ûª∏d Ék aGógCG ™°V .8
https://www.unenvironment.org/explore-topics/ øe ÊÉ©J »àdG ä’ÉéŸGh ™bGƒŸG ójó–h ¬MÉ‚
transport .ábÉ£dG ‘ QGógEG hCG Ωhõ∏dG ¥ƒa ΩGóîà°SG
21 ¿ô≤∏d IOóéàŸG ábÉ£dG á°SÉ«°S áμÑ°T Ió°üà≤e äGõ«¡Œ øe á°SQóŸG ¬«dEG êÉà– Ée ìÎbG .9
www.ren21.net .ábÉ£dÉH
ábÉ£dG ` á«HhQhC’G á«°VƒØŸG ¬à«ªgCG ≈∏Y ád’ódGh èeÉfÈdG èjhÎH ºàgG .10
https://ec.europa.eu/info/energy-climate-change- q
k
óæY ÉMÉ‚ ÌcCG èeÉfÈdG ¿ƒμj .ácQÉ°ûŸG ™«é°ûàd
environment/topics/energy_en
¿Éª°†d .á≤£æŸG ‘ øjôNBGh Égô°SCÉH á°SQóŸG ∑Gô°TEG
∫ÉØWCÓd ábÉ£dG ∫ƒM á∏¡°S äÉeƒ∏©e á°SQóŸG ‘ ÚdhDƒ°ùŸG ∑Gô°TEÉH ºb ,´hô°ûŸG ìÉ‚
https://easyscienceforkids.com/all-about-energy/ .ò«ØæàdG πMGôe ™«ªéH
∫ÉØWCÓd ábÉ£dÉH OÉ°üàbÓd ¥ôW

www.eia.doe.gov/kids/energy.cfm
ábÉ£dG á°üb
https://www.lifesquared.org.uk/story-energy
áØ«¶ædG ábÉ£dG øY QÉμaCG

www.clean-energy-ideas.com/
?⁄É©dG ô«q°ùà°S ábÉW …ÉCa...Üƒ°†f ¤GE RÉ¨dGh §ØædGh ºëØdG

¿ƒ˘μ˘∏˘¡˘à˘°ùj ¢VQ’CG ¿É˘μ˘°S ø˘ e %20 ’h ácôM ’h πªY ’ É¡fhO øe ,IÉ«◊G Ö°üY ábÉ£dG ˜
»ªdÉ©dG ábÉ£dG êÉàfG øe %72
.áYGQR ’h áYÉæ°U ’h ä’É°üJG
¿ƒ«∏H 17 0 0 ƒëf ⁄É©dG ‘ §ØædG »WÉ«àMG ≠∏Ñj ˜
Éªgh ,øW ¿ƒ«∏H 1100 ƒëf ºëØdG »WÉ«àMGh ,π«eôH
.áæ°S 200 ƒëf ¿É«Øμj
πãªàJ á«°ù«Fô˘dG á˘Ø˘«˘¶˘æ˘dG IOóq˘é˘àŸG á˘bÉ˘£˘dG QOÉ˘°üe ˜
.ìÉjôdG ábÉWh á«°ùª°ûdG ábÉ£dGh á«FÉŸG ábÉ£dÉH
äÉLÉ«àMG πª› øe %7 ƒëæH á«FÉŸG ábÉ£dG ºgÉ°ùJ ˜
. ⁄É©dG ‘ ábÉ£dG
.%60 ¤G 50 áÑ°ùæH ábÉ£dG ≈∏Y »ŸÉ©dG Ö∏£dG OGOõj ±ƒ°S ,á∏Ñ≤ŸG ÚKÓãdG äGƒæ°ùdG ∫ÓN ˜
ábÉ£dG øe %50 RhÉéàj Ée ÉgóMh á°UÉÿG äGQÉ«q°ùdG ∂∏¡à°ùJ ˜
øe ’kóH áYÉ°ùdG ‘ äGÎeƒ∏«c 110 áYô°ùH IOÉ«≤dG .á«qŸÉ©dG
.%20 ƒëæH OƒbƒdG ∑Ó¡à°SG ójõJ áYÉ°ùdG ‘ kGÎeƒ∏«c 90
êÉàfGE IQób πª› øe %7 IOóéàŸG ábÉ£dG á°üM RhÉéàJ ’ ˜
.á«FÉŸG ábÉ£dG øe É¡ª¶©e ,»Hô©dG ⁄É©dG ‘ ábÉ£dG
´É˘©˘°T’EG RÉ˘é˘à˘MG ≈˘∏˘Y á˘«q˘°ùª˘°ûdG á˘bÉ˘ £˘ dG á˘ «q˘ æ˘ ≤˘ J Ωƒ˘ ≤˘ J ˜
IQGô˘ ˘ M ¤GE á˘ ˘ ©˘ ˘ °T’CG ∫ƒu– äÉ˘ ˘ £˘ ˘ b’ á˘ ˘ £˘ ˘ ˘°SGƒ˘ ˘ ˘H »˘ ˘ ˘°ùª˘ ˘ ˘°ûdG
äÉ˘£˘bÓ˘dG ΩGó˘î˘à˘°SG º˘à˘j É˘ª˘c .ô˘ë˘Ñ˘dG √É˘«˘e á˘«˘∏–h ï˘Ñ˘£˘dGh á˘Ä˘aó˘ à˘ dGh Úî˘ °ùà˘ dG ‘ É˘ ¡˘ eGó˘ î˘ à˘ °S’
.¢ùª°ûdG á©°TGC øe Iô°TÉÑe AÉHô¡μdG ó«dƒàd á«£dƒaƒJƒØdG
á«fÉæÑ∏dG ∫RÉæŸG ‘ ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG Ö°ùf
.§ØædG øe áéàæŸG ájó«∏≤àdG ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG øe π∏b ˜

.á«q°ùª°ûdG ábÉ£dG Iõ¡LGC AÉæàbÉc IOóéàŸG ábÉ£dG QOÉ°üe Ωóîà°SG ˜
k eÉc AkÉØWGE á«FÉHô¡μdG Iõ¡L’CG AÉØWGE ≈∏Y ¢UôMG ˜
.Ó
.ábÉ£∏d IôaƒŸG Iõ¡L’CGh í«HÉ°üŸG πª©à°SGh ,§≤a áLÉ◊G ƒYóJ å«M QGƒf’CG Å°VGC ˜
.√ójÈJ hGC ∫õæŸG áÄaóJ ‘ ≠dÉÑJ ’ ˜
.OƒbƒdÉH Ió°üà≤e IQÉ«°S Ï p bG hGC ΩÉ©dG π≤ædG πª©à°SG ,ÌcGC ¢pûeGE ˜
ábÉ£dG ∫ƒM äÉeƒ∏©e áMƒd

89 4 π°üØdG
√É``«ª`dG
Ék ÑM ¬æe êôîf Gk ô°†N ¬æe ÉæLôNCÉa A»°T πc äÉÑf ¬H ÉæLôNCÉa AÉe AÉª°ùdG øe ∫õfCG …òdG ƒgh
(99 :ΩÉ©fC’G) ¿ÉeôdGh ¿ƒàjõdGh ÜÉæYCG øe äÉæLh á«fGO ¿Gƒæb É¡©∏W øe πîædG øeh Ék ÑcGÎe
QÉ¡fC’G ≈∏Y Ohó°S âª«bCG óbh .AÉŸG Qó¡J IAƒØc ÒZ Ö«dÉ°SCG …ôdG ø¶f ób .≈≤ÑJh ¢û«©àd AÉŸG ¤G á«◊G äÉæFÉμdG ™«ªL êÉà–
É¡°VGƒMCGh QÉ¡fC’ÉH QÉeódG ≥◊CG Gòg øμd ,á«YGQõdG äÉÑ∏£àŸG á«Ñ∏àd Gk AõL øμd ,…ƒ«◊G OQƒŸG Gòg øe Gk Òãc Éæjód ¿CG ô°ûÑdG øëf
ÉeóæY ,Ék °†jCG √É«ŸG ∑Ó¡à°SG ‘ •ôØf OGôaCÉc øëfh .á«M OQGƒªc çƒ∏f ∂dP ™eh .∑Ó¡à°SÓd ìÉàeh ÜòY ¢VQC’G √É«e øe Ó«Ä°V k
.ÉæJGQÉ«°S π°ùZ hCG Éæ≤FGóM »≤°S ‘ ≠dÉÑf hCG ΩÉªëà°S’G IÎa π«£f Ióª°SC’Gh á«FÉ«ª«μdG OGƒŸGh äÉjÉØædÉH IOhóëŸG √É«ŸG √òg
.á«YÉæ°üdGh á«dõæŸG ádòàÑŸG √É«ŸGh äƒjõdGh á«YGQõdG äGó«ÑŸGh
AÉ≤H »æ©j áHò©dG √É«ª∏d É¡Ñ∏W OÉjORGh ájô°ü©dG IQÉ°†◊G ™°ûL ¿G .√É«ŸG ‘ É¡°†©H »¡àæj AGƒ¡dG äÉKƒ∏e ≈àM
.á∏Ñ≤ŸG ∫É«LCÓd ∫Éª©à°SÓd á◊É°Uh IôaGƒàe É¡æe πbCG á«ªc
OQƒŸG Gòg »ªëæa ,áHò©dG √É«ŸG ¢SGôM Éæ°ùØfCG Èà©f ¿CG Öéj .É¡cÓ¡à°SG ‘ ≠dÉÑf πH ,Ö°ùëa áHò©dG √É«ŸG çƒ∏f ’ øëfh
.ÉædhÉæàe ‘ ΩGO Ée ÚªãdG ‘ ¢SQÉ“ Ée Ék ÑdÉZh ,√É«ŸG øe IÒÑc äÉ«ªc πª©à°ùJ áYGQõdÉa
√É«ŸG 4 π°üØdG 90
á«æ©ŸG á«dhódG á«eƒμ◊G áÄ«¡dG ¬JôLCG º««≤J Ò°ûjh ,⁄É©dG ‘ √É«ŸG øe áÄŸG ‘ 97 ƒëf ôëÑdG √É«e πμ°ûJq
Ò¨J ÖÑ°ùH ,¬fCG ¤EG 2007 ΩÉY (IPCC) ñÉæŸG Ò¨àH áÄŸG ‘ 3 »gh ,á«bÉÑdG áÑ°ùædG áHò©dG √É«ŸG πã“h
¤EG 10 áÑ°ùæH áHò©dG √É«ŸG ôaGƒJ ¢†Øîæj ±ƒ°S ,ñÉæŸG ó«∏L ‘ áHò©dG √É«ŸG øe áÄŸG ‘ 69 ƒëf óLƒjh .Ék Ñjô≤J
Ék «dÉM É¡°†©H ÊÉ©j »àdG ,á∏MÉ≤dG ≥WÉæŸG ‘ áÄŸG ‘ 30 √É«e áÄŸG ‘ 30 ƒëfh ,»Hƒæ÷Gh ‹Éª°ûdG ÚÑ£≤dG
äGOGóeE’G ¢†ØîæJ ¿CG ™bƒàj ,∂dòc .»FÉe OÉ¡LEG øe ‘ áÄŸG ‘ óMGh øe πbCGh ,¢VQC’G í£°S â– á«aƒL
√É«ŸG ôaGƒJ ¢†Øîj Ée ,ájó«∏÷G QÉ¡fC’G ‘ áfõîŸG á«FÉŸG .äGÒëÑdGh QÉ¡fC’G
¿Éμ°S ¢Só°S øe ÌcCG Ék «dÉM É¡«a º«≤j »àdG ≥WÉæŸG ‘
»°VGQC’G øe %80 ƒëf QÉ£eC’G √É«e …hôJh .⁄É©dG ⁄É©dG ‘ ∫Ó¨à°SÓd áMÉàŸG áHò©dG √É«ŸG á«ªc Qó≤Jh
∂dòd .»ŸÉ©dG AGò¨dG øe %60 èàæJ ,⁄É©dG ‘ á«YGQõdG äÉLÉ«àMG ó°ùd »ØμJ ,Ö©μe Îeƒ∏«c 7000 ƒëæH
≈∏Y Ék ª«°ùL Gk ô£N ñÉæŸG Ò¨àd
q ≥aGôŸG »FÉŸG í°ûdG πμ°ûj ™jRƒJ DƒaÉμJ ΩóY ÖÑ°ùH øμd .á∏Ñ≤e Oƒ≤©d ⁄É©dG ¿Éμ°S
.»FGò¨dG øeC’G ,ΩGóîà°SÓd á◊É°üdG √É«ŸG ™jRƒJh ⁄É©dG ‘ ¿Éμ°ùdG
.Gk ÒÑc Ék JhÉØJ Ék «∏fi IôaGƒàŸG √É«ŸG ähÉØàJ
á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ √É«ŸG
Üô°ûdG πLCG øe áHò©dG √É«ŸG ¤EG Ék °SÉ°SCG ¿É°ùfE’G êÉàëj
,⁄É©dG ‘ Ék aÉØL ≥WÉæŸG ÌcCG ‘ á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ™≤J πμ°ûJ á«°SÉ°SC’G äÉLÉ◊G √òg ¿CG ÒZ .π«°ù¨dGh ƒ¡£dGh
Qó¡dG áé«àf √É«ŸG ‘ IOÉM IQóf É¡ª¶©e ÊÉ©jh áYGQõdG ∂∏¡à°ùJ PG ,√É«ª∏d ÉædÉª©à°SG øe Ók «Ä°V Gk AõL
É¡JóM OÉjORGh ±ÉØ÷G äGQhO ôKÉμJ øY Ók °†a ,çƒ∏àdGh á≤£æŸG ‘ %85h Ék «ŸÉY √É«ŸG øe %70) ÈcC’G á«ªμdG
‹hódG ∂æÑ∏d ôjô≤J ∞æ°üjh .ñÉæŸG Ò¨J q π©ØH É¡Jóeh .áYÉæ°üdG É¡«∏J ,(á«Hô©dG
√É«ŸG ôaGƒJ å«M øe IÒNC’G áÑJôŸG ‘ á«Hô©dG á≤£æŸG
‘ iôNCG ≥WÉæe ™e áfQÉ≤e OôØ∏d IOóéàŸG áHò©dG øe Òãc ‘ Å«°S πμ°ûH QGóJh áKƒ∏e áHò©dG √É«ŸGh
≈∏Y ¬H §ÑJôŸG Ö∏£dGh ÊÉμ°ùdG ƒªædG iOCG óbh .⁄É©dG ¢üî°T ¿ƒ«∏e 1.5 ƒëf IÉah Gòg øY èàæjh .≥WÉæŸG
¬«∏Y ¿Éc Ée ™HQ ¤EG Oôa πμd OGóeE’G ¢†«ØîJ ¤EG √É«ŸG ∫É¡°SE’G πãe ,É¡ÑæŒ øμÁ ¢VGôeCG øe Ék jƒæ°S
.1960 ΩÉY Üô°ûdG √É«Ã §ÑJôJ »àdG ,ájƒ©ŸG äÉ«∏«Ø£dGh
±ó¡dG ƒYójh .ºFÓŸG ÒZ »ë°üdG ±ô°üdGh áKƒ∏ŸG
¿ƒ∏°üëj øjòdG Üô©dG ¿Éμ°ùdG áÑ°ùf â©ØJQG ∂dP ™e ¿Éª°V” ¤EG áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG øe ¢SOÉ°ùdG
∂dòH »gh ,áÄŸG ‘ 90 ¤EG áfƒeCÉŸG Üô°ûdG √É«e ≈∏Y .“™«ªé∏d »ë°üdG ±ô°üdG äÉeóNh √É«ŸG ôaGƒJ
≥aGôe ¤EG ∫ƒ°UƒdG OGORGh ,»ŸÉ©dG §°SƒàŸG øe ÜÎ≤J ‘ 2030 áæ°ùd áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG ™LGQ)
øe áÄŸG ‘ 85 ¤EG π°ü«d áæ°ùëŸG »ë°üdG ±ô°üdG .(11 π°üØdG
‘ ¢üî°T ¿ƒ«∏e 50 øe ÌcCG ∫GR Ée øμdh .¿Éμ°ùdG
á«ë°U äÉeóN hCG áØ«¶f √É«e ¤EG ¿hô≤àØj »Hô©dG ⁄É©dG áKÓK ⁄É©dG ¿Éμ°S OóY OGORG ,øjô°û©dG ¿ô≤dG ∫ÓN
∫ó©e ´ÉØJQG ™e ™°VƒdG ºbÉØàj ¿CG ™bƒàŸG øeh .áfƒeCÉe ≈°übCGh .±É©°VCG áà°S √É«ŸG ∫Éª©à°SG ™ØJQGh ±É©°VCG
∫ÓN ÊÉμ°ùdG OÉjOR’Gh ñÉæŸG Ò¨Jh …OÉ°üàb’G ƒªædG ≥WÉæŸG ‘ AGô≤ØdG É¡¡LGƒj Ée Ék ÑdÉZ »àdG ∂∏J »g IÉfÉ©ŸG
OÉjOR’G øe áÄŸG ‘ 90 çóë«°Sh .Ú∏Ñ≤ŸG øjó≤©dG ∫ƒM IóëàŸG ·C’G ôjô≤J ‘ AÉLh .¿óŸG ∫ƒMh á«ØjôdG
§¨°†dG ójõj ±ƒ°S Ée ,á«fóeo ≥WÉæe ‘ ÊÉμ°ùdG ¢üî°T Êƒ«∏H øe ÌcCG ¿CG 2019 ΩÉY á«FÉŸG OQGƒŸG á«ªæJ
∫Éª©à°SÓd Ék °Uƒ°üN √É«ŸG ≈∏Y Ö∏£dG á«Ñ∏àd »°SÉ«°ùdG ‘ ¢ü≤f øe ÊÉ©J ¿Gó∏H ‘ ¿ƒ°û«©j ⁄É©dG ∫ƒM
.»YÉæ°üdGh ‹õæŸG √É«e ≈∏Y ¿ƒ∏°üëj ’ ¢UÉî°TCG 10 πc øe 3 ¿CGh ,√É«ŸG
òæe Ék jƒæ°S %1 √É«ŸG ΩGóîà°SG OGORG óbh .áfƒeCÉe Üô°T
´GõædG ≥WÉæe ‘ √É«ŸG ¤EG ∫ƒ°UƒdG äÉjó– ºbÉØàJh Ò¨Jh …OÉ°üàb’Gh ÊÉμ°ùdG ƒªædG π©ØH äÉæ«fÉªãdG
OGOõJ Éªc ,√É«ª∏d á«àëàdG á«æÑdG É¡«a äQô°†J »àdG .∑Ó¡à°S’G •É‰CG
¿GOƒ°ùdGh ¥Gô©dGh É«fÉàjQƒe â«æãoà°SG GPEGh .(»ŸÉ©dG »ë°üdG ±ô°üdG ≥aGôeh √É«ŸG äGOGóeEG ÒaƒJ äÉjó–
OôØdG Ö«°üf §°Sƒàe ∫ó©e ¿EÉa ,´ƒªéŸG øe ¿ÉæÑdh Ék fÉ«MCG √É«ŸG IQóf âÑÑ°ùJ óbh .ÚÄLÓdG äÉª«fl ‘
.Ö©μe Îe 500 øe πbCG ¤EG ¢†Øîæj áHò©dG √É«ŸG øe ,áØ«°†ŸG äÉ©ªàéŸG ™e äGôJƒJh äÉYGõf Üƒ°ûf ‘
á©°ùJ ‘ áMÉàŸG √É«ŸG øe OôØdG Ö«°üf ≠∏Ñj ÚM ‘h .á«aÉc √É«e äÉeóN ¤EG Iô≤àØŸG Ék °Uƒ°üN
á«HôY ádhO 13 ™≤J ,Ék «dÉM Ö©μe Îe 200 øe πbCG ¿Gó∏H
»æ©j Gògh .⁄É©dG ‘ √É«ŸÉH IQóf ÌcC’G »g ádhO 19 ÚH ¿Éμ°S øe áÄŸG ‘ 5 É¡æ£≤j »àdG ,á«Hô©dG á≤£æŸG
π©ØdÉH ¿ƒ°û«©j Üô©dG ¿Éμ°ùdG øe áÄŸG ‘ 40 ƒëf ¿CG áHò©dG √É«ŸG äÉ«ªc øe §≤a áÄŸG ‘ Gk óMGh …ƒ– ,⁄É©dG
,2025 áæ°S ∫ƒ∏ëHh .≥∏£ŸG »FÉŸG ô≤ØdG øe ±hôX ‘ √É«ŸG øe áÄŸG ‘ 60 øe ÌcCG ™Ñæjh ,Ék «ŸÉY IôaGƒàŸG
Ú«Hô©dG øjó∏ÑdG ¥Gô©dGh ¿GOƒ°ùdG ¿ƒμj ¿CG ™bƒàj ¿Gó∏H ¢†©H ‘h .á«Hô©dG »°VGQC’G êQÉN øe á«ë£°ùdG
.»FÉŸG í°ûdG iƒà°ùe ¥ƒa øjó«MƒdG OQGƒŸG IQób á«dÉªLE’G á«FÉŸG äÉHƒë°ùdG äRhÉŒ ,á≤£æŸG
√É«ŸG Üô°ùJ ¤EG Ék fÉ«MCG …ODƒj Ée ,áMÉàŸG IOóéàŸG á«FÉŸG
¿Gó∏H ‘ »eƒ«dG √É«ŸG ∑Ó¡à°SG ∫ó©e ≠∏Ñj ,∂dP ™e .É¡°†©H Üƒ°†fh á«aƒ÷G äÉfGõÿG ¤EG á◊ÉŸG
,OôØ∏d Gk Î«d 750 ¤EG 300 »é«∏ÿG ¿hÉ©àdG ¢ù∏›
á«©«Ñ£dG á«FÉŸG OQGƒŸG á∏b ºZQ ,⁄É©dG ‘ ≈∏YC’G ƒgh OôØ∏d á«∏NGódG IOóéàŸG áHò©dG √É«ŸG OQGƒe ¿CG ™bGƒdGh
.ôëÑdG √É«e á«∏– ≈∏Y ¿Gó∏ÑdG √òg OÉªàYGh iƒà°ùe øe Gk Òãc ≈fOCG »g á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG º¶©e ‘
áfQÉ≤e ,Ék jƒæ°S OôØ∏d Ö©μe Îe 1000 ≠dÉÑdG »FÉŸG í°ûdG
,Gk óL ±ÉL ¤EG Ék aÉL ¬fƒμH »Hô©dG ⁄É©dG ‘ ñÉæŸG õ«ªàj ôjô≤J ≥ahh .Ö©μe Îe 6000 RhÉéàj »ŸÉY ∫ó©e ™e
á«dÉY ô qîÑJ ä’ó©ehq QÉ£eC’G øe á∏«∏b ä’ó©e ™e äó¡°T ,2018 ΩÉY (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG
™bƒàj ,ñÉæŸG Ò¨J ™e øμd .Ék jƒæ°S Îª«∏e 2000 RhÉéàJ OôØdG Ö«°üf §°Sƒàe ¢VÉØîfG á≤HÉ°ùdG ô°û©dG äGƒæ°ùdG
ä’ó©e ´ÉØJQGh áÄŸG ‘ 25 áÑ°ùæH äÉ£bÉ°ùàŸG ¢VÉØîfG Gk Îe 990 ƒëf øe Ék «HôY Gk ó∏H 22 ‘ áHò©dG √É«ŸG øe
,øjô°û©dGh …OÉ◊G ¿ô≤dG ájÉ¡f ™e á∏KÉ‡ áÑ°ùæH ôîÑàdG §°SƒàŸG ô°ûY ƒëf …CG) 800 øe πbCG ¤EG áæ°ùdG ‘ Ék Ñ©μe
ô°üe ‘ π«ædG QÉ¡fC’G ºgCG øeh .™«HÉæ«dGh á«°ù«FôdG QÉ£eC’G √É«e É¡jhôJ »àdG áYGQõdG ¢Vôq ©j ±ƒ°S Ée
»°UÉ©dGh ,ájQƒ°Sh ¥Gô©dG ‘ äGôØdGh á∏LOh ,¿GOƒ°ùdGh ‘ 20 áÑ°ùæH π«°UÉëŸG ä’ó©e ¢†ØîæJ å«M ,ô£î∏d
‘ ¿OQC’G ô¡fh ,¿ÉæÑd ‘ ÊÉ£«∏dGh ,ájQƒ°Sh ¿ÉæÑd ‘ 40 áÑ°ùæHh ,á©ªà› á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG iƒà°ùe ≈∏Y áÄŸG
∫ÓN øe OQGƒŸG √òg ºYO ºàjh .á«Hô¨dG áØ°†dGh ¿OQC’G .Üô¨ŸGh ôFGõ÷G ‘ áÄŸG ‘
.á«aƒ÷G √É«ŸG »WÉ«àMG
á«FÉŸG OQGƒŸG ΩGóîà°SG ôjƒ£J äÉjƒà°ùe ∞∏àîJ
øjôëÑdGh âjƒμdGh ájOƒ©°ùdG πãe ∫hO º°ùqàJ ,πHÉ≤ŸG ‘ ≈∏Y Gk OÉªàYG á«Hô©dG ∫hódG ÚH á«aƒ÷Gh á«ë£°ùdG
,…hGôë°üdG ñÉæŸÉH øª«dGh ¿ÉªYh o äGQÉeE’Gh ô£bh ájQƒ°Sh ¿ÉæÑd πãe ,∫hódG ¢†©H ∂∏“ .ádhO πc ±hôX
k
√òg ¿EÉa ∂dòdh ,GóL á∏«∏b á«ë£°ùdG √É«ŸG á«ªc å«M OQGƒe ,Ú£°ù∏ah ¥Gô©dGh ¿GOƒ°ùdGh ô°üeh ¿OQC’Gh
á«∏– πãe ájó«∏≤àdG ÒZ OQGƒŸG ≈∏Y óªà©J ∫hódG øe Ék «Ñ°ùf á«dÉY äÉ«ªc OƒLƒd Gk ô¶f áÑ°SÉæe á«ë£°S
.É¡dÉª©à°SG IOÉYE’ ádòàÑŸG √É«ŸG á÷É©eh ôëÑdG √É«e QÉ¡fC’G ‘ á«FÉŸG OQGƒŸG πãªàJ å«M ,…ô£ŸG ∫ƒ£¡dG
øe áØ∏àîŸG É¡JÉjƒà°ùÃ á«aƒ÷G ¢VGƒMC’G ôaƒJh
á«Ñ∏àd É¡eGóîà°SG ºàj å«M ,√É«ª∏d ôNBG Gk Qó°üe áMƒ∏ŸG ÊGó«e »FÉe Ωƒj :»LPƒ‰ »°SQóe •É°ûf
.á«YGQõdGh ájó∏ÑdG √É«ŸG äÉÑ∏£àe
áfôb ` ∞°Sƒj QÉe á°SQóe ‘ á«fÉæÑ∏dG áaÉ°ûμdG ‘ ¿ÉæÑd äÓ«dO â°†eCG
,(WRI) á«ŸÉ©dG OQGƒŸG ó¡©e ÉgóYCG á°SGQO Ö°ùëHh .¿ÉæÑd ‘ √É«ŸG QOÉ°üe ºgCG ¢†©H ≈∏Y ¬«a øaô©J ,Ék «fGó«e Ék eƒj ¿Gƒ¡°T
Gk OÉ¡LEG ⁄É©dG ¿Gó∏H ÌcCG ô£bh âjƒμdGh øjôëÑdG ¿ƒμà°S á«©«Ñ£dG √É«ŸG ™ÑæJ å«M ÉZƒdÉa ‘ πª©e IQÉjR âfÉc á∏MôdG ájGóH ‘
áëF’ ‘ Ék «HôY Gk ó∏H 14 ¿ƒμ«°Sh ,2040 áæ°S ∫ƒ∏ëH Ék «FÉe ,ôjôμàdG á£fi ¿QR ºK .¥Gƒ°SC’G ‘ ´ÉÑJh ôjQGƒb ‘ CÉÑ©Jh πÑ÷G ≥ªY øe
äQÉ°TCGh .»FÉŸG OÉ¡LEÓd IÉfÉ©e ÌcC’G ÚKÓãdG ¿Gó∏ÑdG ’k ƒ°Uh πÑ÷G ø≤∏°ùJ ºK øeh ,»ë°üdG ±ô°üdG √É«e á÷É©e ºàJ å«M
Éeó©H íª≤dG áYGQR âØbhCG ájOƒ©°ùdG ¿CG ¤EG á°SGQódG .á©FGôdG á©«Ñ£dG ø°†M ‘ øMÎ°SGh øHô°T å«M ™ÑædG ¤EG
.á«aƒ÷G √É«ŸG øe É¡JÉWÉ«àMG øe %80 øe ÌcCG âaõæà°SG
ájó«∏≤J ÒZ QOÉ°üe
√É«ŸG øe IÒ¨°U áÑ°ùf IÓq ëŸG ôëÑdG √É«e πã“
äGOGóeEG º¶©e πμ°ûJ É¡æμd ,⁄É©dG ‘ áeóîà°ùŸG
äGQÉeE’Gh ájOƒ©°ùdG É¡æe ,IóY á«HôY ¿Gó∏H ‘ √É«ŸG
á«Hô©dG á«∏ëàdG πeÉ©e èàæJh .ô£bh âjƒμdGh øjôëÑdGh
Îe ¿ƒ«∏e 95 ≠dÉÑdG »ŸÉ©dG êÉàfE’G øe áÄŸG ‘ 50 ƒëf
á«∏– ≈∏Y OÉªàY’G OGOõj ¿CG ™bƒàjh .Ék «eƒj Ö©μe
…ô°†◊G ™°SƒàdGh ÊÉμ°ùdG ƒªædG ÖÑ°ùH ôëÑdG √É«e
.ñÉæŸG Ò¨Jh
q √É«ŸG QOÉ°üe ±Gõæà°SGh
√É«e á«∏– ≈∏Y óªà©J á«HôY áæjóe ∫hCG IóL q âfÉc

.1895 ΩÉ©dG òæe Üô°ûdG √É«e øe É¡àLÉM ÚeCÉàd ôëÑdG
¢†©H ‘ RÉ¨dGh §ØædG êÉàfEG ∞°üf ƒëf Ωóîà°ùj Ωƒ«dGh
.AÉŸG á«∏–h AÉHô¡μdG ó«dƒàd á«£ØædG á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG
ÉgÓYCGh √É«ŸG QOÉ°üe äGQÉ«N ≈∏ZCG IOÉY »g á«∏ëàdG

ø°ùëà°ùj ∂dòd .…QƒØMC’G OƒbƒdGh ábÉ£∏d Ék cÓ¡à°SG
∑Ó¡à°SG ‘ OÉ°üàb’G πãe ,áØ∏c πbCG äGQÉªãà°SÉH ΩÉ«≤dG
áHò©dG √É«ŸG øY ≥FÉ≤M

ôëÑdG √É«e øe áÄŸG ‘ 50 øe ÌcCG »Hô©dG ⁄É©dG èàæj t ¥ƒa ⁄É©dG ¿Éμ°S øe áÄŸG ‘ 5 ƒëf »Hô©dG ⁄É©dG …ƒëjt
.âjƒμdGh äGQÉeE’Gh ájOƒ©°ùdG ‘ Ék °Uƒ°üN ,⁄É©dG ‘ IÓëŸG √É«ŸG QOÉ°üe ¿CG ’EG ,⁄É©dG »°VGQCG øe áÄŸG ‘ 10 ≠∏ÑJ áMÉ°ùe
™≤Jh .á«ŸÉ©dG QOÉ°üŸG øe áÄŸG ‘ 1 RhÉéàJ ’ ¬«a áHò©dG
á≤£æŸG ‘ á÷É©ŸG ±ô°üdG √É«e áÑ°ùf IOÉjõd πª©dG Öéjt áÑ°ùf ¥ƒØJ å«M ,⁄É©dG ≥WÉæe ∞LC q G ‘ á«Hô©dG ∫hódG
IOÉYEG áÑ°ùf IOÉjRh ,%100 – 90 ¤EG Ék «dÉM %50 øe á«Hô©dG êQÉN á«FÉŸG QOÉ°üŸG Éã∏K ™≤jh .áÄŸG ‘ 70 á∏MÉ≤dG »°VGQC’G
.%100 ¤EG Ék «dÉM %20 øe É¡eGóîà°SG .á«Hô©dG á≤£æŸG OhóM
Ohó°ù∏d á«dhódG áæé∏dG äGAÉ°üMEG ≥ah t ∫hódG ÚH á«HôY ádhO 13 â∏M t

√òg OóY ≠∏Ñj ,2019 áæ°ùd IÒÑμdG .⁄É©dG ‘ √É«ŸÉH ô≤aC’G 19 `dG
59^000 ⁄É©dG ∫ƒM IÒÑμdG Ohó°ùdG ¿GOƒ°ùdGh ¥Gô©dG ¿ƒμJ ¿CG ™bƒàjh
»gh .Ú°üdG ‘ É¡Ø°üf ƒëf ,ó°S ÚJó«MƒdG Úà«Hô©dG ÚàdhódG
Îeƒ∏«c 16^000 ƒëf ÖYƒà°ùJ IQóf §N ¥ƒa ¿É«≤Ñà°S Úà∏dG
øe %17 èàæJh ,√É«ŸG øe Ö©μe Ö©μe Îe 1000 ¥ƒØJ á°üëH √É«ŸG
øe %70 ƒëf …CG ⁄É©dG AÉHô¡c .Ék jƒæ°S OôØ∏d
√òg Ωóîà°ùJh .IOóéàŸG ábÉ£dG
íÑch ,√É«ŸG øjõîJ ‘ Ohó°ùdG ‘ ¢üî°T ¿ƒ«∏e 50 øe ÌcCG ô≤àØj t
,…ôdGh ,AÉHô¡μdG ó«dƒJh ,äÉfÉ°†«ØdG .áfƒeCÉe á«ë°U äÉeóNh áØ«¶f √É«e ¤G »Hô©dG ⁄É©dG
.¬«aÎdGh áMÉ«°ùdGh ,∑Éª°SC’G á«HôJh
kGô¡f 230 áFõŒ ‘ âÑÑ°ùJ É¡æμd ‘ 35 √É«ŸG ójhõJ AÉ≤d ájÉÑ÷G ∫ó©e RhÉéàj ’t
‘ á«Ä«ÑdG áª¶fC’G QƒgóJh kGÒÑc ,á«Hô©dG ∫hódG ‘ ™jRƒàdGh êÉàfE’G áØ∏c øe áÄŸG
¤EG Ohó°ùdG AÉæH iOCG Éªc .É¡°VGƒMCG QGôbEG øμÁ Gòd .è«∏ÿG ¿Gó∏H ¢†©H ‘ áÄŸG ‘ 10h
øe ¢üî°T ¿ƒ«∏e 80 ƒëf Òé¡J AGô≤Ø∏d á¡Lƒeh á«cPh áaOÉg á«eƒμM äÉfÉYEG
.º¡«°VGQCG ¿Éª°V πLCG øe ,√É«ŸG QÉ©°SC’ ΩÉ©dG ºYódG øe ’k óH
.á«YÉªàL’G ádGó©dGh ∑Ó¡à°S’G ‘ OÉ°üàb’G
ádòàÑŸG √É«ŸG :√É«ŸG çƒ∏J QOÉ°üe ºgCGt
Ióª°SC’Gh äGó«ÑŸG ,á«YÉæ°üdGh á«dõæŸG ‘ ™jRƒàdG äÉμÑ°T øe √É«ŸG Üô°ùJ ä’ó©e Qó≤Jt
øe œÉædG »°†ª◊G ô£ŸG ,á«YGQõdG .áÄŸG ‘ 40h 20 ÚH á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG
œÉædG á«aƒ÷G √É«ŸG çƒ∏J ,AGƒ¡dG çƒ∏J
√É«ŸG çƒ∏J …ODƒjh .áHÎdG çƒ∏J øe »eƒ«dG ∑Ó¡à°S’G ∫ó©e ≠∏Ñj ,è«∏ÿG ¿Gó∏H ‘ t
ÉgGƒàfi øe áŒÉf áYƒæàe ¢VGôeCG ¤G .⁄É©dG ‘ ≈∏YC’G ƒgh ,kGÎ«d 750h Î«d 300 ÚH Ée OôØ∏d
ó«FƒØ«àdG πãe ,á«Lƒdƒ«ÑdG hCG áeÉ°ùdG OGƒŸG øe
.∫É¡°S’Gh ÉjQÉ£fõjódGh ÉjQÓŸGh »FÉHƒdG óÑμdG ÜÉ¡àdGh á«FÉŸG OQGƒŸG øe áÄŸG ‘ 90h 85 ÚH áYGQõdG Ωóîà°ùJt
‘ 70 ƒg »ŸÉ©dG ∫ó©ŸG ¿CG Ék ª∏Y ,á«Hô©dG ∫hódG ‘ áHò©dG
.»ŸÉ©dG √É«ŸG Ωƒj ƒg (¢SQÉe) QGPBG 22t .áÄŸG
OQƒŸ áeGóà°ùe IQGOEG :√É«ŸG{ (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG Gôjô≤J :QOÉ°üe √É«e É¡«≤°ùJ ⁄É©dG ‘ áYhQõŸG »°VGQC’G øe %80 ƒëft
¢SOÉ°ùdG zá«ŸÉ©dG áÄ«ÑdG äÉ©bƒJ{ ôjô≤J ;zÚæ°S 10 ‘ á«Hô©dG áÄ«ÑdG{h z¢übÉæàe í°û∏d ¿ƒμà°S Gòd .⁄É©dG AGòZ øe %60 èàæJ »gh ,QÉ£eC’G
(GEO-6) .»ŸÉ©dG »FGò¨dG øeC’G ≈∏Y ÖbGƒY ñÉæŸG Ò¨J øY ºLÉædG
Üò÷ õaGƒM ¢ü«°üîJ á«Hô©dG äÉeƒμ◊ÉH Qóéjh äÉμÑ°T øe É¡Hô°ùJ øe ó◊Gh É¡«∏Y Ö∏£dG IQGOEGh √É«ŸG
,á«∏ëàdG πeÉ©e äÉfƒq μe ™«æ°üJ ‘ á«∏fi äGQÉªãà°SG ºZQ ≈∏Yh .IójóL á«∏– πeÉ©e AÉæH πÑb ,™jRƒàdG
(reverse osmosis) »°ùμ©dG í°VÉæàdG á«°ûZCG πãe É¡JÉ«LƒdƒæμJ ∫GõJ ’ »àdG ,á«∏ëà∏d á©ØJôŸG á«dÉŸG áØ∏μdG
Éªc .ábÉ£dG IOÉ©à°SG Iõ¡LCGh ‹É©dG §¨°†dG äÉî°†eh 10 iƒ°S »£¨J ’ √É«ŸG äÉaô©J ¿EÉa ,IOQƒà°ùe É¡JGó©eh
á«°ùª°ûdG ábÉ£dÉH á«∏ëà∏d IójóL äÉ«LƒdƒæμJ ÒaƒJ ¿CG .áØ∏μdG øe áÄŸG ‘
.ôjƒ£àdGh çÉëHC’G èeGôH Qó°üàj ¿CG Öéj
,á«∏ëàdG äÉ£fi øY áªLÉf á«Ä«H πcÉ°ûe áªK øμd
±ô°üdG √É«e ΩGóîà°SG IOÉYEG âdGR Ée ,iôNCG á¡L øe ¤EG á«∏ëàdG äÉ«∏ªY øe áŒÉædG √É«ŸG IOÉYEG ‘ πãªàJ
AÉëfCG ™«ªL ‘ Ék eƒªY IOhófi á÷É©ŸG »ë°üdG …ƒà– Éªc ,Úà«dÉY IQGôMh áMƒ∏Ã õ«ªàJ »¡a ,ôëÑdG
IÒÑμdG ΩÉéMC’Gh í°ûdG ±hôX øe ºZôdG ≈∏Y ,á≤£æŸG ôKDƒJ »gh .á÷É©ŸG ‘ âeóîà°SG á«FÉ«ª«c OGƒe ≈∏Y
IÒÑc Ék °Uôa πã“ »àdG ,IódƒàŸG ±ô°üdG √É«Ÿ Ék «Ñ°ùf ÜÉ©°ûdG πãe ,á°SÉ°ù◊G πFGƒŸGh ájôëÑdG äÉæFÉμdG ≈∏Y
≈àM ,ôëÑdG ‘ ôjQÉéŸG √É«e ∞jô°üJ iOCG óbh .á©FÉ°V èdÉ©J å«ëH áeQÉ°U §HGƒ°V ™°Vh Ú©àj Gòd .á«fÉLôŸG
.ájôëÑdG áÄ«ÑdG ‘ iÈc πcÉ°ûe ¤EG ,É¡à÷É©e ó©H É¡JOÉYEG πÑb á«∏ëàdG äÉ£fi øY áªLÉædG ±ô°üdG √É«e
‘ á÷É©ŸG ±ô°üdG √É«e áÑ°ùf IOÉjõd πª©dG Öéj ∂dòd .ôëÑdG ¤EG
IOÉjRh ,%100 – 90 ¤EG Ék «dÉM %50 øe á«Hô©dG á≤£æŸG
.%100 ¤EG Ék «dÉM %20 øe É¡eGóîà°SG IOÉYEG áÑ°ùf
…ôd á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG øe Òãc ‘ á◊ÉŸG √É«ŸG Ωóîà°ùJh

‘ ¿ÉeôdGh ≥à°ùØdGh ¿ƒàjõdG πãe ,áØ∏àfl π«°UÉfi
íª≤dGh ,¥Gô©dGh ¿OQC’G ‘ π°üÑdGh Ò©°ûdGh ,¢ùfƒJ
QÉé°TCGh Éjƒ°üdG ∫ƒah ¢ùª°ûdG QGhOh ø£≤dGh RôdGh
…ô∏d á◊ÉŸG √É«ŸG ΩGóîà°SG Èà©jh .ô°üe ‘ Iôªãe
‘ ájƒdhCG á∏MÉ≤dGh ájhGôë°üdG »°VGQC’G ìÓ°üà°SGh
áYGQõ∏d ‹hódG õcôŸG πª©jh .è«∏ÿG ¿Gó∏H øe Òãc
êÉàfE’G áª¶fCG ôjƒ£àd 1999 ΩÉ©dG òæe »HO ‘ á«ë∏ŸG
áMƒ∏e πcÉ°ûe øe ÊÉ©J »àdG ≥WÉæŸG ‘ »YGQõdG
√É«ŸÉH …ô∏d á«≤«Ñ£J çÉëHCG ¬«a òØæJh .√É«ŸGh áHÎdG
áehÉ≤ŸG äÉJÉÑædG øe ä’Ó°S ôjƒ£Jh ,á÷É©ŸGh á◊ÉŸG
á«Lô◊Gh IôªãŸG QÉé°TC’Gh ô°†ÿGh ±ÓYC’Éc áMƒ∏ª∏d
.áæjõdG äÉJÉÑfh
√É«ŸG” OGÒà°SG ƒg Ék «ŸÉY ìhô£e ójóL Ωƒ¡Øe áªKh

¤EG ƒYój ƒgh .IQƒ¶æŸG ÒZ √É«ŸG hCG “á«°VGÎa’G
,√É«e IóMh πμH m∫ÉY OhOôe äGP π«°UÉfi ´QR
∂∏¡à°ùJ »àdG á«bÉÑdG á«FGò¨dG äÉLÉ◊G OGÒà°SGh
√É«ŸG” iƒàfi .√É«ŸG øe IÒÑc äÉ«ªc
ºéM ƒg Ée á©∏°S ‘ “á«°VGÎa’G
.É¡LÉàfEG ‘ áeóîà°ùŸG √É«ŸG
»àdG ™∏°ùdG OGÒà°SG ¿EÉa ∂dòd
äÉ«ªc É¡LÉàfEG ∂∏¡à°ùj
≈∏Y ôaƒj √É«ŸG øe IÒÑc
É¡μ∏¡à°ùf á©∏°S πc ‘ "á«°VGÎaG √É«e" :A»°T πc ‘ √É«ŸG

,ádCÉ°ùŸG √òg º¡a ‘ óYÉ°ùJ ΩÉbQC’G ¢†©H (Î«d 1^000 …hÉ°ùj Ö©μŸG ÎŸG) ?IOÉM á«FÉe IQóf OôØ∏d Ö©μe Îe 500 ¿hO ƒg Ée πc Èà©jo GPÉŸ
êÉàf’ √É«ŸG øe Gk Î«d 140 ¤G êÉàëj Iƒ¡≤dG øe óMGh ¿Ééæa .¬LÉàf’ √É«e ¤EG êÉàëj á«eƒ«dG ÉæJÉ«M ‘ ¬∏ª©à°ùfh ¬°ùÑ∏fh ¬∏cCÉf Ée πc ¿C’
øe Î«d 15^500 ¤G ô≤ÑdG º◊ øe ΩGôZƒ∏«c êÉàfEGh ,Î«d 1^300 ¤G íª≤dG øe óMGh ΩGôZƒ∏«c êÉàfEG êÉàëj Éªæ«H ,É¡æe ô°†q Mo »àdG ÍdG á≤©∏e
.»FGò¨dGh »FÉŸG øeC’G ∞©°V ôWÉfl â©ØJQG ,á«FÉŸG É¡JÉLÉ«àMGh Ée á≤£æe ‘ IOóéàŸG √É«ŸG OQGƒe ÚH ¥QÉØdG Èc Éª∏ch .√É«ŸG
:(äGÎ«∏dÉH) áØ∏àfl ™∏°S êÉàfE’ ájQhô°†dG √É«ŸG á«ªc øY êPÉ‰ Éæg
70L 50L 5000L 1000L

áMÉØJ ádÉ≤JôH áæÑL ΩGôZƒ∏«c Ö«∏M Î«d
1300L 40L 140L 30L

íªb ΩGôZƒ∏«c õÑN á©£b Iƒ¡b ¿Ééæa …É°T ¿Ééæa
3400L 2400L 10855L 10L

RQ ΩGôZƒ∏«c áJ’ƒcƒ°T ΩGôZ 100 õæ«L ∫Ghô°S A4 ¢SÉ«b IóMGh ábQh
4000L 15500L 6100L 2400L

õYÉe º◊ ΩGôZƒ∏«c ô≤H º◊ ΩGôZƒ∏«c ºæZ º◊ ΩGôZƒ∏«c ôZÈªg IÒ£°T
Èà©Jh .OQƒà°ùŸG ºë∏dG øe ΩGôZƒ∏«c ‘ IOƒLƒŸG ‘ É¡gÉ«e ±Gõæà°SG á«FÉe IQóf ÊÉ©J »àdG ¿Gó∏ÑdG
á«°VGÎa’G √É«ŸG …OQƒà°ùe ÈcCG øe á«Hô©dG á≤£æŸG ≈∏Y .»°TGƒŸGh Ωƒë∏dG ∂dP ‘ ÉÃ ,™∏°ùdG √òg êÉàfEG
∫OÉ©J á«°VGÎaG Ék gÉ«e OQƒà°ùj Ók ãe ¿OQC’G .⁄É©dG ‘ ô≤ÑdG º◊ øe ΩGôZƒ∏«c êÉàfEG ∂∏¡à°ùj ,∫ÉãŸG π«Ñ°S
,ájƒæ°ùdG IOóéàŸG á«FÉŸG √OQGƒe ±É©°VCG á°ùªN á«°VGÎa’G √É«ŸG á«ªc »gh ,√É«ŸG øe Î«d ∞dCG 15 ƒëf
çÉëHCÓd »cÒeC’G “¢ûJGh ódQhh” ó¡©Ÿ ôjô≤J Ö°ùëH
IGOCG ¿ƒμj ¿CG á«°VGÎa’G √É«ŸG Ωƒ¡ØŸ øμÁh .á«Ä«ÑdG √É«ª∏d »ŸÉ©dG Ωƒ«dG :»LPƒ‰ »°SQóe •É°ûf
≥ah ≥WÉæŸG ÚH »FGò¨dG øeC’G ‘ ¿hÉ©à∏d áª¡e
.á«YGQõdG OQGƒŸG ‘ á«Ñ°ùædG Iõ«ŸGh ‘Gô¨÷G É¡Hôb
á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ÚH ¿hÉ©àdG ™«°SƒJ Ók ãe »æ©j ó`b Gògh
»°VGQC’G ájOhófi ¢†jƒ©J øμÁ å«M ,á«≤jôaC’Gh
øe IOÉØà°S’ÉH á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ √É«ŸG IQófh á«YGQõdG
.á«≤jôaC’G ¿Gó∏Ñ∏d á«Ñ°ùædG äGõ«ŸG
IQhó¡e √É«e
Gk Qóg »Hô©dG ⁄É©dG ó¡°ûj ,√É«ŸG IQóf ºZQ ≈∏Y
∫Ó¨à°SG ºàjh .É¡d ΩGóîà°SG Aƒ°Sh Ék WôØe ’k Ó¨à°SGh
ÖÑ°ùH áfƒeCÉŸG Ohó◊G RhÉéàj ÉÃ á«aƒ÷G √É«ŸG
äÉLÉ◊G á«Ñ∏J øY á«ë£°ùdG √É«ŸG äGOGóeEG õéY
¿OQC’Gh ôFGõ÷Gh è«∏ÿG ∫hO ‘ Ék °Uƒ°üN ,á«eÉæàŸG
≠∏H ,∫ÉãŸG π«Ñ°S ≈∏Y .øª«dGh ¿ÉæÑdh Ú£°ù∏ah
™«ªL ‘ á«aƒ÷G √É«ŸG øe …ƒæ°ùdG êGôîà°S’G ∫ó©e
øe áÄŸG ‘ 160 ƒëf ¿OQC’G ‘ á«YôØdG ¢VGƒMC’G Ωƒ«dÉH (¢SQÉe) QGPBG 22 ‘ äÉæÑ∏d á«ª°SôdG Gó«°U ájƒfÉK â∏ØàMG
√É«ŸG ï°V ºàj ,øª«dG ‘h .…ƒæ°ùdG OóéàdG ∫ó©e øe ™jQÉ°ûeh äÉMƒd ¢VôY áÑ°SÉæŸG √òg âæª°†J .√É«ª∏d »ŸÉ©dG
.»©«Ñ£dG OóéàdG øY äGôe ™HQCG ójõj ∫ó©Ã á«aƒ÷G :√É«ŸG ´ƒ°Vƒe ≈∏Y äõcQh ,äÉÑdÉW ò«ØæJ
Üƒ°ùæe ‘ »μ«JÉeGQO ¢VÉØîfÉH ∂dP ÖÑ°ùJ óbh
±ÉØLh ™«HÉæ«dGh QÉ¡fC’G ≥aO QÉ°ùëfGh ,á«aƒ÷G √É«ŸG äGQÉ°†◊G ‘ √É«ŸG äÉeGóîà°SG â°VôY :ïjQÉàdGh áØ°ù∏ØdG »JOÉe ‘t
¤EG á◊ÉŸG √É«ŸG Üô°ùJh ,∞«°üdG π°üa ∫ÓN É¡°†©H .áÁó≤dG
.á«aƒ÷G äÉfGõÿG ¢†©Ñd äÉª°ù› â©æ°Uh ¿ÉæÑd á£jôN âª°SQo :É«aGô¨÷G IOÉe ‘t
.ô¡fC’G
áμÑ°T øe Üô°ùàdG áé«àf Üô°ûdG √É«e ‘ óbÉØdG π°üj …ôLCGh ,√É«ŸG á«≤æJ á«∏ªY øY äÉª°ù› â©æ°U :AÉ«ª«μdG IOÉe ‘t
¢†©H ‘ áÄŸG ‘ 40 ¤EG ΩGóîà°S’G Aƒ°Sh ™jRƒàdG .á°SQóŸG ‘ √É«ª∏d ¢üëa
…ôdG Ö«dÉ°SCG ΩGóîà°SG …ODƒjh .á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG √É«ŸG äÉ«ªc âë°VhCG äGAÉ°üMEG âjôLCG :äÉ«°VÉjôdG IOÉe ‘ t
√É«ŸG øe áÄŸG ‘ 70 ƒëf ¿Gó≤a ¤EG áªFÓŸG ÒZ ájó«∏≤àdG .á°SQóŸG ‘ áeóîà°ùŸG
øe OóY ‘ √É«ŸG ∑Ó¡à°SG OGORG óbh .…ô∏d áHƒë°ùŸG ≈∏Y áKƒ∏ŸG √É«ŸG ÒKCÉJ á«Ø«c äÉÑdÉ£dG äô¡XCG :IÉ«◊G Ωƒ∏Y IOÉe ‘t
,áÄŸG ‘ 50 ƒëf 2000h 1985 »eÉY ÚH á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG .¬àë°Uh ¿É°ùf’G áYÉæe
™bƒàŸG øeh .áÄŸG ‘ 40 áÑ°ùæH É¡fÉμ°S OóY OGORG Éª«a πÑb √É«ŸG É¡H ô“ »àdG πMGôŸG äÉÑdÉ£dG âë°VhCG :¿ƒæØdG IOÉe ‘t
∫ÓN á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG º¶©e ‘ √ÉŒ’G Gòg ßMÓjo ¿CG .∫RÉæŸG ¤G É¡dƒ°Uh
QGôªà°S’ Gk ô¶f äÉjóëàdG OGOõJ ¿CGh ,á∏Ñ≤ŸG äGƒæ°ùdG á«ªgCG ≈∏Y ádGódG á«fBGô≤dG äÉjB’G ™«ªL â°Vô oY :ËôμdG ¿BGô≤dG ‘t
‘ √É«ŸG ≈∏Y Ö∏£dG ´ÉØJQGh ÊÉμ°ùdGh …OÉ°üàb’G ƒªædG .¢VQC’G ≈∏Y á«◊G äÉæFÉμdGh ¿É°ùf’G AÉ≤H ‘ √É«ŸG
.á¶àμŸG á«fóŸo G õcGôŸG
Iô£b ¿ƒ«∏H 7.7 97
OGR IQhódG √òg ‘ ¿É°ùfÓd ójGõàŸG πNóàdG øμd .Úæ°ùdG ±’B’ ⁄É©dG ∫ƒM √É«ŸG âcôM á«LƒdhQó«¡dG IQhódG
Ò¨j
q ¿CG øμÁ …ô°ûH πNóJ πμa ,Ò¨àJ ød ⁄É©dG ∫ƒM √É«ª∏d á«dÉªL’G á«ªμdG ¿CG ™eh .kGó«≤©J äÉØYÉ°†ŸGh ™°VƒdG
RhÉéàj øjòdG ⁄É©dG ¿Éμ°S ™«ªL .É¡«dG áLÉM ∑Éæg å«M ÉgôaGƒJh É¡JóFÉah »FÉ«ª«μdG É¡Ñ«côJh √É«ŸG QÉ°ùe ‘
.äGÒ¨àdG √òg ‘ ¿ƒªgÉ°ùj áª°ùf ¿ƒ«∏H 7.7 Ωƒ«dG ºgOóY
…ôëÑdG π≤ædG ∑Éª°SC’G ó«°U ¿ƒHôμdG äÉKÉ©ÑfG

¿RGƒàdG √É«e ≠jôØàH øØ°ùdG Ωƒ≤J ¿CG øμÁ ó«°üdG ‘ •Gôa’G ó«°ùchCG ÊÉK RÉZ äÉ£«ëŸG ¿õàîJ
øe Ió«©H ∫É«eCG áaÉ°ùe ≈∏Y áKƒ∏ŸG äGOGóeG ±Gõæà°SG ¤G …ODƒj Gò¡Hh ƒ÷G ‘ å©ÑæŸG ¿ƒHôμdG
´GƒfCG πNóJ ∂dòHh ,ÉgQó°üe πμ°ûH á«°SÉ°SC’G AGò¨dG .√É«ŸG á°VƒªM ™ØJôJ
¤EG áÑjô¨dG äÉæFÉμdG øe IójóL ¤Gh ¬æY ´ƒLôdG øμÁ ’
. á«∏ëŸG á«FÉŸG áª¶fC’G QÉîÑdG π≤f
.á«FÉŸG IÉ«◊G áª¶fCG ÖjôîJ
á«∏ëàdG á«dõæŸG ä’Éª©à°S’G
QÉ¡fC’Gh √É«ŸG ¿hõfl ≈∏Y »fóªdGo Ö∏£dG
ô qîÑJ
ójõJ á«∏ëàdG äÉ£fi äÓ°†a
§bÉ°ùJ
.á«∏ëŸG ôëÑdG √É«e áMƒ∏e øe √É«ª∏d »©«Ñ£dG ≥aóàdG ¬«LƒJ ó«©j
»YÉ©°TG ∫OÉÑJ
.áHò©dG
á«aƒ÷G √É«ŸG ¿ÉjôL
Öë°ùdG
øe Üô≤dÉH √É«ŸG Öë°S ábÉ£dG
§¨°V øe π∏≤j ÅWGƒ°ûdG ó«dƒJ Ohó°S πbô©J ób áYGQõdG
ôëÑdG √É«Ÿ íª°ùj É‡ √É«ŸG á«©«Ñ£dG áª¶fC’G AÉHô¡μdG Ióª°SC ’ Gh ∞ãμŸG …ôdG
QOÉ°üÃ •ÓàN’ÉH á◊ÉŸG ôjQÉéŸG .QÉ¡fCÓd ´QGõŸG øe áHô°ùàŸG äGó«ÑŸGh
.áHò©dG √É«ŸG .á«aƒ÷G √É«ŸGh QÉ¡fC’G çƒ∏J
ÒZ ájô°ûÑdG äÓ°†ØdG
äGOGóeG çƒ∏J ób á÷É©ŸG
√É«ŸG á÷É©e øμd ,√É«ŸG
øe Gk Òãc ∂∏¡à°ùJ ádòàÑŸG
ÊÉK äÉKÉ©ÑfG ójõJh ábÉ£dG
Water, IBM, AFED :Qó°üŸG .¿ƒHôμdG ó«°ùchCG
áMƒ∏ŸG ‹É©dG ∫ƒ∏ëŸG ∞jô°üJ ôKDƒj å«M ôëÑdG √É«e áKƒ∏e √É«e
≥WÉæŸG ‘ »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdGh ájôëÑdG IÉ«◊G ≈∏Y
¤EG ¿Éμ°ùdG øe IÒÑc íFGô°T QÉ≤àaG ¿CG Éªc .á«∏MÉ°ùdG ,πeGƒY áYƒª› ÖÑ°ùH Ék «°ù«FQ Ék jó– √É«ŸG çƒ∏J Èà©j
áHò©dG √É«ŸG çƒ∏J ‘ ºgÉ°ùj áØ«¶f á«ë°U äÉeóN Ék «FGƒ°ûY á«YÉæ°üdGh á«dõæŸG √É«ŸG ∞jô°üJ OÉjORG É¡æe
á«°ù«FôdG á«YGQõdG ¿Gó∏ÑdGh .á÷É©ŸG ÒZ ±ô°üdG √É«Ã OGƒŸG øe á«dÉY äÉjƒà°ùe ∫Éª©à°SGh ,á«FÉŸG ΩÉ°ùLC’G ‘
,Üô¨ŸG ,¢ùfƒJ ,ôFGõ÷G ,ô°üe) á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ á«∏– ≈∏Y OÉªàY’G OÉjORGh ,áYGQõdG ‘ á«FÉ«ª«μdG
äÉfÉ«H ≥ah ,√É«ª∏d Ék ãjƒ∏J ÌcC’G ¿Gó∏ÑdG »g (¥Gô©dG
.ájƒ°†©dG á«FÉŸG äÉKƒ∏ª∏d á«eƒ«dG äÉØjô°üàdG ∫ƒM :»LPƒ‰ »°SQóe •É°ûf
±ô°üdG √É«e ôjôμàd á£fi Qhõj áÄ«ÑdG …OÉf
äÉØ°üdG ‘ Ò«¨J πc ¬fCÉH √É«ŸG çƒ∏J ±ôqn ©j ,ΩÉY πμ°ûH
óëj √É«ª∏d á«Lƒdƒ«ÑdG hCG á«FÉ«ª«μdG hCG á«©«Ñ£dG
ä’Éª©à°SÓd á◊É°U ÒZ É¡∏©éj hCG É¡à«MÓ°U øe
(äGÒëÑdGh QÉ¡fC’G) á«ë£°ùdG √É«ŸG ¢Vô©àJh .áØ∏àîŸG
á÷É©ŸG ÒZ á∏FÉ°ùdG äÉØ∏îŸG É¡«a ±ôqn °üJ ÚM çƒ∏à∏d
á«aƒ÷G √É«ŸG çƒ∏J íÑ°UCG ∂dòc .Ék «FõL á÷É©ŸG hCG
äÉ«ªc ΩGóîà°SG áé«àf ,⁄É©dG ∫hO øe Òãc ‘ á∏μ°ûe
øaOh á«YGQõdG ∫ƒ≤◊G ‘ äGó«ÑŸGh Ióª°SC’G øe IÒÑc
Ék Hô°ùJ çóëj Ée ,á∏gDƒe ÒZ ≥WÉæe ‘ áØ∏àîŸG äÉjÉØædG
.á«aƒ÷G √É«ŸG äÉfGõN ¤EG É¡JÉÑcôŸ
»ØdCG øe ÌcCG òæe äGÒëÑdGh QÉ¡fC’G çƒ∏J ±ôYo ó≤dh

IQó≤dG ∂∏à“ âfÉc á«FÉŸG äÉë£°ùŸG √òg øμd .ΩÉY
äÉØ∏îŸG ºéM ô¨°U ÖÑ°ùH ,Ék «©«ÑW É¡JGP á«≤æJ ≈∏Y
äÉØ∏fl Ék °SÉ°SCG âfÉc »àdGh ,É¡«a ±ô°üJ âfÉc »àdG ÉfÉªM á£fi ähÒH ‘ á°VhôdG ájƒfÉK ‘ áÄ«ÑdG …OÉf AÉ°†YCG QGR
á«YGQõdG IQƒãdGh IÒÑμdG á«fÉμ°ùdG IOÉjõdG ™eh .ájô°ûH :¬æY ¢üî∏e Éæg ,kGôjô≤J óYCGh .±ô°üdG √É«e ôjôμàd
Ö«cÎdG Ió≤©e äÉØ∏fl øe ∂dP øY èàf Éeh á«YÉæ°üdGh
,áYƒæàŸG á«Lƒdƒ«ÑdG äÉKƒ∏ŸGh á«FÉ«ª«μdG OGƒŸÉH á∏ªfih …òdG »ë°üdG ±ô°üdG ¬JÉÑÑ°ùe ºgCG øeh ,ÉæàÄ«H Oó¡j √É«ŸG çƒ∏J
á«≤æàdG ≈∏Y É¡JQób á«FÉŸG äÉë£°ùŸG º¶©e äó≤a .á«FÉŸG IÉ«◊G Ók JÉb ÉfQÉ¡fCGh ÉfôëH ‘ Ék «FGƒ°ûY Ö°üj
QÉ¡fC’G çƒ∏àa .IÒÑc áLQóH çƒ∏àdG É¡«a ô°ûàfGh á«JGòdG
äGÒëÑdGh (ÉªgÒZh ÜƒfGódGh øjGôdG πãe) ÉHhQhCG ‘ ,»ë°üdG ±ô°üdG √É«e ôjôμàd á£fi ¿ÉæÑd πÑL ‘ ÉfÉªM Ió∏H ‘
øe ÌcCG òæe ±hô©e ,á«dÉª°ûdG ÉcÒeCG ‘ iÈμdG øe √É«ŸG »Ø°üJ ’k hCG »gh .á∏FÉY 1400 ΩóîJh 2001 ΩÉY âÄ°ûfG
IÒÑc Gk Oƒ¡L á«æ©ŸG ∫hódG âdòH ó≤dh .¿ôb ∞°üf ∂dP ó©H .á°üàfl ÉjÒàμH ∫Éª©à°SÉH É¡à÷É©e ºàJ ºK ,äÉÑ°SÎdG
√òg ¢†©H â∏∏ch ,á«FÉŸG äÉë£°ùŸG √òg π«gCÉJ IOÉYE’ √É«ŸG ∞jô°üJ πÑb ,IQÉ°†dG äÉHhôμ«ŸG πà≤d Qƒ∏μdG IOÉe ±É°†J
.É«fÉ£jôH ‘ õÁÉàdG ô¡f ‘ çóM Éªc ,ìÉéædÉH Oƒ¡÷G .kGQô°V πbCG ¿ƒμJ å«M ôëÑdG ¤G ’k ƒ°Uh
ádÉM QƒgóJ √É«ŸG á«Yƒæd »ŸÉ©dG ó°UôdG èFÉàf í°VƒJh
.QÉ¡fC’G º¶©e iôb ‘ iôNCG äÉ£fi AÉæH Öéj ∂dòd ,áëLÉfh á«∏ªY á£ëŸG √òg
.±ô°üdG √É«e á÷É©e äÉ£fi ¤G Ék eƒªY ô≤àØJ »àdG ,¬fóeh ¿ÉæÑd
√É«ŸG øe á∏FÉg äÉ«ªc √É«ª∏d •ôØŸG ∑Ó¡à°S’G ódq ƒjh ßaÉëf ¿CG Öéj Gòd ,¬HƒæL ¤G ¬dÉª°T øe ôëÑdG ≈∏Y óà‡ Éfó∏Ña
áÑ°SÉæe á÷É©e ≥aGôe ÜÉ«Z ‘ …ODƒJ »àdG ,ádòàÑŸG §jôØàdG øY ∞bƒàdGh ,á«MÉ«°ùdGh á«μª°ùdG ,ájôëÑdG ÉæJhôK ≈∏Y
ó©jh
q .Ék °VGôeCG ÖÑ°ùJh áHò©dG √É«ŸG QOÉ°üe åjƒ∏J ¤EG .á÷É©e …CG ¿hO øe É¡«dG ±ô°üdG √É«e πjƒ– ≥jôW øY É¡H
IOƒL ≈∏Y ®ÉØë∏d áfÉª°V IAÉØμH áHò©dG √É«ŸG ∫Éª©à°SG
ºdÉ©dG ∫ƒM áHò©dG √É«ªdG ôaGƒJ

(áæ°ùdG ‘ OôØ∏d Ö©μe Îe)
IQóædG
OÉ¡L’G
¢Vô©àdG OhóM
IôaGƒàe ÒZ äÉeƒ∏©e
FAO, UN, World Resources Institute, 2007 :Qó°üŸG
.¢Vƒ©ÑdG ódGƒJ ºXÉ©J ¤EG IócGôdG √É«ŸG çƒ∏J …ODƒjh IôgÉX ádOCG ∑Éæg ¿ƒμJ ’ ,√É«ŸG çƒ∏àJ ÉeóæYh .√É«ŸG
πcÉ°ûŸG ióMEG ,¢Vƒ©ÑdG É¡∏≤æj »àdG ,ÉjQÓŸG ∫GõJ ’h Üô°T ¢SÉædG π°UGƒj ób ∂dòd .É¡à«Yƒf ‘ Ò¨J q ≈∏Y
äƒÁh .»eÉædG ⁄É©dG øe ÒÑc AõL ‘ áeÉ©dG á«ë°üdG çƒ∏J ßMÓj ’ óbh .¢VôŸG º¡H πëj ¿CG ¤EG áKƒq ∏e √É«e
¢VGôeCG øe ⁄É©dG ∫ƒM Ék jƒæ°S ¢üî°T ¿ƒ«∏e 1.5 ƒëf øe IÒÑc OGóYCÉH ∂àa AÉHƒdG ¿ƒμj ¿CG ó©H ’EG √É«ŸG Qó°üe
§ÑJôJ ,ájƒ©ŸG äÉ«∏«Ø£dGh ∫É¡°SE’G πãe ,É¡ÑæŒ øμÁ .¢SÉædG
.ºFÓŸG ÒZ »ë°üdG ±ô°üdGh áKƒ∏ŸG Üô°ûdG √É«Ã
√É«e äÉeóN ¤EG ¢UÉî°TCG 10 πc øe 3 ô≤àØj ,Ék «ŸÉY
√É«ª∏d áª«μM IQGOEG ¤EG ¢UÉî°TCG 10 πc øe 6 ô≤àØj Éª«a ,áfƒeCÉŸG Üô°ûdG
çƒ∏J …ODƒjh .¿ÉeCÉH IQGóŸG »ë°üdG ±ô°üdG ≥aGôe
á«ªæàdG ΩÉeCG Ék ≤FÉY É¡JQGOEG Aƒ°Sh É¡Kƒ∏Jh √É«ŸG IQóf πμ°ûJ áHÉ°UE’G ¤EG ,äÉ°ShÒØdGh ÉjÒàμÑdÉH Ék °Uƒ°üN ,√É«ŸG
»¡a .¬à«gÉaQh ¿É°ùfE’G áë°Uh AGò¨dG êÉàfEGh ájOÉ°üàb’G ,∫É¡°SE’G ¢VGôeCG É¡ªgCG ,ájó©ŸG ¢VGôeC’G øe ójó©dÉH
±Gõæà°SGh ,ôë°üàdGh
q ,»JÉÑædG AÉ£¨dG ™LGôJ ¤EG …ODƒJ √É«e äGOGóeEG óLƒJ ’ å«M á«ØjôdG ≥WÉæŸG ‘ Éª«°S ’h
QƒgóJh äÉHÉ¨dG ∫GhR »æ©jh .á«aƒ÷G √É«ŸG OQGƒe .»ë°üdG ±ô°ü∏d áÑ°SÉæe äÉeóN hCG Üô°û∏d á◊É°U
™«é°ûJ Öéj ,á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ √É«ŸG øe áÄŸG ‘ 85 áfÉ«°U óYÉ°ùJh .πbCG áHòY √É«e ôaGƒJ √É«ŸG äÉ©ªéà°ùe
.ôª¨dG øe ’k óH §«≤æàdG hCG ¢TôdÉH
q …ôdG
q ≈∏Y ÚYQGõŸG ®ÉØ◊G ‘ §≤a ¢ù«d áHò©dG √É«ª∏d á«LƒdƒμjE’G º¶ædG
™aQh AÉHô¡μdÉc √É«ŸG QÉÑàYG Öéj ,‹õæŸG ´É£≤dG ‘h .Ék °†jCG É¡à«Yƒf ≈∏Y É‰EGh ,IôaGƒàŸG √É«ŸG á«ªc ≈∏Y
Ék «Yh ó°TC
q G ¢SÉædG π©é«°S Ée ,±ô°üdG Ö°ùëH Ωƒ°SôdG
,É¡«∏Y á¶aÉëŸG ‘ Ék °UôM ÌcCGh ÉgQóg IQƒ£ÿ ‘ IÒÑc äÉjó– á«Hô©dG ∫hódG øe Òãc ¬LGƒ«°Sh
.º¡dRÉæe ‘ É¡eGóîà°SG ó«°TôJ ¤EG ‹ÉàdÉH º¡©aójh É¡JÉ°SÉ«°S åjó– ΩóY áé«àf ,äÓμ°ûŸG √òg á÷É©e
±ÉØ÷G ¿ƒμ«°S »àdG ,ñÉæŸG Ò¨J äÉ«YGóJ á¡LGƒŸ á«FÉŸG
∫ÓN Ωó≤J ≥«≤– øe IóY á«HôY ∫hO âæμ“ ó≤d á∏ªàëŸG ôWÉîŸG RôHCG øeh .É¡ªgCG øe √É«ŸG í°T OÉjORGh
õjõ©Jh á«FÉŸG É¡JÉ°SÉ«°S ìÓ°UEG ‘ øjÒNC’G øjó≤©dG §°ShC’G ¥ô°ûdG ‘ Ék °Uƒ°üN ,√É«ŸG ≈∏Y äÉYGõf ´’ófG
É¡JGQób AÉæHh á«©jô°ûàdG ÉgôWCG åjó–h É¡JÉ°ù°SDƒe á«aƒL äÉfGõNh QÉ¡fCG ≈∏Y ¬dhO á«ÑdÉZ óªà©J …òdG
√É«ŸG ºYO äÉ°SÉ«°S ìÓ°UEG ”h .√É«ŸG IQGOEG Ú°ùëàd ‘ óLƒJ ’ ∂dP ™eh .IQhÉ› ¿Gó∏H ™e É¡ª°SÉ≤àJ
¿CG ™bƒàŸG øe Iƒ£N »gh ,¿Gó∏ÑdG øe ójó©dG ‘ á«YÉª÷G IQGO’ÉH ≥∏©àJ IóMGh á«ª°SQ á«bÉØJG á≤£æŸG
Éªc .∞«dÉμàdG OGOÎ°SGh √É«ŸG ΩGóîà°SG IAÉØc Rõ©J á«HôY ∫hO ÊÉªK âbOÉ°U óbh .ácÎ°ûŸG á«FÉŸG OQGƒª∏d
É¡æμd ,√É«ª∏d áeGóà°ùŸG á«ªæà∏d äÉ°SÉ«°S ôjƒ£J ” ä’Éª©à°S’G ¿ƒfÉb ∫ƒM IóëàŸG ·C’G á«bÉØJG ≈∏Y §≤a
.áÑbGôŸG äGhOC’ Ék HÉ«Zh ò«ØæàdG ‘ äÉjó– ¬LGƒJ ∞æ°üJ »àdG ,á«dhódG á«FÉŸG …QÉéª∏d á«MÓŸG ÒZ
≈∏Y äGQOÉÑŸG ¢†©H á«°VÉŸG äGƒæ°ùdG äó¡°Th πª©à°ùJ Ée Ék ÑdÉZh ‹hódG √É«ŸG ¿ƒfÉ≤d á«°ù«FôdG ÇOÉÑŸG
¢ù∏éŸG ¢ù°SCÉJ ó≤a .»≤WÉæŸGh »ª«∏bE’G iƒà°ùŸG .É¡ª°SÉ≤Jh √É«ŸG IQGOEÉH ≥∏©àJ ácÎ°ûe äÉ«bÉØJG ó≤©d
∫hódG á©eÉL ‘ 2008 ΩÉY √É«ª∏d »Hô©dG …QGRƒdG
‘ »FÉŸG øeC’G á«é«JGÎ°SG 2010 ΩÉY Qó°UCGh ,á«Hô©dG .πeÉμàe ¬LƒJ
t OƒLh »°†à≤j √É«ŸG IQóf á∏μ°ûe πM q ¿Eq G
,≥WÉæŸG iƒà°ùe ≈∏Yh .2030 – 2010 á«Hô©dG á≤£æŸG k k q
á«LƒdƒæμJ ’ƒ∏M hCG Ójƒ“ Ö∏£àJ ó©J o ⁄ ádCÉ°ùŸÉa
¢ù∏› ∫hO ‘ √É«ª∏d IóMƒŸG á«é«JGÎ°SE’G ¥ÓWEG ” äÉMÓ°UEG AGôLEG Öéj πH ,§≤a AGÈNh á«°Sóægh
Éà∏c ôjƒ£J πãÁh .2035 – 2016 »é«∏ÿG ¿hÉ©àdG …Qhô°†dG øeh .ájQòL á«YÉªàLGh á«fƒfÉbh á«°SÉ«°S
√É«ŸG IQóf á¡LGƒe ‘ Ék «°ù«FQ Ék ª∏©e Úà«é«JGÎ°SE’G äÉ°SÉ«°S Ú°ù–h ,¢VQC’G á«μ∏e äÉMÓ°UE’G πª°ûJ ¿CG
¤EG êÉàëj ìÉéædG øμd .á∏MÉ≤dG á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ ¥ƒ≤◊G QGôbEGh ,áª«b äGP á©∏°S ÉgQÉÑàYGh √É«ŸG Ò©°ùJ
Ée ,»ª«∏bE’G ¿hÉ©àdG øe ≈∏YCG äÉjƒà°ùeh ™jô°S ò«ØæJ ,¢UÉÿG ´É£≤dG ∑Gô°TEGh ,áaÉØ°ûdG ™jRƒàdG º¶fh á«FÉŸG
.¿B’G ≈àM áØ«©°V âdGR á«fƒfÉ≤dG äÉ«∏μ«¡dG Ú°ù–h ,ájOÉ°üàb’G õaGƒ◊Gh
,¢VGƒMC’G IQGOEG äÉ£∏°S çGóëà°SGh ,á«ª«¶æàdGh
’ ,á≤£æŸG ‘ á«HÉéjEG QÉKBG á¶MÓe ¿ÉμeEG ºZQ ≈∏Yh ™ªàéŸG äÉÄ«gh ÜÉÑ°ûdGh á«FÉ°ùædG äÉYƒªéŸG ácQÉ°ûeh
äÉ°ù°SDƒŸG äGQób ôjƒ£J ¤EG á°SÉe áLÉM ∑Éæg ∫GõJ áeRC’ …ó°üàdG øμÁ ’h .QGô≤dG ™æ°U á«∏ªY ‘ ÊóŸG
á«∏ëŸGh á«æWƒdG §£ÿG ò«ØæJ áÑbGôeh áZÉ«°üd á«æ©ŸG ∫GhRh »°VGQC’G QƒgóJ πãe iôNCG äÉeRCG øY ∫õ©Ã √É«ŸG
iƒà°ùŸG ≈∏Y Ék °Uƒ°üN ,á«FÉŸG OQGƒª∏d á∏eÉμàŸG IQGOEÓd øe óH ’ ∂dòd ,á«LƒdƒμjE’G º¶ædG IQÉ°ùNh äÉHÉ¨dG
™aQh äÉeƒ∏©ŸG ∫OÉÑJh äGQó≤dG AÉæH øY Ók °†a ,»∏ëŸG .áeGóà°ùe IQGOEG ≥«≤ëàd á∏eÉμàe á£N
.™ªàéŸG íFGô°T ∞∏àîŸ ™°ShCG ácQÉ°ûÃ ìÉª°ùdGh »YƒdG
OÉ°üàb’G äÉ«æ≤J ΩGóîà°SÉH AóÑdG »¨Ñæj ,∂dP ¤EG áaÉ°VEG
Iójó°ûdG á°ùaÉæŸG{ ¿CG IóëàŸG ·C’G âæ∏YCG ,2001 ΩÉY ‘ äGõ«¡éàdG πfi q É¡dÓMEGh ,áYÉæ°üdGh áYGQõdG ‘ √É«ŸÉH
‘ Ühô◊Gh ´Gõæ∏d Gk Qó°üe íÑ°üJ ób áHò©dG √É«ŸG ≈∏Y É¡ qfCG ™eh .ÈcCG äÉ«ªc ∂∏¡à°ùJ »àdG áÁó≤dG äÉ«æ≤àdGh
¿CG øμÁ √É«ŸG πcÉ°ûe ¿EG âdÉb ,ΩÉY ó©Hh .zπÑ≤à°ùŸG ±ƒ°S πjƒ£dG ióŸG ≈∏Y ÉgOhOôe ¿CG ’EG ,ák Ø∏c ÌcCG
¿hÉ©àdG Gòg ¿Éc GPEGh .¿Gó∏ÑdG ÚH ¿hÉ©à∏d Gk õaÉM ¿ƒμJ øeh .√É«ŸG OQGƒe ≈∏Y á¶aÉëŸG å«M øe Ék ëHôeo ¿ƒμj
QÉªãà°S’Gh √É«ŸG ∑Ó¡à°SG ó«°TôJ ¿CG ’EG ,∫ÉæŸG Ö©°U ójõ«°S Ée ,çƒq ∏àdG ¢†«ØîJ á«Ä«ÑdG ÚfGƒ≤dG ≥«Ñ£J ¿CÉ°T
OQGƒŸG øe áeGóà°ùŸG IOÉØà°S’G ºYóJ »àdG çƒëÑdG ‘ áeGóà°SG äÉfÉμeEGh á◊É°üdG áHò©dG √É«ŸG äÉ«ªc ôaGƒJ
.√É«ŸG ÜhôMh äÉYGõædG øe ó◊G ‘ ¿GóYÉ°ùj ób áMÉàŸG ƒëf ∂∏¡à°ùJ »àdG ,áYGQõdG ∫É› ‘h .á«dÉ◊G OQGƒŸG
á«Hô©dG iQÉë°üdG ‘ á«aƒL kGQÉ¡fCGh äGÒëH ∞°ûμJ AÉ°†ØdG øe Qƒ°U

±’BG 6 ÚH Ée âeGO QÉ£eCG áÑ≤M ±ÉØ÷G øe áÑ≤M πc ,⁄É©dG ‘ Ék aÉØL ≥WÉæŸG ÌcCG ‘ á«Hô©dG ∫hódG ™≤J
áæ°S ¿ƒ«∏e ∞°üædG ∫GƒW É¡ÑbÉ©J ôªà°SGh ,áæ°S ∞dCG 30h º°†J ’h .á«Hô©dG Iôjõ÷G ¬Ñ°Th É«≤jôaCG ∫Éª°T Ék °Uƒ°üN
.πbC’G ≈∏Y IÒNC’G ,äGôØdGh á∏LOh π«ædG »g ,á«°ù«FQ QÉ¡fCG áKÓK iƒ°S
ÉeCG .áæ°ùdG QGóe ≈∏Y √É«ŸÉH É¡H á£«ëŸG »°VGQC’G OhõJ
á«aƒ÷G √É«ŸG ™bGƒe ≈∏Y áÁó≤dG QÉ¡fC’G äGQÉ°ùe ∫óJ ∂dòd ,á©°VGƒàe á«FÉe OQGƒe É¡jó∏a á≤£æŸG ∫hO á«≤H
ójó– ¤EG RÉH QƒàcódG ≥jôa π°UƒJ ó≤a .AGôë°üdG â– IÓëŸG ôëÑdG √É«ªc á∏jóH QOÉ°üe ≈∏Y ÉgOÉªàYG OGOõj
∫Éª°Th ô°üe ÜôZ ÜƒæL ‘ ÚJÒÑc ÚàÁób ÚJÒëH .á«aƒ÷G √É«ŸGh
Aƒ°ûf ÖÑ°S ÉfÉc ÚÁób øjô¡æd Újô›h ,¿GOƒ°ùdG ÜôZ
∂dòc .É«Ñ«d ¥ô°T ÜƒæL ‘ á«aƒ÷G É¡gÉ«eh iôØc áMGh …hGôë°U ΩGõM ÈcCG É«≤jôaCG ∫Éª°T ‘ iÈμdG AGôë°üdG πã“
á«Hô©dG Iôjõ÷G ¬Ñ°T §°Sh ‹ÉÿG ™HôdG á≤£æe OóM ≈`dEG ¥ô°ûdG øè Îeƒ∏«c 6000 ƒëf ó`à“ PEG ,¢VQC’G ≈`∏Y
Ú∏ªàfi øjQó°üªc ¿ÉªYo ¥ô°T ‘ áÑ«gh á≤£æeh ≥WÉæŸG ó`°TCG ¢†`©H á«bô°ûdG ÉgDhGõLCG øª°†àJh .Üô¨dG
.á«aƒ÷G √É«ŸG øe IÒÑc äÉ«ªμd á«ªc ÒîÑJ ¢ùª°û∏d øμÁ å«M ,ÖcƒμdG ≈`∏Y Ék aÉØL
π°üØjh .∞©°V 200`H á£bÉ°ùdG QÉ£eC’G ¥ƒØJ √É«ŸG øe
á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæª∏d zá«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ≈∏Y ñÉæŸG Ò¨J ôKCG{ ôjô≤J :Qó°üŸG á«Hô©dG Iôjõ÷G ¬Ñ°Th iÈμdG AGôë°üdG ÚH ôªMC’G ôëÑdG
‘ AGôë°U á©£b ÈcCG º°†J »àdG
ójõJ …òdG ‹ÉÿG ™HôdG »g ⁄É©dG
Îeƒ∏«c ∞dCG 600 ≈∏Y ¬àMÉ°ùe
.™Hôe
√É«ŸG ¿CG ÅWÉN OÉ≤àYG Oƒ°ùj

á≤£æŸG ‘ áë«ë°T á«aƒ÷G
.Ék «∏c É¡aGõæà°SG ” hCG á«Hô©dG
á©°SGh AGõLCG ¿CG á≤«≤◊G øμd
.±É°ûμà°S’G ô¶àæJ âdGR Ée
IGOCG á«FÉ°†ØdG Qƒ°üdG Èà©Jh
√É«ŸG OQGƒe ójóëàd á«LPƒ‰
.ôëÑdG ¤EG É¡Hô°ùJh á«aƒ÷G
áaÉL AGôë°üdG ¿CG º`ZQ ≈∏Y

ôjóe ÉgGôLCG á°SGQO ¿EÉà ,Ék «dÉM
á©eÉL ‘ AÉ°†ØdG çÉëHCG õcôe
¥hQÉa QƒàcódG á«cÒeC’G ø£°SƒH
QƒaQGO IÒëH á«Hô©dG AGôë°üdG ¿CG âØ°ûc ,RÉÑdG
á«dÉª°ûdG
iô› ô¡¶jh ∫ƒ£¡H áæ°S 5000 πÑb äõ«“
≥HÉ°S ô¡f kGQÉ¡fCG …ò¨J âfÉc IôjõZ QÉ£eCG
âØàNG ºK ,äGÒëH ‘ Ö°üJ
â– Ék éjQóJ QÉ¡fC’G äGQÉ°ùe
â∏J .±ÉØ÷G πM Éeó©H ∫ÉeôdG

óæY ’EG √É«ŸG íàØJ ’h ,¢TódG â– áYô°ùH ºëà°SG
q t óYÉ°ùj á«eƒ«dG ÉæJÉ«M ‘ á£«°ùH äGAGôLG PÉîJG
.ΩÉªëà°S’G ∫ÓN áLÉ◊G á«ë°†àdG ¿hO øe √É«ŸG IOƒL ≈∏Y ®ÉØ◊G ‘
:Ió«ØŸG äÉ°SQÉªŸG ¢†©H Éæg .Éæà°û«©e iƒà°ùÃ
’EG ¿ƒë°üdG ájÓLh ¢ùHÓŸG ádÉ°ùZ ΩGóîà°SG ÖæŒt
π«°ù¨dG ≥«MÉ°ùe ∫Éª©à°SG øe ÌμJ ’h ,Éª¡à©°S AπÃ ∫Éª©à°SG πc AÉæKCG Gk ó«L (QƒÑæ°üdG) á«Øæ◊G πØbCG t
.±ô°üdG √É«e çƒ∏J »àdG 75h 50 ÚH Ée Qó¡j ¿CG øμÁ A»£ÑdG §«≤æàdÉa ,√ó©Hh
.Ék «eƒj √É«ŸG øe Gk Î«d
äÉ«Øæ◊Gh äÉ°TódG ‘ √É«ŸG ÒaƒJ Iõ¡LCG Ωóîà°SGt
∂∏¡à°ùJ ádÉ°ùZ Ωóîà°SGh ,≥FGó◊G …Qh ¢†«MGôŸGh Ö≤K øe Ék «eƒj Î«d 600 Üô°ùàj ó≤a ,Üô°ùàdG í∏°UCGt
.πbCG Ék gÉ«e ÈcC’G Qó¡dG .•ƒ¨°†e √É«e ÜƒÑfCG ‘ ¢SƒHO ¢SCGQ ºéëH
ócCÉà∏dh .¢VÉMôŸG ¿GõN øe π°üëj ∫RÉæŸG º¶©e ‘
,óMGh ¿BG ‘ …hó«dG π°ù¨dG ∫ÉªYCG ™«ªL õ‚CG t øe á¨Ñ°U äGô£b ™°†H ¬«a ™°V ,Üô°ùJ OƒLh ΩóY øe
¢ùHÓe AGô°T ÖæŒh .IóMGh á©aO ∞«£°ûàdG ≈æ°ùà«d ∫O ¢VÉMôŸG √É«e âfƒq ∏J GPEÉa ,¿ƒØ«°ùdG π«¨°ûJ ¿hO
.OôØæe π°ùZ ¤EG êÉà– .Üô°ùJ ≈∏Y ∂dP
√É«e Ωóîà°SGh AÉYh ‘ QÉ°†ÿGh á¡cÉØdG π°ùZG t hCG ΩÉªëà°S’G πÑb) áæNÉ°ùdG √É«ŸG ∫hõf ∑QÉ¶àfG ∫ÓNt
.…ôdG ‘ π°ù¨dG .É¡ëàØJ ¿CG πÑb á«Øæ◊G â– AÉYh ™°V ,(¥ÉÑWC’G π°ùZ
.¢VÉMôŸG ‘ áYƒªéŸG √É«ŸG πª©à°SGh
‘ π°ù¨dGh ΩÉªëà°S’G √É«e ∫Éª©à°SG óYCG t
.¢VÉMôŸG áaÉ¶f øe Ék ≤KGh øμJ ⁄ ¿EG √É«ª∏d Î∏a RÉ¡L Ωóîà°SGt
.ÉgQó°üe
√É«ŸG ôaƒJ É¡fC’ ,ƒ¡£∏d §¨°†dG IôéæW Ωóîà°SG t
.OƒbƒdGh âbƒdGh .∂æbP ≥∏– hCG ∂fÉæ°SCG π°ù¨J âfCGh á«Øæ◊G πØbCGt
øe Iô£≤àŸG √É«ŸGh ∫õæŸG í£°S øY QÉ£eC’G √É«e ™ªLGt .√É«ŸG ∂∏¡à°ùJ Ék HÉ©dCG Î°ûJ ’t
∞«¶æàdG ∫ÉªYCGh …ôdG ‘ É¡eóîà°SGh ,AGƒ¡dG ∞«μe
.á«dõæŸG ≥∏J ’h .√É«e ΩƒWôN ∫óH ƒdóH IQÉ«°ùdG π°ùZG t
áHÎdG ≈∏Y hCG á«ë£°ùdG √É«ŸG ‘ Ωƒë°ûdGh äƒjõdG
ó°üàbGh .É¡àjÉªM ‘ óYÉ°Sh ∂gÉ«e QOÉ°üe ∞°ûàcGt á«aƒ÷G √É«ŸG ¤EG Üô°ùàJ ’ »μd √É«ŸG iô› ‘ hCG
Gk ójõe èàæj √É«ŸG ∫Éª©à°SG ‘ •GôaE’G ¿C’ ,¿ÉμeE’G Qób .É¡Kƒ∏Jh
.ádòàÑŸG √É«ŸG øe
,∂JÉYhQõe ‘ äÉaB’G IOÉHE’ áeÉ°S ÒZ Ék bôW πª©à°SGt
áÄÑ©J ÈY ,Üô°ûdG √É«Ÿ »°ùª°ûdG Ò¡£àdG ¢SQÉe t .ájQhô°†dG ä’É◊G ‘ ’EG á«YGQõdG äGó«ÑŸG Ωóîà°ùJ ’h
,É¡d ¿ƒd ’ áaÉØ°T á«LÉLR á«YhCG ‘ IÉ qØ°üŸG √É«ŸG ¢ûæ∏d á©fÉe á«YhCG ‘ áeÉ°ùdG á«FÉ«ª«μdG OGƒŸG ßØMGh
Ée ,πbC’G ≈∏Y ÚàYÉ°S IóŸ ¢ùª°ûdG á©°TC’ É¡°†jô©Jh .√É«ŸG åjƒ∏J ΩóY ‘ ºgÉ°ùJ Gòμg .¥’óf’Gh
.º«KGô÷G ≈∏Y »°†≤jh √É«ŸG ô¡£j
’ »μd ,AÉ°ùŸG ‘ hCG ôcÉÑdG ìÉÑ°üdG ‘ ∂à≤jóM phQG t
OGôaCGh ∑AÉbó°UCG π©Œ Éeóæ©a .á«YƒàdG ÖLGƒH ºbt ¢TôaGh .¢ùª°ûdG IQGôM AGôL øe áYô°ùH √É«ŸG ôîÑàJ
äGAGôLEG Ék ©«ªL ¿hòîàj ∑AÓeRh ∂fGÒLh ∂Jô°SCG ßØ◊ IQÉ°ûædG hCG ÍàdG hCG ôé°ûdG ¥QƒH áYhQõŸG ¢VQC’G
≈∏Y í°üj
q Gògh .ÒÑc ™bh GP ôKC’G ¿ƒμj ,√É«ŸG ¿CÉ°ûH ,(ôª¨dG) ájQÉ÷G √É«ŸÉH …ôdG øe ’k óHh .áHÎdG áHƒWQ
.á«Ä«ÑdG ÉjÉ°†≤dG ™«ªL .¢TôdG hCG §«≤æàdÉH …ôdG ¢SQÉe
áHò©dG √É«ŸG ∫ƒM ∂JÉeƒ∏©e ÈàNG .3

OôéÃ áKƒ∏ŸG √É«ŸG ¤EG ±ô©àdG øμÁ ```````````` .6 ≈∏Y √É«ŸG ºéM øe áÄŸG ‘ óMGh øe πbCG ```````````` .1
.É¡«dEG ô¶ædG ∑Ó¡à°SÓd IôaGƒàe á«ë£°S √É«e ƒg ¢VQC’G
.…ô°ûÑdG
ájOÉ°üàbG á©∏°S ÉgQÉÑàYGh √É«ŸG Ò©°ùJ ```````````` .7
.Qó¡dG ¢†ØN ‘ ¿ÉªgÉ°ùj ,⁄É©dG ‘ áHò©dG √É«ŸG ôaGƒJ ‘ á∏μ°ûe ’ ```````````` .2
.™«ªé∏d IôaGƒàe »¡a
á≤£æŸG ‘ IôaGƒàŸG á«FÉŸG äGOGóeE’G º¶©e ```````````` .8
.∫RÉæŸG ‘ πª©à°ùJ á«Hô©dG .√É«ŸG OQGƒe ≈∏Y Ék Ñ∏°S ñÉæŸG Ò¨J ôKDƒj ```````````` .3
í°U .5 í°U .10 áHÎdG ≈∏Y Ωƒë°ûdGh äƒjõdG »eQ πμ°ûj ’ ```````````` .9 »g »Hô©dG ⁄É©dG ‘ Ió«MƒdG √É«ŸG á∏μ°ûe ```````````` .4
CÉ£N .4 CÉ£N .9 .á«aƒ÷G √É«ŸG ≈∏Y Qô°V …CG .É¡JQóf
í°U .3 CÉ£N .8
CÉ£N .2 í°U .7 ÚjÓH Qóg ¤EG á£«°ùH äÉHô°ùJ …ODƒJ ```````````` .10 »ë°üdG ±ô°üdG áª¶fCG ÜÉ«Z πμ°ûj ```````````` .5
.á«Hô©dG ∫RÉæŸG ‘ Ék jƒæ°S √É«ŸG øe áÑ©μŸG QÉàeC’G Ék ÑÑ°S ádòàÑŸG √É«ŸG á÷É©e äÉ£fih áª«∏°ùdG
í°U .1 CÉ£N .6
.√É«ŸG çƒ∏àd Ék «°ù«FQ
áHò©dG √É«ŸG ∫ƒM á«≤«Ñ£J äÉWÉ°ûf .4

¢VQC’G ≈∏Y √É«ŸG ´RƒJ :1 •É°ûædG
áHhòY ÌcC’G √É«ŸG πã“ áfGƒ£°SCG …CG ò«eÓàdG ∫CÉ°SG .7 :±ó¡dG

Î«∏«∏e 19.3 `dG áfGƒ£°SCG ƒg ÜGƒ÷G) ¢VQC’G ≈∏Y ≈∏Y GhQó≤j ¿CGh ¢VQC’G ≈∏Y √É«ŸG ´RƒJ ò«eÓàdG º¡Øj ¿CG
¿Éc GPG Ée º¡dCÉ°SG .(ájó«∏÷G QÉ¡fC’Gh πàμ∏d á∏ãªŸG .¢VQC’G ≈∏Y áHò©dG √É«ŸG QOÉ°üe á«ª°ùJ
.Ék ©FÉ°T Qó°üŸG Gòg ∫Éª©à°SG
‘ Üô°ûdG √É«e »JCÉJ øjCG øe ò«eÓà∏d ìô°TG .8 .¢VQC’G √É«Ÿ ≥aôŸG ÊÉ«ÑdG º°SôdG øe áî°ùf t
.ºμà≤£æe .Î«∏«∏e 1000 É¡à©°S áLQs óe á«fGƒ£°SCG áLÉLR t
.Î«∏«∏e 100 IóMGƒdG á©°S á«fGƒ£°SCG äÉLÉLR ¢ùªN t
(Î«∏«∏e 1000) ¢VQC’G ≈∏Y √É«ŸG äGOGóeEG ‹ÉªLG .AGhO IQÉ£b t
.ΩÉ©W ¿ƒ∏e t
äÉ£«fi áHòY √É«e
(á◊Ée √É«e) (Î«∏«∏e) Gòg ‘ √É«ŸG ´RƒJ ójóëàd ‹ÉàdG ∫hó÷G πª©à°SG t
972 19.3 ájó«∏L QÉ¡fCGh πàc .QÉÑàN’G
8.4 á«aƒL √É«e
0.2 á«ë£°S √É«e :π©ØJ GPÉe
0.1 áHÎdGh AGƒ¡dG ‘ √É«e IôaGƒàŸG áHò©dG √É«ŸG á«ªc ôjó≤J ò«eÓàdG øe Ö∏WG .1
28 ¢VQC’G ≈∏Y áHò©dG √É«ŸG ‹ÉªLG ìô°TG .É¡æe »JCÉJ »àdG QOÉ°üŸG áaô©eh ¢VQC’G ≈∏Y
óMGh Î«∏«∏e = äGô£b 3 Î«∏«∏e 1000 = Î«∏dG ≈∏Y áHò©dG √É«ª∏d »∏©ØdG ´RƒàdG ÚÑJ ±ƒ°S ∂fCG º¡d
.¢VQC’G
¢VQC’G ≈∏Y √É«ŸG ´RƒJ OQÉH AÉÃ Î«∏«∏e 1000 á©°S áLQs óŸG áfGƒ£°S’G CÓeG .2
äGOGóeEG ‹ÉªLG πãÁ Gòg .Î«∏«∏e 1000`dG §N ≈àM
%2 QÉ¡fCG %0.9 iôNCG %3 áHòY √É«e .¢VQC’G ≈∏Y √É«ŸG
√É«e
á«ë£°S
äÉ©≤æà°ùe %0.3 á©°S áLQóe áfGƒ£°SG ‘ AÉŸG øe Gk Î«∏«∏e 28 Öμ°SG .3
%11 á«aƒL √É«e
%30.1 áHò©dG √É«ŸG äGOGóeEG ‹ÉªLEG πãÁ Gòg .Î«∏«∏e 100
.¢VQC’G ≈∏Y
(Gk Î«∏«∏e 972) ¤hC’G áfGƒ£°S’G ‘ »≤ÑàŸG AÉŸG .4

äGÒëH QÉ¡fCGh πàc á◊Ée √É«e .á◊ÉŸG √É«ŸG πãÁ
%87 ájó«∏L (äÉ£«fi)
%69 %97
.á«bÉÑdG äÉfGƒ£°S’G ≈∏Y AÉŸG øe Gk Î«∏«∏e 28`dG º°ùb
u .5
.∫hó÷G ‘ áæ«ÑŸG äÉ«ªμdG πª©à°SG
972 ≈∏Y ájƒàëŸG áfGƒ£°S’G ¿CG ò«eÓà∏d ìô°TG .6

äÉ£«ëŸG √É«e …CG ,á◊ÉŸG √É«ŸG πã“ AÉŸG øe Gk Î«∏«∏e
á«ë£°S √É«e áHòY √É«e ¢VQC’G √É«e
á∏FÉ°S áHòY äGAGôLG PÉîJG ¿hO øe É¡Hô°T ™«£à°ùf ’ »àdG ,QÉëÑdGh
.É¡æe áMƒ∏ŸG ádGR’ áØ∏μe
√É«ŸG IÉØ°üe :2 •É°ûædG
:±ó¡dG
πNój å«ëH IQhQÉ≤∏d …ƒ∏©dG Aõ÷G Ö∏bGh AÉ£¨dG ´õfG .2 .√É«ª∏d á«©«Ñ£dG á«Ø°üàdG ≈∏Y ò«eÓàdG ∞jô©J
.Ék ªéM ô¨°UC’G »∏Ø°ùdG Aõ÷G ‘ ΩÉμMEÉH
»£¨J å«ëH IQhQÉ≤dG πØ°SCG ‘ IÒ¨°üdG IQÉé◊G ™°V .3 (øjÎ«d á©°S) áZQÉa ∂«à°SÓH IQhQÉb t
.Ék eÉ“ √ó°ùJ
q ¿CG ¿hO øe øμd Ö≤ãdG ¢ü≤e
q t
º«∏©J º∏b t
™°V .πeôdG ºK øeh IQÉé◊G ¥ƒa ≈°ü◊G ™°V .4 ádƒ°ù¨ŸG IÒ¨°üdG IQÉé◊G øe á∏«μ°ûJ t
Ék gÉ«e Öμ°SG .Iô°TÉÑe πeôdG í£°S ≈∏Y Gk Ò¨°U Gk ôéM á°ùªNh øjÎª«àæ°S ÚH ìhGôj ºé◊G) ádƒ°ùë ≈°üM t
ÈY ’k hõf Ék Ä«°ûa Ék Ä«°T í°ûJôJ å«ëH ôé◊G ≈∏Y á∏Mƒe (äGÎª«àæ°S
øμÁ …òdG »∏Ø°ùdG Aõ÷G ‘ √É«ŸG ™ªéàJ .IQhQÉ≤dG πeQ t
.¬Yõf áaÉØ°T á«LÉLR äÉÑWôe ÊÉæb t
á∏Mƒe √É«e t
?√É«ŸG ≈∏Y IÉØ°üŸG √òg äôKCG ∞«c .5
:π©ØJ GPÉe
?ÉgóMƒd ∂dP â∏©a ≈°ü◊G hCG IQÉé◊G πg .6 q πØ°SC’G ƒëf É¡ã∏K óæY IQhQÉ≤dG º∏u Y .1
.øjAõL ¤G É¡°übh
âfÎf’G ≈∏Y Ió«Øe ™bGƒe áKƒ∏e á«aƒ÷G √É«ŸG íÑ°üJ ∞«c :3 •É°ûædG
www.afedonline.org
:±ó¡dG
øe á«aƒ÷G √É«ŸG çƒ∏J á«Ø«c ¤G ò«eÓàdG ±ô©àj ¿CG
√É«ŸG ∫ƒM zóaCG{ ôjô≤J QÉÑàNG ¬fEG .»∏fi ôéàe ‘ IôaGƒàe OGƒe ∫Éª©à°SG ∫ÓN
http://www.afedonline.org/Report2010/main_ar.asp .á°SQóŸG hCG ∫õæŸG ‘ ¬H ΩÉ«≤dG øμÁ ™à‡h π¡°S
ÉæŸÉY Ò«¨àd Ék aóg 17 – áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG :IóëàŸG ·C’G :¬«dG êÉà– Ée
https://www.un.org/sustainabledevelopment/ áZQÉa Ö«∏M áÑ∏Y hCG ∂«à°SÓÑdG øe AÉe ≥jôHG t
(âcQÉeôHƒ°ùdG øe) π«£à°ùe Ωƒ«æeƒdCG ≥ÑW t
¢UÉÿG ¢SOÉ°ùdG ±ó¡dG ∫ƒM äÉeƒ∏©e :IóëàŸG ·C’G q ÜGô°T ¥ƒë°ùe ≈∏Y ájƒàfi áÑ∏Y t
¬μæe
»ë°üdG ±ô°üdGh √É«ŸÉH
https://www.un.org/sustainabledevelopment/water-and-
Ωƒ«æeƒdCG ábQh t
sanitation/ á«bQh ÚLÉæa t
á«YƒàdG èeGôHh Úª∏©ª∏d Ió«Øe OGƒe :ƒμ°ùfƒ«dG áª¶æe :π©ØJ GPÉe

»ë°üdG ±ô°üdGh √É«ŸÉH ¢UÉÿG ¢SOÉ°ùdG ±ó¡dG ∫ƒM äÉYÉØJQG É¡d íÑ°üJ å«ëH á«bQƒdG ÚLÉæØdG ¢üb .1
https://en.unesco.org/themes/education/sdgs/ É¡∏Ø°SCG ¿ƒμj å«ëH Ωƒ«æeƒdC’G ≥ÑW ‘ É¡©°V .áØ∏àfl
material/06 .√É«ŸG ™ª› ‘ z∫ÉÑ÷G{ ¿ƒμà°S √òg .≈∏YC’G ƒëf
áaÉ¶ædGh »ë°üdG ±ô°üdGh √É«ŸGh ∫ÉØWC’G :ƒμ°ùfƒ«dG áª¶æe
https://www.unicef.org/wash/
É¡«∏Y §¨°VG .ÚLÉæØdG ¥ƒa Ωƒ«æeƒdC’G ábQh Oóe .2
.Gk ƒ∏Y πbC’Gh á«dÉ©dG z∫ÉÑ÷G{ ≈∏Y ΩÉμMÉH âÑãàJ å«ëH
»ë°üdG ±ô°üdGh √É«ŸG :∞°ù«fƒ«dG áª¶æe .≥Ñ£dG ÖfGƒL ≈∏Y ΩÉμMÉH Ωƒ«æeƒdC’G ábQh ∞d
áë°üdGh √É«ŸÉH á∏°üdG äGP ¢VGôeC’Gh
https://www.who.int/topics/water/ar/ ≥jôH’ ájƒ∏©dG ájhGõdG ‘ IÒ¨°U Üƒ≤K áKÓK ôØMG .3
,AÉŸÉH AÉYƒdG Gòg CÓ“ ÉeóæY .Ö«∏◊G áÑ∏Y hCG ∂«à°SÓÑdG
√É«ŸG QOÉ°üeh á«FÉŸG äÉÄ«ÑdG ájÉªM :áÄ«Ñ∏d IóëàŸG ·C’G èeÉfôH ™ªéà°ùe ≈∏Y ≥aôH §≤°ùj ô£ŸG Ó .zGk ô£e{ ¢Tôj ±ƒ°S
https://www.unenvironment.org/explore-topics/water
.AÉŸG π≤àæj ∞«c ßM’h AÉŸG
á«dhódG äGÒëÑdGh Ohóë∏d IôHÉ©dG √É«ŸG ΩGóîà°SGh ájÉªM á«bÉØJG
www.unece.org/env/water/ .√É«ŸG ™ª› AGõLCG ∞∏àfl ≈∏Y ÜGô°ûdG ¥ƒë°ùe ¢TQ .4
k çóMCG
,çƒ∏àdG πãÁ ÜGô°ûdG ¥ƒë°ùe ¿Éc GPG .ójóL øe Gô£e
á«FÉŸG OQGƒŸG º««≤àd »ŸÉ©dG èeÉfÈdG .√É«ŸG ™ª› ‘ iôNCG ¤G á«MÉf øe π≤àæj ∞«c ∞°U
www.unesco.org/water/wwap/
AÉe Öμ°SGh ,™ªéŸG áÑ«côJ â– (Ék ≤ÑW) á«æ«r °Un ™°V .5
á«HhQhC’G áÄ«ÑdG ádÉch πã“) Ωƒ«æeƒdC’G ábQh ‘ IÒ¨°U Ék Hƒ≤K ôØMG .É¡«a Ék «≤f
www.eea.europa.eu/
å«ëH ,(¢VQC’G ‘ á«Lƒdƒ«÷G ´hó°üdGh äÉ≤≤°ûàdG
πã“ »àdG á«æ«°üdG ‘ AÉŸG ¤G π°üjh ¿ƒ∏ŸG AÉŸG í°Tôj
ÜÓ£∏d √É«ŸG ∫ƒM äÉeƒ∏©e ™bƒe
https://drinktap.org/Kids-Place
.¬fƒd Ò¨jh á«aƒ÷G √É«ŸG
z⁄É©dG √É«e{ ´hô°ûe .∂JÉ¶MÓe ¿hO

u .6
www.worldwater.org/
¢VQ’CG ≈∏Y IÉ«◊G ¢SÉ°SGC ƒ¡a ,AÉŸÉH ’GE ¬dGóÑà°SG øμÁ ’ AÉŸG
⁄É©dG ‘ á«q©«Ñ£dG OQGƒŸG øªKGC óMGC »g áHò©dG √É«ŸG ˜
øe %0.1 øe πbGC .¢VQ’CG ‘ √É«ŸG ´ƒª› øe %3 πμq°ûJh
!∑Ó¡à°SÓd ôaƒàe áHò©dG √É«ŸG
.ÊÉ˘μ˘°ùdG ´Rƒ˘à˘dG ™˘e ≥˘aGƒ˘à˘j ’ á˘Hò˘©˘ dG √É˘ «ŸG ™˘ jRƒ˘ J ˜
øe ÊÉ©j ôN’BG ¢†©ÑdGh ,√É«ŸÉH á`«æZ ≥`WÉæŸG ¢†©Ña
⁄É©dG ‘ ¢üî°T ¿ƒ«∏e 5 0 øe ÌcGC ô≤àØjh .É¡«dG Rƒ©dG
.áfƒeÉCe á«ë°U äÉeóN hGC áØ«¶f √É«e ¤GE »Hô©dG
˜
.
√É˘ ˘ «ŸG :√É˘ ˘ ˘«ŸG çƒq`∏˘ ˘ ˘J QOÉ`°üe º˘ ˘ ˘gGC ˜ ¿ÉæÑd ‘ √É«ŸG ∫Éª©à°SGh Qógh ∫ƒNO ä’ó©e
äGó«ÑŸG ,á«YÉæ°üdGh á«dõæŸG ádòàÑŸG
»˘ °†ª◊G ô˘ £ŸG ,á˘ «q˘ YGQõ˘ dG Ió˘ ª˘ ˘°S’CGh áÑ°ùædG (Ö©μe Îe ¿ƒ«∏e) á«ªμdG
% 100 8600 Ékjƒæ°S IOóéàŸG √É«ŸG ´ƒª›
√É˘ «ŸG çƒ˘ ∏˘ J ,AGƒ˘ ¡˘ dG çƒ˘ ∏˘ J ø˘ e œÉ˘ æ˘ ˘dG
.áHÎdG çƒ∏J øe œÉædG á«aƒ÷G % 70 6000 ôëÑdG ¤Gh kGQóg áHô°ùàe √É«e
% 30 2600 áeóîà°ùe √É«e
¢VGô`èGC ≈`dG …OƒD``j √É``«ŸG çƒq```∏˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘J ˜
OGƒŸG øe ÉgGƒàfi øe áŒÉf áYƒæàe
ó«FƒØ«àdG πãe ,á«qLƒdƒ«ÑdG hGC áeÉ°ùdG
ÉjQÉ£fõjódGh (GC) »FÉHƒdG óÑμdG ÜÉ¡àdGh
.∫É¡°S’Gh
˜
.áë°TGôdG Ò°SGƒŸGh äÉ«Øæ◊G í∏°UGCh ,πª©dGh á°SQóŸGh â«ÑdG ‘ AÉŸG Qóg øe ∞ØN ˜
.á©«Ñ£dG ‘ ’h QÉ¡f’CG ‘ äÉjÉØædG ΩpôJ ’ ˜
.‹õæŸG ∫Éª©à°S’Gh …ô∏d QÉ£e’CG √É«e ™ªLG ˜
.ádòàÑŸG √É«ŸG á÷É©Ÿ äÉ£fi AÉ°ûfGEh ôjQÉÛG äÉμÑ°T ìÓ°UÉH ÖdÉW ˜
áHò©dG √É«ŸG ∫ƒM äÉeƒ∏©e áMƒd

109 5 π°üØdG
QÉ````ëÑ`dG
,á«◊G ´GƒfC’G øe %80 …hDƒJ É¡gÉ«eh ,äÉ£«ëŸGh QÉëÑdG Üôb ⁄É©dG ¿Éμ°S Éã∏K ¢û«©j
áMÉ«°ùdGh IQÉéàdGh ó«°üdG ‘ IÒãc ∫hO É¡«∏Y óªà©Jh
øe ¿hôb øªK ™aóf ÉfCGóH óbh ,Iƒ°ù≤H ó°ùéàJ ÖbGƒ©dG øμd øe ÌcCG »£¨J äÉ£«ëŸGh QÉëÑdÉa .»FÉe ⁄ÉY ‘ ¢û«©f ÉæfG
≈àM ,∑Éª°SC’G ó«°U ‘ Éæ¨dÉH øëf .ºî°†dG OQƒŸG Gòg ¤G IAÉ°S’G .AGò¨dGh ô£ŸÉH Éfó“ PG ,IÉ«◊G áeÉYO »gh ,¢VQC’G í£°S »ã∏K
iQÉë°üH ¬Ñ°TCG âëÑ°UCG á«FÉŸG IÉ«◊ÉH è©J âfÉc ≥WÉæe ¿CG ¢SÉÑàM’G ôKCG øe ó◊G ‘h ÉæFGƒg ójóŒ ‘ óYÉ°ùJ Éªc
¤G êGƒeC’Gh äGQÉ«àdG É¡∏ª– »àdG äÉjÉØædG ¢ü°übh .á∏MÉb í£°S ≈∏Y á≤«bódG äÉJÉÑædG ÚjÓH ¿C’ ,ñÉæŸG Ò¨àd ÖÑ°ùŸG …QGô◊G
á«£ØædG äÉHô°ùàdG ∂dòc ,á©FÉ°T Gk QÉÑNCG âëÑ°UCG ÅWGƒ°ûdG .Úé«°ùchC’G ≥∏£Jh ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK ¢üà“ äÉ£«ëŸG
.áMÉÑ°ù∏d ídÉ°U ÒZh Ék Kƒ∏e ÉæÄWGƒ°T øe Òãc äÉHh .IôeóŸG ¿CG Qó≤jh .äÉ£«ëŸG Üôb ⁄É©dG ¿Éμ°S º¶©e ¢û«©j ¿CG ÖéY Óa
á«Ä«ÑdG º¶ædG ¿RGƒàH Éæ∏∏NCG ó≤d :º¶YCG á«ØÿG ÖbGƒ©dGh .ÅWÉ°ûdG Üôb ¿ƒ°û«©j ¢VQC’G ≈∏Y ¢UÉî°TCG Iô°ûY πc øe áà°S
.äÉ£«ëª∏d
.ájÉæ©dGh ΩGÎM’G äÉLQO ≈°übCÉH äÉ£«ëŸG πeÉ©f ¿CG Ék ©«ªL Éæ«∏Y
¿CGh ,É¡«ªëf »μd äÉ£«ëŸGh QÉëÑdG ¤G ÉæJô¶f Ò¨f ¿CG Öéj ,OhóM ÓH OÉ£°üfh ,çƒ∏f øëæa .π°üëj Ée Gòg ¢ù«d ,∞°SCÓdh
¤G É¡dÉª©à°SG IAÉ°SEG øμÁ IOhófi ÒZ OQGƒe â°ù«d É¡fCG ∑Qóf ÉæfÉμeÉH ¿CG ¢VÎØfh ,äÉjÉØæ∏d äÉÑμªc äÉ£«ëŸG πeÉ©fh
.Gk óL á°UÉN ájÉæY ¤G êÉà– IOhófi OQGƒe »¡a .ájÉ¡f ’ Ée .ÖbGƒ©dG øe ±ƒN ÓH ∂dP ‘ QGôªà°S’G
QÉ`ëÑdG 5 π°üØdG 110
ájôëÑdG OQGƒŸGh ∑Éª°SC’G øe É¡d OhóM ’ ∫ÓZ ÒaƒJh .π«∏≤dG ’EG É¡æe ∞°ûàμj ⁄ äÉ£«ëŸGh QÉëÑdG QGô°SCG
´É°ûe É¡fCÉch ,ôFÉL πμ°ûH É¡dÓ¨à°SG ” Gòμg .á«◊G ,¢VQC’G í£°S øe %70 øY ójõj Ée »£¨J »¡a
.™«ªé∏d ìƒàØe »gh .Îeƒ∏«c 1.5 ≈∏Y É¡≤ªY ójõj á≤∏£ŸG É¡à«ÑdÉZh
,¢VQC’G ≈∏Y IOƒLƒŸG √É«ŸG øe %96.5 ƒëf …ƒ–
á«Lƒdƒ«÷G Qƒ°ü©dG ióe ≈∏Y QÉëÑdG âÑYƒà°SG ó≤d %70 ƒëæHh ,¿OÉ©ŸGh ábÉ£dGh AGò¨dÉH ¿É°ùfE’G ó“h
QÉ¡fC’Éa .áØ∏àîŸG äGQÉ≤dG øe É¡«dG IOQGƒdG äÉØjô°üàdG øμ°ùe É¡fCG øY Ók °†a ,¬°ùØæàf …òdG Úé«°ùchC’G øe
AÉŸG øe øW ¿ƒ«∏jôJ 35 ƒëf QÉëÑdG ¤G Ék jƒæ°S πª– .¿Gƒ«◊Gh äÉÑædG ´GƒfCG øe % 80 ƒëæd
,(¿ƒ«∏H ∞dCG ¿ƒ«∏jÎdG) á≤dÉ©dGh áÑFGòdG OGƒŸÉH πªëŸG
äÉª«°ù÷Gh äGRÉ¨dG …ƒ÷G ±Ó¨dG É¡«dG π≤æj Éªc á«∏MÉ°ùdG ≥WÉæŸG ‘ ⁄É©dG ¿Éμ°S øe %60 ƒëf ¢û«©j
äÉ°üæŸG øe ájôëÑdG √É«ŸG ¤EG §ØædG Üô°ùàjh .áØ∏àîŸG á«YÉæ°Uh á«MÉ«°S ≥WÉæe Èà©J »gh ,É¡Hôb hCG
É¡æjƒμJh QÉëÑdG ºéM πX óbh .øØ°ùdGh äÓbÉædGh º¶©ªa .á«LÉàfEG ájôëÑdG ≥WÉæŸG ÌcCG øeh ,ájQÉŒh
∫ÓN øe á∏jƒW á«Lƒdƒ«L äGÎa ∫GƒW Gk ô≤à°ùe ≥WÉæŸG ‘ IOƒLƒe ⁄É©dG ‘ á«μª°ùdG IhÌdG
¿CG ÒZ .á«°VQC’G IôμdG áª¶fCG ÚH »©«Ñ£dG ¿RGƒàdG RÉ¨dGh §ØædG º¶©e É¡æe êôîà°ùjh ,á«∏MÉ°ùdG
’k ÓàNG âKóMCG ôëÑdGh ÈdG ‘ IójGõàŸG ¿É°ùf’G á£°ûfCG ájô°ûÑdG á£°ûfC’G ó©J ,¿Gó∏ÑdG ¢†©H ‘h .»©«Ñ£dG
çƒ∏J øe %80 ƒëf »JCÉjh .¿RGƒàdG Gòg ‘ Gk Ò¨Jh .»°ù«FôdG »eƒ≤dG πNódG Qó°üe á«∏MÉ°ùdG ≥WÉæŸG ‘
.á°ùHÉ«dG ≈∏Y äÉWÉ°ûf øe äÉ£«ëŸGh QÉëÑdG
QÉëÑdG ≈∏Y ¢üî°T ÚjÓH 3 øe ÌcCG óªà©jh
IAÉ°SE’ Ék °Vô©J øcÉeC’G ÌcCG á«∏MÉ°ùdG ≥WÉæŸG Èà©Jh .º¡eÉ©£d »°ù«FQ Qó°üªch º¡bRQ Ö°ùμd äÉ£«ëŸGh
øe Iô°TÉÑŸG äÉØjô°üàdG πÑ≤à°ùJ »¡a .∫Éª©à°S’G 252 ƒëf ájôëÑdG AÉ«MC’G á«HôJh ∑Éª°SC’G ójÉ°üe ódƒJh
Éªc ,»YÉæ°üdGh »ë°üdG ±ô°üdG …QÉ›h QÉ¡fC’G .Ék jƒæ°S Q’hO ¿ƒ«∏H
øe ójõj Éeh .øØ°ùdG øe äÉKƒ∏ŸG ∞∏àfl πÑ≤à°ùJ
√É«e á«∏– äÉ£ëŸ ÒÑμdG Oó©dG ƒg √É«ŸG çƒ∏J πcÉ°ûe QÉëÑdGh äÉ£«ëŸG ¤EG ¿hô¶æj ,Ék eƒªY ,¢SÉædG øμd
‘ Ék °Uƒ°üN ,á«∏MÉ°ùdG ≥WÉæŸG ≈∏Y ™≤J »àdG ôëÑdG çƒ∏àdG ÜÉ©«à°SG ≈∏Y IQOÉb á©°SÉ°T QÉØb É¡fCG ≈∏Y
á«fÉLôe Ék HÉ©°T ¿ƒeó≤j z»°ùeCG{ ò«eÓJ : »LPƒ‰ »°SQóe •É°ûf
,(ISAS) Ωƒ∏©dGh ÜGOBÓd á«dhódG á°SQóŸG øe ò«eÓJ ™ªL

á«ŸÉ©dG IQGO’G ∫ƒ∏◊ É«ÁOÉcCG á°ù°SDƒe ÉgôjóJ »àdG
1600) »JGQÉeG ºgQO 6000 áª«≤H äÉYÈJ ,(»°ùeCG)
áHÉãÃ íÑ°üJ á«àæª°SG á∏àc 20 ¥GôZEG ájÉYôd (Q’hO
»∏Y πÑL πMÉ°S øe Îe 100 ó©H ≈∏Y ,á«YÉæ£°UG ÜÉ©°T
™àªà°SGh .zÜÉ©°ûdG äGôc á°ù°SDƒe{ IóYÉ°ùÃ »HO ‘
.´hô°ûŸG Gòg ò«ØæJ øe Aõéc ¢Uƒ¨dG áHôéàH º¡°†©H
á≤aGÎe ,zÜÉ©°ûdG äGôc{ É«LƒdƒæμJ á°ù°SDƒŸG πª©à°ùJh
Qƒ¡ª÷G ∞«≤ãJh ¬YGQõà°SGh ¿ÉLôŸG QÉãcE’ äÉ«æ≤J ™e
á«fÉLôŸG ÜÉ©°ûdG AÉæH ≈∏Y Ú«∏ëŸG ¿Éμ°ùdG ÖjQóJh
.É¡àjÉªMh É¡FÉ«MGh
.ó∏÷Gh »°ùØæàdG RÉ¡÷Gh ¿PC’G äÉHÉ¡àdGh ájƒ©e É¡dƒ∏fi äÉ£ëŸG √òg ±ô°üJh .á«Hô©dG è«∏ÿG ¿Gó∏H
ájôëÑdG ä’ƒcCÉŸG ∫hÉæJ ÚH á≤«Kh ábÓY Ék °†jCG ∑Éægh áMƒ∏e OÉjORG ‘ ÖÑ°ùàj É‡ ,QÉëÑdG ‘ QÉ◊G »ë∏ŸG
…óÑμdG ÜÉ¡àd’G É¡æe ,Iô£N ¢VGôeCÉH áHÉ°UE’Gh áKƒ∏ŸG ájôëÑdG IÉ«◊G ≈∏Y ôKDƒjh ,É¡JQGôM ´ÉØJQGh √É«ŸG
±ô°üdG √É«eh …QÉéŸG √É«e πª–h .GÒdƒμdGh »FÉHƒdG .á«∏MÉ°ùdG ≥WÉæŸG ‘ »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdGh
QƒØ°SƒØdGh ÚLhÎ«ædG øe IÒÑc äÉ«ªc »YGQõdG
óYÉ°ùJ (äÉØ¶æŸGh á«FÉ«ª«μdG Ióª°SC’G äÉfƒμe) ,∂«à°SÓÑdG Ék °Uƒ°üN ,ájôëÑdG áeÉª≤dG âëÑ°UCGh
¤EG ájODƒe ,áYô°ùH ô°ûàæJ »àdG ÖdÉë£dG ájò¨J ≈∏Y »àdG ∂«à°SÓÑdG á«ªc Qó≤Jh .IójGõàe á«ŸÉY á∏μ°ûe
Ée ¤EG É¡∏jƒ–h ≥WÉæŸG ¢†©H ‘ Úé«°ùchC’G OÉØf ƒëæH ájó∏ÑdG äÉjÉØædG IQGOEG Aƒ°S áé«àf QÉëÑdG ¤EG πNóJ
OGƒe ÖdÉë£dG ¢†©H RôØJh .áà«ŸG ≥WÉæŸÉH ±ô©j …OÉ°üàbG ôKCG ájôëÑdG áeÉª≤∏dh .Ék jƒæ°S øW ÚjÓe 8
hCG ájôëÑdG IÉ«◊G øe IÒãc ∫Éμ°TCG ≈∏Y »°†≤J áeÉ°S äÉ°VÉjôdGh áMÉ«°ùdG πãe ,á«∏MÉ°S äÉYÉ£b ≈∏Y ÒÑc
Ék ªª°ùJ ÖÑ°ùJh ,äÉ«aó°üdGh ∑Éª°SC’G ¢†©H ‘ õcÎJ .ájô°ûÑdG áë°üdGh á«μª°ùdG IhÌdGh ájôëÑdG
.É¡dhÉæJ Ée GPEG ¿É°ùfEÓd
ÉgÒZh äÉ°ShÒØdGh º«KGô÷G ÖÑ°ùàJ ,áë°üdG á¡L øe
QÉeOh »Ä«H QƒgóJ ¤EG Qõ÷Gh πMGƒ°ùdG â°Vô©Jh ±ô°üdG √É«e ™e Üô°ùàJ »àdG ,á°VôªŸG äÉæFÉμdG øe
»°VGQC’G ìÓ°üà°SG áé«àf á«°ù«FôdG á«◊G øWGƒª∏d n áHÉ°UEG ‘ ,á«∏MÉ°ùdG ájôëÑdG áÄ«ÑdG ¤EG »ë°üdG
n äÉ«∏ªYh º¶æŸG ÒZ AÉæÑdG ∫ÉªYCGh
ΩOôdGh ±ôr ÷G ôëÑdG √É«e ‘ áMÉÑ°ùdÉa .áØ∏àfl ¢VGôeCÉH ¿É°ùfE’G
OGR Éeh .á«MÉ«°ùdG ≥aGôŸG ôjƒ£Jh ¿óŸG ™°Sƒàd áeRÓŸG äÉHGô£°VÉH áHÉ°U’G ¤EG …ODƒJ ób …QÉéŸG √É«Ã áKƒ∏ŸG
¬fÉμ°S §£îj …òdG ,ÇOÉ¡dG §«ëŸG ‘ »JÉÑjÒc ∫Ó¨à°S’ º«∏°ùdG §«£îàdG ¤EG QÉ≤àa’G á∏μ°ûŸG ºbÉØJ
.É«dGÎ°ShCGh Góæ∏jRƒ«fh »é«a ¤EG á«dhO Iôé¡d ≥«bóàdG ihóL ΩóYh ,≥WÉæŸG º«°ù≤J Aƒ°Sh ,»°VGQC’G
¿óŸG ôjƒ£J á¡÷ Ék °Uƒ°üN ¿Gó∏ÑdG ¢†©H ‘ »Ä«ÑdG
¤EG áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG øe 14 ±ó¡dG ƒYój .»YÉæ°üdG ™°SƒàdGh
É¡dÓ¨à°SGh ájôëÑdG OQGƒŸGh QÉëÑdGh äÉ£«ëŸG ájÉªM{
áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG ™LGQ) zΩGóà°ùe ƒëf ≈∏Y äÉKÉ©ÑfG øe %30 ƒëf äÉ£«ëŸGh QÉëÑdG ÖYƒà°ùJh
QÉ£NC’G πãªàJh .(11 π°üØdG ‘ 2030 áæ°ùd ,ájô°ûÑdG äÉWÉ°ûædG øY áªLÉædG ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK
É¡JGhôKh äÉ£«ëŸGh QÉëÑdG ¬LGƒJ »àdG á«°ù«FôdG πμ°ûH IOó¡e É¡æμd .»ŸÉ©dG QGÎM’G øe óëj É‡
áé«àf É¡gÉ«e IQGôM ´ÉØJQGh ,É¡Kƒ∏J ‘ á«◊G ,IQGô◊G äÉLQO ∫ó©e ´ÉØJQG ™ªa .ñÉæŸG Ò¨àH
q »°ù«FQ
≥WÉæŸG ∫Ó¨à°SGh ,É¡à°VƒªM OÉjORGh ,ñÉæŸG Ò¨J q º¶©e …ôŒh á«∏Ñ÷Gh á«Ñ£≤dG ájó«∏÷G πàμdG ÜhòJ
¬«aÎdGh ¿É£«à°S’G ¢VGôZC’ ójGõàe πμ°ûH á«∏MÉ°ùdG ,äÉ£«ëŸGh QÉëÑdG √É«e OóªàJ Éªc ,ôëÑdG ¤EG É¡gÉ«e
ó«°üdG øY Ók °†a ,áYÉæ°üdGh OQGƒŸG êGôîà°SGh »°VGQC’Gh Qõ÷Gh ÅWGƒ°ûdG ¥ô¨Jh ÉgGƒà°ùe ™ØJÒa
º¶ædG QƒgóJ ∂dP ≈∏Y ÖJÎjh .∑Éª°SCÓd ôFÉ÷G ´ƒª› ≠∏Ñj IÒ¨°U ájôjõL ádhO 32 ∑Éægh .á°†ØîæŸG
äƒe ∂dP ‘ ÉÃ ,É¡fGó≤ah ájôëÑdG á«LƒdƒμjE’G á«©«Ñ£dG çQGƒμdG ≈°ùbCG ¬LGƒJ áª°ùf ¿ƒ«∏e 65 É¡fÉμ°S
.á«◊G ájôëÑdG OQGƒŸG ¢VÉØîfGh á«fÉLôŸG ÜÉ©°ûdG π«ÑNQCG É¡æeh .QÉëÑdG iƒà°ùe ´ÉØJQG ™e ¥ô¨dG ô£Nh
,ájôëÑdG äÉæFÉμ∏d …ƒ«M πFƒe á«fÉLôŸG ÜÉ©°ûdGh
.Ék jƒæ°S Q’hO ¿ƒ«∏H 29 ƒëæH É¡JÉeóN áª«b Qó≤Jh ÅWÉ°ûdG ∞«¶æJ :»LPƒ‰ »°SQóe •É°ûf
iOCG óbh .IQGô◊G ´ÉØJQGh çƒ∏àdÉH ôKCÉàdG Iójó°T É¡æμd
¤EG á«fÉLôŸG ÜÉ©°ûdG øe Òãμd »YÉª÷G ¢VÉ°†«H’G ÅWÉ°ûdG ∞«¶æàd zÒÑμdG ¥QRC’G{ á∏ªM ‘ ≈ë°†dG ájƒfÉK âcQÉ°T
≥aGôj Ée ™e ,¬MÓ°UEG Qò©àj ƒëf ≈∏Y É¡H QGô°VE’G ¿É°S{ á≤£æe ¤EG ≥aGôe PÉà°SCG ™e ájƒfÉãdG øe ÜÓW ¬Lƒàa .ÊÉæÑ∏dG
πÑ°Sh áMÉ«°ùdGh ∑Éª°SC’G óFÉ°üe ‘ IQÉ°ùN øe ∂dP ‘ ‹ÉgC’G º¡©e ¿hÉ©J å«M ,»YGRhC’G á∏fi ‘ á©bGƒdG z¿ƒª«°S
Ò¨Jh
q áÑjô¨dG á«◊G ´GƒfC’Gh çƒ∏àdG πμ°ûjh .¢û«©dG .ÅWÉ°ûdG ∞«¶æJ
ájôëÑdG äÉæFÉμdG ≈∏Y Gk ójGõàe Gk ô£N á«∏MÉ°ùdG πFGƒŸG
ÜÉ©°ûdG Ék °Uƒ°üN ,É¡jhDƒJ »àdG á«LƒdƒμjE’G º¶ædGh ™aôd áæ°S πc »Yƒ£àdG ¿ÉæÑd ÜÉÑ°T óæŒ zÒÑμdG ¥QRC’G{ á∏ªM
ÜÉ°ûYC’G äÉë£°ùeh ±hô¨æŸG äÉHÉZh á«fÉLôŸG .ÊÉæÑ∏dG πMÉ°ùdG ∫ƒW ≈∏Y äÉjÉØædG
.ájôëÑdG
,á«Hô©dG ∫hódG º¶©e É¡«∏Y π£J »àdG áKÓãdG QÉëÑdG

.á≤∏ë ¬Ñ°T QÉëH É¡∏c ,è«∏ÿGh ôªMC’Gh §°SƒàŸG …CG
Oƒ≤Y òæe äÉKƒ∏ŸG è«∏ÿGh §°SƒàŸG ôëÑdG πÑ≤à°ùjh
Oƒ≤Y áKÓK ≈àM Ék «≤f ¿Éc ó≤a ôªMC’G ôëÑdG ÉeCG .á∏jƒW
çƒ∏àa §ØædG êGôîà°SGh áMÉ«°ùdG â£°ûf ÚM â°†e
IQOÉf á«fÉLôe Ék HÉ©°T º°†j ¬fCG Ék ª∏Y ,áë°VGh áLQóH
äÉ«bÉØJG áªKh .⁄É©dG AÉëfCG øe ìÉ«°ù∏d á∏Ñb ¬∏©Œ
øe πμd áÄWÉ°ûŸG ∫hódG ÚH ¿hÉ©àdG º¶æJ á«dhO
á«FÉ«ª«μdG äÉØ∏q îŸG É¡∏ªY §£N πª°ûJ ,áKÓãdG QÉëÑdG
äÉJÉÑædGh äÉfGƒ«◊G ≈∏Y á¶aÉëŸGh πMGƒ°ùdG ôjƒ£Jh
A§ÑH Ò°ùj Égò«ØæJ øμd ,ájôëÑdG á«Ä«ÑdG º¶ædGh
.ójó°T
≈∏Y áYRƒe á«∏MÉ°ùdGh ájôëÑdG á«Hô©dG áÄ«ÑdG ¿CG ™e

QÉëÑdG øY ≥FÉ≤M
áé«àf ,á∏Ñ≤ŸG áKÓãdG Oƒ≤©dG ‘ ∫GhõdÉH Ék jóL IOó¡e ⁄É©dG ‘ .ÅWGƒ°ûdG øe Ék Ñjôb ⁄É©dG ¿Éμ°S øe %60 ƒëf ¢û«©jt
.É¡à°VƒªM OÉjORGh QÉëÑdG √É«e IQGôM ´ÉØJQGh ÒeóàdG .iÈμdG ¿óŸG øe %75 ƒëf ™≤j É¡«∏Yh
ÊÉ©J äÉ£«ëŸGh QÉëÑdG ‘ záà«ŸG ≥WÉæŸG{ äÉÄe ∑Éægt äÉ£«ëŸGh QÉëÑdG ≈∏Y ¢üî°T ÚjÓH 3 øe ÌcCG óªà©jt
,√É«ŸG ‘ äÉjò¨ŸG áÑ°ùf ´ÉØJQG ÖÑ°ùH Úé«°ùchC’G OÉØf øe .º¡eÉ©£d »°ù«FQ Qó°üªch º¡bRQ Ö°ùμd
.»YGQõdGh »ë°üdG ±ô°üdG øe Ék °Uƒ°üN
øe »JCÉj äÉ£«ëŸGh QÉëÑdG ‘ çƒ∏àdG ‹ÉªLEG øe %80 t
âëÑ°UCG ájôëÑdG ∑Éª°SC’G óFÉ°üe øe %70 øe ÌcCG t .á°ùHÉ«dG ≈∏Y äÉWÉ°ûf
ó«°üdG π«WÉ°SCG ÖÑ°ùH ΩGóà°ùŸG ÉgóM äRhÉŒ hCG áaõæà°ùe
.IôeóŸG ó«°üdG äÉ°SQÉ‡h á«eÉæàŸG …QÉéàdG äÉ£«ëŸG ¤EG Üô°ùàJ §ØædG øe π«eôH ¿ƒ«∏e 21 ¿CG Qó≤jt
QÉ£eC’G √É«e ™eh ,äÓbÉædGh §ØædG äÉ°üæe øe áæ°S πc
áμª°S ¿ƒ«∏e 100 ƒëf …ôëÑdG ó«°üdG π«WÉ°SCG πà≤J t É¡aô°üJ »àdG á∏FÉ°ùdG äÉjÉØædGh ,´QGƒ°ûdG øe á≤aóàŸG
πª©à°ùJ »àdG É¡ØfÉYRh É¡eƒ◊ πLCG øe áæ°S πc ¢Tôb .É¡JÉfGõN π°ù¨H Ωƒ≤J »àdG øØ°ùdG øeh ,™fÉ°üŸG
∑Éª°SCG ó«°U ¤EG IOÉY ¿hOÉ«°üdG CÉé∏jh .ôNÉa AÉ°ùM OGóY’
äƒ“ å«M §«ëŸG ‘ É¡«eQh á«M »gh É¡ØfÉYR ´õfh ¢Tô≤dG OGƒŸG øe øW ¿ƒ«∏e 13^500 ƒëf ⁄É©dG QÉëH ≈≤∏àJ t
.Ék aõf hCG Ék bôZ 300h ,äGó«ÑŸGh Ióª°SC’G É¡æeh ,QÉ¡fC’G ∞jô°üJ øe á≤dÉ©dG
øW ¿ƒ«∏e 215h ,»ë°üdG ±ô°üdG øe á≤dÉY OGƒe øW ¿ƒ«∏e
πFGƒŸG Ò¨Jh áÑjô¨dG á«◊G ´GƒfC’Gh çƒ∏àdG πμ°ûj t ,á«∏MÉ°ùdG ≥WÉæŸG ‘ ôØ◊G äÉ«∏ªY áé«àf äÉ«Hƒ°SôdG øe
ájôëÑdG äÉæFÉμdG ≈∏Y kGójGõàe kGô£N ñÉæŸG Ò¨Jh q á«∏MÉ°ùdG .áeÉªb øW ÚjÓe 6h ,á«YÉæ°U äÉjÉØf øW ¿ƒ«∏e 11h
k
á«fÉLôŸG ÜÉ©°ûdG É°Uƒ°üN ,É¡jhDƒJ »àdG á«Lƒdƒμj’G º¶ædGh
.ájôëÑdG ÜÉ°ûYC’G äÉë£°ùeh ±hô¨æŸG äÉHÉZh ôFÉW ¿ƒ«∏e ƒëf áæ°S πc πà≤J á«μ«à°SÓÑdG äÉjÉØædG t
øe ≈°üëj ’ kGOóYh …ôëH »jóK ¿Gƒ«M ∞dCG áÄeh …ôëH
√GPCG øμd ,äÉ£«ëŸG øe %5 iƒ°S ¿É°ùf’G ∞°ûμà°ùj ⁄t .∑Éª°SC’G
.IÒÑμdG É¡JGhôK øe ≈≤ÑJ Ée Oó¡jh É¡∏c É¡∏ª°ûj
280 ≈∏Y ójõJ á«dÉªLEG áMÉ°ùe á«fÉLôŸG ÜÉ©°ûdG »£¨Jt
.»ŸÉ©dG äÉ£«ëŸG Ωƒj (ƒ«fƒj) ¿GôjõM 8t ,á«◊G ájôëÑdG ´GƒfC’G ±’B’ PÓe »gh ,™Hôe Îeƒ∏«c ∞dCG
É¡JÉeóN áª«b Qó≤Jh .zájôëÑdG ô£ŸG äÉHÉZ{ É¡fCÉH ∞°UƒJh
äÉjó– :á«Hô©dG áÄ«ÑdG{ (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG Gôjô≤J :QOÉ°üe ¿ƒ«∏H 29 ƒëæH áMÉ«°ùdGh AGò¨dG êÉàfEGh ÅWGƒ°ûdG ájÉªM ‘
(GEO-6) ¢SOÉ°ùdG zá«ŸÉ©dG áÄ«ÑdG äÉ©bƒJ{ ôjô≤J ;zñÉæŸG Ò¨J{h zπÑ≤à°ùŸG á«≤ÑàŸG á«fÉLôŸG ÜÉ©°ûdG øe %60 áHGôb øμd .Ék jƒæ°S Q’hO
§°SƒàŸG ôëÑdG ácÎ°ûe πcÉ°ûe øe ÊÉ©J É¡fEÉa ,á«ª«∏bEG QÉëH IóY

IôHÉY É¡à©«Ñ£H πcÉ°ûŸG √òg ¢†©Hh .ájƒdhCG äGP
¬gÉ«e ¿G Qó≤j ,≥∏ë ¬Ñ°T ôëH ƒg §°SƒàŸG ¢VƒM â©°Vh óbh .ó«°üdG ‘ •GôaE’Gh çƒ∏àdG πãe ,Ohóë∏d
äÉKƒ∏ŸG ºcGôJ ¿CG √Éæ©e Gòg .Ék Ñjô≤J áæ°S 80 πc OóéàJ á«∏MÉ°ùdG äÉÄ«ÑdG πª°ûJ á«æWhh á«ª«∏bEG äÉ©jô°ûJ
¿ƒ«∏e 165 ƒëf ¢û«©jh .IÒÑc áLQóH ¬àÄ«H Oó¡j ¬«a øμd ,çÓãdG ≥WÉæŸG ‘ á«Hô©dG ¿Gó∏Ñ∏d ájôëÑdGh
¬dƒW ≠dÉÑdG §°Sƒàª∏d »∏MÉ°ùdG §ÿG ≈∏Y ¿É°ùfEG ÚfGƒ≤dG ≥«Ñ£J ΩóY øe ÊÉ©J âdGR Ée ¿Gó∏ÑdG º¶©e
á«Hô©dG ∫hódG ‘ Ék Ñjô≤J º¡Ø°üf ,Îeƒ∏«c 46^000 .É¡H ó«q ≤àdG áÑbGôe IAÉØc ΩóYh ájQÉ°ùdG áª¶fC’Gh
.ájôëÑdG áÄ«ÑdG OÉ¡LEG πeGƒY ºbÉØJh á«∏MÉ°ùdG ≥WÉæŸG

ICÉ°ûæeo 200 øe ÌcCG §°SƒàŸG ôëÑdG πMGƒ°S ≈∏Y ™≤Jh
√òg πã“h .á«FÉ«ª«c OGƒeh ábÉWh äÉ«FÉ«ª«chÎH
ôëÑdG ‘ áÄ«ÑdG ≈∏Y á¶aÉëŸG ΩÉeCG ÈcC’G …óëàdG ΩÉbQC’G
q dG ≈∏Y QOÉ°üe øe œÉædG çƒ∏àdG ¿C’ Gk ô¶f ,§°SƒàŸG
È
.Ohóë∏d ¥QÉN ¬à©«Ñ£H ƒg ¬∏c ¢Vƒ◊G ‘
ácôM ºgÉ°ùJ ,ájÈdG çƒ∏àdG QOÉ°üe ¤G áaÉ°V’ÉH

øe %30 ƒëæa .§°SƒàŸG ôëÑdG çƒ∏J ‘ …ôëÑdG π≤ædG
È©J ⁄É©dG ‘ §ØædG äÓbÉf øe %20h øØ°ùdG ™«ªL
∂ª°ùdG ó«°U ‘ •GôaE’G íÑ°UCGh .Ék jƒæ°S ôëÑdG Gòg
´ÉØJQG ™e Ék °Uƒ°üN ,IójGõàe á∏μ°ûe IôeóŸG ¬∏FÉ°Shh
.áeô°üæŸG ô°û©dG Úæ°ùdG ‘ Ö∏£dG IOÉjRh QÉ©°SC’G
´GƒfCG øe ójó©∏d ΩGóà°ùŸG ÒZ ∫Ó¨à°S’G ¤EG Gòg …ODƒjh
OƒLƒHh .á«©«Ñ£dG á«Ä«ÑdG É¡æWGƒen ÒeóJh ∑Éª°SC’G
ájƒ«°SBG ó«°U π«WÉ°SCG ¤EG áaÉ°VE’ÉH ,á«£°Sƒàe ádhO 22
OÉM
q ¢ü≤f çóM ,É¡°ùØf ∑Éª°SC’G OQGƒe ≈∏Y ¢ùaÉæàJ
äÉjƒà°ùŸG øe %20 ¤EG â£Ñg »àdG ∑Éª°SC’G äÉ«ªc ‘
á«ª∏Y á°SGQO äQóbh .≥WÉæŸG ¢†©H ‘ á«©«Ñ£dG
ôëÑdG ‘ »μª°ùdG ¿hõîŸG øe %93 ¿CG »HhQhC’G OÉ–Ód
.ôFÉ÷G ∫Ó¨à°S’G øe ÊÉ©j §°SƒàŸG
¿óY è«∏Nh ôªMC’G ôëÑdG

ôªMC’G ôëÑdG á≤£æe ‘ ájôëÑdGh á«∏MÉ°ùdG áÄ«ÑdG õ«ªàJ
»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdÉH á«æZ »¡a .ójôa ™°VƒH ¿óY è«∏Nh
äÉeƒ¶æe IÌμd ¤hC’G áLQódÉH óFÉY ∂dPh ,…ôëÑdG
âHÉæeh ±hô¨æŸG QÉé°TCG ™e á©WÉ≤àŸG á«fÉLôŸG ÜÉ©°ûdG
á«∏MÉ°ùdG á«Ä«ÑdG øWGƒŸn G øe ÉgÒZh ájôëÑdG ÜÉ°ûYC’G
,QƒgóàJ á«fÉLôŸG ÜÉ©°ûdG ¢†©H ádÉM ¿CG ’EG .áYƒæàŸG
äÉ«∏ªY áé«àf ,ô°üe ‘ ábOô¨dG á≤£æe ‘ Ék °Uƒ°üN
äBÉ°ûæŸGh á«MÉ«°ùdG iô≤dG AÉ°ûfE’ ΩOôdGh ∞jôéàdG
.äƒî«dGh ÜQGƒ≤dG áØ°UQCG πãe É¡H á°UÉÿG ájôëÑdG
ô£N …ô°†◊G ™°SƒàdG Gò¡H §ÑJôjh .™Ñ°ùdG á«£°SƒàŸG
≈æZCG øe »g á«fÉLôe Ék HÉ©°T ôªMC’G ôëÑdG ø°†àëjh ìÓ°üà°SG øY ºLÉf á«Ä«ÑdG øWGƒŸn Gh ´GƒfC’G Oó¡àj
∫ƒW ≈∏Y óà“ ,⁄É©dG ‘ ájôëÑdG á«Ä«ÑdG áª¶fC’G Qhõj Éªc .AÉæÑdG ∫ÉªYCGh ±ô°üdG √É«e ≠jôØJh »°VGQC’G
¬Ñ°ûJ »gh .Üƒæ÷G ‘ Ék «éjQóJ π≤Jh ,Ék Ñjô≤J ¬∏MÉ°S ,íFÉ°S ¿ƒ«∏e 300 ÜQÉ≤j Ée Ék jƒæ°S §°SƒàŸG á≤£æe
™bGƒdG ‘ É¡æμd ,ΩÉéMC’G IOó©àŸG IôgõŸG QÉé°TC’G á«£°SƒàŸG á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ¿hQhõj Ék fƒ«∏e 38 º¡æe
,ájOôØdG äÉæFÉμdG ÚjÓe øe ∞dCÉàJ ájôª©à°ùe äÉfGƒ«M áæ°S íFÉ°S ¿ƒ«∏e 48 ƒëf ¤EG ºgOóY π°üj ¿CG ™ qbƒàjh
∑Gƒ°TCG πNGódG øe É¡ªYóJh áfƒ∏eh áaÉØ°T ¬Ñ°T É¡fÉ°üZCGh QƒgóJ çhóM áMÉ«°ù∏d á«Ñ∏°ùdG QÉKB’G øeh .2025
PEG ,ƒªædG áÄ«£H »gh .¢ùª∏ŸG á«éæØ°SG Ωƒ«°ùdÉμdG øe ≈∏Y §¨°†dG IOÉjRh ôjƒ£àdG ∫ÉªYCG ™°Sƒàd áé«àf »Ä«H
√É«e ‘ Ió«÷G É¡JÉjƒà°ùe ∂ª°ùdG äÉ«ªc äó≤a ó≤d √É«e ¤EGh Aƒ°†dG øe Òãch Úæ°ùdG äGô°ûY ¤EG êÉà–
.á«Lƒdƒ«ÑdG É¡JÉ«fÉμeEG ¿hO âdGR Éeh ,è«∏ÿG ¢û«©jh .É¡Jƒe óæY ájôî°U πàc ¤EG ∫ƒëàJh ,á«≤f
á«fGƒ«◊G AÉ«MC’G øe ÒãμdG á«fÉLôŸG ÜÉ©°ûdG ‘
ÈY Gk ôëH ∫ƒªëŸG ⁄É©dG §Øf øe %11 ƒëf π≤æjh ´GƒfC’G øe áÄŸG ‘ 10 ¿CG ¤EG çÉëHC’G Ò°ûJh .á«JÉÑædGh
áaÉãc …ODƒJh .¿óY è«∏Nh ôªMC’G ôëÑdG á≤£æe ájôëÑdG äÉjQÉ≤aÓdG øe á∏KÉ‡ áÑ°ùfh á«ŸÉ©dG á«μª°ùdG
πμ°T ‘ Ók ãe ô¡¶j øeõe çƒ∏J ¤EG π≤ædG ácôM Ék æWƒe πμ°ûj ƒgh .√Gƒ°S ¿hO ôªMC’G ôëÑdG ‘ IOƒLƒe
¤EG Oƒ©j Gògh .ÅWÉ°ûdG ¤EG π°üJ »àdG ¿Gô£≤dG äGôc .∑Éª°SC’G øe ´ƒf 1300 ƒëæd
É¡JÉfGõN äÓ°†a »eQh äÓbÉædG øe »£ØædG Üô°ùàdG
AÉŸG IOƒL äÉ°SGQO äô¡XCG óbh .á÷É©e ÓH ôëÑdG ‘ ¢Uƒ¨dG õcGôe äÉÄe ôªMC’G ôëÑdG πMÉ°S ≈∏Y ô°ûàæJh
‘ á∏é°ùŸG ™HôŸG Îeƒ∏«μdG ‘ §ØædG ä’ó©e ¿CG ≥Ñf á≤£æeh .Ék jƒæ°S ìÉ«°ùdG ±’BG äÉÄe ÜòŒ »àdG
.ôNBG »ª«∏bEG ôëH …Cq G ‘ É¡æe ≈∏YCG »g ôªMC’G ôëÑdG É¡gÉ«e ôNõJ ,áÑ≤©dG è«∏N ≈∏Y ájôëH á«ªfi ÈcCG »g
IóY ‘ çƒq ∏e øª«dG ¤EG IóL øe …Oƒ©°ùdG πMÉ°ùdGh Úa’ódG äÉ©ªŒh ÜÉ©°ûdG øe á©FGQ äÉæjƒμàH
§ØædG ∫ƒ≤M Üôb …ô°üŸG πMÉ°ùdG ¿CG Éªc ,øcÉeCG äÉHÉZ øe á∏FÉg äÉë£°ùe É¡«ah ,IQOÉædG ∑Éª°SC’Gh
.§ØædG äÉ¨jôØàH ôKCÉàe ¢ùjƒ°ùdG è«∏N ‘ ájôëÑdG .±hô¨æŸG
QOÉ°üŸG ºgC
q G øe ájó∏ÑdG ±ô°üdG √É«e ≠jôØJ Èà©jh ,á«fÉLôŸG ÜÉ©°ûdG Oó¡j Ée RôHCG »g ájô°ûÑdG á£°ûfC’G
…òdG ,¿óY è«∏Nh ôªMC’G ôëÑdG ‘ çƒ∏à∏d ájÈdG ÜÉ©°ûdG ‘ É¡à«Ñãàd ÜQGƒ≤dG »°SGôe AÉ≤dEG Ék °Uƒ°üNh
äÉjƒà°ùe ¿CG ™eh .á≤£æŸG ‘ iÈc á∏μ°ûe πãÁ AÉ≤dEG ,ôëÑdG ‘ ádòàÑŸG √É«ŸG ∞jô°üJ ,Ók «d É¡H É¡eGó£°UGh
Gk óL IÒ£N â°ù«d ôªMC’G ôëÑdG ‘ …QÉéŸG ≠jôØJ ¤EG …ODƒj …òdG §ØædG Üô°ùJh áeÉ°ùdG OGƒŸGh øØ°ùdG äÉjÉØf
¿Éμ°S OóY ájOhóëŸ Gk ô¶f ,iôNCG ≥WÉæe ™e áfQÉ≤ŸÉH ¢ù£¨dG áMÉ«°S IOÉjR ,É¡Ø∏Jh É¡°Vôeh ÜÉ©°ûdG ¢VÉ°†«HG
á«fÉμ°ùdG õcGôŸG ‘ ΩÉ©dG ¢ü≤ædGh Ék «Ñ°ùf πMGƒ°ùdG ´ÓàbG ,ÜÉ©°ûdG ¥ƒa ácô◊G áé«àf çóëj …òdG ÒeóàdGh
≠jôØàdG èFÉàf ¿EÉa ,∞jô°üàdG ≥WÉæe Üôb IÒÑμdG .á«FÉ°ûfEG ±GógC’ Ék fÉ«MCG É¡aôLh É¡æe AGõLCG
øeh ,»YÉæ°üdG ±ô°üdG ¤EG áaÉ°VE’ÉH ∂dP .ºcGÎJ
äÉ£fi øe ídÉŸG AÉŸGh …QGô◊G çƒ∏àdG ¬dÉμ°TCG á«fÉLôŸG ÜÉ©°ûdG É¡¡LGƒJ »àdG πcÉ°ûŸG ºgCG π©dh
áÑ∏°üdG äÉª«°ù÷Gh ,á«∏ëàdG πeÉ©eh AÉHô¡μdG ,ñÉæŸG Ò¨J
q ™e OGOõJ »àdG ,áà«ªŸG ¢VÉ°†«H’G IôgÉX
,âæª°SE’Gh Ióª°SC’G ™fÉ°üe øe Êó©ŸG QÉÑ¨dGh OÉjORGh √É«ŸG IQGôM ´ÉØJQ’ á«°SÉ°ù◊G Iójó°T É¡fG PEG
™fÉ°üe øe ájƒ°†©dG äÉØ∏îŸGh á«FÉ«ª«μdG OGƒŸGh .É¡à°VƒªM
.áé°ùfC’Gh ájòZC’G
QôëàdG ¤EGh πjƒW âbh ¤EG ójóL ¿ÉLôe ƒq ‰ êÉàëjh
á¨dÉH QGô°VCG ¤EG áª¶æŸG ÒZ á«MÉ«°ùdG äÉWÉ°ûædG äOCGh .áæeõŸG OÉ¡LE’G πeGƒY øe
áMÉ«°ùdG QÉKBG ¿CG ™eh .á«°ù«FôdG á«Ä«ÑdG øWGƒª∏d
n QÉeOh
IRQÉH ÒZ ¿ó`Y è«∏Nh ôªMC’G ôëÑdG á≤£æe ÜƒæL ‘ ôªMC’G ôëÑdG ∑Éª°SCG øe áªî°V äÉ«ªc ∫Ó¨à°SG ºàj
äGQÉªãà°S’G §£N ¿EÉa ,§°SƒdGh ∫Éª°ûdG ‘ »`g Éªc ,á≤£æŸG ‘ IÌμH ¢Tô≤dG ∑Éª°SCG OÉ°üoJh .¿óY è«∏Nh
á≤£æŸG √ò`g ¿Gó∏H ∞∏àfl »à IójGõàŸG á«MÉ«°ùdG .∫Éeƒ°üdGh øª«dGh »JƒÑ«Lh ¿GOƒ°ùdG ‘ Ék °Uƒ°üN
≈∏Y á«Ñ∏°S á«Ä«H QÉKBG RhôH ¤EG ájÉ¡ædG »à …ODƒJ ±ƒ°S çƒ∏J ¤EG áaÉ°VE’ÉH ,ójó°ûdG ó«°üdG §¨°V ÖÑ°S óbh
.πeÉ°T »ª«∏bEG iƒà°ùe á«Ñ∏°S Gk QÉKBG ,ôªMC’G ôëÑdGh ¢ùjƒ°ùdG è«∏N ‘ √É«ŸG
∂ª°ùdG äÉ«ªc â∏q öà°SG ¿GOƒ°ùdG ‘h .óFÉ°üŸG ≈∏Y
ôëÑdG áÄ«H ≈∏Y á¶aÉëª∏d á«ª«∏bE’G áÄ«¡dG πª©Jh Üƒæ÷G ‘ øcGƒ°S AÉæ«Ÿ áªNÉàŸG √É«ŸG ‘ πeÉμdÉH
äÉÄ«ÑdG ¿ƒ°U ≈∏Y (PERSGA) ¿óY è«∏Nh ôªMC’G áYÉæ°U ¿EÉa ,øª«dG ‘ ÉeCq G .∫Éª°ûdG ‘ ∫ƒb óªfih
á«eƒμM áÄ«g »gh .á≤£æŸG ‘ á«∏MÉ°ùdGh ájôëÑdG •ôØŸG ó«°üdG ≈∏Y í°VGh π«dO áëHôŸG QÉÑq ◊G ó«°U
∫hódG ‘ áÄ«ÑdG ¿hDƒ°T øY ÚdhDƒ°ùŸG AGQRƒdG º°†J .∑Éª°SC’G ‘ ¬æY ºLÉædG ¢VÉØîf’Gh
äÉYÉæ°üdGh …QÉéŸG ∞jô°üJ ¿CG Éªc .äÉjò¨ŸÉH AÉæZEG ô°üeh øª«dGh ájOƒ©°ùdGh ¿OQC’G »gh ,AÉ°†YC’G
∫Éª°T ‘ á«YÉ≤dG ÖdÉë£∏d Ék WôØe Gk ƒ‰ ÖÑq °S á«YGQõdG .»JƒÑ«Lh ∫Éeƒ°üdGh ¿GOƒ°ùdGh
πF’O äô¡Xh .Üô©dG §°T ádÉÑb è«∏ÿG á≤£æe ÜôZ
√É«ŸG ‘h âjƒμdG è«∏N ‘ ÖdÉë£∏d •ôØŸG ƒªædG ≈∏Y è«∏ÿG á≤£æe
(ájOƒ©°ùdG) ¿Gô¡¶dGh (¿ÉªY) o §≤°ùe ‘ á«∏MÉ°ùdG
¤EG ∂dP iOCq G âjƒμdG è«∏N ‘h .(äGQÉeE’G) »ÑXƒHCGh âjƒμdG »g á«HôY ¿Gó∏H á©Ñ°S è«∏ÿG á≤£æe º°†J
√É«e øe IÒÑc äÉ«ªc ≠jôØJ ™eh ,Úé«°ùchC’G OÉØæà°SG ,¥Gô©dGh øjôëÑdGh ô£bh ¿ÉªYho äGQÉeE’Gh ájOƒ©°ùdGh
.∑Éª°SC’G ¥ƒØf øe äÉLƒe IóY ‘ ∂dP ÖÑ°ùJ ,±ô°üdG ÈY …óæ¡dG §«ëŸÉH è«∏ÿG π°üàjh .¿GôjEG ¤EG áaÉ°VEG
≥∏£Jh .…QGô◊G çƒ∏àdG AÉHô¡μdG ó«dƒJ äÉ£fi ÖÑ°ùJh á«£Øf ’k ƒ≤M ¬gÉ«e º°†Jh ,õeôg ≥«°†eh ¿ÉªYo è«∏N
‘ IQGô◊Gh ídÉŸG AÉŸGh Qƒ∏μdG ∫ÉªMCG á«∏ëàdG äÉ£fi .¬«∏Y á∏£ŸG ∫hó∏d …OÉ°üàbG ¿Éjô°T ƒgh ,ájRÉZh
≥WÉæŸG ¢†©H ∫ƒëjh É¡àÑ«côJ ‘ Ò¨j É‡ ,ôëÑdG √É«e øë°ûdG ácôëH Ék eÉMORG ájôëÑdG ¥ô£dG ÌcCG Èà©jh
.ájôëÑdG IÉ«◊G øe á«dÉN áà«e ™≤H ¤EG ájôëH á©£b ∞dCG 50 ƒëf ¬«a ôÁ PEG ,⁄É©dG ‘ …ôëÑdG
πª–h .ÉgÒZh ájQÉŒ øë°T áæ«Ø°Sh §Øf á∏bÉf ÚH
√É«e Ék °Uƒ°üN ,ájÈdG QOÉ°üŸG øe çƒ∏àdG ¿CG ÚM ‘h äGQOÉ°U ‹ÉªLEG øe áÄŸG ‘ 50 ƒëf §ØædG äÓbÉf
á∏μ°ûe ƒg ,á«YÉæ°üdG äÉØ∏q îŸGh á÷É©ŸG ÒZ …QÉéŸG Éª¡∏≤f ºàj RÉZh ΩÉN §Øf πμ°T ≈∏Y ,⁄É©dG ‘ ábÉ£dG
çƒ∏àdG Èà©j ,á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ ájôëÑdG áÄ«Ñ∏d áeÉY .ôëÑdG ≥jôW øY
è«∏ÿG á≤£æe ‘ Gk ô£N ó°TC q G ájôëÑdG QOÉ°üŸG øe
äBÉ°ûæeh ájôëÑdG §ØædG äÉ°üæe ÌμJ å«M ,Gk ójó– ¤EG Ék jƒæ°S §ØædG øe π«eôH ¿ƒ«∏e 1.2 ƒëf Üô°ùàj
π≤ædG ácôM áaÉãch äÓbÉædG π«ª– A≈fGDƒeh ôjôμàdG çOGƒMh …ôëÑdG π≤ædG ácôM øe Ék °Uƒ°üN ,è«∏ÿG
Ék jƒæ°S §Øf π«eôH Êƒ«∏e ƒëf Üôq °ùàjh .§Øæ∏d …ôëÑdG øeh .á«©«Ñ£dG á«£ØædG äÉHô°ùàdG ¤EG áaÉ°VEG ,äÓbÉædG
¿RGƒàdG ßØM √É«eh äÉKƒ∏ª∏d »æ«JhôdG ∞jô°üàdG øe 6 á≤£æŸG ó¡°ûJ ,⁄É©dG ‘ »£Øf Üô°ùJ ádÉM 20 πc ÚH
âKóM óbh .RÉZh §Øf á°üæe 800 ƒëf øèh äÓbÉædG ‘ øe ójó©∏d ¢Vô©àJ Éªc .øW 34000 ƒëæH Qó≤J äÉHô°ùJ
á≤£æŸG ‘ ÌμJh .è«∏ÿG ‘ iÈc ÜÉμ°ùfG çOGƒM IóY ájôëÑdG äBÉ°ûæŸG øe áªLÉædG IÒ¨°üdG ájôëÑdG çOGƒ◊G
Ö«HÉfC’G ô°ùμJ πãe ,§°ùHC’G »£ØædG çƒ∏àdG çOGƒM äÓbÉf äÉfGõN π°ùZh ,√É«ŸG â– IóàªŸG §ØædG Ö«HÉfCGh
.QÉHB’G ¿GQƒn Kh IQƒª¨ŸG ÒZ øØ°ùdG ÖÑ°ùH ™≤J »àdG çOGƒ◊G ¤EG áaÉ°VEG ,§ØædG
»©«Ñ£dG »£ØædG Üô°ùàdGh ,á«dhódG ÒjÉ©ª∏d á«aƒà°ùŸG
øY œÉædG »Ä«ÑdG QƒgóàdÉH ∑Éª°SC’G ó«°U ôKCÉàjh .ájôëÑdG §ØædG ∫ƒ≤M øe
ádGREG ¤EG …ODƒJ »àdG ,á«∏MÉ°ùdG ≥WÉæŸG ‘ äÉWÉ°ûædG
.Ék jQÉŒ áª¡ŸG äÉjQÉëŸGh ∑Éª°SC’G ´GƒfCG ïjôØJ ≥WÉæe ∫hódG ‘ áHò©dG √É«ª∏d »°SÉ°SC’G Qó°üŸG è«∏ÿG πãÁh
‘ áahô©ŸG á«fÉLôŸG ÜÉ©°ûdG øe %8 ƒëf á≤£æŸG …ƒ–h .ôëÑdG √É«e á«∏– äÉ£fi ≈∏Y óªà©J »àdG ¬«∏Y á∏£ŸG
¢Vôq ©e ¬fCÉH ∞qæ°üe ÜÉ©°ûdG √òg »ã∏K øe ÌcCGh ,⁄É©dG ôaƒJ »àdG ájôëÑdG AÉ«MC’G øe ójó©dG á≤£æŸG ø°†à–h
è«∏ÿG á≤£æe ‘ á«fÉLôŸG ÜÉ©°ûdG ¢Vô©àJh .ô£î∏d ¿É«HhôdGh ∑Éª°SC’G πãe ,¿Éμ°ù∏d AGò¨dG øe IÒÑc áÑ°ùf
.ájô°ûÑdG äGÒKCÉàdGh á«©«Ñ£dG »Ä«ÑdG OÉ¡LE’G πeGƒ©d áª«≤ŸG Qƒ«£dG øe IÒÑc OGóYCG øY Ók °†a ,(…Èª÷G)
¿ÉªYh o øjôëÑdG ‘ ÜÉ©°ûdG ¢†©H ¿CG ôjQÉ≤J äôcP óbh AGô°†ÿG ∞MÓ°ùdGh ô≤°üdG QÉ≤æe ∞MÓ°Sh IôLÉ¡ŸGh
äGƒæ°ùdG ‘ ¢VÉ°†«HÓd â°Vô©J äGQÉeE’Gh ájOƒ©°ùdGh (Ωô≤dG) ±hô¨æŸG äÉHÉZ ¤EG áaÉ°VEG ,¢VGô≤fÓd á°Vô©ŸG
.IQGô◊G äÉLQO ´ÉØJQ’ Gk ô¶f IÒNC’G .á«fÉLôŸG ÜÉ©°ûdGh
…QÉéÃ ÒÑc óM ¤EG á«Hô©dG è«∏ÿG πMGƒ°S ôKCÉàJh
ájôëÑdG áÄ«ÑdG ájÉª◊ á«ª«∏bE’G áª¶æŸG πª©Jh øe Ék °Uƒ°üN ,»YÉæ°üdG ±ô°üdGh »ë°üdG ±ô°üdG
á∏£ŸG ∫hódG ™«ªL É¡àjƒ°†Y ‘ º°†J »àdG ,(ROPME) óbh .á«FÉ«ª«chÎÑdG äÉYÉæ°üdGh ∫hÎÑdG ‘É°üe
∫Éμ°TCG øe √ÒZh »£ØædG çƒ∏àdG áëaÉμe ≈∏Y ,è«∏ÿG ≈∏Y ¥É£ædG ‘ AGô°†ÿG ÖdÉë£dG øe áØ«ãc äÉ≤ÑW â‰
.á≤£æŸG ‘ á«£ØædG äÉHô°ùàdG çOGƒM á¡LGƒeh çƒ∏àdG çhóM ≈∏Y ∫ój É‡ ,øjôëÑdG πMÉ°S ∫Éª°T »ÄWÉ°ûdGq

ÉæcÓ¡à°SG ¢†ØîfG Éª∏μa .ábÉ£dG ≈∏Y ßaÉM t Oƒ≤©dG ‘ ÒÑc óM ¤G ájôëÑdG áÄ«ÑdG QƒgóàJ ±ƒ°S
»¡àæj »àdG äÉKƒ∏ŸGh áeÉ°ùdG äÉKÉ©Ñf’G â∏b ,ábÉ£∏d á«dhOh á«∏fi äGAGôLG ¿B’G òîàJ ⁄ Ée á∏Ñ≤ŸG
.ôëÑdG ‘ É¡°†©H ájOôØdG äÉaô°üà∏d ¿ƒμj ¿CG øμÁh .á≤°ùæeh ájƒb
.ájôëÑdG ÉfOQGƒe ájÉªM ‘ ÒÑc ôKCG á£«°ùÑdG
ΩôJ ’ øμdh ,ÅWÉ°ûdG ≈∏Y √õæJh ,ôëÑdÉH ™àªà°SG t
.∞«¶æàdG äÓªM ‘ ∑QÉ°Th .∑Éæg äÉjÉØædG :π©ØJ ¿CG ∂æμÁ ÉªY á∏ãeC’G ¢†©H Éæg
IOó¡e ájôëH ±Éæ°UCÉH ƒ¡£ŸG ΩÉ©£dG Ö∏£J ’ t ,á«FÉ«ª«μdG äÉØ¶æŸGh AÉŸG øe πbCG á«ªc πª©à°SG t
.¢Tô≤dG ∞fÉYR AÉ°ùëc ,∫GhõdÉH »àdGh É¡éàæJ »àdG äÉKƒ∏ŸGh ádòàÑŸG √É«ŸG á«ªc π«∏≤àd
.QÉëÑdG ‘ Ék ÑdÉZ ±ôs °üJ
ºLÉ¡J ’ »¡a ,¢Tô≤dG ∑Éª°SCG ∫ƒM ∂JÉeƒ∏©e íë°Ut
∑Éæg .ÉgõØà°ùj ÉeóæYh IQOÉf ä’ÉM ‘ ’EG ¿É°ùf’G .iôNC’G äÉjÉØædGh ∂«à°SÓÑdG ôjhóJ IOÉYEG ‘ ºgÉ°St
ó«°ü∏d á°Vô©e É¡©«ªLh ,¢Tô≤dG øe ´ƒf 400 øe ÌcCG »àdG á«ªμdG â∏b ,É¡éàæJ »àdG äÉjÉØædG á«ªc â∏b Éª∏μa
.•ôØŸG .äÉ£«ëŸGh QÉëÑdG ‘ »¡àæJ
’ »c ádòàÑŸG √É«ŸG á÷É©Ÿ äÉ£fi AÉ°ûfEÉH ÖdÉW t ≈∏Y .áë«ë°U á≤jô£H á∏ª©à°ùŸG äƒjõdG øe ¢ü∏îJt
.QÉëÑdGh QÉ¡fC’Gh á«aƒ÷G √É«ŸG çƒ∏J äÉcôëŸG âjR ™«ÑJ »àdG äÉ£ëŸG ¢†©H ,∫ÉãŸG π«Ñ°S
.√ôjhóJ IOÉY’ πª©à°ùŸG âjõdG ™LÎ°ùJ
¥ô£dG ∞°ûàcGh ,…ôëÑdG çƒ∏àdG ÜÉÑ°SCG ¤EG ±ô©Jt
ÖdÉWh .çƒ∏àdG Gòg áëaÉμe É¡dÓN øe ∂æμÁ »àdG á«FÉ«ª«μdG Ióª°SC’G øe πbCG äÉ«ªc πª©à°SG t
ôëÑdG åjƒ∏J ‘ ÖÑ°ùàJ »àdG äBÉ°ûæŸGh ™fÉ°üŸG áÑbÉ©Ã øY ôëÑdG ‘ Ék ÑdÉZ »¡àæà°S IóFGõdG äÉ«ªμdÉa .äGó«ÑŸGh
.ÅWÉ°ûdG ÖjôîJh .á«aƒ÷G √É«ŸGh QÉ¡fC’Gh ∫ƒ«°ùdG ≥jôW
QÉëÑdG ∫ƒM ∂JÉeƒ∏©e ÈàNG .3

øe%30 ƒëf äÉ£«ëŸGh QÉëÑdG ÖYƒà°ùJ ```````````` .6 ƒg ôëÑdG ‘ É¡FÉ≤dEÉH äÉjÉØædG øe ¢ü∏îàdG ```````````` .1
øY áªLÉædG ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK äÉKÉ©ÑfG .áYô°ùH π∏ëàà°S äÉjÉØædG ¿CG ÉÃ ,º«∏°S AGôLG
.»ŸÉ©dG QGÎM’G øe óëj
q É‡ ,ájô°ûÑdG äÉWÉ°ûædG
QƒgóàJ ,IójGõàŸG ¿É°ùf’G á£°ûfCG ÖÑ°ùH ```````````` .2
øe IÒÑc äÉ«ªc OÉ«£°UG ‘ á∏μ°ûe ’ ```````````` .7 IÒãc AÉëfCG ‘ áYô°ùH ájôëÑdGh á«∏MÉ°ùdG OQGƒŸG
.É¡Yƒf øμj Éª¡e ∑Éª°SC’G .⁄É©dG øe
óŒ áeÉ°ùdG äGó«ÑŸGh á«FÉ«ª«μdG Ióª°SC’G ```````````` .8 »g äÉ£«ëŸGh QÉëÑdG ‘ záà«ŸG ≥WÉæŸG{ ```````````` .3
.á«aƒ÷G √É«ŸGh QÉ¡fC’G á£°SGƒH ôëÑdG ¤EG É¡≤jôW ´ÉØJQG ÖÑ°ùH Úé«°ùchC’G OÉØf øe ÊÉ©J ≥WÉæe
.ÖdÉë£dG ƒ‰h äÉjò¨ŸG áÑ°ùf
≈∏Y ôKDƒJ ’ AGƒ¡dG ‘ áeÉ°ùdG äÉKÉ©Ñf’G ```````````` .9
.äÉ£«ëŸGh QÉëÑdG √É«e á«fÉLôŸG ÜÉ©°ûdG IQGô◊G ´ÉØJQG óYÉ°ùj ```````````` .4 í°U .5 í°U .10
.ƒªædG ≈∏Y CÉ£N .4 CÉ£N .9
QÉëÑdG ‘ çƒ∏àdG øe ÈcC’G áÑ°ùædG ```````````` .10 í°U .3 í°U .8
.á°ùHÉ«dG ≈∏Y äÉWÉ°ûf øe »JCÉJ äÉ£«ëŸGh ºLÉædG çƒ∏àdG øe á«Hô©dG QÉëÑdG ÊÉ©J ```````````` .5
í°U .2 CÉ£N .7
CÉ£N .1 í°U .6
∞jô°üàdGh ádòàÑŸG √É«ŸGh ÊGôª©dG ∞MõdG øY
.§Øæ∏d …ôëÑdG π≤ædGh »YÉæ°üdG
QÉëÑdG ∫ƒM á«≤«Ñ£J äÉWÉ°ûf .4

Qƒ«£dG ¢ûjQ ‘ §ØædG ¬Kóëj …òdG Qô°†dG áaô©Ÿ QÉÑàNG :1 •É°ûædG
ô¶fGh ,Úà°ûjôdG øe πc ≈∏Y AÉŸG øe äGô£b Öμ°SG .2 :±ó¡dG

.çóëj GPÉe Qƒ«£dG ¢ûjQ ‘ §ØædG ¬Kóëj …òdG Qô°†dG ¤EG ±ô©àdG
.ájôëÑdG
á°ûjôdG ¿C’ êôMóàJ áØ«¶ædG á°ûjôdG ≈∏Y AÉŸG äGô£b .3
ôeój É¡«∏Y âjõdG øe Òãc OƒLh øμdh .AÉª∏d áehÉ≤e :¬«dG êÉà– Ée
áKƒ∏ŸG á°ûjôdG ‘ ™≤àæj AÉŸG ¿Éa ∂dòd ,AÉª∏d É¡àehÉ≤e ¿Éà°ûjQ t
.É¡∏μ°T √ƒ°ûjh âjõdÉH ∑ôfi hCG áLGQO âjR t
ø£≤dG äGôc ¢†©H t
,QÉëÑ∏d çƒ∏ŸG §ØædÉH Qƒ«£dG ¢ûjQ π∏Ñàj ÉeóæY .4
Ée ¿ÉYô°Sh ,¢Uƒ¨dG hCG ¿GÒ£dG ≈∏Y IQOÉb ÒZ íÑ°üJ :π©ØJ GPÉe
.Ék YƒLh Gk OôH äƒ“ âjõdG øe äGô£b ™°†ÑH Úà°ûjôdG ióMG øgOG .1
.ø£≤dG äGôc Ók ª©à°ùe
áØ«¶f á°ûjQ
âjõdÉH áKƒ∏e á°ûjQ
AÉŸG øe §ØædG äÉHô°ùJ ádGRG :2 •É°ûædG
:¬«dG êÉà– Ée :±ó¡dG

¢SÉW t ¥ô£dG ≈∏Y ò«eÓàdG ´ÓWEG
AÉe t ádGRG É¡H øμÁ »àdG
ïÑW âjR t .√É«ŸG øe §ØædG äÉHô°ùJ
∞°VCG ºK .AÉŸG ‘ ïÑ£dG âjR øe iôNCG äGô£b ™°†H ™°V .4 IÒ¨°U AÉ°†«H ábQh t
.çóëj GPÉe ô¶fGh ¿ƒë°üdG π°ùZ πFÉ°S øe ÚJô£b ¿ƒë°üdG π°ùZ πFÉ°S t
:∂dP çóM ∞«c :π©ØJ GPÉe

øY âjõdG ¢üà“ ábQƒdG .AÉŸG ≈∏Y Ék ªFGO ƒØ£j âjõdG âjR øe äGô£b ™°†H ¬«a Öμ°SGh AÉŸÉH ¢SÉ£dG CÓeG .1
.âjõdG øe Gk ójõe â°üàeG Éª∏c É¡fƒd Ò¨àjh ,AÉŸG í£°S Ók μ°ûe AÉŸG í£°S ≈∏Y âjõdG ƒØ£j ∞«c ÖbGQ .ïÑ£dG
äÓbÉædG ióMG øe §ØædG Üô°ùàj ÉeóæY ,É¡JGP á≤jô£dÉH .IÒ¨°U Ék ©≤H
øe äÉ≤ÑW Ëƒ©àH çƒ∏àdG áëaÉμe ¥ôa Ωƒ≤J ,ôëÑdG ¤G
.§ØædG ¢üàªàd AÉŸG í£°S ≈∏Y á°UÉe OGƒe ∫hÉM .IóMGh á©≤H πμ°ûj ≈àM á≤©∏e ¢†Ñ≤Ã âjõdG ∑ôq M .2
.ójóL øe Ék ©e É¡©ªLG ºK øeh ,AGõLCG ¤G á©≤ÑdG ∂«μØJ
∂«μØJ ≈∏Y ,¿ƒë°üdG π°ùZ πFÉ°ùc ,äÉØ¶æe πª©Jh
.AÉŸG í£°S ≈∏Y á≤«bQ á≤ÑW ‘ Égô°ûæJh §ØædG á©≤H ßM’ .âjõdG óLƒj å«M AÉŸG ‘ ábQƒdG §≤°SCG ¿B’G .3
‘ §ØædG äÉHô°ùJ ∞«¶æàd äÉØ¶æŸG ∫Éª©à°SG øμÁh ¿ƒd Ò¨àj ∞«ch AÉŸG í£°S øY âjõdG »Øàîj ∞«c
.ájôëÑdG AÉ«MC’ÉH Ék °†jCG ô°†J ób ,∞°SCÓd ,É¡æμd .ôëÑdG .Ék «éjQóJ ábQƒdG
2 1
4 3
AÉŸG øe §ØædG äÉHô°ùJ ádGRG

á◊ÉŸG √É«ª∏d »°ùª°T Ò£≤J RÉ¡L ™æ°U :3 •É°ûædG
ábQh ´õfG ,‹ÉàdG Ωƒ«dG ‘ »°SGQódG ∞°üdG ‘ .4 :±ó¡d G

•hôîŸG øe ô£≤J …òdG AÉŸG ¥hòJh ƒdódG øY ∂«à°SÓÑdG á«°ùª°ûdG ábÉ£dG ΩGóîà°SG á«Ø«c ≈∏Y ò«eÓàdG ∞jô©J
.¢SCÉμdG ‘ ™ªŒh .á◊ÉŸG √É«ŸG øe áHòY √É«e êÉàfE’
ábÉW :¬«dG êÉà– Ée

á«°ùª°T ƒdO t
¢SCÉc t
áaÉØ°T ∂«à°SÓH ábQh t
(áWÉ që) »WÉ£e •ÉHQ hCG ≥°U’ §jô°T t
ídÉe AÉe t
¿Ó≤K t
áaÉØ°T ∂«à°SÓH ábQh
:π©ØJ GPÉe
™°Vh ,πμ°ûdG ‘ Éªc ,ƒdódG ‘ Ék ◊Ée AÉe Öμ°SG .1
¿ƒμj ¿CG Öéj .Ú∏≤ãdG óMCÉH É¡àÑKh √ô©b ‘ ¢SCÉμdG
§jô°T áaÉM øe Ék Ñjô≤J äGÎª«àæ°S áKÓK ≈fOCG ídÉŸG AÉŸG í£°S
≥°U’ .¢SCÉμdG
•ÉHQ hCG
»WÉ£e π≤K
,Ék eÉ“ ƒdódG ≈∏YCG »£¨J ∂«à°SÓÑdG ábQh ¿CG øe ócCÉJ .2
¿CG Öéj .»WÉ£e •ÉHQ hCG ≥°U’ §jô°ûH ¬dƒM É¡àÑKh
¢SCÉc
¿ƒu μàd É¡£°Sh ‘ ôNB’G π≤ãdG ™°Vh ó©H ábQƒdG ¤óàJ
ídÉe AÉe ócCÉJ .áMƒàØŸG ¢SCÉμdG ƒëf ’k hõf ¬éàj Ék «Whôfl Ók μ°T
.¢SCÉμdG áëàa ¢ùeÓJ ’ ábQƒdG ¿CG øe
ÜòY ô£≤e AÉe
¬côJGh ,¢ùª°ûdG â– ¬à©æ°U …òdG zRÉ¡÷G{ ™°V .3
π≤K .äÉYÉ°S ™°†Ñd
ÅWÉ°ûdG ∞«¶æJ :4 •É°ûædG
¥ôa ‘ πª©dG :±ó¡dG

.πbC’G ≈∏Y ¢UÉî°TCG áKÓK ≥jôa πc º°†j t ∫ÓN øe ò«eÓàdG iód ∫hDƒ°ùŸG »Ä«ÑdG ¢ù◊G á«ªæJ
¢†©H Éæg .ÅWÉ°ûdG ∞«¶æàd á∏ªM ‘ º¡àcQÉ°ûe
:∞«¶æàdG ΩRGƒd øe áYƒª› ≈∏Y ≥jôa πc π°üëj t :QÉÑàY’G Ú©H ÉgòNCG Öéj »àdG äÉª«∏©àdG
,ÉgôjhóJ IOÉYEG øμÁ »àdG OGƒª∏d ¢ù«c ,áeÉª≤∏d ¢ù«c
πμd ¿GRÉØb ,¢UÉ°UQ º∏b ™e äÉfÉ«ÑdG øjhóàd ábÉ£H ÚcQÉ°ûŸG AÉª°SCG π«é°ùJ
äÉfÉ«H »∏é°ùªc QGhOC’G ∫OÉÑJ ºμfÉμeÉH .¢üî°T Ék ©bƒe ácQÉ°ûŸÉH Ék fPEG ô°†MCG ò«ª∏J πc ¿CG øe ócCÉJ t
ôjhóàdG IOÉY’ OGƒe »∏eÉMh áeÉªb ¢SÉ«cCG »∏eÉMh .√ôeCG ‹h øe
?É¡©ªL ΩóY Öéj »àdG OGƒŸG »g Ée GhôcòJ .Ék ©à‡ πª©dG AÉ≤H’ ,∞«¶æàdG á«∏ªY ∫GƒW
’ ,áeÓ°ùdG äÉª«∏©J ‘ ÚÑe ƒg Éªc :Iô£ÿG OGƒŸG t Ée Gk Òãc »àdG ,IÒ¨°üdG áeÉª≤dG ™£b ≈àM Gƒ©ªŒ ¿CG
ìhô÷G äGOÉª°Vh IOÉ◊G AÉ«°TC’Gh ôHE’Gh ø≤◊G ¢ùª∏J .ΩÉ©W É¡fCG Ék æX äÉfGƒ«◊G É¡∏cCÉJ
âfCG A»°T …CGh á∏«≤ãdG OGƒŸGh áë∏°SC’Gh á∏ª¡ŸG OGƒŸGh
øe IôFGóH AÉ«°TC’G √òg ™bƒe OóM .¬æe Gk ócCÉàe â°ùd ?ÉgôjhóJ OÉ©j »àdG OGƒŸG »g Ée
øY hCG ÅWÉ°ûdG øY ∫hDƒ°ùŸG ≠∏Hh ,IQÉé◊G hCG OÉJhC’G ôjQGƒb ,∂æàdG Ö∏Y ,Ωƒ«æeƒdC’G Ö∏Y ,êÉLõdG :º©f t
.¬°ùª∏J ’ ,º°ùL …CG ‘ ∂°ûJ ÉeóæYh .∞«¶æàdG á∏ªM áZQÉa ¿ƒμJ ¿CG Öéj OGƒŸG √òg .á«μ«à°SÓÑdG √É«ŸG
±Gó°UC’Gh ôëÑdG Ö°ûYh ÖdÉë£dG :á«©«Ñ£dG OGƒŸG t .¢UÉÿG ¢ù«μdG ‘ ™°VƒJh ,áaÉLh
¬fƒ°U ≈∏Y πª©f …òdG »Lƒdƒμj’G ΩÉ¶ædG øe AõL »g OGƒŸG ,ΩƒahÒà°ùdG ,á«μ«à°SÓÑdG ∞«∏¨àdG ¥GQhCG :’ t
äÉJÉÑædÉH iPC’G ¥É◊EG ÖæŒ .¬H ¢ùŸG ΩóY Öéj …òdGh .áeÉª≤dG ¢ù«c ‘ ™°VƒJ √òg .IQò≤dG
.á°û¡dG á«∏eôdG ¿ÉÑãμdG ≥WÉæeh äÉfGƒ«◊Gh
äÉfÉ«ÑdG øjhóJ äÉbÉ£H

.áeÉª≤dG ™ªL ≥«©j äÉfÉ«ÑdG øjhóJ ¿CG ô©°ûJ ób t
ójó– ‘ óYÉ°ùJ ¿CG øμÁ äÉfÉ«ÑdG ™ªL ∫ÓN øe øμd
Gk Òãc .áªFGO ∫ƒ∏M OÉéj’ πª©dGh çƒ∏àdG QOÉ°üe
≈∏Y ¿ƒYƒ£àŸG É¡©ªéj »àdG äÉeƒ∏©ŸG πª©à°ùJ Ée
¢ü∏îà∏d á«æWƒdG äÉ°SÉ«°ùdG ìÓ°UE’ äÉfÉ«ÑdG äÉbÉ£H
.á«Ä«ÑdG äÉ©jô°ûàdÉH AÉ≤JQÓdh ,ájôëÑdG äÉjÉØædG øe
.áÑ°SÉæŸG äÉÄØdG ‘ OGƒŸG ¿hu O ,äÉbÉ£ÑdG áÄÑ©J óæY t
πc áfÉN ‘ ´ƒªéŸG πé°S ,∞«¶æàdG á«∏ªY AÉ¡àfG iódh
.áÄa
¿hu O .zÒãc{ hCG zÒÑc OóY{ πãe äÉª∏c ÖàμJ ’ t
.OGƒŸG OGóYCG §≤a
∂àª¡e AÉ¡àfG óæY

IOÉY’ á◊É°üdG OGƒŸG ¢ù«ch áeÉª≤dG ¢ù«c óYCG t
á∏ª◊G ∫hDƒ°ùe ¤G äÉfÉ«ÑdG øjhóJ ábÉ£Hh ôjhóàdG
.É¡FÉ°üMEGh É¡fRƒd
.ΩÉμMÉH É¡£HQh ¢SÉ«cC’G §¨°V ∫hÉM t
,∫hDƒ°ùe ¿hO øe ∞«¶æàdG ∫ÉªYCÉH Ωƒ≤J âæc GPG t
äÉjÉØæ∏d ÖYƒà°ùe ÖfÉL ¤G áeÉª≤dG ¢SÉ«cCG ∑ôJG
.¬FÓàeG Öæéàd
áeÓ°ùdÉH ≥∏©àJ äÉª«∏©J
:»JCÉj Ée π©aG
‘ ácQÉ°ûª∏d ∂∏gCG øe Ék fPEG äô°†MCG ∂fCG øe ócCÉJ t
.á∏ª◊G
™«ªL ‘ ΩÉeC’G øe ÓØ≤e AGòM π©àfGh øjRÉØb ¢ùÑdG t
k
.äÉbhC’G
âfÎf’G ≈∏Y Ió«Øe ™bGƒe .¢ùª°ûdG á©°TCG øe ∂«ª– Ék HÉ«K óJQG

p t
2019 ` 2008 (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG ôjQÉ≤J .ÌcCG hCG ¢UÉî°TCG áKÓK øe ¥ôa øª°V n≥HG t
ä’ÉM …CG øY á∏ª◊G hCG ÅWÉ°ûdG øY ∫hDƒ°ùŸG ≠∏HCG t
www.afedonline.org
.çOGƒM hCG áFQÉW
.äÉLGQódG äGQÉ°ùe øe ¢SÎMG t
ájôëÑdG áÄ«ÑdG – πÑ≤à°ùŸG äÉjó– ∫ƒM zóaCG{ ôjô≤J
:»JCÉj Ée π©ØJ ’
.ÜÉ°üe ¿Gƒ«M π≤f ∫hÉ– hCG Ék ≤aÉf Ék fGƒ«M §≤à∏J ’ t
√É«ŸGh QÉëÑdG ∫ƒM πgC’Gh IòJÉ°SC’Gh ∫ÉØWCÓd á«°SQóe äÉWÉ°ûf .á∏ª◊G hCG ÅWÉ°ûdG øY ∫hDƒ°ùŸG ´óà°SG
p
geology.com/teacher/water.shtml äGOÉª°Vh IOÉ◊G ΩÉ°ùLC’Gh ôHE’Gh ø≤◊G §≤à∏J ’ t
IôFGóH ™bƒŸG OóM .¬æe Gk ócCÉàe â°ùd A»°T …CGh ìhô÷G
ÉæŸÉY Ò«¨àd Ék aóg 17 – áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG :IóëàŸG ·C’G hCG ÅWÉ°ûdG øY ∫hDƒ°ùŸG ≠∏HCGh ,IQÉé◊G hCG OÉJhC’G øe
https://www.un.org/sustainabledevelopment/ .∂dòH á∏ª◊G
.Gk óL π«≤K A»°T …CG ™aôJ ’ t
QÉëÑdGh äÉ£«ëŸG ájÉªëH ¢UÉÿG 14 ±ó¡dG ∫ƒM äÉeƒ∏©e :IóëàŸG ·C’G .√É«e ±ô°üe hCG Qhô› Üôb ∞¶æJ ’ t
ájôëÑdG OQGƒŸGh .áë∏°SCG …CG §≤à∏J ’ t
https://www.un.org/sustainabledevelopment/oceans/ .áfƒeCÉe ÒZ hóÑJ øcÉeCG ¤G ÖgòJ ’ t
ÓH º¡æY ∫hDƒ°ùe âfCG ’k ÉØWCG hCG øjô°UÉb ∑ÎJ ’ t
á«∏MÉ°ùdG ≥WÉæŸGh QÉëÑdG :áÄ«Ñ∏d IóëàŸG ·C’G èeÉfôH .áÑbGôe
https://www.unenvironment.org/explore-topics/oceans-seas
:»JCÉj Ée QòMG
QÉëÑdG ¿ƒfÉ≤d IóëàŸG ·C’G á«bÉØJG OÉ¡LE’Gh ¢ùª°ûdG ¥hôMh •ôØŸG ó¡÷G QòMG t
‘ ¬æY ≠∏H ,∂°T ∑QhÉ°ùj ÉeóæYh .±ÉØ÷Gh …QGô◊G
www.un.org/Depts/los
.Ék eOÉf ¿ƒμJ ¿CG πc øe π°†aCG Ék æeBG ¿ƒμJ ¿CÉa .ôμÑe âbh
.á°û¡dG ¿ÉÑãμdG øcÉeCG QòMG t
äÉ£«ëŸGh QÉëÑdG - á«cÒeC’G áÄ«ÑdG ájÉªM ádÉch
ôëÑ∏d ∑ô¡X QóJ hCG √É«ŸG πNóJ ’ .√É«ŸGh êGƒeC’G QòMG t
https://www.epa.gov/oceans-and-coasts
ÓH º¡æY ∫hDƒ°ùe âfCG øjòdG øjô°UÉ≤dG ∫ÉØWC’G ∑ÎJ hCG
.áÑbGôe
á«dhódG ájôëÑdG áª¶æŸG .áfƒeCÉŸG ÒZ hCG ájôî°üdG »°VGQC’G QòMG t
www.imo.org
:áeÓ°ùdÉH ≥∏©àJ á«aÉ°VG äGAGôLEG
OGƒŸG øe ÉgÒZh äÉjÉØædG AÉ≤dEG øY ºLÉædG …ôëÑdG çƒ∏àdG ™æe á«bÉØJG ∞«¶æàdG á∏ªM hCG ÅWÉ°ûdG øY ∫hDƒ°ùŸG øe º¡Øà°SG t
http://www.imo.org/en/OurWork/Environment/LCLP/ .É¡ÑæéàJ ¿CG Öéj »àdG øcÉeC’Gh Iô£ÿG ™bGƒŸG øY
Pages/default.aspx óYƒe ≈∏Y ≥ØJGh ,∞«¶æàdG á«∏ªY OhóM ≈∏Y ±ôq ©J t
zôëÑdG IÉØë∏°S Ghò≤fCG{ .∂àYƒª› IOƒ©d
https://conserveturtles.org/
zÉfQÉëH Ghò≤fCG{
www.saveourseas.com
z»μ«à°SÓH{ á∏MQ
www.theplastiki.com
á«∏MÉ°ùdG ≥WÉæŸG ‘ ⁄É©dG ¿Éμ°S øe áÄŸG ‘ 60 ƒëf ¢û«©j

iÈμdG ¿óŸG øe %75 ƒëf ™≤j É¡«∏Yh ,É¡Hôb hGC
QÉ˘ë˘Ñ˘ dG ≈˘ ∏˘ Y ¢üî˘ °T ÚjÓ˘ H 3 ø˘ e ÌcGC ó˘ ª˘ à˘ ˘©˘ ˘j ˜
.º¡eÉ©£d »°ù«FQ Qó°üªch º¡bRQ Ö°ùμd äÉ£«ÙGh
πμ°ûH á«ŸÉ©dG á«μª°ùdG äGhÌdG øe %80 ∫Ó¨à°SG ºàjh
.ÉgAÉ≤H Oó¡j É‡ •ôØe
øe »JÉCj äÉ£«ÙGh QÉëÑdG çƒ∏J øe áÄŸG ‘ 80 ˜
.á°ùHÉ«dG ≈∏Y äÉWÉ°ûf
¿ƒ«∏e ƒëf áæ°S πc πà˘≤˘J á˘«˘μ˘«˘à˘°SÓ˘Ñ˘dG äÉ˘jÉ˘Ø˘æ˘dG ˜
’ kGOóYh …ôëH »jóK ¿Gƒ«M ∞dGC áÄeh …ôëH ôFÉW
.∑Éª°S’CG øe ≈°üëj
Ióª°S’CG É¡æeh QÉ¡f’CG ∞jô°üJ øe á≤dÉ©dG OGƒŸG øe øW ¿ƒ«∏e 13500 ƒëf Ékjƒæ°S ⁄É©dG QÉëH ≈≤∏àJ ˜
áé«àf äÉ«Hƒ°SôdG øe øW ¿ƒ«∏e 215h ,»ë°üdG ±ô°üdG øe á≤dÉY OGƒe øW ¿ƒ«∏e 300h ,äGó«ÑŸGh
¿ƒ«∏e 11h ,á«∏MÉ°ùdG ≥WÉæŸG ‘ ΩOôdGh ôØ◊G äÉ«∏ªY
¿ƒ«∏e 3.2h ,áeÉªb øW ¿ƒ«∏e 5.6h ,á«YÉæ°U äÉjÉØf øW
.§Øf øW
π˘FGƒŸG ô˘«q˘¨˘Jh á˘Ñ˘jô˘¨˘dG á˘«◊G ´Gƒ˘f’CGh çƒ˘∏˘ à˘ dG π˘ μ˘ °ûj ˜
º¶ædGh ájôëÑdG äÉæFÉμdG ≈∏Y kGójGõàe kGô£N á«∏MÉ°ùdG
á˘«˘fÉ˘LôŸG ÜÉ˘©˘°ûdG Ék˘°Uƒ˘°üN ,É˘¡˘jhƒD˘J »˘à˘ dG á˘ «˘ Lƒ˘ dƒ˘ μ˘ j’G
.ájôëÑdG ÜÉ°ûYC’G äÉë£°ùeh ±hô¨æŸG äÉHÉZh
˜
É¡éàæJ »àdG äÉKƒ∏ŸGh ádòàÑŸG √É«ŸG á«ªc π«∏≤àd ,á«FÉ«ª«μdG äÉØ¶æŸGh AÉŸG øe πbGC á«ªc πª©à°SG ˜
.ôëÑdG ‘ ÉkÑdÉZ »¡àæJh
â∏b ,É¡éàæJ »àdG äÉjÉØædG á«ªc â∏b Éª∏μa ,iôN’CG äÉjÉØædGh ∂«à°SÓÑdG ôjhóJ IOÉYGE ‘ ºgÉ°S ˜
.á©«Ñ£dGh ôëÑdG ‘ »¡àæJ »àdG á«ªμdG
.ÅWÉ°ûdG ≈∏Y äÉjÉØædG ΩôJ ’ øμdh ,ôëÑdÉH ™àªà°SG ˜
.QÉëÑdGh QÉ¡f’CG çƒ∏J ’ »c ádòàÑŸG √É«ŸG á÷É©Ÿ äÉ£fi AÉ°ûfÉEH ÖdÉW ˜
.ÅWÉ°ûdG ÖjôîJh ôëÑdG åjƒ∏J ‘ ÖÑ°ùàJ »àdG äÉB°ûæŸGh ™fÉ°üŸG áÑbÉ©Ã ÖdÉW ˜
QÉëÑdG ∫ƒM äÉeƒ∏©e áMƒd

125 6 π°üØdG
Ωƒj πc ¢Vô≤æJ Ék «fGƒ«Mh Ék «JÉÑf Ék Yƒf 175 ƒëf ¿CG AÉª∏©dG Qó≤j
¿CG Ék °†jCG πH ,óHC’G ¤G »ØàîJ ´GƒfC’G øe IÒÑc Gk OGóYCG ¿CG §≤a çóM …òdG ,ïjQÉàdG ‘ IQÉKEG ÌcC’G »YÉª÷G ¢VGô≤f’G
πbCG á«KGQh áÑ«côJ É¡jód ¿ƒμJ á«≤ÑàŸG äÉfGƒ«◊Gh äÉJÉÑædG √ó¡°ûj …òdG ¢VGô≤f’ÉH áfQÉ≤e Ék ¡aÉJ Ék KóM hóÑj ,äGQƒ°Uƒæjó∏d
π«Ñ°S ≈∏Y .»°VÉŸG ‘ É¡°ùæL iód âfÉc »àdG ∂∏J øe áYÉæe äGô°û◊Gh äÉJÉÑædGh äÉfGƒ«◊G øe ´GƒfC’G ±’BÉa .Ωƒ«dG ⁄É©dG
íª≤dGh IQòdG øe áYƒæàe Ék aÉæ°UCG ¿ƒYQõj ¿ƒYQGõŸG ¿Éc ,∫ÉãŸG ´GƒfCG øe áÄŸG ‘ 40 ƒëf ¿CG øe AÉª∏Y Qòëjh .áæ°S πc »ØàîJ
±Éæ°UC’G º¶©e øμd ,¿B’G É¡fƒYQõj »àdG ∂∏J øe Gk Òãc ÌcCG ,´ƒf ¿ƒ«∏e 8.7 ƒëæH Qó≤J »àdG ,ÉæÑcƒc ≈∏Y á«◊G äÉæFÉμdG
.á°Vô≤æe âJÉH á«∏°UC’G . ¿ô≤dG Gòg ájÉ¡f πÑb »ØàîJ ób
Oô› øe ÌcCG É¡d »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæà∏d áØãμŸG IQÉ°ùÿG √òg »Ä«ÑdG QÉeódG øμd ,¢VGô≤f’G ≈àM ´GƒfC’G √òg ¢†©H ó«°U ” ó≤d
øëf Éæ°Vô©J ¿Gƒ«M hCG äÉÑf ≈ØàNG Éª∏μa ,á«dÉªL äGÒKCÉJ äGó«ÑŸGh çƒ∏àdG ¿ƒμj ,ä’É◊G ¢†©H ‘ .É¡ª¶©e ≈∏Y »°†≤j
ájhOC’ »°ù«FQ Qó°üe »g ,Óãe k ,ájÈdG äÉJÉÑædÉa .Ée óM ¤G ô£î∏d Ée ¿Gƒ«M AGòZ Qó°üe QÉeO ÖÑ°ùàj ,iôNCG ä’ÉM ‘h .ÖÑ°ùdG Éªg
∑Éæg ¿ƒμj ,π«°UÉëŸG øe á∏«∏b ´GƒfCG ≈∏Y ÉfóªàYG GPGh .IójóL øμÁ IôgOõe áÄ«H ¤G ÖjôZ ¿Gƒ«M hCG äÉÑf ∫ÉNOGh .AÉæØdG Gò¡H
.»FGò¨dG ÉææeCG Oó¡j Ée ,äÉaB’Gh ¢VGôeC’G É¡H ∂àØJ ¿CG ÒÑc ∫ÉªàMG »LƒdƒμjG ΩÉ¶æd »∏μdG QÉeódG øμd .ÓKÉ‡ k Gk QÉeO çóëj ¿CG
äÉHÉ¨dG ájô©J óæY Ék °Uƒ°üN ,Ék ÑdÉZ Qô°†dG çóëj …òdG ƒg ¬àeôH
»g ¢VGô≤f’G ±QÉ°T ´ƒf PÉ≤fE’ Ió«MƒdG á∏«°SƒdG ¿ƒμJ ,Ék fÉ«MCG ñÉæŸG Ò¨J Oó¡jh .ÒÑc ó°S AÉæH hCG áÑWôdG »°VGQC’G ∞«ØŒ hCG
IQOÉÑŸG Éæ«∏Y ,iôNCG ä’ÉM ‘h .É¡«a ¢û«©j »àdG áÄ«ÑdG ájÉªM ´GƒfCG IQób ΩóYh á«©«Ñ£dG πFGƒŸG Ò¨J t áé«àf á©°SGh äÉ°VGô≤fÉH
óMCG PÉ≤fE’ áãjó◊G É«LƒdƒæμàdGh ájô£ØdG IÉ«◊G IQGOEG OÉªàYÉH .∞«μàdG ≈∏Y áæ«©e
,á«fGƒ«◊Gh á«JÉÑædG ´GƒfC’G ±’BG äÉÄe ájÉªM Éæ©£à°SG GPGh .´GƒfC’G
πãe ,á«aÉ°VEG óFGƒa ó°üëf ±ƒ°Sh ,Ék ª∏¶e πÑ≤à°ùŸG ¿ƒμj ø∏a »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ô≤Øj ,¬ÑÑ°S øμj Éª¡e ,¢VGô≤fG πc
.´GƒfC’G √òg …hDƒJ »àdG áÄ«ÑdG ¿ƒ°U â°ù«d á∏μ°ûŸG .á«◊G äÉæFÉμ∏d »KGQƒdG ´ƒæàdG …CG ,¢VQCÓd
»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG 6 π°üØdG 126
É¡∏NGO á«KGQƒdG äÉæ«÷Gh ájÈdG ´GƒfC’G ºgÉ°ùJ Éªc ,áaQGƒdG ô£ŸG äÉHÉZ ¤EG ,IQÉ◊G á∏MÉ≤dG iQÉë°üdG øe
.áYÉæ°üdGh Ö£dGh áYGQõdG Qƒ£J ‘ IÒÑc áªgÉ°ùe πμ°ûj ,á«gGõdG á«fÉLôŸG ÜÉ©°ûdGh äÉ£«ëŸG ¥ÉªYCG ¤EG
ÉÃ ,á«KGQh IhôK á«◊G äÉæFÉμdG øe ´ƒf πc ó©jh q ¿GƒdC’Gh OGƒŸGh ógÉ°ûŸG øe áHƒéYCG »©«Ñ£dG ÉæŸÉY
AÉª∏©dG ΩÉeCG ¥ô£dG íàØJ ¢üFÉ°üN øe ¬jƒëj ≈∏Y QÉëÑdGh AGƒ¡dGh áHÎdG .áYƒæàŸG ¢ùjQÉ°†àdGh
äÉfGƒ«◊Gh äÉJÉÑædG øe IójóL ä’Ó°S •ÉÑæà°S’ .äÉfGƒ«◊G ÈcCGh äGô°û◊G ô¨°UC’ äGPÓe ÉæÑcƒc
É¡«Hôj
q hCG ¿ƒYQGõŸG É¡YQõj »àdG ä’Ó°ùdG ¤EG É¡∏≤fh ´ƒæJ ¬fEG .»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ƒg Gòg ,IÉ«◊G »g √òg
∫É› ‘ á«ª∏©dG äÉ«æ≤àdG Qƒ£J í«àjh .IÉYôdG ,´GƒfC’Gh äÉæFÉμdG ™«ªL πª°ûjh ,¢VQC’G ≈∏Y IÉ«◊G
øª°V ¢ù«d á«KGQƒdG äÉØ°üdG π≤f á«KGQƒdG á°Sóæ¡dG º¶ædG ‘ Ió≤©ŸG É¡JÉ©ªŒh ,É¡æ«H »KGQƒdG ´ƒæàdGh
Gòd .IóYÉÑàŸG ´GƒfC’G ÚH πH ,Ö°ùëa óMGƒdG ´ƒædG äÉæ«÷G ÚH §HGÎdG ¤EG Ék °†jCG Ò°ûj ƒgh .á«LƒdƒμjE’G
Ú°ù– ‘ á«YGQõdG äÉcô°ûdGh ¿ƒYQGõŸG ôªãà°ùj ,á«LƒdƒμjE’G º¶ædGh á«◊G ´GƒfC’Gh (äÉKQƒŸG)
É¡∏©÷ Ék «KGQh á¡cÉØdGh ô°†ÿGh ÜƒÑ◊G π«°UÉfi .áÄ«ÑdG ™e É¡JÓYÉØJ ¤EG ‹ÉàdÉHh
äÉØ°üdG π≤f ¤EG AÉª∏©dG ™∏£àjh .äÉaBÓd áehÉ≤e ÌcCG
»°VGQC’G ‘ ƒªædG ≈∏Y IQOÉ≤dG äÉJÉÑædG ¢†©Ñd á«KGQƒdG Gòg ≈∏Y óªà©Jh ,á©«Ñ£dG øe CGõéàj ’ AõL âfCG
∫ƒ≤ÑdGh ÜƒÑ◊G èàæJ á«JÉÑf ´GƒfCG ¤EG ,áaÉ÷G hCG á◊ÉŸG äÉLÉ◊Gh OƒbƒdGh AGhódGh AGò¨dG ≈∏Y ∫ƒ°üë∏d ´ƒæàdG
πª– ≈∏Y IQOÉb íÑ°üàa ,π«°UÉëŸG øe ÉgÒZh ∫ó©Ã ™«°†j »æ¨dG ´ƒæàdG Gòg øμd .iôNC’G á«°SÉ°SC’G
.±ÉØ÷G hCG áMƒ∏ŸG áæ°ùdG{ ¿CG ™eh .ájô°ûÑdG äÉWÉ°ûædG áé«àf ´QÉ°ùàe
IƒYódG ≈≤ÑJ ,âdh ób z2010 »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæà∏d á«dhódG
ô£ÿG OhóM ó≤dh .¢VQC’G ≈∏Y IÉ«◊G ájÉªM ‘ áªgÉ°ùª∏d áªFÉb
-2011 »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ó≤Y{ IóëàŸG ·C’G âæ∏YCG
á«◊G äÉæFÉμdG ´GƒfCG øe áÄŸG ‘ 40 ¿CG øe AÉª∏©dG Qòëj ¢Uƒ°üæŸG ±GógC’G ≥«≤– ≈∏Y πª©dG ±ó¡H z2020
»ØàîJ ób ,´ƒf ¿ƒ«∏e 8.7 ƒëæH Qó≤J »àdG ,ÉæÑcƒc ≈∏Y .»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG á«bÉØJG ‘ É¡«∏Y
º¶ædG Oó¡J »àdG QÉ£NC’G ºgCGh .¿ô≤dG Gòg ájÉ¡f πÑb
∫Ó¨à°S’G :»g »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG Gògh á«LƒdƒμjE’G äÉJÉÑædG ™«ª÷ »∏μdG ´ƒªéŸG ƒg »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG
¥É£f ≈∏Y »°VGQC’G πjƒ– ,á«©«Ñ£dG OQGƒª∏d •ôØŸG ≈∏Y á≤«bódG äÉæFÉμdGh äÉjô£ØdGh äÉfGƒ«◊Gh
∫ÉNOEG ,çƒ∏àdG ,ÊóŸo G ™°SƒàdGh áYGQõdG ¤EG ™°SGh É¡ª¶fh É¡JÉYƒª›h á«æ«÷G É¡JÉYƒæJ ∂dòch ,¢VQC’G
ΩÉ©dG ‘h .ñÉæŸG Ò¨J q ¤EG áaÉ°VEG ,áÑjôZ á«M ´GƒfCG Qƒ°ü©dG ‘ ¿Éc É‡ ÒãμH ≈æZCG ¿B’G ƒgh .á«LƒdƒμjE’G
‹hódG OÉ–Ód zAGôª◊G áëFÓdG{ âæª°†J ,2018 ¬d iƒà°ùe ≈°übCG ¤EG π°Uh PEG ,áÁó≤dG á«Lƒdƒ«÷G
,äÉfGƒ«◊Gh äÉJÉÑædG øe ´ƒf 96^500 á©«Ñ£dG ¿ƒ°üd âfƒμJ òæe ¢VQC’G í£°S ≈∏Y …ƒ°†©dG Qƒ£àdG áé«àf
äÉæFÉμc ,áÄŸG ‘ 27 …CG ,É¡æe ´ƒf 26^500 ∞«æ°üJ ” äÉH ¬æμd ,áæ°S ¿ƒ«∏H 3.5 ƒëf πÑb á«æ«JhôH IOÉe ∫hCG
øe áÄŸG ‘ 25 É¡æ«H ,Ék «dÉM ¢VGô≤fÓd á°Vô©e .Ék °†jCG IÒÑc áLQóH ¢VGô≤f’ÉH Gk Oó¡e ¿B’G
øe áÄŸG ‘ 40h ,Qƒ«£dG øe áÄŸG ‘ 14h ,äÉ«jóãdG
øe áÄŸG ‘ 34h ,¿ÉLôŸG øe áÄŸG ‘ 33h ,äÉ«FÉeÈdG ,¢VQC’G ≈∏Y IÉ«◊G ¢SÉ°SCG »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ôaƒj
.ájôHƒæ°üdG QÉé°TC’G ¢UÉ°üàeG ‘ ô°TÉÑe QhóH »JÉÑædG AÉ£¨dG Ωƒ≤j PEG
äGÒKCÉJ ∞«ØîJh ¬æjõîJh ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK
¤EG áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG øe 15 ±ó¡dG ƒYój ,¬°ùØæàf …òdG Úé«°ùchC’G êÉàfEGh ,ñÉæŸG Ò¨J
∞bhh ôë°üàdG áëaÉμeh á«LƒdƒμjE’G º¶ædG ájÉªM{ á«FÉ«ª«cƒ«ÑdGh á«f’ó«°üdG äÉéàæŸG äÉfƒμe ÒaƒJh
™LGQ) z»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG IQÉ°ùNh »°VGQC’G QƒgóJ ,çƒ∏àdG á«ª°S ádGREGh äÉjÉØædG π«∏–h ,á«YÉæ°üdGh
.(11 π°üØdG ‘ 2030 áæ°ùd áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG äÉaB’G áëaÉμeh ,É¡«∏Y ®ÉØ◊Gh áHÎdG Ö«°üîJh
QÉ«¡f’Gh QƒgóàdG ô£N ¬LGƒJ á«©«Ñ£dG º¶ædG øμd .±É«dC’Gh Ö°ûÿGh AGò¨dG êÉàfEGh ,á«YGQõdG ¢VGôeC’Gh
ÜÉ©°û∏d á«LƒdƒμjE’G º¶æ∏d áØYÉ°†e äGQÉ«¡fG ,Ék ãdÉK ábÓN ájQòLh á©jô°S äGAGôLEG òîàJ ⁄ Ée ,Ú©jô°ùdG
´ÉØJQGh äÉ£«ëŸG ¢†ª–q øe èjõe ÖÑ°ùH ,á«fÉLôŸG äÉ©bƒàdG{ ôjô≤J ócCG óbh .IÉ«◊G ´ƒæJ ≈∏Y ®ÉØë∏d
•ôØŸG ó«°üdGh ,É¡°VÉ°†«HG ¤EG …ODƒj √É«ŸG IQGôM AÉaƒdG ‘ ≥ØNCG ⁄É©dG ¿CG z»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæà∏d á«ŸÉ©dG
ô°ûÑdG ÚjÓe äÉÄe ¢û«Y Oó¡j Ée ,äÉjò¨ŸÉH çƒ∏àdGh ´ƒæàdG IQÉ°ùN ∫ó©e ‘ ¢Sƒª∏e ¢†ØN ≥«≤– ¬aó¡H
á«æ¨dG á«fÉLôŸG ÜÉ©°ûdG OQGƒe ≈∏Y ¿hóªà©j øjòdG iôNCG á≤MÉ°S IQÉ°ùN ∫ÉªàMG øe QòMh ,»Lƒdƒ«ÑdG
.iôNC’G ájôëÑdG AÉ«MC’Gh ∑Éª°SC’ÉH ∫ƒëàJ »àdG ,IOó©àŸG zô£ÿG OhóM{ øe ÉæHÎbG Éª∏c
á«LÉàfEG πbCG á∏jóH ä’ÉM ¤EG á«LƒdƒμjE’G º¶ædG É¡«a
¤EG Iô°TÉÑe ™aóJ »àdG á«°ù«FôdG •ƒ¨°†dG ójGõàJh .É¡æe ‘É©àdG π«ëà°ùj hCG Ö©°üj ób
QƒgóJ ,πFGƒŸG Ò¨J :»gh ,»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ¿Gó≤a
ÒZ IQÉéàdG ,•ôØŸG ∫Ó¨à°S’G ,çƒ∏àdG ,áHÎdG á«Yƒf äÉMÉ°ùe äƒe ,’k hCG :áKÓK á∏ªàëŸG ô£ÿG OhóM
,ájRÉ¨dG á∏«NódG ´GƒfC’G ,ájÈdG AÉ«MC’ÉH áYhô°ûŸG ¿hRÉeC’G äÉHÉZ Ék °Uƒ°üN ,äÉHÉ¨dG øe IÒÑc
º¶©e ‘ á«©«Ñ£dG πFGƒŸG ™LGÎJh .ñÉæŸG Ò¨Jh QÉé°TC’G ™£bh ñÉæŸG Ò¨J äÓYÉØJ ÖÑ°ùH ,á©°SÉ°ûdG
Ék °Uƒ°üN ,É¡àeÓ°Sh É¡bÉ£f å«M øe ⁄É©dG ≥WÉæe áHò©dG √É«ŸG äGÒëH øe Òãc ∫ƒq – ,Ék «fÉK .≥FGô◊Gh
ájó«∏÷G πFGƒŸGh ,áHò©dG √É«ŸG äGP áÑWôdG »°VGQC’G ™ØJôj ä’ÉM ¤EG iôNC’G á«∏NGódG √É«ŸG äÉë£°ùeh
q
ÜÉ°ûYC’G äÉë£°ùeh ,á«ë∏ŸG QGƒgC’Gh ,ájôëÑdG ÖdÉë£dG É¡«∏Y Ö∏¨J hCG ájƒ°†©dG OGƒŸG iƒà°ùe É¡«a
∑Éª°SC’ÉH ádƒgCÉŸG á«fÉLôŸG ÜÉ©°ûdGh ,ájôëÑdG √É«eh Ióª°SC’G øe Ék °Uƒ°üN ,äÉjò¨ŸG ºcGôJ ÖÑ°ùH
.±Gó°UC’Gh .™°SGh ¥É£f ≈∏Y ∑Éª°SC’G ¥ƒØf ¤EG …ODƒj Ée ,ôjQÉéŸG
á«©«Ñ£dG äÉHGô£°V’G ÚH øe ≥FGôM øe É¡≤aGôj á«◊G ´GƒfC’G øe áÄŸG ‘ 80 ƒëæd Ók Fƒe äÉHÉ¨dG πã“h
∂dòc .á«Lô◊G ≥WÉæŸÉH Ék Xƒë∏e Gk Qô°V ≥ë∏J »àdG ¢üî°T ¿ƒ«∏H 1.6 ¿CG Qó≤jh
q .á°ùHÉ«dG øWƒà°ùJ »àdG
á©°SGh äÉMÉ°ùe ádGREG ¤EG ájô°ûÑdG á£°ûfC’G …ODƒJ ¢VQC’G Öcƒc ¿Éμ°S ¢ùªNo ƒëf …CG ,⁄É©dG ∫ƒM
ÒZ Ö«£ëàdG á£°ûfC’G √òg πª°ûJh .äÉHÉ¨dG øe èàæJ »gh .º¡à°û«©Ÿ Qó°üªc äÉHÉ¨dG ≈∏Y ¿hóªà©j
Òaƒàd »°VGQC’G äÉeGóîà°SG Ò«¨Jh ,ÊƒfÉ≤dG ,ÜÉ°ûNC’G ≈∏Y áªFÉ≤dG äÉéàæŸG øe ´ƒf 5000 øe ÌcCG
≈æÑdG ò«Øæàd hCG …ô°†◊G ™°Sƒà∏d hCG áYGQõ∏d äÉMÉ°ùe 600 øe ÌcCG ájƒæ°ùdG á«dÉªLE’G áaÉ°†ŸG É¡àª«b ≠∏ÑJ
ó«°TôdG ÒZ ∫Ó¨à°S’Gh øjó©àdG ∂dòch ,á«àëàdG œÉædG ‹ÉªLEG øe áÄŸG ‘ óMGh ƒëf …CG ,Q’hO ¿ƒ«∏H
πeGƒ©dG ºgCG øe ájô°ûÑdG á£°ûfC’G ó©Jh .OQGƒª∏d .»ŸÉ©dG »∏ëŸG
™jQÉ°ûŸ) ¿hRÉeC’G ¢VƒM ‘ äÉHÉ¨dG äÉMÉ°ùe ™LGÎd
áYGQõd) É«°ù«fhófEGh Éjõ«dÉe ‘h (ábÉ£dGh Ohó°ùdG áª¶æe äQób q z2018 ⁄É©dG äÉHÉZ ™°Vh{ ôjô≤J ‘h
πª›h á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘h (π«îædG âjR QÉé°TCG 4 ƒëf ≠∏ÑJ äÉHÉ¨dG áMÉ°ùe ¿CG (hÉa) áYGQõdGh ájòZC’G
.(øμ°ùdGh áYGQõ∏d) á«eÉædG ∫hódG .á°ùHÉ«dG áMÉ°ùe øe áÄŸG ‘ 31 ƒëf …CG ,QÉàμg ÚjÓH
8.4 ⁄É©dG ô°ùN ,á«ŸÉ©dG OQGƒŸG ó¡©e äGAÉ°üME’ Ék ≤ahh
q ‘ Ék eÉg Ék ÑÑ°S äÉHÉ¨dG ádGREG øμJ øÄdh
π©ØH ñÉæŸG Ò¨J 337 ¬àMÉ°ùe Ée hCG ,2017h 2001 ÚH ¬JÉHÉZ øe áÄŸG ‘
,»ŸÉ©dG …QGô◊G ¢SÉÑàM’G äGRÉZ øe %12 ¥ÓWEG OGOÎ°SG øe ⁄É©dG øμ“ q ,πHÉ≤ŸG ‘h .QÉàμg ¿ƒ«∏e
ñÉæŸG Ò¨J
q AÉ£HEG ‘ ºgÉ°ùJ QÉé°TC’G áYGQR ¿EÉa áYGQR IOÉYEG ∫ÓN øe IOƒ≤ØŸG äÉHÉ¨dG å∏K ƒëf
¥GÎMG øe ≥∏£æŸG ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK ¢UÉ°üàeÉH ‘ IÎØdG √òg ∫ÓN á«aÉ°üdG IQÉ°ùÿG ¿ƒμàd ,QÉé°TC’G
»Fƒ°†dG π«ãªàdG á«∏ªY π°†ØH ,…QƒØMC’G OƒbƒdG IÎØdG ¤EG Gk OÉæà°SG IÒÑc áÑ°ùf »gh ,áÄŸG ‘ 5 OhóM
IÒ£ŸG äÉHÉ¨dG ó©Jh .Ék °†jCG Úé«°ùchC’G èàæJ »àdG .IÒ°ü≤dG á«æeõdG
Öcƒc ≈∏Y Úé«°ùchC’G øe áÄŸG ‘ 40 ƒëæd Gk Qó°üe
.¢VQC’G Éeh ±ÉØ÷G äÉLƒeh ¢VGôeC’Gh äÉaB’G Èà©Jh
¿ÉæÑd ‘ äÉHÉ¨dG äGô°ûM
äGô°ûM ∫ÉëØà°SG øe ÚàdÉM IÒNC’G IÎØdG ‘ ¿ÉæÑd ó¡°T

â∏M 2010h 2009 »eÉY »Øa .ñÉæŸG Ò¨J π©ØH äÉHÉ¨dG
áHÉ°UE’G ºéM å«M øe ¤hC’G áÑJôŸG ‘ ∫óæ°üdG IOhO
,ôHƒæ°üdG ÜhOÉL hCG ,∫óæ°üdG IOhOh .QÉ°ûàf’G ¥É£fh
…ÈdG ôHƒæ°üdG QÉé°TCG Ö«°üJ á°TGôØd »bÒdG Qƒ£dG »g
øe AGõLCGh §°SƒàŸG ôëÑdG ¿Gó∏H øe á©°SGh äÉMÉ°ùe ‘
øª°V Iô°û◊G √ò¡d ‘Gô¨÷G ¥É£ædG ™≤jh .ÉHhQhCG ÜƒæL
í£°S øY ´ÉØJQ’Gh ¢Vô©dG •ƒ£N øe á≤«°V OhóM
∫óæ°üdG IOhO π°üa ∫ÓN äÉÑ°S IÎa ‘ πNóJ ’ É¡fCG É¡JGõ«e øeh .ôëÑdG
ñÉæŸG Ò¨J ÒKCÉJ áÑbGôŸ kGó«L Ék LPƒ‰ πμ°ûJ ‹ÉàdÉHh ,AÉà°ûdG
áÑÑ°ùe πFÉg πμ°ûH äôKÉμJh ,IóMGh ájƒæ°S IÉ«M IQhO .ÉgQÉ°ûàfGh Égƒ‰ ≈∏Y
.É¡æe äÉÄŸG ≈∏Y Iõ¡›h o RQC ’ G QÉé°TC ’ IQôμàe äÉHÉ°UE G
πH ,kGOQÉH øμj ⁄ 2010h 2009 AÉà°T ¿CG ¿ÉæÑd ‘ çóM Ée
‘ áæWƒà°ùeh QÉé°TC’G øe ´ƒæH á°ü°üîàe Iô°û◊G √ògh äô°ûàfG ÖÑ°ùdG Gò¡dh .πé°ùŸG q ïjQÉàdG ‘ IOhôH πbC’G ¿Éc
»gh .QOÉf ôeCG É¡«°ûØJ ¿CG å«ëH ,IOófi á«aGô¨L øcÉeCG á£°SƒàŸG øcÉeC’G ‘ Ék °Uƒ°üN ,OÓÑdG AÉëfCG ‘ ∫óæ°üdG IOhO
É¡©°†J »àdG ¢†«ÑdG á«ªc ¿CG PEG ,á°†Øîæe áHƒ°üN äGP ÉgOƒLh ó¡©jo ⁄ øcÉeCG ‘ IÒÑc äÉHÉ°UEG â∏é°Sh ,´ÉØJQ’G
óà“ ób äÉÑ°S IÎØH õ«ªàJh .á°†«H 100 ió©àJ ’ ≈ãfC’G ¥ƒa Îe 1500h 1000 ÚH ìGhÎJ äÉYÉØJQG ≈∏Y É¡«a
∫ÓN á°†Øîæe IQGô◊G ä’ó©e ¿ƒμJ ÉeóæY ,Úæ°S IóY ‘ πjóÑJ QÉ°ûàf’G ‘ ™°SƒàdG Gòg ≥aGQh .ôëÑdG í£°S
.≥fô°ûàdG á∏Môe ∫ÓN hCG AGQòY ¤EG ábÒdG ∫ƒ– á∏Môe ≈∏Y Iô°û◊G äóLho øcÉeC’G ¢†©H »Øa .»JÉÑædG πFÉ©dG
âHÉ°UCG ±ƒ°ûdG øe á©ØJôŸG ≥WÉæŸG ‘h ,ôªãŸG ôHƒæ°üdG
IÉ«M IQhO ‘ Ò¨àdG ÜÉÑ°SCG ¿ÉæÑd ‘ ñÉæŸG π«∏– ô¡XCGh ‘ ∫óæ°üdG IOhO »°ûØJ ô°üëæj ⁄h .RQC’G QÉé°TCG ¢†©H
»àdG »g ∫ÉëØà°S’G É¡«a π°üM »àdG äGƒæ°ùdÉa ,Iô°û◊G ¤EG …QGô◊G ¢SÉÑàM’G iOCG á«°VÉŸG äGƒæ°ùdG ∫Óîa ,¿ÉæÑd
.QÉé°TC’G ≈∏Y äÉbÒdG ájò¨J IÎa ‘ ±ÉLh QÉM ¢ù≤W É¡∏∏îJ ,πÑb øe ó¡© oJ ⁄ á«HhQhC’G IQÉ≤dG øe ≥WÉæe ‘ ÉgQÉ°ûàfG
Ée ,Iójó÷G á«bQƒdG ºYGÈdG Qƒ¡X ™e Ék eÉ“ ÉgQƒ¡X øeGõJh .É°ùfôa πãe
k
¢†«ÑJ ’ É«°ùdÉØ«°ùdG ≈ãfCG ¿CG É°Uƒ°üN ,¢†«ÑdG ™°Vh π¡°S q
…ODƒj ¿CG øe ≥∏b ∑Éægh .Iójó÷G á«bQƒdG ºYGÈdG ≈∏Y ’EG ‘ (É«°ùdÉØ«°S) á`jQÉ`°ûæŸG RQC’G º`YGôH Iô`°ûM ∫É`ëØà°SG
¤EG ±ÉØ÷G äGÎa OÉjORGh IQGô◊G äÉLQO ´ÉØJQG QGôªà°SG ¿ƒμJ ÉeóæY çóëj ¿CG øμÁ Ée ≈∏Y ôNBG ∫Éãe ƒg ¿ÉæÑd
ÉgôKÉμJh IóMGh ájƒæ°S IQhO ¤EG É¡ª¶©Ã É«°ùdÉØ«°ùdG ∫ƒ– hCG Iô°û◊G ∫ƒNO ≈∏Y ôKDƒJ å«ëH ,áªFÓe á«NÉæŸG äÉ«£©ŸG
.á∏Ñ≤ŸG Úæ°ùdG ‘ 2003 -1996 IÎØdG ∫ÓN âÑ«°UCG óbh .äÉÑ°S ‘ É¡dƒNO ΩóY
,áÑ÷G çóMh øjQƒæJ RQCG áHÉZ áMÉ°ùe øe áÄŸG ‘ 70 áÑ°ùf
áÄ«ÑdG{ á∏› ,äÉHÉ¨dG äGöûM º∏Y ‘ åMÉÑdG ,ô‰ π«Ñf Qƒàcó∏d ∫É≤e øe) ÚH âMhGôJ áØ∏àfl äÉHÉ°UEG …ô°ûH RQCG áHÉZ ‘ â∏é°S Éªc
(2010 ƒ«fƒj/¿GôjõM ,zá«ªæàdGh ‘ É«°ùdÉØ«°ùdG äGô°ûM º¶©e âfÉch .áØ«ØÿGh Iójó°ûdG
ájÈdG AÉ«MC’ÉH á«dhódG IQÉéàdG CITES á«bÉØJG º¶æJh äÉfGƒ«◊Gh äÉJÉÑædÉH áYhô°ûŸG ÒZ IQÉéàdG Èà©Jh
.¢VGô≤fÓd á°Vô©ŸG ≈∏Y Gk ójGõàe Gk ô£N á«Lô◊G äÉéàæŸGh ájôëÑdGh ájÈdG
Q’hO ¿ƒ«∏H 270h 90 ÚH Qó≤J »gh .»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG
º¶ædGh »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG IQÉ°ùN øe ó◊G øμÁ äÉéàæe ¤EG á«M äÉJÉÑfh äÉfGƒ«M øe ìhGÎJh ,Ék jƒæ°S
äGAGôLEG äòîJG GPEG ,É¡°ùμY ≈àM hCG ,á«LƒdƒμjE’G .ájó«∏≤J ájhOCGh ∞–h AGôah ájó∏L ™∏°Sh á«FGòZ
»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ∫ƒM ≥FÉ≤M

¢üî°T ¿ƒ«∏H 2.5 ƒëf áÑWôdG ¬Ñ°Th áaÉ÷G »°VGQC’G …hDƒJt »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdGh á«Lƒdƒμj’G º¶ædG Oó¡J »àdG QÉ£NC’G ºgCGt
¿É£«à°S’ áeÉg ≥WÉæe πª°ûJh ,(⁄É©dG ¿Éμ°S å∏K ƒëf) πjƒ– ,á«©«Ñ£dG OQGƒª∏d •ôØŸG ∫Ó¨à°S’G ,ñÉæŸG Ò¨J :»g
øe ÌcCG …hDƒj …òdG §°SƒàŸG ôëÑdG ¢VƒM πãe ,»FÉæãà°SG »JÉÑf ,çƒ∏àdG ,ÊoóŸG ™°SƒàdGh áYGQõdG ¤EG ™°SGh ¥É£f ≈∏Y »°VGQC’G
.øWƒàe »JÉÑf ´ƒf 11^700 .áÑjôZ á«M ´GƒfCG ∫ÉNOEG
…hDƒJ É¡æμd ,¢VQC’G í£°S øe áÄŸG ‘ 3 ƒëf Qõ÷G »£¨J t ¢üHq Îjh .Ωƒj πc Ék «fGƒ«Mh Ék «JÉÑf Ék Yƒf 175 ƒëf ¢Vô≤æj t
´GƒfC’G Ék °Uƒ°üN ,»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG øe kGÒãc ÈcCG áÑ°ùf ,Qƒ«£dG øe %14h ,äÉ«jóãdG ´GƒfCG øe %25`H ¢VGô≤f’G ô£N
∫ÓN ±hô©e ÊGƒ«M ¢VGô≤fG ádÉM 724 π°UCG øeh .áæWƒàŸG QÉé°TC’G øe %34h ,¿ÉLôŸG øe %33h ,äÉ«FÉeÈdG øe %40h
‘ áª«≤ŸG ´GƒfC’G øe Ék Ñjô≤J ∞°üædG ¿Éc ,IÒNC’G 400`dG ΩGƒYC’G¿ƒ°üd ‹hódG OÉ–Ód zAGôª◊G áëFÓdG{ Ö°ùëH ,ájôHƒæ°üdG
â°Vô≤fG »àdG Qƒ«£dG ´GƒfCG øe πbC’G ≈∏Y áÄŸG ‘ 90 ∂dòc ,QõL ¢†ØîfG 2014h 1970 »eÉY ÚH IÎØdG ‘h .2018 ΩÉY á©«Ñ£dG
.IÎØdG ∂∏J ∫ÓN ∞MGhõdGh Qƒ«£dGh äÉ«jóãdG) äÉjQÉ≤ØdG ´GƒfCG äÉYÉªL OGó©J
ó«©°üdG ≈∏Y §°SƒàŸG ‘ %60 áÑ°ùæH (∑Éª°SC’Gh äÉ«FÉeÈdGh
k k
OQGƒe ≈∏Y Gô°TÉÑe GOÉªàYG AGô≤ØdG øe %70 ¢û«Y πÑ°S óªà©Jt .áë≤∏ŸG äÉæFÉμdG Iôah ‘ IOÉM äÉ°VÉØîfG ≥«KƒJ ”h .»ŸÉ©dG
≈∏Y ⁄É©dG ‘ ¢üî°T ÚjÓH 3 øe ÌcCG óªà©jh .á«©«Ñ£dG
óªà©j Éªc ,º¡bRQ Ö°ùμd »∏MÉ°ùdGh …ôëÑdG »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG IÒÑμdG ∑Éª°SC’G OGóYCG â°†ØîfG ,»°ù∏WC’G §«ëŸG ∫Éª°T ‘ t
ÉÃ ,á«HÉ¨dG äÉéàæŸGh äÉHÉ¨dG ≈∏Y ¢üî°T ¿ƒ«∏H 1.6 øe ÌcCG ó«°üdG áé«àf á«°VÉŸG á°ùªÿG Oƒ≤©dG ∫ÓN áÄŸG ‘ 70 ƒëf
.á«∏Ñ≤dGh á«∏°UC’G Üƒ©°ûdG ∂dP ‘ á«∏°UC’G äÉHÉ¨dG øe áÄŸG ‘ 45 ≈ØàNG ,ΩÉY 8000 ∫ÓNh .ôFÉ÷G
∞dCG 120 ƒëf »Øàîjh .»°VÉŸG ¿ô≤dG ∫ÓN É¡ª¶©e ,¢VQC’G ≈∏Y
äÉéàæŸGh ájÈdG AÉ«MC’ÉH áYhô°ûŸG ÒZ IQÉéàdG áª«b Qó≤Jt …CG ,QÉé°TC’G ™£b áé«àf Ék jƒæ°S ⁄É©dG äÉHÉZ øe ™Hôe Îeƒ∏«c
.Ék jƒæ°S Q’hO ¿ƒ«∏H 270h 90 ÚH ∑Éª°SC’G óFÉ°üeh á«Lô◊G .¿ÉæÑd áMÉ°ùe Iôe 12 ∫OÉ©j Ée
,ájó«∏≤àdG ájhOC’G ≈∏Y ⁄É©dG ¿Éμ°S øe áÄŸG ‘ 80 ƒëf óªà©jt ,2000 ΩÉY òæe â°Vô≤fG á«°TÉŸG øe ádÓ°S 60 øe ÌcCG t
¤EG É¡°†©H ïjQÉJ Oƒ©jh á«FGƒà°SG äÉJÉÑf øe É¡Ø°üf »JCÉj »àdG ÉgOóY ≠dÉÑdG áæLGódG äÉfGƒ«◊G ä’Ó°S øe áÄŸG ‘ 20 ¬LGƒJh
ôŸGh ¢Sƒ°ùdGh hô°ùdGh RQC’G âjR πãe ,OÓ«ŸG πÑb 2600 ΩÉY .¢VGô≤f’G ô£N ádÓ°S 6500 ƒëf
.Ωƒ«dG ≈àM πª©à°ùJ âdGR Ée »gh ,¢TÉî°ûÿGh
´ƒæàdG IQÉ°ùÿ Ék «°ù«FQ Ék ÑÑ°S ñÉæŸG Ò¨J íÑ°üj ¿CG ™bƒàj t
ƒëf É¡«a πª©j »àdG áYGQõ∏d á°ùμf »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG IQÉ°ùNt øe áÄŸG ‘ 40 ¢Vô≤æj ¿CGh ,¿ô≤dG Gòg ájÉ¡f ™e »Lƒdƒ«ÑdG
¬Ñ°Th á«FGƒà°S’G ≥WÉæŸG ‘ äÉHÉ¨dG ∫GhR …ODƒjh .⁄É©dG ¿Éμ°S ™HQ .§≤a ÚàjƒÄe ÚàLQO IQGô◊G ∫ó©e ´ÉØJQÉH á«◊G ´GƒfC’G
‘ áHÎdG ó≤ØJo Éªc ,á«ª«∏bE’G QÉ£eC’G ∫ƒ£g ¢VÉØîfG ¤EG á«FGƒà°S’G
º¡e ´ƒæàdGh .É¡fƒq μJ øe Iôe 18 ¤EG 13 ´ô°SCG IÒJƒH ⁄É©dG AÉëfCG ºgÉ°ùj ,¢VQC’G ≈∏Y ±hô©e »JÉÑf ´ƒf 380^000 ƒëf ∑Éægt
IQòdGh Ò©°ûdG πãe π«°UÉëŸ ájÈdG ÜQÉbC’Éa .ñÉæŸG Ò¨J ±hôX ‘ ´GƒfC’G √òg πμ°ûJh .É¡ë«≤∏J ‘ πëædG øe ´ƒf 25^000 øe ÌcCG
ΩhÉ≤J É¡fC’ ,ójGõàe πμ°ûH ´QõJ íª≤dGh RôdGh ÉWÉ£ÑdGh ¿Éaƒ°ûdGh øe áÄŸG ‘ 50 ƒëfh á«FGò¨dG π°SÓ°ùdG ™«ªL ¢SÉ°SCG á«JÉÑædG
.áMƒ∏ŸGh ô◊Gh ±ÉØ÷Gh ¢VGôeC’G πãe á«Ä«H äGÒ¨J .Ék «dÉM ¢VGô≤f’ÉH Oó¡e É¡æe %20 ƒëf ¿CG ÒZ .áãjó◊G ájhOC’G
øe ÌcCG ∑Éægh ,á«ªfi ≥WÉæe ⁄É©dG ¿Gó∏H º¶©e iód t ƒëf »£¨J ,z⁄É©dG √É«e êGôHCG{ `H áahô©ŸG ,á«∏Ñ÷G π°SÓ°ùdGt
áÄŸG ‘ 15 øe πbCG »£¨J ,⁄É©dG ∫ƒM »ªfi ™bƒe 100^000 ‘ 22 ô°TÉÑe πμ°ûH π«©Jo h ,¢VQCÓd …ÈdG í£°ùdG øe áÄŸG ‘ 27
á«∏MÉ°ùdG ≥WÉæŸG øe %16 øe πbCGh á°ùHÉ«dG ≈∏Y πFGƒŸG øe äÉLÉ«àMÉH ájô°ûÑdG ∞°üf øe ÌcCG OhõJh
q ,⁄É©dG ¿Éμ°S øe áÄŸG
.¿Gó∏Ñ∏d á«æWƒdG IOÉ«°ùdG ¥É£f øª°V á©bGƒdG ájôëÑdGh .á°ùHÉ«dG ≈∏Y »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ™HQ ƒëf ºYóJh ,áHò©dG √É«ŸG
iQÉë°üdG øe ,ójôa »Lƒdƒ«H ´ƒæàH »Hô©dG ⁄É©dG ™àªàj t

≥WÉæŸGh ∫ÉÑ÷Gh πMGƒ°ùdG ¤EG Üô¨ŸGh ¥ô°ûŸG ‘ á∏MÉ≤dG
´ƒæJ ‘ á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ≈æZCG .§°SƒàŸG ôëÑdG ¢VƒM ‘ ádóà©ŸG
∫Éeƒ°üdGh ¿GOƒ°ùdGh Üô¨ŸGh ô°üeh ájQƒ°Sh ¿ÉæÑd »g äÉÑædG
.ô£bh âjƒμdGh øjôëÑdG Égô≤aCGh ,¢ùfƒJh ôFGõ÷Gh
á≤£æŸG ‘ äÉfGƒ«◊Gh äÉJÉÑædG øe ´ƒf 1100 ƒëf t

,kGAƒ°S ™°VƒdG ñÉæŸG Ò¨J ójõ«°Sh .¢VGô≤f’ÉH IOó¡e á«Hô©dG
∫ó©e ´ÉØJQÉH á«◊G ´GƒfC’G øe %40 ƒëf ¢VGô≤fG ™bƒàj PEG
,∫ÉãŸG π«Ñ°S ≈∏Y ,¿ÉæÑd RQCÉa .ÚàjƒÄe ÚàLQO IQGô◊G
äÉJÉÑf ∫É≤àfGh √hõ¨J »àdG äGô°û◊G ôKÉμJ áé«àf Oó¡e
.IQGô◊G äÉLQO ´ÉØJQG ÖÑ°ùH á«dÉ©dG ¬©bGƒe ¤EG á°ùaÉæe
¿ÉªYho øª«dG ∫ÉÑL ‘ á«◊G ´GƒfC’G ≈∏Y ñÉæŸG Ò¨J ôKDƒ«°Sh
‘ ¢VGô≤f’ÉH kGOó¡e Ék æWƒàe Ék Yƒf 250 ∑Éægh .ÉªgGƒ°Sh
´GƒfC’G ™«ªL øe áÄŸG ‘ 46h ,á«æª«dG iô£≤°S IôjõL
Îeƒ∏«c ∞dCG 20 ∂dòch ,¢VGô≤f’ÉH IOó¡e ¿ÉªYo ‘ áæWƒàŸG
ôëÑdG πMGƒ°S ≈∏Y á«fÉLôŸG ÜÉ©°ûdG ≥WÉæe øe ™Hôe
.è«∏ÿGh ôªMC’G
áé«àf É¡æWGƒe ÒeóJ ÖÑ°ùH IQOÉf á«Ñ£dG äÉJÉÑædG âëÑ°UCGt
.•ôØŸG ´Óàb’Gh »°VGQC’G ΩGóîà°SG ‘ äGÒ«¨àdG ¢†©H ≈∏Y ®ÉØ◊G ” øμd ,ájÈdG ‘ »Hô©dG É¡ŸG ¢Vô≤fGt
äGQÉeE’G ‘ á«©«ÑW äÉ«ªfi ‘ √OÓ«à°SG ≥jôW øY ¬æe
á«Yƒf ≈∏Y ô°TÉÑe πμ°ûH »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG IQÉ°ùN ôKDƒJ t »Hô©dG ôªædG OGóYCG â°†ØîfGh .¿OQC’Gh ¿ÉªYh o ájOƒ©°ùdGh
ÊÉK ¢UÉ°üàeG :É¡æeh ,á«LƒdƒμjE’G º¶ædG äÉeóN á«ªch ¿Gó≤ah ó«°üdG áé«àf á«Hô©dG Iôjõ÷G ¬Ñ°T ‘ OÉM πμ°ûH
ÒaƒJ ,ñÉæŸG Ò¨J äGÒKCÉJ ∞«ØîJh ¬æjõîJh ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG á°Vô©ŸG äÉfGƒ«◊G øª°V Ék Øæ°üe äÉHh ,á«©«Ñ£dG πFGƒŸG
,á«YÉæ°üdGh á«FÉ«ª«cƒ«ÑdGh á«f’ó«°üdG äÉéàæŸG äÉfƒμe äÉYƒª› ™°†H ∑Éæg âdGR Éeh ,êôM πμ°ûH ¢VGô≤fÓd
®ÉØ◊Gh áHÎdG Ö«°üîJ ,çƒ∏àdG á«ª°S ádGREGh äÉjÉØædG π«∏– ÉgOGó©J π≤j ájOƒ©°ùdGh äGQÉeE’Gh øª«dGh ¿ÉªYo ‘ IÒ¨°U
Ö°ûÿGh AGò¨dG êÉàfEG ,á«YGQõdG ¢VGôeC’Gh äÉaB’G áëaÉμe ,É¡«∏Y .É¡àjÉª◊ Oƒ¡L ∫òÑJo ô‰ 200 øY
.á«MÉ«°ùdG äÉWÉ°ûædG ,±É«dC’Gh
»ª– ,á«Hô©dG πMGƒ°ùdG ≈∏Y ƒªæJ »àdG ,±hô¨æŸG äÉHÉZt
áªb ∫ÓN »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG á«bÉØJG ≈∏Y ™«bƒàdG ÜÉH íàao t ìÉ«àLG øe á«fÉLôŸG ÜÉ©°ûdGh πcBÉàdG øe á«∏MÉ°ùdG •ƒ£ÿG
â∏NOh ,1992 (ƒ«fƒj) ¿GôjõM 5 ‘ ,hÒfÉL …O ƒjQ ‘ ¢VQC’G É¡æμd .™bGƒ≤dGh ∑Éª°SC’G øe ´ƒæàd äÉæ°VÉëc πª©Jh ,»ª£dG
.1993 (Èª°ùjO) ∫hC’G ¿ƒfÉc 29 ‘ ò«ØæàdG õ«M á«ªæàdG ™jQÉ°ûeh ,ájôëH ´QGõe ¤EG É¡∏jƒ– ÖÑ°ùH ¢übÉæàJ
.á«FGƒ°û©dG á«MÉ«°ùdGh á«æμ°ùdGh á«fGôª©dG
.»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæà∏d »ŸÉ©dG Ωƒ«dG ƒg (ƒjÉe) QÉjCG 22t
äGôØdGh á∏LOh π«ædG πãe QÉ¡fC’G ¢VGƒMCG ‘ áæWƒàŸG ´GƒfC’Gt
zπÑ≤à°ùŸG äÉjó– :á«Hô©dG áÄ«ÑdG{ (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG Gôjô≤J :QOÉ°üe IQGOEG Aƒ°S ÖÑ°ùH Ék °SÉ°SCG IQƒgóàŸG ,¥Gô©dG QGƒgCGh ∑ƒeÒdGh
¿ƒ°üd ‹hódG OÉ–Ód z2018 AGôª◊G áëFÓdG{ ;zá«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ≈∏Y ñÉæŸG Ò¨J q ôKCG{h ¢ü≤ædG ºbÉØJ ™e ¢VGô≤f’ÉH IOó¡e ,á«FGƒ°û©dG á«ªæàdGh √É«ŸG
(GEO-6) ¢SOÉ°ùdG zá«ŸÉ©dG áÄ«ÑdG äÉ©bƒJ{ ôjô≤J ;(IUCN) á©«Ñ£dG .ñÉæŸG Ò¨J ÖÑ°ùH √É«ŸG ≥aóJ ‘
™«°SƒJ :É¡ªgCG ,»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ¿Gó≤a ¢†Øÿ á«dhódG äÉjƒà°ùŸG ≈∏Y áªFÓeh á∏eÉ°Th á∏LÉYh ájƒb
áØãμeh Iôªà°ùe äGAGôLEG ,Égõjõ©Jh á«ªëŸG ≥WÉæŸG ôªà°ùŸG ¿Gó≤ØdG π°üa øμÁ ’h .á«∏ëŸGh á«æWƒdGh
πãe) »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ≈∏Y Iô°TÉÑŸG •ƒ¨°†dG π«∏≤àd .™ªàéª∏d á«°SÉ°SC’G πZGƒ°ûdG øY »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæà∏d
»ë°üdG ÒZ ±ô°üdGh á«YGQõdG Ióª°SC’ÉH çƒ∏àdG ™æe ô≤Ø∏d …ó°üàdG πãe ,áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG ≥«≤ëàa
ÌcCG äÉ°SQÉ‡ ≥«Ñ£Jh ,ôëÑdG √É«eh áHò©dG √É«ŸG ‘ ∫É«LCÓd á«æeC’Gh ájOÉŸGh á«ë°üdG ±hô¶dG Ú°ù–h
,(áYGQõdGh äÉHÉ¨dGh ∑Éª°SC’G óFÉ°üe ‘ áeGóà°SG ´ƒæàdG Éæ«£YCG GPEG Gk Òãc Rõ©à«°S ,áeOÉ≤dGh á«dÉ◊G
√É«ŸGh ábÉ£dGh »°VGQC’G ΩGóîà°SG ‘ ÈcCG IAÉØc .É¡≤ëà°ùj »àdG ájƒdhC’G »Lƒdƒ«ÑdG
á«ªæàdG ÚH ≥«aƒà∏d »é«JGÎ°SG §«£îJ ,áHò©dG
¿Éª°V ≈∏Y πª©dG ,»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ≈∏Y ®ÉØ◊Gh »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæà∏d á«ŸÉ©dG äÉ©bƒàdG ôjô≤J ìô£j
É¡ª°SÉ≤Jh á«æ«÷G OQGƒŸG ∫Éª©à°SG øe áÄ°TÉædG ™aÉæŸG á«∏Ñ≤à°ùe á«é«JGÎ°SG QÉWEG ‘ ÉgOÉªàYG øμÁ ô°UÉæY
π°UGƒàdGh ,É¡æe äòNCG »àdG ¿Gó∏ÑdG ™e ±É°üfEÉH
äGÒ«¨J ∫ÉNOEG ∂dP ‘ ÉÃ á«YƒàdG IOÉjRh º«∏©àdGh ¿ÉæÑd RQCG
.»°üî°ûdG ∑ƒ∏°ùdGh ∑Ó¡à°S’G •É‰CG ‘
IOÉjR ‘ ⁄É©dG iƒà°ùe ≈∏Y ÒÑc Ωó≤J RGôMEG ” ó≤d

.á«∏MÉ°ùdG √É«ŸG ‘h á°ùHÉ«dG ≈∏Y á«ªëŸG ≥WÉæŸG OóY
πFGƒŸG øe áÄŸG ‘ 15 øe πbCG πã“ á«ªëŸG ≥WÉæŸG øμd
á«∏MÉ°ùdG ≥WÉæŸG øe áÄŸG ‘ 16 øe πbCGh á°ùHÉ«dG ≈∏Y
á«æWƒdG IOÉ«°ùdG ¥É£f øª°V á©bGƒdG ájôëÑdGh
á°UÉÿG á«ªgC’G äGP ™bGƒŸG º¶©e ¿CG Éªc .¿Gó∏Ñ∏d
.á«ªëŸG ≥WÉæŸG êQÉN ™≤J »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæà∏d
´ƒq æJ õcGôe{ á«fÉªK ∑Éæg ¿CG ¤EG IQÉ°TE’G øe óH ’h

á≤£æe ÉgóMCG ,⁄É©dG ‘ áYhQõŸG äÉJÉÑæ∏d zá«ŸÉY
83 ´GƒfC’G √òg ´ƒª› ≠∏Ñj å«M ,§°ShC’G ¥ô°ûdG
136) Ú°üdG ó©H á©HGôdG áÑJôŸG ‘ É¡∏©éj Ée ,Ék `Yƒf
84) §°SƒàŸG ôëÑdG ¢VƒMh (Ék Yƒf 117) óæ¡dGh (Ék Yƒf
ÉcÒeCGh (Ék Yƒf 62) á«Hƒæ÷G ÉcÒeCG Égó©Hh ,(Ék Yƒf
38) É«Hƒ«KEGh (Ék Yƒf 43) ≈£°SƒdG É«°SBGh ≈£°SƒdG ¬ª∏Y ≈∏Y AGô°†ÿG IRQC’G âÑnq K PEG ,¬d kGõeQ Iôé°ûdG ¿ÉæÑd òîJG
øe ÚYƒf ó¡e É¡fCÉH §°SƒàŸG á`≤£æe RÉà“h .(Ék Yƒf »àdG äÉHÉ¨dG á«ªgCG ≈∏Y ∫ój É‰EÉa A»°T ≈∏Y Gòg ∫O q ¿Gh .»æWƒdG
øe ÒÑc OóYh ,Ühôq ÿGh ¿ƒàjõdG Éªg IôªãŸG QÉé°TC’G ¿CG ÜÉéæ°S ¿ÉμeEÉH ¿Éc ¬fEG π«b ≈àM ,ïjQÉàdG OGóàeG ≈∏Y ¬«£¨J âfÉc
äÉJÉÑædGh (15) πHGƒàdGh (Ék Yƒf 30) áYhQõŸG ô°†ÿG Iôé°T øe kGõØb ∫Éª°ûdG ≈°übCG ¤EG Üƒæ÷G ≈°übCG øe ¿ÉæÑd ∫ÉÑL È©j
.(11) áÁó≤dG á«q Ø∏©dG äÉJÉÑædGh (6) á«àjõdG .¢VQC’G CÉ£j ¿CG ¿hO øe iôNCG ¤EG
á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ∫ÉÑL ƒ°ùμJ âfÉc áaQGƒdG RQC’G äÉHÉZ ¿CG ¤EG áÁó≤dG ôjQÉ≤àdG Ò°ûJh
’k ÉÑL ÚØ∏fl QÉé°TC’G ∂∏J Gƒ©£b Ö°ûÿG QÉŒh IGõ¨dG øμd ,¿ÉæÑd
å«M øe ójôa »Lƒdƒ«H ´ƒq æàH »Hô©dG ⁄É©dG ™àªàj á«≤ÑdGh ,OÓ«ŸG πÑb 3000 ΩÉ©dG áHGôb RQC’G ôé°T ™£b CGóH óbh .AGOôL
¬Ñ°Th á∏MÉb øWGƒen ‘ á«Ä«ÑdG áª¶fC’Gh ´GƒfC’G ƒëf Ωƒ«dG ¿ÉæÑd ‘ äÉHÉ¨dG »£¨Jh .ñÉæŸG Ò¨Jh
q äÉaB’G ÉgOó¡J á∏«∏≤dG
≈æZCG ¿EÉa ,á«æWƒdG ôjQÉ≤à∏d Ék ≤ahh .á«£°Sƒàeh á∏MÉb ƒëf »£¨J äÉæ«©Ñ°ùdG ™∏£e ‘ âfÉc Éeó©H ,¬«°VGQCG øe áÄŸG ‘ 13
…ƒàëj »àdG ,äÉJÉÑædG ´ƒq æJ å«M øe á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG .áÄŸG ‘ 16
¿ÉæÑdh ô°üe »g ,´ƒf 3000 øe ÌcCG ≈∏Y É¡æe πc
»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG áæjÉ©e :»LPƒ‰ »°SQóe •É°ûf .∫Éeƒ°üdGh ¿GOƒ°ùdGh ôFGõ÷Gh ájQƒ°Sh Üô¨ŸGh
ôFGõ÷G ‘ »¡a äÉfGƒ«◊G ´ƒq æJ äÉjƒà°ùe ≈∏YCG ÉeCG
øe ÌcCG É¡æe πc …hDƒj »àdG ,¢ùfƒJh ájQƒ°Sh ¿ÉæÑdh
™Hôe Îeƒ∏«c 10^000 πc ‘ áaÉãμdG Qó≤o s Jh .´ƒf 2000
Üô¨ŸGh ¿ÉæÑdh ¿OQC’G ‘ »JÉÑf ´ƒf 2500h 1000 ÚH
.á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG á«≤H ‘ ´ƒf 1000 øe πbCGh ,ájQƒ°Sh
‘ Ék Yƒf 50h 21 ÚH »¡a äÉ«q jóãdG ´GƒfCG áaÉãc ÉeCG
¿OQC’Gh ¥Gô©dGh ô°üe ‘ ™Hôe Îeƒ∏«c 10^000 πc
‘ Gk óL ™ØJôJh ,¢ùfƒJh ájQƒ°Sh ¿GOƒ°ùdGh Üô¨ŸGh
á«≤H ‘ ¢†ØîæJh ,Ék Yƒf 70 RhÉéàj ∫ó©Ã ¿ÉæÑd
.Ék Yƒf 20 øe πbCG ¤EG ¿Gó∏ÑdG
äÉJÉÑædG øe ´ƒf 1100 ƒëf á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ πé°S

áÄŸG ‘ 24 É¡æe ,¢VGô≤f’ÉH IOó¡ŸG äÉfGƒ«◊Gh
.äÉ«jóK áÄŸG ‘ 20h Qƒ«W áÄŸG ‘ 22h ∑Éª°SCG
Ók Ñ≤à°ùe ´GƒfC’G øe ójó©∏d äGójó¡àdG ºbÉØàà°Sh
™e ¿hÉ©àdÉH ,ôjõZ ‘ ¢SÉ«dG QÉe ` äÉ«fƒ£fC’G äÉÑgGôdG ájƒfÉK âcQÉ°T ,äÉJÉÑæ∏d áÑ°ùædÉH .ñÉæŸG Ò¨J
q äÉØYÉ°†e ÖÑ°ùH
kGÒ°S á«fÉæÑ∏dG ∫ÉÑ÷G RÉ«àL’ á∏MQ ‘ ,ÊÉæÑ∏dG πÑ÷G ÜQO á«©ªL ‹hódG OÉ–’G ôjô≤J ‘ zAGôª◊G áëFÓdG{ äô¡XCG
26 ≈∏Y ∂dPh ,Ék HƒæL ¿ƒ«©Lôe ¤EG ’k Éª°T äÉ«q Ñ≤dG øe ΩGóbC’G ≈∏Y øe OóY ÈcCG øª«dG ‘ ¿Cq G 2018 ΩÉY á©«Ñ£dG ájÉª◊
πMGôe ≈∏Y ≈°ûe .Îeƒ∏«c 400 øe ÌcCG É¡JÉaÉ°ùe ´ƒª› ≠∏Ñj á∏Môe ,Ék Yƒf 163 ƒgh ,¢VGô≤f’ÉH IOó¡ŸG á«JÉÑædG ´GƒfC’G
§HGhQ AÉ°†YCG ÖfÉL ¤EG ,Iò«ª∏Jh ò«ª∏J 600 øe ÌcCG ÜQódG øe áØ∏àfl ájQƒ°Sh ,Ék Yƒf 49 ∫Éeƒ°üdGh ,Ék Yƒf 52 Üô¨ŸG É¡«∏j
áaÉ°ûc êƒah á°SQóŸG AÉbó°UCGh ≈eGó≤dGh πgC’Gh á«ª«∏©àdG áÄ«¡dG ¿Gó∏ÑdG ‘ Oó©dG ìhGÎjh .Ék Yƒf 24 ¿ÉæÑdh ,Ék Yƒf 26
á©«Ñ£dG ‘ »°ûŸG á°VÉjQ ™«é°ûJ ¤EG ´hô°ûŸG Gòg ±óg .z∫Ó≤à°S’G{ ≥∏©àj Ée ‘h .Gk Oó¡e Ék Yƒf 22h ôØ°U ÚH iôNC’G
.»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ≈æZ áæjÉ©eh áÄ«ÑdG ΩGÎMG º∏q ©Jh å«M Üô¨ŸG ‘ IOó¡ŸG s ´GƒfC’G ÌcCG óLƒj ,äÉfGƒ«◊ÉH
øª«dGh ,ÉYƒf 159 ô°üe ¬«∏J ,Gk Oó¡e Ék Yƒf 176 ∑Éæg
k
ôFGõ÷Gh ¿GOƒ°ùdGh ájOƒ©°ùdGh ∫Éeƒ°üdÉa ,Ék Yƒf 143
Ò¨J
q ™e πJÉ≤dG ¢VÉ°†«H’G ô£N ºbÉØàjh .¿ÉLôŸG ´ƒf 100 øe ÌcCG É¡æe πc ‘h ,»JƒÑ«Lh ájQƒ°Sh
.ôëÑdG √É«e á°VƒªM OÉjORGh ñÉæŸG .Oó¡e ÊGƒ«M
øe ≈fOC’G º°ù≤dG πãe ,áæ«q ©e ≥WÉæe ‘ â∏éq °Sh o πMGƒ°S ≈∏Y …ôëÑdG »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒq æàdG ¢Vôq ©àjh
,»Hô©dG è«∏ÿG øe »Hƒæ÷G º°ù≤dGh ôªMC’G ôëÑdG .áæ«q ©e ≥WÉæe ‘ IÒ£N äGójó¡àd »Hô©dG ⁄É©dG
1.5 ¤EG áLQO QGó≤Ã IQGô◊G äÉLQO ∫ó©e ‘ IOÉjR ≠dÉH πμ°ûH Oó¡ŸG
s ,ôëÑdG ô≤H hCG ,ΩƒWC’G ∂dP ≈∏Y ∫Éãe
√òg IQGô◊G äÉLQO äGOÉjõd ¿ƒμà°Sh .ájƒÄe áLQO Gk OóY ÈcC’G ÊÉãdG ™ªéàdG óLGƒàj å«M øjôëÑdG ‘
ÅWGƒ°ûdG ‘ »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒq æàdG ≈∏Y Ék °†jCG IÒ£N QÉKBG Úa’ódG âØuæ°Uo ,2000 ΩÉYh .É«dGÎ°ShCG ó©H ⁄É©dG ‘
∞MÓ°ùdG :Ók ãªa .á«∏MÉ°ùdG á«∏eôdG ¿ÉÑãμdGh á«∏eôdG Ió°ûH
q IOó¡ŸG
s äÉ`ÄØdG øª°V á«dhódG √É«ŸG ‘ ¿Éà«◊Gh
¿ÉªYho ¿ÉæÑdh øjôëÑdG ÅWGƒ°T ¤EG CÉé∏J »àdG ájôëÑdG k
‘ ÉYƒf 16h 11 ÚH Ée É¡YGƒfCGh ,¢VGô≤fÓd á°Vô©ŸG hCG
,®ƒë∏e πμ°ûH ôKCq ÉàJ ±ƒ°S É¡°Vƒ«H ™°†Jh ¢û°û©àd ¢VƒM ‘ ´GƒfCG 10h 6 ÚH Éeh ‹Éª°ûdG Üô¨ŸG πMÉ°S
¤EG QƒcòdG áÑ°ùæH πq îp «o °S áHÎdG IQGôM áLQO ´ÉØJQG ¿C’ .»Hƒæ÷G Üô¨ŸG π`MÉ°Sh É«fÉàjQƒè πMÉ°Sh §°Sƒ`àŸG
√òg AÉ≤H ≈∏Y áª«Nh ÖbGƒY ∂dòd ¿ƒμà°Sh ,çÉf’G πMGƒ°S ∞∏àfl ‘ ôëÑdG √É«e IQGôM ´ÉØJQG iOCG óbh
øe áÑWôdG »°VGQC’G ¿ƒμJ óbh .≥WÉæŸG ∂∏J ‘ ´GƒfC’G ‘ á«∏MÉ°ùdG •ƒ£ÿG ∞«æ°üJ ¤EG »Hô©dG ⁄É©dG
q Gk ôKCq ÉJ »Hô©dG ⁄É©dG ‘ á«Ä«ÑdG áª¶fC’G ó°TC
.ñÉæŸG Ò¨àH q G ¢VÉ°†«H’ Iô£N ™≤Ñc ÉªgÒZh ∫Éeƒ°üdGh ¿Éª`Yo
Ék Yƒf 30h 11 ÚH ¢VGô≤fÓd á°Vô©ŸG hCG IOó¡ŸG

s äÉÄØdG ‘ â∏°Uh »àdG hCG ,É¡∏Fƒe ∫É› ‘ IQƒ°üëŸG IójôØdG ´GƒfC’G
ô£bh É«Ñ«dh øjôëÑdG AÉæãà°SÉH ,á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ™«ªL ‘ ÌcC’G »g ,»LƒdƒμjE’G πªëàdGq ≈∏Y É¡JGQób áaÉM ¤EG
.´GƒfCG 10h 7 ÚH Ée πé°S å«M QÉé°TCG πFGƒŸG √òg πª°ûJh .ñÉæŸG Ò¨J äGÒKCÉàd á°VôY
¿ÉæÑd ‘ ìƒ°ûdG QÉé°TCGh RQC’G äÉHÉZh ,ô£b ‘ ±hô¨æŸG
ñÉæŸG Ò¨J
q QÉ£NCG ∞ØîJ äÉ«ªëŸG QGƒgCGh ,»JƒÑ«L QõL ‘ äÉJÉÑædG πFGƒeh ,ájQƒ°Sh
øª«dG ‘ á«dÉ©dG ∫ÉÑ÷G π°SÓ°Sh ,¥Gô©dG (äÉ©≤æà°ùe)
ó¡÷Gh πª©dG øe ójõŸ áLÉ◊G ¢ùeC q G ‘ »Hô©dG ⁄É©dG ,ájOƒ©°ùdG RÉé◊G ∫ÉÑL ‘ ôYô©dG äÉHÉZh ,¿ÉªYh o
ƒgh .á«©«Ñ£dG πFGƒŸGh á«◊G ´GƒfC’G IQÉ°ùN á¡LGƒŸ ’h IÒÑμdG QÉ¡fC’Gh ,¿OQC’G ÜƒæL ‘ IGô°ûdG ∫ÉÑLh
≥WÉæŸG IQGOEGh ¢ùjôμJ ‘ Gk óL áeÉg q äGƒ£N É£N ‘ äGôØdGh á∏LOh ,¿GOƒ°ùdGh ô°üe ‘ π«ædG Éª«°S
áª¶fCG πª°ûJ á«æWh ≥WÉæe øª°†àJ »àdG ,á«q ªëŸG .¿OQC’Gh ájQƒ°S ‘ ∑ƒeÒdGh ,ájQƒ°Sh ¥Gô©dG
™bGƒe πãe Ék «dhO áØsæ°üe ≥WÉæeh ,áØ∏àfl á«LƒdƒμjEG
™bGƒeh …ƒ«◊G §«ëŸGh ¿É°ùfE’G èeÉfôHh QÉ°ùeGQ á«q bÉØJG ÜƒæL ¿Gó∏H ‘ á«∏Ñ÷G ≥WÉæŸG ÊÉ©J ¿CG ™bƒàjh
á«LƒdƒμjE’G áª¶fC’G ájÉªM §∏°ùJh .»ŸÉ©dG çGÎdG ÉgOóŒ ∞©°Vh ´GƒfC’G IQÉ°ùN øe §°SƒàŸG ôëÑdG
≥WÉæe áeÉbEG IQhô°V ≈∏Y Aƒ°†dG IOó¡ŸG ´GƒfC’Gh IójôØdG πªà– »àdG ´GƒfC’G ¿ƒμJ ¿CGh ,áÄŸG ‘ 62 ∫ó©Ã
á«NÉæŸG äÉLQóàdG
t ‘ áÑ°SÉæe äGOGóàeG äGP á«q ªfi q hCG á«dhC’G É¡∏FGƒe ≈∏Y ßaÉ–h Ék JÉÑK ÌcCG §ë≤dG
OóªàJ
É¡æ«H §HôJ ¿CG ≈∏Y (ô£ŸG äÉ«ªc / IQGô◊G) ájôgƒ÷G IQOÉ≤dG ÒZ ´GƒfC’G ó≤ØJ ¿CGh ,áªFÓe IójóL πFGƒe ¤EG
.á«©«ÑW ¬Ñ°Th á«©«ÑW πFGƒe øe äGôq ‡ á©°SÉ°T AGõLCG á©ØJôŸG IQGô◊G äÉLQO ∫ÉªàMG ≈∏Y
ƒëf Gk Oƒ©°U ôLÉ¡J hCG (áÄŸG ‘ 60 ¤EG 40) É¡∏FGƒe øe
´ƒæàdG ≈∏Y ®ÉØë∏d Oƒ¡L á≤£æŸG ‘ âdòH óbh øY CÉ°ûæ«°Sh .Ék «aGô¨L ∂dP í«JoCG GPEG á∏ªàfin πFGƒe
IQGOEÉc ,IóY á«aÉ°VEG á«°SÉ°SCG ä’É› ‘ »Lƒdƒ«ÑdG øe É¡∏eÉμH á«Ä«H áª¶fCG ∫óÑJ t ñÉæŸG Ò¨Jq ™e ∞«μàdG
t
≥WÉæe á«≤H ∫ÉM »g Éªc ,É¡fCG ÒZ .á«©«Ñ£dG OQGƒŸG á∏«μ°ûJ πjó©Jh á«Lƒdƒ«ÑdGh á«FÉ«ª«μdG äÉª°ùdG å«M
OQGƒŸG ≈∏Y Iôªà°ùe •ƒ¨°V øe ÊÉ©J âdGR Ée ,⁄É©dG hCG º∏bCÉàdG hCG âqà°ûàdG ¤EG ´GƒfC’G √òg ô£°†àa ,´GƒfC’G
,á£Ñ°†æŸG ÒZ √É«ŸG êGôîà°SG Ö«dÉ°SCÉc ,á«©«Ñ£dG .»FÉ¡ædG ¢VGô≤f’G á¡LGƒe
áÑWôdG »°VGQC’G IQGOEG Aƒ°Sh ,ájôëÑdG äÉÄ«ÑdG çƒ∏Jh
∂dòd .A≈WGƒ°ûdG ΩOQh ±ô÷G äÉ«∏ªYh ,»YGôŸGh ôWÉîª∏d á°VôY ƒgh ,iÈc IhôK Qƒ«£dG ´ƒq æJ Èà©jo h
¬°ùØf âbƒdG ‘ Úà«°ù«FQ Úà«é«JGÎ°SG ´ÉÑJG Öéj äGó«Ñª∏d ∞ãμŸG ΩGóîà°S’Gh ,ôFÉ÷G ó«°üdG ÖÑ°ùH
É¡à«£¨Jh áÄ«ÑdG ≈∏Y á¶aÉëŸG Oƒ¡L á«dÉ©a ¿Éª°†d πFGƒŸG ÒeóJh »°VGQC’G äÉeGóîà°SG Ò¨Jh ,áeÉ°ùdG
≥WÉæe áeÉbEÉH ¤hC’G á«é«JGÎ°S’G »°†≤J .á∏eÉ°ûdG .ñÉæŸG Ò¨J øY áªLÉædG á«Ñ∏°ùdG äGÒKCÉàdGh ,á«©«Ñ£dG
»°†≤Jh ,´GƒfC’G π«ã“ ±óg ≥«≤ëàd IójóL á«q ªfi Iôé¡d áeÉ¡dG
q äGôq ªŸG ≈∏Y á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG øe ójó©dG ™≤jh
á«q ªfi πc øª°V ´GƒfC’G IQGOEÉH á«fÉãdG á«é«JGÎ°S’G øe Iôé¡dG §N ≈∏Y ΩÉg q ¥ÎØe Ók ãe »JƒÑ«L .Qƒ«£dG
.iôNC’G äÉ«q ªëŸG ™e ≥«°ùæàdGh Ö°SÉæàdÉH ¿ƒ«∏e ƒëf πÑ≤à°ùJ »gh ,äGQÉ≤dG ÈY Üƒæ÷G ¤EG ∫Éª°ûdG
‘ áYƒª› ÈcCG øWƒe »¡a É«fÉàjQƒe ÉeCq G .ΩÉY πc ôFÉW
¿CG ,Ék £HGÎe Ék «aGô¨L Ék fÉ«c ¬àØ°üH ,»Hô©dG ⁄É©dG ≈∏Yh ÚjÓe É¡«dEG »JCÉJh ,¥É°ùdG á∏jƒ£dG Qƒ«£dG øe ⁄É©dG
É¡©°†jh ∫ÉéŸG Gòg ‘ ≥«°ùæà∏d á«ª«∏bEG äÉ«q dBG Å°ûæj QõL …hDƒJh .AÉà°ûdG π°üa ∫ÓN åμªàd IôLÉ¡ŸG Qƒ«£dG
çGóMC’G äGÒKCÉJh ´GƒfC’G ¥É£f ä’óÑàa q .ò«ØæàdG ™°Vƒe ¥ÉZ ôKÉμàd ⁄É©dG ‘ áæWƒà°ùe ÈcCG á«æjôëÑdG QGƒM
k
.»ª«∏bEG ¥É£f ≈∏Y çó– Ée ÉÑdÉZ IÒ£ÿG á«NÉæŸG IOó¡e
s ájôëH ≥WÉæe IóY q §°ShC’G ¥ô°ûdG ‘h .iô£≤°S
äÉ«q dBG øª°†àJ ¿CG Öéj ádÉ©a q á«é«JGÎ°SG …Cq G ¿EÉa ∂dòd øe á«bô°ûdG á¡÷G É¡æeh ,Qƒ«£∏d áeÉ¡dG
q ≥WÉæŸG øe »gh
ÈYh »ª«∏bE’G iƒà°ùŸG ≈∏Y á«Ä«ÑdG Oƒ¡÷G ≥«°ùæàd ¿ÓMÉ°ùdGh ,…Oƒ©°ùdG πMÉ°ùdG ∫ƒW ≈∏Y ôªMC’G ôëÑdG
á«ŸÉY IôgÉX ≈∏Y Ö∏q ¨àdG øμÁ Óa .á«°SÉ«°ùdG Ohó◊G ¿ÉªY è«∏ÿ »∏MÉ°ùdG §ÿGh ,è«∏î∏d »Hô¨dGh »bô°ûdG
≥«°ùæJ ¿hO øe Ió©°UC’G ™«ªL ≈∏Y á¨dÉH äGÒKCÉJ äGP ‘ §°SƒàŸG ôëÑdG πMGƒ°Sh ,áÑ≤©dG è«∏Nh ,Üô©dG ôëHh
.ΩGóà°ùeh πYÉa »ª«∏bEG áØæ°üŸG Qƒ«£dG OóY ìhGôJ ,2018 ΩÉYh .Ú£°ù∏ah ¿ÉæÑd
á©«Ñ£dG ‘ º∏©à∏d ACS õcôe :»LPƒ‰ »°SQóe •É°ûf
áaô©e õjõ©àd áæ°ùdG ∫GƒW õcôŸG Ωóîà°ùjh .º«Nh ≥∏°ùJ 2010 ΩÉY (ACS) ähÒH ‘ á«cÒeC’G á«dÉ÷G á°SQóe âëààaG
Gƒ©àªà«d ,º¡à«°üî°T AÉæHh á©«Ñ£∏d º¡eGÎMGh ò«eÓàdG πÑL) ôª≤dG ôjO ‘ É¡d ™HÉàdG »LQÉÿG º«∏©àdGh á©«Ñ£dG õcôe
º«N ‘ ¿ƒeÉæj ºgh .¢ùØædG ≈∏Y OÉªàY’Gh á«dhDƒ°ùŸG ¢ùëH øμÁ q …òdG ,™Hôe Îe 10^000 áMÉ°ùe ≈∏Y óàªŸG ,(¿ÉæÑd
Qƒ°†Mh á©«Ñ£dG ¿É°†MCG ‘ √õæàdÉc IóY äÉWÉ°ûæH ¿ƒeƒ≤jh ≥∏N ≈∏Y óYÉ°ùjh á©«Ñ£dG ™e π°UGƒàdG øe ò«ª∏J 1000 ƒëf
.ÉgÒZh ¥ôØdG AÉæHh ∂∏ØdG º∏Y ±ƒØ°U ™e ∫OÉÑJh •ÉÑJQG èeÉfôH ™°Vhh .á«Ä«ÑdG πFÉ°ùŸG ∫ƒM »YƒdG
Ék °†jCG Égò«eÓJ Úμªàd á«fÉæÑ∏dG ≥WÉæŸG ∞∏àfl øe ¢SQGóe
á«Ä«ÑdG ÉjÉ°†≤dÉH á°SQóŸG ΩÉªàgG øe Aõéc IQOÉÑŸG √òg âJCG .õcôŸG Gòg øe IOÉØà°SE’G øe
ÉgÉYôJ »àdG á«ŸÉ©dG ™jQÉ°ûŸG ‘ ácQÉ°ûŸG ∫ÓN øe ,á«©«Ñ£dGh
,(YouthCan/iEarn projects) á«cÒeC’G áeƒμ◊G øe áëæÃ ¿ÉæÑd ‘ ¬Yƒf øe ∫hC’G »°SQóŸG õcôŸG Gòg Å°ûfCG
á«dhódG ÉjQƒdÉμÑdG èeÉfÈd á«Ä«ÑdG äÉ°SGQódG äGQô≤e ÈYh 100 áª«≤H (USAID) á«dhódG á«ªæà∏d á«cÒeC’G ádÉcƒdG
IOÉYEG ™jQÉ°ûeh ,áeóq ≤àŸG á«q Ä«ÑdGh á«q ë°üdG èeGÈdGh ,(IB) ó≤©d Ék ©Hôe kGÎe 140 ¬àMÉ°ùe ≈æÑe º°†j ƒgh .Q’hO ∞dCG
áeóÿG ™jQÉ°ûe øe ÒãμdG ÈYh ,¥QƒdGh ∂«à°SÓÑdG ôjhóJ ¬«ah ,Ék °üî°T 30 ƒëf ÜÉ©«à°SGh ±ƒØ°üdGh äÉYÉªàL’G
´GƒfC’G ≈∏Y ®ÉØ◊Gh áÄ«ÑdG ájÉªM ≈∏Y õcôJ »àdG á«q ©ªàéŸG AGô°T ” Éªc .Ò¨°U ïÑ£eh äÉeÉªMh øjõîà∏d áMÉ°ùe
.á«◊G äGó©eh äÉHƒμ°ù∏J áà°S É¡«a ÉÃ ,º««îJh º«∏©J äGó©e

á«bQƒdG äÉéàæŸG πª©à°SGh ,¥QƒdG ∑Ó¡à°SG ‘ ó°üàbGt äÉfGƒ«M hCG äÉJÉÑf PÉ≤fEG øY ¿hõLÉY ÉæfCG ø¶f ób
Ék XÉØM ,∂dòH ΩÉ«≤dG ≈∏Y ∂HÉë°UCG ™é°Th .ÉgôjhóJ OÉ©ŸG ‘ áªgÉ°ùŸG Ék ©«ªL ÉææμÁ øμd ,¢VGô≤f’ÉH IOó¡e
.äÉHÉ¨dG OQGƒe ≈∏Y :á£«°ùH óYGƒb ´ÉÑJÉH É¡YƒæJh IÉ«◊G ≈∏Y ®ÉØ◊G
∞Øîàd ,á«FÉ«ª«μdG OGƒŸGh √É«ŸG ∑Ó``¡à°SG øe ∞ØN t äÉJÉÑædG øe áYƒª› ∂à≤jóM ¿ÉcQCG óMCG ‘ ´QRG t
óŒ »àdG á÷É©ŸG ÒZ ±ô°üdG √É«e á«ªc øe ∂dòH ‘ »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ≈∏Y ®ÉØ◊G ‘ óYÉ°ùàd áYƒæàŸG
äÉæFÉμdÉH ôq °†Jh É¡Kƒ∏àa QÉëÑdGh QÉ¡fC’G ¤EG Ék «eƒj É¡≤jôW .É¡«a ¢û«©J »àdG á≤£æŸG
.É¡«a ¢û«©J »àdG á«◊G
¢üà“ »¡a .É¡àjÉªM ≈∏Y ¢UôMGh QÉé°TC’G ´QRG t
‘ Ók à°ûe Å°ûfCGh ,á«∏ëŸG QÉé°TC’G øe Gk QhòH ™ªLG t q Úé«°ùchC’G èàæJh ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK
çƒ∏àdG ∞ØîJh
.∂à≤£æe Òé°ûJ ‘ ºgÉ°Sh ,â«ÑdG hCG á°SQóŸG á≤jóM q
π¶dG ôaƒJh QÉ£eC’G √É«e ¿ÉjôL ¢†ØîJh ∫õæŸG ∫ƒM
.á«©«Ñ£dG IOhÈdG ójõJh
,ájô£ØdG IÉ«◊ÉH ΩÉªà``g’G ≈∏Y ∑AÉbó°UCG ™é°T t
.É¡dƒM ΩÓ`àC’Gh Qƒ```°üdGh ÖàμdGh äÉeƒ∏©ŸG GƒdOÉÑJh ÉeóæYh ,∑ó∏H ‘ á«©«ÑW äÉ«ªfi ¤EG äGQÉjR º¶ft q
¿Éc ƒd ≈àM ájôH QÉgRCG hCG äÉJÉÑf ájCG ∞£≤J ’ ÖgòJ
»©WÉb áÑbÉ©e ∂dP ‘ ÉÃ ,ÚfGƒ≤dG ≥«Ñ£àH ÖdÉWt ΩõdG .Égôjƒ°üJh É¡àÑbGôÃ ∞àcGhp ,É¡æe ÒãμdG ∑Éæg
ÒZ ó«°üdG »°SQÉ‡h ≥FGô◊G »ÑÑ°ùeh QÉé°TC’G äÉæFÉμdGh ájÈdG äÉJÉÑædG ¢ShóJ ’ å«ëH äGôªŸG
.´hô°ûŸG ,É¡H á°UÉN äÉÑYƒà°ùe ‘ ’EG äÉjÉØædG ΩôJ ’ .IÒ¨°üdG
∂©e òNCÉJ ’h ∂«eób QÉKBG ’EG ∑ÎJ ’ .Ék é«é°V Qó°üJ ’h
.äÉjôcPh Gk Qƒ°U ’EG
ºK ∞£∏H É¡∏eÉY ,É¡àÑbGôŸ á«M äGô°ûM â£≤àdG GPEG t

.¬«a É¡JóLh …òdG ¿ÉμŸG ‘ É¡MGô°S ≥∏WCG
,äÉfGƒ«◊G πFGƒeh ÒaÉ°ü©dG ¢TÉ°ûYCÉH åÑ©J ’ t

,äÉ«q ◊G πà≤J ’ .É¡æY äÉeƒ∏©e ™ªLGh É¡ÑbGQ πH
.¬fCÉ°Th ¬àcôJ GPEG ∂ªLÉ¡j ødh ΩÉ°S ÒZ É¡ª¶©ªa
¥ô– hCG äÉ©bôØŸG ≥∏£J hCG QÉædG π©°ûJ ’ t

.á©«Ñ£dG ‘ ∂JÉØ∏fl
,∂à≤£æe ‘ äÉHÉ¨dG ájÉªM ‘ ∑QÉ°T t

.≥FGô◊G Üƒ°ûf ™æŸ É¡Ø«¶æJ äÓªM ‘ óYÉ°Sh
.IOófi º°SGƒeh øcÉeCG ‘ ’EG ó«°üdG ¢SQÉ“ ’t
´GƒfCG IQÉ°ùN ‘ ºgÉ°ùJ äGQÉcòJh äÉéàæe Îp °ûJ ’ t

Oƒ∏Lh ∞MÓ°ùdG ±Gó°UCGh ¿ÉLôŸGh êÉ©dG πãe ,IOó¡e
.ô£ÿÉH IOó¡ŸG äÉHÉ¨dG Ö°ûNh ¿’õ¨dG ¿hôbh ∞MGhõdG
»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ∫ƒM ∂JÉeƒ∏©e ÈàNG .3

Üô°ùJ »°SÉ°SC’G ¬ÑÑ°S ¿ÉLôŸG ¢VÉ°†«HG ```````````` .6 äÉæFÉμdG ™«ªL πª°ûj »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ```````````` .1
.ôëÑdG √É«e ¤EG §ØædG .¢VQC’G ≈∏Y IÉ«◊G ´ƒæJ ¬fEG .´GƒfC’Gh
≈∏Y ®ÉØ◊G ‘ äÉ«ªëŸG áeÉbEG ºgÉ°ùJ ```````````` .7 ‘ ¢Sƒª∏e ¢†ØN ≥«≤– ‘ ⁄É©dG í‚ ```````````` .2
.»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG .»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ¿Gó≤a ∫ó©e
äÉJÉÑf øe »JCÉj ájó«∏≤àdG ájhOC’G ∞°üf ```````````` .8 ´QÉ°ùàe ∫ó©Ã ¢übÉæàj »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ```````````` .3
.á«FGƒà°S’G äÉHÉ¨dG ‘ ¢û«©J .ájô°ûÑdG äÉWÉ°ûædG áé«àf :áë«ë°üdG áHƒLC’G
í°U .5 í°U. 10
ôKDƒJ ’ ,QÉé°TC’G ´Qõc ,ájOôØdG äÉ°SQÉªŸG ```````````` .9 øμÁ ’ IôgÉX »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ¿Gó≤a ```````````` .4 CÉ£N .4 CÉ£N .9
.»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ≈∏Y .É¡H ºμëàdG í°U .3 í°U .8
CÉ£N .2 í°U .7
πc Ék «fGƒ«Mh Ék «JÉÑf Ék Yƒf 175 ƒëf ¢Vô≤æj ```````````` .10 äGójó¡J á«◊G ´GƒfC’G øe ójó©dG ¬LGƒj ```````````` .5 í°U .1 CÉ£N .6
.⁄É©dG ∫ƒM Ωƒj .ñÉæŸG Ò¨J
q äÉØYÉ°†e ÖÑ°ùH áªbÉØàe IÒ£N
»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ∫ƒM á«≤«Ñ£J äÉWÉ°ûf .4

Qƒ«W ∞∏©e ™æ°U :1 •É°ûædG
∫Éª©à°SG ‘ óYÉ°ùj Ék ¨dÉH Ék °üî°T ¿CG øe ócCÉJ .2 :±ó¡dG

IQhQÉ≤dG »ÑfÉL Óc ‘ Ö≤K ôØ◊ QÉª°ùe ®ÉØ◊G ‘ ºgÉ°ùj •É°ûæH ΩÉ«≤dG ≈∏Y ò«eÓàdG ™«é°ûJ
¿ÉÑ≤ãdG ¿ƒμj ¿CG Öéj .ô©≤dG Üôb á«μ«à°SÓÑdG ¤G áaÉ°VE’ÉH ,º¡£«fi ‘ »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ≈∏Y
¬«∏Y ºãŒ Ö«°†b ∫ÉNOE’ ájÉØc øjÒÑc äÉjÉØædG ¢†©H πjƒ–h ôjhóàdG IOÉYEG ≈∏Y º¡©«é°ûJ
.Qƒ«£dG .á©aÉf AÉ«°TCG ¤G
äGÎª«àæ°S 5 ¥ƒa U πμ°ûH Ék ©£≤e ¢üb .3 :™aÉf A»°T ¤G á«μ«à°SÓH IQhQÉb ∫ƒu M
ƒëf Ú°Uƒ°ü≤ŸG Ú©£≤ŸG ƒp WG .Ö≤K πc øe áësæéŸG áØ«£∏dG äÉæFÉμdG √òg √ó°ü≤J Qƒ«£∏d ∞∏©e
.IÒ¨°U á∏¶e πμ°T ≈∏Y êQÉÿG áªFÉb ¤G •É°ûædG Gòg ∞°VCG .∫ÉØWC’G É¡Ñëj »àdG
±GógCG Ék °†jCG ΩóîJ »àdG á∏¡°ùdG á«ª∏©dG äÉWÉ°ûædG
IQhQÉ≤∏d ájƒ∏©dG áaÉ◊G â– ÚÑ≤K ôØMG .4 ¢üb ‘ ∫ÉØWC’G óYÉ°ùJ ¿CG ∂«∏Y .ôjhóàdG IOÉYG
.ábÓq ©dG â«Ñãàd .IQhQÉ≤dG
ÚÑ≤ãdG ÈY Úàe πÑM á©£b πNOCG .5 :¬«dG êÉà– Ée

.∞∏©ŸG ≥«∏©àd øjÎ«d á©°S á«μ«à°SÓH IQhQÉb t
OÉM ÒZ ¢ü≤e t
¬«∏Y ºãéà°S …òdG Ö«°†≤dG πNOCG .6 QÉª°ùe t
.IQhQÉ≤dG πØ°SCG ‘ ÚÑ≤ãdG ‘ Qƒ«£dG kGÎª«àæ°S 30 ¬dƒW »Ñ°ûN Ö«°†b t
Úàe πÑM t
IOGó°ùdG âÑKh ,Qƒ«£dG ∞∏Y QhòÑH ∞∏©ŸG CÓeG .7 Qƒ«£∏d QhòH t
.IQhQÉ≤dG áëàa ≈∏Y Gk Oó›
π©ØJ GPÉe
.πcCÉJ »gh Qƒ«£dG ÖbGQh êQÉÿG ‘ ∞∏©ŸG ≥∏Y .8 .≥°ü∏ŸG ádGR’ ôJÉa AÉe ‘ IQhQÉ≤dG ™≤fG .1
á«LÓY ÜÉ°ûYCG ∫ƒM åëH OGóYEG :2 •É°ûædG
äÉJÉÑf øY øjôNBG Úæ°ùe hCG ∂jóL hCG ∂jódGh ∫CÉ°SG

äÉHÉ¡àd’G ™æe ‘ IóYÉ°ùª∏d Égƒ∏ª©à°SG ÜÉ°ûYCGh
øY á«aÉ°VEG äÉeƒ∏©e ≈∏Y π°üMG .⁄C’G ∞«ØîJh ihó©dGh
.á«ª∏©dG äÉYƒ°SƒŸG hCG âfÎf’G ∫Éª©à°SÉH äÉJÉÑædG √òg
GÒeÉc ∫Éª©à°SÉH »¡Ø°T πé°S êÉàfG Ék °†jCG ∂fÉμeÉH

.∞°üdG ò«eÓJ ≈∏Y ¬°VôYGh ,á∏é°ùe hCG ƒjó«a
áØ∏àfl äÉJÉÑf ¥GQhCG ∞«ØŒ ƒg ôNBG π¡°S •É°ûf ∑Éæg

.É¡FÉª°SCG øjhóJ ™e ,á«Ñ°ûN áMƒd ≈∏Y É¡à«ÑãJh
áfƒeCÉe äGô°ûM Ió«°üe ™æ°U :3 •É°ûædG
.IÒé°T â– ¿ƒμj ¿CG π°†Øj .IÒãc äGô°ûM :±ó¡dG

‘ IOƒLƒŸG áØ∏àîŸG äGô°û◊G ´GƒfCÉH ò«eÓàdG ∞jô©J
∫ÉNOG øμÁ IôØM ôØMGh »LÉLõdG ≥jôHC’G ô°†MCG .2 .º¡H á£«ëŸG áÄ«ÑdG
≈∏Y ≥jôHC’G áëàa ¿ƒμJ ¿CG Öéj .ΩÉμMÉH É¡«a ≥jôHC’G
.Ék Ñjô≤J ¢VQC’G í£°S iƒà°ùe äGô°ûM Ió«°üe pøHG
•É≤àdG ºμfÉμeÉH ¿ƒμj ±ƒ°Sh ,ò«eÓàdG á≤aôH áfƒeCÉe
,≥jôHC’G áëàa ∫ƒM áë£°ùe IÒ¨°U QÉéM á©HQCG ™°V .3 ¢†Ñ≤∏d ΩÓaC’G ‘ πª©à°ùJ »àdG ∂∏àc Ió«°üÃ äGô°ûM
ìƒ∏dG .QÉé◊G ≈∏Y ìƒ∏dG âÑKh ,πμ°ûdG ‘ ÚÑe ƒg Éªc ±ƒ°Sh .Gk Òãc ô¨°UCG ™Ñ£dÉH É¡æμd .QƒªædGh Oƒ°SC’G ≈∏Y
∫ƒNO øe äGô°ûë∏d á∏cB’G äÉfGƒ«◊Gh ô£ŸG ™æÁ ±ƒ°S ¿hO øe øμd ,ájÉæ©H äGô°û◊G ¢üëØJ ºμfÉμeÉH ¿ƒμj
»c äGô°ûë∏d á«aÉc áë°ùa ∑ÎJ QÉé◊Gh .≥jôHC’G .iPC’G É¡H Gƒ≤ë∏J ¿CG
.Ió«°üŸG ‘ §≤°ùJ
.π«∏dG ∫GƒW É¡fÉμe ‘ Ió«°üŸG ∑ôJG .4 »LÉLR ≥jôHG t
…hój ¢ûaQ t
πg .É¡à£≤àdG »àdG äGô°û◊G ó≤s ØJ ,ìÉÑ°üdG ‘ .5 áë£°ùe QÉéM á©HQCG t
?Égójó– ™«£à°ùJ Ò¨°U ìƒd t
»àdG áYƒæàŸG äGô°û◊G ∫ÉØWC’G ¢SQój ¿CG ó©H .6 :π©ØJ GPÉe

.IôØ◊G GƒeOQGh ,Ió«°üŸG QOÉ¨J ÉgƒYO ,â£≤àdG √ó°ü≤J ¿CG ™bƒàJ Ék fÉμe äGô°û◊G Ió«°üŸ ÎNG .1
?ô¡ædG √É«e ‘ óLƒj GPÉe :4 •É°ûædG
:±ó¡dG
∑Éª°SCGh äGô°ûM øe ô¡ædG √É«e ¬jƒ– Ée ≈∏Y ±ô©àdG
.äÉjÉØfh äÉJÉÑfh
Úàe ∂∏°S hCG á«μ∏°S ¢ùHÓe ábÓq Yt
πª©à°ùe »μ∏°S ∂Ñ°T t
Úàe §«N ™e IôHEG t
:π©ØJ GPÉe
.…ôFGO πμ°T ™æ°üd ∂∏°ùdG hCG ¢ùHÓŸG ábÓq Y ƒp WG .1
∫ƒM É¡ÑfGƒL ƒp WGh »μ∏°ùdG ∂Ñ°ûdG øe á©£b òN .2

.πª©dG Gò¡H ΩÉ«≤dG AÉæKCG á«bGh äGRÉØb ¤G êÉà– ób .IôFGódG
.§«ÿGh IôH’G á£°SGƒH IôFGódG ∫ƒM ∂Ñ°ûdG âÑK .3
™°†Ñd AÉŸG iô› ‘ ∂Ñ°ûdG πNOCGh ô¡ædG ¤G ÖgPG .4

.≥FÉbO
ób .¬«a QÉ«àdG ¬YOhCG Ée ó≤ØJh iôéŸG øe ∂Ñ°ûdG ™aQG .5

íÑ°üJh ƒªæàd ô¡ædG áØ°V ≈∏Y ô≤à°ùJ ±ƒ°S Gk QhòH óŒ
∑Éª°SC’Gh äGô°û◊G πãe á«FÉe äÉæFÉc óŒ óbh .äÉJÉÑf
óbh .(á«M ≈≤Ñàd QƒØdG ≈∏Y ô¡ædG ¤G ÉgóYCG) IÒ¨°üdG
iô› ≈∏YCG óæY ó«©H ¿Éμe ‘ ¢üî°T √ó≤a Ék Ä«°T óŒ
.ô¡ædG
?áHÎdG ‘ óLƒj GPÉe :5 •É°ûædG
’ å«ëH ,áMƒàØŸG òaGƒædG øY Gk ó«©H Qó≤dG π©LG .2 :±ó¡dG

.Ék ÑWQ ¬FÉ≤H’ ÜGÎdG ≥°SG
p .êQÉÿG øe A»°T ¬∏Nój .¬jƒà– Éeh áHÎdG áÑ«côJ ≈∏Y ±ô©àdG
áÑ«cÎa ,ñÉ°ShC’G ÒZ IÒãc AÉ«°TCG áHÎdG ‘ óLƒJ
hCG ¢VQCG ¿GójO ógÉ°ûJ πg .Ωƒj πc ÜGÎdG ÖbGQ .3 ¬jƒ– Ée ∞°ûàcG .ó≤à©jo Éªc á£«°ùH â°ù«d áHÎdG
ñôØj ´ƒf …CG øe äÉÑf ∑Éæg πg ?IÒ¨°U äGô°ûM .QÉÑàN’G Gò¡H ΩÉ«≤dG ∫ÓN øe áHÎdG
?ƒªæjh
:π©ØJ GPÉe
™«ªLh ÜGÎdG óYCG ,QÉÑàN’G øe AÉ¡àf’G óæY .4 πNOCG .∫õæŸG á≤jóM øe ¬©ªŒ ÜGÎH Gk Qób CÓeG .1
.á≤jó◊G ¤G ¬«a IOƒLƒŸG äÉæFÉμdG .¢ùª°ûdG Aƒ°V ¬∏°üj ¿Éμe øe ¬©°Vh ∫õæŸG ¤G Qó≤dG
IÒ°üb ágõf :6 •É°ûædG
§«ÿG óeh
q ,∫õæŸG êQÉN ¤G øjóJƒdGh §«ÿG òN .2 :±ó¡dG
ÈY √ó“ ób .»©«Ñ£dG ´ƒæàdG ¢†©H …ƒ– á≤£æe ÈY ‘ OƒLƒŸG »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ¤G ò«eÓàdG √ÉÑàfG âØd
.QÉgRCG ¢VƒM ÖfÉéHh ,á«dóàe IÒé°T â–h ,áLôe .º¡dƒM á©«Ñ£dG
»àdG äÉæFÉμdG ±É°ûàc’ ô¨°üe ⁄ÉY ‘ IÒ°üb ágõæH ºb
¿CG ôcòJ .IQhô°†dG óæY OÉJhC’G øe ójõÃ §«ÿG âÑK .3 .¬«a ¢û«©J
IóYÉb ≈∏Y óàÁ ó≤a .Ék ª«≤à°ùe ¿ƒμj ’CG Öéj §«ÿG
.AÉe iô› hCG ácôH ÖfÉéH hCG êÉ«°S :¬«dG êÉà– Ée
§«N t
∂jój ≈∏Y Ék ØMGR §«ÿG ‘ôW óMCG óæY á∏MôdG CGóHG .4 ¢ü≤e t
øjòdG ¢UÉî°TC’G iódh ∂jód ¿CG øe ócCÉJ .∂«àÑcQh IÒ°üb OÉJhCG t
∂à°SóY πª©à°SG .IÈμe äÉ°SóY ∂©e z¿ƒgõæàj{ IÈμe á°SóY t
.§«ÿG â– A»°T …CG ¢üëØàd IÈμŸG (…QÉ«àNG) ¿Éæ°SCG ¿Gó«Yh ábQh t
∂dP ‘ ÉÃ ,äÉJÉÑædG ´GƒfCG ∞∏àfl øY åëHG .5 :π©ØJ GPÉe

øY åëHG .IÒé°T â– hCG ÜÉ°ûYC’G ÚH ÖdÉë£dG ¬«aôW §HQG .QÉàeCG 10 ƒëf ¬dƒW Ék £«N πª©à°SG .1
πãe äÉæFÉc øY åëHG .∫Éμ°TC’G ∞∏àfl øe äÉjô£a .(º«ÿG â«ÑãJ OÉJhCG πãe) øjÒ°üb øjóJƒH
.¿GójódGh ÖcÉæ©dGh äGô°û◊G
øFÉc πc øY Ék ãMÉH ,§«ÿG OGóàeG ≈∏Y A§ÑH ∑ô– .6

áYÉ°S ∂àgõf ¥ô¨à°ùJ ób .¬«∏Y Ì©J ¿CG øμÁ »M
ΩÉªàgÓd IÒãŸG AÉ«°TC’G »g Ée º∏©J øμJ ⁄ âfCG .á∏eÉc
.É¡«∏Y Ì©à°S »àdG
¬fQÉbh ,¬JógÉ°T Ée ¿hO u ,∂àgõf AÉ¡àfG óæY .7

äÉæFÉμdG »g Ée .∂©e GƒgõæJ øjòdG øjôNB’G äGógÉ°ûÃ
?É¡JógÉ°ûe ∂àJÉah ÉghógÉ°T »àdG ΩÉªàgÓd IÒãŸG
¿Gó«Yh ábQh πª©à°SG ,ºμJÉaÉ°ûàcG á°ûbÉæe ó©H .8

äÉæFÉμdG øcÉeCG Oó– IÒ¨°U äÉàa’ ™æ°üd ¿Éæ°SCG
ágõæH ΩÉ«≤∏d øjôNBG ´óà°SG
p ºK .ΩÉªàgÓd IQÉKEG ÌcC’G
.á∏KÉ‡
á≤jó◊G ‘ ácôH øHG

p :6 •É°ûædG
:±ó¡dG
Ék °Uƒ°üN ,∂à≤jóM ¤EG ájôH äÉæFÉc ÜòàŒ ¿CG π¡°ùdG øe ,á©«Ñ£dGh ò«eÓàdG ÚH á«HÉéjEG ábÓY AÉæH
pøHG .á«©«ÑW á«ªfi ¤EG ∂à≤jóM øe Ék æcQ ∫ƒq M .Qƒ«£dG IÉ«◊Gh »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ≈æ©e º¡a ≈∏Y º¡JóYÉ°ùeh
:ÓÉØ°†dGh ¿hõ∏◊Éc ,ájô£ØdG IÉ«◊G ÜòàŒ ácôH .ájô£ØdG

www.afedonline.org

IôØ◊G ¢ûÑf
IQÉéM
áëaÉμeh äÉHÉ¨dG IQGOEÉH ¢UÉÿG 15 ±ó¡dG ∫ƒM äÉeƒ∏©e :IóëàŸG ·C’G

»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG IQÉ°ùN ∞bhh »°VGQC’G QƒgóJh ôë°üàdG
biodiversity/
15 ±ó¡dG ∫ƒM á«YƒàdG èeGôHh Úª∏©ª∏d Ió«Øe OGƒe :ƒμ°ùfƒ«dG áª¶æe áμ«ª°S á«μ«à°SÓH áë«Ø°U
ÈdG ‘ IÉ«◊ÉH ¢UÉÿG
á«FÉe äÉJÉÑf
https://en.unesco.org/themes/education/sdgs/
material/15
ÉgOQGƒeh á«LƒdƒμjE’G º¶ædG ìÉë°UEGh ájÉªM :áÄ«Ñ∏d IóëàŸG ·C’G èeÉfôH

É¡JÉeóNh
https://www.unenvironment.org/explore-topics/
ecosystems
»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG - áÄ«Ñ∏d IóëàŸG ·C’G èeÉfôH

https://www.unenvironment.org/ar/node/23133
»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæà∏d IóëàŸG ·C’G á«bÉØJG ∫ƒ£Hh Gk Îª«àæ°S 50 ≥ª©H ¢VQC’G ‘ IôØM ôØMG .1
www.cbd.int ƒëf Ók «∏b IQóëæe É¡ÑfGƒL π©LG .Gk Îª«àæ°S 150
á©«Ñ£dG ájÉª◊ ‹hódG OÉ–Ód AGôª◊G áëFÓdG .ô©≤dG
www.iucnredlist.org
(äGÎª«àæ°S 7 ƒëf ácÉª°ùH) πeôdÉH IôØ◊G ø£Hq .2
¢VGô≤f’ÉH IOó¡ŸG ´GƒfC’ÉH á«dhódG IQÉéàdG ¿CÉ°ûH ¢ùàjÉ°S á«bÉØJG áë«Ø°U §°ùHG .∞ë°U ¥GQhCG øe äÉ≤Ñ£H hCG
www.cites.org/ .É¡bƒa áμ«ª°S á«μ«à°SÓH
IôLÉ¡ŸG ájÈdG äÉfGƒ«◊G ≈∏Y á¶aÉëŸG á«bÉØJG
www.cms.int/
.äÉaÉ◊G ∫ƒM IQÉéëH áë«Ø°üdGh ¥GQhC’G âÑq K .3
á©«Ñ£dG ájÉª◊ »ŸÉ©dG ¥hóæ°üdG ≥Ñfõc ,≥FGó◊G äÉJÉÑæd ôéàe øe ∑ôH äÉJÉÑf Îp °TG .4
http://wwf.panda.org/our_work/biodiversity/ k
¤EG É°†jCG êÉà– âfCG .ácÈdG §°Sh ‘ É¡©°Vh ,AÉŸG
¿B’G .Úé«°ùchC’ÉH AÉŸG ójhõàd ∑ÈdG ÜÉ°ûYCG ¢†©H
á«ª«∏©J OGƒe – ájÈdG IÉ«◊G OÉ–G ∂ª°ùdG øe ÚLhR É¡«dEG ∞«°†J óbh .AÉe
https://www.nwf.org/Educational-Resources
k ácÈdG CÓeG
.¢Vƒ©ÑdG ôKÉμJ øe óë∏d
¢VQC’G AÉbó°UCG ∫ÉØWCG
www.ecofriendlykids.co.uk »àdG Iójó÷G äÉfGƒ«◊G iÎd Ék «YƒÑ°SCG ácÈdG ó q≤ØJ .5
.Ék «dÉY AÉŸG iƒà°ùe ≈∏Y ßaÉ– ¿CG ôcòJ
q .É¡«a ¢û«©J
óMGh πÑ≤à°ùe ,óMGh Öcƒc ,IÒãc ´GƒfGC
øe ,¢VQ’CG ≈∏Y IÉ«◊G ´ƒæJ ƒg »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ˜
,äÉ£«ÙG ¥ÉªYGC ¤G áaQGƒdG äÉHÉ¨dG ¤G á∏MÉ≤dG iQÉë°üdG
´ƒ˘æ˘à˘dG Gò˘g .á˘«◊G ´Gƒ˘f’CGh äÉ˘æ˘FÉ˘μ˘dG ™˘«˘ª˘L π˘ª˘°ûj ƒ˘ gh
,ájô°ûÑdG äÉWÉ°ûædG áé«àf ´QÉ°ùàe ∫ó©Ã ™«°†j »æ¨dG
.¬«∏Y á¶aÉÙG ¤G ¿hƒYóe øëfh
∫ÓNh .Ωƒj πc Ék«JÉÑfh Ék«fGƒ«M ÉkYƒf 175 ƒëf »Øàîj ˜
á«∏°U’CG äÉHÉ¨dG øe %45 ≈ØàNG ,IÒN’CG 8000`dG äGƒæ°ùdG
,»°VÉŸG ¿ô≤dG ∫ÓN É¡àjô©J â“ É¡à«ÑdÉZ ,¢VQ’CG ≈∏Y
.á«◊G ´Gƒf’CG ±’GB äÉÄe É¡©e âØàNGh
∫Ó¨à°S’G ,á«©«Ñ£dG πFGƒŸG Ò¨J :¢VQ’CG ≈∏Y IÉ«◊G ´ƒæJ ¿Gó≤a ÖÑ°ùJ á«°ù«FQ •ƒ¨°V á°ùªN ˜
.ñÉæŸG Ò¨J ,á∏«NódG ´Gƒf’CG ,çƒ∏àdG ,•ôØŸG
Éªc ,º¡bRQ Ö°ùμd »∏MÉ°ùdGh …ôëÑdG »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ≈∏Y ¢üî°T ÚjÓH 3 øe ÌcGC óªà©j ˜
.É¡JÉéàæeh äÉHÉ¨dG ≈∏Y ¢üî°T ¿ƒ«∏H 1.6 øe ÌcGC óªà©j
.äÉJÉÑædG ≈∏Y áªFÉ≤dG ájó«∏≤àdG ájhO’CÉH ⁄É©dG ¿Éμ°S øe %80 ihGóàj ˜
´ÉØJQG ÖÑ°ùH ¢Vô≤æà°S ⁄É©dG ‘ á«◊G ´Gƒf’CG øe %40 ˜
.§≤a ÚàjƒÄe ÚàLQO IQGô◊G ∫ó©e
á«Hô©˘dG á˘≤˘£˘æŸG ‘ äÉ˘fGƒ«˘◊Gh äÉ J̆ÉÑ̆æ̆dG øe ´ƒf 1100 ƒëf˜
øe ójõe ¤GE …OƒDà°S á«NÉæŸG äGÒ¨àdGh .¢VGô≤f’ÉH IOó¡e
ôKÉμJ áé«àf Oó¡e Ó k ãe ¿ÉæÑd RQGC .á«©«Ñ£dG πFGƒŸG QƒgóJ
¬˘©˘bGƒ˘e ¤GE á˘°ùaÉ˘æ˘e äÉ˘JÉ˘Ñ˘f ∫É˘≤˘ à˘ fGh √hõ˘ ¨˘ J »˘ à˘ dG äGô˘ °û◊G
.IQGô◊G äÉLQO ´ÉØJQG ÖÑ°ùH á«dÉ©dG
.⁄É©dG AÉëfGC ‘ »ªfi ™bƒe 100^000 øe ÌcGC ∑Éæg ˜
´ƒ˘æ˘à˘dG ó˘≤˘Y{ Ió˘ë˘àŸG ·’CG âæ˘∏˘YGC ó˘bh .»˘Lƒ˘dƒ˘«˘Ñ˘dG ´ƒ˘æ˘à˘∏˘d »ŸÉ˘©˘dG Ωƒ˘«˘ dG ƒ˘ g (ƒ˘ jÉ˘ e) QÉ˘ jGC 22 ˜
.¢VQ’CG ≈∏Y IÉ«◊G ´ƒæJ ájÉª◊ πª©dG ¤GE ⁄É©dG Üƒ©°T á«YGO ,z2020 `` 2011 »Lƒdƒ«ÑdG
¥ô– hGC QÉædG π©°ûJ ’h ,ájÈdG QÉgR’CGh äÉJÉÑædG ™£≤J ’ ,ágõæ∏d ájÈdG ó°ü≤J ÉeóæY ˜
.äÉjôcPh kGQƒ°U ’GE ∂©e òNÉCJ ’h ,∂«eób QÉKGB ’GE ∑ÎJ ’ .∂JÉØ∏fl
.IOóÙG º°SGƒŸGh øcÉe’CG ‘ ’GE ó«°üdG ¢SQÉ“ ’ ˜
.¿ÉLôŸG »∏Mh ¿’õ¨dG ¿hôbh äÉ«◊G Oƒ∏Lh ∞MÓ°ùdG ±Gó°UGCh êÉ©dG πãe äGQÉcòJ Î°ûJ ’ ˜
.∂à≤£æe ‘ ÅWGƒ°ûdGh ájÈdG øcÉe’CGh äÉHÉ¨dG ájÉªM ‘ ∑QÉ°T ˜
145 7 π°üØdG
ôë°üàdGh
q »°VGQC’G QƒgóJ
Ωƒj πc CÉ°ûæJ ¿É°ùfE’G ™æ°U øe iQÉë°U øμd ,ôë°üà∏d

q »°ù«FQ ÖÑ°S ±ÉØ÷G
å«ëH ,»YôdGh áYGQõdG ‘ •ôØe πμ°ûH »°VGQC’G ¿ƒ∏¨à°ùj É«≤jôaCG ‘ ∫ƒ¡°ùdGh »YGôŸG âdƒM »àdG á∏jƒ£dG ±ÉØ÷G äÉLƒe
øe á«dÉN hCG ,Ò£N ƒëf ≈∏Y ájò¨àdG áÄ«°S áHÎdG íÑ°üJ Èà©J á∏MÉb iQÉë°U ¤EG ÉªgÒZh á«Hô©dG Iôjõ÷G ¬Ñ°Th
É¡aôŒh Gk ó«©H ìÉjôdG ÉghQòJh âàØàJ ∂dòd áé«àfh .ÜÉ°ûYC’G øe á©HôŸG äGÎeƒ∏«μdG äGô°ûY øμd .á©«Ñ£dG ôgGƒX øe
õéàëàd áHôJ ∑Éæg ¿ƒμJ ’ ,QÉ£eC’G π£¡J ÉeóæYh .√É«ŸG ¿CG ÉææμÁ ’h ,Ωƒj πc AGôë°U íÑ°üJ ⁄É©dG ∫ƒM »°VGQC’G
AÉæÑdG hCG áYGQõdG ¢VGôZC’ äÉHÉ¨dG ádGRGh .äÉfÉ°†«a çóëàa ,√É«ŸG .á©«Ñ£dG ¤G Gòg πc Ö°ùæf
äÉLQO ™aQ ‘ ºgÉ°ùj ¿É°ùf’G ¿CG Éªc .Gk ôë°üJ Ék °†jCG çó–o
,¢ùª°ûdG IQGôM ¢ùÑà– äGRÉZ AGƒLC’G ¤G ≥∏£j PEG ,IQGô◊G ÉfQÉà¡à°SÉH øëfh .Ωƒ«dG iQÉë°ü∏d »°ù«FôdG ÖÑ°ùŸG ƒg ¿É°ùf’G
πFÉ°Shh ™fÉ°üŸG øe å©ÑæŸG ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK Ék °Uƒ°üN ≈YóJ á«∏ª©dG √òg .áª«≤Y ¢VGQCG ¤G áÑ°üÿG »°VGQC’G ∫ƒëf
…ODƒj …QGô◊G ¢SÉÑàM’G Gògh .ábÉ£dG ó«dƒJ äÉ£fih π≤ædG IOƒLƒŸG iQÉë°üdG øY ∞∏àîJ É¡æY áŒÉædG iQÉë°üdGh ,zôë°üàdG{ q
QÉ£eCG ∫ƒ£gh ±ÉØ÷G OÉjORGh IQGô◊G äÉLQO ∫ó©e ´ÉØJQG ¤G kÉYƒæJ ºYóJ »gh ,Ék ≤FÉa ’k ÉªL á«©«Ñ£dG iQÉë°ü∏d ¿G .Ék «©«ÑW
.iQÉë°üdG ≥∏N ‘ óYÉ°ùj Ée ,πbCG ÖÑ°ùJ »àdG iQÉë°üdG ÉeCG .Ék °ûgóeh Ék «æZh Gk ó≤©e Ék «fGƒ«Mh Ék «JÉÑf
iQÉë°üdG øe zÉk é°†f πbCG{ É¡fC’h .∫ÉªL …CG øe ƒ∏îàa ¿É°ùf’G É¡H
AGôë°U ¤G âdƒ– »àdG »°VGQC’Éa .á∏μ°ûª∏d ’k ƒ∏M ∑Éæg øμd .áYƒæàe äÉfGƒ«Mh äÉJÉÑæd ô≤àØJ »¡a ,á«©«Ñ£dG
OÉªàYGh .ÚÑ°SÉæŸG èjôëàdGh …ôdG ∫ÓN øe É¡MÓ°üà°SG øμÁ
»°VGQC’G ∫ƒ– ¿hO ∫ƒëj »YôdGh áYGQõdG ‘ ≈cPCG äÉ«æ≤J áaÉL ¢VGQCG ‘ Ék eƒªY ¿ƒμJ ¿É°ùf’G É¡©æ°üj »àdG iQÉë°üdG
¬æY ´Ób’G ÉææμÁ √Éæ∏©a Ée .AGôë°U ¤G ôKCÉàdG á©jô°ùdG •ƒ¨°†dGh .»Ä«H Qƒgóàd á°VôY »gh ,áªFÉb AGôë°U áaÉM ≈∏Y
.¿É°ùf’G ™æ°U øe áKQÉc ÜÉæàL’ ¢SÉædÉa .¥RCÉŸG Gòg øY ∫hC’G ΩÉ≤ŸG ‘ ádhDƒ°ùŸG »g ájô°ûÑdG
ôë°üàdGh
q »°VGQC’G QƒgóJ 7 π°üØdG 146
¢VQC’G OQGƒŸ Ió«°TôdG ÒZ IQGOE’G øY QƒgóàdG Gòg CÉ°ûæjh ¿ƒ«∏e 13 ƒëf á«Hô©dG QÉ£bC’G »°VGQC’ á«∏μdG áMÉ°ùŸG ≠∏ÑJ
:»JCÉj ÉÃ á∏ãªàŸG ´Gôe %18.8h á«YGQR ¢VGQCG %3.4 É¡æe ,™Hôe Îeƒ∏«c
áeóîà°ùŸG »°VGQC’G ¿CG »æ©j Gòg .êGôMCGh äÉHÉZ %10h
Éeóæ©a :Iôé°ûŸGh á«Ñ°û©dG »°VGQCÓd ôFÉ÷G »YôdG t áMÉ°ùŸG øe %32 ƒëf ≠∏ÑJ ÊGƒ«◊Gh »JÉÑædG êÉàfE’G ‘
á«Ñ°ûY ¢VGQCG øe Gk Òãc ΩÉæZC’Gh õYÉŸGh QÉ≤HC’G ≈YôJ á«YGQõdG ¢VQC’Gh .á∏MÉb ¢VQCG á«≤ÑdGh ,á«dÉªL’G
¿CG ¢VQC’G ™«£à°ùJ É‡ ÌcCG äÉÑædG øe ∂∏¡à°ùJ ,áaÉL %30.4h ájQƒ°S ‘ %31.9 ,áØ∏àîŸG ¿Gó∏ÑdG ‘ IOhófi
™«£à°ùJ ’ å«ëH áHÎdG ¢UôJq É¡fCG Éªc .ójóL øe âÑæoJ ƒëf) ¿GOƒ°ùdGh ôFGõ÷Gh ô°üe ‘ á°†Øîæeh ,¿ÉæÑd ‘
.ájò¨àdG øe äÉJÉÑædG Ωôëj É‡ ,É¡bGÎNG QÉ£eC’G √É«e ájOƒ©°ùdG ‘ (%0.5) áÑ°ùf ≈fOCG ¤EG π°üJh ,(%3
øeh .»JÉÑædG AÉ£¨dG IQÉ°ùN ¤G ¿ÓeÉ©dG ¿Gòg …ODƒjh .É«fÉàjQƒeh ¿ÉªYh o
ìÉjôdG hQòJ ,áHÎdG ∂°SÉ“ ßØ– á«JÉÑf QhòL ¿hO
¿CG Ö°û©∏d øμÁ ’h .Gk ó«©H ô£ŸG √É«e É¡aôŒ hCG É¡JÉÑ«ÑM óM ™e π«°UÉëŸÉH ¿Éμ°ùdG ó“ Ék «îjQÉJ »°VGQC’G √òg âfÉc
.±hô¶dG √òg πX ‘ ∂dP ó©H ƒªæj Ú°ùªÿG äGƒæ°ùdG ∫ÓN øμd .»Ä«ÑdG Qô°†dG øe ≈fOCG
Ö∏£dG OÉjORG ¤EG ¿Éμ°ùdG OóY ∞YÉ°†J iOCG ,á«°VÉŸG
≈∏Y ∫ƒà°ûdGh ÜƒÑ◊G ´QõJ ÉeóæY :áYGQõdG ‘ •GôaE’Gt ∞ãμŸG ∫Éª©à°S’G ™e ∂dP ≥aGôJh .»°VGQC’G OQGƒe ≈∏Y
äGÎa ¤G ¢VQC’G êÉà– ,ájò¨ŸG ô°UÉæ©dÉH IÒ≤a áHôJ á«ªæJh á∏YÉa ÒZ á«YGQR äÉ°SÉ«°Sh áªFÓe ÒZ äÉ«æ≤àd
É¡JGQób »æÑJh É¡à«aÉY ó«©à°ùàd ,º°SGƒŸG ÚH ∫ƒWCG áMGQ ¤EG •ƒ¨°†dG √òg äOCGh .á££fl ÒZ á©jô°S ájô°†M
π°UGƒàe πμ°ûH áHÎdG âYQR GPEÉa .ójóL øe á«FGò¨dG ¤EGh »°VGQC’G äÉeGóîà°SG ‘ QÉ°ûàf’G á©°SGh äGÒ«¨J
…CG êÉàfEG ≈∏Y É¡JQób ó≤ØJ É¡fÉa ,áMGôdÉH É¡d íª°ùj ⁄h É¡Kó– »àdG ájô©àdG πμ°ûJh .ôë°üàdGh áHÎdG QƒgóJ
.∫ƒ«°ùdGh ìÉjôdG π©ØH É¡aGô‚G ¤G …ODƒj É‡ ,π«°UÉfi äGójó¡J ,√É«ŸG ¬ÑÑ°ùJ …òdG ±Gô‚’Gh ,áMƒ∏ŸGh ,ìÉjôdG
™£bh Égô°û≤Jh AÉŸÉH áHÎdG ¥ó¨J øY Ók °†a ,á«°ù«FQ
…Q ‘ ´QGõŸG ≠dÉÑj ÉeóæY :áªFÓŸG ÒZ …ôdG äÉ«æ≤J t ób áéàæŸG »°VGQC’G âfÉc ,2000 ΩÉ©dG ‘h .QÉé°TC’G
,√É«ŸG ∞jô°üàd áÑ°SÉæe äGƒæb ÚeCÉJ ¿hO øe ¬JÉYhQõe É¡H âÑÑ°ùJ É¡æe %98 ¿CG Ék ª∏Y ,%79 áÑ°ùæH äQƒgóJ
.äƒªàa QGôØ°U’ÉH ÜÉ°üJh AÉŸÉH äÉJÉÑædG QhòL ™Ñ°ûàJ .ájô°ûH äÉWÉ°ûf
Ióª°SC’G ΩGóîà°SG ™e ÅWÉÿG …ôdG Gòg ≥aGÎj ÉeóæYh
äÉÑ°SôJ »©«Ñ£dG ôîÑà∏d áé«àf ¿ƒμàJ ,á«FÉ«ª«μdG :πcÉ°ûe çÓK »Hô©dG º«∏b’G ‘ ¢VQC’G OQGƒe ¬LGƒJ
´ÉØJQGh .É¡bGQhCGh äÉJÉÑædG QhòL ≈∏Yh áHÎdG ‘ á«ë∏e .ôë°üàdGh ,§ë≤dGh ,πë≤dG
.äÉJÉÑædG πà≤j áMƒ∏ŸG
IRQÉÑdG áª°ùdG ƒg π«∏≤dG ô£ŸGh .√É«ŸG OQGƒe í°T ƒg πë≤dG
ΩGóîà°S’ äÉHÉ¨dG ádGREG ºàJ :É¡àdGREGh äÉHÉ¨dG ≥FGôM t ÜòHòJh ∫ƒ°üëŸG Qƒ°üb Gòg »æ©jh ,πë≤dÉH á∏°üàŸG
áYÉæ°Uh çÉKC’Gh AÉæÑdG ¢VGôZC’ hCG Oƒbƒc Ö°ûÿG á∏ªL …hÉ°ùJh .ÊGƒ«◊G êÉàfE’G ∫ÉM ∂dòch ,¬J’ó©e
¤EG hCG ájQÉŒ ´Gôeh ´QGõe ¤EG »°VGQC’G πjƒ–h ,¥QƒdG .á°ùHÉ«dG í£°S øe %47.2 ⁄É©dG ‘ á∏MÉ≤dG »°VGQC’G
øe ∂dP ™Ñàj Éeh äÉHÉ¨dG ádGREG …ODƒJh .á«æμ°S ≥WÉæe
¢VQC’G áHƒ°üN ≈∏Y ÒKCÉàdG ¤EG ¿Gƒ«◊Gh äÉÑæ∏d ÒeóJ q ,ô£ŸG ¢SÉÑàMG ƒg §ë≤dGh
É¡J’ó©e øY √É«ŸG OQGƒe π≤àa
.áHÎdG ±Gô‚G ¤EG ∂dòc ,√É«ŸG á«Yƒfh É¡à«LÉàfEGh .IOÉà©ŸG
á«Hô©dG »°VGQC’G øe ÖdÉ¨dG Aõ÷G »YGôŸG »°VGQCG πã“ á«LÉàfE’G ábÉ£dG ó≤a hCG »°VGQC’G QƒgóJ ƒ¡a ,ôë°üàdG ÉeCG
á©HQCG πã“ »¡a ájô£ŸG äÉYGQõdG »°VGQCG ÉeCG .áéàæŸG OQGƒe ≈∏Y óªà©J »àdG) ájhôŸG äÉYGQõdG »°VGQCG ‘
ójó¡àdG ƒg ôë°üàdGh .ájhôŸG äÉYGQõdG äÉMÉ°ùe ±É©°VCG ≈∏Y óªà©J »àdG) ájô£ŸG äÉYGQõdG hCG (™«HÉæ«dGh QÉ¡fC’G
.»Hô©dG ¥É£ædG ‘ áéàæŸG »°VGQCÓd ∫hC’G .äÉHÉ¨dG hCG »YGôŸG hCG (á«∏©ÑdG Ék °†jCG ≈YóJh ,QÉ£eC’G
á«fó©e äÉfƒμe ≈∏Y …ƒà– áHÎdÉa .É¡JQGOEG Üƒ∏°SCGh óªà©J ájô¡f äÉMGh ,ô°üe πãe ,á«Hô©dG ∫hódG ¢†©H ‘
»μ«eÉæjO ¿RGƒJ ‘ ,á≤«bO ájƒ«Mh ájƒ°†Y OGƒeh ,á∏«∏b ájô£ŸG áYGQõdG »°VGQCG Éª«a ,ájhôŸG áYGQõdG ≈∏Y
≈∏Y á«Lƒdƒ«L Qƒ°üY ∫ÓN ¬JGOôØe âfƒμJ »©«ÑW πãÁh ,AÉ£©dG á∏«∏b É¡æμdh á©°SGh hóÑJ »YGôŸG »°VGQCGh
¿RGƒàdG Gògh .Úæ°ùdG ÚjÓe hCG ±’BG äÉÄe ióe ‘ ÉeCG .»YGQõdG œÉædG øe Ók «∏b Gk AõL »∏μdG É¡LÉàfG
äÉÑædG ó“
q »àdG áHÎdG áHƒ°üN Oóëj …òdG ƒg »©«Ñ£dG »°VGQCG πãªàa ,øª«dGh ájQƒ°Sh ¢ùfƒJh Üô¨ŸGh ôFGõ÷G
±hô¶dG ‘ á«FGò¨dG ô°UÉæ©dG øe ájQhô°†dG ¬JÉÑ∏£àÃ ‘h .»YGQõdG êÉàfE’G øe ‘GƒdG Aõ÷G ájô£ŸG áYGQõdG
•ƒ¨°†dG áé«àf á°UÉN ,¿RGƒàdG Gò¡H ∫ÓNE’Gh .ájOÉ©dG .á©°SGh »YGôŸG »°VGQCG ,ájOƒ©°ùdGh ∫Éeƒ°üdGh ¿GOƒ°ùdG
¢†ØN ¤EG …ODƒj ,¢VQCÓd Å«°ùdG ΩGóîà°S’Gh ájô°ûÑdG êÉàfEÓd IQó°üŸG á«Hô©dG ∫hódG øe ∫Éeƒ°üdGh ¿GOƒ°ùdGh
.á∏«∏b ΩGƒYCG ∫ÓN ÉgQƒgóJh É¡à«LÉàfEGh ¢VQC’G áHƒ°üN ¿RGƒàdG øe Qób ájQƒ°Sh ¥Gô©dGh ¿GOƒ°ùdG ‘h .ÊGƒ«◊G
.»YGôŸGh ájô£ŸG áYGQõdGh ájhôŸG áYGQõdG ÚH
…hGôë°üdG ∞MõdG
7.4 ƒëf) Üô¨ŸG ‘ ájô£ŸG áYGQõdG »°VGQCG ™°ShCG ôaGƒàJh
¢VQC’G AGõLCG ‘ IôKÉæàe ™≤H πμ°T ≈∏Y IOÉY ôë°üàdG CGóÑj 5) ¿GOƒ°ùdGh (QÉàμg ÚjÓe 7) ôFGõ÷Gh (QÉàμg ¿ƒ«∏e
™≤ÑdG √òg ™°ùàJ QƒgóàdG IOÉjR ™eh .QƒgóàdG É¡HÉ°UCG »àdG »JCÉJ .(QÉàμg ÚjÓe 4 øe ÌcCG) ¢ùfƒJh (QÉàμg ÚjÓe
ÉŸh .É¡∏c áMÉ°ùŸG »£¨J ≈àM ¢†©ÑH É¡°†©H π°üàJh É¡æe πc ‘) øª«dGh ¥Gô©dGh ∫Éeƒ°üdGh É«Ñ«d ∂dP ó©H
,iQÉë°ü∏d áªNÉàe áaÉ÷G ¬Ñ°Th áaÉ÷G ≥WÉæŸG âfÉc √É°übCG ôë°üàdG áÑ°ùf ôjó≤J ≠∏Ñjh .(QÉàμg Êƒ«∏e ƒëf
.iQÉë°üdG √ò¡H π°üàJ Ée ¿ÉYô°S Iôë°üàŸG ≥WÉæŸG ¿Éa (%69) Üô¨ŸG ‘ á©ØJôe ¬àÑ°ùfh ,(%93) ôFGõ÷G ‘
≥WÉæŸG ≈∏Y âØMRh âeó≤J iQÉë°üdG ¿CÉc hóÑj Gòμgh .(%70) ájQƒ°Sh (%69) ¢ùfƒJh
IôgÉ¶dG √òg âaôY ó≤dh ,ôë°üàdGh QƒgóàdG É¡HÉ°UCG »àdG
.…hGôë°üdG ∞MõdÉH »Hô©dG ⁄É©dG º«∏bEG ‘ á©°SÉ°ûdG »YGôŸG »°VGQCG Qó≤Jh
¿GOƒ°ùdGh ∫Éeƒ°üdGh É«fÉàjQƒeh Üô¨ŸGh ôFGõ÷G ‘)
√óM ¤G áHÎdG QƒgóJ ôªà°SG GPG ¬fCG ¤G Éæg IQÉ°T’G QóŒ Qó≤jh .QÉàμg ¿ƒ«∏e 593 øe ÌcCÉH (ájOƒ©°ùdGh ¥Gô©dGh
Qƒ¡Xh Ék «∏c áHÎdG ±Gô‚G ¤G …ODƒj å«ëH ,≈°übC’G øe ≈∏YCG áÑ°ùf »gh ,%81 ƒëæH É¡«a ôë°üàdG ∫ó©e
ìÓ°UG øμÁ ’ òFóæY ,í£°ùdG ≈∏Y á«°SÉ≤dG ΩC’G Iôî°üdG .%73 ≠dÉÑdG »ŸÉ©dG §°SƒàŸG
Ék «YGQR »°VGQC’G √òg IOÉ©à°S’ πeCG …CG ≈≤Ñj ’h ™°VƒdG
’ á«∏ªY íÑ°UCG ôë°üàdG ¿G ∫É≤j ádÉ◊G √òg ‘ .Ék jƒYQ hCG áHÎdG øjƒμJ ≈∏Y Ék °SÉ°SCG á«YGQõdG »°VGQC’G á«LÉàfEG óªà©J
ôë°üàdGh
»°VGQC’G ≈∏Y á«∏eôdG ¿ÉÑãμdG ∞MR ≈∏Y »Hô©dG ⁄É©dG á≤£æŸG ¿CG »æ©j Gògh .êÓ©∏d á∏HÉb ÒZ …CG ,É¡°ùμY øμÁ
800 ƒëf á«∏eôdG ¿ÉÑãμdG â£Z ¢ùfƒJ »Øa .á«YGQõdG ¢VGQCG ¤G âdƒ–h QÉªãà°S’G IôFGO øe Ék «FÉ¡f âLôN
ácôM Oó¡J ô°üe ‘h .á«YGQõdG »°VGQC’G øe QÉàμg ∞dCG .AGOôL
.iQÉë°ü∏d áªNÉàŸG »YGQõdG ìÓ°üà°S’G ≥WÉæe ¿ÉÑãμdG
.π«îf áYQõe 5000 ∫ÉeôdG â£Z Üô¨ŸG ÜƒæL ‘h ¿ƒμj »àdG ,Gk QÉ°ûàfG ÌcC’G ,iôNC’G ä’É◊G ‘ øμd
ÒeóJ π°üëj å«M ¤hC’G ¬∏MGôe ‘ áHÎdG QƒgóJ É¡«a
äGP ∫ÉeôdG øe äÉªcGôJ øY IQÉÑY á«∏eôdG ¿ÉÑãμdG áHÎdG áHƒ°üN ‘ Ohófi QƒgóJh »JÉÑædG AÉ£¨∏d »FõL
Qƒ°ü©dG OGóàeG ≈∏Y âfƒμJ áØ∏àfl ∫Éμ°TCGh ΩÉéMCG ¢VQC’G √òg π«gCÉJ IOÉYG øμÁ ,É¡à«LÉàfG ¢VÉØîfGh
∑ôëàJ »gh .áØ∏àîŸG ájô©àdG πeGƒY áé«àf á«Lƒdƒ«÷G .IOƒLƒe ∫GõJ ’ áHÎdG âeGO Ée áeRÓdG πFÉ°SƒdG PÉîJÉH
Ωó©æj Éªæ«M ,áÑFGO ácôM ‘ á£°ùÑæŸG »°VGQC’G ¥ƒa QƒgóàdG áLQO ≈∏Y ∞bƒàJ ìÓ°U’G á«∏ªY áØ∏c ¿CG ’G
í°ùàμJ ÜƒÑ¡dG áªFGódG ìÉjôdÉa .É¡à«ÑãJ πeGƒY OƒLh ÌcCG ôμÑŸG êÓ©dG Èà©j ∫GƒMC’G ™«ªL ‘h .¬YÉ°ùJGh
‘ É¡H »≤∏Jh ,Ö«ãμdG øe É¡d ¬LGƒŸG ÖfÉ÷G øe ∫ÉeôdG .áØ∏c πbCGh IAÉØc
¬°VÎ©J ÉeóæY ’G Ö«ãμdG ácôM ∞≤J ’h ,ôNB’G ÖfÉ÷G
±É≤j’ »ØμJ áLQóH ¬«a ƒªæJh äÉJÉÑædGh ¢ûFÉ°û◊G óLƒJ å«M AGôë°ü∏d IQhÉéŸG á«°ûeÉ¡dG ≥WÉæŸG ‘
.É¡à«ÑãJh ácô◊G øY ∫ÉeôdG ∞Mõd á«YGQõdG »°VGQC’G ¢Vô©àJ ,á«∏eôdG ¿ÉÑãμdG
ÚH ¢†©ÑdG §Hôj Éæg øe .É¡«∏Y ∫Éeô∏d »∏c hCG »FõL
áeÉbEÉH) á«∏eôdG ¿ÉÑãμdG â«ÑãJ äÉ«∏ªY ¿CG ºZQ ≈∏Yh øe IÒãc á∏ãeCG ∑Éægh .ôë°üàdGh á«∏eôdG ¿ÉÑãμdG ∞MR
âbh òæe â∏NOCG ób (»JÉÑf AÉ£Z áYGQR hCG ìÉjôdG äGó°üe
É«Ñ«dh 1886 ΩÉY ¢ùfƒJ) á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ¢†©H ‘ πjƒW áHÉZ ‘ Òé°ûJ :»LPƒ‰ »°SQóe •É°ûf
¿ÉÑãμdG äÉMÉ°ùe ¿CG ’G ,(1929 ΩÉY ô°üeh 1916 ΩÉY
.ájÉ¨∏d IOhófi Ék «dÉM Iôé°ûŸG ¿ÉæÑd ‘ äÉæÑ∏d á«ª°SôdG Gó«°U ájƒfÉK ‘ »Ä«ÑdG z¿hRhCG{ …OÉf º¶f
É¡àHÉ°UCG ≥WÉæe Òé°ûàd ,z¿óŸG áFQ »g äÉHÉ¨dG{ QÉ©°T â– á∏ªM
‘ Ék «YGQR áéàæŸG »°VGQC’G ™«ªL ¿EÉa ,Ék ≤HÉ°S ôcP Éªch ≥FGô◊G QÉKBG ∞«¶æàH äÉÑdÉ£dG âeÉb .ÉjQGOh º«ë°T ÚH ≥FGô◊G
á°Vô©eh Qƒgóà∏d ádÉ«e á°ûg áª¶fCG »g á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ∞°ü≤dG É¡bôMCG ™bGƒe ‘ QÉé°TC’G øe kGOóY ø°SôZ Éªc ,QÉé°TC’G ¢SôZh
ôë°üàdG ¿CG ∑GQOE’G Gk óL º¡ŸG øeh .ó«©H óM ¤EG ôë°üà∏d .2006 ∞«°U ÜôM ‘ »∏«FGô°S’G
.ñÉæŸG Ò¨J É¡ªbÉØj ¿É°ùfE’G ™æ°U øe IôgÉX Ék °SÉ°SCG ƒg
¢†«Øîàd »HôY ó∏H πc ‘ ádÉ©a äGAGôLEG PÉîJG Üƒ∏£ŸGh
.ôë°üàdG ™°SƒJ ‘ ¿É°ùfE’G QhO
äGQó≤dG ¢Vô©àJ Éeóæ©a .á«ªgC’G á¨dÉH á«°†≤dG √òg

áé«àf ô£î∏d á«Hô©dG á«YGQõdG »°VGQCÓd á«LÉàfE’G
OóY OÉjORG ™eh .»FGò¨dG øeC’G ¢ù°SCG ¢Vƒ≤àJ ,ÉgQƒgóJ
ä’ó©e ‘ ´ÉØJQÉH …OÉ°üàb’G ƒªædG ÖÑ°ùJh ¿Éμ°ùdG
,¬cÓ¡à°SGh ΩÉ©£dG êÉàfEG ÚH IƒéØdG OGOõJ ,∑Ó¡à°S’G
.ΩÉ©£dG OGÒà°SG ≈∏Y OÉªàY’G ójõjh
Òé°ûàdGh äÉHÉ¨dG
Ωóîà°ùJ »àdG ,ÜÉ°ûNCÓd »°ù«FôdG Qó°üŸG »g äÉHÉ¨dG
áLÉM ó°ùd Oƒbƒc Ωóîà°ùJ Éªc áØ∏àîŸG äÉYÉæ°üdG ‘
áaÉ°V’ÉHh .á«eÉædG ∫hódG ¿Éμ°S øe áª°ùf Êƒ«∏H ƒëf
Égôë°üJh »°VGQC’G QƒgóJ ∫ƒM ≥FÉ≤M

kGôNDƒe á«Hô©dG è«∏ÿG ¿Gó∏H ‘ á«HGÎdG ∞°UGƒ©dG äOGORGt í£°S øe %47.2 ≠∏ÑJ ⁄É©dG ‘ á∏MÉ≤dG »°VGQC’G á∏ªLt
ñÉæŸG Ò¨Jh á«©«Ñ£dG á«Lƒdƒμj’G º¶ædG QƒgóJ ÖÑ°ùH ≥WÉæe %12.1 ,≠dÉÑdG πë≤dG ≥WÉæe %7.5 :É¡æe ,á°ùHÉ«dG
ájô©Jh ≈°ü◊Gh ∫ÉeôdG êGôîà°SGh ájôμ°ù©dG á£°ûfC’Gh ¬Ñ°T ≥WÉæe %9.9 ,πë≤dG ¬Ñ°T ≥WÉæe %17.7 ,πë≤dG
.ôFÉ÷G »YôdGh »JÉÑædG AÉ£¨dG .±É÷G ÖWôdG
¿ƒ«∏e 37 ƒëf »Hô©dG ⁄É©dG ‘ äÉHÉ¨dG áMÉ°ùe ≠∏ÑJ t áHÎdG QƒgóJ øe ÊÉ©J »àdG záæNÉ°ùdG{ ≥WÉæŸG πμ°ûJt
äÉHÉ¨dÉH á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ≈æZCG ¿GOƒ°ùdG Èà©jh .QÉàμg ¿ƒ«∏H 3.2 ƒëf É¡«a ¢û«©jh ,á°ùHÉ«dG áMÉ°ùe øe %29 ƒëf
∫Éeƒ°üdG ¬«∏J ,(QÉàμg ¿ƒ«∏e 19 ƒëf) á«©«Ñ£dG .áª°ùf
(¿Éfƒ«∏e) ôFGõ÷Gh (ÚjÓe 3) Üô¨ŸGh (¿ƒ«∏e 7.5)
.(¿ƒ«∏e 1.5) ájOƒ©°ùdGh øe ™Hôe Îeƒ∏«c ∞dCG 120 ƒëf Ék jƒæ°S ⁄É©dG ô°ùîj t
áMÉ°ùe »gh ,ôë°üàdGh QƒgóàdG ÖÑ°ùH áéàæŸG »°VGQC’G
πjó©J É¡æe ,IOó©àe á«Ä«H çQGƒc äÉHÉ¨dG QÉeO ÖÑ°ùjt .Ék jƒæ°S ÜƒÑ◊G øe øW ¿ƒ«∏e 20 êÉàfEG ≈∏Y IQOÉb
¢†«ØîJh áHÎdG πcBÉJ π«é©Jh ,á«∏ëŸG QÉ£eC’G •ƒ≤°S •É‰CG
,QÉ¡fC’G ¿É°†«a ‘ ÖÑ°ùàdGh ,QÉ£eC’G √É«Ÿ É¡°UÉ°üàeG ¿ƒ«∏H 42 ƒëæH ⁄É©dG ‘ ôë°üà∏d ájOÉŸG ôFÉ°ùÿG Qó≤Jt
äGô°û◊Gh äÉfGƒ«◊Gh äÉJÉÑædG ´GƒfCG ÚjÓe ¢†jô©Jh 3 ,É«°SBG ‘ Ék fƒ«∏H 21 ,É«≤jôaCG ‘ ÚjÓH 9 É¡æe ,Ék jƒæ°S Q’hO
.¢VGô≤fÓd ÉcÒeCG ‘ ¿ƒ«∏H 4.8 ,ÉHhQhCG ‘ ¿ƒ«∏H 1.5 ,É«dGÎ°ShCG ‘ ÚjÓH
.á«Hƒæ÷G ÉcÒeCG ‘ ÚjÓH 3 ƒëfh ,á«dÉª°ûdG
%20 ƒëæH ºgÉ°ùJ äÉHÉ¨dG ∫GhR øe áŒÉædG äÉKÉ©Ñf’G t
¢SÉÑàMÓd áÑÑ°ùŸG á«ŸÉ©dG áÄ«aódG äGRÉZ äÉKÉ©ÑfG øe √Qó°UCG …òdG ,™HGôdG zá«ŸÉ©dG áÄ«ÑdG äÉ©bƒJ{ ôjô≤J ‘ OQht
.ñÉæŸG Ò¨Jh …QGô◊G ¿ô≤dG ájGóH ¿CG ,2007 ΩÉY áÄ«Ñ∏d IóëàŸG ·C’G èeÉfôH
¥ô°ûŸG »°VGQCG øe %79 QƒgóJ äó¡°T øjô°û©dGh …OÉ◊G
»YôdG ,QÉé°TC’G ™£b ,êGôMC’G ≥FGôM :ôë°üàdG ÜÉÑ°SCG øet .ájQGOEG AÉ£NCGh ¿É°ùfE’G π©ØH É¡æe %98 ,»Hô©dG
äÉWÉ°ûædG ,á«FGƒ°û©dG áMÓØdG ,äGQÉ°ùμdGh ™dÉ≤ŸG ,•ôØŸG
.É¡bôMh äÉjÉØædG AÉ≤dEG ,ájôμ°ù©dG o
øe Iôe 18 ` 13 ´ô°SCG IÒJƒH ⁄É©dG AÉëfCG ‘ áHÎdG ó≤ØJt
25 ƒëf πjõj ±Gô‚’G ¿CG äÉ°SGQódG ¢†©H äQóbh .É¡fƒμJ
äÉJÉÑædGh QÉé°TC’G áYGQR :ôë°üàdG áëaÉμe Ö«dÉ°SCG øet .⁄É©dG ∫ƒM ΩÉY πc á«ë£°ùdG áHÎdG øe øW ¿ƒ«∏H
É¡àHƒWQ ≈∏Y ßaÉ–h áHÎdG âÑãJ »àdG
ájÉª◊ ∫ƒ∏÷G AÉ°ûfEG ,É¡àHƒ°üNh áMÉ°ùe Qó≤J ,ô°üe ‘t
√É«e ™«ªŒ ,±Gô‚’G øe áHÎdG »àdG á«YGQõdG »°VGQC’G
πãe ìÉjô∏d õLGƒM AÉ°ûfEG ,QÉ£eC’G øe %35 ƒëæH í∏ªàdG É¡HÉ°UCG
.äÉYhQõŸG ájÉbƒd QÉé°TCG áeõMCG .áYhQõŸG »°VGQC’G áMÉ°ùe ‹ÉªLG
øe %50 ƒëf ÊÉ©j ájQƒ°S ‘h
»ŸÉ©dG Ωƒ«dG ƒg (ƒ«fƒj) ¿GôjõM 17t øe äGôØdG …OGh ‘ ájhôŸG »°VGQC’G
.±ÉØ÷Gh ôë°üàdG áëaÉμŸ áHÎdG ™Ñ°ûJh í∏ªàdG πcÉ°ûe
√òg ™ØJôJ ¥Gô©dG ‘h ,AÉŸÉH
áÄ«ÑdG{ (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG ôjô≤J :QOÉ°üe ‘ %60 øe ÌcCG ¤G áÑ°ùædG
zá«ŸÉ©dG áÄ«ÑdG äÉ©bƒJ{ ôjô≤J ;zπÑ≤à°ùŸG äÉjó– :á«Hô©dG π¡°S øe »Hƒæ÷G Aõ÷G
(GEO-6) ¢SOÉ°ùdG .øjóaGôdG
ôë°üàdGh
á°ùªN øe ÌcCG …CG ,Iôé°T ÚjÓe á°ùªN øe ÌcCG ≈∏Y πãe äÉéàæŸG øe ójó©dG äÉHÉ¨dG Éæd Ωó≤J ,ÜÉ°ûNC’G ¤G
Iô°ûY ¢ùªÿG äGƒæ°ùdG ∫ÓN ¬éjô– ” Ée ±É©°VCG äÉéàæŸG ¢†©Hh ájhOC’G áYÉæ°üd á«dhC’G OGƒŸGh ±É«dC’G
.á≤HÉ°ùdG ,É¡à«ÑãJh áHÎdG ójóŒ ‘ Ék jƒ«M Gk QhO …ODƒJ Éªc .á«FGò¨dG
ÊÉK RÉZ ¢UÉ°üàeÉH ñÉæŸGh á«FÉŸG IQhódG ‘ ºμëàdGh
QOÉ°üdG ,zá«Hô©dG ∫hódG ≈∏Y ñÉæŸG Ò¨J
q ôKCG{ ôjô≤J Qòëjh ≥WÉæŸG ¢†©H ájÉªM ‘h ,AGƒ¡dG øe ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG
øe ,(óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG øY 2009 ΩÉY .»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ≈∏Y AÉ≤H’Gh ,á«©«Ñ£dG çQGƒμdG øe
≈∏Y É¡JGQób áaÉM ¤EG â∏°Uh »àdG á«Hô©dG äÉHÉ¨dG ¿CG ájÉªMh áMÉ«°ùdGh πª©∏d IOó©àe Ék °Uôa äÉHÉ¨dG ôaƒJ Éªc
Ò¨J
q äGÒKCÉàd á°VôY ÌcC’G »g »LƒdƒμjE’G πªëàdG .‘É≤ãdGh »©«Ñ£dG çGÎdG
¿Gó∏Hh ô£b ‘ (Ωô≤dG) ±hô¨æŸG äÉHÉZ É¡æeh .ñÉæŸG
π°SÓ°Sh ájQƒ°Sh ¿ÉæÑd ‘ RQC’G äÉHÉZh iôNCG á«é«∏N IOhófi äÉHÉ¨dG âÑæjo …òdG »î°ùdG ô£ŸG äGP »°VGQC’G
.¿ÉªYh
o øª«dG ‘ á«dÉ©dG ∫ÉÑ÷G á«Hô©dG QÉ£bC’G ¢†©H iód øμdh ,áaÉc »Hô©dG º«∏b’G ‘
ió∏a .á«ªgC’G øe Qób ≈∏Y äÉHÉ¨dG øe äÉMÉ°ùe
≥WÉæŸG Òé°ûàd èeGôH äCGóH »Hô©dG ⁄É©dG ∫hO ™«ªL 19 ƒëf É¡Yƒª› ≠∏Ñjh äÉHÉ¨dG äÉMÉ°ùe ™°ShCG ¿GOƒ°ùdG
πc ÚjÓŸÉH QÉé°TC’G ¢Sô¨Jh .ádƒgCÉŸGh Iôë°üàŸG ÜƒæL ∫É°üØfG πÑb QÉàμg ¿ƒ«∏e 61 âfÉc) QÉàμg ¿ƒ«∏e
¬Ñ©∏j ¿CG øμÁ …òdG »HÉéjE’G QhódG ¿CG hóÑj øμdh .áæ°S 3) Üô¨ŸGh (¿ƒ«∏e 7.5) ∫Éeƒ°üdG ¬«∏J ,(¿GOƒ°ùdG
á«ªæàdG õjõ©Jh »YGQõdG êÉàfE’G Ú°ù– ‘ èjôëàdG .(¿ƒ«∏e 1.5) ájOƒ©°ùdGh (¿Éfƒ«∏e) ôFGõ÷Gh (ÚjÓe
¬éàJ ,Ók ãe ,ô°üe ‘ .á«aGh ájóéH òNDƒj ’ á«©«Ñ£dG ,ájQƒ°Sh ¿ÉæÑd ‘ IÒ¨°U äÉHÉ¨dG áMÉ°ùe øμJ øÄdh
»≤jôa’G ÊÉZƒgÉŸG QÉé°TCG ´GQõà°SG ¤EG ™jQÉ°ûŸG √òg .Éª¡àMÉ°ùe ¤G áÑ°ùædÉH áª¡e É¡fÉa
êÉàf’ ÉahôJÉ÷G ´GƒfCG øe äGÒé°Th ,çÉK’G áYÉæ°üd
‘ QÉé°TC’G ´GQõà°SG §ÑJôj Ée Ék ÑdÉZh .…ƒ«◊G OƒbƒdG IôaGh âfÉc äÉHÉ¨dG OQGƒe ¿CG ¤EG áÁób äÓé°S Ò°ûJh
…ôdG ™jQÉ°ûÃ á«Hô©dG á≤£æŸG øe áaÉ÷G »°VGQC’G äÉHÉ¨dG âfÉc áæ°S »àÄe πÑ≤a .á≤£æŸG ∫hO øe Òãc ‘
¿É«MCG ‘ ó°ü≤jo h .á÷É©ŸG »ë°üdG ±ô°üdG √É«Ã ∫ƒ°üM ¿hO øeh ,¿B’G ÉeCG ,Ók ãe ájQƒ°S øe %47 »£¨J
äÉMGƒdGh iô≤dGh ¿óŸG »≤J AGô°†N áeõMCG AÉ°ûfEG IÒãc .%3 øe πbCG ¤EG â£Ñg áÑ°ùædG ¿EÉa ,»NÉæe Ò¨J q …CG
áÄ«ÑdG Ú°ùëàd á∏«°Sh í«àJh ,á«∏eôdG ∞°UGƒ©dG øe k
áMÉ°ùe å∏K ƒëf Éeƒj πà– âfÉc »àdG äÉHÉ¨dG â°ü∏≤Jh
.OƒbƒdG Ö£◊ Gk Qó°üeh √òg áMÉ°ùe πª› øe %5 ¤EG ¢ùfƒJh ôFGõ÷Gh Üô¨ŸG
.¿Gó∏ÑdG
π«gCÉJ IOÉYE’ á«∏≤M ™jQÉ°ûe è«∏ÿG ∫hO á«ÑdÉZ ‘ òØæJh
äÉHÉ¨dG √ò¡a .á«∏MÉ°ùdG äÉbÉ£ædG ‘ ±hô¨æŸG äÉHÉZ áYGQõdGh »YôdGh QÉé°TC’G ™£bh ≥FGô◊ÉH äÉHÉ¨dG ôKCÉàJ
á«◊G ´GƒfC’G øe Gk Òãc …hDƒJh πMGƒ°ùdG »ª– »àdG »àdG ,±ÉØ÷G äÉLƒeh ≥FGô◊Gh …ô°†◊G ™°SƒàdGh
,çƒ∏àdGh ¢ShQóŸG ÒZ ÊGôª©dG ƒªædG ÖÑ°ùH ¢übÉæàJ ¤EG á«Hô©dG ´É≤ÑdG øe ÒãμdG ∫ƒ– âdGR Éeh âdƒM
.ñÉæŸG Ò¨J ÖÑ°ùH ∫GhõdÉH IOó¡e »gh ‘ äÉHÉ¨dG ¿CG áMÉàŸG äGAÉ°üM’G í°VƒJh .á∏MÉb ¢VGQCG
øe IÎØdG ∫ÓN %44 ƒëæH â°ü≤f É«°SBG ÜôZ á≤£æe
QƒgóàdG íÑμd ÒHGóJ äÉHÉ¨dG øe áØ∏àfl äÉMÉ°ùe â∏jRCG óbh .2000 ¤EG 1972
É¡HÉ°ûNCG ΩGóîà°S’ É«fÉàjQƒeh ∫Éeƒ°üdGh ¿GOƒ°ùdG ‘
»°VGQC’G QƒgóJ ‘ »°ù«FôdG πeÉ©dG ô°ûÑdG Èà©j ÚM ‘ ™°Sƒà∏d ájQƒ°Sh ¿ÉæÑd ‘ äÉHÉZ â∏jRCG Éªc .Oƒbƒc
∫hódG ‘ .QƒgóàdG Gòg ÉjÉë°V Ék °†jCG º¡fÉa ,Égôë°üJh ‘h .»YGôŸGh áYGQõdG ‘ »°VGQC’G ∫Ó¨à°SGh ÊGôª©dG
¢VÉØîfGh á«YGQõdG »°VGQC’G QƒgóJ Èà©j á«eÉædG ,äÉ«ªëŸGh Òé°ûàdG èeGôH øY ΩÓμdG ºZQ ≈∏Y ,¿ÉæÑd
.áæjóŸG ¤EG ∞jôdG πgCG Iôég ‘ Ék «°ù«FQ Ék ÑÑ°S É¡à«LÉàfEG áMÉ°ùe øe %13 ƒëf ¤EG IÈà©ŸG äÉHÉ¨dG â°†ØîfG
íª°ùJ IOó©àe äÉjOÉ°üàbG ôaƒJ ájô°†◊G ≥WÉæŸÉa QÉé°TC’G ™£bh ≥FGô◊Gh á«FGƒ°û©dG á«ªæàdG ÖÑ°ùH ,OÓÑdG
ÒaƒJh πª©dG ¢Uôa OÉéjGh IQÉéàdGh áYÉæ°üdG QÉgORÉH ÌcCG »£¨J äÉæ«à°ùdG ‘ âfÉc Éeó©H ,Qƒî°üdG ™dÉ≤eh
É‡ ,áØ∏àîŸG á«YÉªàL’Gh á«ë°üdGh á«ª«∏©àdG äÉeóÿG ÉªgóMh 2008h 2007 »eÉY ≥FGô◊G â°†bh .%20 øe
§£N ™°Vh hCG á«æWƒdG É¡££N á©LGôe ¤EG ,ô°üe πãe ≈fóàJ »àdG ∫hódG ‘ á°UÉN ,ÜòL ≥WÉæe πμ°ûJ É¡∏©éj
ôë°üàdG áëaÉμŸ IóëàŸG ·C’G á«bÉØJG Aƒ°V ≈∏Y IójóL ™jô°ùdG ójGõàdG iOCG óbh .∞jôdG ‘ IÉ«◊G á«Yƒf É¡«a
äÉ°ù°SDƒe á«Hô©dG ∫hódG á«ÑdÉZ äCÉ°ûfCGh .1994 ΩÉ©d ájô°†◊G ≥WÉæŸG ¤G á«ØjôdG ≥WÉæŸG øe Iôé¡dG ä’ó©Ÿ
»à«MÉf øe áaÉ÷G »°VGQC’G ÉjÉ°†b á°SGQóH ≈æ©J á«ª∏Y ,áYƒæàe á«Ä«Hh á«YÉªàLGh ájOÉ°üàbG äÓμ°ûe ≥∏N ¤G
¢ù∏› ºàgG ∂dòc .É¡à«ªæJh á«©«Ñ£dG OQGƒŸG ¿ƒ°U ⁄ ájô°†◊G ≥WÉæŸG äÉjOÉ°üàbGh á«°SÉ°SC’G á«æÑdG ¿C’
ÉjÉ°†≤H áÄ«ÑdG ¿hDƒ°T øY ÚdhDƒ°ùŸG Üô©dG AGQRƒdG QƒgóJ Ö©∏j ∂dòc .IOÉjõdG √òg ÜÉ©«à°SG øe øμªàJ
áæ÷ πμ°Th ,¬JÉjƒdhCG áªFÉb ‘ É¡∏©Lh ,áaÉ÷G »°VGQC’G êQÉN Iôé¡dG ™«é°ûJ ‘ Ék eÉg Gk QhO á«YGQõdG »°VGQC’G
™°Vƒd á«æ©ŸG á«Hô©dG äÉª¶æŸGh á«Hô©dG ∫hódG øe AGÈN .á«æWƒdG Ohó◊G
,IQó≤e Oƒ¡L É¡∏c √òg .»Hô©dG ¿hÉ©àdG èeGôH á©HÉàeh
p ⁄ É¡æμd
áaÉ÷G »°VGQC’G øY ôë°üàdG äÉ«YGóJ AQód ∞μJ áæ°ùd áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG øe 15 ±ó¡dG ƒYój
.á«Hô©dG QÉ£bC’G ‘ »°VGQC’G QƒgóJ ∞bhh ôë°üàdG áëaÉμe ¤EG 2030
π°üØdG ‘ áeGóà°ùŸG á«ªæà∏d á«ŸÉ©dG ±GógC’G ™LGQ)
‘ »°ù«FQ QhóH ´Ó£°V’G á«eƒμ◊G äÉÄ«¡dG ≈∏Y É¡H ¿É¡à°ùj ’ Oƒ¡L á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ ∫òÑJh .(11
ó°ûMh ,ò«Øæà∏d á∏HÉ≤dG ™jQÉ°ûŸGh πª©dG §£N ™°Vh äÉ«æ≤J OÉªàYG πãe ,IQƒgóàŸG »°VGQC’G Ú°ùëàd
ìÉë°U’G äÉ«dhDƒ°ùÃ ¢Vƒ¡æ∏d »ª«∏b’Gh »æWƒdG ó¡÷G »°VGQC’G π«gCÉJ IOÉYEGh ,√É«ŸÉH Ió°üà≤ŸG áYGQõdGh …ôdG
ácQÉ°ûŸG ó°ûM á«∏gC’G äÉª¶æŸGh äÉÄ«¡dG ≈∏Yh .¿ƒ°üdGh ,ájÉªë∏d á©°VÉÿG äÉMÉ°ùŸG IOÉjRh ,ájƒYôdG
.ìÉéædG ô°UÉæY É¡H ºàJ »àdG á«©ªàéŸG ’EG »£¨J ’ Oƒ¡÷G √òg øμd .èjôëàdG ™jQÉ°ûeh
á«Hô©dG Iôjõ÷G ¬Ñ°T ‘ IQƒgóàŸG »°VGQC’G øe %2.8
ìÉ◊EG ∑QóJ á∏eÉμàe áHQÉ≤e á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ Üƒ∏£ŸG .»Hô©dG ¥ô°ûŸG ‘ %13.6h
á«ª∏Y Gk Oƒ¡L øª°†àJh ,»°VGQC’G QƒgóJ QÉ£NCG á÷É©e
ójõŸG ó°ûM Öéj ∂dòc .á«©jô°ûJh á«YÉªàLGh á«YÉæ°Uh ôë°üàdG áëaÉμŸ á«æWh Ék ££N á«HôY ¿Gó∏H IóY â©°Vh
≈æ©j …òdG »ª∏©dG åëÑdG ºYód äÉfÉμeE’Gh ∫GƒeC’G øe ΩÉY ôë°üà∏d IóëàŸG ·C’G ô“Dƒe äÉ«°UƒJ Aƒ°V ≈∏Y
.ò«ØæàdG ¤EG É¡≤jôW óŒ ∫ƒ∏M •ÉÑæà°SÉH ,∫hódG ¢†©H äóªYh .øª«dGh É«fÉàjQƒe É¡æe ,1977
ôë°üàdGh

.á«Lô◊G ≥WÉæŸG ‘ ájQÉædG ÜÉ©dC’G ÖæŒt äÓªM ‘ ∑QÉ°Th ,∂£«fi ‘ QÉé°TC’G ´QRG t
.Òé°ûàdG
øcÉeC’G ‘ äÓª¡ª∏d ∫Ó°S ™°Vƒd äÉjó∏ÑdG ™e ¿hÉ©Jt
.äÉgõæ∏d á°ü°üîŸG .…QGÈdGh êGôMC’Gh áeÉ©dG ≥FGó◊G áfÉ«°üd ´ƒs £Jt
.QÉé°TC’G ´hòL ≈∏Y ôØ– ’t ‘ ºgÉ°Sh ¥QƒdG äÉéàæe ™«ªL ∫Éª©à°SG ∞ØN t
PÉ≤fEG ‘ óYÉ°ùj Gò¡a ,ÉgôjhóJh É¡dÉª©à°SG IOÉYEG
.OÓ«ŸG ó«Y ‘ É¡dÉª©à°S’ äÉHÉ¨dG QÉé°TCG ™£≤J ’t .QÉé°TC’G
.á«FÉ«ª«μdG Ióª°SC’G ΩGóîà°SG øe ∞ØNt øe Gk QhòH ™ªLG t

,á«∏ëŸG QÉé°TC’G
phQGh ,AÉŸG ΩƒWôNh á°TôŸG Ωóîà°SG .…ôdG ‘ •ôØJ ’t ,Ók à°ûe Å°ûfCGh
¿ƒμj ÉeóæY Ühô¨dG ó©H hCG ôcÉÑdG ìÉÑ°üdG ‘ ∂JÉYhQõe ‘ ºgÉ°Sh
.ÉÄ«£H ôîÑàdG Òé°ûJ
.∂à≤£æe
äÉHÉ¨dG ájÉªëH á≤∏©àŸG ∑QÉμaCG ∫OÉÑJ .∂àdÉ°SQ ô°ûfGt
.∂FÉbó°UCGh ∂fGÒL ™e ôë°üàdG áëaÉμeh äÉHÉ¨dG ≥FGôM íaÉc t
äÓªëH ΩÉ«≤dG ≥jôW øY
»©WÉb áÑbÉ©e ∂dP ‘ ÉÃ ,ÚfGƒ≤dG ≥«Ñ£àH ÖdÉW t äÓªM º«¶æJh á«Ø«≤ãJ
.≥FGô◊G »ÑÑq °ùeh QÉé°TC’G .äÉjÉØædG øe É¡Ø«¶æàd
Égôë°üJh »°VGQC’G QƒgóJ ∫ƒM ∂JÉeƒ∏©e ÈàNG .3

.ñÉæŸG Ò¨Jh äÉHÉ¨dG ™£b ÚH ábÓY ’ ```````````` .6 ∫ÉeQ ∞MR ôë°üà∏d »°ù«FôdG ÖÑ°ùdG ```````````` .1
.É¡d IQhÉéŸG »°VGQC’G ≈∏Y iQÉë°üdG
ÒZ …ôdG äÉ«æ≤J øY èàæj áHÎdG í∏“ ```````````` .7
.áªFÓŸG .ádƒ¡°ùH áHÎdG QƒgóJ ìÓ°UEG øμÁ ```````````` .2
á«Ä«H çQGƒμH äÉHÉ¨dG QÉeO ÖÑ°ùàj ```````````` .8 ¢†ØN ¤EG …ODƒj ¢VQCÓd Å«°ùdG ΩGóîà°S’G ```````````` .3
.á«∏ëŸG QÉ£eC’G •ƒ≤°S •É‰CG πjó©J É¡æe ,IOó©àe .É¡àHƒ°üN
øμÁ ’ IôgÉX á«∏eôdG ¿ÉÑãμdG ∑ô– ```````````` .9 áÑÑ°ùŸG πeGƒ©dG óMCG ƒg ñÉæŸG Ò¨J ```````````` .4 í°U .5 CÉ£N. 10
.É¡jOÉØJ .ôë°üà∏d í°U .4 CÉ£N .9
í°U .3 í°U .8
±É©°VCG á©HQCG ájhôŸG äÉYGQõdG »°VGQCG πã“ ```````````` .10 ¿Gó∏ÑdG ‘ á«YGQõdG »°VGQC’G º¶©e ```````````` .5
CÉ£N .2 í°U .7
CÉ£N .1 CÉ£N .6
.»Hô©dG ⁄É©dG ‘ ájô£ŸG äÉYGQõdG äÉMÉ°ùe .ôë°üà∏d á°Vô©e á«Hô©dG
ôë°üàdGh
q »°VGQC’G QƒgóJ ∫ƒM á«≤«Ñ£J äÉWÉ°ûf .4
?´Qõ∏d Ö°ùfCG áHôJ …CG :1 •É°ûædG
√òg ™°V .á«ë£°ùdG áHÎdG ¬«a âaôLo ¿Éμe ,áÑ°üN :±ó¡dG

äÉ≤°ü∏e πª– á∏≤à°ùe ∂«à°SÓH ¢SÉ«cCG ‘ äÉæ«©dG áæcGO IOÉe) ∫ÉHódG É¡«a ÉÃ ,áHÎdG äÉfƒμe AÉ°ü≤à°SG
.á«ë«°VƒJ Aõ÷G πμ°ûJh á«fGƒ«◊Gh á«JÉÑædG OGƒŸG π∏– øe CÉ°ûæJ
ÒZ OGƒŸGh (áHÎdG øe …ƒ°†©dG
áHÎdG äÉæ«Y ™ªL AÉæKCG .2 ¢†©H ≈∏Y ±ô©àdGh ,á«◊G
,É¡«∏Y äÉ≤°ü∏e ™°Vhh ∫ƒ– »àdG á∏gòŸG äÉbƒ∏îŸG
á©«ÑW ∫ƒM äÉ¶MÓe ¿hu O ¤G iôNCG äÉæFÉc äÓ°†a
áHÎdG áHƒWQ iƒà°ùeh äÉJÉÑædG ,äÉJÉÑædG ƒ‰ Rõ©J äÉjòë
.¬æe äòNCG »àdG ™bƒŸG ‘ øe äÉæ«©d äGQÉÑàNG AGôLEGh
ájƒ°†Y OGƒe äÉJÉÑf É¡«a â°SôZ áHôJC’G
áHÎdG ¢üëaG á£∏N OGóYEGh ,É¡àHƒ°üN áfQÉ≤Ÿ
πc øe IÒ¨°U á«ªc ™°V .1 .zábƒØàe áHôJ{
hCG ¢†«HCG ≥ÑW ≈∏Y á«HGôJ áæ«Y
.á«bQh áØ°ûæe :¬«dG êÉà– Ée
¿ÉHƒc) áHÎdG øe äÉæ«Y 4 ` 3 t
∂©HÉ°UCÉH áæ«Y πc ÈàNG .2 (áæ«Y πc øe
´GƒfCGh É¡°ùª∏e Ék °ù°ùëàe πª– ∂«à°SÓH ¢SÉ«cCG 4 ` 3 t
GPG .É¡«a IOƒLƒŸG äÉª«°ù÷G äÉ≤°ü∏e
AÉe
∫ój ∂dòa ,Ék «Ñ«ÑM ÜGÎdG ¿Éc áaÉØ°T ∂«à°SÓH ôjQGƒb 4 ` 3 t
Ék ¡«Ñ°T ¿Éc GPGh .πeQ OƒLh ≈∏Y ,º°S2.5 ô£≤dG) É¡JGOGó°S ™e
Òãc ≈∏Y …ƒàëj ƒ¡a ,Úë£dÉH (º°S8 ´ÉØJQ’G
â©£à°SG GPGh .ºYÉædG »ª£dG øe ´Qõd IÒ¨°U á«YhCG 4 ` 3 t
ÜGÎdG øe AÉ°ù∏e Iôc ™æ°üJ ¿CG äÉJÉÑædG
OƒLh ¤G Ò°ûj ∂dòa ,ÖWôdG A’RÉH hCG AÉ«dƒ°UÉa ÜƒÑM t
.ÚW ≥FGóë∏d ¢ûaQ hCG IÒÑc á≤©∏e t
IÈμe á°SóY t
áà«ŸGh á«◊G äÉæFÉμdG »g Ée .3 ¿ÉæKG hCG ≥ÑW t
?äÉæ«©dG ‘ ÉgOƒLh ßMÓJ »àdG êQs óe ¢SÉ«b Üƒc t
.∂JÉ¶MÓe πé°S º«∏©J º∏b t
ÚW
Iô£°ùe t
áHôJCÓd äGQÉÑàNG ôLCG á«bQh ∞°TÉæe t
™°VƒH áHôJC’G áÑ«côJ ÈàNG .1 AÉe t
áfQÉ≤eh AÉŸG ‘ áæ«Y πc øe π«∏≤dG πeQ
hCG Ö°SÎJ »àdG äÉª«°ù÷G äÉ≤ÑW :π©ØJ GPÉe
.ƒØ£J äÉæ«©dG ™ªLG
≈°üM ™bGƒe øe áHôJ äÉæ«Y ™ªLG .1
Ék HGôJ ∂«à°SÓH IQhQÉb πc ‘ ™°V .2 á≤jóM ,áHÉZ :πãe ,áØ∏àfl
ôë°üàdGh
áfƒμe »gh ,AÉŸG ‘ ƒØ£J ájƒ°†©dG OGƒŸG .á«◊G .Îª«àæ°S 2.5 ácÉª°ùH É¡à©ªL »àdG äÉæ«©dG ióMEG øe
áeRÓdG äÉjò¨ŸG ôaƒJ á∏∏ëàe äÉfGƒ«Mh äÉJÉÑf øe
øe á«ë£°S á≤ÑW áÑ°üÿG áHôJCÓdh .äÉJÉÑædG ƒªæd .ÉgÓYCG ‘ Ék ZGôa Îª«àæ°S 1.5 Ék cQÉJ AÉŸÉH IQhQÉ≤dG CÓeG .3
á∏¡°Sh ¿ƒ∏dG á“Éb »gh ,…ƒ°†©dG z∫ÉHódG{ Gòg .Iƒ≤H Égqõgh IOGó°ùdÉH IQhQÉ≤dG πØbCG
É¡ã∏Kh »ªW É¡ã∏Kh ÚW É¡ã∏Ko ¿ƒμj IOÉYh ,âàØàdG
.ájƒ°†Y OGƒe IóŸ Ö°SÎj ÜGÎdG Óh ƒm à°ùe í£°S ≈∏Y IQhQÉ≤dG ™°V .4
.áYƒæàŸG äÉ≤Ñ£∏d Ék «fÉ«H Ók μ°T º°SQG ºK ,Úà≤«bO
äÉ≤°ü∏e πª–h É¡à©ªL »àdG äÉæ«©dG πª©à°SG .2
ô°†M
q ,É¡àÑ«côJ QÉÑàNG èFÉàf Aƒ°V ≈∏Yh ,á«ë«°VƒJ âØW »àdG OGƒŸG Éeh ?ô©≤dG ¤G âbôZ »àdG OGƒŸG »g Ée .5
¿ƒμà°S É¡fCG ó≤à©J »àdG zábƒØàŸG áHÎdG{ á£∏N ?í£°ùdG ≈∏Y
.äÉJÉÑædG ƒªæd π°†aC’G
ájƒ°†Y OGƒe É¡«a âfÉc GPG Ée OóMh äÉ≤Ñ£dG º°SQG .6
áHôJCÉH zábƒØàŸG áHÎdG{ √òg áfQÉ≤Ÿ Gk QÉÑàNG ôp LCG .3 .≈°üMh πeQh »ªWh ÚWh
…ƒ– á«YhCG ‘ äÉJÉÑf QhòH ´QR ≥jôW øY ,iôNCG
á¡HÉ°ûàe ±hô¶dG πc ¿CG øe ócCÉJ .áØ∏àîŸG áHôJC’G áª¶fCG øe É¡©ªL ” »àdG áHÎdG äÉæ«Y áÑ«côJ ¿QÉb .7
,¢ùª°ûdG á©°TC’ ¢Vô©àdG ,IQGô◊G áLQO :Ók ãe) ÈcCG ≈∏Y …ƒà– »àdG áHôJC’G »g Ée .áYƒæàe á«LƒdƒμjG
.á∏ª©à°ùŸG áHÎdG ´ƒf AÉæãà°SÉH (...…ôdG á«ªc ?ájƒ°†©dG OGƒŸG øe QGó≤e
QÉÑàN’G ∫ƒM Gk ôjô≤J ÖàcG ,™«HÉ°SCG á©°†H ó©H .4 áHôJC’G ‘ ∫ƒà°ûdG ƒ‰ ¿QÉb
,¬éFÉàfh ,¬∏«°UÉØJh ,¬aóg :¬àjôLCG …òdG πeôdGh »ª£dGh Ú£dG øe §«∏N áHÎdG .1
.¬JÉLÉàæà°SGh äÉæFÉμdGh AÉŸGh AGƒ¡dGh ájƒ°†©dG OGƒŸGh IQÉé◊Gh
áHÎdG ±Gô‚Gh èjôëàdG :2 •É°ûædG
:±ó¡dG
√É«e ¿ÉjôL ä’ó©e áfQÉ≤e ¤G •É°ûædG Gòg ±ó¡j
áaô©Ÿ ,É¡fhO øeh äÉJÉÑf OƒLƒH äGQóëæŸG ≈∏Y QÉ£eC’G
áLÉ◊G ô¡¶jh .±Gô‚’G øe ó◊G ‘ äÉJÉÑædG ÒKCÉJ
‘ »ª£dG ºcGôJh ±Gô‚’G ™æŸ Òé°ûàdGh äÉHÉ¨dG ¤G
.√É«ŸG …QÉ›h QÉ¡fC’Gh äGÒëÑdG
äGQóëæe êPÉ‰ ™æ°üd IÒÑc ∂«à°SÓH ¢VGƒMCG t
á«∏ÑL
πã“ (¢ûfEG) Îª«àæ°S 2.5 Égô£b ∞jô°üJ Ö«HÉfCG t
√É«ŸG …QÉ›
¥ƒ≤°ûdG ó°ùd QÉM AGôZ hCG ¿ƒμ«∏«°S á©aóe t
¢Vƒ◊G ‘ Qóëæe áeÉb’ πeQh ≈°üM t
∞°üf »£¨J IÒ¨°U zQÉé°TCG{h á«ë£°S áHôJ t
QóëæŸG
âfÎf’G ≈∏Y Ió«Øe ™bGƒe QÉé°TCG ¥GQhCG t

2019 ` 2008 (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG ôjQÉ≤J Iô£‡ áØ°UÉY π«ãªàd AÉe ƒdO t
www.afedonline.org
äGÒëÑdG ¿ÓãÁ ,√É«ŸG ™ª÷ ¿GQób t
áaÉØ°T á«YhCG t
ôë°üàdGh §ë≤dGh πë≤dG – πÑ≤à°ùŸG äÉjó– ∫ƒM "óaCG" ôjô≤J óFGôL ¥Qh hCG (ÚdƒHôJ) »μ«à°SÓH ¢TÉªb t
http://afedonline.org/afedreport/Arabic/Ch7ar.pdf ∞«¶æà∏d ÉgÒZh ∞°TÉæe t
…Q á°Tôe t
https://www.un.org/sustainabledevelopment/ :π©ØJ GPÉe
Gò¡d Ék ≤Ñ°ùe ¢VGƒMC’G OGóYEG Öéj :•É°ûædG AóH πÑb .1
áëaÉμeh äÉHÉ¨dG IQGOEÉH ¢UÉÿG 15 ±ó¡dG ∫ƒM äÉeƒ∏©e :IóëàŸG ·C’G ¢üb .∞jô°üàdG Ö«HÉfCG ∫ÉNO’ Ék Hƒ≤K ôØMG .•É°ûædG
»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG IQÉ°ùN ∞bhh »°VGQC’G QƒgóJh ôë°üàdG ‘ É¡àÑK .±QÉ°üŸG Qhób Æƒ∏Ñd ±Éc ∫ƒ£H Ö«HÉfC’G
https://www.un.org/sustainabledevelopment/biodiversity/ áHôJ ™ªLG .QÉ◊G AGô¨dG hCG ¿ƒμ«∏«°ùdG á£°SGƒH É¡fÉμe
ôXÉæe ™æ°üd ≈°üMh Ók eQh ôé°T ¥GQhCGh äÉJÉÑfh á«ë£°S
15 ±ó¡dG ∫ƒM á«YƒàdG èeGôHh Úª∏©ª∏d Ió«Øe OGƒe :ƒμ°ùfƒ«dG áª¶æe .Ék °†jCG OGƒe GƒÑ∏éj ¿CG ò«eÓàdG øe Ö∏WG .á«©«ÑW
ÈdG ‘ IÉ«◊ÉH ¢UÉÿG
https://en.unesco.org/themes/education/sdgs/material/15 ≈°ü◊G øe äÉ≤Ñ£H Gk Qóëæe pøHGh ,¢VGƒMC’G CÓeG .2
.πeÉμdÉH ¢Vƒ◊G »£¨J »àdG á«ë£°ùdG áHÎdGh πeôdGh
ôë°üàdG – (hÉa) áYGQõdGh ájòZC’G áª¶æe
KWWSZZZIDRRUJLQDFWLRQDFWLRQDJDLQVWGHVHUWLÀFDWLRQHQ ≈∏YC’G øe QóëæŸG »£¨J äÉJÉÑæH ¢Vƒ◊G ∞°üf ´QRG .3
.Ék jQÉY ôNB’G ∞°üædG ∑ôJG .πØ°SC’G ¤G
"OÉ°ùcCG" á∏MÉ≤dG »°VGQC’Gh áaÉ÷G ≥WÉæŸG äÉ°SGQód »Hô©dG õcôŸG
www.acsad.org
º¶àæeh ™jô°S πμ°ûH QóëæŸG ≈∏YCG ≈∏Y AÉŸG Öμ°SG .4
.∫ÉéŸG Gòg ‘ óYÉ°ùj …Q
q áÑ∏Y ∫Éª©à°SG .¿Éμe’G Qób
"GOQÉμjEG" áaÉ÷G ≥WÉæŸG ‘ á«YGQõdG çƒëÑ∏d ‹hódG õcôŸG
www.icarda.org
.±QÉ°üŸG Qhób ‘ ájQÉ÷G √É«ŸG ™ªLG .5
ôë°üàdG áëaÉμŸ IóëàŸG ·C’G á«bÉØJG
www.unccd.int .äÉ¶MÓŸG πé°S .6
ôë°üàdG áëaÉμeh iQÉë°ü∏d IóëàŸG ·C’G ó≤Y ¥hôJ É¡YOh áaÉØ°T á«YhCG ‘ áYƒªéŸG √É«ŸG Öμ°SG .7
KWWSVZZZXQRUJDUHYHQWVGHVHUWLÀFDWLRQBGHFDGH .áÑ∏°üdG OGƒŸG Ö°SÎd
q ±Éc âbh AÉ£YE’ ,π«∏dG ∫GƒW
index.shtml
.äÉ¶MÓŸG πé°S .8
ôë°üàdG ∫ƒM º«∏©à∏d áMGƒdG áμÑ°T
http://www.oasisglobal.net/ .É¡∏«∏ëàH Gƒeƒbh ∞°üdG ò«eÓJ ≈∏Y èFÉàædG ¢VôYG .9
ôë°üàdG ∫ƒM ≥FÉ≤M
ZZZJUHHQIDFWVRUJHQGHVHUWLÀFDWLRQ :çóëj GPÉe
ÈcCG ±Gô‚’ äÉJÉÑædÉH á«ªëŸG ÒZ »°VGQC’G ¢Vô©àJ
√É«ŸGh ôë°üàdG ∫ƒM äÉeƒ∏©e É¡ë£°S ≈∏Y …ôŒh ,áYhQõŸG »°VGQC’G ‘ É‡ áHÎ∏d
KWWSZZZFDZDWHULQIRQHWENLQGH[BHKWPSXE øe ÌcCG äÉ«Hƒ°SQ èàæJh ,QÉ£eC’G √É«e øe ÈcCG á«ªc
.äÉJÉÑædÉH á«ªëŸG »°VGQC’G
ôë°üàdGh
á°SQóe π``μd π``à°ûe

Tree Nursery for Every School
.á©«Ñ£dG ‘ ¢Sô¨∏d á◊É°U íÑ°üJh ƒªæJ ¿CG ¤EG ,á«ªfi áÄ«H ‘ É¡H ájÉæ©dG ºàJh QhòÑdG ´QõJ å«M ,πJÉ°ûŸG AÉ°ûfEÉH CGóÑj Òé°ûàdG
πJÉ°ûe AÉ°ûf’ Ék ›ÉfôH òØf ,á«fÉæÑd á°SQóe 50 øY ÚHhóæe qº°†«d zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏› ájÉYôH Å°ûfCG …òdG ,zÜÉÑ°û∏d »Ä«ÑdG ¿ÉŸÈdG{
øe QhòÑdG ™ªL ¤G á≤M’ á∏Môe ‘ √ôjƒ£J øμÁ á«ª«∏©àdG ájƒHÎdG ±GógC’G hP èeÉfÈdG Gòg .¢SQGóŸG ‘ á«Lô◊G QÉé°TCÓd
áÄ«ÑdG{ á∏› ‘ ÖjQóàdG èeÉfôH ΩÉbh .É¡°üFÉ°üNh á©«Ñ£dG ≈∏Y ÜÓ£dG ∞jô©Jh Òé°ûàdG ™jƒæàd ,á«°SQóŸG πJÉ°ûŸG ‘ É¡JÉÑfEGh êGôMC’G
.Òé°ûàdGh ´QõdG ≈∏Y ÜÓ£dGh IòJÉ°SCÓd á«ÑjQóJ äGQhO º¶f Éªc ,¢SQGóŸG ≈∏Y É¡©jRƒJ ” Òé°ûàdÉH á°UÉN äÉª«∏©J OGóYÉH zá«ªæàdGh
.á°SQóŸG ‘ πà°ûe AÉ°ûfE’ äÉª«∏©àdG ¿ƒª°†e Éæg
øe ÒÑc OóY ¤G ,±É«dC’Gh ¥QƒdGh •É£ŸGh ôjô◊Gh Rƒdƒ∏«°ùdGh QÉé°TC’G ™aÉæe

.iôNC’G äÉéàæŸG áHÎdG ßØMh »FÉŸG ΩÉ¶ædG §Ñ°V ‘ Ék «°SÉ°SCG kGQhO äÉHÉ¨dG …ODƒJ
π∏≤Jh .¿Éμ°ù∏d á«ë°üdG ±hô¶dGh »∏ëŸG ñÉæŸG äÉHÉ¨dG ø°ù–h q áHÎdG ±Gô‚G ™æ“ QÉé°TC’Éa .»YGQõdG êÉàf’G É¡«∏Y óªà©j »àdG
≥WÉæŸG ¿óe ‘h .Iôé°ûŸG ≥WÉæŸG ‘ ó«©H óM ¤EG áFôdGh Ú©dG ¢VGôeCG øe É¡∏«∏≤Jh Iôjõ¨dG QÉ£eC’G ÒKCÉJ É¡°UÉ°üàeÉH á«°VQC’G äGQÉ«¡f’Gh
Ék ©Hôe kGÎe 50h 30 ÚH Ée OƒLh …Qhô°†dG øe áaÉ÷G ¬Ñ°Th áaÉ÷G íjô∏d õLÉëc ∞≤Jh ,AGƒ¡dGh áHÎdG áHƒWQ ójõJ É¡fCG Éªc .ô£ŸG AÉe Qóg
»Ø°†J QÉé°TC’G ¿CG øY Ók °†a ,óMGƒdG OôØ∏d AGô°†ÿG »°VGQC’G øe äÉHÉ¨dGh .áæ«ªãdG á«bƒØdG áHÎdG ¿Gó≤a øe óq ëàa áYQhõŸG »°VGQC’G ‘
»°SÉ°SCG ô°üæ©ch .IÉ«ë∏d π°†aCG kGƒL øeDƒj É¡∏Xh ,Ók «ªL kGô¶æe äGQÉ«Jh QÉÑ¨dG ∞°UGƒY ∫ƒ©Øe ¢ü∏≤ oJh á«∏eôdG ¿ÉÑãμdG ácôM §Ñ°†J
Qƒ«£dGh ájÈdG äÉfGƒ«ë∏d ihCÉe QÉé°TC’G πμ°ûJ ,»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæà∏d .äÉYhQõŸG »ªëàa IQhÉéŸG á«YGQõdG »°VGQC’G ≈∏Y IOQÉÑdG AGƒ¡dG
.äGô°û◊G ôKÉμJ §Ñ°†J ,ÉgQhóH ,»àdG .iQÉë°üdG Oó“ íÑc ‘ Ék «°SÉ°SCG kGQhO Ö©∏J QÉé°TC’G ¿Éa Gòμgh
¿C’ ,IQƒgóàŸG áHÎdG ¢TÉ©f’ QÉé°TC’G ¢SôZ ¤EG á°SÉe áLÉ◊G ¿EG è«é°V óªîJh ,QÉÑ¨dG øe ƒ÷G QÉé°TC’G »≤æJ ,á«æμ°ùdG äÉ©ªéàdG ‘h
πμ°ûJ »àdG á«æ¨dG á«bƒØdG áHÎdG øjƒμJ ‘ ó«©H óM ¤EG ºgÉ°ùJ QÉé°TC’G äGRÉ¨dG øe AGƒ¡dG »≤æJ É¡fCG Éªc ,á«YÉæ°üdG äÉWÉ°ûædGh äGQÉ«°ùdG
.á«YGQõdG á«LÉàf’G ‘ »°ù«FôdG πeÉ©dG »ØμJ Úé«°ùchC’G øe á«ªc áaQGƒdG Iôé°ûdG èàæJ óbh .áeÉ°ùdG
’EG á«ØjôdG á«ªæàdGh ábÉ£dG áeRC’ πM ¿ƒμj ød ¬fCG ¿hÒãc AGÈN ó≤à©jh IóMGh Ö≤«b Iôé°T ¿Éa ,∫ÉãŸG π«Ñ°S ≈∏Yh .Ék «eƒj ¢UÉî°TCG á©HQCG
áÄ«Ñ∏d á«YGôŸG äÉ«LƒdƒæμàdGh èjôëàdG ¿C’ ,èjôëàdG ™jQÉ°ûe OÉªàYÉH 1^7 »£©Jh ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK RÉZ øe ΩGôZƒ∏«c 2^35 ƒëf ¢üà“
á«JGòdG á«æ≤àdG á«ªæàdG ≈∏Y õØ–h »∏ëŸG OÉ°üàb’G ôjƒ£J ‘ ºgÉ°ùJ ájôé°ûdG πFÉ°üØdG ¢†©Hh .IóMGh áYÉ°S ‘ Úé«°ùchC’G øe ΩGôZƒ∏«c
.äÉHÉ¨dG œÉæH á£ÑJôŸG º«KGôL ≈∏Y »°†≤J äGó«Ñe èàæJ ¿Éjóæ°ùdGh ÜGõ∏dGh ôYô©dGh RQC’Éc
Öjô≤dG πÑ≤à°ùŸG ‘ »≤«≤M ø°ù– π°üëj ødh .ôªà°ùe äÉHÉ¨dG ¢ü∏≤J .áæjóe AGƒg á«≤æàd áHÉZ øe óMGh QÉàμg »Øμj .¢VGôeC’G πª–
ôeC’G ,QÉé°TC’G ¢SôZ äÓªM ≈∏Y á«YÉª÷Gh ájOôØdG Oƒ¡÷G õcôJ ⁄ Ée ¢VQC’G øe AÉe Î«d 450 óMGh Ωƒj ‘ ¢üà“ ¿CG IÒÑc Iôé°T ™°Sh ‘h
.πjƒ£dG ióŸG ≈∏Y iÈc ™aÉæe ¤G …ODƒ«°S …òdG PG ábÉ£∏d AGƒ¡dG äÉØ«μe ∑Ó¡à°SG øe É¡∏X óq ëjh .AGƒ¡dG ‘ É¡≤∏£Jh
.ájƒÄe äÉLQO 9 ` 5 QGó≤Ã ∞«°üdG ‘ IQGô◊G äÉLQO ≈∏YCG ¢†Øîj
QhòÑdG kÉÑ£Mh Ók °ùYh á«ÑW Ék HÉ°ûYCGh á¡cÉah äGô°ùμe q äÉHÉ¨dG øeDƒJh
¿ƒ¡LGƒj º¡fÉa ,º¡JÉÑ∏£àe ÚeCÉàd QÉé°TC’G ¢SôZ ¢SÉædG Qô≤j ÉeóæY ájƒ°†Y Ióª°SCGh (Ék Ñ°ûN) AÉæÑ∏d OGƒeh ,á«°TÉª∏d Ék Ø∏Yh Ék ªëah Oƒbƒ∏d
z?QhòÑdÉH »JCÉf øjCG øe{ :»JB’G ∫GDƒ°ùdG ’k hCG Rƒcƒ∏¨dGh äƒjõdGh ≠ª°üdGh ∫ƒëμdGh πÿG êÉàf’ Ék eÉN OGƒeh (Ék bQh)
ájÉª◊ Ió«Øe πà°ûŸG ¿ÉcQCG óMCG ‘ IÒÑc ∫ÉM ‘ â‰ É¡fC’ ,QhòÑ∏d π°†aC’G Qó°üŸG á«∏ëŸG QÉé°TC’G ¿ƒμJ Ée Ék ÑdÉZ
™£≤ŸG ¢ùª°ûdG á©°TCG øe IÒ¨°üdG ∫ƒà°ûdG ÉgQhòH ≈∏Y ∫ƒ°ü◊G øμÁh ,á«∏ëŸG á«NÉæŸG ±hô¶dGh áHÎdG ‘ Ió«L
≈∏YC’G ∫ƒà°ûdG ¿ƒμJ ¿CÉH í°üæjh .IQÉ◊G .ádƒ¡°ùH
∫GƒW »FõL hCG »∏c πX â– IÒ¨°üdG
Ék «éjQóJ ¢Vôq ©J ºK ,πà°ûŸG ‘ ÉgOƒLh :QhòÑdG ™ª÷ á«°SÉ°SC’G äGAGôL’G Éæg
∞«μàJ πFÉ°üØdG º¶©eh .¢ùª°ûdG á©°TC’ ™ª÷ ,äGô°û◊G É¡ªLÉ¡J ⁄ »àdG ,ájƒ≤dG ,áª«∏°ùdG QÉé°TC’G ÎNG t
.Iô°TÉÑŸG ¢ùª°ûdG á©°TCG ™e kGó«L .(∞jôÿG) É¡ª°Sƒe ‘ QhòÑdG
ÎÃ πà°ûŸG É¡Ñ∏£àj »àdG áMÉ°ùŸG Qó≤J .â£bÉ°ùJ Éª∏c É«eƒj É¡©ªLG hCG ,∑ó«H Iôé°ûdG øe QhòÑdG ∞£bG t
k
OÉªàYG ∫ÉM ‘ á∏à°T 100 πμd ™Hôe .äGô°û◊G Égõ¨J ⁄h á°†jôe ÒZ QhòÑdG ¿CG øe ócCÉJ t
.á«μ«à°SÓÑdG á«YhC’G Üƒ∏°SCG .É¡«a ¢Sô¨à°S »àdG áÄ«ÑdG ‘ ƒªæJ »àdG ´GƒfC’G ÎNG t
ÒZ QhòÑdG øe ÌcCG á“Éb ¿ƒμJ IOÉY √ògh ,áé°VÉædG QhòÑdG ÎNG t
Aπe Öéj :á«YhC’Gh áHÎdG áÄ«¡J .πμ°ûdGh ºé◊Gh ¿ƒ∏dG ‘ á¡HÉ°ûàe É¡fCG øe ócCÉJh .áé°VÉædG
É¡«∏Y ∫ƒ°ü◊G øμÁ Ió«L áHÎH á«YhC’G .É¡¶ØM πÑb É¡ØØL ,IôªãdG hCG RƒμdG hCG ¿ô≤dG øe QhòÑdG ´GõàfG ó©H t
OÉª°ùH ÜGÎdG hCG πeôdG §∏N ≥jôW øY Öéj »©«Ñ£dG ≠ª°üdG äGP QhòÑdG .IQÉM ¢ùª°T â– É¡ØØŒ ’ øμdh
.óMGh ¤EG óMGh áÑ°ùæH …ƒ°†Y .É¡Ø«ØŒ πÑb kGó«L É¡∏°ùZ
á«YhCG ∫Éª©à°SG øμÁ ,IÒ¨°üdG ™jQÉ°ûŸG ‘ ±ôX hCG AÉYh ‘ ∞æ°U πc ™°V .áØ∏àîŸG äÉJÉÑædG QhòH §∏îJ ’ t
∞jô°üJ Ö≤K
¢SÉ«cCGh ∂æàdG Ö∏©c ,ºéMh ´ƒf …CG øe ßØ◊G øcÉeCG π°†aCG .áàÑædG ™bƒeh ïjQÉàdGh ´ƒædG ¬«∏Y ÖàcGh π°üØæe
´Qõ∏d AÉYh Ò°†– πμ°ûJh .∂«à°SÓÑdG ÊÉæbh ¿ƒ∏jÉædG øØ©àJ ’ »c ,á«μ«à°SÓH ¢SÉ«cCG ’ ,á«bQh ¢SÉ«cCG hCG á«fó©e á«YhCG »g
á«μ«à°SÓH AÉe IQhQÉb øe
Î«d 1^5 á©°S á«μ«à°SÓÑdG AÉŸG ÊÉæb .¿GhC’G πÑb âÑæJ hG QhòÑdG
‘ IÒ¨°üdG πJÉ°ûª∏d á«dÉãe á«YhCG Qób áaÉLh IOQÉHh áØ«¶f ÉgDhÉ≤HEG ƒg QhòÑdG ßØM ‘ »°SÉ°SC’G CGóÑŸG t
.äƒ«ÑdGh äÉ«©ª÷G õcGôeh ¢SQGóŸG ó«©Hh áFƒ¡àdG ó«L ¿Éμe ƒg QhòÑdG á«YhC’ ™°Vƒe π°†aCGh .´É£à°ùŸG
Ö≤ãj :iôNC’G á«YhC’G ¤EG áÑ°ùædÉH ∫É◊G »g Éªc ,Ò°†– ¤G êÉà– »gh .¢ùª°ûdG á©°TCG øY
5 ƒëf É¡æe πc ô£b ,∞jô°üà∏d Üƒ≤K á©HQCG hCG áKÓK √ô©b ‘ AÉYƒdG
.áæ«æ≤dG øe ≈∏YC’G º°ù≤dG ™£≤j áZQÉa ÊÉæb ∫Éª©à°SG óæYh .äGÎª«∏e πJÉ°ûŸG
πà°ûe AÉ°ûfEG »g QÉé°TC’G ¢SôZ ™jQÉ°ûe ‘ ¤hC’G á«°SÉ°SC’G Iƒ£ÿG
:»JB’Éc á«YhC’G Aπe á«∏ªY ºàJ ¢Sô¨Jh .á©«Ñ£dG ‘ É¡°SôZ πÑb Úàæ°S hCG áæ°S IóŸ ∫ƒà°ûdG ¬«a ƒªæJ
q ºK áHÎdG §«∏îH á«μ«à°SÓÑdG ¢SÉ«cC’G hCG á«YhC’G CÓ“ t
AÉYƒdG ‘ ¢Uôj πà°ûŸG ‘ áeRÓdG áMÉ°ùŸG ¿ƒμàa ,zá«YhC’G{ Üƒ∏°SCG ≥ah ∫ƒà°ûdG √òg
.¢VQC’G ≈∏Y ¬bô£H ádƒ¡°ùH ∫ƒà°ûdG π≤f ≈æ°ùàjh ,ô°übCG πà°ûŸG ‘ ƒªædG Ióe ¿ƒμJh ,πbCG
≈≤Ñj å«ëH ô≤à°ùj §«∏ÿG π©Œ AÉŸG áaÉ°VEG .Ék eÉ“ á«YhC’G CÓ“ t .ºFGódG É¡©bƒe ¤G Ék ≤M’
.AÉYƒdG ≈∏YCGh áHÎdG §«∏N ÚH øjÎª«àæ°S ¢Vô©H ¥ƒW
âæª°SG ¢VQCG ≈∏Y áÑJôe ±ƒØ°Uh •ƒ£N ‘ IAƒ∏ªŸG á«YhC’G ™°VƒJ t OQƒe øe áÑjô≤dG »g πJÉ°ûŸG áeÉb’ áæμeC’G π°†aCG :πà°ûŸG º«ª°üJ
.¿ƒ∏jÉf áë«Ø°U hCG á∏«∏X Iôé°T ¿ƒμJ Ée kGÒãch .ìÉjôdG øe ájÉbƒdG ø°ùëà°ùJh .ºFGO AÉe
áHÎdG §«∏N OÉª°S ÜGôJh πeQ

ôë°üàdGh
áaÉ°ùŸG ∞∏àîJh QhòÑdG øe ∫ƒà°ûdG äÉÑfEG

á«eÉM ≥jôØàd áHƒ∏£ŸG :»JB’G ƒg ,≥Ñ°ùŸG …ôdG ó©H QòÑ∏d »°SÉ°SC’G Üƒ∏°SC’G
k
äÉÑ∏£àŸ É©ÑJ QÉé°TC’G .ÜGÎdG πNGO É¡©aOG ºK áë£°ùe IQòÑdG ™°V t
óªà©J Éªc ,É¡YGƒfCG .ÉgGô¨°U ô£b ±É©°VCG áKÓK ∫OÉ©J ÜGÎdG øe ácÉª°ùH QhòÑdG §Z q t
±hô¶dGh áHÎdG ≈∏Y ÜGÎdG ∞éj ’ »c äÉÑædG ¥GQhCG ¢†©ÑH AÉYƒdG øe ≈∏YC’G º°ù≤dG §Z q t
øμÁh .á«NÉæŸG .Iô°TÉÑŸG ¢ùª°ûdG á©°TC’ ¬°Vô©J áé«àf
AÉ£Z
QÉé°TC’G º¶©e ¢SôZ .äÉÑfE’G ∫ó©Ÿ Ék ©ÑJ AÉYh πc ‘ ÌcCG hCG ¿ÉJQòH hCG IQòH ™°VƒJ ,Ék eƒªY t
ÚH ìhGôJ áaÉ°ùÃ ÚMh .»eƒ«dG …ôdG øe ™«HÉ°SCG áKÓK hCG ÚYƒÑ°SCG ó©H QhòÑdG âÑæJ t
ÚH QÉàeCG 10h øjÎe áàÑf ’G p≥ÑJ ’h áØ«©°†dG äÉàÑædG ™∏àbEG ,äGÎª«àæ°S 10 ´ÉØJQG ¤G ƒªæJ
áÑ∏Y Ö≤K ÜGôJ Éª∏ch .iôNCGh Iôé°T .ájƒb IóMGh
IQƒª£e OhOôe
¿Éc QÉé°TC’G äóYÉÑJ
.´ô°SCG Égƒ‰ ∫ƒà°û∏d AÉ≤ÑdG ¢Uôa IOÉjRh Égƒ‰ ™jô°ùàd Ék «eƒj ∫ƒà°ûdG ihôJ :…ôdG
Ö°SÉæŸG âbƒdG ‘ QÉé°TC’G ¢SôZ IôμÑŸG áÄ«¡àdG í«àJ ,áaÉ÷G ≥WÉæŸG ‘ .IÒ¨°üdG
.kGÒãc AÉ≤ÑdG ä’ó©e §Ñ¡J ¢Sô¨dG ôNCÉàj ÚMh .¤hC’G QÉ£eC’G »≤∏àd
É¡YQR OÉ©«°S »àdG ∫ƒà°ûdG ∫ƒW ¿ƒμj ¿CG Öéj :∫ƒà°ûdG π≤æd áÄ«¡àdG
øªa .Ék «Ñ°ùf π¡°S á«μ«à°SÓÑdG á«YhC’G ∫ƒà°T π≤f ¿EG :∫ƒà°ûdG π≤f .Îª«àæ°S 100h kGÎª«àæ°S 20 ÚH á©«Ñ£dG ‘
.âbh …CG ‘ OGôŸG ™bƒŸG ¤EG É¡∏≤fh É¡∏«ª– øμªŸG á«ªμH É¡«≤°S OhÉ©jh .IÒNC’G ™«HÉ°SC’G ‘ ∫ƒà°ûdG »≤°S ä’ó©e ¢†ØîJ
ÜGÎdG øe É¡YÓàbG ∫ÉM É¡bGQhCG øe äGÒé°ûdG iôq ©J ¿É«MC’G ¢†©H ‘ Gòg øe ájÉ¨dGh .É¡∏≤f óYƒe øe πbC’G ≈∏Y ΩÉjCG áKÓK πÑb Ék «Ñ°ùf IÒÑc
≈∏Y AÉ≤HE’G ‘ óYÉ°ùj ÒHóàdG Gògh .¥GQhC’G ÈY áHƒWôdG É¡fGó≤a øe óë∏d ” GPEG π°üëj ’ …òdG ôeC’G ,…hÉ°ùàdÉH áÑWQ áHÎdG π©L ÒNC’G »≤°ùdG
ÚeCÉJ ≈∏Y IQOÉb Qhò÷G Ò°üJ ¿CG ¤EG ¥GQhC’Gh Qhò÷G ÚH AÉŸG ¿RGƒJ .IÒNC’G á¶ë∏dG ‘ »≤°ùdG
.ójóL øe AGò¨dG øe πØ°SC’G ∞°üædG ¿ƒμj ÚM á«YhCG ‘ áYhQõŸG ∫ƒà°ûdG π≤f CÉ£ÿG øeh
¢Sô¨à°S …òdG ™bƒŸG ¤G É¡dƒ°Uh Qƒa IÒÑc á«ªμH äGÒé°ûdG …Q Öéj .Ék aÉL á«YhC’G ‘ ÜGÎdG
.ÖWôdG ÜGÎdG ‘ Rô¨Jh É¡∏Ø°SCG íàØjh áHQÉ≤àe á«YhC’G ™°VƒJ .¬«a
ºFGódG ™bƒŸG ‘ ¢Sô¨dG
πbC’G ≈∏Y ™Hôe Îe áMÉ°ùe IÒé°T πμd øeDq ƒJ ¿CG Öéj :¢VQC’G ∞«¶æJ øe Gòd .»©«Ñ£dG É¡YRƒJ ‘ Ú©e ñÉæe ™e ∞«μà∏d ICÉ«¡e Iôé°T πc
É¡©bƒe ‘ ƒªæ∏d Ió«L ¢Uôa É¡d ¿ƒμJ »c ,QhòL hCG äÉÑf …CG øe á«dÉN ‘ ƒªædG É¡æμÁ »àdG ´GƒfC’G QÉ«àNG ,QÉé°TC’G ¢SôZ óæY ,¿ÉμÃ á«ªgC’G
.ójó÷G áÑ°SÉæŸG ´GƒfC’G Oó– »àdG πeGƒ©dGh .¬«a ¢Sô¨à°S …òdG ™bƒŸG ñÉæe
.IQGô◊G áLQOh QÉ£eC’G »g ñÉæª∏d
ÜGÎdG ¿Éc ƒd ≈àM ,Iô°TÉÑe á∏à°ûdG ¢SôZ πÑb IôØ◊G ¢ûÑæJ :ôØ◊G ójõj Gògh ,ƒªædG π°üa πÑb …CG ,IOQÉÑdG ∫ƒ°üØdG ∫ÓN IOÉY ¢Sô¨dG ºàj
ºéM ≈∏Y IôØ◊G ºéM óªà©jh .É¡àHƒWQ áHÎdG ó≤ØJ ’ »c ,kGóL Ék ÑWQ ƒªædG º°Sƒe CGóÑj å«M ,á«NÉæŸG ≥WÉæŸG ¢†©H ‘h .QÉé°TC’G AÉ≤H ¢Uôa
AÉYƒdG IôØ◊G ÖYƒà°ùJ ¿CG º¡ŸG .Qhò÷G OGóàeG hCG ∫ƒà°ûdG á«YhCG á∏jƒW IÎØH º°SƒŸG Gòg πÑb QÉé°TC’G ¢SôZ Öéj ,OQÉÑdG π°üØdG ôNGhCG
óæYh .¬YÉØJQG øe äGÎª«àæ°S á°ùªîH ÌcCG É¡≤ªY ¿ƒμjh ,ádƒ¡°ùH .™«≤°üdG ‘ ¢ù«d øμdh
πØ°SCG øe ¢TƒÑæŸG ÜGÎdGh .IôØ◊G ÖfÉL ¤G ÜGÎdG ™«ªŒ Öéj ôØ◊G ∫ƒ°üØdG øe …CG ‘ QÉé°TC’G ¢SôZ øμª«a ,á«YhC’G Üƒ∏°SCG óªàYG GPEGh
á°Shô¨ŸG IÒé°ûdG QhòL »£¨«d OÉ©j ºK áeƒμdG ≈∏YCG ‘ ™°Vƒj IôØ◊G .Ék ÑWQ ÜGÎdG AÉ≤HEG •ô°T
.áHƒWQ ÌcC’G ¬fƒμd
¿C’ ,QÉ£eC’G º°Sƒe AóH πÑb …CG ,Ék ≤Ñ°ùe ™bƒŸG CÉ«¡j :™bƒŸG áÄ«¡J
É¡bƒW »JCÉj å«ëH IôØ◊G ‘ á∏à°ûdG ™°V ,Ék ÑWQ ÜGÎdG ¿Éc GPEG :¢Sô¨dG ∫ÉªYC’Gh QÉé°TC’G ™bGƒe ójó–h è««°ùàdGh áKGô◊Gh ¢VQC’G ∞«¶æJ
á∏à°ûdG ´òL ≥ãÑfG ÉgóæY »àdG á£≤ædG ƒg ¥ƒ£dG .¢VQC’G iƒà°ùe ‘ ‘h .¥É°üàd’G ™jô°S ÜGÎdG ¿ƒμj ’ ÚM á∏¡°S hó¨J iôNC’G ájÒ°†ëàdG
áaÉ°ùe ¢VQC’G iƒà°ùe øY ¥ƒ£dG ó©o Hn GPEGh .AÉYƒdG ‘ ÜGÎdG í£°S øe .Ék ≤Ñ°ùe ≥FGô◊G ∫õ©d äÉë°ùa áeÉbGh ¥ô£dG ≥°T Öéj IÒÑμdG ™bGƒŸG
äGÒé°ûdÉH AÉæàY’G Qhò÷G CGóÑJ Ée kGÒãch .IÉ«◊G ‘ á∏à°ûdG ¢Uôa ∞©°†J óMGh Îª«àæ°S
å«M øe á«dÉãe Iôé°T QÉ«àNG πÑb á∏°TÉa ä’hÉfi IóY iôŒ ób t ÉfOQCG GPEG ájÉæ©H É¡à«£¨J Öéj Qhò÷G √ògh ,¥ƒ£dG â– ƒªædÉH ¤hC’G
.áæ«©e á«Ä«H ±hô¶d É¡àeAÓe .kGó«L á∏à°ûdG ƒªæJ ¿CG
Ú«dhC’G Úàæ°ùdG ∫ÓN …ôdG πμ°ûj ±É÷G ¬Ñ°Th ±É÷G ñÉæŸG ‘ t ∫ƒà°ûdG ¢SôZ πÑb ôØ◊G …Qh AÉª∏d OQƒe ÒaƒJ Öéj áaÉ÷G ≥WÉæŸG ‘
≈∏Y ô¡°ûdG ‘ Iôe É¡jq Q Öé«a .äGÒé°ûdG ¤G áÑ°ùædÉH á«ªgCG ÌcC’G ô°üæ©dG .áaÉL ¢VQCG ‘ äRôZ GPEG AÉ≤ÑdG É¡d Öàμj ød Qhò÷Éa .É¡«a
á≤jô£H …ôdGh .øμ‡ Üƒ∏°SCG …C’ Ék ≤ah ,±ÉØ÷G π°üa ‘ Ék °Uƒ°üN ,πbC’G
á≤jô£H …ôdGh .Ö«°û©àdG á∏μ°ûe »Øæjh AÉŸG ¤G áLÉ◊G π∏≤j Ò£≤àdG ájÉæ©H ÜGÎdG ΩGƒcCG øe ≈∏YC’G º°ù≤dG ™°Vƒj :ôØ◊G ¤EG ÜGÎdG OQ
.Ék Ø∏μe ¿ƒμj ób ¬æμd ,ôNBG πjóH ÜGÎdG ‘ IQƒª£ŸG Ö∏©dG hCG QGô÷G Ωó≤dG Ö≤©H (á∏à°ûdG ∫ƒM) ¢SGójh o á«YhC’G ∫ƒà°ûd »∏Ø°ùdG ÜGÎdG ∫ƒM
ÖfÉL ¤G ÜGÎdG ‘ ,∂«à°SÓÑdG hCG ∂æàdG øe áHƒ≤ãe Ö∏Y hCG ,QGô÷G øaóJt πμ°T ‘ ∂dPh ,ÜGÎdG OQ ó©H âfƒμJ »àdG á«FGƒ¡dG Üƒ«÷G øe ¢ü∏îà∏d
ô£≤j …òdG AÉŸÉH ÉgDƒ∏e ¿ÉμeE’G ‘ Ò°ü«a ,´QõdG á«∏ªY ∫ÓN ∫ƒà°ûdG .Qhò÷G πØ°SCG √ÉŒÉH πFÉe
∫ƒà°ûdG áLÉM ÚeCÉàd AÉŸG øe á∏«∏b á«ªc »ØμJh .Qhò÷G ¤G Iô°TÉÑe ¿ƒμj »HGôJ ó°ùH hCG ≥ª©dG π«∏b ¥óæîH É¡≤jƒ£J ºàj IôØ◊G á«£¨J ó©H
.…Q ¤G äGÒé°ûdG êÉà– ’ ÊÉãdG ΩÉ©dG ó©Hh .±ÉØ÷G π°üa ∫ÓN ∫ÓN á∏à°ûdG ∫ƒM AÉŸG ßØëjh QÉ£eC’G √É«e ¬«a ™ªéàJ ¢VƒM áHÉãÃ
õLGƒM ÚeCÉàH IOôØæŸG QÉé°TC’G ájÉªM Öéj ,√ò¡c Òé°ûJ ™jQÉ°ûe ‘t ßØëj ∂dòa ,ôé°ûdG ¥Qh hCG ¢û≤dÉH ¢VGƒMC’G √òg Aπe øμÁh .É¡jq Q
»ªëj ™bGƒŸG √òg è««°ùJh .á°ùHÉj ¿ƒ°üZ ∫Éª©à°SG ≥jôW øY ∫ÓXh .áHÎdG ‘ á©aÉædG ÉjÒàμÑdG …ò¨jh ÜÉ°ûYC’G ƒ‰ ™æÁh ¢VQC’G áHƒWQ
.iôNC’G äÉfGƒ«◊Gh õYÉŸG øe äGÒé°ûdG É¡£HQh á∏à°ûdG Üôb ÜGÎdG ‘ á«bGh OÉJhCG RôZ ó«ØŸG øe ,ÜGÎdG OQ ó©H
Úàæ°ùdG ∫ÓN kGQGôe Iôé°ûdÉH §«ëj …òdG ™HôŸG ÎŸG Ö«°û©J Öéj Éªct .ºFÉb ™°Vh ‘ É¡«≤Ñjh CÉ£N ¢SGóJ ¿CG øe ∫ƒà°ûdG »ªëj ÒHóàdG Gòg .É¡«dEG
.¢Sô¨∏d Úà«dÉàdG ø°ùëà°ù«a ,Ók ãe ≥jôW ÖfÉL ≈∏Y ,OôØæe πμ°T ‘ ∫ƒà°ûdG â°SôZ GPEG
⁄h É¡°SôZ ™bGƒe äÉfGƒ«M πNóJ ⁄h kGó«L äGÒé°ûdÉH AÉæàY’G ” GPGt óª©àŸG ÖjôîàdG øe É¡àjÉª◊ ∑Gƒ°TC’G ¢†©Hh É¡Hôb OÉJhCG IóY ™°Vh
ó©H kGQGôμJ ¢VQC’G âjhQ hCG ô£ŸG π£g GPGh ,¢VQGƒ≤dGh äGô°û◊G É¡ªLÉ¡J á°Shô¨ŸG ∫ƒà°û∏d Ék «FõL Ók X øeDƒJ ∑Gƒ°TC’G ¿CG ¤G áaÉ°VEG ,äÉfGƒ«◊Gh
.áÄŸG ‘ 90 É¡FÉ≤H ¢Uôa RhÉéàJ ±ƒ°ùa ,¢Sô¨dG π«eGÈdG Ωóîà°ùJ ¿É«MC’G ¢†©H ‘h .AÉ≤ÑdG ‘ É¡°Uôa ójõj É‡ ,Ék ãjóM
…òdG Qô°†dG áÑ°ùf π≤J ,ájôé°ûdG ´GƒfC’G ¬«a Oó©àJ »YGQR ™bƒe ‘ t .ájÉªë∏d áZQÉØdG
Ék æ«©e Ék Yƒf ºLÉ¡J »àdG (¢VGôeC’G hCG) Iô°û◊Éa .¢VGôeC’Gh äÉaB’G ¬ÑÑ°ùJ ¢ùª°ûdG á©°TCG øe Ék ãjóM áYhQõŸG ∫ƒà°ûdG ájÉªM ø°ùëà°ùj ∂dòc
.iôNCG ´GƒfCG øe kGQÉé°TCG IQhô°†dÉH ºLÉ¡J ’ QÉé°TC’G øe .á∏à°T πμd »FõL πX ÒaƒàH Iô°TÉÑŸG
IôØ◊G ‘ ™°Vƒj √ô©b ¢ü≤jh Ék «dƒW AÉYƒdG ¢ü≤j º°S 40 * º°S40 IôØM ¢ûÑæJ ÜÉ°ûYC’G øe ¢VQC’G ∞«¶æJ
AÉYƒdG ´õæj ºK ÜGÎdG Oôj
É¡àjÉª◊ á°Sô¨dG π∏¶J É¡«ªëj ºFÉb ¤G á°Sô¨dG §HôJ OÉª°ùdÉH hCG ¢û≤dÉH ÜGÎdG ≈£¨j Üƒ«÷G øe ¢ü∏îà∏d ÜGÎdG ¢Uôj
¢ùª°ûdG á©°TCG øe ≈°ü◊G hCG »©«Ñ£dG á°Sô¨dG ihôJh á«FGƒ¡dG
âfƒ˘μ˘J ó˘≤˘a ,á˘©˘«˘Ñ˘£˘dG ™˘æ˘°U ø˘e iQÉ˘ ë˘ °üdG ™˘ «˘ ª˘ L â°ù«˘ d

¿É°ùf’EG ∫É©aGC ÖÑ°ùH IÒãc iQÉë°U
.¢VQ’CG í£°S »£¨J »àdG áHÎdG ≈∏Y ÉæJÉ«M óªà©J ˜
IÒ¨˘°üdG äÉ˘æ˘FÉ˘μ˘∏˘d π˘Fƒ˘eh ,äÉ˘Ñ˘æ˘∏˘d AGò˘¨˘dG Qó˘°üe »˘ ¡˘ a
¤GE É˘ ¡˘ dÓ˘ N ø˘ e È©˘ J »˘ à˘ dG √É˘ «˘ ª˘ ∏˘ d IÉ˘ Ø˘ °üeh ,Ió˘ ˘«˘ ˘ØŸG
.á«aƒ÷G äÉ≤Ñ£dG
ÚjÓe ÈY áHÎdG øe á«ë£°ùdG á≤Ñ£dG √òg âfƒμJ ˜
ÖÑ°ùH ±Gô‚Ód ¢Vô©àJ É¡fGC ’GE .ójó°T A§ÑH Úæ°ùdG
.ájô°ûÑdG äÉWÉ°ûædG ÖÑ°ùH ∂dòch ,ìÉjôdGh QÉ£e’CG
,QÉé°T’CG ™£b ,êGôM’CG ≥FGôM :ôë°üàdG ÜÉÑ°SGC øe ˜
,á«FGƒ˘°û©˘dG á˘MÓ˘Ø˘dG ,äGQÉ˘°ùμ˘dGh ™˘dÉ˘≤ŸG ,•ô˘ØŸG »˘Yô˘dG
.É¡bôMh äÉjÉØædG AÉ≤dGE ,ájôμ°ù©dG äÉWÉ°ûædG
QÉ˘ é˘ °T’CG á˘ YGQR :ô˘ ë˘ °üà˘ dG á˘ ˘ë˘ ˘aÉ˘ ˘μ˘ ˘e Ö«˘ ˘dÉ˘ ˘°SGC ø˘ ˘e ˜
É˘¡˘à˘Hƒ˘WQ ≈˘∏˘Y ß˘aÉ–h á˘HÎdG âÑ˘ã˘J »˘ à˘ dG äÉ˘ JÉ˘ Ñ˘ æ˘ dGh
,±Gô‚’G øe áHÎdG ájÉª◊ ∫ƒ∏÷G AÉ°ûfGE ,É¡àHƒ°üNh
.äÉYhQõŸG ájÉbƒd QÉé°TCG áeõMGC πãe ìÉjô∏d õLGƒM AÉ°ûfGE ,QÉ£e’CG √É«e ™«ªŒ
πjó©J É¡æe ,IOó©àe á«Ä«H çQGƒc äÉHÉ¨dG QÉeO ÖÑ°ùj ˜
,á˘ HÎdG π˘ cÉB˘ J π˘ «˘ é˘ ˘©˘ ˘Jh ,á˘ ˘«˘ ˘∏ÙG QÉ˘ ˘£˘ ˘e’CG •ƒ˘ ˘≤˘ ˘°S •É‰GC
äÉJÉÑædG ´GƒfGC ÚjÓe ¢†jô©Jh ,QÉ¡f’CG ¿É°†«a ‘ ÖÑ°ùàdGh
.¢VGô≤fÓd äGô°û◊Gh äÉfGƒ«◊Gh
ôë˘°üà˘dG á˘ë˘aÉ˘μŸ »ŸÉ˘©˘dG Ωƒ˘«˘dG ƒ˘g (ƒ˘«˘fƒ˘j) ¿Gô˘jõ˘M 17 ˜
.±ÉØ÷Gh
.Òé°ûàdG äÓªM ‘ ºgÉ°Sh ,∂£«fi ‘ äÉJÉÑædGh QÉé°T’CG ´QRG ˜

.äÉjÉØædG øe É¡Ø«¶æàd äÓªM º«¶æJh á«Ø«≤ãJ äÓªëH ΩÉ«≤dG ≥jôW øY äÉHÉ¨dG ≥FGôM íaÉc ˜
.á«Lô◊G ≥WÉæŸG ‘ ájQÉædG ÜÉ©d’CG ÖæŒ ˜
.≥FGô◊G »ÑÑ°ùeh QÉé°T’CG »©∏à≤e áÑbÉ©e ∂dP ‘ ÉÃ ,ÚfGƒ≤dG ≥«Ñ£àH ÖdÉW ˜
Égôë°üJh »°VGQC’G QƒgóJ ∫ƒM äÉeƒ∏©e áMƒd

161 8 π°üØdG
»FGò¨dG øeC’Gh á``YGQõ`dG
AGò¨dG êÉàf’ á∏gDƒŸG »°VGQC’G ‘ ôªà°ùe ¢übÉæJ ∑Éæg ,ΩÉ©W ¤G º¡àLÉM ójGõJh ⁄É©dG ¿Éμ°S ójGõJ πHÉ≤e ‘
πHÉ≤ŸG ‘ É¡æμd ,Ωƒë∏dGh QÉ°†ÿGh ¬cGƒØdG øe Gk ójõe áãjó◊G âfÉc ,»°VÉŸG ‘ .IÒNC’G áæ°S »àÄŸG ∫ÓN áYGQõdG äÒ¨J
.Ék «Ä«H Gk QÉeO èàæJ .¢VQC’G áKGô◊ πª©à°ùJ ÜGhódGh QÉ≤HC’G âfÉch IÒ¨°U ∫ƒ≤◊G
äGQGô÷G πª©à°ùJh ,Ió«©H äÉaÉ°ùe ∫ƒ≤◊G óàªàa ,Ωƒ«dG ÉeCG
áYGQõdG ≈YóJ áÄ«Ñ∏d á≤jó°üdG áYGQõdG ‘ á≤jôW Ωƒ«dG ™«°ûJ óMGh ´ƒf ´Qõj Ée Ék ÑdÉZh .∫Ó¨dG »æLh áKGôë∏d äGó°UÉ◊Gh
¬éàæJ …òdG QGó≤ŸÉH á«FGòZ π«°UÉfi èàæJ ’ ób »gh .ájƒ°†©dG Ióª°SC’G πª©à°ùJh ,IóY äGƒæ°ùd É¡JGP ¢VQC’G ‘ π«°UÉëŸG øe
Ék °VQCG πà–h ,áHÎ∏d Gk Òãc π°†aCG É¡æμd ,áØãμŸG áYGQõdG Ék Kƒ∏J ÖÑ°ùJ záØãμŸG{ áYGQõdG √òg .êÉàf’G IOÉjõd á«FÉ«ª«μdG
¿ƒYQGõŸG CÉé∏j ’h .Ék æªK ≈∏ZCG IOÉY É¡JÉéàæeh ,áMÉ°ùe ô¨°UCG .ájô£ØdG IÉ«ë∏dh áHÎ∏d iPCGh
,áæ°S πc ‘h .Ék Kƒ∏J ÖÑ°ùJ »àdG á«FÉ«ª«μdG äGó«ÑŸG ¢TQ ¤G
¿hO ∫ƒëj Gògh ,π≤M πc ‘ ´Qõj …òdG ∫ƒ°üëŸG ¿hÒ¨j q ¿ô≤dG ‘ OÉM πμ°ûH á«FGò¨dG π«°UÉëŸG êÉàfEG ™ØJQG ó≤d
’k óHh .¢VGôeC’Gh äÉaB’G ôKÉμJ ™æÁh äÉjò¨ŸG øe áHÎdG QÉ≤aEG ä’B’G ∫Éª©à°SÉH â°†b »àdG ,zAGô°†ÿG IQƒãdG{ áé«àf øjô°û©dG
,QÉ¡fC’Gh á«aƒ÷G √É«ŸG çƒ∏J »àdG á«FÉ«ª«μdG Ióª°SC’G øe IOÉjõd äGó«ÑŸGh Ióª°SC’G πãe á«FÉ«ª«μdG OGƒŸGh áãjó◊G
çhQ øe ¬fhô°†ëju Ék «©«ÑW Gk OÉª°S ¿ƒjƒ°†©dG ¿ƒYQGõŸG Ωóîà°ùj Ióª°SC’Éa : m∫ÉZ øªãH äAÉL IôaƒdG √òg øμd .AGò¨dG êÉàfG
á≤«∏W áYQõŸG äÉfGƒ«M ±ƒ£Jh .á«YGQõdG äÉØ∏îŸGh äÉfGƒ«◊G √É«ŸG …QÉ› ¤G Üô°ùàJ ÉeóæY Gk QGô°VCG ÖÑ°ùJ á«FÉ«ª«μdG
.ÖFGQõdG á°ù«ÑM ≈≤ÑJ ¿CG øe ’k óH ∫ƒ≤◊G ‘ ôeóJ »gh .É¡Kƒ∏Jh ,á«aƒ÷G á«FÉŸG äÉ≤Ñ£dGh äGÒëÑdGh
á«dÉN É¡∏©éjh ±Gô‚Ód É¡°Vô©j Ée ,áHÎ∏d »©«Ñ£dG ¿RGƒàdG
,⁄É©dG ‘ áμ∏¡à°ùŸG √É«ŸG øe %70 ƒëf ≈∏Y áYGQõdG Pƒëà°ùJ ójõŸG ∫Éª©à°SG ÜƒLƒH »°†≤J áZôØe á≤∏M CGóÑjh ,äÉjò¨ŸG øe
¤G äGƒYódG ƒ∏©J ∂dòd .á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ %85 øe ÌcCGh á«FÉ«ª«μdG äGó«ÑŸG ÉeCG .áHÎdG QƒgóJ ¢†jƒ©àd Ióª°SC’G øe
π°üj …òdG ,§«≤æàdÉH …ôdÉc ,Ék «FÉe Ió°üà≤e Ö«dÉ°SCG ΩGóîà°SG Qƒ«£dG πà≤J »¡a ,»Ä«ÑdG Qô°†dG øe πFÉg QGó≤Ã ÖÑ°ùààa
¿hôªãà°ùŸGh AGÈÿG ∞°ûàμjh .QGógEG ¿hO øe Iô°TÉÑe áàÑædG ¤G Ék YGƒfCG ôeóJ ¿CG øμÁh ,iôNC’G ájô£ØdG AÉ«MC’Gh ∑Éª°SC’Gh
.É°VQÉ©àJ ’CG Öéj áÄ«ÑdG ájÉªMh áYGQõdG ¿CG Ωƒj ó©H Ék eƒj áYGQõdG »£©J ,Gòμg .á∏eÉc á«LƒdƒμjEG Ék ª¶fh á«M
»FGò¨dG øeC’Gh áYGQõdG 8 π°üØdG 162
áHÎdG ‘ Qó¡àa á«bÉÑdG %50 `dG ÉeCG ,äÉÑædG É¡æe ó«Øj IójGõàe OGóYCG ∑Éæg :áÑ©°U á∏°†©e ájô°ûÑdG ¬LGƒJ
á«ë£°ùdG √É«ŸG çƒ∏j É‡ ,»YGQõdG ±ô°üdG √É«eh ôªà°ùe ¢übÉæJ É¡≤aGôj ,ΩÉ©W ¤G êÉà– ¿Éμ°ùdG øe
äÉë£°ùŸG çƒ∏J …ODƒjh .Ióª°SC’G ÉjÉ≤ÑH á«aƒ÷Gh á«YGQõdG º¶ædG øμd .AGò¨dG êÉàf’ á∏gDƒŸG »°VGQC’G ‘
ÉjÉ≤ÑH á∏ªëŸG »YGQõdG ±ô°üdG √É«e πÑ≤à°ùJ »àdG á«FÉŸG Ωóîà°ùJ ⁄É©dG AÉëfCG ‘ ¿B’G É¡≤«Ñ£J …ôéj »àdG áØãμŸG
.äÉjò¨ŸÉH AÉŸG AÉæZEG …CG ,åãîàdÉH ±ô©j Ée ¤G Ióª°SC’G äÉμÑ°Th äGó«ÑŸGh á«FÉ«ª«μdG Ióª°SC’G øe IÒÑc äÉ«ªc
äÉJÉÑædG ¢†©Hh ÖdÉë£dG QÉ°ûàfGh ƒ‰ ‘ ∂dP ÖÑ°ùàjh ´ƒæàdG IQÉ°ùNh áHÎdG QƒgóJ ‘ ºgÉ°ùàa ,μªŸG …ôdG
øY ¢ùª°ûdG Aƒ°V Öé– »àdG (π«ædG OQh πãe) äÉ«dB’G ΩGóîà°SG …ODƒjh .á«aƒ÷G √É«ŸG åjƒ∏Jh »JÉÑædG
∫ƒ°Uh øe ó–h ,√É«ŸG í£°S â– IOƒLƒŸG AÉ«MC’G ‘ iôNCG IQÉ°V äGÒ¨J çGóMEGh áHÎdG ¢UQ ¤G á∏«≤ãdG
áØ∏àfl QGô°VCG ¥É◊G ¤G …ODƒj É‡ ,É¡«dG Úé«°ùchC’G .É¡aGô‚G ¤G Ék fÉ«MCGh ,É¡àÑ«côJ
.Ék eƒªY á«FÉŸG AÉ«MC’ÉHh á«μª°ùdG IhÌdÉH
,»YGQõdG ∫ÉéŸG ‘ IÒãc ≥FGƒY »Hô©dG ⁄É©dG ¬LGƒj
ÉjÉ≤ÑH á«aƒ÷G √É«ŸG çƒ∏J …ODƒj ,iôNCG á«MÉf øe ƒëf OôØdG á°üM) á«YGQõdG »°VGQC’G ájOhófi πãe
‘ áØ∏àfl á«ë°U QÉKBG ¤G ,äGÎ«ædG á°UÉN ,Ióª°SC’G ,(QÉàμg 2.1 ≠∏Ñj »ŸÉY ∫ó©e ™e áfQÉ≤e QÉàμg 0.22
á«aƒ÷G √É«ŸG ≈∏Y ¿Éμ°ùdG É¡«a óªà©j »àdG ≥WÉæŸG øe OôØdG á°üM ∫ó©e ™LGôJ) √É«ŸG ‘ IOÉM ¢übGƒfh
øjòdG ™°VôdG ∫ÉØWC’G Èà©jh .Üô°ûdG √É«Ÿ Qó°üªc ,Ék jƒæ°S Ö©μe Îe 800 øe πbCG ¤EG á≤£æŸG ‘ √É«ŸG
ÌcCG √É«ŸG √òg ∫Éª©à°SÉH Ió©ŸG áª©WC’G ≈∏Y ¿hò¨àj ,(Ö©μe Îe 6000 RhÉéàj …òdG »ŸÉ©dG ∫ó©ŸÉH áfQÉ≤e
¤G ∂dP …ODƒj ób PG ,äGÎ«ædÉH çƒ∏àdG ôWÉîŸ á°VôY ‘ äGQÉªãà°S’G ¢VÉØîfGh ,áHÎdG áHƒ°üN ∞©°Vh
ób ΩódG ‘ ºª°ùJh ,ΩódG ∞FÉXh ‘ π∏îH º¡àHÉ°UEG ™∏°ù∏d ºFÓe ÒZ Ò©°ùJh ,√É«ŸÉH Ió°üà≤ŸG …ôdG äÉ«æ≤J
çƒ∏à∏d á«ë°üdG QÉKB’G ìhGÎàa QÉÑμdG ÉeCG .IÉaƒdG ÖÑ°ùj ¬LGƒj …òdG …óëàdGh .≥jƒ°ùàdG º¶f ∞©°Vh ,á«YGQõdG
¤G »ª°†¡dG RÉ¡÷G ‘ äÉHGô£°VG øe º¡jód äGÎ«ædÉH π«°UÉëŸG IOÉjR ÚH ¿RGƒJ OÉéjG ƒg ¿B’G ÚYQGõŸG
.ΩódG ‘ ºª°ùJh AÉ©eC’Gh Ió©ŸG ‘ áØ∏àfl äÉfÉWô°S á«YGQR ¥ôW OÉªàYGh ¢SÉædG øe IójGõàe OGóYCG ΩÉ©W’
ájOÉ°TQG ÒjÉ©e á«ŸÉ©dG áë°üdG áª¶æe äQó°UCG óbh êÉàëf »àdG á«©«Ñ£dG OQGƒŸG ±õæà°ùJ ’ Ék «Ä«H áeGóà°ùe
‘ Gk AõL 45 øe ÌcCG ≈∏Y …ƒà– »àdG √É«ŸG ¿CÉH »°†≤J .Ók Ñ≤à°ùe É¡«dG
.Üô°û∏d á◊É°U ÒZ Èà©J äGÎ«ædG øe ¿ƒ«∏ŸG
äGó«ÑŸGh Ióª°SC’G
’ á«FÉ«ª«μdG Ióª°SC’G ¿CG IÒãc á«ª∏Y çÉëHCG äócCGh
äÉ«ªμH âØ«°VCG GPEG ¿Gƒ«◊Gh ¿É°ùf’G áë°üH ô°†J ¤EG »YGQõdG êÉàfE’G ‘ IOÉjõdG øe %55 ƒëf Ö°ùæj
º¶©e ‘ »g á«Ñ∏°ùdG É¡JGÒKCÉJ ¿CGh ,áfRGƒàeh ádóà©e ∫hódG øe »g á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdGh .Ióª°SC’G ∫Éª©à°SG
.í«ë°üdG ÒZ ΩGóîà°S’G øY áŒÉf ä’É◊G èàæJh .á«FÉ«ª«μdG Ióª°SCÓd IQó°üŸGh áéàæŸG á«°ù«FôdG
Qó°üJ
q ,Ék jƒæ°S É¡æe øW ¿ƒ«∏e 40 ƒëf è«∏ÿG ¿Gó∏H
äÉeƒ∏©ŸG ‘ ÒÑc ¢ü≤f ∑Éæ¡a ,äGó«Ñª∏d áÑ°ùædÉH ÉeCG äÉeƒ≤e ºgCG øe á«FÉ«ª«μdG Ióª°SC’G ó©Jh .É¡Ø°üf ƒëf
AGƒ°S ,á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ É¡cÓ¡à°SG øY IôaGƒàŸG ¿Éμ°S øe IójGõàŸG OGóYC’G äÉLÉM ó°ùd á«YGQõdG á«ªæàdG
¿CG ’EG .äÉjô£ØdG hCG äGô°û◊G hCG ÜÉ°ûYC’G äGó«Ñe óæY øμdh .¬à«ªch êÉàfE’G á«Yƒf ø°ù–
q É¡fG PG ,⁄É©dG
âjƒμdGh ¿ÉæÑd ‘ QÉàμ¡∏d äGó«ÑŸG ∫Éª©à°SG ä’ó©e íÑ°üJ ,Üƒ∏£e ƒg É‡ ≈∏YCG ä’ó©Ã É¡eGóîà°SG
ä’ó©ŸG ±É©°VCG áKÓK ¤EG ÚØ©°V øe ìhGÎJ ô£bh ,á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘h .áÄ«ÑdGh ∞∏©dGh AGò¨∏d äÉKƒ∏e
á∏μ°ûe ô°üà≤J ’h .¿ÉªYh ¿OQC’Gh ô°üe ‘ á∏ª©à°ùŸG ∫Éª©à°SG Aƒ°S äÉH ,⁄É©dG øe iôNCG ≥WÉæe ‘ Éªc
,º¶æŸG ÒZ ∫Éª©à°S’G ≈∏Y á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ äGó«ÑŸG Öéj ´ƒ°Vƒe Gògh ,Ék ©FÉ°T Gk ôeCG Ióª°SC’Gh äGó«ÑŸG
Aƒ°Sh äGó«ÑŸG ∫hGóJ Aƒ°S á∏μ°ûe Ék °†jCG »g É‰EGh .á≤FÉa á«ªgCG √DhÉ£YG
±’B’G Ék «dÉM ∑Éægh .äÉjƒà°ùŸG ™«ªL ≈∏Y É¡eGóîà°SG »àdG »g áeóîà°ùŸG OÉª°ùdG á«ªc øe %50 ƒëf ¿CG Qó≤j
™«æ°üàH äÉcô°ûdG âeÉb ∂dòd .áëaÉμŸG äÉ«∏ªY ‘ Ék aÓàNG ∞∏àîJ »àdG ¢ûFÉ°û◊Gh äÉaB’G äGó«Ñe øe
,äÉaB’G √òg áëaÉμŸ Ék μàah á«ª°S ÌcCG iôNCG äGó«Ñe .É¡à«ª°S áLQOh É¡°üFÉ°üNh É¡àÑ«côJ ‘ Gk ÒÑc
áÑMÉ°üŸG á«Ä«ÑdGh á«ë°üdG QÉKB’G IóM IOÉjR ¤G iOCG É‡
‘ äGó«Ñª∏d ∞ãμŸG ΩGóîà°S’G …ODƒjh .É¡eGóîà°S’ áYGQõdG ájÉªM ‘ äGó«ÑŸG ΩGóîà°SG ¬≤≤M …òdG ìÉéædG
,π«°UÉëŸG ‘ É¡æe äÉ«≤Ñàe ºcGôJ ¤EG äÉYGQõdG ¢†©H Ék °Uƒ°üN ,á«ÑfÉ÷G QÉKB’G ‘ ¬æªK ¬d ¿Éc áeÉ©dG áë°üdGh
,Iô°TÉÑe ¥Gƒ°SC’G ‘ ∑Ó¡à°SÓd ìô£J Ée Ék ÑdÉZ »àdG »àdG ó«ÑŸG á«ªc ¿C’ Gk ô¶fh .¿É°ùf’G áë°Uh áÄ«ÑdG ≈∏Y
äÉjƒà°ùe øY ô¶ædG ¢†¨H ,á«eÉædG ¿Gó∏ÑdG ‘ Ék °Uƒ°üN ‘ óMGh ƒëæH Qó≤J) ájÉ¨∏d á∏«Ä°V É¡aóg ‘ Ók ©a ôKDƒJ
iƒ°ü≤dG Ohó◊G ¥É£f ‘ âfÉc GPEG Éeh ,äÉ«≤ÑàŸG √òg »FGƒ°û©dG ¢TôdG ¿Éa ,(áeóîà°ùŸG á«ªμdG øe §≤a áÄŸG
ÒjÉ©e á«HhQhC’G ∫hódG â©°Vh ∂dòd .É¡H ìƒª°ùŸG çƒ∏Jh É¡aGógCG Ö«°üJ ’ É¡æe %99 ¿CG »æ©j äGó«Ñª∏d
»àdG á«YGQõdG π«°UÉëŸG ‘ äGó«ÑŸG äÉ«≤ÑàŸ áeQÉ°U äÉJÉÑf πà≤Jh ,á«YGQõdG ∫ƒ≤◊G ‘ AGƒ¡dGh √É«ŸGh áHÎdG
OGÒà°SG ¢†aôjo Ée Gk Òãch .á«eÉædG ∫hódG øe ÉgOQƒà°ùJ ≈∏Y óYÉ°ùJ Gk Qƒ«Wh äÉfGƒ«Mh ÉjÒàμHh á©aÉf äGô°ûMh
äGó«ÑŸG äÉ«≤Ñàe øe ÉgGƒàfi ¿C’ áLRÉW ¬cGƒah QÉ°†N QGô°VCG ¥É◊EG ¤G áaÉ°VEG ,IQÉ°†dG äGô°û◊G áëaÉμe
.iƒ°ü≤dG Ohó◊G ¥ƒØj iôNC’G äÉjhÉª«μdGh .iôNC’G ájÈdG IÉ«◊Gh Qƒ«£dGh á«μª°ùdG IhÌdÉH áYƒæàe
øª°†àJ ,äGó«Ñª∏d ióŸG Ió«©H á«ë°U äGÒKCÉJ ∑Éægh
Ék «KGQh ádó©e π«°UÉfih ájƒ°†Y áYGQR ¿ÉWô°ùdGh áYÉæŸG RÉ¡L ±É©°VEGh ájó∏÷G ¢VGôeC’G ¢†©H
.áØ∏àfl ¢VGôeCG øe ∂dP ÒZ ¤G ,áæLC’G äÉgƒ°ûJh
¤EG áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG øe ÊÉãdG ±ó¡dG ƒYój
ÒaƒJ ∫ÓN øe 2030 áæ°S ∫ƒ∏ëH ´ƒ÷G ≈∏Y AÉ°†≤dG ó°V áYÉæe äÉaB’G ¢†©H âfƒc ,iôNCG á«MÉf øe
±GógCG ™LGQ) áeGóà°ùŸG áYGQõdG õjõ©Jh »FGò¨dG øeC’G ihóL …P ÒZ É¡eGóîà°SG íÑ°UCG »àdG äGó«ÑŸG ¢†©H
áYGQõH á∏¨dG ¿ƒæ°ùëjh

u äGô°û◊G ¿ƒëaÉμj Ék fÉ«MCGh Òãc ‘ óªà©Jh .(11 π°üØdG ‘ áeGóà°ùŸG á«ªæàdG
k
ºgh .¬JGP π≤◊G ‘ É©e π«°UÉëŸG øe ÚØ∏àfl ÚYƒf äGó«ÑŸG øe á«dÉN á«YGQR Ö«dÉ°SCG ⁄É©dG ≥WÉæe øe
.»©«Ñ£dG OÉª°ùdG áaÉ°VÉH á«æZ º¡àHôJ ≈∏Y ¿ƒ¶aÉëj øe ´ƒædG Gòg ≈∏Y â≤∏WCG óbh .á«FÉ«ª«μdG Ióª°SC’Gh
ΩÉ©WE’ AGò¨dG øe ÈcCG äÉ«ªc êÉàfEG ¤EG áLÉ◊G ¿CG ÒZ ób »gh .ájƒ°†©dG áYGQõdG á«ª°ùJ áeGóà°ùŸG áYGQõdG
‘ QGôªà°S’G ¢VôØJ ⁄É©dG ¿Éμ°S øe IójGõàŸG OGóYC’G áØ∏c πbCG É¡æμd ,ä’É◊G ¢†©H ‘ πbCG π«°UÉfi »£©J
øª°V øμdh ,á«FÉ«ª«μdG äGó«ÑŸGh Ióª°SC’G ΩGóîà°SG .IOÉ©dG ‘ Ék æªK ≈∏ZCG É¡JÉéàæeh ´QGõª∏d
.á«ë°üdG á«MÉædG øe É¡àeÓ°S øeDƒJ §HGƒ°Vh •hô°T
‘ CÉ£ÿG »g äGó«ÑŸGh Ióª°SC’G ‘ á«°ù«FôdG á∏μ°ûŸÉa ¬«dG êÉà– Ée äÉJÉÑædG AÉ£YG ¤G ájƒ°†©dG áYGQõdG ±ó¡J
.∫Éª©à°S’G á≤jôWh á«ªμdGh ´ƒædG QÉ«àNG OÉª°ùdG øe É¡FGòZ ≈∏Y π°ü– äÉJÉÑædÉa .á©«Ñ£dG øe
OGƒª∏d »FGƒ¡dG ÒªîàdG á∏«°üM ƒg …òdG »©«Ñ£dG
,Ék «KGQh ádó©e äÉéàæe Ωƒ«dG á«ŸÉ©dG ¥Gƒ°SC’G ‘ ™«°ûJh ¿CG øμÁ ó«÷G »©«Ñ£dG OÉª°ùdG äÉfƒμeh .ájƒ°†©dG
Ú°ùëàd hCG ,É¡à«LÉàfEG IOÉjõd Ék «KGQh Égôjƒ– ” äÉJÉÑf »g OÉeôdGh ÜÉ°ûYC’Gh á«YGQõdG π«°UÉëŸG äÉØ∏fl πª°ûJ
,äÉ°ShÒØdGh äGô°û◊G É¡ÑÑ°ùJ »àdG ¢VGôeCÓd É¡àehÉ≤e .äÉfGƒ«◊G çhQh ïHÉ£ŸG äÉjÉØfh
∫GƒMCG hCG ÜÉ°ûYC’G äGó«Ñe πª– ≈∏Y É¡JQób IOÉjõd hCG
OÉM ∫óL á«ë°üdG •É°ShC’G Oƒ°ùjh .á«°SÉ≤dG ¢ù≤£dG Óa .¿É°ùf’G áë°üdh ¢VQCÓd á≤jó°U ájƒ°†©dG áYGQõdG
∫ƒ≤j .¿É°ùfEÓd áÑ°ùædÉH π«°UÉëŸG √òg áeÓ°S ∫ƒM ÖÑ°ùJ »àdG á«FÉ«ª«μdG OGƒŸG ¢TQ ¤G ¿ƒYQGõŸG CÉé∏j
ájƒ«◊G É«LƒdƒæμàdG √òg ¿G á«KGQƒdG á°Sóæ¡dG hójDƒe øe ójõe áYGQõH íª°ùjh ,ô¨°UCG ¿ƒμJ ∫ƒ≤◊Gh .Ék Kƒ∏J
¤EG áLÉ◊G π∏≤Jh π«°UÉëŸG ójõJh äÉ≤ØædG ¢†ØîJ πch .∫ƒéàdG ájôM ´QGõŸG äÉfGƒ«◊ ¿ƒμJh .QÉé°TC’G
ÉeCG .⁄É©dG ´É«L ΩÉ©WEG ≈∏Y óYÉ°ùJh á«FÉ«ª«μdG äGó«ÑŸG …CG ,º¡∏«°UÉfi ¿ƒjƒ°†©dG ¿ƒYQGõŸG zÜhÉæj{ áæ°S
,á«Ä«ÑdGh á«ë°üdG ÉgQÉ£NCG øe ¿ƒaƒîà«a Égƒ°VQÉ©e .π≤M πc ‘ ¬fƒYQõj …òdG ∫ƒ°üëŸG ¿hÒ¨j º¡fCG
¿CG äÉfGƒ«M ≈∏Y âjôLCG IójóY äÉ°SGQO äô¡XCG óbh
Ék jóL Ék «ë°U Gk ô£N πμ°ûJ Ék «KGQh ádó©ŸG ±ÓYC’G ¢†©H ôHƒæ°üdG ÜƒÑM ´QR :»LPƒ‰ »°SQóe •É°ûf
áYÉæŸG RÉ¡L áØ«Xhh á«°SÉ°ù◊Gh á«ª°ùdG q ä’É› ‘
.á«KGQƒdGh ájó°ù÷Gh á«∏°SÉæàdG áë°üdGh áÑM 400 kGò«ª∏J 160 ´QR ,zá«Ä«H á°SQóe ƒëf á«ªæàdG{ QÉ©°T â–
™e ≥«°ùæàdÉH ,¿ÉæÑd πÑL ‘ ∫É°S’ ¿ƒe á°SQóe πà°ûe ‘ ôHƒæ°U
Ék «dÉM …QÉŒ πμ°ûH èàæj ’ á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG øe Ék jCG ¿CG ™eh .zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏›h zÜÉÑ°û∏d »Ä«ÑdG ¿ÉŸÈdG{
á∏μ°ûŸG ¿CG ’EG ,ájƒ«◊G É«LƒdƒæμàdÉH ábÓY É¡d äÉéàæe
äÉéàæe ≈∏Y áªFÉ≤dG ™∏°ùdG ¢†©H ¿CG »g á«°ù«FôdG
,Éjƒ°üdG ∫ƒah πjƒ£dG RôdGh IQòdG πãe ,Ék «KGQh ádó©e
¿ÓYE’G ¿hO øe á«Hô©dG ¥Gƒ°SC’G ‘ ôaGƒàJh OQƒà°ùJ
.É¡JÉjƒàfi ÚÑJ É¡«∏Y äÉ≤°ü∏e ™°Vh hCG É¡æY
AGò¨dG áeÓ°S
á«°†b É¡fCG ≈∏Y AGò¨dG áeÓ°S ¤G ójGõàe πμ°ûH ô¶æj
á«ÑdÉZ äôLCG óbh .»Hô©dG ⁄É©dG ‘ á«°SÉ°SCGh áeÉY á«ë°U
É¡àª¶fCGh É¡JÉØ°UGƒŸ á©°Sƒe äÓjó©J á≤£æŸG √òg ¿Gó∏H
á«æWƒdG É¡JÉ©jô°ûJ âKóMh s ,AGò¨dG áeÓ°ùH á≤∏©àŸG
äÉ©jô°ûàdG √òg øμd .á«ŸÉ©dG áë°üdG áª¶æe ™e ¿hÉ©àdÉH
äÉjóëàdG á¡LGƒe ≈∏Y IQOÉb ÒZh áfôe ÒZ Ék ÑdÉZ »g
™e á«°TÉªàe ÒZ ¢ù«jÉ≤ŸG ¿ƒμJ Ée Gk Òãch .Iójó÷G
äÉeƒ∏©ŸG ¿CG Éªc .á«æWƒdG äÉLÉ«àM’Gh á«dhódG äGÒ¨àdG

⁄É©dG ‘ Ék ª«∏°S Ék ª««≤J AGò¨dG áeÓ°S º««≤àd IôaGƒàŸG
ΩGóîà°SG áª¶fC’ Ú°ù– π°üM ó≤dh .IOhófi »Hô©dG
ó◊G ¿hO øμdh ,Gk ôNDƒe á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ äGó«ÑŸG
ÉgOGÒà°SGh äGó«ÑŸG π«é°ùàd áª¶fCG â©°Vhh .‘ÉμdG
¢ù«d É¡©«H øμd .É¡æe ÒÑc OóY ∫Éª©à°SG ô¶M ”h
äÉ«ªc ≈∏Y áÑbGôe ’h ,É¡dhGóJ ≈∏Y §HGƒ°V ’h ,Ék ª¶æe
ôaGƒàJ ’ ,á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG øe ójó©dG ‘h .É¡eGóîà°SG
.π«°UÉëŸG ‘ äGó«ÑŸG äÉ«≤Ñàe π«∏ëàd ábƒKƒe äGÈàfl
∫ÉNOG ≈∏Y πª©J ¿CG á«Hô©dG äÉeƒμ◊G ≈∏Y Öéj ∂dòd

äGÈàfl AÉ°ûfG ºYóJ ¿CGh ,ájQGOEGh á«JÉ°ù°SDƒe äÉMÓ°UG
¬cÓ¡à°SG ºàj …òdG AGò¨dG áeÓ°S ¿Éª°†d IQƒ£àe
≥∏©àJ áãjóM ÚfGƒb QGôbEG É¡«∏Y Éªc .√ôjó°üJh ¬LÉàfEGh
èeGôH ôjƒ£Jh ,äGó«ÑŸGh Ióª°SC’G ΩGóîà°SG ä’ó©Ã
AÉØàc’G õjõ©J ¤EG ÉgÉ©°ùe ‘ á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ¬LGƒJ ∫Éª©à°S’ áë«ë°üdG ¥ô£dG ÚYQGõŸG º«∏©àd ájOÉ°TQEG
øe áYƒª› øY áŒÉf ájóL äÉjó– »FGò¨dG »JGòdG ójõŸG ¬«LƒJ Öéj ∂dòc .É¡dhGóJh á«YGQõdG äÉjhÉª«μdG
»°VGQC’G ájOhófih ,±ÉØ÷G πª°ûJ ,Ió«u ≤ŸG πeGƒ©dG øμªààd ,ájƒ«◊G É«LƒdƒæμàdG çÉëHCG ¤EG OQGƒŸG øe
äÉjóëàdG øeh .á«FÉŸG OQGƒŸG IQófh ,áYGQõ∏d á◊É°üdG äÉeƒ∏©ŸÉH IRõ©e äGQGôb PÉîJG øe á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG
∫ƒ£g ¢VÉØîfG Éª«°S ’h ,ñÉæŸG Ò¨J äÉ«YGóJ áÄ°TÉædG ôjƒ£J øY Ók °†a ,ÉgOQƒà°ùJ »àdG äÉéàæŸG ∫ƒM
´ÉØJQGh ±ÉØ÷G äÉLƒe çhóM OÉjORGh QÉ£eC’G .áYGQõdG ∫É› ‘ É¡H á°UÉÿG äÉ«LƒdƒæμàdG
√É«e Üô°ùJh ,ô°übC’G áYGQõdG º°SGƒeh IQGô◊G äÉLQO
ÒZ äÉ°SÉ«°ùdG âªgÉ°S óbh .á«aƒ÷G √É«ŸG ¤EG ôëÑdG á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ »FGò¨dG øeC’G
É«LƒdƒæμàdGh Ωƒ∏©dG ‘ π«Ä°†dG QÉªãà°S’Gh áªFÓŸG
ÖfÉL ¤EG ,á«YGQõdG OQGƒŸG QƒgóJ ‘ á«YGQõdG á«ªæàdGh ,äÉbhC’G ™«ªL ‘ ,¢SÉædG πμd{ ¿CG »æ©j »FGò¨dG øeC’G
ƒªædG πãq Áh .á«fóàŸG É¡à«LÉàfEGh AƒØμdG ÒZ É¡eGóîà°SG AGòZ ¤EG ájOÉ°üàb’Gh á«YÉªàL’Gh ájOÉŸG ∫ƒ°UƒdG ¢Uôa
Qóg áÑ°ùf ´ÉØJQGh ,AGò¨dG ≈∏Y ójGõàŸG Ö∏£dGh ,ÊÉμ°ùdG Ö°SÉæjh ájhò¨àdG º¡JÉLÉ«àMG »Ñ∏j òëh øeBGh ±Éc
πjƒ–h ,á«©«Ñ£dG OQGƒŸG QƒgóJh ,%35 ƒëf ¤EG ájòZC’G •É°ûædG IQƒaƒe IÉ«M Gƒ°û«©j »c á«FGò¨dG º¡bGhPCG
áaÉ°VEG ,…ô°†◊G ΩGóîà°S’G ¤EG á«YGQõdG »°VGQC’G øeC’G ≥≤ëàj ,»æWƒdG iƒà°ùŸG ≈∏Yh .záë°üdGh
‘ »∏gC’G ´Gô°üdGh á«°SÉ«°ùdG äÉHGô£°V’G QÉ°ûàfG ¤EG .Ék «FGòZ ÚæeBG ÚæWGƒŸG ™«ªL ¿ƒμj ÉeóæY »FGò¨dG
Iôég øe ∂dP øY èàf Éeh ,á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG øe ójó©dG
á«aÉ°VEG äÉjó– ,êQÉÿG ¤EGh ¿óŸG ¤EG ∞jôdG ¿Éμ°S §ÑJôŸG ,AGò¨dG ôaGƒJ ,’k hCG :»g »FGò¨dG øeC’G OÉ©HCG ¿EG
.á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ »FGò¨dG øeC’G iƒà°ùe Ú°ù– ΩÉeCG .AGò¨dG ≈∏Y »∏ëŸG Ö∏£dG á«Ñ∏àd »∏ëŸG êÉàfE’ÉH
¢SÉædG IQóbh ¥ƒ°ùdG ôaGƒJh ,AGò¨dG ¤EG ∫ƒ°UƒdG ,Ék «fÉK
.⁄É©dG ‘ Ék «FGòZ Gk õéY ÌcC’G á«Hô©dG á≤£æŸG Èà©J OGƒª∏d Úμ∏¡à°ùe hCG Úéàæªc ∞«dÉμàdG πª– ≈∏Y
(óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG ôjô≤J Ò°ûjh Gk ôKCÉJ πbC’G ô≤à°ùŸG êÉàfE’Gh QGô≤à°S’G ,Ék ãdÉK .á«FGò¨dG
ƒëf ¿hOQƒà°ùj Üô©dG ¿CG ¤EG z»FGò¨dG øeC’G{ ¿Gƒæ©H ,áMƒ∏ŸGh IQGô◊Gh ±ÉØ÷Éc á«FÉ«MCGÓdG äGOÉ¡LE’ÉH
õé©dG RÈjh .á«°ù«FôdG á«FGò¨dG OGƒŸG øe º¡àLÉM ∞°üf ÜÉ°ûYC’Gh ájô°û◊G äÉaB’Gh ¢VGôeC’Éc á«FÉ«MC’Gh
AÉØàc’G áÑ°ùf ∫ÓN øe á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ »FGò¨dG ,Ék ©HGQ .Ò©°ùàdG á°SÉ«°S ‘ QGô≤à°S’Gh ,á«∏«Ø£dG
áÄŸG ‘ 37h ,ÜƒÑë∏d áÄŸG ‘ 46 ƒëf á¨dÉÑdG »JGòdG Ió«÷G á«FGò¨dG áª«≤dG äGP áMÉàŸG ájòZC’G ΩGóîà°SG
q
π°üj õé©dG ¿CG …CG .äƒjõdGh ¿ƒgó∏d áÄŸG ‘ 54h ,ôμ°ù∏d .AGò¨dG áeÓ°S ¿Éª°Vh
á°SQóe í£°S ≈∏Y á«LƒdƒμjEG á≤jóM :»LPƒ‰ »°SQóe •É°ûf
»©j ∫hDƒ°ùe øWGƒe á«ªæàd áÄ«ÑdÉH á°UÉN OGƒe É¡LÉ¡æe ¤G Ék «Ä«H kGô“Dƒe Iõ«ª÷G ôjôa ` ¢SóbC’G Ö∏≤dG á°SQóe âª¶f
.¬àÄ«Hh ¬æWh √ÉŒ ¬JÉÑLGh øjh ô°†NCG í£°ùdG ≈∏Y ô°†NCG{ ¿Gƒæ©H á°SQóŸG ≈æÑe ‘
,±ÉØ÷Gh ôë°üàdG áHQÉëŸ »ŸÉ©dG Ωƒ«dG áÑ°SÉæÃ ,z¿Éc Ée
á≤jó◊G ´hô°ûe ¿É«J ¿Gƒ£fCG Ωƒ∏©dG IOÉe PÉà°SCG ¢VôYh .ähÒH ¤G ô°†NC’G IOÉYEG ±ó¡Hh
Ék MQÉ°T ,zähÒH ¤G ô°†NC’G IOƒY{ ´hô°ûeh á«Lƒdƒμj’G
,á≤jó◊G ájÉª◊ …ôFGO Qƒ°S áeÉbEÉc äòîJG »àdG äGƒ£ÿG É¡JCÉ°ûf òæe ôjôØdG ¢SQGóe πªY øY á°SQóŸG ôjóe çó–
ó¡éH á«fÉæÑ∏dG ∫ƒà°ûdGh QÉé°TC’G áYGQR ≈∏Y πª©dG AóHh .QÉé°TC’G ´QR ≈∏Y º¡ãMh ò«eÓà∏d áÑ°SÉæe áÄ«H OÉéjEG ≈∏Y
»LƒdƒμjG Èàfl áeÉbG ´hô°ûŸG ±óg ¿CG ø∏YCGh .ÜÓ£dG á°SQóŸG É¡JCÉ°ûfCG »àdG á«Lƒdƒμj’G á≤jó◊G{ ¿CG ±É°VCGh
,ΩƒéædGh ÖcGƒμdG áÑbGôŸ ó°Uôe AÉ°ûfGh ,á«Ä«ÑdG çÉëHCÓd ∞«≤ãJh É¡«dG ô°†NC’G IOÉYEGh áª°UÉ©dG π«ªŒ ≈NƒàJ
.¢ùª°ûdGh √É«ŸGh ìÉjôdG øe áeGóà°ùŸG ábÉ£∏d á£fi AÉ°ûfEGh .záÄ«ÑdG ≈∏Y ®ÉØ◊G á«ªgCG ∫ƒM IòeÓàdG
á≤jó◊G IQÉfEG äCGóHh á«°ùª°ûdG ìGƒdC’G Ö«côJ ” óbh
.á«°ùª°ûdG ábÉ£dÉH QƒàcódG á«ª∏©dG çƒëÑ∏d »æWƒdG ¢ù∏éŸG ¢ù«FQ çó–h
≈∏Y kGOó°ûe ,¿ÉæÑd ‘ »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG øY ¬ª©W êQƒL
øª°V kGQhòH ÉgƒYQR »àdG ôHƒæ°üdG ∫ƒà°T ò«eÓàdG ¢VôYh ájÒÿG ó°UÉ≤ŸG á«©ªéH √ƒq f Éªc ,äÉ«ªëŸG OƒLh á«ªgCG
áÄ«ÑdG{ á∏› ¬H âeÉb …òdG zá°SQóe πμd πà°ûe{ ´hô°ûe IOó¡e ¿ÉæÑ∏H á°UÉN äÉJÉÑf ≈∏Y …ƒà– á≤jóM âeÉbCG »àdG
.zá«ªæàdGh â∏NOCG á°SQóŸG ¿CG ¤G á«HÎdG IOÉe ≥°ùæe âØdh .¢VGô≤f’ÉH
π«°UÉëŸG øe ójõe êÉàfEG Èà©

n jo :…ôdG IAÉØc Ú°ù– óbh .á«°SÉ°SC’G á«FGò¨dG OGƒŸG øe áLÉ◊G ∞°üf ƒëf ¤EG
k
QÉ«àNG ≈∏Y óªà©j ƒgh .Éª¡e Gk QÉ«N πbCG √É«Ã á«YGQõdG ¿ƒ«∏H 56 á«Hô©dG ¿Gó∏Ñ∏d á«FGò¨dG äGOQGƒdG áª«b â¨∏H
,∫ƒ≤◊G ¤EG √É«ŸG π≤æd äGƒæ≤dG øe í«ë°üdG ´ƒædG Q’hO ¿ƒ«∏H 150 ¤EG õØ≤J ¿CG ™bƒàjh ,2011 ΩÉY Q’hO
,§«≤æàdG hCG ¢TôdG πãe …ô∏d á«∏YÉa ÌcCG πFÉ°Sh OÉªàYGh .´ƒªéŸG øe áÄŸG ‘ 63 ƒëf ÜƒÑ◊G â∏μ°Th ,2050 áæ°S
º«¶æàdG iƒà°ùeh ,á©ØJôe á°†jôY ÖcÉ°ùe ‘ áYGQõdGh
.ÚYQGõŸG iód •ÉÑ°†f’Gh õjõ©J á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ™°Sh ‘ ¿CG ócDƒj zóaCG{ ôjô≤J øμd
É¡à©«∏W ‘ ,ÒHGóàdG øe áYƒªéÃ »FGò¨dG É¡LÉàfEG
‘ 46 øY Ék «HôY Gk ó∏H 19 ‘ …ôdG IAÉØc §°Sƒàe π≤jh ÚJhÌdG ôjƒ£Jh π«°UÉëŸG á«LÉàfEGh …ôdG IAÉØc Ú°ù–
≠dÉÑdG »ŸÉ©dG ∫ó©ŸG ¤EG ºbôdG Gòg ™aQ ¿CG Qó≤
s jo h .áÄŸG .»ª«∏bE’G ¿hÉ©àdGh á«μª°ùdGh á«fGƒ«◊G
n ¿hO øe á«bÉÑdG á«ªμdG ±ôq °üJ Éª«a

RhÉéàJ ’h .á÷É©e √É«ŸG øe Ö©μeq Îe ¿ƒ«∏H 50 ÒaƒàH π«Øc áÄŸG ‘ 70
n ±ô°üdG √É«e á«ªc
9 »YGQõdG …ôdG ‘ áeóîà°ùŸG á÷É©ŸG ÜƒÑ◊G øe øW πμd Üƒ∏£ŸG …ôdG ¿CG Qó≤ s jo PEGh .Ék jƒæ°S
Üô¨ŸGh ¿OQC’Gh ô°üe πãe ¿Gó∏H ‘ ‹ÉªLE’G øe áÄŸG ‘ ¿CG √É«ŸG øe Iô saƒŸG á«ªμ∏d øμÁ ,Ö©μe
q Îe 1500 ≠∏Ñj
Ωóîà°ùJ »é«∏ÿG ¿hÉ©àdG ¢ù∏› ¿Gó∏H Éª«a ,¢ùfƒJh …RGƒJ ,ÜƒÑ◊G øe øW ¿ƒ«∏e 30 øe ÌcCG êÉàfE’ »ØμJ
.áYGQõdG ‘ á÷É©ŸG ±ô°üdG √É«e øe áÄŸG ‘ 37 ƒëf .ÜƒÑ◊G äGOQGh øe áÄŸG ‘ 45
ÜÉÑ°SC’G iõ©oJ :OÉ°ü◊G ó©H Ée ôFÉ°ùN ¢ü«∏≤J ‘ ÜƒÑ◊G á«LÉàfEG ¿EG :π«°UÉëŸG á«LÉàfEG õjõ©J
áÑ°SÉæe ÒZ πFÉ°Sh ¤EG ôFÉ°ùÿG √ò¡d á«°ù«FôdG ¤EG áÑ°ùædÉH Ék °Uƒ°üN ,’k ÉªLEG á«fóàe á«Hô©dG á≤£æŸG
É¡∏≤fh É¡à÷É©eh π«°UÉëŸG OÉ°üM ‘ áeóîà°ùe QÉàμ¡∏d Ék eGôZƒ∏«c 1133 ƒëf ≠∏ÑJ PEG ,á«°ù«FôdG ÜƒÑ◊G
ó©H Ée ôFÉ°ùÿ á«dÉªLE’G áª«≤dG ≠∏ÑJh .É¡æjõîJh ÜƒÑ◊G êÉàfEG ‘ á«°ù«FôdG ¿Gó∏ÑdG øe á°ùªN ‘
¿Gó∏ÑdG ‘ íª≤dG äGOQGh ôFÉ°ùNh ÜƒÑë∏d OÉ°ü◊G áfQÉ≤e ,(ájQƒ°Sh ¿GOƒ°ùdGh Üô¨ŸGh ¥Gô©dGh ôFGõ÷G)
πãq Á Ée ,2011 QÉ©°SCG ≥ah Q’hO ¿ƒ«∏H 3.7 ƒëf á«Hô©dG Èà©Jh .QÉàμ¡∏d Ék eGôZƒ∏«c 3619 ≠∏Ñj »ŸÉY ∫ó©Ã
á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ èàæŸG íª≤dG øe áÄŸG ‘ 40 áª«b Ék eGôZƒ∏«c 7269 á«LÉàfE’G å«M ,Gk õ«ªàe AÉæãà°SG ô°üe
.íª≤dG äGOQGh øe ô¡°TCG á©HQCG ƒëf áª«b hCG ,É¡∏c .»ŸÉ©dG ∫ó©ŸG ÉØ©°V …CG ,QÉàμ¡∏d
¿Gó∏ÑdG ∂∏“ :á«μª°ùdGh á«fGƒ«◊G ÚJhÌdG ôjƒ£J á∏HÉb ∫Ó¨dG ¿CG á«eÉædG ¿Gó∏ÑdG ¢†©H ‘ èeGôH âæ«q Hh
ÚJhÌdG ó«©°U ≈∏Y QÉÑàY’ÉH IôjóL OQGƒe á«Hô©dG ∫ÓN øe ±É©°VCG áKÓK hCG ÚØ©°V ∫ó©Ã IOÉjõ∏d
≈∏Y Ék «JGP á«Øàμe ¬Ñ°T »gh .á«μª°ùdGh á«fGƒ«◊G áaÉ÷G áYGQõdÉH áfQÉ≤e ,á©ªéŸGs ô£ŸG √É«e ΩGóîà°SG
≈∏Y Ö∏£dG øe áÄŸG ‘ 25 ƒëf øμd ,∑Éª°SC’G iƒà°ùe á«YGQõdG äÉ°SQÉªŸG π°†aCG ≥«Ñ£J Èà© n jo h .ájó«∏≤àdG
√òg ójõJ ¿CG ™ sbƒàjo h .äGOQGƒdG ≥jôW øY ≈Ñs ∏jo Ωƒë∏dG Ióª°SCÓd πãeC’G ΩGóîà°S’G πª°ûJ »gh ,Ék ª°SÉM
IhÌdGh ¿Éμ°ùdG äGOÉjR ÖÑ°ùH πÑ≤à°ùŸG ‘ áÑ°ùædG Ió«÷G IQGOE’G ÖfÉL ¤EG ,äÓNóŸG øe ÉgÒZh äGó«ÑŸGh
.ô°†ëàdGh
q ‘ ñÉæŸG Ò¨J ÒKCÉJ øμd .IôaGƒàŸG á«YGQõdG OQGƒª∏d
‘ OÉM ™LGôJ ∫ÓN øe ô¡¶j ¿CG ™ sbƒàjo á«Hô©dG á≤£æŸG
á≤£æŸG ‘ á«fGƒ«◊G IhÌdG ´É£b á«LÉàfEG ¬LGƒJh á∏YÉa ÒHGóàd Ék «æÑJ ¬à¡LGƒe Ö∏£àJh ,ÜƒÑ◊G á«LÉàfEG
QƒgóJ Ék °Uƒ°üN ,OQGƒŸG ádBÉ°V ÖÑ°ùH äÉÑ≤Y á«Hô©dG .É¡JÉ«YGóJ øe ∞«ØîàdGh IôgÉ¶dG ™e º∏bCÉàdG ó«©°U ≈∏Y
±ÓYC’G êÉàfEG iOCGh .√É«ŸGh ±ÓYC’G ájÉØc ΩóYh »YGôŸG
™LGôJh IOóéàŸG ÒZ á«FÉŸG OQGƒŸG QƒgóJ ¤EG Ék «∏fi √É«ŸG ¢ü«°üîJ ∫ÓN øe ∂dPh :√É«ŸG á«LÉàfEG Ú°ù–
´ƒæàdG ¿Gó≤a ‘ ÖÑ°ùJ Ée ,±ÓYC’G OQGƒeh »YGôŸG ‘ π«°UÉëŸG øe ÈcCG á«ªc êÉàfEG hCG áª«b ≈∏YCG π«°UÉëŸ
IhÌdG á«LÉàfEG ™LGôJ ‹ÉàdÉHh áHÎdG QƒgóJh …ƒ«◊G ÒHGóàdG øe èjõe Üƒ∏£ŸG .É¡°ùØf √É«ŸG á«ªc πHÉ≤e
äÉMÉ°ùŸGh ójó°ûdG ±ÉØ÷G á¡LGƒe ‘h .á«fGƒ«◊G Ö«dÉ°SCG πãe ,áæ°ùëŸG
s á«YGQõdG äÉ°SQÉªŸG πª°ûJ »àdG
…ƒYôdG ¿ÉeÉ¶ædG ≈≤Ñj ,á«°ûeÉ¡dG »°VGQCÓd IÒÑμdG á«FÉª◊G áYGQõdGh ,ø°ùëŸG s ∞jô°üàdGh ,áãjó◊G …ôdG
.áfhôe ÌcC’G á«fGƒ«◊G IhÌdG á«HÎd …ô£ŸGh ,IôaGƒàŸG áæ°ùëŸG
s QhòÑdGh ,áKGôM ¿hO øe áYGQõdG hCG
OÉ°TQE’G äÉeóNh ,äGó«ÑŸGh Ióª°SCÓd πãeC’G ΩGóîà°S’Gh
á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ á«μª°ùdG äGhÌdG ôaƒJ ,πHÉ≤ŸG ‘ Ò«¨J ∫ÓN øe √É«ŸG á«LÉàfEG õjõ©J øμÁ ∂dòc .á∏YÉØdG
πH Ö°ùëa »∏ëŸG Ö∏£dG á«Ñ∏àd ¢ù«d ,IÒÑc äÉ«fÉμeEG πbCG π«°UÉfi √ÉŒÉH ¢SÉædG iód ∑Ó¡à°S’G äGOÉY
912^460 ∑Éª°SC’G äGQOÉ°U â¨∏H óbh .ôjó°üà∏d ∂dòc .á∏KÉ‡ á«FGòZ áª«b äGPh √É«ª∏d Ék cÓ¡à°SG
øμÁ øμd .2013 ΩÉY Q’hO ÚjÓH áKÓK ƒëf áª«≤H Ék æW
Gòg ‘ QÉªãà°S’G ≈∏Y ™«é°ûàdÉH ,äGQOÉ°üdG √òg IOÉjR n ±ô°üdG √É«e ΩGóîà°SG
±ô°üdG √É«e ∫GõJ ’ :á÷É©ŸG
ÚfGƒb ≥«Ñ£J πª°ûJ iôNCG QƒeCG ÖfÉL ¤EG ,´É£≤dG ‘ »YGQõdG ΩGóîà°S’G ‘ ÒÑc óM ¤EG á∏¨à°ùe ÒZ
,∑Éª°SC’G á«HôJ äÉWÉ°ûf ≈∏Yh ó«°üdG ≈∏Y äÉ©jô°ûJh ‘ 48 ƒëf ≠∏ÑJ Ék jƒæ°S á÷É©ŸG
n á«ªμdÉa .á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG
.´É£≤dG áeGóà°SG ¿Éª°†d ∂dPh ,Ék jƒæ°S Ö©μe
q Îe ÚjÓe 14^310 π°UCG øe §≤a áÄŸG
»FGò¨dG øeC’Gh áYGQõdG øY ≥FÉ≤M

Ék «KGQh ádó©ŸG äÉéàæŸG .¿É°ùfÓd áÑ°ùædÉH π«°UÉëŸG √òg Ék «ŸÉY %70 ƒëf ,√É«ŸG øe iÈμdG á«ªμdG áYGQõdG ∂∏¡à°ùJt
QõHh ’ƒfÉμdGh Éjƒ°üdGh IQòdG äƒjR »g ⁄É©dG ‘ Ék Yƒ«°T ÌcC’G .á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ %85h
,Ék «KGQh ádó©ŸG π«°UÉëŸG øe ójõŸG áYGQR äCGóH øμd .ø£≤dG
.≈°SƒμdGh ÉWÉ£ÑdGh (ºWÉª£dG) IQhóæÑdGh ÉjÉHÉÑdG πãe ‘ áYhQõŸG »°VGQC’G øe %80 ƒëf QÉ£eC’G √É«e …hôJ t
.»ŸÉ©dG AGò¨dG øe %60 á«∏©ÑdG »°VGQC’G √òg èàæJh .⁄É©dG
ÖæéàJ »àdG ,ájƒ°†©dG áYGQõdG OÉªàYG ⁄É©dG ‘ ójGõàj t
.Ék «KGQh ádó©ŸG π«°UÉëŸGh á«FÉ«ª«μdG äGó«ÑŸGh Ióª°SC’G §°ShC’G ¥ô°ûdG á≤£æe ‘ Ék jƒæ°S Ióª°SC’G ∑Ó¡à°SG ™ØJQGt
.Ék «dÉM øW ÚjÓe 6 øe ÌcCG ¤G 1970 ΩÉY øW ¿ƒ«∏e 1.5 øe
√É«ŸG øe »Hô©dG OôØ∏d ájƒæ°ùdG á°ü◊G §°Sƒàe ≠∏Ñj t »ŸÉ©dG ∫ó©ŸG ≠∏Ñj Éª«a ¬fCG ‹hódG ∂æÑdG äÉfÉ«H äô¡XCG óbh
»ŸÉY §°SƒàÃ áfQÉ≤e ,Ék Ñ©μe kGÎe 850 øe πbCG IOóéàŸG ‘ ∫ó©ŸG ≠∏H ,QÉàμ¡∏d Ék eGôZƒ∏«c 140 Ióª°SC’G ΩGóîà°S’
√É«ŸG IQóf áfÉN ‘ Ék «HôY kGó∏H 13 ∞æ°üjh .3Ω 6000 RhÉéàj .2016 äÉfÉ«H Ö°ùëH QÉàμ¡∏d Ék eGôZƒ∏«c 68 á«Hô©dG á≤£æŸG
.OôØ∏d 3Ω 500 øY π≤J á«FÉe OQGƒÃ IOÉ◊G ÌcCG) ä’ó©ŸG ≈∏YCG ô°üeh äGQÉeE’Gh ô£b øe πc πª©à°ùJh
468) ¿ÉªYo É¡«∏J ,(QÉàμ¡∏d Ióª°SC’G øe Ék eGôZƒ∏«c 650 øe
.á«FGò¨dG OGƒŸG øe º¡àLÉM ∞°üf ƒëf Üô©dG OQƒà°ùj t øμd .(QÉàμ¡∏d Ék eGôZƒ∏«c 331) ¿ÉæÑdh (QÉàμ¡∏d Ék eGôZƒ∏«c
¿ƒ«∏H 56 á«Hô©dG ¿Gó∏Ñ∏d á«FGò¨dG äGOQGƒdG áª«b â¨∏H óbh πª©à°ùJ É«fÉàjQƒeh øª«dGh ¿GOƒ°ùdG πãe iôNCG Ék fGó∏H
áæ°S Q’hO ¿ƒ«∏H 150 ¤EG õØ≤J ¿CG ™bƒàjh ,2011 ΩÉY Q’hO (QÉàμ¡∏d Ék eGôZƒ∏«c 20) Ióª°SC’G øe kGóL á°†Øîæe ä’ó©e
.´ƒªéŸG øe %63 ƒëf ÜƒÑ◊G â∏μ°Th .2050 .É¡«YQGõe ô≤a ÖÑ°ùH
á«°ù«FôdG á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ ÜƒÑ◊G á«LÉàfEG §°Sƒàe t øW ÚjÓe 3 ƒëæH ⁄É©dG ‘ äGó«ÑŸG ΩGóîà°SG Qó≤j t
,¿GOƒ°ùdG ,Üô¨ŸG ,¥Gô©dG ,ôFGõ÷G) ÜƒÑë∏d áéàæŸG á°ùªÿG Ωóîà°ùjh .Q’hO ¿ƒ«∏H 40 ƒëf É¡àª«b ≠∏ÑJ ,Ék jƒæ°S
»ŸÉ©dG §°SƒàŸÉH áfQÉ≤e ,QÉàμ¡∏d Ék eGôZƒ∏«c 1133 (ájQƒ°S ¢VGôZCÓd %15h ,áYGQõdG ¢VGôZC’ äGó«ÑŸG øe %85 ƒëf
7269 :AÉæãà°SG ô°üeh .QÉàμ¡∏d Ék eGôZƒ∏«c 3619 ≠dÉÑdG ¢VGôYCÉH ⁄É©dG ‘ ÚYQGõŸG øe %13 ƒëf ÜÉ°üjh .á«ë°üdG
.QÉàμ¡∏d Ék eGôZƒ∏«c .äGó«ÑŸG ΩGóîà°SG áé«àf ΩÉY πc ºª°ùàdG
OÉ°ü◊G ó©H Ée á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ ÜƒÑ◊G ôFÉ°ùN â¨∏Ht á«LQÉÿG ÉgQƒ°ûb ádGREG hCG á¡cÉØdGh QÉ°†ÿG π°ùZ ™Øæj ’t
.2011 QÉ©°SCÉH Q’hO ÚjÓH 4 ƒëf øjõîàdGh π≤ædG ∫ÓNh πNGódG øe É¡Kƒ∏J »¡a ,äGó«ÑŸG ÉjÉ≤H πc øe ¢ü∏îàdG ‘
hCG ,á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ èàæŸG íª≤dG øe %40 áª«b ∫OÉ©j Gògh :äGó«Ñª∏d Ék °UÉ°üàeG ÌcC’G á¡cÉØdGh QÉ°†ÿG øeh .Ék °†jCG
.ô¡°TCG á©HQC’ IOQƒà°ùŸG íª≤dG á«ªc (ádhGôa) õjôØdGh ÉWÉ£ÑdGh ¢ùÿGh ô°†NC’G πØ∏ØdGh ïfÉÑ°ùdG
.RôμdGh Öæ©dGh ¢UÉLE’Gh
¿CÉ°T øeh .Ék «HôY kGó∏H 19 ‘ %46 øe πbCG »g …ôdG IAÉØct
50 ôaƒj ¿CG %70 ≠dÉÑdG »ŸÉ©dG ∫ó©ŸG ¤EG áÑ°ùædG √òg ™aQ ,äGó«ÑŸG ¢†©H ó°V áYÉæe á«YGQõdG äÉaB’G ¢†©H âÑ°ùàcGt
¿ƒ«∏e 30 êÉàfE’ »Øμj Ée ,Ék jƒæ°S √É«ŸG øe Ö©μe Îe ¿ƒ«∏H ,É¡àëaÉμŸ Ék μàah á«ª°S
q ÌcCG äGó«Ñe ™«æ°üàH äÉcô°T âeÉ≤a
.IOQƒà°ùŸG ÜƒÑ◊G øe %45 …RGƒJ ÜƒÑ◊G øe øW áÑMÉ°üŸG á«Ä«ÑdGh á«ë°üdG QÉKB’G IóM IOÉjR ¤G iOCG É‡
.É¡eGóîà°S’
±ô°üdG √É«e øe Ö©μe Îe ¿ƒ«∏H 14 π°UCG øe %48 ƒëft
±ô°üdG √É«e á«ªc ìhGôJh .á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ Ék jƒæ°S èdÉ©J äÉaBÓd É¡àehÉ≤e Ú°ùëàd Ék «KGQh äÉJÉÑædG ¢†©H πjó©J ºàjt
¿Gó∏H ‘ §≤a %37h %9 ÚH …ôdG ‘ áeóîà°ùŸG á÷É©ŸG ¢ù≤£dG ∫GƒMCG hCG ÜÉ°ûYC’G äGó«Ñe πª– ≈∏Y É¡JQób IOÉjõd hCG
.á≤£æŸG áeÓ°S ∫ƒM OÉM ∫óL á«ë°üdG •É°ShC’G Oƒ°ùjh .á«°SÉ≤dG
É¡æμd ,∑Éª°SC’ÉH Ék «JGP á«Øàμe ,áYƒªéªc ,á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdGt

êÉàfEG IOÉjR Öéj Gòd .AGôª◊G Ωƒë∏dG øe %25 OQƒà°ùJ
¤EG ∫ƒëàdGh ,»°TGƒŸG øe ’k óH øLGhódGh ∑Éª°SC’G ∑Ó¡à°SGh
.≈∏YCG á«FGòZ áª«b ôaƒJh πbCG Ék gÉ«e Ö∏£àJ π«°UÉfi
.AGò¨dG ∑Ó¡à°SG •É‰CG ‘ Ók jóÑJ »Yóà°ùj Gògh
,á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ áª°ùf ¿ƒ«∏e 380 ƒëf π°UCG øet

‘ º¡æe %6 πª©j ,¿óŸG ‘ ¿ƒ«∏e 200 ƒëf ¢û«©j
πNó∏d Ék ª¡e kGQó°üe πã“ »àdG ájô°†◊G áYGQõdG
∑Éæg âdGR Éeh .AGô≤Ø∏d Ék °Uƒ°üN ,AGò¨dGh
á«æÑŸG ÒZ áÑ°üÿG »°VGQC’G øe IÒÑc äÉMÉ°ùe
ôaƒJ ¿CG âYQR GPEG øμÁ ,É¡dƒMh ¿óŸG πNGO
.πª©dG ¢Uôah πNó∏d Ék eÉg kGQó°üe
¿Gó∏ÑdG óFGƒe ≈∏Y áéFGQ ÒZ äGô°û◊G ¥ÉÑWCGt

¢SÉædG øe Úfƒ«∏H ƒëf øμd ,á«Hô¨dGh á«Hô©dG
.á«æ«JÓdG ÉcÒeCGh É«≤jôaCGh É«°SBG ‘ É¡fƒ∏cCÉj
πcDƒJ »àdG äGô°û◊G øe ´ƒf 2000 ƒëf ∑Éægh
ÜOÉæ÷Gh OGô÷G Ék °Uƒ°üN ,≥WÉæŸG ∂∏J ‘
Ò°UGô°üdGh ÒHÉHódGh πëædGh ¢ùaÉæÿGh
·C’G áª¶æe â≤∏WCG óbh .¥ÒdGh πªædGh
ΩÉY (hÉa) áYGQõdGh ájòZCÓd IóëàŸG
á«HôJ ™«é°ûàd Ék ›ÉfôH 2013
™°SGh ¥É£f ≈∏Y äGô°û◊G
á«YGôeh áëHôe á≤jô£Hh
±ó¡H ,áÄ«Ñ∏d
‘ ´ƒ÷G áëaÉμe
.á«eÉædG ¿Gó∏ÑdG
áª¶æŸG âë°VhCGh
á«æZ” äGô°û◊G ¿CG
äÉjÉØædG øe ¿Éã«ŸG RÉZ øe øW ¿ƒ«∏H 3.3 ƒëf ≥∏£æj á©ØJôe ôKÉμJh ƒ‰ ä’ó©Ã ™àªàJh ¿OÉ©ŸGh ÚJhÈdÉH
RÉZ øe Iôe 23 iƒbCG ƒgh ,ôeÉ£ŸG ‘ ìô£J »àdG á«FGò¨dG »gh ,“É¡JÉ«M IÎa ∫GƒW áÄ«ÑdG ≈∏Y §«°ùH ÒKCÉJ É¡dh
Ò¨Jh
q …QGô◊G ¢SÉÑàM’ÉH ÖÑ°ùàdG ‘ ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK .“º◊” ¤EG AGò¨dG πjƒ– ‘ kGóL ádÉ©a
.ñÉæŸG
å∏K …CG ,Ék jƒæ°S ΩÉ©£dG øe øW ¿ƒ«∏H 1.3 ⁄É©dG Qó¡j t
äÉjó– :á«Hô©dG áÄ«ÑdG” (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG ôjQÉ≤J :QOÉ°üe øjòdG ⁄É©dG ´É«L ΩÉ©WE’ »Øμj Ée ,»ŸÉ©dG »FGò¨dG êÉàfE’G
“á«ŸÉ©dG áÄ«ÑdG äÉ©bƒJ” ôjô≤J ;“ΩGóà°ùŸG ∑Ó¡à°S’G” ,“»FGò¨dG øeC’G” ,“πÑ≤à°ùŸG 550 ƒëf ⁄É©dG Qó¡j Gòμgh .¿ƒ«∏e 800 ≈∏Y ºgOóY ójõj
.(GEO-6) ¢SOÉ°ùdG Éªc .πcDƒJ ’ π«°UÉfi êÉàfE’ √É«ŸG øe Ö©μe Îe ¿ƒ«∏H
øY á«ªgCG »FGò¨dG ÚJhÈ∏d Qó°üªc ∑Éª°SC’G π≤J ’h »ë°U Qƒ£ah πà°ûe :»LPƒ‰ »°SQóe •É°ûf
∑Éª°SC’G ∑Ó¡à°SG ≈∏Y ™«é°ûàdG Öéj Gòd .Ωƒë∏dG
ájOÉ°üàbG ÜÉÑ°SC’ Ωƒë∏d •ôØŸG ∑Ó¡à°S’G øe óë∏d »Ä«ÑdG ¿ÉŸÈdG ¬≤∏WCG …òdG zá°SQóe πμd πà°ûe{ ´hô°ûe øª°V øe
á«fGƒ«◊G IhÌdG êÉàfEG ÒKCÉJ ‘ ÒμØàdG ∂dòch ,á«ë°Uh ‘ »ë°üdG »Ä«ÑdG …OÉædG òØf ,zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏› ájÉYôH ÜÉÑ°û∏d
¤EG Ék eƒªY áLÉM áªKh .áÄ«ÑdGh IQOÉædG á«FÉŸG OQGƒŸG ≈∏Y áHôJ ¢ù«μH ÖdÉW πc ≈JCÉa .´hô°ûŸG Gòg á«ª°SôdG á°ùjôŸG ÚY á°SQóe
º¡JGOÉY ∞««μJ ≈∏Y Úμ∏¡à°ùŸG ™«é°ûàd á«YƒJ á∏ªM πc ‘ ´QRh ,´hô°ûª∏d Ék °ü«°üN ¢SÉ«cC’G Ωób ¿ÉŸÈdG ¿Éch ,¬dõæe øe
,ÌcCG á«ë°U •É‰CG √ÉŒÉH AGò¨dG ∑Ó¡à°SG ó«©°U ≈∏Y ‘ ¬H AÉæàY’G ¬≤JÉY ≈∏Y ÖdÉW πc òNCGh ,ôHƒæ°üdG øe ÚJQòH ¢ù«c
.á«YGQõdG OQGƒŸG áeGóà°SG ¬æ«Y âbƒdG ‘ øeDq ƒJ Ék ≤M’ É¡°SôZ ¬æμÁ á∏à°T IQòÑdG íÑ°üàd ,á°SQóŸG ‘ º«bG …òdG πà°ûŸG
πμd íÑ°üj Gòμg .≥FGô◊G É¡àdÉW »àdG ≥WÉæŸG ióMEG ‘ hCG ¬dõæe Üôb
‘ zá«°VGÎa’G √É«ŸG{ iƒàfi :á«°VGÎa’G √É«ŸG .á≤£æŸG ∂∏J ‘ ôHƒæ°U Iôé°T ò«ª∏J
∂dòd .É¡LÉàfEG ‘ áeóîà°ùŸG √É«ŸG ºéM ƒg Ée á©∏°S
IÒÑc äÉ«ªc É¡LÉàfEG ∂∏¡à°ùj »àdG ™∏°ùdG OGÒà°SG ¿EÉa ∂dPh ,πØ£dG Ωƒj áÑ°SÉæÃ zÉk «ë°U kGQƒ£a{ á°SQóŸG ‘ …OÉædG ΩÉbCG ∂dòc
á«FÉe IQóf ÊÉ©J »àdG ¿Gó∏ÑdG ≈∏Y ôaƒj √É«ŸG øe º¡°ùØfCÉH GhóYCG øjòdG ò«eÓàdG ‹ÉgCG ¢†©H Qƒ°†ëH á°SQóŸG Ö©∏e ‘
∂dP ‘ ÉÃ ,™∏°ùdG √òg êÉàfEG ‘ É¡gÉ«e ±Gõæà°SG ,º¡gƒLh ≈∏Y ájOÉH ò«eÓàdG áMôa âfÉch .áÑ°SÉæª∏d iƒ∏M ÖdGƒb
êÉàfEG ∂∏¡à°ùj ,∫ÉãŸG π«Ñ°S ≈∏Y .»°TGƒŸGh Ωƒë∏dG Qƒ£ØdG á«ªgCG º¡d ¿ƒMô°ûj GƒfÉc øjòdG …OÉædG AÉ°†YG ™e Gƒ∏YÉØJh
»gh ,√É«ŸG øe Î«d ∞dCG 15 ƒëf ô≤ÑdG º◊ øe ΩGôZƒ∏«c .º«∏°ùdG ƒªædG ≈∏Y ºgóYÉ°ùj …òdG »ë°üdG
ºë∏dG øe ΩGôZƒ∏«c ‘ IOƒLƒŸG á«°VGÎa’G √É«ŸG á«ªc
…OQƒà°ùe ÈcCG øe á«Hô©dG á≤£æŸG Èà©Jh .OQƒà°ùŸG
Ék gÉ«e OQƒà°ùj Ók ãe ¿OQC’G .⁄É©dG ‘ á«°VGÎa’G √É«ŸG ‹Éª°ûdG Ö£≤dG ‘ »ŸÉ©dG QhòÑdG ¿õfl
IOóéàŸG á«FÉŸG √OQGƒe ±É©°VCG á°ùªN ∫OÉ©J á«°VGÎaG
»cÒeC’G z¢ûJGh ódQhh{ ó¡©Ÿ ôjô≤J Ö°ùëH ,ájƒæ°ùdG
¿CG á«°VGÎa’G √É«ŸG Ωƒ¡ØŸ øμÁh .á«Ä«ÑdG çÉëHCÓd ‹Éª°ûdG Ö£≤dG
≥WÉæŸG ÚH »FGò¨dG øeC’G ‘ ¿hÉ©à∏d áª¡e IGOCG ¿ƒμj
.á«YGQõdG OQGƒŸG ‘ á«Ñ°ùædG Iõ«ŸGh ‘Gô¨÷G É¡Hôb ≥ah
á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ÚH ¿hÉ©àdG ™«°SƒJ Ók ãe »æ©j ó`b Gògh
»°VGQC’G ájOhófi ¢†jƒ©J øμÁ å«M ,á«≤jôaC’Gh
øe IOÉØà°S’ÉH á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ √É«ŸG IQófh á«YGQõdG
.á«≤jôaC’G ¿Gó∏Ñ∏d á«Ñ°ùædG äGõ«ŸG
πeGƒ©dG óMCG »g áMƒ∏ŸG :áMƒ∏ª∏d áehÉ≤e π«°UÉfi

á«LÉàfE’G äÉjƒà°ùe ‘ Ék Ñ∏°S ôKDq ƒJ »àdG á«°ù«FôdG
ájhôŸG »°VGQC’G ‘ Ék °Uƒ°üN ,äÉJÉÑædG ƒ‰h á«YGQõdG
…ƒà– …ôdG √É«e ¿CG ÉÃh .á«ŸÉ©dG ájòZC’G å∏K èàæoJ »àdG
πμ°ûH ´QÉ°ùàJ áHÎdG í∏q “ á«∏ªY ¿EÉa ,áÑFGP ìÓeCG ≈∏Y
áHò©dG √É«ŸG äÉ«ªc ¿C’ ,™°VƒdG Gòg ºbÉØàj ±ƒ°Sh .ìOÉa
,≈fóàj É¡JOƒL iƒà°ùeh ,¢übÉæàdG ‘ IòNBG IôaGƒàŸG
q ™e Ék °Uƒ°üN
.ñÉæŸG Ò¨J
á«YGQõdG »°VGQC’G ¿CG ¤EG IóëàŸG ·C’G äGôjó≤J Ò°ûJh

øe ójó©dGh .áMƒ∏ŸG ÖÑ°ùH á≤«bO πc äGQÉàμg 3 ¢ü≤æJ
»£©J ’ á«LÉàfE’G á«dÉY ¿ƒμàd äQƒq Wo »àdG π«°UÉëŸG © GRAPHIC NEWS
çÓK ‘ ¬æe áÄŸG ‘ 75 ƒëf èàæj ,øW ¿ƒ«∏e 4.2 ƒëæH øe óH ’ ¿Éc Éæg øe .áHÎdG í∏q “ πX ‘ Iƒq LôŸG èFÉàædG
≈∏Y ó«°üdG õcÎjh .É«fÉàjQƒeh Üô¨ŸGh ô°üe »g ∫hO øμÁh áMƒ∏ª∏d Ók ª–
q ÌcCG π«°UÉfi ôjƒ£àd ä’hÉfi
‘ »Hô©dG ∫ƒ£°SC’G IQób ∞©°†d á«∏MÉ°ùdG ≥WÉæŸG .ôëÑdG √É«Ã ≈àM É¡jQ
.á≤«ª©dG √É«ŸG
»°VGQC’G ìÓ°üà°SGh …ô∏d á◊ÉŸG √É«ŸG ΩGóîà°SG Èà©jh
Ék °†FÉa á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ á«μª°ùdG IhÌdG ´É£b ≥≤M .è«∏ÿG ¿Gó∏H øe Òãc ‘ ájƒdhCG á∏MÉ≤dGh ájhGôë°üdG
∫hódG ¢†©H ¿CG ’EG ,øW ∞dCG 912 ≠∏H 2013 ΩÉY Ék jôjó°üJ 1999 ΩÉY »HO ‘ á«ë∏ŸG áYGQõ∏d ‹hódG õcôŸG Å°ûfCG óbh
É¡LÉàfEG ‘ ¢ü≤ædG ó°ùd OGÒà°S’G ≈∏Y óªà©J á«Hô©dG øe ÊÉ©J »àdG ≥WÉæŸG ‘ »YGQõdG êÉàfE’G áª¶fCG ôjƒ£àd
´GQõà°S’G øe êÉàfE’G πμ°ûjh .∑Éª°SC’G øe »∏ëŸG á«≤«Ñ£J çÉëHCG ¬«a òØæJh .√É«ŸGh áHÎdG áMƒ∏e πcÉ°ûe
áÑ°ùf »gh ,»∏μdG êÉàfE’G øe áÄŸG ‘ 25 ƒëf »μª°ùdG äÉJÉÑædG øe ´GƒfCG π«°UCÉJh ,á÷É©ŸGh á◊ÉŸG √É«ŸÉH …ô∏d
Qó≤Jh .áÄŸG ‘ 44 ƒëæH IQó≤ŸG á«ŸÉ©dG É¡à∏«ãe øY π≤J IôªãŸG QÉé°TC’Gh ô°†ÿGh ±ÓYC’Éc áMƒ∏ª∏d áehÉ≤ŸG
êÉàfE’G IOÉjR á«fÉμeEG á«YGQõdG á«ªæà∏d á«Hô©dG áª¶æŸG .áæjõdG äÉJÉÑfh á«Lô◊Gh
∫ƒ∏ëH Ék jƒæ°S øW Êƒ«∏e ƒëæH ∑Éª°SC’G øe »Hô©dG
ájôëÑdG á«FÉŸG AÉ«MC’G á«HôJ ∫ÓN øe á°UÉN ,2030 áæ°S ,áØ∏àfl π«°UÉfi …ôd ¢ùfƒJ ‘ á◊ÉŸG √É«ŸG Ωóîà°ùJ
.á«∏NGódG á«FÉŸG äÉë£°ùŸG ‘h ,¿ÉeôdGh ≥°ùàØdGh ¿ƒàjõdG πãe IôªãŸG QÉé°TC’G Ék °Uƒ°üN
.á«LÉàfE’Gh ƒªædG å«M øe á«HÉéjEG èFÉàf ¤EG …ODƒj Ée
ájƒYôdG OQGƒŸG ‘ ¢ü≤f øe ÊÉ©J á≤£æŸG ¿CG ÉÃh êÉàfE’ ¿OQC’G ‘ á∏MÉ≤dG »°VGQC’G ‘ äÈoàNG Éªc
,Ωƒë∏dG êÉàfEG ‘ ™°SƒàdG á«fÉμeEG øe óëj á«Ø∏©dGh π°†aCG äÉ°SGQódG â≤Khh ,π°üÑdGh Ò©°ûdG πãe π«°UÉfi
∫ƒM (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG ôjô≤J ƒYój ‘h .¿OQC’G ‘ …ô∏d á◊ÉŸG √É«ŸG ΩGóîà°SG IQGOE’ ΩÉ¶f
≈∏Y á«μª°ùdG IhÌdG áªgÉ°ùe á«ªæJ ¤EG »FGò¨dG øeC’G π≤J ≥WÉæe ‘ á∏jƒW IóŸ á◊ÉŸG √É«ŸG â∏ª©à°SG ¥Gô©dG
á∏°S ‘ ÊGƒ«◊G ÚJhÈdG ÒaƒJ ‘ ΩGóà°ùe ƒëf π«°UÉëŸGh .áMƒ∏ŸG Iójó°T ÉgQÉHBG √É«eh äÉ£bÉ°ùàŸG É¡«a
∑Ó¡à°S’G ∫ƒM “óaCG” ôjô≤J ócDƒj Éªc .á«Hô©dG AGò¨dG (ºWÉª£dG) IQhóæÑdG πª°ûJ ±hô¶dG √òg ‘ áYhQõŸG
‘ á«cÓ¡à°S’G äGOÉ©dG πjóÑJ IQhô°V ≈∏Y ΩGóà°ùŸG ¢UÉLE’G πãe IôªãŸG QÉé°TC’Gh ,QÉ«ÿGh ΩƒãdGh π°üÑdGh
∂ª°ùdG πcCG ¤EG ôªMC’G ºë∏dG πcCG øe ∫ƒëàdÉc ,AGò¨dG äôKCÉJ óbh .¿ÉeôdGh ¿ƒàjõdGh Öæ©dGh ìÉØàdGh ¢ûª°ûŸGh
¿ƒ°Uh áÄ«ÑdGh áë°üdG ájÉªM ‘ ºgÉ°ùj Ée ,ÜƒÑ◊Gh ‘ á◊ÉŸG √É«ª∏d óeC’G πjƒ£dG ΩGóîà°S’ÉH Ék Ñ∏°S áHÎdG
∫ó©e »Hô©dG øWGƒŸG ∞ØN GPEÉa .á«©«Ñ£dG OQGƒŸG .º¡«°VGQCG Iôég ¤EG ÚYQGõŸG ô£°VG Ée ,…ôdG
Ék eGôZƒ∏«c 17 øe ,áÄŸG ‘ 25 AGôª◊G Ωƒë∏dG ∑Ó¡à°SG
øe Ö©μe Îe ¿ƒ«∏H 27 ÒaƒJ øμÁ ,áæ°ùdG ‘ OôØ∏d á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ÚH ¿hÉ©àdG Èà© n jo :»ª«∏bE’G ¿hÉ©àdG
Ö∏£àj ºë∏dG øe óMGh ΩGôZƒ∏«c êÉàfEG ¿CG QÉÑàYÉH ,√É«ŸG á«dÉŸGh á«YGQõdG OQGƒŸG ‘ á«Ñ°ùædG äGõ«ŸG ¢SÉ°SCG ≈∏Y
.√É«ŸG øe Ék Ñ©μe Gk Îe 15 iƒà°ùŸG ≈∏Y »FGò¨dG øeC’G õjõ©àd Ék «°SÉ°SCG Gk QÉ«N
óæà°ùJ áHQÉ≤e Ö∏£àj ƒ¡a Ók YÉa ¿hÉ©àdG ¿ƒμ«dh .»ª«∏bE’G
äÉjÉØædG ‘ ΩÉ©W ,á«æWƒdG á«YGQõdG äÉ°SÉ«°ùdGh äÉ«é«JGÎ°S’G áeAGƒe ¤EG
.á«YGQõdG á«ªæàdGh á«æ≤àdGh Ωƒ∏©dG ‘ QÉªãà°S’G IOÉjRh
IóëàŸG ·C’G áª¶æe ¬JQó°UCG 2013 ΩÉY ôjô≤J ∞°ûc
øe á∏FÉg äÉ«ªc Qó¡j ⁄É©dG ¿CG (hÉa) áYGQõdGh ájòZCÓd Üô©dG º©£j ôëÑdG
êÉàfE’G å∏K …CG ,Ék jƒæ°S øW ¿ƒ«∏H 1.3 ÉgQGó≤e AGò¨dG
¢üî°T ¿ƒ«∏e 800 øeÌcCG ≈≤Ñj Éªæ«H ,»ŸÉ©dG »FGò¨dG 18^000 ,Îeƒ∏«c 34^000 ≈∏Y á«Hô©dG πMGƒ°ùdG óà“
ájOÉ°üàb’G ôFÉ°ùÿG ¥ƒØJh .Ωƒj πc Ék YƒL ¿hQƒ°†àj IÒÑc OQGƒÃ á«Hô©dG á≤£æŸG ôNõJh .ádƒgCÉe É¡æe
ƒëf ¿CG Ék °†jCG »æ©j Gògh .Ék jƒæ°S Q’hO ¿ƒ«∏H 750 Iô°TÉÑŸG Ék °ü«NQh Ék «ë°U Ék æ«JhôH ôaƒJ »àdG á«μª°ùdG IhÌdG øe
π«°UÉëŸG …ôd ∂∏¡à°ùJ √É«ŸG øe Ö©μe Îe ¿ƒ«∏H 550 QOÉ°üŸG øe ÊGƒ«◊G ÚJhÈdÉH ¿Qƒb Ée GPEG øWGƒª∏d
É¨dƒa ô¡æd …ƒæ°ùdG ≥aóàdG »gÉ°†j Ée …CG ,Gk óHCG πcDƒJ ’ ∑Éª°SC’G øe …ƒæ°ùdG »Hô©dG êÉàfE’G Qó≤jh .iôNC’G
á∏°ù∏°S QÉWEG ‘ AGò¨dG ¢†FÉa ΩGóîà°SG IOÉYEG AGò¨dG ∞«°†jh .ÉHhQhCG QÉ¡fCG QõZCGh ∫ƒWCG ,É«°ShQ ‘
hCG ,á«aÉ°VEG ¥Gƒ°SCG øY åëÑdÉc :…ô°ûÑdG ∑Ó¡à°S’G ¢SÉÑàM’G äGRÉZ øe øW ¿ƒ«∏H 3.3 ƒëf ∂∏¡à°ùŸG ÒZ
¿EGh .áLÉàfi äÉYƒª› ¤EG ¢†FÉØdG AGò¨dÉH ´ÈàdG å©ÑæŸG ¿Éã«ŸG RÉZ ¿CG Ék ª∏Y ,¢VQC’G AGƒLCG ¤EG …QGô◊G
øμÁ ,…ô°ûÑdG ∑Ó¡à°SÓd Ék ªFÓe AGò¨dG Gòg øμj ⁄ RÉZ øe Iôe 23 iƒbCG ƒg ôeÉ£ŸG ‘ á«FGò¨dG äÉjÉØædG øe
á°ü°üîŸG OQGƒŸG ¿ƒ°üj É‡ ,á«°TÉª∏d ∞∏Y ¤EG ¬∏jƒ– .…QGô◊G ¢SÉÑàM’ÉH ÖÑ°ùàdG ‘ ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK
.…QÉŒ ∞∏Y êÉàfE’
πMGôe ∫ÓN »ŸÉ©dG »FGò¨dG Qó¡dG øe %54 π°üëj
ô°UÉæYh ábÉ£dG ¢UÓîà°SG øμÁ :IOÉ©à°S’Gh ôjhóàdG %46 π°üëjh ,OÉ°ü◊G ó©H ¿õÿGh ∫hGóàdGh êÉàfE’G
IOÉYEG ≥jôW øY ,ΩÉ©£dG äÉjÉØf øe áHÎ∏d ájòë Oƒ©jh .∑Ó¡à°S’Gh ™jRƒàdGh á÷É©ŸG πMGôe ∫ÓN
,â°SƒÑeƒμdG OÉª°S ™æ°Uh ,»FGƒgÓdG º°†¡dGh ,ôjhóàdG øjòdG ,Úμ∏¡à°ùŸG á«cƒ∏°S ¤EG Qó¡dG Gòg øe AõL
‘ É¡FÉ≤dEG øe Gk Òãc ióLCG Gò¡a .ábÉ£dG êÉàfEG ™e ¥ô◊Gh ,AGô°ûdG ‘ ¿ƒaô°ùj hCG ,º¡bƒ°ùàd Gk ó«L ¿ƒ££îj ’
.ôeÉ£ŸG hCG ,ô¡°TCG ó©H ¬à«MÓ°U »¡àæJ Ék éàæe ¿ƒ°†aôj hCG
¤EG ¬æe Òãc Ögò«a º¡àLÉM øe ÌcCG Ék eÉ©W ¿hó©j q
ájòZC’G áª¶æeh áÄ«Ñ∏d IóëàŸG ·C’G èeÉfôH ≥∏WCG óbh :ÒHGóJ áKÓK hÉØdG âMÎbG ∂dòd .äÉjÉØædG
¢ü∏q b ,ó°üàbG ,πco ,ôμa”
q á∏ªM 2013 ΩÉY áYGQõdGh
á«dhódG Oƒ¡÷G õjõ©J ±ó¡H ,“á«FGò¨dG ∂àª°üH å«ëH Ö∏£dG ™e êÉàfE’G áfRGƒe Öéj :AGò¨dG óbÉa ¢ü«∏≤J
.Qhó¡ŸG ΩÉ©£dG á«ªc øe ∞«Øîà∏d .Üƒ∏£e ÒZ AGòZ êÉàfE’ á«©«Ñ£dG OQGƒŸG ±õæà°ùJo ’
Iôé°ûdG Ωƒj :»LPƒ‰ »°SQóe •É°ûf
,zÖ∏≤dÉH ábô◊G{ á∏ªM øª°V øeh ,Iôé°ûdG ó«Y áÑ°SÉæÃ

,º‚ ÚY ` Ú°Sób’G ÚÑ∏≤dG ájƒfÉK ‘ áÄ«ÑdG …OÉf º¶f
á«Lô◊G IhÌdG á«©ªLh …ôe â«H ájó∏H ™e ¿hÉ©àdÉH
ΩÉb .(Èª°ùjO) ∫hC’G ¿ƒfÉc 6 ‘ ô°†NCG Ék eƒj ,á«ªæàdGh
øe Iôé°T 400 ´QõH .á°VhôdG ±ƒØ°U øe ò«ª∏J 400 ¬dÓN
‘ ,á«©ª÷G É¡àeób ,ÚHô°ûdGh ¿Éjóæ°ùdGh ôªãŸG ôHƒæ°üdG
.∞jôÿG ‘ ¥ÎMG …òdG …ôe â«H êôM
º∏©dG ∫ÉØWC’G É«q M å«M ,á°SQóŸG ΩôM ‘ ´hô°ûŸG ≥∏WCG

øe záÄ«ÑdG ó«°ûf{ GhOCq G Éªc ,»æWƒdG ó«°ûædÉH ÊÉæÑ∏dG
.Ωôc ÊƒW ÜC’G ¿É◊CGh ôª°SCG â«fÉL áÑdÉ£dG äÉª∏c
øª°V záÄ«ÑdG ≥jó°U øØdG{ IõFÉéH RÉa ó«°ûædG Gòg ¿Éch
,ΩÓ°ùdGh πeC’G Iôé°T É¡«ª°ùjh É¡à«HÎH ºà¡j Iôé°T ´Qõj ΩÉbh .zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏› É¡àª¶f »àdG á≤HÉ°ùŸG
ÖMh ÉfO’hG Üƒ∏b ‘ AÉqæÑdG …óëàdG øe ´ƒf ≥∏N ∫hÉëf ÉæfC’ É¡dÓN RÉa ¢†cQ IGQÉÑÃ »°SÉ°SCG ¢SOÉ°ùdG ±ƒØ°U IòeÓJ
™àªàj ƒ¡a ádÉ°SQ πªëj øe ¿CG º∏©f øëfh .øWƒ∏d ¥OÉ°U ‘ ÉgƒYQR RQCG Iôé°T ≈∏Y º¡æe πc π°üM ,ÜÓW áà°S
.z¥ó°üdGh áYÉé°ûdGh Iƒ≤dÉH .á°SQóŸG ≥FGóM
¢ù≤£dG ºZQ ≈∏Y ,êô◊G ¤G ™«ª÷G ¬LƒJ ∫ÉØàM’G ó©H á°VhôdG ò«eÓJ ¿EG{ :É¡«a âdÉb ájƒfÉãdG IôjóŸ áª∏c âfÉc ºK
.ájó∏ÑdG ∫ÉªYh Úª∏©ŸG IóYÉ°ùÃ QÉé°TC’G Gƒ°SôZh ,ôWÉŸG ò«ª∏J πc ¿CG ƒgh ,∫Ó≤à°S’G ó«Y áÑ°SÉæŸ Ék Yhô°ûe Gƒ≤∏WCG

(»∏Y ΩCG) ábƒ°ùYódGh äƒÑμæ©dG ≈∏Y ¢†≤J ’ t ,É¡YÉàÑJ »àdG ™∏°ùdGh áª©WC’G »JCÉJ øjCG øe ∞°ûàcGt
äÉæFÉc »¡a .ÉgÒZh (±ƒYô°ùdG) »ÑædG ¢Sôah .Ék «∏fi áéàæŸG π«°UÉëŸGh áª©WC’G Î°TGh
.äGô°û◊Gh ¢ùaÉæÿGh øŸG ΩÉ¡àdÉH á°ü°üîàe Ió«Øe
º¡à∏J »¡a ,∂à≤jóM QÉªK øY ÒaÉ°ü©dG ™æ“ ’h .ájƒ°†©dG π«°UÉëŸG ™é°Tt
.Ék °†jCG ¿GójódGh äGô°û◊G
á«FÉ«ª«μdG äGó«ÑŸGh Ióª°SC’G ΩGóîà°SG øe ∞ØN t
≈∏Y Öãc øY ±ô©Jh ájƒ°†Y áYQõe IQÉjõH ºb t .∂JÉYhQõe ‘
.É¡«a á©ÑàŸG á«YGQõdG Ö«dÉ°SC’G
øcQ ‘ É¡eƒu c .QÉé°TC’G øe á£bÉ°ùdG ¥GQhC’G ΩôJ ’ t
¢üëØHh ,´QGõŸG ‘ äGó«ÑŸG ΩGóîà°SG áÑbGôÃ ÖdÉWt .…ƒ°†Y OÉª°S êÉàf’ ∂à≤jóM øe
.¥Gƒ°SC’G ‘ ´ÉÑJ »àdG π«°UÉëŸG ‘ É¡JÉ«≤Ñàe
ÉjÉ≤Ñc ,ájƒ°†©dG ïÑ£ŸG äÓ°†a ó«ª°ùJ ‘ ôμa t
πcCG ¤EG ∫ƒq –h AGôª◊G Ωƒë∏dG πcCG øe ∞ØN t ∫ƒëàJ ≈àM á≤jó◊G ‘ Égôª£H ,¬cGƒØdGh QÉ°†ÿG
π°†aCGh ÚJhÈdÉH á«æZ »¡a ,ÜƒÑ◊Gh ∑Éª°SC’G .…QÉéàdG OÉª°ùdG AGô°T øe ’k óH É¡∏ª©à°SGh ,Gk OÉª°S
.É¡LÉàfEG IQhO ‘ √É«ª∏d Ék cÓ¡à°SG πbCGh Ék «ë°U
.IÒ¨°üdG ∫õæŸG á≤jóM ‘ ≈àM ¬cGƒØdGh ô°†ÿG ´QRGt
∂dPh ,AGò¨dG äÉjÉØf øe ∞ØNh ,ΩÉ©£dG Qó¡J ’t
ΩÉ©W OGóYEG ΩóYh ,ájòZC’G AGô°T ‘ ±Gô°SE’G Ωó©H øe ’k óH IQÉ°†dG äÉaB’G ó©ÑJ »àdG äÉJÉÑædG ´QRG t
.äÉjÉØædG ¤EG ¬æe Òãc Ögòj ÓÄd áLÉ◊G øe ÌcCG .äGô°û◊G ¿Gô qØæj Ók ãe π°üÑdGh ΩƒãdG .äGó«ÑŸG ΩGóîà°SG
áYGQõdG ∫ƒM ∂JÉeƒ∏©e ÈàNG .3

Qó¡J á«YGQõdG Ióª°SC’G øe %50 ƒëf ```````````` .6 IOÉjõd áLÉ◊G ÚH ¿RGƒJ OÉéjEG øμÁ ```````````` .1
√É«ŸG çƒ∏Jh ,»YGQõdG ±ô°üdG √É«eh áHÎdG ‘ .áeGóà°ùe á«YGQR ¥ôW OÉªàYGh π«°UÉëŸG
.á«aƒ÷Gh á«ë£°ùdG
‘ »Hô©dG ⁄É©dG É¡¡LGƒj »àdG ≥FGƒ©dG øe ```````````` .2
¢TQ ΩóY ájƒ°†©dG áYGQõdG ÇOÉÑe øe ```````````` .7 .√É«ŸG ¢ü≤fh á«YGQõdG »°VGQC’G ájOhófi :áYGQõdG
.äÉYhQõŸG ≈∏Y á«FÉ«ª«μdG OGƒŸG
á«FÉ«ª«μdG äGó«ÑŸGh Ióª°SC’G ΩGóîà°SG óæY ```````````` .3
áª©WC’G ™«ªL ¿CG äÉ°SGQódG äô¡XCG ```````````` .8 êÉàf’G á«Yƒf øe ø°ù– É¡fEÉa ,Ö°SÉæŸG πμ°ûdÉH
.áë°üdÉH Iô°†e ÒZh áª«∏°S Ék «KGQh ádó©ŸG .¬à«ªch »YGQõdG
CÉ£N .5 í°U .10 ádGREG hCG á¡cÉØdGh QÉ°†ÿG π°ùZ »Øμj ```````````` .9 ,¿É°ùfE’G áë°üH Iô°†e á«FÉ«ª«μdG Ióª°SC’G ```````````` .4
CÉ£N .4 CÉ£N .9 .äGó«ÑŸG ÉjÉ≤H øe ¢ü∏îà∏d á«LQÉÿG É¡Jô°ûb .áeóîà°ùŸG á«ªμdGh É¡Yƒf øY ô¶ædG ¢†¨H
í°U .3 CÉ£N .8
¤EG …ODƒj IÌμH á«YGQõdG äGó«ÑŸG ΩGóîà°SG ```````````` .10 á«FÉ«ª«μdG äGó«ÑŸG ΩGóîà°SG øY πjóH ’ ```````````` .5
í°U .2 í°U .7
í°U .1 í°U .6
.Égó°V áYÉæe äÉaB’G ôjƒ£J .äÉaB’Gh äGô°û◊G ≈∏Y AÉ°†≤∏d áYGQõdG ‘
áYGQõdG ∫ƒM á«≤«Ñ£J äÉWÉ°ûf .4

…ƒ°†©dG OÉª°ùdG ™æ°üd äÉjÉØædG ï«Ñ°ùJ :1 •É°ûædG
:±ó¡dG
.∂dõæe á≤jóM ‘ ádƒ¡°ùH OÉª°ùdG ™æ°U
‘ ìƒàØe ÒÑc »Ñ°ûN ¥hóæ°U hCG ∂«à°SÓH π«eôH t
πØ°SC’G
π«eÈ∏d AÉ£Z t
QÉéM á©°†H t
ájƒ°†Y äÉjÉØf t
:π©ØJ GPÉe
äGÎª«àæ°S 3 ¤G Îª«àæ°S ô£≤H Üƒ≤ãdG øe Gk OóY íàaG .1
ô£≤H iôNCG Ék Hƒ≤Kh ,π«eÈdG øe πØ°SC’G ∞°üædG ‘
πØ°SCG ¢üb .≈∏YC’G ∞°üædG ‘ óMGh Îª«àæ°S øY π≤j
.π«eÈdG
OÉª°ùdG ™ªL øe øμªààd QÉéM 4 hCG 3 ≈∏Y π«eÈdG ™°V .2

.ÜGÎdÉH π«eÈdG πØ°SCG ‘ áëàØdG πØbCGh ,¬∏Ø°SCG øe
¿C’ ´ƒÑ°SCG πc Ö«°†b á£°SGƒH äÉjÉØædG ‘ Ék Hƒ≤K íàaG .7
∞ØîJh (»FGƒ¡dG ôªîàdG) ï«Ñ°ùàdG á«∏ªY ´ô°ùJ áFƒ¡àdG á©°TC’ Iô°TÉÑe ¢Vô©e ÒZ ¿Éμe ‘ π«eÈdG ™°V .3
.íFGhôdG .íjôdGh ¢ùª°ûdG
π«eÈdG πNGO áHƒWôdG øe ∫óà©e iƒà°ùe ≈∏Y ßaÉM .8 AÉà°ûdG ‘ ô£ŸG AÉe ∫ƒNO ™æŸ π«eÈdG ≈∏Y AÉ£Z ™°V .4
,ΩÉjCG á©°†H πc ¬«dG AÉŸG øe øjÎ«d ¤G Î«d áaÉ°VÉH ∫ƒNóH íª°ùj Gòg .∞«°üdG ‘ äÉjƒàëŸG ±ÉØL ™æŸh
.±ÉØ÷G π°üa ‘ Ék °Uƒ°üN .ÜÉHòdG ∫ƒNO ™æÁh ádóà©e áHƒWQ
ÚeCÉàd ájƒ°†©dG äÉjÉØædG øe ¿RGƒàe §«∏N ≈∏Y ßaÉM .9 ÉjÉ≤Hh ΩÉ©£dG ÉjÉ≤H πãe) ájƒ°†©dG äÉjÉØædG ∞°VCG .5
.ÚLhÎ«ædGh ¿ƒHôμdG øe áªFÓe äÉjƒà°ùe .Ék «eƒj π«eÈdG ¤G (QÉé°TC’G ¥GQhCGh ¬cGƒØdGh QÉ°†ÿG
.äGô°û◊G ÜÉæàL’ á«ægO OGƒe ∫ÉNOG ΩóY π°†aC’G øeh
OÉª°S ¤G ájƒ°†©dG äÉjÉØædG ∫ƒëàJ ô¡°TCG 6 ó©H .10 ‘ ∂«à°SÓHh ¿OÉ©eh QÉéMh êÉLR OƒLh ΩóY øe ócCÉJ
¢ûaQ á£°SGƒH Ék jQhO ¬àdGREG øμÁ ,øcGO »æH ¬fƒd »©«ÑW Iô≤ØdG ‘ ájƒ°†©dG äÉjÉØædG ¢†©ÑH áëF’ ô¶fCG) äÉjÉØædG
á«∏ªY ¿G .áHÎ∏d Gk OÉª°S ¬dÉª©à°SGh π«eÈdG πØ°SCG øe .(á«dÉàdG
¬ZGôaEG hCG π«eÈdG π≤æd »YGO ’h ,á∏°UGƒàe ï«Ñ°ùàdG
.πeÉμdÉH ,äGÎª«àæ°S 10 É¡àcÉª°S äÉjÉØædG øe á«ªc πc ¥ƒa .6
.π«eÈdG πØ°SCG ‘ ¿ƒq μàŸG OÉª°ùdG hCG ÜGÎdG øe á≤ÑW ™°V
:§«∏ÿG ‘ ™°†J GPÉe ´ô°ùà°S OÉª°ùdGh ÜGÎdG ‘ IOƒLƒŸG á≤«bódG äÉæFÉμdG
áÑbGôe Öéj ,‹õæŸG iƒà°ùŸG ≈∏Y ï«Ñ°ùà∏d áÑ°ùædÉH .íFGhôdG ∞ØîJh π∏ëàdG á«∏ªY
:πª©à°ùj ∞«ch kGõgÉL OÉª°ùdG íÑ°üj ≈àe Öéj ,Ók ãe ,ΩÉ©£dG äÉéàæe ¢†©H .ájÉæ©H §«∏ÿG
áëFGQ ¬Ñ°ûJ áëFGQ ¬dh Ék æcGO ¬fƒd ¿ƒμj õgÉ÷G OÉª°ùdG .OÉª°ùdG á«Yƒf √ƒ°ûJ hCG ÜÉHòdG ÜòàŒ ób É¡fC’ ÉgOÉ©Ñà°SG
,á«∏°UC’G äÉfƒμŸG øe …CG õ««“ IOÉY Ö©°üdG øeh .ÜGÎdG øμÁ äÉjÉØf …ƒ– É¡æμd ,á∏eÉ°T â°ù«d á«JB’G áëFÓdG
Ö©°üj »àdG OGƒŸG øe AGõLCG IógÉ°ûe Ék fÉ«MCG øμÁ øμd :OÉª°ùdG ™æ°üd É¡dÉª©à°SG
áHôJ ‘ OÉª°ùdG ¿ƒ©°†j ¢SÉædG ¢†©H .¢û≤dG πãe ,É¡∏∏– QÉ°†ÿGh ¬cGƒØdG äÓ°†at
á≤Ñ£c Ék °†jCG ¬dÉª©à°SG øμÁh ,É¡àYGQR πÑb º¡à≤jóM ¢†«ÑdG Qƒ°ûbt
.´QõdG º°Sƒe AÉæKCG áHÎdG ≈∏Y ájƒ∏Y Iƒ¡≤dG πØKt
á∏ª©à°ùŸG …É°ûdG ¢SÉ«cCGt
™«£à°ùJ ’ á≤jô£Hh OGƒÃ áHÎdG …ò¨j »©«Ñ£dG OÉª°ùdG óbƒŸG OÉeQt
áYƒª› ≈∏Y …ƒàëj ƒgh .ÉgÒaƒJ á«YÉæ£°U’G Ióª°SC’G QÉé°TC’G ¥GQhCGt
øe Ók °UCG ´ƒæ°üe ¬fC’ ,äÉJÉÑædG É¡LÉà– »àdG äÉjò¨ŸG ΩÉ©£dG äÓ°†at
.äÉJÉÑf Ö°û©dGt
≥FGó◊G QÉé°TCG º«∏≤J øe áØ∏îàŸG äÉ°UÉ°ü≤dGt
á«FÉHô¡μdG á°ùæμŸG ádÉ°ùft
á«æ£≤dGh á«aƒ°üdG ¥ôÿGt
Ö°ûÿG IQÉ°ûft
¥Qht
?Ióª°SCG ’ hCG Ióª°SCG :2 •É°ûædG
:±ó¡dG
∂∏Jh ájƒ°†©dG á«YGQõdG äÉéàæŸG ÚH ¥ôØdG á¶MÓe
.É¡àYGQR ‘ á«FÉ«ª«μdG Ióª°SC’G Ωóîà°ùJ »àdG
:π©ØJ GPÉe
iôNCGh ,ájƒ°†Y á≤jô£H áéàæe Gk QÉ°†N hCG á¡cÉa Î
p °TG .1
.á«FÉ«ª«c Ióª°SCG ΩGóîà°SÉH áéàæe ¬°ùØf ´ƒædG øe
§‰ πc äÉæ°ùMh ,ÚYƒædG ÚH äÉaÓàN’G ¢ûbÉf .2

.¬JÉÄ«°Sh áYGQõdG øe
?áÄ«ÑdG ábƒ°ùYódG óYÉ°ùJ ∞«c :3 •É°ûædG
É¡fƒ©Ñ£j hCG äÓ› øe É¡fƒ°ü≤j É¡d Qƒ°U øY GƒãëÑj :±ó¡dG

.âfÎf’G øY ábƒ°ùYódG πãe äGô°ûM ¿CG ∞«c ò«eÓàdG º∏©àj ±ƒ°S
¤G áLÉ◊G øe π∏≤J ¿CG øμÁh áÄ«Ñ∏d Ió«Øe (»∏Y ΩCG)
Ωhó≤H ∫ƒ≤◊Gh ≥FGó◊G ‘ ≥«°SÉYódG Qƒ¡X ô°ûÑj .É¡æY »æöJ hCG á«FÉ«ª«μdG äGó«ÑŸG
´ƒf 6000 øe ÌcCG ∑Éægh .∫ÉØWC’G É¡H è¡àÑjh ,™«HôdG
øμd ,áØ∏àfl ¿GƒdCGh ΩÉéMCÉH ,⁄É©dG AÉëfCG ‘ É¡æe :π©ØJ GPÉe
™≤H É¡æjõJ AGôØ°U hCG á«dÉ≤JôH hCG AGôªM áëæLCG É¡à«ÑdÉ¨d ∫ƒM Gk Ò¨°U Ék ãëH Ghôéj ¿CG ∑ò«eÓJ øe Ö∏WG
Ió«Øe »¡a ,É¡fƒd hCG ábƒ°ùYódG ºéM øμj Éª¡eh .AGOƒ°S hCG Égƒª°Sôj ¿CGh ,πcCÉJ GPÉeh ¢û«©J øjCG ,ábƒ°ùYódG
.áÄ«Ñ∏d Gk óL
ºéM ô¨°U ºZQ ≈∏Y :äGô°ûë∏d á«©«ÑW áëaÉμe

äGô°û◊G πcCÉJ É¡fC’ áÄ«Ñ∏d Ió«Øe »¡a ,ábƒ°ùYódG
áª¡e äÓcBG »g É¡JÉbôjh á¨dÉÑdG ≥«°SÉYódÉa .IQÉ°†dG
∂àØJ »àdG ¢ùaÉæÿG ¢Vƒ«Hh ¢Sƒ°ùdGh ≥ÑdGh øª∏d
¿CG É¡æμÁ IóMGh á¨dÉH ábƒ°ùYO ¿CG ™bGƒdGh .äÉYhQõŸÉH
.É¡JÉ«M ∫ÓN áæe 5000 ƒëf πcCÉJ
ábƒ°ùYódG º¡f ¤G Gk ô¶f :ÚYQGõª∏d ≥«°SÉYódG á«ªgCG

øe ∫ƒëààd Gk óMGh Gk ô¡°T ¥ô¨à°ùJ) ÉgôKÉμJ áYô°Sh
ÚYQGõª∏d Gk Òãc á©aÉf »¡a (á¨dÉH ábƒ°ùYO ¤G á°†«H
øμÁh .IQÉ°†dG äGô°û◊G øe π«°UÉëŸG ájÉªM ‘
É¡æY »æ¨J hCG á«FÉ«ª«μdG äGó«ÑŸG ¤G áLÉ◊G π∏≤J ¿CG
.Ék fÉ«MCG
≥«°SÉYódG πcCÉJ ,äGô°û◊G πcCG ¤G áaÉ°VG :äÉë≤u ∏e

í«≤∏J ‘ óYÉ°ùJ ∂dòHh ,É¡∏≤æJh ìÉ≤∏dG ÜƒÑM Ék °†jCG
.äÉJÉÑædG
≥«°SÉYódG ÜòàŒ äÉJÉÑædG ¢†©H :≥«°SÉYódG ÜGòàLG

¿GƒëbC’Gh Î©°üdG É¡æeh ,á«dõæŸG ≥FGó◊G ¤G
øe ≥«°SÉYódG AGô°T øμÁ ¿Gó∏ÑdG ¢†©H ‘h .á«ÁôŸGh
.≥FGó◊G ‘ É¡bÓW’ á°UÉN ôLÉàe
Ék ÑdÉL ábƒ°ùYódG Èà©J IÒãc ¿Gó∏H ‘ :á©à‡ á≤«≤M

.ø°ù◊G ßë∏d
âfÎf’G ≈∏Y Ió«Øe ™bGƒe äÉJÉÑædG ¢UÉ°üàeG :4 •É°ûædG

2019 ` 2008 (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG ôjQÉ≤J á«FÉ«ª«μdG OGƒª∏d
www.afedonline.org
¢ùN ábQh
»FGò¨dG øeC’G ∫ƒM zóaCG{ ôjô≤J
ôY
¢ùaôc ¥
http://www.afedonline.org/Report2014/A/Binder-Ar.pdf

´ƒ÷G áëaÉμÃ ¢UÉÿG ÊÉãdG ±ó¡dG ∫ƒM äÉeƒ∏©e :IóëàŸG ·C’G

https://www.un.org/sustainabledevelopment/hunger/
¿ƒq ∏e
ΩÉ©W
±ó¡dG ∫ƒM á«YƒàdG èeGôHh Úª∏©ª∏d Ió«Øe OGƒe :ƒμ°ùfƒ«dG áª¶æe
´ƒ÷G áëaÉμÃ ¢UÉÿG ÊÉãdG
https://en.unesco.org/themes/education/sdgs/material/02 :±ó¡dG
á«FÉ«ª«μdG OGƒŸG ∫ƒNO á«Ø«c ≈∏Y ò«eÓàdG ´ÓWEG
ájò¨àdGh ∫ÉØWC’G :∞°ù«fƒ«dG áª¶æe .É¡∏cCÉf »àdG äÉJÉÑædG ¤G áHÎdG ‘ IOƒLƒŸG IQÉ°†dG
https://www.unicef.org/nutrition/
É«Lƒdƒæμà∏d á«Ñ∏°ùdG äGÒKCÉàdG øe ájÉbƒdG :áÄ«Ñ∏d IóëàŸG ·C’G èeÉfôH »LÉLR Üƒc t
ájô°ûÑdG áë°üdGh »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ≈∏Y ájƒ«◊G AÉŸG ¢†©H t
https://www.unenvironment.org/explore-topics/biosafety ¥QRCG hCG ôªMCG ΩÉ©W ¿ƒq ∏e t
¢ùaôc ¥ôr Yh p ¢ùN ábQh t
áYGQõdGh ∫ÉØWC’G
www.kidsgardening.com :π©ØJ GPÉe
.áaÉ◊G øe óMGh Îª«àæ°S ≈àM ÜƒμdG ‘ AÉŸG Öμ°SG .1
IòJÉ°SC’Gh ∫ÉØWCÓd …ÉHÉ¨fƒe ™bƒe hCG ôªMC’G ΩÉ©£dG ¿ƒ∏e øe äGô£b ™°†H ∞°VCG .2
www.kids.mongabay.com
.¥QR’G
(hÉa) áYGQõdGh ájòZC’G áª¶æe .ÜƒμdG ‘ É¡©°Vh ¢ùÿG ábQh ±ôW ™£bG .3
www.fao.org
.ÜƒμdG ‘ ¬©°Vh ¢ùaôμdG ¥ôY ±ôW ™£bG .4
¿ƒ∏ŸG AÉŸG ô°ûàfG ∞«c iÎd áYÉ°S ∞°üf πc Éªgó≤ØJ .5
á«YGQõdG á«ªæà∏d ‹hódG ¥hóæ°üdG .Éª¡«a
www.ifad.org
:∂dP çóM ∞«c
»ŸÉ©dG AGò¨dG èeÉfôH áHÎdG øe AÉŸG ¢üà“ »¡a .É«ëàd AÉe ¤G äÉJÉÑædG êÉà–
www.wfp.org .É¡bGQhCG ¤G É¡bÉ°S ÈY ¬Ñë°ùJh
Iôé°T ¿ƒ«∏ÑdG á∏ªM ¤G πNój QÉÑàN’G Gòg ‘ πª©à°ùŸG ΩÉ©£dG ¿ƒ∏e

https://www.unenvironment.org/resources/publication/ ¿CG øμÁ ,É¡JGP á≤jô£dÉHh .¬¨Ñ°ü«a AÉŸG ™e äÉÑædG
plant-planet-billion-tree-campaig ¤G áHÎdG ‘ IOƒLƒŸG IQÉ°†dG á«FÉ«ª«μdG OGƒŸG πNóJ
.É¡∏cCÉf »àdG äÉJÉÑædG
äÉ˘«˘ª˘c ⁄É˘©˘dG AÉ˘ë˘fGC ‘ á˘Ø˘ã˘μŸG á˘«˘YGQõ˘dG º˘¶˘æ˘dG Ωó˘î˘à˘ °ùJ

,äÉ«d’BGh äGó©ŸGh á«FÉ«ª«μdG äGó«ÑŸGh Ióª°S’CG øe IÒÑc
»JÉÑædG ´ƒæàdG IQÉ°ùNh áHÎdG QƒgóJ ‘ ºgÉ°ùàa
π˘ã˘e ,IÒã˘c á˘«˘YGQR ≥˘ FGƒ˘ Y »˘ Hô˘ ©˘ dG ⁄É˘ ©˘ dG ¬˘ LGƒ˘ j ˜
‘ IOÉM ¢übGƒfh ,áYGQõ∏d á◊É°üdG »°VGQ’CG ájOhófi
‘ äGQÉªãà°S’G ¢VÉØîfGh ,áHÎdG áHƒ°üN ∞©°Vh ,√É«ŸG
™∏°ù∏d ºFÓe ÒZ Ò©°ùJh ,√É«ŸÉH Ió°üà≤ŸG …ôdG äÉ«æ≤J
.≥jƒ°ùàdG º¶f ∞©°Vh ,á«YGQõdG
k
¥ô˘°ûdG á˘≤˘£˘æ˘e ‘ É˘jƒ˘æ˘°S Ió˘ª˘°S’CG ∑Ó˘¡˘à˘ °SG ™˘ Ø˘ JQG ˜
6 ø˘ ˘ ˘ ˘e ÌcGC ¤G 1970 ΩÉ˘Y ø˘W ¿ƒ˘«˘ ∏˘ e 1.5 ø˘ e §˘ °Sh’CG
.Ék«dÉM øW ÚjÓe
øW ÚjÓe 3 ƒëæH ⁄É©dG ‘ äGó«ÑŸG ΩGóîà°SG Qó≤j ˜
ÉjÉ≤H ºcGôJ ¤G ∞ãμŸG É¡eGóîà°SG …OƒDjh .Q’hO ¿ƒ«∏H 40 ƒëf É¡àª«b ≠∏ÑJ ,Ékjƒæ°S ádÉ©ØdG IOÉŸG øe
.Úμ∏¡à°ùŸG áë°U ‘ ôKƒDàa ,π«°UÉÙG ¢†©H ‘ É¡æe
ÌcGC äGó«Ñe ™«æ°üàH äÉcô°T ,äGó«ÑŸG ¢†©H ó°V áYÉæe á«YGQõdG äÉa’BG ¢†©H âÑ°ùàcG ˜
á«ë°üdG QÉK’BG IóM IOÉjR ¤G É‡ ,É¡àëaÉμŸ Ékμàah á«ªq°S
.É¡eGóîà°S’ áÑMÉ°üŸG á«Ä«ÑdGh
˜
Öæé˘à˘J »˘à˘dG ,á˘jƒ˘°†©˘dG á˘YGQõ˘dG OÉ˘ª˘à˘YG ⁄É˘©˘dG ‘ ™˘«˘°ûj ˜

.Ék«KGQh ádó©ŸG π«°UÉÙGh á«FÉ«ª«μdG äGó«ÑŸGh Ióª°S’CG
.øμeGC GPGE ájƒ°†Y Ö«dÉ°SÉCHh ,Ék«∏fi áéàæŸG π«°UÉÙGh áª©W’CG Î°TG ˜

.∂JÉYhQõe ‘ á«FÉ«ª«μdG äGó«ÑŸGh Ióª°S’CG ΩGóîà°SG øe ∞ØN ˜
.IÒ¨°üdG ∫õæŸG á≤jóM ‘ ≈àM ¬cGƒØdGh ô°†ÿG ´QRG ˜
.…QÉéàdG OÉª°ùdG AGô°T øe ’kóH ∂à≤jóM ‘ É¡∏ª©à°SGh ,ájƒ°†©dG ïÑ£ŸG äÓ°†a ó«ª°ùJ ‘ ôμa ˜
´ÉÑJ »àdG π«°UÉÙG ‘ ¢üëØHh ,´QGõŸG ‘ äGó«ÑŸGh Ióª°S’CG ΩGóîà°SG áÑbGôÃ ÖdÉW ˜
.¥Gƒ°S’CG ‘
áYGQõdG ∫ƒM äÉeƒ∏©e áMƒd

179 9 π°üØdG
äÉjÉØædG IQGOEG
1.5 á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ¢†©H ‘ áÑ∏°üdG äÉjÉØædG êÉàfEG ∫ó©e RhÉéàj

⁄É©dG ‘ ä’ó©ŸG ≈∏YCG øe Gògh ,Ék «eƒj OôØ∏d ΩGôZƒ∏«c
iôNCG ’k Éμ°TCG ÖÑ°ùJh √É«ŸG çƒ∏Jh AGƒ¡dG çƒ∏J É¡©«æ°üJ á«∏ªYh º¡ŸG øe ∂dòd .≈°†e âbh …CG øe ÌcCG äÉjÉØf èàæf Ωƒ«dG øëf
∞Øîf ’ ÉæfÉa ,ÉæJÉjÉØf ∫Éª©à°SG ÉfóYCG GPG ÉeCG .»Ä«ÑdG QÉeódG øe …PDƒf hCG áeÉ©dG áë°üdÉH ô°†f
q ¿CG ¿hO øeh ¿ÉeCÉH É¡æe ¢ü∏îàf ¿CG
,á©«Ñ£dG OQGƒe ±Gõæà°SG Ék °†jCG ∞Øîf πH ,Ö°ùëa ÉfôeÉ£e áeRCG ±É©°VCG Iô°ûY ≠∏ÑJ ób äÉjÉØf áæ°S πc ¿ƒeôj ¢SÉædG .áÄ«ÑdG
.iôNC’G á«Ä«ÑdG Éæ∏cÉ°ûe øe Gk Òãch çƒ∏àdG ∞Øîf Éªc hCG ôª£ oj É¡æe Òãch ,Ék °†jCG äÉjÉØf èàæJ áYÉæ°üdGh ,º¡ª°ùL ¿Rh
.á©«Ñ£dG ‘ ≈≤∏j hCG ¥ôëj
≈Yój ∫hC’G .äÉjÉØædG á∏μ°ûe øe óë∏d ¿É«°ù«FQ ¿ÓM ∑Éæg
å«ëH IAÉØc ÌcCG äÉYÉæ°üdG ¿ƒμJ ¿CG …CG ,z∞¶fC’G êÉàf’G{ ‘Ééj ’ O uóÑe ™ªà› ÉæfCÉH ÉæØ°üj øeh ,áeÉª≤dG ‘ ¥ô¨f ÉæfEG
á«ªc π«∏≤J ƒg ÊÉãdGh .πbCG äÉjÉØf èàæJh πbCG OGƒe πª©à°ùJ øμÁ »àdG øcÉeC’G ¢übÉæJ Gk Aƒ°S ™°VƒdG ójõj É‡h .á≤«≤◊G
k
ôjhóJ øY Ó°†a ,∫Éª©à°S’G IOÉYEGh Qó¡dG øe ∞«ØîàdÉH ,äÉjÉØædG ≥∏îj ób ôª£e ‘ äÉjÉØædG øe ¢ü∏îàdGh .É¡«a äÉjÉØædG ôªW
¿OÉ©ŸGh êÉLõdGh ∂«à°SÓÑdGh ¿ƒJôμdGh ¥QƒdG πãe ,äÉjÉØædG ºª°ùJ ¿CG øμÁ áë°ûJôŸG πFGƒ°ùdÉa ,IQhÉéŸG á≤£æª∏d πcÉ°ûe
ôeÉ£ŸG π©L øe óH ’h .äGQÉ«°ùdG ≈àMh ≥FGó◊G äÓ°†ah ,ôeÉ£ŸG ‘ Ék °†jCG èàæj …òdG ,¿Éã«ŸG RÉZh .áHÎdGh á«FÉŸG äGOGóe’G
.áÄ«ÑdÉH Gk Qô°V ≥ë∏J ’ å«ëH Ék fÉeCG ÌcCG ¥QÉëŸGh .IQGô°T ¬∏©°ûJ ÉeóæY ôéØæjh ºcGÎj ¿CG øμÁ
á«ªμdG π«∏≤J :»g •É≤f çÓãH πãªàJ äÉjÉØæ∏d á∏eÉμàŸG IQGOE’G ó≤a .äÉjÉØædG øe ¢ü∏îàdG øe ≥ªYCG »g á∏μ°ûŸG øμd
.ôjhóàdG IOÉYEG ,øμeCG å«M ∫Éª©à°S’G IOÉYEG ,Qó°üŸG øe ,É¡«eôf »àdG AÉ«°TC’G êÉàf’ á«dhC’G OGƒŸGh ábÉ£dG âμ∏¡à°SG
äÉjÉØædG IQGOEG 9 π°üØdG 180
øe äÉjÉØædG êÉàfEG øe IÒÑc áLQóH ó–
q áeGóà°ùe êÉàfEGh √É«ŸG çƒ∏àa .áÄ«ÑdG ≈∏Y Gk ô°TÉÑe Gk ÒKCÉJ äÉjÉØædG ôKDƒJ
±GógCG ™LGQ) .∫Éª©à°S’G IOÉYEGh ôjhóàdGh π«∏≤àdG ∫ÓN ‘ Iô°TÉÑe äÉjÉØædG AÉ≤dEG øe §≤a ¢ù«d èàæj ¿CG øμÁ
.(11 π°üØdG ‘ 2030 áæ°ùd áeGóà°ùŸG á«ªæàdG √É«e ¿ÉjôL øe Ék °†jCG É‰Gh ,ôëÑdGh QÉ¡fC’Gh äGÒëÑdG
.äÉjÉØædG äÉÑμe øe áKƒ∏ŸG πFGƒ°ùdG ìÉ°ûJQG øeh ô£ŸG
äÉjÉØædG IQGOEG ¬LGƒJ á«°ù«FQ á∏μ°ûe ∂«à°SÓÑdG Èà©j »FGƒ°û©dG ¥ô◊G øe èàæj ¿CG øμÁ AGƒ¡dG çƒ∏Jh
äÉÑμŸGh ôeÉ£ŸG øe Gk ÒÑc Gk AõL CÓÁ ¬fC’ ,áÑ∏°üdG π∏– áé«àf ôeÉ£ŸG øe ≥∏£æJ äGRÉZ øeh ,äÉjÉØæ∏d
óbh .á©«Ñ£dG ‘ π∏ëàJ ’ ¬JÉéàæe º¶©eh ,á«FGƒ°û©dG πμ°ûj ¿CG øμÁ äÉjÉØædÉH ô°TÉÑŸG ∑ÉμàM’Gh .äÉjÉØædG
ΩÉY øW ¿ƒ«∏e 242 á«μ«à°SÓÑdG äÉjÉØædG á«ªc â¨∏H ™ªL ∫ÉªY ≈∏Yh OGôaC’G ≈∏Y Gk ô£N ä’É◊G ¢†©H ‘
∫ƒM áÑ∏°üdG äÉjÉØædG ´ƒª› øe áÄŸG ‘ 12 …CG ,2016 á«ë°üdG ÒZ ôeÉ£ŸG …hDƒJ óbh .É¡à÷É©eh äÉjÉØædG
¿ƒ«∏e 335 ∂«à°SÓÑdG øe »ŸÉ©dG êÉàfE’G ≠∏Hh .⁄É©dG ,¢VGôeCÓd á∏bÉf ¢VQGƒbh äGô°ûM áaƒ°ûμŸG äÉÑμŸGh
ΩÉY êÉàfEÉH áfQÉ≤e áÄŸG ‘ 670 IOÉjõH 2016 ΩÉY øW èàæJ Ée Gk Òãch .≥FGôM ´’óf’ Ék ÑÑ°S Ék °†jCG ¿ƒμJ óbh
øe ÌcCG ™«æ°üJ iôL ,2018 áæ°S ájGóH ≈àMh .1976 .áaƒ°ûμe äÉÑμe ‘ äÉjÉØf AÉ≤dEG øe äÉHÉ¨dG ≥FGôM
,ïjQÉàdG ôe ≈∏Y á«μ«à°SÓÑdG OGƒŸG øe øW ÚjÓH 9
≈¡àfG ,áeóîà°ùe ó©J ⁄ øW ÚjÓH 7 ƒëf É¡æ«H øe áÑ∏°üdG ¬Ñ°T hCG áÑ∏°üdG äÉØ∏îŸG øe ¢ü∏îàdG ºàj
•É°ShC’G ¤EG É¡æe AõL Üôq °ùJh ,äÉÑμŸG ‘ É¡ª¶©e ¿EGh ,É¡H ®ÉØàM’G ≥ëà°ùJ áª«b äGP â°ù«d ÉgQÉÑàYÉH
äÉjÉØædG øe §≤a áÄŸG ‘ 9 ƒëf ôjhóJ OÉ©jh .á«©«Ñ£dG ∫ÓN øe iôNCG ±hôX hCG ôNBG ™bƒe ‘ áª«b É¡d øμJ
.⁄É©dG ∫ƒM á«μ«à°SÓÑdG äÉØ∏îŸG øª°†àJ »gh .ôjhóàdG hCG ΩGóîà°S’G IOÉYEG
∫RÉæŸG øe èàæJ »àdG áeÉª≤dG …CG ,ájó∏ÑdG áÑ∏°üdG
¤EG Üô°ùàJ »àdG á«μ«à°SÓÑdG äÉjÉØædG á«ªc Qó≤Jh q ≥FGó◊Gh ´QGƒ°ûdGh á«ª«∏©àdGh ájQÉéàdG äBÉ°ûæŸGh
äÉjÉØædG á«ªc ÉeCG ,øW ¿ƒ«∏e 13 ƒëæH Ék jƒæ°S QÉëÑdG …ƒà– ób »àdG á«YÉæ°üdG áÑ∏°üdG äÉØ∏îŸGh ,ÉgÒZh
150 ƒëæH äQó≤a äÉ£«ëŸG ‘ áªcGÎŸG á«μ«à°SÓÑdG ¿OÉ©ŸGh á«FÉ«ª«μdG OGƒŸG πãe Iô£N äÉfƒμe ≈∏Y
‘ 90 ƒëf ∂«à°SÓÑdG πμ°ûjh .2015 ΩÉY øW ¿ƒ«∏e äÉØ∏flh ,¥ô£dG ≥°Th AÉæÑdGh Ωó¡dG äÉØ∏flh ,á∏«≤ãdG
äÉ£«ëŸG í£°S ≈∏Y á«aÉ£dG äÉjÉØædG ™«ªL øe áÄŸG äÉ«dó«°üdGh äÉ«Ø°ûà°ùŸG øe èàæJ »àdG á«ë°üdG ájÉYôdG
∂«à°SÓÑdG ™£b øe ≈JCÉàj ’ ÈcC’G ô£ÿG øμd .QÉëÑdGh á÷É©e äÉØ∏flh ,á«ë°üdG äÉeóÿG Ëó≤J äGóMhh
∂μØàJ »àdG ájô¡éŸG äÉÄjõ÷G øe πH ,IÒÑμdG á«YGQõdG äÉØ∏îŸGh ,»YÉæ°üdGh »ë°üdG ±ô°üdG √É«e
äÉÄjõ÷G á«ªμa .z∂«à°SÓHhôμ«e{ ≈ª°ùJh ,É¡æe êÉàfG ‘ É¡æe IOÉØà°S’Gh ôjhóàdG IOÉY’ á∏HÉb »gh
¿õJ QÉëÑdG ‘ Ék jƒæ°S πμ°ûàJ »àdG á≤«bódG á«μ«à°SÓÑdG .äÉfGƒ«ë∏d ±ÓYCGh OÉª°S êÉàfG ‘ hCG ábÉ£dG
É¡æe º°ùb óéjh .øW ∞dCG 250 øe ÌcCG É¡YƒªéÃ
iôNC’G ájôëÑdG äÉæFÉμdGh ≥dGƒ©dG ΩÉ°ùLCG ¤EG ¬≤jôW äÉjÉØædG á«ªc ¿CG 2018 ΩÉY ‹hódG ∂æÑ∏d ôjô≤J OÉaCG
Òãch ,∑Éª°SC’Gh (¢Sójô≤dG) ¿É«HhôdGh QÉëŸÉc ‘ 70 áÑ°ùæH õØ≤à°S Ék jƒæ°S ⁄É©dG É¡éàæj »àdG áÑ∏°üdG
»àdG á«FGò¨dG á∏°ù∏°ùdG ‘ πNój äÉfGƒ«◊G √òg øe 3.4 ¤EG Ék «dÉM øW Êƒ«∏H øe ,Ék eÉY ÚKÓK ∫ÓN áÄŸG
Ωƒª°ùdG ÜòàŒ äÉÄjõ÷G √òg .¿É°ùfE’G É¡«∏Y óªà©j 16 πã“ á«æ¨dG ¿Gó∏ÑdG ¿G ™eh .2050 áæ°S øW ¿ƒ«∏H
¤EG ∫ƒNódG É¡ªéM ô¨°üd É¡æμÁh ,É¡«∏Y ≥∏©J »àdG å∏K øe ÌcCG èàæJ »¡a ,⁄É©dG ¿Éμ°S øe §≤a áÄŸG ‘
É¡∏cCÉj »àdG ájôëÑdG äÉæFÉμdG Ωƒ◊ ™e ájô°ûÑdG ÉjÓÿG .äÉjÉØædG ´ƒª›
.¿É°ùfE’G
,áeGóà°ùŸG á«ªæà∏d á«ŸÉ©dG ±GógC’G øe 11 ±ó¡dG ƒYójh
á∏HÉb ÒZ á«μ«à°SÓÑdG äÉéàæŸG º¶©e ¿CG ÉÃh áeGóà°ùe ájô°ûÑdG äÉæWƒà°ùŸGh ¿óŸG π©éH ¢UÉÿG
äÉjÉØædG øe π«∏≤àdG äÉ°SQÉªŸG π°†aCG øªa ,π∏ëà∏d IQGOE’ ¢UÉN ΩÉªàgG AÓjEG ¤EG ,2030 áæ°S ∫ƒ∏ëH
äÉjÉØædG RôØd IQƒ£àe äÉ«LƒdƒæμJ áªKh .á«μ«à°SÓÑdG ∑Ó¡à°SG •É‰CG ≥«≤– ¤EG 12 ±ó¡dG ƒYój Éªc .äÉjÉØædG
¿OÉ©ŸGh êÉLõdGh ¥QƒdG πãe OGƒŸG ¢†©H Rôa ƒgh ,ôjhóàdG É¡à∏HôZh É¡àjô©J ºààa .ÉgôjhóJ IOÉYEGh á«μ«à°SÓÑdG
ôjhóJ ó©jh .IójóL äÉéàæe êÉàf’ É¡©«æ°üJ IOÉYGh ¤EG É¡∏jƒ–h É¡ÑjhòJh É¡Ø«ØŒh É¡∏°ùZ É¡©«£≤Jh
‘ ºgÉ°ùj ¬fC’ ,á°UÉN á«Ä«H á«ªgCG GP á«bQƒdG äÉØ∏îŸG äÉéàæe ™æ°üd ∂«à°SÓÑdG äÉYÉæ°U É¡eóîà°ùJ äÉÑ«ÑM
áYÉæ°U ‘ ÜÉ°ûNC’G ΩGóîà°S’ äÉHÉ¨dG ±Gõæà°SG ¢†ØN .IójóL
áÄ«£H É¡fC’ ,á«μ«à°SÓÑdG äÉØ∏îŸG ôjhóJ ∂dòc .¥QƒdG
Éªc ,äÉjÉØædG ôeÉ£e ‘ Gk ÒÑc Gk õ«M π¨°ûJh π∏ëàdG ?áÑ∏°üdG äÉjÉØædÉH π©Øf GPÉe
ÖÑ°ùjh áÄ«ÑdGh ¿É°ùf’ÉH Iô°†e äGRÉZ èàæj É¡bôM ¿CG
.á«KGQh äÉgƒ°ûJh ¿ÉWô°ùdG (Ú°ùcƒjódG πãe) É¡°†©H ≈∏Y áÑ∏°üdG äÉØ∏îŸG øe ¢ü∏îàdG ¥ôW QÉ«àNG ∞bƒàj
ÒªîàdG ¥ô£dG √òg øeh .á«Ä«ÑdG ÉgOÉ©HCGh É¡Ø«dÉμJ
πjƒ– ƒg ,¬à«ëHQ âÑãj ´É£b Ék «dÉM ⁄É©dG ‘ ôgOõj á©FÉ°T á«Lƒdƒ«H á«∏ªY ƒgh ,»FGƒgÓdG hCG »FGƒ¡dG
É¡æe ódƒJ äÉ«LƒdƒæμJ á£°SGƒH ábÉW ¤EG äÉjÉØædG áÑ∏°üdG äÉØ∏îŸG ‘ IOƒLƒŸG ájƒ°†©dG OGƒŸG πjƒëàd
AÉæãà°SÉHh .Ék «YÉæ£°UG Gk Oƒbh hCG Ék jƒ«M Gk Oƒbh hCG AÉHô¡c …ƒ°†©dG OÉª°ùdG º°SÉH ±ô©J áàHÉK ájƒ°†Y OGƒe ¤G
á£∏àîŸG ájó∏ÑdG äÉjÉØædG πμ°ûJ ,ìÉjôdGh ¢ùª°ûdG ábÉW ,äÉØ∏îª∏d á«ë°üdG ôeÉ£ŸG ∑Éægh .zâ°SƒÑeƒc{ hCG
ôahCG á«FGò¨dG äÉYÉæ°üdGh »°TGƒŸGh ´QGõŸG äÉØ∏flh á≤jô£H É¡àÄ«¡Jh ¢VQC’G ‘ ÉgôØM ºàj äBÉ°ûæe »gh
øe ójõŸ) .¢VQC’G ≈∏Y IOóéàŸG ábÉ£∏d Qó°üe ∂dÉægh .áÑ∏°üdG ájó∏ÑdG äÉØ∏îŸG ™°Vƒd á°ShQóe á«ª∏Y
á«£ÑædG ‘ çƒ∏àdG ™bGƒŸ á«fGó«e á°SGQO :»LPƒ‰ »°SQóe •É°ûf
ΩÉeCGh záeGóà°ùŸG á«ªæàdG ≈∏Y á«HÎdG{ QÉ©°T â–

…QÉ›h áÑ∏°üdG äÉjÉØædÉH çƒ∏àdG á∏μ°ûe ºbÉØJ
≈∏Y ÉgÒKCÉJh á«£ÑædG á≤£æe ‘ »ë°üdG ±ô°üdG
‘ áÄ«ÑdG áæ÷ âeÉb ,áÄ«ÑdG ≈∏Yh áeÉ©dG áë°üdG
øcÉeC’ á«fGó«e á°SGQóH ¢üëa ∫ÓH ó«¡°ûdG ájƒfÉK
.á«£ÑædG ‘ çƒ∏àdG
äÉjÉØædG Öμe ÊÉãdG …ƒfÉãdG ∞°üdG ÜÓW QGR

…òdG »Ä«ÑdG Qô°†dG ≈∏Y Gƒ©∏WGh ,¿ƒfQCG Ió∏H Üôb
…QÉéÃ áKƒ∏ŸG øcÉeC’G ¢†©H ¤G Gƒ¡LƒJh .¬∏μ°ûj
»MGƒ°Vh ájÒªædG Ió∏H ‘ »ë°üdG ±ô°üdG
π°†aCG ¿CG áé«àædG äAÉLh ,á«£ÑædG á≤£æe ‘ äÉjÉØædG RôØd äÉjó∏H OÉ–G ¢ù«FQ ¤G º¡JGógÉ°ûe Gƒ∏≤fh .á«bô°ûdG
Üôb ÉeEGh (QÉ°üfCGh ôjhódG ÚH) QƒØ°üH ‘ ÉeEG ƒg ¬FÉæÑd ¿Éμe ,áÄ«ÑdG ájÉªM ‘ Ék ª¡e kGQhO äÉjó∏Ñ∏d ¿CG ÈàYG …òdG ,∞«≤°ûdG
.ádhó∏d ´É°ûe ¢VQCG óLƒJ å«M á«£ÑædG ` á«bô°ûdG Ió∏H »gh IOƒLƒe ÚfGƒ≤dÉa{ ,øWGƒª∏d ƒg ÈcC’G QhódG ¿CG ’EG
’k hDƒ°ùe øWGƒe πc íÑ°üj ÉeóæYh ,≥Ñ£J ’ É¡æμd ,ÓôJ
∫òÑj ∞«≤°ûdG äÉjó∏H OÉ–EG ¿EG ∫Éb ,ádòàÑŸG √É«ŸG øYh .záÄ«ÑdG ájÉªM ‘ íéæf
ójGõàdG ™e ºbÉØàJ á∏μ°ûŸÉa ,Égôjôμàd á£fi AÉæÑd »YÉ°ùe
…òdG ,á«£ÑædG ájó∏H ¢ù«FQ áæé∏dG â≤àdGh .ÒÑμdG ÊÉμ°ùdG á∏μ°ûŸG ¿CG OÉ–’G ¢ù«FQ ÈàYG ,áÑ∏°üdG äÉjÉØædG ¤G áÑ°ùædÉH
á≤£æŸG ‘ äÉjÉØædG ™ªL ô°üëjo ’CG ≈∏Y ájó∏ÑdG ¢UôM ócCG ºcGÎJ ,É¡H Ék °UÉN äÉjÉØf Öμe ájó∏H πμd ¿EG ∫Ébh .záæeõe{
πª©e AÉæÑd áeRÓdG ¢VQC’G Ëó≤àH Ωƒ≤J óbh ,IóMGh ácô°ûH á÷É©Ÿ πeÉ©e OÉéjE’ áÄ«ÑdG IQGRh â«Y oO óbh .É¡JÉjÉØf ¬«a
.áÑ∏°üdG äÉjÉØædG Rôa πª©e AÉæH á°SGQO á«HhQhCG ácô°T âeqõ∏o a .áÑ∏°üdG äÉjÉØædG
IOÉYEG{ ÚH §∏N çóëj Ée Gk Òãc ¬fCG ¤EG IQÉ°TE’G QóŒ ‘ zäÉjÉØædG øe ábÉW{ ™£≤e á©LGôe øμÁ äÉeƒ∏©ŸG
ºàj ¤hC’G ádÉ◊G »Øa .zôjhóàdG{h z∫Éª©à°S’G .(ábÉ£dÉH ¢UÉÿG ådÉãdG π°üØdG
IOÉYEGh áÑ∏°üdG ájó∏ÑdG äÉØ∏îŸG äÉfƒμe ¢†©H Rôa
…C’ É¡°†jô©J ¿hO øe ,É¡Ø«¶æJ ó©H ,É¡dÉª©à°SG ÒªîàdG á«∏ªY øe »ÑfÉL èàæªc AÉHô¡μdG ó«dƒJ øμÁ
‘ ôKDƒJ ób á«Lƒdƒ«H hCG á«FÉ«ª«c hCG á«©«ÑW á÷É©e Ék jÒàμH π∏ëàJ »àdG ,ájƒ°†©dG äÉjÉØæ∏d »FGƒgÓdG
¿Gó∏H ‘ ºàj ,∫ÉãŸG π«Ñ°S ≈∏Y .É¡æjƒμJ ‘ hCG É¡∏μ°T ¥ô◊ÉH äÉjÉØædG á÷É©e ÉeCG .…ƒ°†Y OÉª°S ¤EG ∫ƒëààd
,ôLÉàŸG ¤G áZQÉØdG äÉHhô°ûŸG äÉLÉLR IOÉYEG IÒãc ’ å«M ,IÒÑμdG ¿óŸG ‘ É¡eGóîà°SG øμÁ á«æ≤J »¡a
áéàæŸG äÉcô°ûdG ¤G É¡JOÉYEG ÉgQhóH ¤ƒàJ »àdG Ö∏£àJ äÉjÉØædG ¥QÉfi øμdh ,ôª£∏d äÉMÉ°ùe ôaGƒàJ
‘ É¡MôWh É¡àÄÑ©J ºK É¡àeÓ°S øe ócCÉàdGh É¡Ø«¶æàd äÉKÉ©Ñf’G øe óë∏d Iójó°T §HGƒ°Vh IQƒ£àe äÉ«æ≤J
OGƒŸG Rôa ºà«a ,ôjhóàdG ádÉM ‘ ÉeCG .iôNCG Iôe ¥Gƒ°SC’G ábÉ£dG ó«dƒJ øμÁh .Ú°ùcƒjódG Ék °Uƒ°üN ,IQÉ°†dG
.É¡©«æ°üJ IOÉYGh .äÉjÉØædG ¥ô◊ »ÑfÉL èàæªc ájQGô◊Gh á«FÉHô¡μdG
™bƒe Ö°ùëH äÉjÉØædG á÷É©e Ö«dÉ°SCG QÉ«àNG ºàjh
≈∏Y ÉgôjhóJ hCG äÉØ∏îŸG ∫Éª©à°SG IOÉYEG ∞bƒàJh á«dÉŸGh á«LƒdƒæμàdG äÉfÉμe’Gh É¡à«Yƒfh ÉgódƒJ
,∫ÉãŸG π«Ñ°S ≈∏Y .äÉ«∏ª©dG √ò¡d ájOÉ°üàb’G ihó÷G OGƒŸG áÑ°ùf äOGORG Éª∏c ,∫ÉãŸG π«Ñ°S ≈∏Y .IôaGƒàŸG
ó©H ,¥QƒdG øe áÄŸG ‘ 56 øe ÌcCG ôjhóJ Ωƒ«dG ºàj ¥QÉëŸÉH á÷É©ŸG âëÑ°UCG ,äÉjÉØædG ‘ áÑWôdG ájƒ°†©dG
iOCGh .1970 ΩÉY áÄŸG ‘ 25 øe πbCG áÑ°ùædG âfÉc ¿CG .áØ∏c ≈∏YCGh ihóL πbCG
áª¶fC’G ÜÉ«Z ´É£≤dG Gòg Üƒ°ûJ »àdG ¢übGƒædG øe AÉæÑ∏d á«Ñ°ûÿG ìGƒdC’G áYÉæ°üd á∏ª¡ŸG OGƒŸG ΩGóîà°SG
∑Éæg â°ù«∏a .äÉjÉØædG øe ¢ü∏îàdG ¢ù«jÉ≤e ∞©°Vh äÉÑ∏£àe øe äGôe ™HQCG ÈcCG áYô°ùH êÉàfE’G ƒ‰ ¤EG
πc πª°ûJ ’ É¡fCG Éªc ,É¡∏≤fh äÉjÉØædG ™ª÷ áÑ°SÉæe áª¶fCG »æ©j Gògh .Ú«°VÉŸG øjó≤©dG ∫ÓN Iójó÷G ÜÉ°ûNC’G
øe ójó©dG ‘ áYƒªéŸG ÒZ äÉjÉØædG π°üJ óbh .¿Éμ°ùdG .çƒ∏àdG øe ∞«ØîàdGh Ék jƒæ°S QÉé°TC’G ÚjÓe PÉ≤fEG
»àdGh ,áéàæŸG äÉjÉØædG πª› øe %50 ¤EG á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG π«∏≤J :»g •É≤f çÓãH äÉjÉØæ∏d á∏eÉμàŸG IQGOE’G πãªàJ
Ék ÑdÉZh .áWƒÑ°†e hCG áaƒ°ûμe äÉÑμe ¤EG É¡ª¶©e Ögòj IOÉYEG ,øμeCG å«M ∫Éª©à°S’G IOÉYEG ,Qó°üŸG øe á«ªμdG
.äÉÑμŸG √òg ‘ ≥∏£dG AGƒ¡dG ‘ ¥GôME’G Ωóîà°ùj Ée .ΩOGƒ©dG øe º«∏°ùdG ¢ü∏îàdGh,ôjhóàdG
§∏àîJ Ée Gk Òãc ájó∏ÑdG áÑ∏°üdG äÉjÉØædG ¿CG ∂dP ¤EG ±É°†jo
.É¡æe ¢ü∏îàdG á«∏ªY AÉæKCG á«Ñ£dGh á«YÉæ°üdG äÉjÉØædÉH á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ áÑ∏°üdG äÉjÉØædG ™°Vh
É¡bôMh º«∏°S ÒZ πμ°ûH áÑ∏°üdG äÉjÉØædG AÉ≤dEG áé«àæHh
AGƒ¡dG çƒ∏J ¤EG á∏∏ëàŸG É¡JÉéàæe …ODƒJ ,≥∏£dG AGƒ¡dG ‘ äÉjÉØædG øe øW 280^000 ƒëf »Hô©dG ⁄É©dG èàæj
äÉKƒ∏ŸG √òg óŒ óbh .á«ë£°ùdGh á«aƒ÷G √É«ŸGh áHÎdGh .Ék jƒæ°S øW ¿ƒ«∏e áÄe øe ÌcCG …CG ,Ωƒj πc áÑ∏°üdG
,AGò¨dG á∏°ù∏°S πNóJ hCG AGƒ¡dG ¤EG ,∂dP ó©H ,É¡≤jôW .á«FGƒ°ûY äÉÑμe ‘ á÷É©e ¿hO øe É¡ª¶©e »¡àæj
¿óŸG ¿CG ±hô©ŸG øeh .Iô°TÉÑe á«ë°U ôWÉfl áÑÑ°ùe ájó∏ÑdG áÑ∏°üdG äÉjÉØædG øe óMGƒdG OôØdG êÉàfEG ≠∏Ñjh
IQGOEG ≈∏Y áMÉàŸG É¡JÉ«fGõ«e øe %50h 20 ÚH Ée ≥ØæJ ájOƒ©°ùdGh âjƒμdG πãe ,á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ¢†©H ‘
äÉeóN πª°ûJ ’CG ™FÉ°ûdG øªa ∂dP ™eh ,áÑ∏°üdG äÉjÉØædG øe ¬∏©éj Ée ,Ωƒ«dG ‘ ΩGôZƒ∏«c 1.5 øe ÌcCG ,äGQÉe’Gh
.¿óŸG ¿Éμ°S ∞°üf ájó∏ÑdG áÑ∏°üdG äÉjÉØædG ™ªL ≥WÉæŸG ¿CG ∂dP ¤EG ±É°†j .⁄É©dG ‘ äÉjƒà°ùŸG ≈∏YCG
èàæJ Ék ©jô°S Ék jô°†Mh Ék jOÉ°üàbG Gk ƒ‰ ó¡°ûJ »àdG á«Hô©dG
á≤£æŸG ‘ ´É£≤dG Gòg ‘ QÉªãà°S’G äÉLÉ«àMG äQób óMCG ¿EÉa ,∂dòd .AÉæÑdGh Ωó¡dG äÉØ∏fl øe ÒãμdG Ék °†jCG
≈∏Y áYRƒe Ék jƒæ°S Q’hO ¿ƒ«∏H 22 ƒëæH á«Hô©dG QÉgOR’Gh ójGõàŸG …OÉ°üàb’G ƒªæ∏d ájƒfÉãdG äÉØYÉ°†ŸG
™æ°Uh ôª£dG ,(%38) πjƒëàdGh ™ª÷G :»JB’G πμ°ûdG .äÉjÉØædG øe OôØdG êÉàfEG äÉjƒà°ùe ójGõJ ƒg
á«Lƒdƒ«ÑdGh á«μ«fÉμ«ŸG á÷É©ŸG ,(%27) â°SƒÑeƒμdG
πjƒ– ,(%12) É¡bÓZG hCG äÉÑμŸG Ú°ù– ,(%17) ∞∏îàdÉH »Hô©dG ⁄É©dG ‘ äÉjÉØædG IQGOEG ´É£b ∞°üàj
¢VôØH πjƒªàdG ÚeCÉJ øμÁh .(%6) ábÉW ¤EG äÉjÉØædG ‘ IQƒ£ÿG Iójó°ûdG äÉ°SQÉªŸGh äGQÉªãà°S’G ∞©°Vh
äGQÉªãà°SG ™«é°ûJh ,á«∏fi ÖFGô°Vh äÉaô©J áYƒª› áéàæŸG äÉjÉØædG ºéM ¿CG ™eh .zäÉjÉØædG øe ¢ü∏q îàdG{
,πLC’G á∏jƒ£dG èàæŸG á«dhDƒ°ùe QGôbEGh ,¢UÉÿG ´É£≤dG ¿Gó∏H IóY ¿EÉa ,≥∏≤∏d Òãe πμ°ûH OÉjOR’G ‘ òNBG
É¡eGóîà°SG OÉ©ŸG äÉéàæŸG ™«H øe äGOGôjE’G IOÉjRh á∏eÉμàe §£N hCG á«æWh äÉ«é«JGÎ°SG ¤EG ô≤àØJ á«HôY
π«NGóŸG »æéj Éªa ,∂dP πc ™eh .ÉgôjhóJ OÉ©ŸGh ájó∏ÑdG áÑ∏°üdG äÉjÉØædG äÉ«ªc ≠∏ÑJ ¿CG ™bƒàjh .É¡JQGOE’
≈∏Y ójõj Ée 2020 áæ°S ∫ƒ∏ëH á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ áéàæŸG
πª› øe %80 ÜQÉ≤j Ée ¿CG ™eh .Ék jƒæ°S øW ¿ƒ«∏e 200
πHÉb á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ IódƒàŸG ájó∏ÑdG áÑ∏°üdG äÉjÉØædG
’ ôjhóàdG IOÉYEG ∫ó©e ¿EÉa ,ôjhóàdG IOÉYE’h π∏ëà∏d
.%5 RhÉéàj
IOÉY ¿ƒμJh á«YÉæ°üdG á£°ûfC’G ‘ √É«ŸG äÉeGóîà°SG áéàæŸG äÉjÉØædG á«ªc ¢†«Øîàd ¢SÉ°SCG AÉæH ƒg ÈcC’G
.ô£N É¡°†©H ,á«FÉ«ª«c OGƒÃ á∏ªfi OGOÎ°S’ á«àëàdG á«æÑdG ‘ äGQÉªãà°S’G ∞«XƒJh
äÓªM ¤EG äÉ°SÉ«°ùdG √òg π«©ØJ êÉàëjh .OQGƒŸG
QÉ¡fC’Gh ájOhC’G ‘ »ë°üdG ±ô°üdG √É«e ∞jô°üJ ó©j »°SÉ°SCG •ô°T ájÒgÉª÷G ácQÉ°ûŸÉa ,áeÉ©dG á«YƒàdG
≥WÉæŸG ‘ çƒ∏àdG QOÉ°üe ºgCG øe ÅWGƒ°ûdG ≈∏Yh .É¡MÉéæd
±ô°üdG √É«Ã äÉYhQõŸG ihôJ Ée Gk Òãch .á«Hô©dG
áaÉ°VEÉa .√ôWÉfl ∫Éª©à°S’G Gò¡d øμd ,á÷É©ŸG ÒZ á∏FÉ°ùdG äÉjÉØædG
√É«ŸG √òg …ƒà– ,á¡jôμdG É¡àëFGQh ôØæŸG É¡fƒd ¤G
ÉjÒàμÑdÉc ,¢VGôeC’G äÓbÉf øe IÒãc ´GƒfCG ≈∏Y áØ∏îàŸG √É«ŸG »g ±ô°üdG √É«e hCG á∏FÉ°ùdG äÉØ∏îŸG
á∏«≤ãdG ô°UÉæ©dGh ,¿GójódGh äÉ«∏«Ø£dGh äÉ°ShÒØdGh äÉØ∏îªa .É¡æe ¢ü∏îàdG …ôéj »àdGh ΩGóîà°S’G ó©H
¿Gó∏ÑdG ¢†©H âæ°S ∂dòd .Iô£ÿG ájƒ°†©dG äÉÑcôŸGh ‘ √É«ŸG äÉeGóîà°SG øY èàæJ (ôjQÉéŸG) »ë°üdG ±ô°üdG
,»ë°üdG ±ô°üdG √É«e ∫Éª©à°SG º«¶æàd ÚfGƒb ¢VGôZC’G øe ÉgÒZh ájQÉéàdGh á«dõæŸG ¢VGôZC’Gh Üô°ûdG
πÑb ,á«KÓK Ék fÉ«MCGh ,á«FÉæK á÷É©Ÿ ™°†îJ âëÑ°UCÉa ¢VGôeC’G äÓbÉfh º«KGô÷ÉH á∏ªfi IOÉY ¿ƒμJh ,ájó∏ÑdG
¢VôØJ Éªc .áeÉ©dG ≥FGó◊G hCG äÉYhQõŸG É¡H ihôJ ¿CG √É«Ã â£∏àNG GPG Ék °Uƒ°üN ,Iô£N á«FÉ«ª«c OGƒeh
,É¡H ihôJ ¿CÉH íª°ùj »àdG π«°UÉëŸG ´GƒfCG ≈∏Y Oƒ«b »YGQõdG ±ô°üdG äÉØ∏fl ÉeCG .»YGQR hCG »YÉæ°U ±ô°U
á«FÉæãdG á÷É©ŸGh .É¡YÉÑJG ÖLGƒdG …ôdG Ö«dÉ°SCG Oó–h áYGQõdG ‘ √É«ŸG äÉeGóîà°SG øe áŒÉædG πFGƒ°ùdG »¡a
hCG á«μ«fÉμ«e äÉ«∏ªY øª°†àJ »ë°üdG ±ô°üdG √É«Ÿ á«ÑdÉZ ‘ √É«ŸG äÉeGóîà°S’ iÈμdG áÑ°ùædG πã“ »àdG
‘ ÉjÒàμÑdG øe ´GƒfCG ójhõJ É¡dÓN øe ºàj ,á«Lƒdƒ«H .äGó«ÑŸGh Ióª°SC’ÉH á∏ªfi IOÉY »gh ,á«Hô©dG ∫hódG
øe É¡æμÁ …òdG Úé«°ùchC’ÉH »ë°üdG ±ô°üdG √É«e øe áŒÉædG πFGƒ°ùdG »¡a »YÉæ°üdG ±ô°üdG äÉØ∏fl ÉeCGh
,äÉØ∏îŸG ‘ IOƒLƒŸG ájƒ°†©dG OGƒŸG ΩÉ¡àdGh ôKÉμàdG
á÷É©ŸG ‘ ÉeG .…ô∏d á◊É°U á÷É©ŸG √É«ŸG íÑ°üàa
OGƒŸG ™«ªL Ék «∏ªY ∫Gõoàa ,Ék eó≤J ÌcC’G »gh ,á«KÓãdG ôjhóàdG IOÉYE’ ájQÉ£H 10^000 :»LPƒ‰ »°SQóe •É°ûf
íÑ°üàa ,¢VGôeC’G äÓbÉf É¡«a ÉÃ ,ájƒ°†©dGh áÑ∏°üdG
.Ék °†jCG á«dõæŸGh á«YGQõdG ä’Éª©à°SÓd á◊É°U √É«ŸG ähÒH ‘ á«ª°SôdG á°ùjôŸG ÚY á°SQóe ‘ áÄ«ÑdG …OÉf ™ªL ¿CG ó©H
»Ä«ÑdG ¿ÉŸÈdG{ É¡ª¶f »àdG ôjhóàdG IGQÉÑe ‘ ájQÉ£H Ú°ùªN ƒëf
á÷É©ŸG »ë°üdG ±ô°üdG √É«e ΩGóîà°SG IOÉYEG âdGR Ée øe áaOÉ°üŸÉH øμ“ ,zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏› ájÉYôH zÜÉÑ°û∏d
ºZôdG ≈∏Y ,á≤£æŸG AÉëfCG ™«ªL ‘ Ék eƒªY IOhófi í∏°üe) z»JÉYÉ°S{øe ájQÉ£H ±’BG Iô°ûY ƒëf ≈∏Y ∫ƒ°ü◊G
±ô°üdG √É«Ÿ Ék «Ñ°ùf IÒÑμdG ΩÉéMC’Gh í°ûdG ±hôX øe Ωôj ⁄ »JÉYÉ°ùdG .ΩGƒYCG á©Ñ°S øe ÌcCG òæe É¡©ªéj ¿Éc (äÉYÉ°S
iOCG óbh .á©FÉ°V IÒÑc Ék °Uôa πã“ »àdG ,IódƒàŸG ¿Éch ,äÉjQÉ£ÑdG
,É¡à÷É©e ó©H ≈àM ,ôëÑdG ‘ ôjQÉéŸG √É«e ∞jô°üJ á≤jôW QÉ¶àfÉH
πª©dG Öéj ∂dòd .ájôëÑdG áÄ«ÑdG ‘ iÈc πcÉ°ûe ¤EG ¢ü∏îà∏d áª«∏°S
á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ á÷É©ŸG ±ô°üdG √É«e áÑ°ùf IOÉjõd ÉŸ kGô¶f ,É¡æe
IOÉYEG áÑ°ùf IOÉjRh ,%100 – 90 ¤EG Ék «dÉM %50 øe OGƒe øe ¬jƒ–
.%100 ¤EG Ék «dÉM %20 øe É¡eGóîà°SG ô°†J Iô£Nh áeÉ°S
.áÄ«ÑdGh áë°üdÉH
Iô£ÿG äÉjÉØædG ¬æe òNCÉj øe óLƒa
»àdG äÉjQÉ£ÑdG √òg
áÄ«ÑdGh ¿É°ùfE’G áë°U ≈∏Y IQƒ£N πã“ äÉØ∏fl áªK É°ùfôa ¤G É¡dÉ°SQEG ”
,É¡æe ¢ü∏îàdG hCG É¡à÷É©e hCG É¡æjõîJ hCG É¡eGóîà°SG óæY ¥ô£dÉH É¡à÷É©Ÿ
Ö∏£àJ »gh ,É¡JGõ«côJ hCG É¡JÉ«ªc hCG É¡°üFÉ°üÿ áé«àf .áÑ°SÉæŸG
QOÉ°üe ∑Éægh .É¡æe ¢ü∏îàdGh É¡dhGóàd á°UÉN Ék bôW
øe %75 ƒëf øe ¢ü∏îà∏d áeóîà°ùŸG ájó«∏≤àdG ¥ô£dGh »àdG á«YÉæ°üdG á£°ûfC’G :πãe ,Iô£ÿG äÉØ∏îª∏d áØ∏àfl
‘ øaódG øª°†àJ áeó≤àŸG ∫hódG ‘ Iô£ÿG äÉØ∏îŸG á«YGQõdG á£°ûfC’Gh ,Iô£N OGƒe É¡æY èàæJ hCG É¡«a Ωóîà°ùJ
ø≤◊Gh (¢VQC’G í£°S â– hCG ¥ƒa) øjõîàdGh ¢VQC’G ÒZ hCG »°VGÎa’G ÉgôªY ≈¡àfG »àdG äGó«ÑŸGh Ióª°SC’G)
ΩÉ©dG »YƒdG IOÉjR ™e ,¿ôb ™HQ ƒëf òæeh .á≤«ªY QÉHBG ‘ á£°ûfC’Gh ,(áZQÉØdG É¡JGƒÑYh ,ΩGóîà°SÓd á◊É°üdG
±’BG ¿CG ÚÑJ ,Iô£ÿG äÉØ∏îŸG øY áªLÉædG QÉ£NC’ÉH äÉ«Ø°ûà°ùŸG äÉØ∏fl) á«ë°üdG á£°ûfC’Gh ,á«dhÎÑdG
É¡«a òîàJ ⁄h Ék «FGƒ°ûY äÒàNG äÉØ∏îŸG √òg ôª£d ™bGƒŸG ¿RÉflh äÉ«dó«°üdGh á°UÉÿG äGOÉ«©dGh äÉØ°Uƒà°ùŸGh
.áæeBG ÒZ âëÑ°UCG ∂dòHh ,áª«∏°ùdG ájQGOE’G Ö«dÉ°SC’G á«FÉ«ª«c OGƒe) ájQÉÑàN’Gh á«ãëÑdG á£°ûfC’Gh ,(ájhOC’G
äÉ«∏ª©dGh ,(äÓYÉØàdG äÉ«≤Ñàe ,á«MÓ°üdG á«¡àæe
QÉKBG ¤EG Iô£ÿG äÉØ∏îª∏d º«∏°ùdG ÒZ ôª£dG …ODƒj ,(IôéØæŸG ÒZ ájôëÑdGh á«°VQC’G ΩÉ¨dC’G) á«Hô◊G
,ôNB’G ¢†©ÑdGh ±hô©e É¡°†©H ,áØ∏àfl á«Ä«Hh á«ë°U IÎa â¡àfG »àdG ájhOC’G) ájó∏ÑdG äÉØ∏îŸGh áeÉª≤dGh
¬æY äÉeƒ∏©ŸG âdGR Ée ,ióŸG Ió«©ÑdG QÉKB’G Ék °Uƒ°üN äGó«ÑŸGh ,äGAÓ£dGh ,á«FÉ«ª«μdG OGƒŸGh ,É¡à«MÓ°U
ÚH ájƒ≤dG ábÓ©dG í°VƒJ ä’ÉM ∑Éæg øμdh .á∏«Ä°V ,áμ∏¡à°ùŸG äÉjQÉ£ÑdGh ,áZQÉØdG É¡JGƒÑYh ájô°û◊G
É«ª«cƒ∏dÉH áHÉ°UE’G IOÉjRh Iô£ÿG äÉØ∏îª∏d ¢Vô©àdG øY Ók °†a ,á«fhÎμdE’Gh á«FÉHô¡μdG Iõ¡LC’G äÉØ∏flh
á«≤∏ÿG äÉgƒ°ûàdGh ≈∏μdG ¿ÉWô°Sh (ΩódG ¿ÉWô°S) ÉjÉ≤H hCG á≤aÉf äÉfGƒ«M ≈∏Y …ƒà– »àdG QRÉéŸG äÉØ∏fl
áªKh .iôNCG ¢VGôeCGh »°ùØæàdG RÉ¡÷G äÉHGô£°VGh .(áeÉ©dG áë°üdG ≈∏Y ô£N Qó°üe πã“h íFÉHP
ÉgDhÉ≤dEG »g Iô£ÿG äÉØ∏îŸG øe ¢ü∏îà∏d á©FÉ°T á≤jôW
çhóM ¤EG Gòg iOCG óbh .QÉ¡fC’G hCG äGÒëÑdG hCG QÉëÑdG ‘ äÉØ∏îª∏d »°ù«FôdG èàæŸG »gh ,áYÉæ°üdG åëÑJ Ée Gk Òãc
.¿É°ùfE’G áë°Uh á«FÉŸG IÉ«◊G ≈∏Y IÒãc á«Ñ∏°S QÉKBG .äÉØ∏îŸG √òg øe ¢ü∏îà∏d πÑ°ùdG ¢üNQCG øY ,Iô£ÿG
¿ƒë°üdG π°ù¨d ∞¶æe
¶æe
d∞
Gπ°ù¨
çÉKCG ™ª∏e ¢ù HÓŸ
O
è«°ùf Ú∏e Öjòe ¿Ég
ájhOCG
∞¶æe
AGƒg ô£©e á°†a ™ª∏e äÉ«°VQCG
¢†«q Ñe
∫õæŸG ‘ Iô£N á«FÉ«ª«c OGƒe

á÷É©Ã á«YÉæ°üdG ∫hódG ‘ äÉYÉæ°üdG ¢†©H Ωƒ≤J áªFÉ©dG äÉjÉØædG IôjõL ¤EG ÇOÉ¡dG §«ëŸG È©j z»μ«à°SÓH{
hCG á«©«Ñ£dG ¥ô£dÉH ,á«FóÑe á÷É©e Iô£ÿG É¡JÉØ∏fl óbh .ÇOÉ¡dG §«ëŸG ∫Éª°T ‘ äGÎeƒ∏«μdG äÉÄe óàÁ πH ,á°ùHÉ«dG ≈∏Y ¢ù«d äÉjÉØæ∏d Öμe ÈcCG
áLQO ¢†ØN hCG É¡ªéM ¢ü«∏≤àd ,á«Lƒdƒ«ÑdG hCG á«FÉ«ª«μdG ‹ÉYCG ‘ áªFÉY á°†eÉZ IOôN áMÉ°S áHÉãÃ »gh ,1988 ΩÉY √òg áªî°†dG äÉjÉØædG á©bQ âØ°ûàcG
äÉØ∏îŸG ¥ôM ó©jh .É¡æe »FÉ¡ædG ¢ü∏îàdG πÑb ,É¡JQƒ£N πNGO Ék ÑdÉZh ,§«ëŸG ‘ »¡àæjh ájô°ûH ójCG ‘ CGóÑj ∂«à°SÓH :á«ŸÉY á∏μ°ûŸ êPƒªædG É¡fEG .QÉëÑdG
ó««– ¤EG …ODƒJ »àdG ádÉ©ØdG πFÉ°SƒdG øe á«YÉæ°üdG ºgOƒ≤j Ú«Ä«ÑdG øjôeÉ¨ŸG øe ≥jôa AiOÉ¡dG §«ëŸG ÈY n ,2010 ΩÉY .¬≤æY ∫ƒM hCG ¿Gƒ«M Ió©e
§Ñ°†æŸG ¥ô◊G øμd ,É¡«a IOƒLƒŸG Iô£ÿG äÉÑcôŸG k
¤EG á«cÒeC’G ƒμ°ù«°ùfôa ¿É°S áæjóe øe ÉbÓ£fG ,ó∏«°ûJhQ ó«ØjO ÜÉ°ûdG »Ä«ÑdG §°TÉædGh Òfƒ«∏ÑdG
¥ô£dG ΩGóîà°SG Qò©J ádÉM ‘ IOÉY Ωóîà°ùJ áØ∏μe á≤jôW ôjQGƒ≤dG øe ¬∏eÉμH ´ƒæ°üe ,kGÎe 20 ¬dƒW ¿GQÉeÉJÉc »YGô°T ÜQÉb Ïe ≈∏Y ,á«dGÎ°ShC’G Êó«°S
.∞«dÉμàdG á°†ØîæŸG iôNC’G §«∏°ùJ ¤EG ô¡°TCG á©HQCG âbô¨à°SG »àdG á∏MôdG âaógh .PLASTIKI º°SG ¬«∏Y ≥∏WCG ,á«μ«à«°SÓÑdG
20 ƒëf ÜQÉ≤dG RÉàLG .⁄É©dG äÉ£«fi ‘ á«Ä«ÑdG √QGô°VCGh ∂«à°SÓÑdÉH çƒ∏àdG ºéM ≈∏Y Aƒ°†dG
äÉØ∏îŸG IQGOEG ‘ áeÉ¡dG ô°UÉæ©dG øe ôjhóàdG IOÉYEG Èà©J .…GhÉgh É«fQƒØ«dÉc ÚH áªFÉ©dG zäÉjÉØædG IôjõL{ ≈∏Y kGõcôe ,Îeƒ∏«c ∞dCG
äÉ«ªc ¢†ØN ‘ ºgÉ°ùJ ,á«Ä«ÑdG á«MÉædG øªa .Iô£ÿG
,äÉØ∏îŸG IQƒ£N øe ó◊G ‹ÉàdÉHh ,äÉfƒμŸG ¢†©H
¿CG ¤EG Éæg IQÉ°TE’G QóŒ .É¡æe »FÉ¡ædG ¢ü∏îàdG πÑb
â°ù«d ,á«fó©ŸG á°UÉN ,Iô£ÿG äÉØ∏îŸG ôjhóJ äÉ«∏ªY
,IOôÿG ôjhóàd ™fÉ°üe IÒãc á«eÉf ∫hO »Øa .IójóL
,Ók ãe ,ô°üe ‘ .IójóL äÉéàæe ¤EG É¡∏jƒ–h Égô¡°üH
øe èàæj Öjôb âbh ≈àM ÊÉÑŸG í«∏°ùJ ójóM º¶©e ¿Éc
IOôÿG ™«æ°üJ ó©jh .á«°SÉëædG ∑Ó°SC’G ∂dòc ,IOôÿG
πãe ,á«fó©ŸG äÉØ∏îŸG ºcGôJ ¢†Øÿ áeÉ¡dG Ö«dÉ°SC’G øe
.á∏ª©à°ùŸG á«dõæŸG Iõ¡LC’Gh áÁó≤dG äGQÉ«°ùdG πcÉ«g
»àdG á«Ä«ÑdG ÉgQÉKBG É¡d Iô£ÿG äÉØ∏îŸG ôjhóJ áYÉæ°U øμd
ájQhô°†dG πFÉ°SƒdÉH Égõ«¡Œ Öéjh ,É¡∏gÉŒ øμÁ ’
øe èàæj Ée á÷É©Ÿh ,AGƒ¡dG ¤EG äÉKƒ∏ŸG çÉ©ÑfG øe óë∏d
IódƒàŸG áÑ∏°üdG äÉØ∏îŸG ™e πeÉ©à∏dh ,á∏FÉ°S äÉØ∏fl
.Ék «Ä«H áæeBG ¥ô£H
OGƒe ≈∏Y á©FÉ°ûdG á«dõæŸG OGƒŸG øe ÒãμdG …ƒàëjh

É¡«eQ hCG É¡dÉª©à°SG hCG É¡æjõîJ π©éj Ée ,áeÉ°S á«FÉ«ª«c
äƒjõdGh äGô°û◊G äGó«Ñe ,∫ÉãŸG π«Ñ°S ≈∏Y .Gk ô£N Gk ôeCG
OGƒe É¡©«ªL äÉjQÉ£ÑdGh ∞«¶æàdG πFGƒ°Sh Ωƒë°ûdGh
∫Éª©à°SG OÉ©j Ée Gk Òãch .áÄ«ÑdGh áë°üdÉH ô°†J áeÉ°S
hCG ™dÉ≤e ‘ É¡«eQ hCG É¡aÓJG hCG É¡bôM …ôéj hCG ,É¡°†©H
äÉÑμeh QÉ¡fC’G ‘ á«Yô°T ÒZ á≤jô£H É¡¨jôØJ hCG ,∫ƒ≤M
Iô£ÿG äÉjÉØædG ∫hGóJ Èà©jh .áÁó≤dG ¥ÉØfC’Gh áeÉª≤dG
,ájô°†Mh á«ÑWh á«YÉæ°Uh á«YGQR äÉWÉ°ûf øe áÄ°TÉædG
ÖfGƒL øe ,áª«∏°S ÒZ ¥ô£H É¡à÷É©eh É¡©ªLh
.á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ äÉjÉØædG IQGOEG ‘ ∞©°†dG
,zá°UÉN{ Èà©J »àdG Iô£ÿG äÉØ∏îŸG øe ´GƒfCG ∑Éæg

á°UÉN Ö«dÉ°SCG Ö∏£àJh IOófi QOÉ°üe øe èàæJ É¡fC’
»àdG á«Ñ£dG äÉjÉØædG »g É¡dhCq G .É¡æe ¢ü∏îàdGh É¡dhGóàd
äÉjÉØædG IQGOG øY ≥FÉ≤M

Ögòj ,É«°SBG ¤EG Qó°üJ ⁄É©dG ‘ á«fhÎμd’G äÉjÉØædG øe %80t ΩGôZƒ∏«c 0.7 ƒëf Ék «ŸÉY äÉjÉØædG øe OôØdG êÉàfEG ∫ó©e ≠∏Ñjt
.Ú°üdG ¤EG É¡æe %90 ,OôØ∏d ÚeGôZƒ∏«c á«Hô©dG ¿óŸG ¢†©H ‘ RhÉéàj ¬æμd ,Ék «eƒj
.⁄É©dG ‘ ä’ó©ŸG ≈∏YCG øe Gògh
,óØæà°ùŸG Ωƒ«fGQƒ«∏d »YÉ©°TE’G •É°ûæ∏d »Ø°üædG ôª©dG ≠∏Ñjt
,áæ°S ÚjÓH 4.5 ,ájhƒædG äÓYÉØŸG äÉØ∏fl øe Èà©j …òdG ‘ áÑ∏°üdG ájó∏ÑdG äÉØ∏îŸG øe IódƒàŸG á«ªμdG ‹ÉªLEG Qó≤jt
.zóHC’G ¤EG{ á«dÉ©ØH Ωhój ¬fEG ∫ƒ≤dG øμÁ ∂dòd ¿ƒ«∏e 100 ƒëf …CG ,Ék «eƒj øW 280^000 ƒëæH á«Hô©dG ∫hódG
™°†îJ »àdG áÑ∏°üdG äÉjÉØædG á«ªc ójõJ ’h ,áæ°ùdG ‘ øW
ábÉ£dG øe §≤a %5 äÉHhô°ûŸG Ö∏Y ôjhóJ IOÉYEG ∂∏¡à°ùJt .%5 øY ôjhóà∏d
êôîà°ùŸG (â«°ùcƒÑdG) Ωƒ«æeƒdC’G ΩÉN øe É¡©æ°üd áeRÓdG
çƒ∏J øe ¬à÷É©eh ΩÉÿG êGôîà°SG ¬ÑÑ°ùj Ée ™e ,ºLÉæŸG øe ∂«à°SÓH ¢ù«c ¿ƒ«∏H 500 ƒëf ¿CG á«dhO äGAÉ°üMG Qó≤J t
ábÉ£dG øe %85 ƒëf ∂«à°SÓÑdG ôjhóJ IOÉYG ôaƒJh .áÄ«Ñ∏d .É¡æe %1 øe πbCG ôjhóJ OÉ©j ,áæ°S πc ⁄É©dG AÉëfCG ‘ πª©à°ùJ
êÉLõdG ôjhóJ ∂∏¡à°ùjh .ΩÉÿG OGƒŸG øe ¬LÉàf’ áeRÓdG
á«dhC’G OGƒŸG øe ¬àYÉæ°üd áeRÓdG ábÉ£dG á«ªc øe §≤a %10 OGOõJ »Ñ°ü©dG RÉ¡÷G äÉHGô£°VG ¿CG äÉ°SGQO äOÉaCG t
.Iójó÷G áaÉ°ùe øª°V øª≤j »JGƒ∏dG πeGƒ◊G áqæLCG iód %5 áÑ°ùæH
AÉ°†YC’G Üƒ«Y OGOõJ ∂dòc ,äÉjÉØæ∏d ôª£e øe øjÎeƒ∏«c
ódƒJ äÉ«LƒdƒæμJ á£°SGƒH äÉjÉØædG øe ábÉW êÉàfEG øμÁt »æ£ÑdG QGó÷G Üƒ«Yh ,%7 áÑ°ùæH ¿É«Ñ°üdG iód á«∏°SÉæàdG
AÉæãà°SÉHh .Ék «YÉæ£°UG kGOƒbh hCG Ék jƒ«M kGOƒbh hCG AÉHô¡c É¡æe .%3 áÑ°ùæH ó«dGƒŸG iód
´QGõŸG äÉØ∏flh ájó∏ÑdG äÉjÉØædG πμ°ûJ ,ìÉjôdGh ¢ùª°ûdG ábÉW
.¢VQC’G ≈∏Y IOóéàŸG ábÉ£∏d Qó°üe ôahCG á«FGò¨dG äÉYÉæ°üdGh á≤«bO äÉæFÉc É¡∏≤æJ »àdG ¿É°ùf’G IÉ«◊ IOó¡ŸG ¢VGôeC’G øet
øeh .ÉjQÉ£fõjódGh ó«FƒØ«àdGh GÒdƒμdG »ë°üdG ±ô°üdG √É«e ‘
,Iôé°T 17 ÒaƒJ ‘ ºgÉ°ùJ ¥QƒdG øe óMGh øW ôjhóJ IOÉYEG ¿EGt .ájƒ©ŸG äÉHÉ¡àd’Gh óÑμdG ÜÉ¡àdGh É«°SQÉ¡∏ÑdG iôNC’G ¢VGôeC’G
2.5 ,§Øf π«eGôH 4 ,AÉHô¡c •Ghƒ∏«c 4^200 ,√É«e Î«d 230^000
.AGƒ¡dG äÉKƒ∏e øe Ék eGôZƒ∏«c 28 ,ôeÉ£ŸG øe Ö©μe Îe π«°ù¨dGh »∏÷G ≥«MÉ°ùe πãe ,á«dõæŸG äGô°†ëà°ùŸG ¢†©Ht
√É«e ‘ áeÉ°S äÉØ∏fl ∑ÎJ ,Ωƒë°ûdG äÓjõeh ∞«¶æàdGh
π«∏≤J :»g •É≤f çÓãH πãªàJ äÉjÉØæ∏d á∏eÉμàŸG IQGOE’G t .±ô°üdG
.ôjhóàdG IOÉYEG ,øμeCG å«M ∫Éª©à°S’G IOÉYEG ,Qó°üŸG øe á«ªμdG
QOÉ°üe ºgCG óMCG áª«∏°S ÒZ Ö«dÉ°SCÉH äÉjÉØædG ¥ôM πμ°ûjt
äÉjó–h á«Hô©dG áÄ«ÑdG{ (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG Gôjô≤J :QOÉ°üe iód ¿ÉWô°ùdG Ú°ùcƒjódG ÖÑ°ùjh .≥ÑFõdGh Ú°ùcƒjódG
áÄ«ÑdG äÉ©bƒJ{ ôjô≤J ;zÒ¨àe
q »HôY ⁄ÉY ‘ ö†NC’G OÉ°üàb’G{h ,zπÑ≤à°ùŸG …PDƒjh »Ñ°ü©dG ºª°ùàdG ¤EG ≥ÑFõdG …ODƒj Éªæ«H ,¿É°ùfE’G
. (GEO-6) ¢SOÉ°ùdG zá«ŸÉ©dG .ÚàFôdGh Úà«∏μdG
ƒg á°UÉÿG Iô£ÿG äÉØ∏îŸG øe »°ù«FôdG ådÉãdG ´ƒædG ,äÉ«Ø°ûà°ùŸG ‘ êÓ©dGh ¢VGôeC’G ¢ü«î°ûJ øe èàæJ
É¡YÉ©°TEG iƒà°ùe Ö°ùM º°ù≤J »àdG ,ájhƒædG äÉØ∏îŸG äÉØ∏îŸG øY Égõ««ªàd á°UÉN ¢SÉ«cCG ‘ É¡©°Vh ¢VÎØjo h
á«YÉ©°TE’G á£°Sƒàeh á«YÉ©°TE’G á°†Øîæe ¤EG äÉjÉØædGh .áª«∏°S ¥ô£H É¡æe ¢ü∏îà∏d Gk ó«¡“ ,ájOÉ©dG
á°†ØîæŸG äÉØ∏îŸG ºéM Qó≤jh
s .á«YÉ©°TE’G á©ØJôeh á«LƒdƒKÉH äÉjÉØf :á«°ù«FQ ´GƒfCG áKÓK Iô£ÿG á«Ñ£dG
Îe ÚjÓe 7 ƒëæH ⁄É©dG ‘ áªcGÎŸG á«YÉ©°TE’G ôHC’Gh ΩódG ¢SÉ«cCG πãe ihó©dG ô£N πª– (á«q °Vôn e)
n
Îe ÚjÓe 3 ƒëæH á«YÉ©°TE’G á£°SƒàŸGh ,Ö©μe á°UÉN äÉjÉØfh ,äÉ°ShÒa hCG ÉjÒàμH …ƒ– »àdG ø≤◊Gh
.Ö©μe Îe ¿ƒ«∏e ƒëæH á«YÉ©°TE’G á©ØJôŸGh ,Ö©μe ,á©°ûŸG OGƒŸGh ájhOC’G äÓ°†ah á«FÉ«ª«μdG OGƒŸG É¡ªgCG
.áMGô÷G øe ájô°ûÑdG äÓ°†ØdG É¡«a ÉÃ ájƒ°†Y äÉjÉØfh
IOÉY á«YÉ©°TE’G á°†ØîæŸG äÉØ∏îŸG øe ¢ü∏îàdG ºàj
¿CG ¢VÎØj ,¢VQC’G â– á°UÉN äBÉ°ûæe hCG øaGóe ‘ .Iô£ÿG á«Ñ£dG äÉjÉØædG á÷É©Ÿ áYƒæàe πFÉ°Sh Ék «dÉM óªà©J
äÉØ∏îŸG ÉeCG .áæ°S 300 ¤EG π°üJ IÎØd É¡àÑbGôe ºàJ á«ëjô°ûàdGh IOÉ◊Gh ájó©Ÿo G äÉjÉØæ∏d ¥QÉëŸG Ωóîà°ùàa
É¡æaOh âæª°S’G ‘ É¡Ñ°U ºà«a á«YÉ©°TE’G á£°SƒàŸG ,∞«∏cƒJh’G hCG ,…QÉîÑdG º«≤©àdG Èà©jh .á«FÉ«ª«μdGh
√òg áÑbGôŸ ≥«bO ΩÉ¶f ™°Vh ™e á°UÉN øaGóe ‘ k
AÉ°†YC’Gh AGõLC’Gh ájó©Ÿo G äÉjÉØæ∏d ’Éª©à°SG ÌcC’G πjóÑdG
.Ék «FÉ¡f iôNCG ¢VGôZCG ájC’ É¡eGóîà°SG ™æeh ™bGƒŸG º«KGô÷G ∞∏àj ƒgh ,áMGô÷G øY áŒÉædG IÒ¨°üdG ájô°ûÑdG
‘ É¡æjõîJ …ôé«a á«YÉ©°TE’G á©ØJôŸG äÉØ∏îŸG ÉeCGh ∞«∏cƒJhCG Iõ¡LCG ΩGóîà°SG øμÁh .¬£¨°Vh QÉîÑdG IQGôëH
ádƒÑ≤e á≤jôW ¿B’G ≈àM óLƒJ ’ PG ,á°UÉN ¿RÉfl πFGóÑdG øeh .áØ∏àfl ΩÉéMCÉH äÉ«Ø°ûà°ùŸG ‘ IÒ¨°U
ájhƒædG äÉØ∏îŸG ¢†©H ô£N Ωhójh .É¡æe ¢ü∏îà∏d »àdG ,∞jhhôμ«ŸG hCG ,iô¨°üdG äÉLƒª∏d ¢†jô©àdG iôNC’G
Ék °VGôeCG É¡bGÎMG hCG É¡Hô°ùJ ÖÑ°ùjh ,Úæ°ùdG ±’BG äÉÄŸ .ÉgQô°V π£ÑJh º«KGô÷G â«“
.Gk Qƒa IÉaƒdG Ék fÉ«MCGh ,¿ÉWô°ùdÉc IÒ£N
äGƒÑY »g ájó©ŸG á«Ñ£dG äÉjÉØædG º¶©e ¿CG ÉÃh
äÉjÉØæ∏d á∏eÉμàe IQGOEG çÉ©ÑfG »g á«°ù«FôdG ¥ô◊G á∏μ°ûe ¿EÉa ,á«μ«à°SÓH
øμd .∂à«°SÓÑdG ¥GÎMG øe áeÉ°ùdG Ú°ùcƒjódG IOÉe
É¡JQGOÉa .äÉjÉØædG á∏μ°ûŸ §«°ùH ó«Mh πM q óLƒj ’ ∂∏àa .¥QÉëŸG øe áØ∏àîŸG ´GƒfC’G ÚH IÒÑc ¥QGƒa ∑Éæg
AÉëfCG ‘ äÉ©ªàéŸG ¬LGƒJ »àdG á«°ù«FôdG äÉjóëàdG øe Iôe 100 èàæJ ,Ók ãe ,IóëàŸG äÉj’ƒdG ‘ Ωƒ«dG áMƒª°ùŸG
§«£îàdG ¤G áÑ°ùædÉH áª°SÉM ádCÉ°ùe πμ°ûJh ⁄É©dG 30 πÑb áMƒª°ùe âfÉc »àdG ∂∏J øY Ú°ùcƒjódG øe πbCG
≈∏Y É¡à÷É©e ‘ …ô°ü©dG ¬LƒàdG óªà©jh .ÊóŸo G .áæ°S
äÉ«∏ªY ‘ zäÉjÉØæ∏d á∏eÉμàŸG IQGO’G{ ≈ª°ùj Ée
≈∏Y ’k hCG õcôj ƒgh .É¡æe ¢ü∏îàdGh É¡∏≤fh É¡©ªL ¿B’G »YÎ°ùj …òdG Iô£ÿG äÉØ∏îŸG øe ÊÉãdG ´ƒædG
≈ª°ùj Ée πª°ûjh) áéàæŸG äÉØ∏îŸG á«ªc øe π«∏≤àdG πª°ûJ »àdG ,á«fhÎμdE’G äÉØ∏îŸG ƒg Gk ójGõàe Ék eÉªàgG
Rôa ¤G Ék «fÉK óª©jh ,(äÉYÉæ°üdG ‘ ∞«¶ædG êÉàf’G á«ÑàμŸGh á«dõæŸG ,á«fhÎμdE’Gh á«FÉHô¡μdG Iõ¡LC’G ™«ªL
hCG É¡dÉª©à°SG IOÉYEG Ék ãdÉK øμÁ å«ëH ,äÉØ∏îŸG √òg …ƒà–h .áÁó≤dG ôJƒ«ÑeƒμdG Iõ¡LCG ∂dP ‘ ÉÃ ,ÉgÒZh
∂«à°SÓÑdGh êÉLõdGh ¥QƒdG ™«æ°üJ IOÉYEÉH ÉgôjhóJ ,áJhÉØàe äÉ«ªμH IOÉe 1000 øe ÌcCG ≈∏Y äÉØ∏îŸG √òg
ájƒ°†©dG äÉØ∏îŸG (ÒªîJ) ó«ª°ùJh ,ÉgÒZh ¿OÉ©ŸGh É¡æe ,Iõ¡LCÓd áØ∏àîŸG äÉfƒμŸÉH áLõà‡ hCG á£∏àfl
q ’h .äÉYhQõŸG …ò¨j áHÎ∏d Ék æ°ùfi
∂°T q É¡∏jƒëàd ÉgôjhóJ øμeCG GPEG áª«b äGP iôNCGh IQƒ£N äGP OGƒe
óªà©j zôjhóàdGh RôØdGh π«∏≤àdG{ á≤jôW ìÉ‚ ¿CG ‘ á°TÉ°ûdG ‘ OƒLƒŸG ¢UÉ°UôdG ∂dP øe .É¡YÉLÎ°SGh
øWGƒª∏d »eƒ«dG ∑ƒ∏°ùdG ‘ ∫ƒ– ≈∏Y »°SÉ°SCG πμ°ûH πμ«ædGh ,ôJƒ«ÑeƒμdGh ¿ƒjõØ∏àdG Iõ¡LC’ á«LÉLõdG
QÉ©°T äÉH óbh .Ék jOÉ°üàbGh Ék «Ä«H ÉgóFGƒØd ¬«Yh ≈∏Yh ÖgòdGh ,äÉjQÉ£ÑdG ‘ iôNCG á∏«≤K ¿OÉ©eh ΩhôμdGh
IOÉYGh π«∏≤àdG :…CG (Reduce, Reuse, Recycle) 3R √òg .ádƒªëŸG ∞JGƒ¡dGh á«Ñ£dG Iõ¡LC’G ¢†©H ‘ á°†ØdGh
Oôa πc åëj ƒgh ,Ék «ŸÉY Ék ©FÉ°T ,ôjhóàdGh ∫Éª©à°S’G ¤G É¡dÉ°SQE’ Gk ó«¡“ É¡©ªL ÖLƒàj á«fhÎμdE’G äÉØ∏îŸG
á«∏ëŸG äÉjÉØædG á∏μ°ûe πM ‘ á«∏©ØdG ácQÉ°ûŸG ≈∏Y É¡FGõLCG øe øμÁ Ée ôjhóJ IOÉYEGh É¡μ«μØJ ¤ƒàJ ≥aGôe
.á«ŸÉ©dGh .Ék «Ä«Hh Ék «ë°U áª«∏°S ¥ô£H

™ªéH ºà¡J á¡L ™e ≥ØàJ ¿CG ∂à°SQóe IQGOEG ≈∏Y ìÎbGh ’h ,Ωƒj ó©H Ék eƒj É¡éàæf »àdG äÉjÉØædG á«ªc ójGõàJ
.(øμeCG GPEG á«fó©ŸGh á«LÉLõdGh) á«bQƒdG äÉjÉØædG ∞°SDƒŸG .äÉÑμŸG äCÓàeG ¿CG ó©H É¡H Ögòf øjCG ±ô©f
É¡eGóîà°SG IOÉYEG øμÁ É¡«eôf »àdG OGƒŸG øe kGÒãc ¿CG
IóFÉŸG äGhOCGh ÜGƒcC’Gh ¿ƒë°üdG ∫Éª©à°SG ÖæŒ t ¢†ØN ¿CG ‘ ∂°T ’h .kGOÉª°S É¡∏jƒ– hCG ÉgôjhóJ hCG
.á«μ«à°SÓÑdG øμÁ »àdG äGƒ£ÿG ºgCG øe ƒg äÉjÉØædG á«ªc
OÉªàYÉH ∂dP ¿ƒμjh ,á∏μ°ûŸG ºbÉØJ øe óë∏d ÉgPÉîJG
∂à°SQóe ¤EG iƒ∏Mh ¬cGƒah äÉ°ûjhóæ°S òNCÉJ âæc GPEGt .áªμM ÌcCG AGô°T äGOÉYh Ék «Ä«H º∏°SCG êÉàfEG ¥ôW
hCG ¿ƒ∏jÉædG ¥Qh ∫óH á«μ«à°SÓH áÑ∏Y ‘ É¡©°V ,∂∏ªY hCG Éææμd ,äÉjÉØædG êÉàfEG ¿hO ∫hDƒ◊G Ék ªFGO ÉææμÁ ’
.Ωƒ«æeƒdC’G π«∏≤àd á«∏ª©dG QÉμaC’G ¢†©H Éæg .É¡∏«∏≤J ™«£à°ùf
:á«eƒ«dG ÉæJÉ«M ‘ äÉjÉØædG
∫ƒëààd á≤jó◊G ‘ ¬cGƒØdGh QÉ°†ÿG äÓ°†a ôªWGt
.»©«ÑW OÉª°S ¤EG Îp °TGh ,√AGô°T ójôJ Ée ¤EG áLÉëH Ék ≤M âæc GPEG ôμat
πc ó©H ≈eôJ »àdG øe ’k óH Ók jƒW ΩhóJ »àdG ™∏°ùdG
ÜòàŒ áaƒ°ûμŸG äÉjÉØædÉa ,Ék «FGƒ°ûY äÉjÉØædG ΩôJ
p ’ t .∫Éª©à°SG
,IOQÉ°ûdG ÜÓμdGh IQô¡dGh äGô°û◊Gh ¿GPô÷Gh ¿GôÄØdG
q ¢ùØædG Rõ≤j Égô¶æeh
äógÉ°T GPEGh .¿Éμ°ùdGh IQÉŸG ôØæjh ÈcC’G iƒàëŸG äGPh ,•GôaEÉH áØ∏¨ŸG ÒZ äÉéàæŸG ÎNGt
¬¡«ÑæJ ‘ OOÎJ ’ ,ÊƒfÉb ÒZ πμ°ûH äÉjÉØf »≤∏j Gk óMCG äÉÑ«°VƒàdG ™e áfQÉ≤e πbCG Ö«∏©J OGƒe É¡«a Ωóîà°ùJ PEG
.ÚdhDƒ°ùŸG ÆÓHEG ‘ hCG êÉLR hCG ¿ƒJôμH áÑ°VƒŸG ∂∏J ÎNG hCG ,iƒàfi ô¨°UC’G
áØ∏c ∫ó©e ¿CG º∏YGh .√ôjhóJ hCG ¬dÉª©à°SG IOÉYEG øμÁ
ÚfGƒ≤H áÑdÉ£ŸG äÉÄ«¡dG ºYOGh ,ôjhóàdGh RôØdÉH ÖdÉWt .É¡æªK øe áÄŸG ‘ 16 ƒëf ≠∏Ñj ∂JÉjÎ°ûe ‘ ∞«∏¨àdG
á«LÉLõdGh á«bQƒdG äÉjÉØædG ™ªL äÉ«∏ªY º¶æJ áeõ∏e
,AÉæKC’G √òg ‘h .ÉgôjhóJ IOÉYEGh á«μ«à°SÓÑdGh á«fó©ŸGh ™°V .π∏ëàJ ’ »àdG á«μ«à°SÓÑdG ¢SÉ«cC’G ‘ ó°üàbG t
ÜôbCG ¤EG IRhôØŸG äÉjÉØædG √òg øe ∂jód ™ªéàj Ée òN .¥ƒ°ùJ ¢ù«c hCG ¿ƒJôc áÑ∏Y ‘ ∂JÉjÎ°ûe
.É¡©«æ°üJ IOÉYE’ Gk ó«¡“ É¡©«ªéàd õcôe
.á«μ«à°SÓH √É«e ôjQGƒb AGô°T ΩóY øμeCG Ée ∫hÉMt
π£©àj hCG ô°ùμæj Ée í∏°UCG t

p .√ÒZ AGô°T ∫óH
ÜQÉbC’G §YGh
ájÒÿG äÉ°ù°SDƒŸGh ÜÉë°UC’Gh
Gòg .¬«dEG áLÉëH ó©J ⁄ Ée
á«FÉHô¡μdG äGhOC’G ≈∏Y ≥Ñ£æj
äÉ°ThôØŸGh ÖàμdGh ÜÉ©dC’Gh
IÒãc AÉ«°TCGh ájòMC’Gh ÜÉ«ãdGh
.iôNCG
,¥QƒdG ∑Ó¡à°SG ‘ ó°üàbG t

øe AÉ°†«ÑdG á¡÷G Ωóîà°SGh
.áHÉàμ∏d áYƒÑ£ŸG ¥GQhC’G
äÉjÉØædG IQGOG ∫ƒM ∂JÉeƒ∏©e ÈàNG .3

Iõ¡› áãjó◊G á«Ñ£dG äÉjÉØædG ¥QÉfi ```````````` .6 .Òªîà∏d í∏°üJ áÑ∏°üdG äÉØ∏îŸG πc ```````````` .1
.AGƒ¡dG ¤EG äÉKƒ∏ŸG çÉ©ÑfG øe óë∏d äÉ«æ≤àH
¿Éë∏£°üe ∫Éª©à°SE’G IOÉYEGh ôjhóàdG ```````````` .2
á«fhÎμd’G äÉØ∏îŸG ™e πeÉ©àdG CÉ£ÿG øe ```````````` .7 .áÑ∏°üdG äÉØ∏îŸG á÷É©Ÿ IóMGh á≤jô£d
.Iô£N äÉØ∏fl »¡a ,QÉà¡à°SÉH
É¡eGóîà°SG πÑb ±ô°üdG √É«e á÷É©e Öéj ```````````` .3
äÉØ∏îŸG øe ¢ü∏îà∏d º∏°SC’G á≤jô£dG ```````````` .8 .äÉYhQõŸG …ôd
.ôeÉ£ŸG »g áÑ∏°üdG :áë«ë°üdG áHƒLC’G
Iô£ÿG äÉØ∏îŸG øe ¢ü∏îà∏d ¥ô£dG º∏°SCG ```````````` .4
∫óH ∂«à°SÓÑdG ¢SÉ«cCG ΩGóîà°SG Öéj ```````````` .9 .É¡æaO »g í°U .5 í°U .10
.¥ƒ°ùàdG óæY ¥QƒdG ¢SÉ«cCG CÉ£N .4 CÉ£N .9
¢†©Hh äGô°û◊G äGó«Ñe äGƒÑY ó©J ```````````` .5 í°U .3 CÉ£N .8
Ωƒ«fGQƒ«dG äÉØ∏îŸ »YÉ©°TE’G •É°ûædG Ωhój ```````````` .10 äÉjÉØædG øe á«dõæŸG ∞«¶æàdG ≥«MÉ°ùe
CÉ£N .2 í°U .7
CÉ£N .1 í°U .6
.zÚæ°ùdG ÚjÓH .Iô£ÿG
äÉjÉØædG IQGOEG ∫ƒM á«≤«Ñ£J äÉWÉ°ûf .4

»ØàîJ »àdG áeÉª≤dG :1 •É°ûædG
:¬«dG êÉà– Ée :±ó¡dG

q ábQh t
¢ùN ‘ ájƒ°†©dG äÉjÉØædG ôªîJ Ék «∏ªY ò«ª∏àdG Èàîj ¿CG
Ò¨°U ¢ûaQ t á«JÉÑædG äÉØ∏îŸG º°†J ájƒ°†©dG äÉjÉØædGh .á©«Ñ£dG
.ΩÉ©£dG ÉjÉ≤H ∂dP ‘ ÉÃ ,á«fGƒ«◊Gh
:π©ØJ GPÉe
É¡≤ªY IôØM É¡«a ôØ– ¿CG ∂æμÁ á©≤H øY ¢ûàa .1
.Gk Îª«àæ°S 15 iƒëf
.ÜGÎdÉH ÉgôªWGh IôØ◊G ‘ ¢ùÿG ábQh ™°V .2
.IôØ◊G âfÉc å«M áeÓY ™°V .3
á©≤ÑdG å«M ¤G ÖgPG ºK ,™«HÉ°SCG á©°†H ô¶àfG .4
.ójóL øe ôØMGh
:óéà°S GPÉe
Gòg .ÜGÎdG øe Gk AõL âëÑ°UCG ó≤d .¢ùÿG ábQh óŒ ød
âëÑ°UÉa zájƒ°†©dG áeÉª≤dG{ ôjhóJ äóYCG ∂fCG »æ©j
.ƒªædG ≈∏Y IôgR hCG Iôé°T óYÉ°ùj ¿CG øμÁ äÉÑæ∏d AGòZ
k
áeÉªb ÓH AGóZ áÑLh :2 •É°ûædG
:äÉ°ûjhóæ°ùdG .2 :±ó¡dG
OÉ©j AÉYh ‘ ôNBG Ék eÉ©W hCG ¢ûjhóæ°ùdG ™°V t ,á£«°ùH á«∏ªY QÉμaCG ∫ÓN øe ,ò«ª∏àdG º∏©àj ¿CG
.¬dÉª©à°SG .É¡éàæj »àdG äÉjÉØædG ºéM π«∏≤J ‘ áªgÉ°ùŸG
É¡∏°ùZ øμÁ √ò¡a ,Ωƒ«æeƒdCG ábQƒH ¢ûjhóæ°ùdG ∞d t
.ÉgôjhóJ Ék °†jCG øμÁh .É¡dÉª©à°SG IOÉYGh øe AGó¨dG ΩÉ©W ∫hÉæàJ ¿CG »æ©J áeÉªb ÓH AGóZ áÑLh ¿G
.AÉ¡àf’G iód Gk óL π«∏≤dG hCG äÉØ∏fl …CG »eôJ ¿CG ¿hO
:áØ«ØÿG äÉÑLƒdG .3 :∂dP ≥«≤ëàd QÉμaC’G ¢†©H Éæg
øμÁ AÉYh ‘ ,∫õæŸG øe á¡cÉa hCG iƒ∏M ∂©e ô°†MCG
.¬dÉª©à°SG IOÉYEG :Ók ãe ,áeÉªb ¤G ∫ƒëàj ’ AÉYh πªMG .1
ßØàMG πcCÉJ ¿G ó©Hh ,∂eÉ©W ¬«a ™°†J ¥Qh ¢ù«c t
:äÉHhô°ûŸG .4 .‹ÉàdG Ωƒ«dG ‘ ¬dÉª©à°S’ ¢ù«μdÉH
z¢SƒeôJ{ ‘ Ò°ü©dG hCG Ö«∏◊G πª– ¿CG ∫hÉM t ΩhóJ ¿CG øμÁ √òg .AGóZ áÑLh É¡«a ™°VƒJ áÑ∏Y t
Iõ¡› ¿ƒμJ AGó¨dG äÉÑLh Ö∏Y ¢†©H .É¡¶Øëj Ò¨°U .iPC’G øe ΩÉ©£dG ßØ– É¡fCG Éªc ,äGƒæ°ùd
.É¡∏NGO ‘ ¢SƒeÎH ¬dÉª©à°SG øμÁh AGó¨dG áÑLh ¬«a ™°†J ¢TÉªb ¢ù«c t
p °TG t
.ÉgôjhóJ OÉ©j á«YhCG ‘ ICÉÑ©e äÉHhô°ûe Î .Ék bÓN øc ,∂°ùØæH ¬©æ°UG .Gk QGôμJ
∞«¶ædG »◊G á«∏ªY :3 •É°ûædG

ób âfCGh .ácQÉ°ûe á∏ªM ô°TÉÑj zπ£H{ Ék fÉ«MCG Üƒ∏£ŸG ¤G zihó©dG{ π≤æj »Yƒ£J •É°ûf »◊G ∞«¶æJ á«∏ªY
ÚYƒ£àŸG øe áYƒª› º«¶æJ ∫ÓN øe π£ÑdG ∂dP ¿ƒμJ .øjôNB’G
.»æμ°ùdG ºμ«q M ‘ ∞«¶æàdG ∫ÉªYCG ¢†©ÑH ΩÉ«≤∏d
.¬«a ¿ƒ°û«©j …òdG »◊G º¡ª¡j πg ∑AÉbó°UCG ∫CÉ°SG AÉbó°UCG á©°†H t
,áÑ«Ñ°ûdG º¶©e ¿CÉ°T ƒg Éªc zº©f{ º¡HGƒL ¿Éc GPG á«bGh äGRÉØb t
∫É©aCG ¤G IÒædG ºgQÉμaCG πjƒëàd ¿ÉM âbƒdG ¿CG º¡¨∏HCG áeÉªb ¢SÉ«cCG t
.Ió«ªM á°ùæμe t
á°SÉæc áWÉ≤d t
πªMGh Gk RÉØb óJQG ºK ,πª©dG AóH πÑb ¿GÒ÷G ¿PCÉà°SG (Ohô›)
.πª©dG CGóHGh Gk ÒÑc áeÉªb ¢ù«c
¬©ªLG ?≥jô£dG ≈∏Y ôKÉæàe πeQ hCG ≈°üM ∑Éæg πg

IQhQÉb ºgóMCG ô°ùc πg .áeÉª≤dG ¢ù«c ‘ ¬©°Vh
‘ É¡©°Vh äÉØ∏îŸG ∂∏J ¢ùæcG ?≥jô£dG ‘ á«LÉLR
.áeÉª≤dG ¢ù«c
¢ùμ©J ∂«u M äÉbôW ¿CGh ,π£H ∂fCG ¿B’G ô©°ûJ ±ƒ°S

.∂eÉªàgG ióe
∂à∏ØM zôjhóJ{ πLCG øe QÉμaCG :4 •É°ûædG
¿CG äÓØ◊G ÉjÉ≤H ôjhóJ IOÉYE’ πFÉ°SƒdG π°†aCG øe t :±ó¡dG

ó©H ≈eôJ »àdG ÜGƒcC’Gh ¿ƒë°üdG ∫Éª©à°SG ÖæéàJ ∞«c ,á£«°ùH á«∏ªY QÉμaCG ∫ÓN øe ,ò«ª∏àdG º∏©àj ¿CG
¿ƒë°U ∫Éª©à°SG øμÁ ,∂dP øe ’k óHh .∫Éª©à°S’G .äÓØ◊G áeÉbEG óæY äÉjÉØædG ºéM π«∏≤J ¬æμÁ
.á∏Ø◊G AÉ¡àfG ó©H É¡∏°ùZ øμÁ ÜGƒcCGh
:äÉeƒ∏©ŸG ¢†©H Éæg
ÚcÉμ°ùdGh ≥YÓŸGh ∑ƒ°ûdG ¿ƒeôj ¢SÉædG øe Òãc t s ’ ¥QƒdG ¿ƒë°U t
’ ΩÉ©£dÉH ï£∏àJ Éeóæ©a ,IOÉY QhóJ
É¡∏°ùZ øμÁ √òg øμd ,äÓØ◊G AÉ¡àfG ó©H á«μ«à°SÓÑdG .É¡«eQ øe óH ’h ôjhóà∏d á∏HÉb iôNCG ¥GQhCÉH É¡£∏N ºàj
.á«dhC’G OGƒŸGh ∫ÉŸG ôaƒJ »¡a ,Ék ≤M’ É¡dÉª©à°SG IOÉYGh
á≤«bQ á≤ÑW É¡«∏©a ,Ék °†jCG ÉgôjhóJ Ö©°üj ¥QƒdG ÜGƒcCG t
ÉgôjhóJ OÉ©e IƒYO äÉbÉ£H Ò°†– ™«£à°ùJ t .É¡æe πFÉ°ùdG Üô°ùJ ™æŸ âØ«°VCG ∂«à°SÓÑdG øe
.¥Qh äÉ°UÉ°üb ∫Éª©à°SÉH
,ÒãμH π°†aCG â°ù«d á«μ«à°SÓÑdG ¿ƒë°üdGh ÜGƒcC’G t
äÉ°UÉ°üb øe ôFGhO ∫Éª©à°SÉH á∏ØM áæjR OGóYG ∂æμÁ t AÉ°†«H IOÉe) øjÒà°ù«dƒÑdG øe áYƒæ°üe É¡à«ÑdÉä
.ÉgGƒ°Sh äÓ› øe Qƒ°Uh ¿ƒ∏e ¥Qh .√ôjhóJ Ö©°üj ∂«à°SÓH ƒgh (Ú∏ØdÉH á¡«Ñ°T
kGÒ¨°U Ék «ë°U kGôª£e Å°ûfCG :5 •É°ûædG
.áÄ«ÑdG çƒ∏J ’ å«ëH áë°ûJôŸG πFGƒ°ùdÉH Ék °†jCG :±ó¡dG

.á«ë°üdG ôeÉ£ŸG AÉ°ûfEG á«Ø«c ≈∏Y ò«ª∏àdG ∞jô©J
Ék «ë°U Gk ôª£e{ Å°ûfCG ,¢SQódG áaôZ ‘ •É°ûæc .2
¬d ÒÑc ¥hóæ°U ‘ hCG »μ«à°SÓH AÉYh ‘ zGk Ò¨°U :¬«dG êÉà– Ée
äÉjÉØædG øe á∏«μ°ûJ ≈°ü◊G ≈∏Y ™°V .±ÉØ°T ô©b ô©≤dG »LÉLR ÒÑc ¥hóæ°Ut
É¡£Zh (...∂«à°SÓH ,¥Qh ,ΩÉ©W ÉjÉ≤H ,¿OÉ©e) (...∂«à°SÓH ,¥Qh ,ΩÉ©W ÉjÉ≤H ,¿OÉ©e) äÉjÉØædG ¢†©H t
¤G ÚM øe É¡«∏Y AÉe ¢TQ .ÜGÎdG øe áØ«ØN á≤Ñ£H ÜGôJ t
äÉjÉØædG ‘ äGÒ¨àdG ßM’ .ô£ŸG •ƒ≤°S Ék «cÉfi ôNBG AÉe t
.ô©≤dG ‘ í°ûJôŸG πFÉ°ùdG ™ªŒ ÖbGQh ,âbƒdG Qhôe ™e
:π©ØJ GPÉe
:á∏Ä°SCG ´Rh hCG ,Ék £°ùÑe Ék ª°SQ ¢SQódG áaôZ ìƒd ≈∏Y º°SQG .1
ºª°üj ,»ë°U ôª£e ‘ äÉjÉØædG ôªW äÉæ°ùM »g Ée t ìô°TG .(º°SôdG ô¶fCG) »LPƒªædG ôª£ŸG º°SQ øe Ék î°ùf
,áHÎdG ‘ Üô°ùàdG øe É¡©æeh áë°ûJôŸG πFGƒ°ùdG ™ª÷ ôeÉ£ŸG º«eÉ°üJ óMC’ êPƒ‰ ƒg º°SôdG Gòg ¿CG ò«eÓà∏d
?π∏ëàdG øY œÉædG RÉ¨dG ™ªLh »àdG ≈°ü◊Gh Ú£dGh ÜGÎdG äÉ≤ÑW º∏q Y .ájÉbh ÌcC’G
?á«bÉH π¶J ób »àdG πcÉ°ûŸG »g Ée t .äÉjÉØædGh á«μ«à°SÓÑdG áfÉ£ÑdGh ™«ªéàdG Ö«HÉfCG É¡«a
AÉ°ûf’ øcÉeCG Éæjód ó©j ⁄ GPG çóëj ¿CG øμÁ …òdG Ée t øe á≤Ñ£H Ék «eƒj ≈£¨J Ék ãjóM ™ªŒ »àdG áeÉª≤dG
?IójóL äÉjÉØf ôeÉ£e ¿B’G ºμëàJ áãjó◊G ôeÉ£ŸG ¿CG ò«eÓàdG ÈNCG .ÜGÎdG
äÉjÉØf
Ö«HÉfCG ¬«a ≈°üM ∂«à°SÓH
í«°TÎdG πFGƒ°S ™«ªéàd
á«μ«à°SÓH áfÉ£H
ÚW
ÜGôJ
Ò¨°U »ë°U ôª£e AÉ°ûfEG
äÉÑYƒà°ùŸGh áØ∏ZC’G π°†aCG ÎNG :6 •É°ûædG
äGQÉÑàY’G ™«ªL âfÉc GPGh ,¥ƒ°ùà∏d ÖgòJ ÉeóæY :±ó¡dG

áØ∏ZC’G øe QGó≤e πbCÉH Ö°VƒŸG èàæŸG ÎNG ,ájhÉ°ùàe ∞∏àfl ÚH õ««ªàdG ≈∏Y øjQOÉb ò«eÓàdG ¿ƒμj ±ƒ°S
≥ah äÉéàæŸG ∞æ°U áªFÉ≤dG Aƒ°V ‘h .äÉÑYƒà°ùŸGh âfÉc GPG Ée ójó– ≈∏Yh ,äÉÑYƒà°ùŸGh áØ∏ZC’G ´GƒfCG
:á«JB’G ÒjÉ©ŸG .’ ΩCG ôjhóàdG IOÉY’ á◊É°U
.ôjhóàdGh ∫Éª©à°S’G IOÉY’ ídÉ°U èàæŸG ¿CG »æ©J (+) ò«eÓàdG πªY ∞°ûc
.√ôªW hCG ¬bôM øμÁ èàæŸG ¿CG »æ©J (0) ó©Hh ,∞°üdG ájGóH ‘ ò«eÓàdG ≈∏Y ≥aôŸG ¿É«Ñà°S’G ´Rh
Öéjh ádƒ¡°ùH ¬æe ¢ü∏îàdG øμÁ ’ èàæŸG ¿CG »æ©J (-) áHƒLC’G ∫Éª©à°SÉH º¡JGQÉ«N á°ûbÉæe CGóHG á≤«bO 15 ` 10
.∂dP øμeCG ¿EG ¬ÑæŒ .É¡fƒ£©j »àdG
ò«ª∏àdG πªY ∞°ûc

áeÓ©dG ôéàŸG øe ™∏°S ±Ó¨dG ´ƒf
¬cGƒa ,¢SÉfÉfCG ,ï«£H ±ÓZ ’ .1
¿ƒHôY πHÉ≤e á©Œôe äÉÑWôe ôjQGƒb ,Ö«∏M ôjQGƒb á©Œôe á«LÉLR IQhQÉb .2
∞jhhôμ«ŸG ‘ ïÑ£J ΩÉ©W äÉÑLh É¡«a ∞∏¨J áæ«àe ∂«à°SÓH ¥ÉÑWCG ,âjƒμ°ùHh ∂©c Ö∏Y ∫Éª©à°S’G IOÉY’ ídÉ°U AÉYh .3
iôNCG áØ«ØN äÉÑLhh ÉWÉ£ÑdG ≥FÉbQh ∂©μdGh iƒ∏◊G ¢SÉ«cCG »∏£e ÒZ ¥Qh .4
iƒ∏M Ö∏Y ,äÉØ¶æe Ö∏Y ,¢ùμ«∏a ¿Qƒc Ö∏Y »∏£e ÒZ ¿ƒJôc .5
áÑ∏©e QÉ°†Nh ¬cGƒa P’ƒa áÑ∏Y .6
äÉÑWôe á«YhCG Ωƒ«æeƒdCG áÑ∏Y .7
Ék YGõàfG É¡JGOGó°S íàØJ Ö∏Y Ωƒ«æeƒdCG IOGó°S É¡d P’ƒa áÑ∏Y .8
äÉÑWôe Ék eôH É¡JOGó°S íàØJ á«LÉLR IQhQÉb .9
iƒ∏◊G ÖdGƒb ‘ äÉfÉ£H ™ª°ûe ¥Qh .10
∂«à°SÓÑdG ¢SÉ«cCGh ¥QƒdG Ö∏Y ‘ zòaGƒf{ ∂«à°SÓH ,¿Éaƒ∏«°S ¥Qh .11
ôFÉ°ü©dGh Ö«∏ë∏d ¿ƒJôc Ö∏Y »∏£e ¥Qh .12
áaÉØ°T ∂«à°SÓH äÉaÓZh ôjQGƒb PVC ∂«à°SÓH .13
Ωƒ«æeƒdC’G ¥QƒH áæ£Ñe ¢SÉ«cCGh Ö∏Y Ωƒ«æeƒdCG ¥QƒH ø£Ñe AÉYh .14
…ójCÓd ºgôeh ¿Éæ°SCG ¿ƒé©e »WÉ¨°†fG Êó©e ÜƒÑfCG .15
¿Éæ°SCG ¿ƒé©e áî°†e á«μ«à°SÓHh á«fó©e áî°†e .16
ájô°ûM äGó«Ñe ,ô©°û∏d …GÈ°S ,íFGhQ äÓjõe ,ÚjõJ äGô°†ëà°ùe (PGPQ) ∫ƒ°ShôjG áÑ∏Y .17
âfÎf’G ≈∏Y Ió«Øe ™bGƒe :º∏©ª∏d áHƒLCG

2019 ` 2008 (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG ôjQÉ≤J áeÓ©dG ±Ó¨dG ´ƒf
www.afedonline.org
+ ±ÓZ ’ .1
äÉjÉØædG IQGOEG – πÑ≤à°ùŸG äÉjó– ∫ƒM zóaCG{ ôjô≤J + á©Œôe á«LÉLR IQhQÉb .2
+ ∫Éª©à°S’G IOÉY’ ídÉ°U AÉYh .3
ÉæŸÉY Ò«¨àd Ék aóg 17 – áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG :IóëàŸG ·C’G 0 »∏£e ÒZ ¥Qh .4
0 »∏£e ÒZ ¿ƒJôc .5
äÉjÉØædG IQGOEG ∫ƒM äÉWÉ°ûf – áÄ«Ñ∏d IóëàŸG ·C’G èeÉfôH 0 P’ƒa áÑ∏Y .6
https://www.unenvironment.org/cep/solid-waste-and-
marine-litter-management + Ωƒ«æeƒdCG áÑ∏Y .7
+ Ωƒ«æeƒdCG IOGó°S É¡d P’ƒa áÑ∏Y .8
≈∏Y äÉjÉØædGh á«FÉ«ª«μdG OGƒŸG ôKCG ¢ü«∏≤J :áÄ«Ñ∏d IóëàŸG ·C’G èeÉfôH
áÄ«ÑdGh ájô°ûÑdG áë°üdG + Ék eôH É¡JOGó°S íàØJ á«LÉLR IQhQÉb .9
https://www.unenvironment.org/explore-topics/ 0 ™ª°ûe ¥Qh .10
chemicals-waste
0 ∂«à°SÓH ,¿Éaƒ∏«°S ¥Qh .11
äÉjÉØædÉH á«dhódG IQÉéàdG §Ñ°†d ∫RÉH á«bÉØJG 0 »∏£e ¥Qh .12
www.basel.int
- PVC ∂«à°SÓH .13
äÉjÉØædG – á«cÒeC’G áÄ«ÑdG ájÉªM ádÉch - Ωƒ«æeƒdCG ¥QƒH ø£Ñe AÉYh .14
www.epa.gov/recyclecity
- »WÉ¨°†fG Êó©e ÜƒÑfCG .15
á«FÉ«ª«μdG áeÓ°ùdG :á«ŸÉ©dG áë°üdG áª¶æe - á«μ«à°SÓHh á«fó©e áî°†e .16
https://www.who.int/topics/chemical_safety/ar/
- (PGPQ) ∫ƒ°ShôjG áÑ∏Y .17
äÉjÉØf ÓH Ék eƒj 31
https://www.goingzerowaste.com/blog/31-day-zero-
waste-challenge-1
äÉjÉØædG – á«HhQhC’G á«°VƒØŸG

www.epa.gov/epawaste
∫ÉØWCÓd ôjhóàdG IOÉYEG

ec.europa.eu/environment/waste/index.htm
ôjhóàdG IOÉYEGh ∫ÉØWC’G

https://recycleoss.org/education/kids-activities-2/
áeÉ°ùdG äÉjÉØædG ∫ƒM äÉeƒ∏©e

https://ecology.wa.gov/Waste-Toxics
á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ¢†©H ‘ áÑ∏°üdG äÉjÉØædG êÉàfGE ∫ó©e RhÉéàj

⁄É©dG ‘ ä’ó©ŸG ≈∏YGC øe Gògh ,OôØ∏d ΩGôZƒ∏«c 1.5
∫óÑàJh ∫ƒëàJ ÉgOGƒe πc !äÉjÉØf èàæJ ’ á©«Ñ£dG ˜
.IOóéàe OGƒe èàæàd á£HGÎe äGQhO øª°V
™∏°ùdG ™e ,»JÉCf ¥ƒq°ùàf Úëa !äÉjÉØf …Î°ûf øëf ˜
É˘¡˘ªq˘gGC ,∫õ˘æŸG ¤G äÉ˘jÉ˘Ø˘ æ˘ dG ø˘ e Òã˘ μ˘ H ,É˘ ¡˘ jÎ°ûf »˘ à˘ dG
.ÉgÒZh ∂«à°SÓÑdG ¢SÉ«cGCh Ö«°VƒàdG äÓ°†a
ï˘«˘Ñ˘°ùJh êÉ˘Lõ˘dGh ¿OÉ˘©ŸGh ¿ƒ˘Jô˘μ˘dGh ¥Qƒ˘dG ô˘ jhó˘ J ˜
äÉ˘jÉ˘Ø˘æ˘dG º˘é˘M ¿É˘°ü∏˘≤˘j á˘jqƒ˘°†©˘dG äÉ˘jÉ˘Ø˘æ˘ dG (Òª˘ î˘ J)
.%90 áÑ°ùæH
É¡éàæJ »àdG ájó∏˘Ñ˘dG á˘Ñ˘∏˘°üdG äÉ˘jÉ˘Ø˘æ˘dG ‹É˘ª˘LGE Qó˘≤˘j ˜
¿ÉæÑd ‘ áÑ∏°üdG äÉjÉØædG Ö«côJ .Ékjƒæ°S øW ¿ƒ«∏e ƒëæH á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG
RhÉéàJ ’h ,á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ äÉjÉØædG øe §≤a %5 ôjhóJ ºàj ˜
.%20 º«∏°S ƒëf ≈∏Y á÷É©ŸG ∂∏J áÑ°ùf
¥QƒdG øe óMGh ø`W ôjhóJ ¿GE ˜
4^200 ,√É«e Î«d 230^000 ,Iôé°T 17 ÒaƒJ ‘ º`gÉ°ùj
øe Ö©μe Îe 2.5 ,§Øf π«eGôH 4 ,AÉHô¡μdG øe •Ghƒ∏«c
.AGƒ`¡dG äÉKƒ`∏e øe ÉkeGôZƒ∏«c 28 ,ôeÉ£ŸG
:»˘g çÓ˘K •É˘≤˘æ˘H π˘ã˘ª˘à˘J äÉ˘jÉ˘Ø˘æ˘∏˘d á˘∏˘eÉ˘ μ˘ àŸG IQGO’EG ˜
,øμeGC å«M ∫Éª©à°S’G IOÉYGEh ,Qó°üŸG øe á«ªμdG π«∏≤J
.ôjhóàdG `` ™«æ°üàdG IOÉYGEh
.äÉjÉØf èàæj •ôØe Ö«°VƒJ ¤G áLÉëH ¿ƒμJ ’h Ó k jƒW ΩhóJ Ék©∏°S ÎNG ˜
.á«μ«à°SÓH á«YhGC ‘ áÑ°VƒŸG IõgÉ÷G áª©W’CGh IÉCÑ©ŸG √É«ŸG AGô°T øe ∞ØN ˜
.É¡«∏Y ÖàμJ »àdG ábQƒdG »à¡L øe óØà°SG ˜
.äÉjQÉ£ÑdG ≈∏Y á∏eÉ©dG ∂∏J ∫óH AÉHô¡μdG ≈∏Y á∏eÉ©dG Iõ¡L’CG Ωóîà°SG ˜
.É¡«eQ øe ’kóH áÁó≤dG Iõ¡L’CGh äÉ°ThôØŸGh ÜÉ©d’CGh ÜÉ«ãdÉH ´ÈJ ˜
.ôjhóàdG πeÉ©e ¤G É¡dÉ°SQGh äÉjÉØædG RôØd ´hô°ûe ‘ ∑QÉ°T ˜
äÉjÉØædG IQGOEG ∫ƒM äÉeƒ∏©e áMƒd

197 10 π°üØdG
è`«`é`°†dG
á«Ñ°üYh ájó°ùL äGÒKCÉJ ¬dh ,πª©dG ¢TQhh áYÉæ°üdGh π≤ædG πFÉ°Sh »g á«°ù«FôdG è«é°†dG QOÉ°üe
∂«∏Y ¿Éc GPG Ék °Uƒ°üN ,∂©ª°ùH Gk Qô°V ≥ë∏j ¿CG øμÁ è«é°†dG äGQÉ«°ùdG AÉ°Vƒ°†a .è«é°†dG Iójó°T øcÉeCG áãjó◊G ¿óŸG
πμ°T »g á«dÉ©dG ≈≤«°SƒŸG ≈àM .á∏jƒW IóŸ Ék «dÉY Ék Jƒ°U ™ª°ùJ ¿CG äƒ°üdG äGÈμeh QGòf’G äGQÉØ°Uh ä’B’Gh ájQÉædG äÉLGQódGh
.»FÉ°Vƒ°†dG çƒ∏àdG øe CÓ“ ,ÖYÓŸG ‘ O’hC’G ñGô°U ≈àMh ,á°UÉÿG AÉHô¡μdG äGódq ƒeh
¿ƒ°û«©j øjòdG ¢SÉædGh ,çƒ∏àdG ∫Éμ°TCG øe πμ°T è«é°†dG .AGƒLC’G
Ék é«é°V Qó°üJ ’h ,AÉ°Vƒ°†dG øcÉeCG ‘ Ók jƒW Ék àbh AÉ≤ÑdG ÖæŒ ‘ ¿ƒ∏ª©j hCG ,äGQÉ£ŸG πãe ,AÉ°Vƒ°†dG É¡«a ÌμJ øcÉeCG Üôb
.øjôNB’G èYõj .OÉM hCG »FõL ºª°üH ¿ƒHÉ°üj ób ,ä’B’G è«é°V É¡«a ƒ∏©j ™fÉ°üe
è«é°†dG 10 π°üØdG 198
¢Vô©àdG óM ¤G π°üj ¿CG ¿hO øe ,êÉYõfÉH ™ªà°ùŸG ô©°ûj øe iôNCG ∫Éμ°TCG IQƒ£îH »FÉ°Vƒ°†dG çƒ∏àdG Èà©j ’
øe πbCÉH á«ŸÉ©dG áë°üdG áª¶æe äGOÉ°TQEG »°UƒJh .iPCÓd ,AGƒ¡dG çƒ∏J hCG √É«ŸG çƒ∏J πãe Ék à«‡ ¢ù«d ¬fC’ ,çƒ∏àdG
πbCGh ,íjôe Ωƒf πLCG øe Ók «d ΩƒædG ±ôZ ‘ πÑ«°ùjO 30 π≤ædG πFÉ°Sh Èà©Jh .ä’É◊G º¶©e ‘ ¬ÑæŒ øμªŸG øeh
á«ª«∏©J ±hôX Òaƒàd á°SGQódG ±ôZ ‘ πÑ«°ùjO 35 øe äÒZ óbh .¿óŸG ‘ è«é°†∏d »ZÉ£dG »°ù«FôdG Qó°üŸG
.Ió«L ∫ÓN è«é°†dG ¤EG É¡Jô¶f ⁄É©dG AÉëfCG ‘ äÉeƒμ◊G
k
85 ≈£îàj ÉeóæY ™ª°ùdG á°SÉëH GQGô°VCG è«é°†dG ≥ë∏j ∞«Øîà∏d ájóL ÒHGóJ äòîJGh ,á«°VÉŸG Ú©HQC’G äGƒæ°ùdG
äGƒ°UCÓd ¿ƒμJ Ée Ék ÑdÉZh .äÉYÉ°S 8 øe ÌcC’ πÑ«°ùjO ¿Gó∏ÑdG º¶©e ‘ øμd .¬JGÒKCÉJ IóM øeh √Qhó°U øe
áé°†dG ≈àM .™ª°ùdG ¿Gó≤a …RGƒJ á«Ñ∏°S QÉKBG á«dÉ©dG ádCÉ°ùŸG √òg â«≤H ,á«Hô©dG ∫hódG ∂dP ‘ ÉÃ ,á«eÉædG
ï°ùædG ä’BG hCG ÖàμŸG ‘ IôKÌdG É¡ÑÑ°ùJ »àdG áØ«ØÿG ájOÉ°üàbGh á«YÉªàLG Oƒ«b áé«àf á÷É©e ¿hO øe Ék ÑdÉZ
ÚØXƒŸG iód êÉàf’G iƒà°ùe ÊóJ ¤G …ODƒJ ,áYÉÑ£dGh ájò«ØæJ πFÉ°Sh ôaGƒàJ ’ ,IÒãc ¿Gó∏H ‘h .á«LƒdƒæμJh
á∏«NódG äGƒ°UC’Éa .πª©dG âbh øe áÄŸG ‘ 15 ´É«°Vh ÚfGƒb ∑Éæg øμd ,»FÉ°Vƒ°†dG çƒ∏àdG ™e πeÉ©à∏d Iô°TÉÑe
∂dòd .¬à«LÉàfG ∞©°†Jh õ«cÎdG ≈∏Y ¬JQób AôŸG ó≤ØJ .π«∏dG äÉYÉ°S ‘ è«é°†dG ô¶M ≈∏Y ô°üà≤J äÉ¡«LƒJh
¥ô£dG IGPÉfi ‘ ¢SQGóŸG AÉæH »°TÉëàH AGÈÿG í°üæj
’k RÉY Èà©J »àdG QÉé°TC’ÉH ÖYÓŸG è««°ùàHh ,áeÉ©dG á«Ñ∏°ùdG äÉ°SÉμ©f’G Úæ°ùdG ±’BG òæe ¿É°ùfE’G ∑QOCG ó≤d
.á«Jƒ°üdG äÉLƒª∏d Ék «©«ÑW è«é°†dG ™æÁ ¿Éc áÁó≤dG á«≤jôZE’G ¿óŸG ‘h .è«é°†∏d
º«≤j å«M Ék °Uƒ°üN ,´QGƒ°ûdG ¢†©H â°Tôah ,Ók «d
å©ÑJ É¡æμd ,äGƒ°UC’G ÖYƒà°ùJ »àdG »g ¿PC’G ¿CG í«ë°U ,π«ÿG ôaGƒMh äÓé©dG ™bh øe π∏≤J OGƒÃ ,áØ°SÓØdG
√òg âfÉc GPGh .É¡H ôKCÉà«a ÆÉeódG ¤G á«Jƒ°üdG πFÉ°SôdG ¿Éc PEG ,¿óŸG õcGôe ‘ á«fó©ŸG äÉYÉæ°üdG áeÉbG â©æeh
PG ,áØ«æY π©ØdG IOQ »JCÉJ ,πÑ«°ùjO 90 øe ≈∏YCG äGƒ°UC’G áØ°SÓØdG IQób øe ó– AÉ°Vƒ°†dG ¿CG ¿hÈà©j ≥jôZE’G
Ék éæ°ûJ ÖÑ°ùj É‡ »Ñ°ü©dG RÉ¡÷G ¤G Gk QGòfG ÆÉeódG π°Sôj .AÉ£©dG ≈∏Y øjôμØŸGh
ÒKCÉàH ájƒeódG IQhódG ´ô°ùj è«é°†dGh .ÜÉ°üYC’G ‘
Éªc .ΩódG §¨°V ™ØJôjh ÚjGô°ûdG ¢ü∏≤ààa ,ÆÉeódG øe ∫hO âeõàdG »àdG áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG ‘h
º«¶æJ áØ∏μŸG Oó¨dG Ék °Uƒ°üN ,»ª°†¡dG RÉ¡÷G ≈∏Y ôKDƒj Èà©J ,2030 áæ°S ∫ƒ∏ëH É¡≤«≤ëàd »©°ùdG ⁄É©dG
¿CG ºZQh .ájô¶μdGh á«eÉîædG ÚJó¨dÉc ΩÉ©dG ¿RGƒàdG ¿óŸÉH ¢UÉÿG 11 ±ó¡dG ‘ Gk ô°üæY è«é°†dG áëaÉμe
âdÉW Éª¡e ,πÑ«°ùjO 90 øY É¡Jƒb ójõJ »àdG äGƒ°UC’G á«ªæàdG ±GógCG ™LGQ) .áeGóà°ùŸG ájô°ûÑdG äÉæWƒà°ùŸGh
IhQòa ,É¡©eÉ°ùd Ék eƒàfi Gk Qô°V ÖÑ°ùJ ,äô°üb hCG É¡Jóe .(11 π°üØdG ‘ áeGóà°ùŸG
¬Jóe ió©àJ ’ …òdG »FÉéØdG äƒ°üdG É¡ÑÑ°ùj iPC’G
¤G ¬Jƒb π°üJ …òdG ¢UÉ°UôdG ¥ÓWEÉa .IOhó©e ÊGƒK ¿É°ùf’G áë°U ≈∏Y è«é°†dG äGÒKCÉJ
¿ƒμàa ,™bƒàe ÒZ Gk QGòfEG ÆÉeódG ¤G π°Sôj πÑ«°ùjO 150
¬°SGƒM πeÉμH º°ù÷G …PDƒJ Gk óL áØ«æY ¬gÉŒ π©ØdG IOQ ≈YóJ á°UÉN IóMh ΩGóîà°SÉH è«é°†dG iƒà°ùe ¢SÉ«b ºàj
.¬FÉ°†YCGh 10 IOÉjõH ∞©°V 100 äƒ°üdG IóM OGOõJh .zπÑ«°ùjO{
10^000h ,πÑ«°ùjO 20 IOÉjõH ∞©°V 1000h ,πÑ«°ùjO
øe ÌcCG ¤G á«∏«∏dG »gÓŸG ‘ ≈≤«°SƒŸG äGƒ°UCG ™ØJôJh 40 IOÉjõH ∞©°V 100^000h ,πÑ«°ùjO 30 IOÉjõH ∞©°V
∞©°V ÜÉÑ°ûd IÒãc ä’ÉM π«é°ùJ ”h ,πÑ«°ùjO 90 .(á∏HÉ≤ŸG áëØ°üdG ‘ ∫hó÷G ô¶fG) Gòμgh ,πÑ«°ùjO
∂dP …ODƒj óbh .øcÉeC’G √òg ‘ º¡∏ªY áé«àf º¡©ª°S
Gk ó¡L OôØdG óÑμàj ÉeóæY ¬°VGôYCG ô¡¶J …òdG ,ºª°üdG ¤G áaôZ ‘ Éªc ,πÑ«°ùjO 40 ∫ó©Ã äƒ°U øe ¿PC’G èYõæJ ’
πNGO §¨°V ™e øeGõàj Gògh .áÑjô≤dG äGƒ°UC’G ´Éª°ùd ∫ó©Ã Ék Jƒ°U πªà– ¿CG ™«£à°ùJ Ék °†jCGh ,á«∏FÉY ¢Sƒ∏L
¿ÉfPC’G Ö°üJ ⁄ GPGh ,ôªà°ùe õjRCÉH Üƒë°üe ÚfPC’G OGOõJ ÉeóæY øμdh .Ú°üî°T ÚH áKOÉëªc πÑ«°ùjO 60
.¬à©«ÑW ¤G ™ª°ùdG Oƒ©jh áYÉ°S ó©H ∫hõj õjRC’Éa Qô°†H ,πØW ñGô°U ÜQÉ≤j Ée …CG ,πÑ«°ùjO 80 ¤G äƒ°üdG Iƒb
πNGO è«é°†dG ∫ó©e ¿G Ék ª∏Y ,áYÉ°S øe ÌcC’ á«dÉ©dG ÜÉæàLG ÜƒLƒH É¡ÑMÉ°U QòæJ Iô£N áeÓY √òg øμdh
.πÑ«°ùjO 95 ¥ƒØj á«∏«∏dG »gÓŸG º¶©e á«ŸÉ©dG áë°üdG áª¶æe Qó≤Jh .™ØJôe è«é°V ¤G ¢Vô©àdG
Ék eÉY 35h 12 ÚH ºgQÉªYCG ìhGôJ ÜÉ°T ¿ƒ«∏H 1.1 ƒëf ¿CG
!ºμfGPBG Gƒª°U
q AÉ°Vƒ°†∏d ¢Vô©àdG ÖÑ°ùH ™ª°ùdG ¿Gó≤a ô£N ¿ƒ¡LGƒj
.á«¡«aÎdG äÉbÉ«°ùdG ‘
É¡æe ,è«é°†dG QÉ£NC’ ¢Vô©àdG øe óë∏d IóY πFÉ°Sh áªK
,äGQÉ«°ùdG ¥GƒHCG ¥ÓWG ™æeh ,¿PC’G äGOGó°S ∫Éª©à°SG è«é°†∏d ¢Vô©àdG ¿CG »HhQhC’G OÉ–Ód á°SGQO âæ«Hh
πNGO áYÉ°ùdG ‘ Gk Îeƒ∏«c 50 øe πbCÉH áYô°ùdG ójó–h %40 ƒëf ¿CG Ék ª∏Y ,á«Ñ∏≤dG äÉeRC’ÉH áHÉ°U’G ôWÉfl ™aôj
ΩGóîà°SGh ,¿óŸG øY Gk ó«©H äGQÉ£ŸG AÉæHh ,iô≤dGh ¿óŸG ≈∏Y QhôŸG AÉ°Vƒ°†d ¿ƒ°Vô©àj OÉ–’G ∫hO ¿Éμ°S øe
AÉ«MCG ¤G ¢TQƒdGh ™fÉ°üŸG π≤fh ,™fÉ°üŸG ‘ äƒ°üdG ”Gƒc âéàæà°SG Éªc .πÑ«°ùjO 55 RhÉéàJ äÉjƒà°ùe ‘ ¥ô£dG
õLGƒM ™°Vhh ,á«æμ°ùdG ≥WÉæŸG øY Ió«©H á«YÉæ°U ¿óeh º∏©J ∞©°†j äGQÉ£ŸG è«é°V ¿CG iôNCG á«HhQhCG á°SGQO
QÉ£NCÉH á«YƒàdG øY Ók °†a ,¥ô£dG ÖfGƒL ≈∏Y è«é°†∏d á°SGQO äQÉ°TCGh .∫ÉØWC’G iód IôcGòdG á«ªæJh IAGô≤dG
ôKDƒj √óMh ™ØJôŸG è«é°†dG ¿CG ø¶j øe Å£îjh .è«é°†dG äÉHGô£°V’G É¡æe ,è«é°†∏d iôNCG QÉKBG ¤G á«aÉæjóæμ°SG
ióe ≈∏Y ¢†Øîæe è«é°†d ¢Vô©àdG ¿C’ ,áë°üdG ≈∏Y ∞©°Vh ∫É©Øf’G áYô°Sh ¥ÉgQ’Gh ΩƒædG á∏bh á«°ùØædG
á∏ãeC’G ô¡°TCG øe π©dh .Ék °†jCG á«Ñ∏°ùdG √QÉKBG ∑Îj πjƒW Ö∏≤dG ¢VGôeCGh Ió©ŸG áMôbh ΩÉ©£dG º°†g ≈∏Y IQó≤dG
‘ AÉeó≤dG ¿ƒ«æ«°üdG ¬eóîà°SG …òdG Üƒ∏°SC’G ∂dP ≈∏Y »∏«∏dG è«é°†dG ¿CG ¤G âàØdh .…ôμ°ùdGh ΩódG §¨°Vh
.AÉŸG §«≤æJ äƒ°üH AÉæé°ùdG Öjò©J á«fÉŸCG á°SGQO äócCGh .ôμÑŸG äƒŸG ô£N ´ÉØJQG ‘ ÖÑ°ùàj
OÉμj è«é°†dG øY áŒÉf ¢VGôeCÉH äÉ«aƒdG ∫ó©e ¿CG
πà≤j πÑ«°ùjO 90 ¥ƒa á«dÉ©dG äGƒ°UCÓd ∫ƒq £ŸG ¢Vô©àdG ‘h .É«fÉŸCG ‘ QhôŸG çOGƒM ‘ äÉ«aƒdG ∫ó©e …RGƒj
óbh .™ª°ùdG Ö°üY ‘ Ók ∏N ÖÑ°ùjh á«∏NGódG ¿PC’G ÉjÓN äô¡XCG ,Góæ∏jRƒ«f ‘ ófÓchCG á©eÉL ‘ âjôLCG á°SGQO
IOÉYG ™«£à°ùJ ’ äÉYÉª°ùdG ≈àëa ,Ék æeõe π∏ÿG Gòg ¿ƒμj ,AÉ°Vƒ°†∏d z´õa{ áHÉéà°SG É¡JÉ¡eCG ΩÉMQCG ‘ áqæLC’G
áMGô÷G ¿CG Éªc ,¿É«MC’G øe Òãc ‘ ¢†jôŸG ¤G ™ª°ùdG ºØdG íàah á≤«ªY ÒaRh ≥«¡°T äÉ«∏ªY É¡àÑMÉ°U
∫ÉªY ¬©ª°ùj …òdG ÚfC’Gh .IÒãc ä’ÉM ‘ …óŒ ’ .AÉμÑdG ≈∏Y äÉeÓY É¡∏ch ,øbòdG ¢TÉ©JQGh
ôgÉ¶e ∫hCG ƒg ,è«é°†dG É¡Ø∏¨j »àdG πª©dG ™bGƒeh ™fÉ°üŸG
ádÉ◊G √òg ‘ »Ñ£dG ¢üëØdG ¿ƒμj Ée Ék ÑdÉZh .¢VôŸG ó◊G πÑ«°ùjO 85 Èà©j PG ,ÉgôKCG è«é°†∏d ¢Vô©àdG IóŸh
Ö∏£jo òFóæYh .¢†jôŸG óæY π∏ÿG õcôe ô¡¶j ’h Ék «Ñ∏°S ¿Éμe ‘ äÉYÉ°S 8 IóŸ ¬d ¢Vô©àdG Rƒéj …òdG ≈∏YC’G
.¢VôŸG ¢ü«î°ûàd ™ª°S §«£îJ ≈≤«°SƒŸG äGƒ°UC’ AôŸG ¢Vô©àj ’G Öéj ∂dòc .πª©dG
¢VÉjôdG ‘h ,äƒ°üdG äGÈμe á∏μ°ûe RÈJ IôgÉ≤dG ‘h óæY Ék °Uƒ°üN ,Ú©HQC’G ôªY øe AGóàHG zï«°ûJ{ ¿PC’Gh
ÖÑ°ùH Ék jƒæ°S óMGh πÑ«°ùjO ∫ó©Ã AÉ°Vƒ°†dG ∫ó©e OGOõj ≈≤Ñjh ÚfÉªãdG AôŸG ≠∏Ñj ó≤a ±ÉjQC’G ‘ ÉeCG .¿óŸG ¿Éμ°S
≥Ñ£J ’ á«Hô©dG ¿óŸG º¶©e ‘h ,π≤ædG πFÉ°Sh OÉjORG .zó∏ÿG ™ª°ùc{ ¬©ª°S
.è«é°†dÉH á≤∏©àŸG á«fƒfÉ≤dG áHƒ≤©dG
è«é°†dG øe óë∏d ÒHGóJh ÚfGƒb
áé«àf Ék é«é°V ÌcCG âëÑ°UCG äÉ£«ëŸGh QÉëÑdG ≈àM
‹GõdõdG í°ùŸG äÉ«∏ªY OÉjORGh øØ°ùdG OGóYCG ´ÉØJQG ¿ô≤dG ∞°üàæe ‘ Ék jóL ΩÉªàg’G Òãj è«é°†dG CGóH
»àdG ájôμ°ù©dG QÉfƒ°ùdG Iõ¡LCG øe ójóL π«L ÖÑ°ùHh á«Ñ∏°ùdG ¬JGÒKCÉJ ¢†©H áaô©e ó©H Ék °Uƒ°üN ,øjô°û©dG
≈°ûîJh .á«Jƒ°üdG äÉLƒŸG á£°SGƒH ¥ÉªYC’G È°ùJ ÚfGƒb á«Hô¨dG ∫hódG â©°Vh óbh .¿É°ùf’G áë°U ≈∏Y
∂dP πμ°ûj ¿CG ájô£ØdG IÉ«◊G øY á©aGóe äÉª¶æe Èà©j ¿ƒfÉb ≥Ñ£j Ók ãe Gô°ùjƒ°S ‘ .¬æe ó◊Gh ¬°SÉ«≤d
Ék °Uƒ°üN ,ájôëÑdG äÉ«jóãdG ≈∏Y Gk ójGõàe Gk ô£N ≈£îJ GPG zÉk «fóàe{ Ée á≤£æe ‘ á°û«©ŸG iƒà°ùe
øY åëÑdGh π°UGƒà∏d äƒ°üdG Ωóîà°ùJ »àdG ,¿Éà«◊G ÊÉÑª∏d »LQÉÿG QGó÷G óæY πÑ«°ùjO 50 è«é°†dG §°Sƒàe
äÉeƒμ◊G å– »gh .êhGõà∏d ≥«aQ ≈∏Y Qƒã©dGh ΩÉ©W ÖcôJ ,ádƒgCÉŸG ≥WÉæŸG ‘ ¬JÉjƒà°ùe ójóëàdh .á«æμ°ùdG
,øØ°ù∏d Ék é«é°V πbCG äÉcôfi OÉªàYG ≈∏Y áYÉæ°üdGh OhóM RhÉŒ É¡«a ºàj »àdG øcÉeC’G ‘ ¢SÉ«b Iõ¡LCG
‘ ‹GõdõdG í°ùŸG ∫Éª©à°SG ¿CÉ°ûH Gk Oó°ûJ ÌcCG ÚfGƒbh .Ò°S ΩÉMORG ó¡°ûJ »àdG ¥ô£dÉc ,á«FÉ°Vƒ°†dG äÉKÉ©Ñf’G
IójóL QÉfƒ°S äÉ«LƒdƒæμJh ,RÉ¨dGh §ØædG øY Ö«≤æàdG áeõMCGh õLGƒ◊Gh QGƒ°SC’G á«eƒμ◊G äÉ£∏°ùdG »æÑJh
¿CG ¿ƒãMÉÑdG iôj Éªc .ájôëÑdG IÉ«◊G ≈∏Y Ók Ø£J πbCG ÖcôJo h .¥ô£dG ÖfGƒL ≈∏Y è«é°†dG øe ó– »àdG QÉé°TC’G
è«é°†∏d OhóM â©°Vh Éªc .äƒ°ü∏d ádRÉY òaGƒf ÊÉÑŸG ‘
è«é°†dG iƒà°ùe ¢SÉ«b :»LPƒ‰ •É°ûf .¿GÒ£dG ácôëH á°UÉN
¢VôØJh ,Ók «dh Gk QÉ¡f ¿GÒ÷G êÉYRG ™æÁ ,É°ùfôa ‘h

™e ,á©£≤àe hCG á∏°UGƒàe áé°†H ÖÑ°ùàŸG ≈∏Y áeGôZ
ó¡©ŸG äÉfÉ«H Ò°ûJh .êÉYR’G Qó°üe á©£≤dG IQOÉ°üe
Èà©j è«é°†dG ¿CG ¤G äÉ°SGQódGh äGAÉ°üMEÓd »æWƒdG
,¢ùjQÉH á«°ùfôØdG áª°UÉ©dG ¿Éμ°S êÉYõf’ ∫hC’G ÖÑ°ùŸG
Éªc ,äƒ°ü∏d ó«L ∫RÉ©H º¡æcÉ°ùe ójhõJ º¡JÉjƒdhCG øeh
.∫õæŸG AGô°T ó≤Y ï°ùØd ∫hC’G ÖÑ°ùdG è«é°†dG Èà©j
¿óŸG ‘ IOô¨ŸG Qƒ«£dG ¿CG ¤G á«fÉŸCG á°SGQO äQÉ°TCGh

ÖÑ°ùH ÉgôLÉæM ΩGóîà°SG •ôa øe ÊÉ©J äQÉ°U iÈμdG
á∏› øe øNÉ°ùdG »Ä«ÑdG §ÿG áeóN ,z§ÿG ≈∏Y áÄ«H{ ≥jôa iôLCG .´QGƒ°ûdG AÉ°Vƒ°V ≈∏Y ¥ƒØàdG É¡àdhÉfi
á«©ª÷G{ É¡«a âcQÉ°T ,ô¡°TCG áà°S ióe ≈∏Y á°SGQO ,zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{
‘ záÄ«ÑdG ájÉªM …OÉf{ øe ÜÓWh záªFÓŸG É«Lƒdƒæμà∏d á«fÉæÑ∏dG QGô°VC’ ¢SÉædG ∑GQOEGh »Ä«ÑdG »YƒdG IOÉjR ºZQ ≈∏Y øμd
è«é°†dG iƒà°ùe ¢SÉ«b ¤EG á°SGQódG √òg âaóg .á«Hô©dG ähÒH á©eÉL ∫hódG ‘ Ék °Uƒ°üN ,‘ÉμdG ΩÉªàg’G §©j n ⁄ ,è«é°†dG
¢†©H πNGO äÉ°SÉ«≤dG äòNCG .ô¡°TCG áà°S ióe ≈∏Y iÈμdG ähÒH ‘ πFÉ°Sh øe Ék °Uƒ°üN ,Gk Òãc √QOÉ°üe äOGORG ó≤a .á«eÉædG
äÉYÉ°S º¶©e ∫ÓN ,≥WÉæŸG ∞∏àfl ‘ áeÉ©dG äÉbô£dG ≈∏Yh ∫RÉæŸG ÒZ è«é°†dG øe ó– »àdG ÚfGƒ≤dG ¿CG øY Ók °†a ,π≤ædG
¿CG á°SGQódG âæ«H .∫ó©ŸGh ≈fOC’Gh ≈∏YC’G ¢SÉ«≤dG π«é°ùJ ”h .Ωƒ«dG .≥Ñ£J Ée Gk QOÉfh ,¢SÉædG øe ≈ª¶©dG á«ÑdÉ¨dG iód áahô©e
É¡≤WÉæe ¢†©H ‘ è«é°†dG IóM ¿CGh ,kGQÉ¡f Ók «d è«é°V IQDƒH ähÒH øe ÌcCG è«é°†dG ∞æ°üJ ’ á«Hô©dG äÉeƒμ◊G º¶©eh
”h .á«ŸÉ©dG áë°üdG áª¶æe ¬H íª°ùJ …òdG ó◊G øY Iôe 316 äOGR .¬æe óë∏d áeQÉ°üdG ÒHGóàdG PÉîJG πª¡Jh ,zÉk LÉYREG{ ¬fƒc
.áª°UÉ©dG AÉ«MCG ‘ è«é°†∏d á£jôN OGóYEG .á«Hô©dG º°UGƒ©dG º¶©e ‘ è«é°†dG äÉjƒà°ùe ™ØJôJh
,≥WÉæŸG ™«ªL ‘ áMƒª°ùŸG Ohó◊G äRhÉŒ ähÒH »Øa
è«é°†dG ∫ƒM ≥FÉ≤M

øeh .IQOÉf ä’ÉM ‘ ’G ¬fGó≤a ó©H ™ª°ùdG ´ÉLÎ°SG øμÁ ’t ,πÑ«°ùjO 65 ƒg Ék fƒeCÉe Èà©j …òdG è«é°†∏d ≈°übC’G ó◊Gt
.A§ÑH π°üëjh ⁄Dƒe ÒZ ¬fC’ ,™ª°ùdG ¿Gó≤a á¶MÓe Ö©°üdG .πÑ«°ùjO 35h 30 ÚH Ωƒæ∏d èYõŸG ÒZ è«é°†dG ∫ó©eh
Ók «d πÑ«°ùjO 30 øe πbCÉH á«ŸÉ©dG áë°üdG áª¶æe »°UƒJh
¬d ¿ƒμàd É«dÉY äƒ°üdG ¿ƒμj ¿CG …Qhô°†dG øe ¢ù«d t
k .íjôe Ωƒæd
§≤a záéYõe{ áØæ°üŸG äGƒ°UC’G ≈àëa ,ájó°ùL äGÒKCÉJ
.≥∏≤dGh §¨°†dGh ôJƒàdÉH ¢SÉ°ùME’G ¤EG …ODƒJ ,äƒ°üdG IóM ‘ ±É©°VCG 10 IOÉjR πã“ πÑ«°ùjO 10 IOÉjRt
,äƒ°üdG IóM ‘ ∞©°V 100 IOÉjR πã“ πÑ«°ùjO 20 IOÉjRh
øe è«é°†dG ¢†Øîæj ,≈æÑŸG ‘ ≥HÉW ´ÉØJQG πc ™e t .Gòμgh ,∞©°V 1000 IOÉjR πã“ πÑ«°ùjO 30 IOÉjRh
.óMGh πÑ«°ùjO ƒëæH ≥jô£dG
70 iƒà°ùe ≈£îàj ÉeóæY Ék éYõe è«é°†dG íÑ°üj t
hCG Ö°ûN hCG âæª°SEG øe õLGƒM áeÉbEG ¤G ¿Gó∏ÑdG ¢†©H CÉé∏Jt ÉeóæY ¿É°ùf’G óæY ™ª°ùdG á°SÉëH kGQGô°VCG ≥ë∏jh ,πÑ«°ùjO
.√Qó°üe Üôb è«é°†dG óq °üd ¥ô£dG ÖfGƒL ≈∏Y iƒq ≤e êÉLR AÉ°Vƒ°†dG …ODƒJ óbh .äÉYÉ°S 8 øe ÌcC’ πÑ«°ùjO 85 ≈£îàj
≥WÉæŸG ∫ƒM QÉé°TC’G øe õLGƒM áeÉbEG ¤G IÒãc äÉjó∏H óª©Jh .πÑ«°ùjO 140 OhóM äRhÉŒ GPEG IÉaƒdG ¤EG
∞«£∏Jh ìÉjôdG óq °U øY Ók °†a ,è«é°†dG ¢UÉ°üàe’ á«æμ°ùdG
.AGƒ¡dG á«≤æJh IQGô◊G ÜÉ°T ¿ƒ«∏H 1.1 ƒëf ¿CG á«ŸÉ©dG áë°üdG áª¶æe Qó≤J t
™ª°ùdG ¿Gó≤a ô£N ¿ƒ¡LGƒj Ék eÉY 35h 12 ÚH ºgQÉªYCG ìhGôJ
Ö°ùëHh .Ék é«é°V ⁄É©dG ∫hO ÌcCG É«fÉÑ°SEGh ¿ÉHÉ«dG äÈàYGt .á«¡«aÎdG äÉbÉ«°ùdG ‘ è«é°†∏d ¢Vô©àdG ÖÑ°ùH
áÑJôŸG IôgÉ≤dG â∏àMG ,á«ŸÉ©dG áë°üdG áª¶æe É¡JôLCG á°SGQO
iƒà°ùe ≈∏Y á«fÉãdGh) Ék é«é°V ⁄É©dG º°UGƒY ÌcCÉc ¤hC’G ´Éª°ùd kGó¡L OôØdG óÑμàj ÉeóæY ºª°üdG ¢VGôYCG ô¡¶J t
.ƒμ«°ùμeh »¡dOh ≠æ«é«Hh ¢ùjQÉH É¡à∏J ,(⁄É©dG ¿óe ÚfPC’G πNGO §¨°V ™e øeGõàj Gògh .áÑjô≤dG äGƒ°UC’G
.ôªà°ùe õjRCÉH Üƒë°üe
äGQÉ«°ùdGh πeÉ©ŸG è«é°V ∞bh AôŸG ™£à°ùj ⁄ GPG ÌcCG ájôëÑdG áÄ«ÑdG π©Œ ób äÉ£«ëŸG á°VƒªM OÉjORG
.ÉgQGô°VCG øY ¬°ùØf ∫õY ádhÉfi ¬«∏©a ,AÉæÑdG ∫É¨°TCGh ¿EÉa ,áÄ«aódG äGRÉZ äÉKÉ©ÑfG ¢†ØîæJ ⁄ Éeh ,Ék é«é°V
êhOõŸG êÉLõdG OÉªàYÉH äƒ«ÑdG ÜÉë°UCG AGÈÿG í°üæjh ∫ƒ∏ëH ≠∏ÑJ ób äÉ£«ëŸGh QÉëÑdG ‘ á°Vƒª◊G äÉjƒà°ùe
OÉé°ùdÉc ,äGƒ°UC’G ¢UÉ°üàeG ≈∏Y QOÉ≤dG ‹õæŸG çÉKC’Gh z™aGóe{h øØ°ùdG øe è«é°†dG π©Œ áLQO 2050 áæ°S
¬Jƒb ≠∏ÑJ …òdG ,á«FÉHô¡μdG á°ùæμŸG äƒ°U ≈àM .ôFÉà°ùdGh ™bGƒdGh .%70 áÑ°ùæH ó©HCG áaÉ°ùe π≤àæj ‹GõdõdG í°ùŸG
™°Vh ∫ÓN øe ¬jOÉØJ AÉ°ùæ∏d øμÁ ,πÑ«°ùjO 70 ƒëf √É«ŸG AÉ«ª«c Ò¨J ¿CG
.¿PCÓd äÉ«bGh ∞©°†j ób ájôëÑdG
¢UÉ°üàeG ≈∏Y É¡JQób
‘ Ék °Uƒ°üN ,Ωƒj ó©H Ék eƒj è«é°†dG ÉjÉë°V OóY OGOõj ÉªY %10 äƒ°üdG
q
Gòg èFÉàæd ‘ÉμdG ∑GQOE’G ΩóYh á«FÉbƒdG πÑ°ùdG ÜÉ«Z πX IQƒãdG πÑb âfÉc
Qhôe ó©H ’EG ô¡¶J ’ á«Ñ∏°ùdG ¬JGÒKCÉàa .çƒ∏àdG øe ´ƒædG §HôJh .á«YÉæ°üdG
¿ƒμj ÉgóæYh ,è«é°†∏d ¿É°ùfE’G ¢Vô©J ≈∏Y πjƒW âbh äGƒ°UC’G ádOC’G ¢†©H
≈∏Y õ«cÎdG Öéj ∂dòd .IÒãc ä’ÉM ‘ êÓ©dG ¿GhCG äÉa AÉŸG â– á©ØJôŸG
∑ƒ∏°ùdG Ò«¨J ¤EG ¬«LƒàdGh ,è«é°†dG QÉ£NCÉH á«YƒàdG ìƒæL ä’ÉM ¢†©ÑH
AÉ°Vƒ°†dG §Ñ°†d äÉ©jô°ûJ ¢Vôah ,áÄWÉÿG äÉaô°üàdGh ¤EG Úa’ódGh ¿Éà«◊G
.É¡H ó«≤àj ’ øe áÑbÉ©e ‘ Oó°ûàdGh .äƒ“ å«M ÅWGƒ°ûdG

â©ª°S GPEG ∂©HÉ°UCÉH ∂«fPCG ó°ùJ ¿CG øe πéîJ ’t è«é°†H ºμëàdG ™«£à°ùj ’ ób AôŸG ¿CG í«ë°U
∂°Vô©J óæY ÚfPCÓd á«bGh ™°V .Ék éYõe Ék Jƒ°U hCG Ék bƒH ≈∏Y QOÉb πbC’G ≈∏Y ¬fCG ’EG ,AÉæÑdG ∫É¨°TCGh πeÉ©ŸG
.è«é°†dG øe á«dÉY äÉjƒà°ùŸ äÉ°SQÉªŸG ¢†©H Éæg .ÉgQGô°VCG øY ¬°ùØf ∫õY
:è«é°†∏d ¢Vô©àdG øe óë∏d áfƒeCÉŸG
∫ÉY è«é°†d ¢Vô©àJ âæc ¿EG ™ª°ù∏d ¢üëØH ºbt
.Iôªà°ùe IQƒ°üH .IQhô°†dG óæY ’EG IQÉ«°ùdG ¥ƒH ∫Éª©à°SG ÖæŒt
¢Vô©àdG ôWÉfl ≈∏Y ∂FÉbó°UCGh ∂∏gCG á«YƒàH ºbt ≈∏Y ßaÉMh ,ƒjOGôdGh ¿ƒjõØ∏àdG äƒ°U ¢†ØNG t
è«é°†dG çGóMEG »°TÉëàH º¡©æ≤J ¿CG ∫hÉMh ,è«é°†∏d hCG ∂Jô°SCG OGôaCG èYõJ ’ »c ,Ék °†Øîæe ≈≤«°SƒŸG äƒ°U
.¿ÉμeE’G Qób ¬JóM øe ∞«ØîàdG hCG .Ék «éjQóJ ∂©ª°S ó≤ØJ ’ »ch ,¿GÒ÷G
QOÉ°üe øY œÉædG è«é°†dG ¢†Øÿ äÓªëH ºb t p °TGt

.¢†Øîæe äƒ°üH hCG âª°üH πª©J Iõ¡LCG Î
,AÉæÑdG ¢TQh ,äGQÉ«°ùdG ,»gÉ≤ŸG ,ºYÉ£ŸG) áØ∏àfl
.(ÉgÒZh ,ájQÉædG ÜÉ©dC’G ájQÉædG ÜÉ©dC’G Ωóîà°ùJ ’h ,∞æ©H ÜGƒHC’G ≥∏¨J ’t
.á«dÉY äGQÉéØfG ≥∏£J »àdG
¢UÉ°üàe’ Ók ãe âæª°SEG øe õLGƒM áeÉbEÉH ÖdÉW t
≥WÉæª∏d ájPÉëŸG á©jô°ùdG ¥ô£dG ÖfGƒL ≈∏Y è«é°†dG ‘ AÉ≤ÑdG ÖæŒh ,è«é°†dG QOÉ°üe øY ó©àHG t
.QÉé°TCG øe õLGƒM áeÉbEG Ék °†jCG øμÁh .á«æμ°ùdG .Ók jƒW Ék àbh áÑNÉ°üdG øcÉeC’G
è«é°†dG ∫ƒM ∂JÉeƒ∏©e ÈàNG .3

hCG á«LÉLõdG õLGƒ◊G áeÉbEG óYÉ°ùJ ```````````` .6 ÖbGƒY øjô°û©dG ¿ô≤dG πÑb ¢SÉædG ∑Qój ⁄ ```````````` .1
‘ äÉbô£dG ÖfGƒL ≈∏Y á«àæª°SE’G hCG á«Ñ°ûÿG .è«é°†dG øe á«dÉY äÉjƒà°ùŸ ¢Vô©àdG
.è«é°†dG øe ó◊G
¿É°ùfE’G áë°U ≈∏Y ÒKCÉJ è«é°†∏d ```````````` .2
‘ ôªà°ùŸG õjRC’G ºª°üdG ¢VGôYCG øe ```````````` .7 .ájó°ù÷Gh á«°ùØædG
.ÚfPC’G
ÉeóæY ’G äGƒ°UC’G øe ¿É°ùfE’G èYõæj ’ ```````````` .3
™ª°ùdG ´ÉLÎ°SG ä’É◊G º¶©e ‘ øμÁ ```````````` .8 .πÑ«°ùjO 90 ¥ƒa É¡JóM ™ØJôJ
.¬fGó≤a ó©H
Ék é«é°V ÌcCG äÉ£«ëŸGh QÉëÑdG âëÑ°UCG ```````````` .4
í°U .5 CÉ£N .10 Gk óL ∫ÉY äƒ°üd ¢Vô©àdG …ODƒj ¿CG øμÁ ```````````` .9 äÉ«∏``ªY OÉjORGh øØ°ùdG OGóYCG ´ÉØJQG áé«àf
í°U .4 CÉ£N .9 .IÉaƒdG ¤EG .‹GõdõdG í`°ùŸG
CÉ£N .3 CÉ£N .8
í°U .2 í°U .7 ƒg ¿óŸG ‘ è«é°†∏d »°ù«FôdG Qó°üŸG ```````````` .10 OôØdG óÑμàj ÉeóæY ºª°üdG ¢VGôYCG ô¡¶J ```````````` .5
CÉ£N .1 í°U .6 .áYÉæ°üdG .áÑjô≤dG äGƒ°UC’G ´Éª°ùd Gk ó¡L
è«é°†dG ∫ƒM á«≤«Ñ£J äÉWÉ°ûf .4

?∂£«fi ‘ è«é°†dG ¢†ØîJ ¿CG øμÁ ∞«c :1 •É°ûædG
ƒg Éeh ,IQƒ£N ÌcC’G äGƒ°UC’G »g Ée GhOóëj ¿CG t :±ó¡dG

.¬ÑÑ°ùJ ¿CG øμÁ …òdG Qô°†dG á«∏ªY ∫ƒ∏M ìGÎbG ≈∏Y ò«eÓàdG ™é°ûj •É°ûædG Gòg
.äGƒ°UC’G ¢†«ØîJ í«àJ πFÉ°Sh GƒMÎ≤j ¿CG t .áaƒdCÉe áÄ«H ‘ è«é°†dG ¢†«Øîàd
,äƒ°üdG iƒà°ùe ¢SÉ«≤d RÉ¡L ôaGƒJ GPG :á¶MÓe :π©ØJ GPÉe

äÉjƒà°ùe ¢SÉ«bh ,¬dÉª©à°SG á≤jôW í«°VƒJ ∂fÉμeÉH hCG á°SQóŸG ∫ƒM ΩGóbC’G ≈∏Y Gk Ò°S ágõf ‘ ò«eÓàdG òN
,ñGô°U ,áKOÉfi πãe ,áØ∏àfl QOÉ°üe øe è«é°†dG OGóYEG º¡æe Ö∏WG .á°SQóŸG ≈æÑe ‘ ≈àM hCG »◊G ‘
Ék °†jCG ¬H ΩÉ«≤dG øμÁ Gòg .Ö©∏ŸG ‘ è«é°V ,‹BG ÜÉ≤ãe .ágõædG AÉæKCG É¡fƒ©ª°ùj »àdG äGƒ°UC’G ™«ªéH áªFÉb
äÉ°SÉ«b AGôLG ò«eÓàdG ™«£à°ùj å«M ,π≤à°ùe •É°ûæc
áØ∏àfl •É≤f ‘h áØ∏àfl äÉbhCG ‘ è«é°†dG äÉjƒà°ùŸ :º¡æe Ö∏WG ,Égƒ©ªL »àdG äÉeƒ∏©ŸG ≈∏Y AÉæH
.ΩÉbQC’G áfQÉ≤Ÿ ∫hóL πμ°T ‘ É¡Áó≤Jh á°SQóŸG ∫ƒM .äGƒ°UC’G QOÉ°üe GhOóëj ¿CG t
è«é°†dG QOÉ°üe ójó– :2 •É°ûædG
ÖÑ°ùH AGó¨dG óYƒe Úëj ≈àe ±ôYCG ¿CG ÊÉμeÉH t :±ó¡dG

.á°SQóŸG Ö©∏e øe QOÉ°üdG ójó°ûdG è«é°†dG IQÉ°†dG äGÒKCÉàdG ‘ ÒμØàdG ≈∏Y ò«eÓàdG ™«é°ûJ
Qó°üj ´QÉ°ûdG ‘ πeÉ©dG ¬∏ q¨°ûj …òdG ÜÉ≤ãŸG t »g Ée ójóëàd ájƒdhC’G Ö°ùM É¡Ñ«JôJh ,è«é°†∏d
.ájƒb äGRGõàgGh Ék é«é°V .Gk Qô°V ÌcC’G
º©£ŸG ¿hQOÉ¨j ¢UÉî°TCG »æ¶bƒj ,á∏«d πc ‘ t
.∞æ©H º¡JGQÉ«°S ÜGƒHCG ¿ƒ≤∏¨j PG QhÉéŸG :π©ØJ GPÉe
:á«JB’G πª÷G CGôbG .1
πg .IQƒcòŸG áØ∏àîŸG è«é°†dG QOÉ°üe ¿hO u ,¿B’G .2 Ék é«é°V Qó°üJ âfÉc áÁó≤dG ácÉ«◊G äÉæ«cÉe t
?áªFÉ≤dG ¤G ójõŸG áaÉ°VG ™«£à°ùJ .√ÉØ°ûdG IAGô≤H øKOÉëàj äÓeÉ©dG âfÉch ,Ék jƒb
k
.ºFGódG »≤«aQ ƒ¡a ,Ωƒ«dG ∫GƒW ’É¨°T ¿ƒjõØ∏àdG ∑ôJCG ÊG t
∫hÉM .áë°üdÉH Gk ô°†e ¿ƒμj ób QOÉ°üŸG √òg øe …CG .3 ,Ók «d ∞jôdG ‘ »°ûeCG âæc ,Gk Ò¨°U âæc ÉeóæY t
.Gk Qô°V πbC’G ¤G Gk Qô°V ÌcC’G øe É¡LGQOEG .∫GƒMC’G äÒ¨J ó≤a Ωƒ«dG ÉeCG .ΩÉJ ¿ƒμ°S »æ qØ∏j ¿Éch
è«é°†dG ôWÉfl :3 •É°ûædG

óMCG ‘ áeÓ°ùdG øY ’k hDƒ°ùe hCG Ék °ûàØe á°SQóŸG ¤G ÓG
o .πª©dG øcÉeCG ‘ è«é°†dG ôWÉfl ∫ƒM ò«eÓàdG á«YƒJ
øcÉeCG ‘ è«é°†dG øY ò«eÓàdG ¤G çóëà∏d ,™fÉ°üŸG
.¬£Ñ°V øμÁ ∞«ch πª©dG
äÉ≤°ü∏e á≤HÉ°ùe :4 •É°ûædG
:±ó¡dG
.è«é°†dG ôWÉfl ∫ƒM ò«eÓàdG á«YƒJ
hCG ,óMGh ∞°U ¥É£f ≈∏Y •É°ûædG Gòg ò«ØæJ øμÁ
.É¡∏c á°SQóŸG ¥É£f ≈∏Y hCG ,ÚØ°U ÚH IGQÉÑªc
:π©ØJ GPÉe
Gƒfƒ∏j hCG Gƒª°Sôj hCG Gƒªª°üj ¿CG ò«eÓàdG øe Ö∏WG
.»FÉ°Vƒ°†dG çƒ∏à∏d Ék «Ä«H zGk ô£N{ ô¡¶j ó¡°ûŸ Ék ≤°ü∏e
Qòëj Ék Ñ°SÉæe Gk QÉ©°T hCG Ék fGƒæY äÉ≤°ü∏ŸG πª– ¿CG Öéj
.»FÉ°Vƒ°†dG çƒ∏àdG ôWÉfl øe
òaGƒædGh ÜGƒHC’G ∫õY :5 •É°ûædG
.∫ƒ£dGh ¢Vô©dG ¢SÉ«≤H ºbh ,É¡æe è«é°†dG :±ó¡dG

.áaôZ πNGO »LQÉÿG è«é°†dG iƒà°ùe ∞«ØîJ
äÉ°SÉ«≤dG Ö°ùM É¡°übh
q ,∫RÉY èæØ°SEG á qØd Î°TG .2
.IOóëŸG :¬«dG êÉàëf Ée
èæØ°SEG hCG ∫RÉY á qØd t
≥°üdCGh ,IòaÉædG hCG ÜÉÑdG QÉWEG ≈∏Y AGô¨dG ¢†©H ™°V .3 AGôZ t
.èæØ°SE’G ™£b ¬«∏Y ¢ü≤e t
è«é°†dG ôKCG ∞Øîj Éªc …QGô◊G ∫õ©dG ójõj Gòg :π©ØJ GPÉe
.»LQÉÿG ∫ƒNO ∫õ©J ¿CG ójôJ »àdG IòaÉædG hCG ÜÉÑdG ÎNEG .1
âfÎf’G ≈∏Y Ió«Øe ™bGƒe á«FÉe ¿É◊CG :6 •É°ûædG

www.afedonline.org

áÄ«Ñ∏d IóëàŸG ·C’G èeÉfôH

https://www.unenvironment.org
è«é°†dG – á«cÒeC’G áÄ«ÑdG ájÉªM ádÉch

https://www.epa.gov/clean-air-act-overview/noise-
pollution-materials-kids-and-teachers
è«é°†dG - á«fÉ£jÈdG áÄ«ÑdG ájÉªM áª¶æe

www.environmental-protection.org.uk/noise
:±ó¡dG
»FÉ°Vƒ°†dG çƒ∏àdG – ¢VQC’G áYƒ°Sƒe
.AÉŸG øY Qó°üJ »àdG áØ∏àîŸG äGƒ°UC’G â¶M’ ¿ƒμJ ób
https://editors.eol.org/eoearth/wiki/Noise_pollution
áahõ©e ≥∏îj ∫ÉØWCÓd ¢ü°üîŸG π¡°ùdG •É°ûædG Gòg
zè«é°V ’{ áª¶æe .á«FÉe
www.nonoise.org
zè«é°†dG GƒØbhCG{ ∞dÉ– ΩÉéMC’G áØ∏àfl ÜGƒcCG hCG ≥jQÉHCG hCG ôjQGƒb t
https://www.noiseoff.org/neighbors.php AÉe t
OƒY hCG á≤©∏e t
IÒ£ÿG πÑ«°ùjódG øe ó◊G á∏ªM
www.dangerousdecibels.org :π©ØJ GPÉe
∫Éμ°TC’G áØ∏àfl á«LÉLR Ék HGƒcCGh ≥jQÉHCGh ôjQGƒb ™ªLG .1
è«é°†dG áëaÉμŸ z∂ªYGôH ¤EG ™ªà°SG{ á«Ä«ÑdG ¢SQGóŸG á∏ªM .(êÉLõdÉH πeÉ©àdG óæY Ék ªFGO ¢SÎMG) ΩÉéMC’Gh
http://www.eschooltoday.com/pollution/noise-pollution/
noise-pollution-prevention.html
Gk OƒY hCG á≤©∏e πª©à°SG .Gk Òãc hCG Ók «∏b ,É¡«a AÉe ™°V .2
áØ∏àîŸG äGƒ°UC’G ™ª°SGh ,á«YhC’G ≈∏Y ô≤æ∏d Gk Ò¨°U
è«é°†dG äGÒKCÉJ
.É¡æY IQOÉ°üdG
https://helpsavenature.com/noise-pollution-effects
è«é°†dG - ô°†NCG ¢û«©d äGƒ£N ¤G ≈fOC’G záWƒædG{ øe á«YhC’G Ö«JôJ ∂æμÁ πg .3

https://www.greenlivingtips.com/articles/noise- çGóME’ á«YhC’G ‘ AÉŸG iƒà°ùe Ò«¨J øμÁ πg ?≈∏YC’G
pollution.html ?IójóL áWƒf
∂Jõ¡LCG ≈∏Y É¡æ◊ ±õ©J á«æZCG ∞«dCÉJ øY GPÉe
zAÉ°Vƒ°†dG Öcƒc{ á∏ªM óM ¤EG äÉWƒædG π°üJ ¿CG ¿hO øe á«FÉŸG á«≤«°SƒŸG
www.noisyplanet.nidcd.nih.gov ?êÉYRE’G
çƒ∏àdG øe ´ƒf ƒ¡a ,è«é°†dG øe ∞«ØîàdG ¿É°ùfÓEd øμÁ
á«Ñ∏°S á«ë°U QÉKGB ¬dh …ô°ûÑdG •É°ûædG ¬ÑÑ°ùj
»FÉ°Vƒ°†dG çƒ∏à∏d »°ù«FôdG Qó°üŸG »g π≤ædG πFÉ°Sh ˜
.¿óŸG ‘
’ …òdG ,™ª°ùdG ¿Gó≤a ¤G âbƒdG ™e è«é°†dG …Oƒj D ˜
,∂dP çhó˘M á˘¶˘MÓ˘e Ö©˘ °üdG ø˘ eh .¬˘ YÉ˘ LÎ°SG ø˘ μÁ
.A§ÑH ºàjh ⁄ƒeD ÒZ ¬f’C
πª˘Yh á˘jƒ˘eó˘dG IQhó˘dG ≈˘∏˘Y ô˘°TÉ˘Ñ˘e ÒKÉC˘J è˘«˘é˘°†∏˘d ˜
.»Ñ°ü©dG RÉ¡÷Gh »ª°†¡dG RÉ¡÷Gh »°ùØæàdG RÉ¡÷Gh Ö∏≤dG
OGOõJh .è«é°†dG ¢SÉ«b IóMh »g ( ) πÑ«°ùjódG ˜
∞©°V 1000h ,πÑ«°ùjO 10 IOÉjõH ∞©°V 100 äƒ°üdG IóM
,πÑ«°ùjO 30 IOÉjõH ∞©°V 10^000h ,πÑ«°ùjO 20 IOÉjõH
.Gòμgh ,πÑ«°ùjO 40 IOÉjõH ∞©°V 100^000h
’ äƒ°U iƒà°ùe ‘ ¿É°ùf’G ¢û«©j ¿GC ø°ùëà°ùŸG øe ˜
ÚH ájOÉY áKOÉfi …RGƒj Ée …GC ,πÑ«°ùjO 60 ¬Jƒb ió©àJ
πÑ«°ùjO 8 ƒ¡a iPÉCH GƒHÉ°üj ¿GC ¿hO øe ∫Éª©dG ¬d ¢Vô©àj ¿GC øμÁ …òdG ≈°üb’CG óq◊G ÉeGC .AÉbó°UGC
≈à°T ´GƒfGC ‘ ¥ô¨J »àdG ÉæJÉ©ªà› ‘ Ωƒ«dG √ó‚ Éª∏b ∫ó©ŸG Gòg øμd .πª©dG øe äÉYÉ°S 8 ∫ÓN
.á«FÉ°Vƒ°†dG äGƒ°U’CG øe
Ö°ûN hGC âæª°SG øe õLGƒM áeÉbGE ¤GE ¿Gó∏ÑdG ¢†©H ÉCé∏J ˜
Üô˘b è˘«˘ é˘ °†dG ó˘ °üd ¥ô˘ £˘ dG ÖfGƒ˘ L ≈˘ ∏˘ Y iƒ˘ ≤˘ e êÉ˘ LR hGC
QÉé°T’CG øe õLGƒM áeÉbGE ¤GE IÒãc äÉjó∏H óª©Jh .√Qó°üe
ó°U øY Ó k °†a ,è«é°†dG ¢UÉ°üàe’ á«æμ°ùdG ≥WÉæŸG ∫ƒM
.AGƒ¡dG á«≤æJh IQGô◊G ∞«£∏Jh ìÉjôdG
.IQhô°†dG óæY ’GE IQÉ«°ùdG ¥ƒH ∫Éª©à°SG ÖæŒ ˜

.kÓjƒW Ékàbh áÑNÉ°üdG øcÉe’CG ‘ AÉ≤ÑdG ÖæŒh ,ƒjÒà°ùdGh ¿ƒjõØ∏àdG äƒ°U ¢†ØNG ˜
.è«é°†∏d ¢Vô©àdG ôWÉfl ≈∏Y ∂FÉbó°UGCh ∂∏gGC á«YƒàH ºb ˜
äGQÉ«°ùdGh »gÉ≤ŸGh ºYÉ£ŸG πãe ,áØ∏àfl QOÉ°üe øY œÉædG è«é°†dG áëaÉμŸ äÓªM ‘ ∑QÉ°T ˜
.á«FÉHô¡μdG äGódƒŸGh ájQÉædG äÉLGQódGh
è«é°†dG ∫ƒM äÉeƒ∏©e áMƒd

209 11 π°üØdG
áèGó`à°ùª`dG á«ª`æàdG
2030 áæ°ùd Ék aóg 17
á©«Ñ£dG ≥M øe øμd ,¬à°û«©e ±hôX Ú°ù– ¿É°ùfE’G ≥M øe

IOhóëŸG á«©«Ñ£dG OQGƒŸG ±õæà°ùj ’CG á∏Ñ≤ŸG ∫É«LC’Gh
á«Ñ∏J á«∏ªY »g záeGóà°ùŸG á«ªæàdG{h .IOhófi ¢VQC’G OQGƒe Ée Éæjód ¿ƒμj ¿CGh ,áMGôdGh A±ódÉH Qƒ©°ûdG Öëf Ék ©«ªL øëf
¬fÉμ°S á°û«©e iƒà°ùe Ú°ù–h √OÉ°üàbG ôjƒ£Jh ™ªàéŸG äÉLÉM ¢SÉædG ™«ª÷ ¿ƒμj ¿CG »æ©J áeGóà°S’Gh .AÉeh AGòZ øe »Øμj
á«ª∏Yh á«YÉªàLGh á«YÉæ°Uh á«YGQR ™jQÉ°ûeh äÉWÉ°ûf ∫ÓN øe Gƒ∏cCÉ«d á«aÉc OQGƒe ,ºgó©H øe á∏Ñ≤ŸG ∫É«LCÓdh ,Ωƒ«dG ⁄É©dG ‘
áKÓK É¡dh .á«©«Ñ£dG OQGƒŸG ¿ƒ°Uh áÄ«ÑdG ájÉªM QÉÑàY’G ‘ òNCÉJ .Ëôc ¢û«©H Gƒ©àªàjh GhCÉaójh GƒHô°ûjh
.áÄ«ÑdG ájÉªMh ,»YÉªàL’G Qƒ£àdGh ,…OÉ°üàb’G ƒªædG :OÉ©HCG
¥QƒdG πãe AÉ«°TCG É¡æe ™æ°üæd QÉé°TC’G ™£≤f øëf ,∫ÉãŸG π«Ñ°S ≈∏Y
»àdG záeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG{ IóëàŸG ·C’G äôbCG 2015 ΩÉY ø∏a ,π©Øf ⁄ GPGh .É¡fÉμe πëàd iôNCG Gk QÉé°TCG ´Qõfh ,AÉæÑdG OGƒeh
áæ°S ∫ƒ∏ëH É¡≤«≤– ¤EG »©°ùdG ⁄É©dG ¿Gó∏H ™«ªL ≈∏Y ÖLƒàj ∫GóÑà°SG ™«£à°ùf ’ Éææμd .á∏Ñ≤ŸG ∫É«LC’G É¡∏ª©à°ùJ QÉé°TCG ≈≤ÑJ
´ƒ÷Gh ô≤ØdG ≈∏Y AÉ°†≤dG øe ìhGÎJ Ék aóg 17 øª°†àJ »gh .2030 ™æ°U ™«£à°ùf ’ ,∫ÉãŸG π«Ñ°S ≈∏Y .É¡∏ª©à°ùf »àdG AÉ«°TC’G ™«ªL
OQGƒŸG ájÉªMh ™«ªé∏d ábÉ£dGh √É«ŸG ÒaƒJ ¤EG á« qeC’Gh ¢VôŸGh πª©à°ùf ¿CG ó©Ña ,§ØædG hCG »©«Ñ£dG RÉ¨dG hCG …ôé◊G ºëØdG øe ójõŸG
.ñÉæŸG Ò¨J áëaÉμeh ΩGóà°ùŸG ∑Ó¡à°S’Gh ájôëÑdGh ájÈdG .óHC’G ¤G ∫hõJ ,OƒbƒdG øe ±Éæ°UC’G √òg
2030 áæ°ùd Ék aóg 17 :áeGóà°ùŸG á«ªæàdG 11 π°üØdG 210
ÚjôgƒL ÚWô°T áªK q ¿CG ≈∏Y ,1992 ΩÉY πjRGÈdÉH èeO ≈∏Y ≥∏n £J âJÉH »àdG á«ª°ùàdG »g áeGóà°ùŸG á«ªæàdG
á«ªæàdGh ,áÄ«ÑdG ájÉªM :Éªg ,áeGóà°ùŸG á«ªæà∏d :áKÓK OÉ©HCG É¡dh .…ƒªæàdG §«£îàdÉH á«Ä«ÑdG äGQÉÑàY’G
øe OóY ƒjôdG AÉ≤d Ö≤YCGh .ájOÉ°üàb’Gh á«YÉªàL’G .áÄ«ÑdG ájÉªMh ,»YÉªàL’G Qƒ£àdGh
q ,…OÉ°üàb’G ƒªædG
q
ájDhQ ⁄É©e º°SQ É¡dÓN ” ,á«°ù«FôdG á«dhódG äGô“DƒŸG
.…ô°ûÑdG ¢ùæ÷G πÑ≤à°ùŸ á∏eÉ°T ,ÉgÉë°Vh á∏«d ÚH áeGóà°ùŸG á«ªæàdG Ωƒ¡Øe ô¡¶j ⁄
∫hGóàdG ¤EG É¡≤jôW äòNCG ä’ƒ≤e ≈∏Y ºFÉb ƒg πH
ô≤e ‘ ó≤Y …òdG ,2000 ΩÉY á«ØdC’G áªb ô“Dƒe ‘h ¿ô≤dG øe äÉæ«©Ñ°ùdG ™∏£e »Øa .Oƒ≤Y á©HQCG ƒëf òæe
á«FÉ‰E’G ±GógC’G{ »æÑJ ” ,∑Qƒjƒ«f ‘ IóëàŸG ·C’G ¿GƒæY â– Ò¡°ûdG √ôjô≤J ÉehQ …OÉf ô°ûf n ,øjô°û©dG
±GógC’G √òg ™HÉ°S ¿CG Ék ª∏Y ,á«fÉªK »gh ,zá«ØdCÓd IQób ¬LGƒJ k
p »àdG QÉ£NC’G øe GQ qòfi ,zƒªædG q OhóM{
áÄ«ÑdG èeO ÈY zá«Ä«ÑdG áeGóà°S’G ÚeCÉJ{ ≈∏Y ¢üæj
q IófÉ°ùeh ¬fÉμ°S äÉLÉ«àMG á«Ñ∏J ≈∏Y ÖcƒμdG Gòg
.Ió©°UC’G πc ≈∏Y ájƒªæàdG §£ÿÉH ¬Ñu °To Ée ¿CG ¤EG Ék ¡Ñæeh
q ,á«YGQõdGh á«YÉæ°üdG º¡JÉWÉ°ûf
,™bGƒdG ‘ ,ƒg É¡d ô°üM ’ OQGƒe ¬fCG ≈∏Y ¢VQC’G ¿Éμ°ùd
IóëàŸG ·C’G áªb ∫ÓN ,2015 (ÈªàÑ°S) ∫ƒ∏jCG ‘h .∞«fl ƒëf ≈∏Y Ohófi
∫ÉªYCG ∫hóL ⁄É©dG ¿Gó∏H äôbCG ,áeGóà°ùŸG á«ªæà∏d
Ék «©°S ,áeGóà°ùŸG á«ªæà∏d Ék «ŸÉY Ék aóg 17 πª°ûj Ék MƒªW ⁄ƒ¡cƒà°SG ‘ Gk ô“Dƒe 1972 ΩÉY IóëàŸG ·oC’G äó n≤Yh n
áÄ«ÑdG ájÉªMh AÉNôdG õjõ©Jh ô≤ØdG ≈∏Y AÉ°†≤dG ¤EG ⁄É©dG äÉeƒμM ¬dÓN â©ªLCG ,ájô°ûÑdG áÄ«ÑdG ∫ƒM
2016 (ôjÉæj) ÊÉãdG ¿ƒfÉc 1 ‘h .2030 áæ°S ∫ƒ∏ëH .»Ä«ÑdG QƒgóàdG á∏μ°ûe á¡HÉ› ¤EG áë∏ŸG
q áLÉ◊G ≈∏Y
Sustainable) “áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG” â∏NO ,áÄ«ÑdGh á«ªæàdG ÚH ábÓ©dG á©«ÑW ô“DƒŸG ∂dP í°VhCGh
πëàd ,ò«ØæàdG õ«M (Development Goals – SDGs πeGƒ©dG ¤EG QÉ¶fC’G âØd É¡fCÉ°T øe áHQÉ≤e ìÎbGh
â¡àfG »àdG á«fÉªãdG á«ØdCÓd á«FÉ‰E’G ±GógC’G ¿Éμe πcÉ°ûŸG øe ÒãμdG AGQh áæeÉμdG ájOÉ°üàb’G ` á«YÉªàL’G
»æq ÑJ ‘ á«Hô©dG ∫hódG âcQÉ°T óbh .2015 ΩÉY É¡Jóe .É¡HÉÑ°SC’ …ó°üàdG
q ÈY èFÉàædG á÷É©e á«¨H ,á«Ä«ÑdG
É¡≤«≤– øY ádhDƒ°ùe ‹ÉàdÉH âJÉÑa ,±GógC’G √òg …ƒ«◊G ¿hõîŸG É¡fCG ≈∏Y áÄ«ÑdG ⁄ƒ¡cƒà°SG ô“Dƒe ±ôY s
É¡æeh ,∂dP ¬LGƒJ »àdG iÈμdG äÉjóëàdG ºZQ ≈∏Y Ú©e
s âbh ‘ ôaGƒàŸG á«YÉªàL’Gh á«©«Ñ£dG OQGƒª∏d
íÑ°üàd êÉàf’Gh ∑Ó¡à°S’G •É‰CG Ò«¨Jh ,ô≤ØdG ƒfi á«∏ª©dG É¡fCG ≈∏Y á«ªæàdG ±ôYh
s ,ájô°ûÑdG äÉLÉ◊G ó°ùd
q
,É¡JQGOEGh √É«ŸGh ábÉ£dG QOÉ°üe ájÉªMh ,áeGóà°ùe ¿É°ùf’G √ÉaQ ≈∏Y ®ÉØë∏d OQGƒŸG √òg É¡«a πª©à°ùoJ »àdG
ä’É› ‘ ∫É©ØdG ºYódGh ,áeÉ©dG ácQÉ°ûŸG ™«é°ûJh áÄ«ÑdG ±GógCG ÚH πeÉμàdG Ék «∏L GóH Gòμg .√õjõ©Jh
.äÉeƒ∏©ŸG áMÉJEGh ,»ª∏©dG åëÑdGh º«∏©àdG .á«ªæàdG ±GógCGh
:áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG Ωƒ¡Øe ¤EG »©°ùdG ≈∏Y Gk õaÉM ¿Éc óéà°ùŸG
q ∑GQO’G Gòg
2030 áæ°ùd Ék aóg 17 OQGƒŸG ájOhófi ¿ÉÑ°ù◊G ‘ òNCÉj ,á«ªæà∏d ójóL
Gk QhO á«Ä«ÑdG äGQÉÑàY’G ¬«a …ODƒJ å«ëH á«©«Ñ£dG
’ ,áeGóà°ùŸG á«ªæà∏d 17`dG á«ŸÉ©dG ±GógC’G º«gÉØe ≥ah äÉWÉ°ûædG á°SQÉ‡ ¿hO √OÉªàYG ∫ƒëj ’h ,Ék jQƒfi
äÉ«é«JGÎ°SG ™e Oƒ¡÷G πeÉμàH ’EG ô≤ØdG çÉãàLG øμÁ •É‰C’G ∫GóHEG IQhô°V »æ©j Gògh .ájƒ«◊G á«fÉ°ùf’G
Ék bÉ£f ¬°ùØf âbƒdG ‘ ±ó¡à°ùJh …OÉ°üàb’G ƒªædG õØ– ±Gô°S’G ≈∏Y áªFÉ≤dG ,∑Ó¡à°S’Gh êÉàfÓd áægGôdG
º«∏©àdG πª°ûJ »àdG á«YÉªàL’G äÉLÉ«àM’G øe Ék ©°SGh »YGôJ áª«∏°S •É‰CÉH ,äÉjÉØædG áªcGôeh ∫ÉªgE’Gh
ñÉæŸG Ò¨àd …ó°üàdG ¤EG áaÉ°VEG ,äÉeóÿGh áë°üdGh .∫Éª©à°S’G IOÉYEGh OQGƒŸG ∑Ó¡à°SG ‘ áªμ◊G
ΩÉY ¢ùjQÉH ‘ ñÉæŸG Ò¨J áªb äõcQ óbh .áÄ«ÑdG ájÉªMh
áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógC’ íLÉædG ò«ØæàdG ¿CG ≈∏Y 2015 áÄ«ÑdG ∫ƒM IóëàŸG ·C’G ô“Dƒe ∫ÓN ⁄É©dG IOÉb ™ªLCGh
Ú©àjh .»NÉæŸG Ò¨àdG …ó– á¡LGƒŸ π°†aC’G QÉWE’G ƒg hÒfÉL …O ƒjQ ‘ äó≤Y »àdG ,(¢VQC’G áªb) á«ªæàdGh
á«£¨J ≥«≤–h ,™«ªé∏d »æWƒdG ó«©°üdG ≈∏Y á«YÉªàLG √òg ≥«≤ëàd á«æWh á∏μ«g AÉ°ûfEG äÉeƒμ◊G ™«ªL ≈∏Y
™«ªL ™qà“ ¿Éª°Vh ,AÉØ©°†dGh AGô≤Ø∏d á©°SGh á«ë°U .±GógC’G
OQGƒŸG ≈∏Y ∫ƒ°ü◊G ‘ É¡°ùØf ¥ƒ≤◊ÉH AÉ°ùædGh ∫ÉLôdG
»°VGQC’G á«μ∏e ≥Mh á«°SÉ°SC’G äÉeóÿGh ájOÉ°üàb’G »àdG 17`dG áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógC’ õLƒe »JCÉj Ée ‘
∫ƒ∏ëH ,á«dÉŸG äÉeóÿGh áªFÓŸG Iójó÷G É«LƒdƒæμàdGh :2030 áæ°S ≈àM Ú«ŸÉ©dG QÉªãà°S’Gh πª©dG Oƒ≤à°S
.2030 áæ°S
¬dÉμ°TCG ™«ªéH ô≤ØdG ≈∏Y AÉ°†≤dG :1 ±ó¡dG
»FGò¨dG øeC’G ÒaƒJh ´ƒ÷G ≈∏Y AÉ°†≤dG :2 ±ó¡dG ¿Éμe πc ‘
áeGóà°ùŸG áYGQõdG õjõ©Jh áæ°ùëŸG
q ájò¨àdGh
ÌcCG ¤EG ™bóŸG ô≤ØdG ä’ó©e ¢†ØN øe ºZôdG ≈∏Y
ÉæFGòZ á«ªæJ á«Ø«c ‘ ÒμØàdG IOÉYE’ ¿GhB’G ¿BG ¿Éμ°S øe áÄŸG ‘ 10 ¿CG ’EG ,2000 ΩÉY òæe ∞°üædG øe
,áë«ë°U á≤jô£H ∂dP Éæ∏©a GPEGh .¬cÓ¡à°SGh ¬cQÉ°ûJh πbCG ≈∏Y ºgô°SCGh ¿ƒ°û«©j GƒdGR Ée á«eÉædG ≥WÉæŸG
ôaƒJ ¿CG ∑Éª°SC’G óFÉ°üeh äÉHÉ¨dGh ´QGõª∏d øμª«a ´ƒ÷G ô≤ØdG ôgÉ¶e πª°ûJh .Ék «eƒj Q’hO 1.90 øe
QOÉ°üe ódƒJ ¿CGh ,¢VQC’G ¿Éμ°S ™«ª÷ Ék jòë Ék eÉ©W º«∏©àdG ≈∏Y ∫ƒ°ü◊G á«fÉμeEG ádBÉ°Vh ,ájò¨àdG Aƒ°Sh
,¢SÉædG ≈∏Y õμJôJ á«ØjQ á«ªæJ ºYóJ ¿CGh ,á≤F’ πNO ΩóYh ,»YÉªàL’G õ««ªàdGh ,á«°SÉ°SC’G äÉeóÿGh
.áÄ«ÑdG »ª– ¿CGh .äGQGô≤dG PÉîJG ‘ ácQÉ°ûŸG
áHò©dG √É«ŸGh áHÎdG ¢Vô©àJ ,øgGôdG âbƒdG ‘ ,øμdh
Qƒgóà∏d »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdGh äÉHÉ¨dGh äÉ£«ëŸGh å«ëH Ék ©eÉL …OÉ°üàb’G ƒªædG ¿ƒμj ¿CG Ú©àj ,Gòd
OQGƒŸG ≈∏Y Ék «aÉ°VEG Ék £¨°V ñÉæŸG Ò¨J πμ°ûjh .™jô°ùdG DƒaÉμàdG OƒLh ≈∏Y ™é°ûjh áeGóà°ùŸG ∞FÉXƒdG ôaƒj
á£ÑJôŸG ôWÉîŸG øe ójõj É‡ ,É¡«∏Y óªà©f »àdG ≈∏Y AÉ°†≤dG ‘ óYÉ°ùjh á«YÉªàL’G ájÉª◊G Rõ©jh
øe Òãc ó©j ⁄h .äÉfÉ°†«ØdGh ±ÉØ÷G πãe çQGƒμdÉH ájÉªM ÒHGóJh º¶f çGóëà°SG øe óH ’h .™bóŸG ô≤ØdG
É‡ ,º¡«°VGQCG äÉ≤Øf á«£¨J ≈∏Y øjQOÉb Ú«ØjôdG πbCG äÉjÉØæH AGóZ :»LPƒ‰ »°SQóe •É°ûf
πª©dG ¢Uôa øY Ék ãëH ¿óŸG ¤EG Iôé¡dG ≈∏Y ºgÈéj
.á≤FÓdG IÉ«◊Gh áYƒª› ¢SQGóe ™«ªL ‘ ôjhóàdG IOÉYEG äÉ«∏ªY á°ûbÉæe â“
√òg ‘ GƒWôîfG øjòdG ÜÓ£dG ™e ,ájƒHÎdG ∫ƒ∏ë∏d á«dhódG AMSI
Aƒ°S ∫Éμ°TCG ™«ª÷ ájÉ¡f ™°Vh 2 ±ó¡dG ó°UÉ≤e øe â©æ°U äÉéàæe AGô°T ¤EG ÉgôjhóJ IOÉYE’ äÉjÉØædG Rôa øe ,äÉ«∏ª©dG
á«LÉàfE’G áØYÉ°†eh ,2030 áæ°S ∫ƒ∏ëH ájò¨àdG zäÉjÉØf πbC’G AGó¨dG áÑ∏Y{ ´hô°ûe »¶Mh .ÉgôjhóJ ó«YCG OGƒe øe
AÉ°ùædG Éª«°S ’h ,ájòZC’G »éàæe QÉ¨°U πNOh á«YGQõdG º¡LÉàfEG ¢†«ØîJ ≈∏Y ÜÓ£dG πªY å«M ,äÉcQÉ°ûeh ™«é°ûJ ÈcCÉH
IÉYôdGh ¿ƒjô°SC’G ¿ƒYQGõŸGh á«∏°UC’G Üƒ©°ûdG OGôaCGh ≈eôJ »àdG OGƒŸG ∫GóÑà°SGh á«YhC’G ∫Éª©à°SG IOÉYEG ∫ÓN øe äÉjÉØæ∏d
êÉàfEÓd áeGóà°ùe º¶f OƒLh ¿Éª°Vh ,¿hOÉ«°üdGh .∫Éª©à°S’G IOÉYE’ á◊É°U OGƒÃ ∫Éª©à°S’G ó©H
IOÉjR ¤EG …ODƒJ áªFÓe á«YGQR äÉ°SQÉ‡ ò«ØæJh ,»FGò¨dG
º¶ædG ßØ–h áHÎdG á«Yƒf ø°ù–h π«°UÉëŸGh á«LÉàfE’G ,¿ÉæÑd ∫Éª°T ‘ IQƒμdG ` á«dhódG á°SQóŸGh ô£b ‘ á«fÉæÑ∏dG á°SQóŸG ‘
.ñÉæŸG Ò¨J ™e ∞«μàdG
q ≈∏Y IQó≤dG Rõ©Jh á«LƒdƒμjE’G π∏ëàJ »àdG äÉjÉØædG πjƒ– øμÁ ∞«c ÜÓ£dGh ¿ƒª∏©ŸG ∞°ûμà°SG
IOÉYE’ áÑ∏°üdG äÉjÉØædG RôØJo ∞«ch ,ájƒ°†Y Ióª°SCG ¤EG Ék «Lƒdƒ«H
áYGQõdGh ájòZC’G ΩÉ¶f ‘ ≥«ªY Ò«¨J ¤EG áLÉM áªK πFÉ°ùe ‘ Gƒ°ûbÉæJh ,äÉjÉØæ∏d º¡LÉàfG ¢†ØN ≈∏Y Gƒ∏ªYh .ÉgôjhóJ
áaÉ°VE’ÉH ,Ωƒ«dG ™FÉL ¿ƒ«∏e 805 ájò¨J ÉfOQCG Ée GPEG »ŸÉ©dG É¡«dEG Gƒ∏°UƒJ »àdG ≥FÉ≤◊G ÜÓ£dG π≤fh .iôNCG á«Ä«H QƒeCGh ñÉæŸG Ò¨J
.2050 áæ°S ∫ƒ∏ëH Ú©bƒàe Ú«aÉ°VEG ¢üî°T Êƒ«∏H ¤EG .™ªàéŸG OGôaCG iód »YƒdG Ú©aGQ ,º¡FÉbó°UCGh ºgô°SCG ¤EG
¢û«Y •É‰CÉH ™«ª÷G ™àq “ ¿Éª°V :3 ±ó¡dG

QÉªYC’G ™«ªL ‘ á«gÉaôdÉHh á«ë°U
™bƒàŸG ôª©dG IOÉjR ƒëf ¥É£ædG á©°SGh äGƒ£N äòîJG

á£ÑJôŸG áeÉ©dG ¢VGôeC’G ¢†©ÑH áHÉ°UE’G ä’ÉM ¢†ØNh
‘ …ôgƒL Ωó≤J ≥≤–h .äÉ¡eC’Gh ∫ÉØWC’G äÉ«aƒH
±ô°üdGh áØ«¶ædG √É«ŸG ≈∏Y ∫ƒ°ü◊G á«fÉμeEG IOÉjR
π∏°Th π°ùdGh ÉjQÓŸÉH áHÉ°UE’G ä’ÉM ¢†ØNh ,»ë°üdG
áYÉæŸG ¢ü≤f ¢ShÒa QÉ°ûàfG øe ó◊Gh ,ÉgÒZh ∫ÉØWC’G
.(RójE’G) Ö°ùàμŸG ájô°ûÑdG
äÉ«aƒd ájÉ¡f ™°Vh 3 ±ó¡∏d á«°ù«FôdG ó°UÉ≤ŸG øe

É¡jOÉØJ øμÁ »àdG á°ùeÉÿG ø°S ¿hO ∫ÉØWC’Gh ó«dGƒŸG
π°ùdGh RójE’G áÄHhC’ ájÉ¡f ™°Vhh ,2030 áæ°S ∫ƒ∏ëH
ÜÉ¡àd’G áëaÉμeh ,á∏ª¡ŸG ájQGóŸG ¢VGôeC’Gh ÉjQÓŸGh
¢VGôeC’Gh √É«ŸÉH ádƒ≤æŸG ¢VGôeC’Gh »FÉHƒdG …óÑμdG
øY áªLÉædG IôμÑŸG äÉ«aƒdG ¢†«ØîJh ,iôNC’G ájó©ŸG
∫ƒ°üM ¿Éª°Vh ,å∏ãdG QGó≤Ã ájó©ŸG ÒZ ¢VGôeC’G
,á«HÉ‚E’Gh á«°ùæ÷G áë°üdG ájÉYQ äÉeóN ≈∏Y ™«ª÷G
IÒÑc áLQóH ó◊Gh ,á∏eÉ°ûdG á«ë°üdG á«£¨àdG ≥«≤–h
OGƒª∏d ¢Vô©àdG
q øY áªLÉædG ¢VGôeC’Gh äÉ«aƒdG OóY øe
õjõ©Jh ,áHÎdGh AÉŸGh AGƒ¡dG çƒ∏Jh Iô£ÿG á«FÉ«ª«μdG
áëaÉμŸ á«ŸÉ©dG áë°üdG áª¶æŸ ájQÉWE’G á«bÉØJ’G ò«ØæJ
åëÑdG ºYO ¤EG ƒYój Éªc .¿Gó∏ÑdG ™«ªL ‘ ≠ÑàdG
»FGò¨dG øeC’G ≈∏Y Ék °†jCG ôKDƒJ πeGƒY √ògh .áeÉ©dG áaÉ¶ædGh ájó©ŸG ¢VGôeCÓd ájhOC’Gh äÉMÉ≤∏dG ∫É› ‘ ôjƒ£àdGh
ÊÉ©jh .IÒ≤ØdG ô°SCÓd º«∏©àdG ¢Uôah á°û«©ŸG πÑ°Sh ΩÉ≤ŸG ‘ á«eÉædG ¿Gó∏ÑdG É¡d ¢Vô©àJ »àdG ájó©ŸG ÒZh
IOÉjR ¤EG …ODƒj É‡ ,±ÉØ÷G øe ⁄É©dG ¿Gó∏H ô≤aCG ¢†©H äÉMÉ≤∏dGh ájhOC’G ≈∏Y ∫ƒ°ü◊G á«fÉμeEG ÒaƒJh ,∫hC’G
¿CG íLôŸG øe 2050 áæ°S ∫ƒ∏ëHh .ájò¨àdG Aƒ°Sh ´ƒ÷G .ádƒ≤©e QÉ©°SCÉH á«°SÉ°SC’G
‘ ¢UÉî°TCG á©HQCG πc øe πbC’G ≈∏Y óMGh ¢üî°T ¢û«©j
.áHò©dG √É«ŸG ‘ Qôμàe hCG øeõe ¢ü≤f øe ÊÉ©j ó∏H πeÉ°ûdGh ∞°üæŸG ó«÷G º«∏©àdG ¿Éª°V :4 ±ó¡dG
™«ªé∏d IÉ«◊G ióe ºq∏©àdG ¢Uôa õjõ©Jh ™«ªé∏d
√É«e ≈∏Y ™«ª÷G ∫ƒ°üM ≥«≤– ¤EG 6 ±ó¡dG ƒYój
±ô°üdG äÉeóN ≈∏Yh áØ∏μdG IQƒ°ù«ŸGh áfƒeCÉŸG Üô°ûdG õμJôj …òdG ¢SÉ°SC’G ó«L º«∏©J ≈∏Y ∫ƒ°ü◊G πμ°ûj
‘ •ƒ¨à∏d ájÉ¡f ™°Vhh á«ë°üdG áaÉ¶ædGh »ë°üdG .áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ≥«≤–h ¢SÉædG IÉ«M Ú°ù– ¬«∏Y
á«Yƒf Ú°ù– √ó°UÉ≤e øeh .2030 áæ°S ∫ƒ∏ëH ,AGô©dG Ú≤ëà∏e ÒZ πØW ¿ƒ«∏e 265 øe ÌcCG Ék «dÉM ∑Éæg øμdh
äÉjÉØædG AÉ≤dEG ∞bhh çƒ∏àdG øe ó◊G ≥jôW øY √É«ŸG äÉæÑdG ™«ªL ™qà“ ¿Éª°V ¤EG 4 ±ó¡dG ƒYójh .¢SQGóŸÉH
¢†ØNh ,á«FÉŸG …QÉéŸG ‘ Iô£ÿG á«FÉ«ª«μdG OGƒŸGh ó«Lh ∞°üæeh ÊÉ› …ƒfÉKh »FGóàHG º«∏©àH ÚæÑdGh
IOÉjRh ,∞°üædG ¤EG á÷É©ŸG ÒZ ±ô°üdG √É«e áÑ°ùf AÉ°ùædG ™«ªL ¢Uôa DƒaÉμJ ¿Éª°Vh ,2030 áæ°S ∫ƒ∏ëH
IQGOE’G ò«ØæJh ,äÉYÉ£≤dG ™«ªL ‘ √É«ŸG ΩGóîà°SG IAÉØc ‹É©dG º«∏©àdGh »æ¡ŸG º«∏©àdG ≈∏Y ∫ƒ°ü◊G ‘ ∫ÉLôdGh
.äÉjƒà°ùŸG ™«ªL ≈∏Y √É«ŸG OQGƒŸ á∏eÉμàŸG .áØ∏μdG Qƒ°ù«ŸGh ó«÷G
IQƒ°ù«e áØ∏μH ™«ª÷G ∫ƒ°üM ¿Éª°V :7 ±ó¡dG Ú°ùæ÷G ÚH IGhÉ°ùŸG ≥«≤– :5 ±ó¡dG
áeGóà°ùŸGh ábƒKƒŸG áãjó◊G ábÉ£dG äÉeóN ≈∏Y äÉ«àØdGh AÉ°ùædG πc Úμ“h
AGƒ°S ,ájôgƒL áLÉM ƒg ábÉ£dG ≈∏Y ™«ª÷G ∫ƒ°üM ’ ,Ú°ùæ÷G ÚH IGhÉ°ùŸG ‘ Ék eó≤J RôMCG ⁄É©dG ¿CG ºZQ
hCG ájòZC’G êÉàfEG hCG øeC’G hCG πª©dG ¢Uôa πLCG øe πc ‘ ∞æ©dGh õ««ªàdG øe ÚfÉ©j äÉ«àØdGh AÉ°ùædG ∫GõJ
õjõ©J πLCG øe áeGóà°ùe ábÉW Ωõ∏Jh .πNódG IOÉjR äÉ«àØdGh AÉ°ùædG ΩÉeCG DƒaÉμàdG ÒaƒJ ¿EG .⁄É©dG ´É≤H øe á©≤H
áëaÉμeh ,á«LƒdƒμjE’G º¶ædG ájÉªMh ,äGOÉ°üàb’G πª©dGh ,á«ë°üdG ájÉYôdGh ,º«∏©àdG ≈∏Y ∫ƒ°ü◊G ‘
¿Éμ°S øe %13 …CG ,¢üî°T ¿ƒ«∏H ƒëf øμd .ñÉæŸG Ò¨J ájOÉ°üàb’Gh á«°SÉ«°ùdG äÉ«∏ª©dG ‘ π«ãªàdGh ,≥FÓdG
.áãjó◊G AÉHô¡μdG ¤EG ¿hô≤àØj ,⁄É©dG äGOÉ°üàbÓd Oƒbh áHÉãÃ ¿ƒμ«°S ,äGQGô≤dG PÉîJGh
.AÉ©ªL á«fÉ°ùfE’Gh äÉ©ªàéŸG ó«Ø«°Sh áeGóà°ùŸG
áØ∏μH ™«ª÷G ∫ƒ°üM ¿Éª°V ¤EG 7 ±ó¡dG ƒYójh
≥«≤–h ,ábƒKƒŸG áãjó◊G ábÉ£dG äÉeóN ≈∏Y IQƒ°ù«e õ««ªàdG ∫Éμ°TCG ™«ªL ≈∏Y AÉ°†≤dG ¤EG 5 ±ó¡dG ƒYójh
∫ó©ŸG áØYÉ°†eh ,IOóéàŸG ábÉ£dG á°üM ‘ IÒÑc IOÉjR ‘ ÉÃ ,¿Éμe πc ‘ äÉ«àØdGh AÉ°ùædG ó°V ∞æ©dGh
áæ°S ∫ƒ∏ëH ábÉ£dG ΩGóîà°SG IAÉØc ‘ ø°ùëà∏d »ŸÉ©dG ôμÑŸG êGhõdGh »°ùæ÷G ∫Ó¨à°S’Gh ô°ûÑdÉH QÉŒ’G ∂dP
πLCG øe ‹hódG ¿hÉ©àdG õjõ©J ¤EG ±ó¡j Éªc .2030 ádÉ©ah á∏eÉc ácQÉ°ûe ICGôŸG ácQÉ°ûe ádÉØch ,…ô°ù≤dGh
áØ«¶ædG ábÉ£dG É«LƒdƒæμJh çƒëH ¤EG ∫ƒ°UƒdG Ò°ù«J IGhÉ°ùŸG Ωób ≈∏Y IOÉ«≤∏d É¡d áMÉàŸG ¢UôØdG DƒaÉμJh
‘ QÉªãà°S’G ™«é°ûJh ábÉ£dG ΩGóîà°SG ‘ IAÉØμdGh IÉ«◊G ‘ QGô≤dG ™æ°U äÉjƒà°ùe ™«ªL ≈∏Y πLôdG ™e
.áØ«¶ædG ábÉ£dG É«LƒdƒæμJh ábÉ£∏d á«àëàdG ≈æÑdG .áeÉ©dGh ájOÉ°üàb’Gh á«°SÉ«°ùdG
πeÉ°ûdGh Oô£ŸG …OÉ°üàb’G ƒªædG õjõ©J :8 ±ó¡dG √É«ŸG ôaGƒJ ¿Éª°V :6 ±ó¡dG
,áéàæŸGh á∏eÉμdG ádÉª©dGh ,ΩGóà°ùŸGh ™«ªé∏d ™«ªé∏d »ë°üdG ±ô°üdG äÉeóNh
™«ªé∏d ≥FÓdG πª©dG ÒaƒJh
AGôL øe ,∫ÉØWCG º¡ª¶©e ,ô°ûÑdG ÚjÓe áæ°S πc äƒÁ
ƒëf ≈∏Y ¿ƒ°û«©j ⁄É©dG ¿Éμ°S ∞°üf ƒëf ∫Gõj ’ »ë°üdG ±ô°üdGh √É«ŸG äGOGóeEG Qƒ°ü≤H á£ÑJôe ¢VGôeCG
ΩÉ©dG ÚYÉ£≤dG ¥ÉØfEG IOÉjRh ,á«eÉædG ¿Gó∏ÑdG Éª«°S ’h ¥Éëàd’G øª°†j ’ ,øcÉeC’G øe Òãc ‘h .Ék «eƒj øjQ’hO
.2030 áæ°S ∫ƒ∏ëH ,ôjƒ£àdGh åëÑdG ≈∏Y ¢UÉÿGh ΩGó©fGh ô≤ØdG QGôªà°SG ¿EG .ô≤ØdG øKGôH øe QGôØdG áØ«XƒH
¤EG »°†ØJ äGQÉªãà°S’G ájÉØc ΩóYh ≥FÓdG πª©dG ¢Uôa
IGhÉ°ùŸG ΩGó©fG øe ó◊G :10 ±ó¡dG äÉ©ªàéŸG ¬«∏Y õμJôJ …òdG »YÉªàL’G ó≤©dG ∫DhÉ°†J
É¡æ«Hh ¿Gó∏ÑdG πNGO .Ωó≤àdG ‘ ™«ª÷G ácQÉ°ûe ƒgh ,á«WGôbƒÁódG
äÉeóÿG ≈∏Y ∫ƒ°ü◊G á«fÉμeEG ‘ á©°SGh äÉæjÉÑJ ∑Éæg …OÉ°üàb’G ƒªædG ≈∏Y ®ÉØ◊G 8 ±ó¡dG ó°UÉ≤e øe
…OÉ°üàb’G ƒªædG »Øμj ’h .ÉgÒZh á«ª«∏©àdGh á«ë°üdG ‘ 7 áÑ°ùæH ‹ÉªLE’G »∏ëŸG œÉædG ƒ‰ ≈∏Yh ,…OôØdG
øª°†àj ’h ™«ªé∏d πeÉ°T ÒZ ¿Éc GPEG ô≤ØdG IóM ¢†Øÿ ≥«≤–h ,Gk ƒ‰ ¿Gó∏ÑdG πbCG ‘ Ék jƒæ°S πbC’G ≈∏Y áÄŸG
ájOÉ°üàb’G OÉ©HC’G »gh áeGóà°ùŸG á«ªæà∏d áKÓãdG OÉ©HC’G ∫ÓN øe ájOÉ°üàb’G á«LÉàfE’G øe ≈∏YCG äÉjƒà°ùe
Öéj ,øjÉÑàdG ¢†ØN ¤EG Ék «©°Sh .á«Ä«ÑdGh á«YÉªàL’Gh ,QÉμàH’Gh É«LƒdƒæμàdG iƒà°ùÃ AÉ≤JQ’Gh ™jƒæàdG
äÉÄØdG äÉLÉ«àMÉH ΩÉªàg’G ‹ƒJ á∏eÉ°T äÉ°SÉ«°S ´ÉÑJG ºYóJ »àdGh á«ªæàdG ƒëf á¡LƒŸG äÉ°SÉ«°ùdG õjõ©Jh
.á°ûª¡ŸGh áØ©°†à°ùŸG á«fÉμ°ùdG Iô°TÉÑeh ≥FÓdG πª©dG ¢Uôah á«LÉàfE’G á£°ûfC’G
Éªc .QÉμàH’Gh ´GóHE’G ≈∏Y IQó≤dGh Iô◊G ∫ÉªYC’G
»YÉªàL’G êÉeOE’G õjõ©Jh Úμ“ 10 ±ó¡dG ≈Nƒàj ‘ á«ŸÉ©dG OQGƒŸG ΩGóîà°SG IAÉØc Ú°ù– ¤EG ±ó¡j
øY ô¶ædG ¢†¨H ,™«ªé∏d »°SÉ«°ùdGh …OÉ°üàb’Gh …OÉ°üàb’G ƒªædG π°üa ¤EG »©°ùdGh ,êÉàfE’Gh ∑Ó¡à°S’G
π°UC’G hCG á«æKE’G hCG ¥ô©dG hCG ábÉYE’G hCG ¢ùæ÷G hCG ø°ùdG AÉ°ùædG ™«ª÷ ≥FÓdG πª©dG ÒaƒJh ,»Ä«ÑdG QƒgóàdG øY
∫ƒ∏ëH ,∂dP ÒZ hCG …OÉ°üàb’G ™°VƒdG hCG øjódG hCG á«é«JGÎ°SG π«©ØJh ™°Vhh ,ôLC’G DƒaÉμJ ™e ∫ÉLôdGh
¬LhCG øe ó◊Gh ¢UôØdG DƒaÉμJ ¿Éª°V ™e ,2030 áæ°S .ÜÉÑ°ûdG π«¨°ûàd á«ŸÉY
äÉ°SÉ«°ùdGh ÚfGƒ≤dG ádGREG ∫ÓN øe ,IGhÉ°ùŸG ΩGó©fG
äÉ°SÉ«°ùdGh äÉ©jô°ûàdG õjõ©Jh ájõ««ªàdG äÉ°SQÉªŸGh ,Oƒª°üdG ≈∏Y IQOÉb á«à– ≈æH áeÉbEG :9 ±ó¡dG
á∏eÉ©ŸG CGóÑe ò«ØæJ ¤EG ±ó¡j Éªc .áªFÓŸG äGAGôLE’Gh ,ΩGóà°ùŸGh ™«ªé∏d πeÉ°ûdG ™«æ°üàdG õ«Ø–h
™e ≈°TÉªàj ÉÃ á«eÉædG ¿Gó∏Ñ∏d á«∏«°†ØàdGh á°UÉÿG QÉμàH’G ™«é°ûJh
IóYÉ°ùŸG ™«é°ûJh ,á«ŸÉ©dG IQÉéàdG áª¶æe äÉbÉØJG
‘ ô°TÉÑŸG »ÑæLC’G QÉªãà°S’Gh á«ª°SôdG á«FÉ‰E’G √É«ŸG äÉeóNh ¥ô£dG πãe ,á«°SÉ°SC’G ≈æÑdG âdGR Ée
.áLÉM ÌcC’G ∫hódG äÉeƒ∏©ŸG äÉ«LƒdƒæμJh AÉHô¡μdGh »ë°üdG ±ô°üdGh
¿EG .á«eÉædG ¿Gó∏ÑdG øe Òãc ‘ áØ«©°V ,ä’É°üJ’Gh
á∏eÉ°T ájô°ûÑdG äÉæWƒà°ùŸGh ¿óŸG π©L :11 ±ó¡dG á«LÉàfE’G IOÉjõd …ƒ«M á«°SÉ°SC’G á«æÑdG ‘ QÉªãà°S’G
áeGóà°ùeh Oƒª°üdG ≈∏Y IQOÉbh áæeBGh ™«ªé∏d AÉ£YEGh ,á«ª«∏©àdGh á«ë°üdG ´É°VhC’G Ú°ù–h ,πNódGh
IóYÉ°ùeh ,»YÉªàL’G QGô≤à°S’Gh …OÉ°üàb’G ƒªæ∏d ºNR
º∏©dGh áaÉ≤ãdGh IQÉéàdGh QÉμaC’G õcGôe »g ¿óŸG πjƒªàdG ∫ÓN øe ∂dPh .ñÉæŸG Ò¨J ™e ∞«μàdG ≈∏Y ¿óŸG
äÉjóëàdG πª°ûJh .á«YÉªàL’G á«ªæàdGh á«LÉàfE’Gh IóYÉ°ùeh ,¢UÉÿG ´É£≤dG øe πjƒªàdG ™«é°ûJh ,»eƒμ◊G
Ëó≤àd ∫GƒeCG ôaGƒJ ΩóYh ®É¶àc’G ¿óŸÉH á≤∏©àŸG .»æ≤Jh »LƒdƒæμJh ‹Ée ºYO ¤EG áLÉàëŸG ¿Gó∏ÑdG
QƒgóJh ≥FÓdG ¿Éμ°SE’G ¢ü≤fh á«°SÉ°SC’G äÉeóÿG
≈∏Y Ék £¨°V ™jô°ùdG ô°†ëàdG ÖÑ°ùjh .á«àëàdG á«æÑdG á«YƒædG Ió«L á«à– ≈æH áeÉbEG 9 ±ó¡dG ó°UÉ≤e øe
,á°û«©ŸG áÄ«Hh ,»ë°üdG ±ô°üdGh ,áHò©dG √É«ŸG äGOGóeEG ∫hÉæàe ‘h Oƒª°üdG ≈∏Y IQOÉbh áeGóà°ùeh ábƒKƒeh
.áeÉ©dG áë°üdGh åjó– ™e ™«ªé∏d πeÉ°ûdG ™«æ°üàdG õjõ©Jh ,™«ª÷G
OÉªàYGh OQGƒŸG ΩGóîà°SG IAÉØc IOÉjRh äÉYÉæ°üdG
≈∏Y ™«ª÷G ∫ƒ°üM ¿Éª°V 11 ±ó¡dG ó°UÉ≤e øe ,Ék «Ä«H áª«∏°ùdG á«YÉæ°üdG äÉ«∏ª©dGh äÉ«LƒdƒæμàdG
áØ∏μdG IQƒ°ù«eh áæeBGh áªFÓe á«°SÉ°SCG äÉeóNh øcÉ°ùe äGQó≤dG Ú°ù–h QÉμàH’Gh »ª∏©dG åëÑdG õjõ©Jh
,IÒ≤ØdG AÉ«MC’G iƒà°ùe ™aQ ™e ,2030 áæ°S ∫ƒ∏ëH ,¿Gó∏ÑdG ™«ªL ‘ á«YÉæ°üdG äÉYÉ£≤dG ‘ á«LƒdƒæμàdG
º¶ædG ‘ ¥É£ædG á©°SGh äGÒKCÉJ ñÉæŸG Ò¨J øY CÉ°ûæjh áfƒeCÉe π≤f º¶f ¤EG ™«ª÷G ∫ƒ°Uh á«fÉμeEG ÒaƒJh
¢Vô©àj .¿Gó∏ÑdG øe ó∏H πc ‘ á«©«Ñ£dGh ájô°ûÑdG ¿óª∏d »Ñ∏°ùdG »Ä«ÑdG ôKC’G øe ó◊Gh ,áØ∏μdG IQƒ°ù«eh
êƒ∏ãdG äÉMÉ°ùeh ,QGÎMÓd äÉ£«ëŸGh …ƒ÷G ±Ó¨dG .äÉjÉØædG IQGOEGh AGƒ¡dG á«Yƒæd ¢UÉN ΩÉªàgG AÓjEG ™e
Éeh .´ÉØJQG ‘ ôëÑdG äÉjƒà°ùeh ,¢übÉæJ ‘ ó«∏÷Gh
™ØJôj ¿CG πªàëŸG øªa ,áeRÓdG äGAGôLE’G òîàoJ ⁄ áeGóà°ùe êÉàfEGh ∑Ó¡à°SG •É‰CG ≥«≤– :12 ±ó¡dG
ájƒÄe äÉLQO çÓK RhÉéàj ÉÃ á«ŸÉ©dG IQGô◊G ∫ó©e
.¿ô≤dG Gòg ∫ÓN êÉàfEG” áeGóà°ùŸG êÉàfE’Gh ∑Ó¡à°S’G •É‰CG ±ó¡à°ùJ
√ÉaôdG Ö°SÉμe IOÉjRh ,“πbCG áØ∏μHh π°†aCG á≤jô£H ójõŸG
‘ Oƒª°üdG ≈∏Y IQó≤dG õjõ©J 13 ±ó¡dG ≈Nƒàj OQGƒŸG ∫Éª©à°SG ¢†ØîH ájOÉ°üàb’G á£°ûfC’G øY áÄ°TÉædG
á«©«Ñ£dG çQGƒμdGh ñÉæŸÉH á£ÑJôŸG QÉ£NC’G á¡LGƒe πª©dG ™e ,çƒ∏J øe É¡æY CÉ°ûæj Éeh ÉgQƒgóJ π«∏≤Jh
™e ∞«μàdG ≈∏Y IQó≤dG õjõ©Jh ,¿Gó∏ÑdG ™«ªL ‘ ,íFGô°ûdG ™«ªL É¡«a πNóJh .IÉ«◊G IOƒL IOÉjR ≈∏Y
‘ ñÉæŸG Ò¨àH á≤∏©àŸG ÒHGóàdG êÉeOEGh ,QÉ£NC’G ∂∏J ƒ©°VGhh ,¿ƒμ∏¡à°ùŸGh ,∫ÉªYC’G ÜÉë°UCG ∂dP ‘ ÉÃ
ó«©°üdG ≈∏Y §«£îàdGh äÉ«é«JGÎ°S’Gh äÉ°SÉ«°ùdG ,ΩÓYE’G §FÉ°Shh ,QÉéàdGh ,¿ƒãMÉÑdGh ,äÉ°SÉ«°ùdG
¿Gó∏ÑdG ¬H äó¡©J Ée ò«ØæJ √ó°UÉ≤e øeh .»æWƒdG øY Úμ∏¡à°ùŸG ∑Gô°TEG πª°ûJ »gh .á«ªæàdG ä’Échh
Q’hO ¿ƒ«∏H 100 ≠∏ÑŸ ácÎ°ûŸG áÄÑ©àdG øe áeó≤àŸG IÉ«◊Gh ∑Ó¡à°S’G •É‰CÉH ∞«≤ãàdGh á«YƒàdG ≥jôW
¿Gó∏ÑdG äÉLÉ«àMG á«Ñ∏àd 2020 áæ°S øe AGóàHG Ék jƒæ°S äÉeƒ∏©e øe »Øμj ÉÃ Úμ∏¡à°ùŸG ójhõJh ,áeGóà°ùŸG
™e ∞«μàdGh á«fƒHôμdG É¡JÉKÉ©ÑfG ∞«ØîJ øe á«eÉædG ‘ •Gôîf’Gh ,á«Øjô©àdG äÉ≤°ü∏ŸGh ÒjÉ©ŸG ≥jôW øY
“ñÉæª∏d ô°†NC’G ¥hóæ°üdG” π©Lh ,ñÉæŸG Ò¨J
q äGÒKCÉJ .áeGóà°ùŸG áeÉ©dG äÉjÎ°ûŸG
.πeÉc π«¨°ûJ ádÉM ‘
êÉàfE’Gh ∑Ó¡à°S’G èeGôH ò«ØæJ ¤EG 12 ±ó¡dG ƒYój
OQGƒŸGh QÉëÑdGh äÉ£«ëŸG ájÉªM :14 ±ó¡dG IQGOE’G ≥«≤–h ,¿Gó∏ÑdG ™«ªL ‘ ÚeGóà°ùŸG
ΩGóà°ùe ƒëf ≈∏Y É¡dÓ¨à°SGh ájôëÑdG ,á«©«Ñ£dG OQGƒª∏d AƒØμdG ΩGóîà°S’Gh áeGóà°ùŸG
Ö«°üf ¢†«ØîJ ¤EG ±ó¡j Éªc .2030 áæ°S ∫ƒ∏ëH
¢VQC’G Öcƒc π©Œ »àdG º¶ædG AGQh äÉ£«ëŸG ∞≤J øcÉeCG ó«©°U ≈∏Y á«ŸÉ©dG á«FGò¨dG äÉjÉØædG øe OôØdG
ñÉæŸG º«¶æJ á«MÉf øe Ék °Uƒ°üN ,≈æμ°ù∏d Ék ◊É°U øe ó◊Gh ,∞°üædG QGó≤Ã Úμ∏¡à°ùŸGh áFõéàdÉH ™«ÑdG
øeh ÉæFGòZ øe ÒÑc QGó≤e ÒaƒJh √É«ŸG IQhOh ,OGóeE’G π°SÓ°Sh êÉàfE’G πMGôe ‘ ájòZC’G ôFÉ°ùN
øμd .¬°ùØæàf …òdG AGƒ¡dG ‘ OƒLƒŸG Úé«°ùchC’G äÉjÉØædG êÉàfEG øe IÒÑc áLQóH ó◊G øY Ók °†a
É¡JGhôK ÊÉ©Jh ,çƒ∏à∏d ¢Vô©àJ äÉ£«ëŸGh QÉëÑdG ,∫Éª©à°S’G IOÉYEGh ôjhóàdGh π«∏≤àdG ∫ÓN øe Ék eƒªY
.ôFÉ÷G ó«°üdG á«μª°ùdG áeGóà°ùe äÉ°SQÉ‡ OÉªàYG ≈∏Y äÉcô°ûdG ™«é°ûJh
≈∏Y õcôjh .ÉgôjQÉ≤J ‘ áeGóà°S’G äÉeƒ∏©e êGQOEGh
¬YGƒfCG ™«ªéH …ôëÑdG çƒ∏àdG ™æe 14 ±ó¡dG ó°UÉ≤e øe ™é°ûJ »àdG …QƒØMC’G OƒbƒdG ºYO äÉ°SÉ«°S ìÓ°UEG
á«LƒdƒμjE’G º¶ædG IQGOEGh ,ájÈdG á£°ûfC’G øe Éª«°S ’h AGô≤ØdG ájÉªM πØμj ÉÃ øμdh ,±ô°ùŸG ∑Ó¡à°S’G ≈∏Y
π«∏≤Jh ,É¡àjÉªMh ΩGóà°ùe ƒëf ≈∏Y á«∏MÉ°ùdGh ájôëÑdG .á«∏ëŸG äÉ©ªàéŸGh
áaÉ°VEG ,√QÉKBG á÷É©eh óM ≈fOCG ¤EG äÉ£«ëŸG ¢†ª–
ó«°üdG äÉ°SQÉ‡h ÊƒfÉ≤dG ÒZh •ôØŸG ó«°üdG AÉ¡fEG ¤EG …ó°üà∏d á∏LÉY äGAGôLEG PÉîJG :13 ±ó¡dG
á«μª°ùdG Ió°UQC’G IOÉYEG πLCG øe §£N ò«ØæJh ,IôeóŸG √QÉKBGh ñÉæŸG Ò¨àd
q
øe πbC’G ≈∏Y áÄŸG ‘ 10 ájÉªMh ,¬«∏Y âfÉc Ée ¤EG
óFGƒØdG IOÉjR ¤EG ƒYój Éªc .ájôëÑdGh á«∏MÉ°ùdG ≥WÉæŸG á£°ûfC’G øY áÄ°TÉædG áÄ«aódG äGRÉZ äÉKÉ©ÑfG â¨∏H
ΩGóà°ùŸG ΩGóîà°S’G øe IÒ≤ØdG ¿Gó∏Ñ∏d ájOÉ°üàb’G Ék °Uƒ°üN ,ïjQÉàdG ‘ É¡d iƒà°ùe ≈∏YCG ájô°ûÑdG
óFÉ°üŸ áeGóà°ùŸG IQGOE’G ∂dP ‘ ÉÃ ,ájôëÑdG ÉgOQGƒŸ »°ù«FQ πμ°ûH áªLÉædG ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK äÉKÉ©ÑfG
.áMÉ«°ùdGh á«FÉŸG AÉ«MC’G á«HôJh ∑Éª°SC’G .áYÉæ°üdGh π≤ædGh ábÉ£dG äÉYÉ£b ‘ OƒbƒdG ¥ôM øY
äÉYÉ£b ¤EG πLC’G á∏jƒW äGQÉªãà°SG ¬«LƒJ ¤EG áLÉM ájÈdG á«LƒdƒμjE’G º¶ædG ájÉªM :15 ±ó¡dG
πcÉ«¡dGh áeGóà°ùŸG ábÉ£dG πª°ûJ ,áª°SÉM á«ªgCG äGP IQÉ°ùNh »°VGQC’G QƒgóJ ∞bhh ôë°üàdG áëaÉμeh
äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæμJ ≈∏Y IhÓY ,π≤ædGh á«°SÉ°SC’G »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG
πãe ,á«æWƒdG áHÉbôdG äÉ«dBG ájƒ≤J »¨Ñæjh .ä’É°üJ’Gh
á«HÉbôdG äÉª¡ŸGh áeÉ©dG á«dÉŸG áHÉbô∏d É«∏©dG Iõ¡LC’G .¢VQC’G í£°ùe øe áÄŸG ‘ 30 áMÉ°ùe äÉHÉ¨dG »£¨J
.á«©jô°ûàdG á£∏°ù∏d ô°üæY É¡fEÉa ,ihCÉŸGh »FGò¨dG øeC’G ôaƒJ É¡fCG ≈∏Y IhÓYh
´ƒæàdG ájÉªMh ñÉæŸG Ò¨J áëaÉμe ô°UÉæY øe º¡e
ò«ØæàH áeó≤àŸG ¿Gó∏ÑdG ΩÉ«b 17 ±ó¡dG ó°UÉ≤e øe 13 Ék jƒæ°S ó≤Øjo h .á«∏°UC’G Üƒ©°ûdG øWGƒeh »Lƒdƒ«ÑdG
ÉÃ ,á«ª°SôdG á«FÉ‰E’G IóYÉ°ùŸG ∫É› ‘ É¡JÉeGõàdG ôªà°ùŸG QƒgóàdG iOCG ÚM ‘ ,äÉHÉ¨dG øe QÉàμg ¿ƒ«∏e
»eƒ≤dG É¡∏NO øe áÄŸG ‘ 0.7 áÑ°ùf ¢ü«°üîJ ∂dP ‘ .QÉàμg ¿ƒ«∏H 3.6 ôë°üJ ¤EG áaÉ÷G »°VGQCÓd
¤EG áeó≤ŸG á«ª°SôdG á«FÉ‰E’G IóYÉ°ùª∏d ‹ÉªLE’G
»ª«∏bE’G ¿hÉ©àdG õjõ©J ¤EG ±ó¡j Éªc .á«eÉædG ¿Gó∏ÑdG º¶ædG º«eôJh ßØM ¿Éª°V 15 ±ó¡dG ≈Nƒàj
QÉμàH’Gh É«LƒdƒæμàdGh Ωƒ∏©dÉH ≥∏©àj Ée ‘ ‹hódGh áHò©dG √É«ª∏d á«LƒdƒμjE’G º¶ædGh ájÈdG á«LƒdƒμjE’G
Ék «Ä«H áª«∏°S äÉ«LƒdƒæμJ ôjƒ£Jh ,±QÉ©ŸG ∫OÉÑJh áÑWôdG »°VGQC’Gh äÉHÉ¨dG Éª«°S ’h ,É¡JÉeóNh á«∏NGódG
•hô°ûH á«eÉædG ¿Gó∏ÑdG ¤EG Égô°ûfh É¡ª«ª©Jh É¡∏≤fh ≈∏Y É¡eGóîà°SG ¿Éª°Vh ,áaÉ÷G »°VGQC’Gh ∫ÉÑ÷Gh
¿Gó∏ÑdG ‘ äGQó≤dG AÉæÑd ‹hódG ºYódG õjõ©Jh ,á«JGDƒe º«eôJh ,ôë°üàdG áëaÉμe ¤EG ±ó¡j Éªc .ΩGóà°ùe ƒëf
ò«ØæJ ¤EG á«eGôdG á«æWƒdG §£ÿG ºYO πLCG øe á«eÉædG ó«°üdG ∞bhh ,IQƒgóàŸG áHÎdGh »°VGQC’Gh äÉHÉ¨dG
.áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG ™«ªL äÉJÉÑædG øe á«ªëŸG ´GƒfC’ÉH IQÉéàdGh ´hô°ûŸG ÒZ
áÑjô¨dG ´GƒfC’G ∫ÉNOEG ™æŸ ÒHGóJ PÉîJGh ,äÉfGƒ«◊Gh
,∞°üæe »ŸÉY …QÉŒ ΩÉ¶f AÉ°SQEG ¤EG 17 ±ó¡dG ƒYójh .á«FÉŸGh ájÈdG á«LƒdƒμjE’G º¶ædG ¤EG ájRÉ¨dG
Ò°ù«Jh ,IÒÑc IOÉjR á«eÉædG ¿Gó∏ÑdG äGQOÉ°U IOÉjRh
¢ü°üM hCG á«côªL Ωƒ°SQ ¿hO øe ¥Gƒ°SC’G ¤EG É¡dƒ°Uh ájƒ≤dG äÉ°ù°SDƒŸGh ∫ó©dGh ΩÓ°ùdG :16 ±ó¡dG
.á«ŸÉ©dG IQÉéàdG áª¶æe äGQGôb ™e Ék «°TÉ“ ,á°VhôØe
≥«≤– πLCG øe á«ŸÉ©dG ácGô°ûdG õjõ©J ±ó¡à°ùjh á«¨H ΩÓ°ùdGh ∫ó©dG É¡«a Oƒ°ùj äÉ©ªà› ¤EG áLÉM áªK
´É£≤dG ÚH äÉcGô°ûdG ™«é°ûJh ,áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ™«é°ûàd ¢ü°üfl 16 ±ó¡dGh .áeGóà°ùŸG á«ªæàdG RÉ‚EG
øe IOÉØà°S’Gh ,ÊóŸG ™ªàéŸGh ¢UÉÿG ´É£≤dGh ΩÉ©dG ÒaƒJh ,™«ªé∏d á∏eÉ°ûdG áª«∏°ùdG äÉ©ªàéŸG OƒLh
.áÑ°ùàμŸG äGÈÿG ™«ªL ≈∏Y ΩÉ«≤dGh ,™«ªé∏d AÉ°†≤dG ¤EG Aƒé∏dG á«fÉμeEG
øeh .ádAÉ°ùª∏d á©°VÉN ádÉ©a äÉ°ù°SDƒe AÉæÑH äÉjƒà°ùŸG
á«Hô©dG áÄ«ÑdG äÉjó– ,∞æ©dG ∫Éμ°TCG ™«ªL øe IÒÑc áLQóH ó◊G √ó°UÉ≤e
IOÉ«°S õjõ©Jh ,ô°ûÑdÉH QÉŒ’Gh ∫Ó¨à°S’G AÉ¡fEGh
¬LGƒJ »àdG ájƒdhC’G äGP á«Ä«ÑdG πcÉ°ûŸG ¢üî∏àJ ó◊Gh ,áª¶æŸG áÁô÷G ∫Éμ°TCG ™«ªL áëaÉμeh ,¿ƒfÉ≤dG
á◊É°üdG »°VGQC’G ájOhóëÃ Ék «dÉM »Hô©dG ⁄É©dG äÉ°ù°SDƒe AÉ°ûfEGh ,Iƒ°TôdGh OÉ°ùØdG øe IÒÑc áLQóH
√É«ŸG OQGƒe ájOhófih ,É¡à«Yƒf QƒgóJh ΩGóîà°SÓd ,äÉjƒà°ùŸG ™«ªL ≈∏Y ádAÉ°ùª∏d á©°VÉNh áaÉØ°Th ádÉ©a
QOÉ°üŸ ó«°TôdG ÒZ ∑Ó¡à°S’G ¤EG áaÉ°VEG ,áHò©dG äÉjô◊G ájÉªMh ,äÉeƒ∏©ŸG ¤EG Qƒ¡ª÷G ∫ƒ°Uh ádÉØch
QƒgóJh ,ájô°†◊G á©bôdG ™°SƒJh ,á«©«Ñ£dG IhÌdG .á«°SÉ°SC’G
Ωƒ«dG ™bGƒdGh .áÑWôdGh á«∏MÉ°ùdGh ájôëÑdG ≥WÉæŸG
á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ »Ä«ÑdG ™°VƒdÉH á≤∏©àŸG ΩÉbQC’G ¿CG ácGô°ûdG §«°ûæJh ò«ØæàdG πFÉ°Sh õjõ©J :17 ±ó¡dG
≈fOCG iƒà°ùe ≈∏Y √òg É¡«a hóÑJ PEG ,≥∏≤∏d IÒãe áeGóà°ùŸG á«ªæàdG πLCG øe á«ŸÉ©dG
AGƒ¡dG á«Yƒf πãe QƒeCG ¤EG áÑ°ùædÉH ∫ó©ŸG øe Gk Òãc
ácQÉ°ûŸGh á«JÉ°ù°SDƒŸGh á«YÉªàL’G äÉfÉμe’Gh AÉŸGh ÚH äÉcGô°T áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG ≥«≤– Ö∏£àj
.á«dhódG Oƒ¡÷G ‘ á∏YÉØdG áªKh .ÊóŸG ™ªàéŸGh ¢UÉÿG ´É£≤dGh äÉeƒμ◊G
øe ójõª∏d ák °VôY á≤£æŸG ‘ iÈμdG ¿óŸG ™«ªL ≈≤ÑJh øe á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ ÊÉμ°ùdG ƒªædG ∫ó©e ∫GR Éeh
ÈY á∏≤àæŸG ¢VGôeC’G ójGõJ É¡ªgC
q G øeh ,á«Ä«ÑdG πcÉ°ûŸG É¡dòÑJ »àdG Oƒ¡÷G ºZQ ≈∏Y ,⁄É©dG ‘ ä’ó©ŸG ≈∏YCG
á«aƒ÷G √É«ŸG çƒ∏Jh ,»ë°üdG
q ±ô°üdG Aƒ°S áé«àf √É«ŸG ≠∏Ñj ƒgh .Iô°SC’G º«¶æJ ∫É› ‘ á«Hô©dG äÉeƒμ◊G
IójGõàŸG äÉ«ªμdG
q IQGOEG øY õé©dG ¤EG áaÉ°VEG ,¬JGP ÖÑ°ù∏d 1.1 ≠dÉÑdG »ŸÉ©dG ∫ó©ŸG ™e áfQÉ≤e ,Ék jƒæ°S áÄŸG ‘ 1.9
çƒ∏àdG ÖÑ°ùH AGƒ¡dG á«Yƒf ™LGôJh ,áÑ∏°üdG äÉjÉØædG øe Ék fƒ«∏e 77 »Hô©dG ⁄É©dG ¿Éμ°S OóY ¿Éc Éeó©Hh .áÄŸG ‘
≈∏Y AÉ°†≤dG ºbÉØàjh .á≤fÉÿG QhôŸG áªMR øe œÉædG ≠∏Ñj ¿CG ™ qbƒàjo h ,2019 ΩÉY Ék fƒ«∏e 435 QÉ°U ,1950 ΩÉY
äÉHÉ¨dGh á«YGQõdG
q »°VGQC’G πjƒ– ÖÑ°ùH á«JÉÑædG
q IÉ«◊G ¥ÉaBG{ IóëàŸG ·C’G ôjô≤J Ö°ùëH ,2030 áæ°S Ék fƒ«∏e 523
á«Ä«ÑdG
q áª¶fC’G ≈∏Y AÉ°†≤dG ∂dòch ,á«æμ°S ≥WÉæe ¤EG AÉÑYCG »Nôj πFÉ¡dG OÉjOR’G Gòg .z2019 ⁄É©dG ¿Éμ°S
ÜÉ©°ûdGh ±hô¨æŸG äÉ©≤æà°ùªc á°SÉ°ù◊G q á«∏MÉ°ùdG ™aôjh ,á«YÉªàL’G äÉeóÿGh á«©«Ñ£dG OQGƒŸG ≈∏Y á∏«≤K
»g Éªc ,á«MÉ«°ùdG
q á«ªæàdG ÖÑ°ùH A≈WGƒ°ûdGh á«fÉLôŸG ¥ƒ°S ÜÉÑ°ûdG ∫ƒNO OÉjORG ™e ∞FÉXƒdG ¤G áLÉ◊G
á«∏MÉ°S
q ≥WÉæeh áÑ≤©dG è«∏Nh ôªMC’G ôëÑdG ‘ ∫É◊G .âHÉK …OÉ°üàbG ƒªæH á≤∏©àŸG ∫ÉeB’G øgƒj Éªc ,πª©dG
.»é«∏ÿG
q ¿hÉ©àdG ¢ù∏› ∫hO øe IÒãc
¿óŸG ¤G ±ÉjQC’G øe ¢SÉædG ∫É≤àfG ¿CG Ék °†jCG ßMÓŸG
n øe
äÉjóëàd …ó°üàdG ‘ Ék eó≤J á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG â≤≤M óbh ·C’G áÑ©°T äOQhCGh .»Hô©dG ⁄É©dG ‘ áYô°ùH ô°ûàæj
Ö∏£àj áeGóà°S’G √òg ≥«≤– ¿CG ’EG .á«Ä«ÑdG áeGóà°S’G ⁄É©dG ‘ …ô°†◊G ƒªædG ∫ó©e ¿CG ¿Éμ°ù∏d IóëàŸG
n á°Sƒª∏ŸG Oƒ¡÷G øe ÈcCG Gk QGó≤e
á«©«Ñ£dG OQGƒŸG ¿ƒr °üd ∫ó©ŸG ™e áfQÉ≤e ,Ék jƒæ°S áÄŸG ‘ 2.2 ƒëf ƒg »Hô©dG
Ú°ù–h ,áHÎdGh √É«ŸGh ábÉ£dG Ék °Uƒ°üN ,É¡àjÉªMh á«Ä«H AÉÑYCG ÖuJôj …òdG ôeC’G ,áÄŸG ‘ 1.9 ≠dÉÑdG »ŸÉ©dG
πãe ,Oóéà∏d á∏HÉ≤dG ÒZ OQGƒŸG ΩGóîà°SG ≥FGôW ÈcCG »gh ,Ók ãe IôgÉ≤dG .IÒÑc ájOÉ°üàbGh á«ë°Uh
∫hGóL ‘ áÄ«ÑdG êGQOEGh ,á«aƒ÷G √É«ŸGh RÉ¨dGh §ØædG ,áª°ùf ¿ƒ«∏e 20 ÜQÉ≤j …òdG É¡fÉμ°S Oó©H á«HôY áæjóe
.á«æWƒdG äÉHÉ°ù◊G .áeÉ©dG áë°üdGh AGƒ¡dG á«Yƒf
q ‘ IOÉM πcÉ°ûe ÊÉ©J
áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG ≥«≤– ‘h .¿óŸG ‘ Üô©dG ¿É qμ°ùdG ∞°üf øe ÌcCG ¢û«©jh
á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ ≥WÉæŸG ≈æμ°S …CG) áfô°†◊G iƒà°ùe ähÉØJ ,2017 ΩÉ©dG
ƒëfh ôª≤dG QõL ‘ ≈fOC’G √óMq ‘ %29 ÚH (ájô°†◊G
á≤£æŸG ‘ áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG ≥«≤– ¬LGƒj ,áeÉY
q IQƒ°üHh .âjƒμdG ‘ ≈°übC’G √óM
q ‘ %100
OQGƒŸG IQóf ÚH ìhGÎJ ,äÉjóëàdG øe á∏°ù∏°S á«Hô©dG äÉjƒà°ùe ≈∏YCG »é«∏ÿG ¿hÉ©àdG ¢ù∏› ∫hO ó¡°ûJ
á«°SÉ«°ùdG äÉHGô£°V’Gh ,ñÉæŸG Ò¨J É¡ªbÉØj »àdG .á«Hô©dG
q ¿Gó∏ÑdG ÚH áfô°†◊G
¢†ØNh ,É¡eGóîà°SGh á÷É©ŸG n »ë°üdG ±ô°üdG √É«e .á≤£æŸG ¿Gó∏H º¶©e Üô°†J »àdG äÉYGõædGh Ühô◊Gh
ôjƒ£Jh ,OÉ°ü◊G ó©H Ée ôFÉ°ùÿ á«dÉ©dG äÉjƒà°ùŸG (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG ôjô≤J OQhCG óbh
óFÉ°üªc äÉæ«JhÈ∏d á«YƒædG á«dÉY iôNCG QOÉ°üe “Ò¨àe »HôY ñÉæe ‘ áeGóà°ùŸG á«ªæàdG” ¿Gƒæ©H
§£ÿG ‘ zá«°VGÎa’G √É«ŸG{ Ωƒ¡Øe ∫ÉNOEGh ,∑Éª°SC’G ≥«≤– á«¨H á«Hô©dG ¿Gó∏Ñ∏d IôaGƒàŸG äÉ°SÉ«°ùdG äGQÉ«N
Ohóë∏d ôHÉ©dG ¿hÉ©àdG õjõ©J ±ó¡H ¿Gó∏Ñ∏d á«æWƒdG :¬«a AÉL Ée RôHCG Éægh .áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG
áaÉ°VEG ,(√É«ŸG π°üa ‘ á«°VGÎa’G √É«ŸG ™£≤e ™LGQ)
‘ á«Ñ°ùædG ÉjGõŸG ¤EG óæà°ùŸG »ª«∏bE’G ¿hÉ©àdG ¤EG :AGò¨dGh ábÉ£dGh √É«ŸG §HGôJ
.áØ∏àîŸG á«Hô©dG ¿Gó∏Ñ∏d á«dÉŸGh á«YGQõdG OQGƒŸG ábÉ£dG øeCGh √É«ŸG øeCG ÚH √GôY º°üØæJ ’ §HGôJ áªK
á«æZ á≤£æŸG ,Ék eƒªY .á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ AGò¨dG øeCGh
:√É«ŸG ,áYGQõ∏d á◊É°üdG ¢VQC’Gh √É«ŸÉH IÒ≤ah ábÉ£dÉH
q .Ék LôM á≤£æŸG ‘ √É«ŸG ™°Vh Èà©
√É«ŸG OQGƒe í°ûa n jo É¡àLÉM ∞°üf OQƒà°ùJ …òdG AGò¨dG ‘ Ék °ü≤f ÊÉ©Jh
ÚH ácÎ°ûŸG OQGƒŸG ≈∏Y OÉªàY’G ´ÉØJQGh ,áHò©dG OÉjORG ™e á≤£æŸG ‘ ácÎ°ûŸG §HGhôdG √òg óà°ûJh .¬æe
á°†ØîæŸG áaô©àdGh ,√É«ª∏d á«aGƒdG ÒZ IQGOE’Gh ,¿Gó∏ÑdG •É‰CG Ò¨Jh ÊÉμ°ùdG ƒªædG áé«àf OQGƒŸG ≈∏Y Ö∏£dG
,É¡LÉàfEGh √É«ŸG ∑Ó¡à°S’ á«fÓ≤YÓdG •É‰C’Gh ,√É«ª∏d ÖÑ°ùH ÌcCG ºbÉØàà°S »gh ,IAÉØμdG ∞©°Vh ∑Ó¡à°S’G
,Ò¨àe ñÉæe É¡ªbÉØj »àdG ,√É«ª∏d IQƒgóàŸG á«YƒædGh áª°SÉ◊G áLÉ◊G ¢VôØj Gògh .»NÉæŸG Ò¨àdG äGÒKCÉJ
É¡æeCGh á≤£æŸG QGô≤à°SG Oó¡àj ≥∏≤∏d Gk ÒÑc Gk Qó°üe ≈≤ÑJ √òg IQGOEG á÷É©e iód πeÉμàe §HGôJ áHQÉ≤e »æÑJ ¤EG
.»FGò¨dGh »FÉŸG .AGò¨dGh ábÉ£dGh √É«ŸG :áKÓãdG ájƒ«◊G OQGƒŸG
ÌcCG á`≤£æŸG ‘ áæeB’G Üô°ûdG √É`«e ¤EG ∫ƒ°UƒdG ≠∏Hh :»FGò¨dG øeC’Gh áYGQõdGh ô≤ØdG
»àdG ¿Gó∏ÑdG ¢†©H ‘ QƒgóJ ÚM ‘ ,áÄŸG ‘ 80 øe ƒ¡a ,á≤£æŸG ‘ á«°ù«FôdG äÉjóëàdG øe ô≤ØdG Èà© n jo
Ú£°ù∏ah ¥Gô`©dG πãe ,QGô`≤à°SG Ωó`Yh äÉYGõf ÊÉ`©J ±hôX πª°ûJ IÒãc πeGƒY ÖÑ°ùH 2010 ΩÉ©dG òæe OGOõj
±ô°ü∏d áæ°ùëŸG
q á«£¨àdG â©ØJQGh .øª«dGh ¿GOƒ`°ùdGh ,áØ«©°†dG »YÉªàL’G øeC’G äÉμÑ°Th ,øeC’Gh º∏°ùdG
¿Gó∏ÑdG ‘ äÉYÉØJQG â∏éu °Sh
o ,áÄŸG ‘ 75 ¤EG »ë°üdG §N{ π≤op f GPEGh .πªY ¢Uôa ≥∏N ≈∏Y IQó≤dG ΩóYh
,áØ∏îàe ∫GõJ ’ á«ØjôdG ≥WÉæŸG øμd .Ék Ñjô≤J É¡∏c 2.75 hCG øjQ’hO ¤EG OôØ∏d Ék «eƒj Q’hO 1.25 øe zô≤ØdG
»ë°üdG ±ô°üdG å«M ,Ék eó≤J
q πbC’G ¿Gó∏ÑdG ‘ Ék °Uƒ°üN 19 ¤EG áÄŸG ‘ 4 øe á≤£æŸG ‘ ô≤ØdG ∫ó©e OGOõj ,Q’hO
.¿Éμ°ùdG ¢ùªNo ƒëæd ’EG ôaGƒàj ’ ø°ùëŸG
q .‹GƒàdG ≈∏Y áÄŸG ‘ 40 hCG áÄŸG ‘
á©jô°S á«aGô°ûà°SG á«∏ªY ≥ëà°ùj êô◊G ™°VƒdG Gòg »àdG ⁄É©dG ‘ Ió«MƒdG á≤£æŸG á«Hô©dG á≤£æŸG Èà©Jh
áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG ≥«≤ëàdh .√É«ŸG ´É£b ìÓ°UE’ Ék °ü≤f ÊÉ©J »àdG á«fÉμ°ùdG áëjô°ûdG ‘ Gk ƒ‰ ó¡°ûJ
á«FÉŸG äÉ«é«JGÎ°S’G πª°ûJ ¿CG Öéj ,√É«ŸÉH á£ÑJôŸG ‘ Ék °ü≤f ¿ƒfÉ©j øjòdG ¢UÉî°TC’G Oó©a .ájò¨àdG ‘
∞∏àfl ÚH √É«ŸG ™jRƒJ ‘ ä’ƒ– çGóMEG á«æWƒdG ∫ÓN Ék fƒ«∏e 50 ¤EG ¢üî°T ¿ƒ«∏e 30 øe õØb ájò¨àdG
OQGƒª∏d á∏eÉμàŸG IQGOE’G Ωƒ¡Øe ¤EG Gk OÉæà°SG ,äÉYÉ£≤dG ƒªædG ÉgRôHCG øe ÜÉÑ°SC’ ,2011h 1991 ÚH ,Ék eÉY 20
ΩGóîà°SÉH IójóL Ò©°ùJ äÉ°SÉ«°S ≥«Ñ£Jh ,á«FÉŸG øe á≤£æŸG ¿Gó∏H á«ÑdÉZ ÊÉ©J ∂dòc .™jô°ùdG ÊÉμ°ùdG
√É«ª∏d Ò©°ùJ Ö∏W ™e ,Üô°ûdG √É«Ÿ ájóYÉ°üJ äÉaô©J ájò¨àdG ¢ü≤f ájQGôªà°SG :ájò¨àdG Aƒ°ùd êhOõŸG AÖ©dG
≈∏Y IójóL áª¶fCG ¢Vôah ,áYÉæ°üdG ‘ á«∏©ØdG áØ∏μdÉH ¢VGôeC’Gh áfGóÑdGh óFGõdG ¿RƒdG ‘ ´ÉØJQG ™e ≥aGÎdÉH
áeÉ©dG á«FÉŸG …QÉéŸG ájÉªMh ,á«aƒ÷G √É«ŸG êGôîà°SG ≥ah áØ∏àfl äÉjƒà°ùÃ ∂dPh ,ájò¨àdÉH á£ÑJôŸG áæeõŸG
¿CG äÉ«é«JGÎ°S’G √òg ≈∏Yh .á«YÉæ°üdG äÉjÉØædG øe .…OÉ°üàb’G Ωó≤àdG
q iƒà°ùe
Ú°ùëàd Ék °Uƒ°üN ,√É«ŸG ≈∏Y Ö∏£dG IQGOEG Ék °†jCG Rõ©J
øe %85 øe ÌcCG ∂∏¡à°ùj …òdG »YGQõdG ´É£≤dG AGOCG ΩÉeCG ,»FGò¨dG øeC’Gh ´ƒ÷Gh ô≤ØdG äÉjó– á¡LGƒŸ
á«∏≤©dG Ò«¨J ¤EG áë∏e áLÉM áªK ,Gk ÒNCGh .√É«ŸG ,äÉ°SÉ«°ùdÉH á≤∏©àŸG äGQÉ«ÿG øe OóY á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG
∫ÓN øe á«Hô©dG äÉ©ªàéŸG ‘ äÉ°SQÉªŸGh ∞bƒŸGh ôjhóJ IOÉYEGh ,√É«ŸGh π«°UÉëŸG á«LÉàfEG Ú°ù– πª°ûJ
¿ÉªYh
o äGQÉeE’Gh á`jOƒ©°ùdGh ¿OQC’Gh ô°üe É¡«a ÉÃ ¿CG á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ≈∏Y ∂dòc .»FÉŸG »YƒdG IOÉjR
.âjƒμdGh øjôëÑdGh ô£bh äÉeóÿG ™«°SƒJh AGô≤ØdG ¤EG ∫ƒ°UƒdG á«ªgCÉH ±Î©J
.á«ØjôdG ≥WÉæŸG ‘ Ék °Uƒ°üN ,™«ª÷G πª°ûàd á«FÉŸG
ábÉ£dG IAÉØc ó©J
q ,áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG ≥«≤ëàd
,ábÉ£dG øeCG õjõ©àd Úª°SÉM Ú∏eÉY IOóéàŸG ábÉ£dGh :ábÉ£dG
è`jõe ™`jƒæJh ,§ØædG äGOQGƒd á«dÉŸG AÉÑYC’G ¢†ØNh ƒªædG á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG ƒ‰ ¥Éa
áeGóà°ùeh ábƒKƒe ∫ƒ∏M ÒaƒJ Ék °†jCG Éª¡æμÁh .ábÉ£dG Oƒ`bƒdG ≈∏Y »∏μdG OÉªàY’G ™eh .ÊÉμ°ùdGh …OÉ°üàb’G
äÉeóN ¤EG Ió`«©ÑdGh á`«ØjôdG ≥WÉæŸG ¿Éμ°S ∫ƒ°Uƒd ‘ á`≤£æŸG äÉgÉŒ’G √òg ™`°†J ±ƒ`°S ,…Qƒ`ØMC’G
.ô≤ØdG øe ∞«ØîàdG ‘ ºgÉ°ùj É‡ ,áãjó◊G ábÉ£dG πbC’G á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG AÉæãà°SÉHh .ΩGóà°ùe ÒZ QÉ°ùe
¿Gó∏ÑdG ÚH …ƒbÉ£dG πeÉμàdGh »ª«∏bE’G ¿hÉ©àdG π qμ°ûjh ƒëf ¤EG áãjó◊G ábÉ£dG äÉeóN π°üJ ’ å«M ,Ék eó`≤J q
á«ªæàdG ±GógCG ≥«≤ëàd ≥«Ñ£à∏d á∏HÉb á∏«°Sh á«Hô©dG ä’ó©e ¿Gó∏ÑdG á«ÑdÉ`Z â≤≤M ,¢üî°T ¿ƒ«∏e 50
.áeGóà°ùŸG .ábÉ£dG ¤EG ∫ƒ°Uƒ∏d á©ØJôe
:ô°†NC’G OÉ°üàb’Gh π«¨°ûàdG á≤£æŸG õ«ªàJ ,ábÉ£∏d QÉ©°SC’ ºî°†dG ºYódG ÖfÉL ¤EGh
ø°S ‘ ºg øjòdG á«Hô©dG á≤£æŸG ¿Éμ°ùd äôaGƒJ A§H ™e ≥aGÎj ,ábÉ£dG ∫É› ‘ á°†Øîæe IAÉØμH
π°†ØH ,äGQÉ¡ŸGh º«∏©àdG ‘ IRQÉH äÉæ«°ù– πª©dG ¢ùª°ûdG OQGƒŸ á`ªî°†dG á«fÉμeE’G øe IOÉØà°S’G ‘
øμd .…ô°ûÑdG ∫ÉŸG ¢SCGQ ôjƒ£J ‘ IÒÑμdG äGQÉªãà°S’G á°Uôa §ØædG QÉ©°SCG ‘ ÒNC’G ™LGÎdG ôahh .ìÉjôdGh
á«dÉY ≈≤ÑJ Ék eƒªY á«Hô©dG ∫hódG ‘ ádÉ£ÑdG ¿CG ≥∏≤ŸG øe ,ábÉ£dG ºYO á`ª¶fCG ‘ äÉMÓ°UEG ∫ÉNO’ IÒãc ¿Gó∏Ñd
:¿ÉeGóà°ùŸG êÉàfE’Gh ∑Ó¡à°S’G ‘ 30 ¤EG π°üjh ,áÄŸG ‘ 12 ƒëf ∫ó©ŸG ≠∏Ñj PEG ,Gk óL
Iôé¡dGh ô°†ëàdGh ÊÉμ°ùdG ƒªæ∏d á©jô°ùdG IÒJƒdG äOCG ≠dÉÑdG »ŸÉ©dG ∫ó©ŸG ™e áfQÉ≤ŸÉH ÜÉÑ°ûdG •É°ShCG ‘ áÄŸG
QÉ©°SC’ áÑ°SÉæŸG ÒZ ºYódG äÉ°SÉ«°S ÖfÉL ¤EG ,á«ØjôdG äQó°U á«dhódG πª©dG áª¶æŸ ΩÉbQCG ≥ah ,áÄŸG ‘ 13
OQGƒŸG ≈∏Y Ö∏£dG OÉjORG ¤EG ,AGò¨dGh √É«ŸGh ábÉ£dG ÖÑ°ùH ∂dP ó©H ÌcCG äõØb ádÉ£ÑdG ¿CG Qó≤ s jo h .2014 ‘
ÒZ •É‰C’G äRõYh ,á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ á«©«Ñ£dG .™LGÎŸG …OÉ°üàb’G ƒªædGh äÉYGõædG
.»Ä«H QƒgóàH ÖÑ°ùJ Ée ,êÉàfE’Gh ∑Ó¡à°SÓd áeGóà°ùŸG
ÖjQóàdG ÒaƒJ ‘ Ék «°SÉ°SCG Gk QhO á«HÎdG ´É£b …ODƒjh
êÉàfEGh ∑Ó¡à°SG ¤EG Ék «éjQóJ á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ∫ƒëàJ »μd IQhô`°V áªKh .ájô°ûÑdG IQó≤dG AÉæÑd ÚeRÓdG áaô©ŸGh
á«YÉªàL’G ¬ahôX ¤EG Gk OÉæà°SG ,ó∏H πc êÉàëj ,ÚeGóà°ùe ¢UÉN õ«côJ ™e ,…ƒHÎdG ¥ÉØfE’ÉH Rõ©ŸG ΩGõàdÓd
ájƒdhC’G äGP ÒHGóàdG ójó– ¤EG ,á°UÉÿG ájOÉ°üàb’Gh á«°Sóæ¡dGh á«æ≤àdGh á«ª∏©dG äÉ°UÉ°üàN’G ≈∏Y
πª°ûJh .∫ƒëàdG ∂dP π«¡°ùàd ájQhô°†dG áæμªŸGu •hô°ûdGh Éª«Øa .ô°†NC’G OÉ°üàb’ÉH á£ÑJôŸG á«YÉªàL’Gh
πeÉμàŸG §«£îàdGh ,áæ°ù◊G IQGOE’G :•hô°ûdG √òg ¿CG πNódG ºYOh »YÉªàL’G øeC’G §£N ™«£à°ùJ
äGhOCG ΩGóîà°SGh ,º«∏°ùdG ºμ◊G ΩÉ¶fh ,äÉ°SÉ«°ù∏d »g Ió«MƒdG áªFGódG ∫ƒ∏◊Éa ,Gk óYÉ°ùe Gk QhO …ODƒJ
´É£≤dG ¤EG ∫ƒ°UƒdGh ,äGQó≤dG ôjƒ£Jh ,¥ƒ°ùdG ¤EG óæà°ùJ IQGOEGh IOóéàŸG ábÉ£dG Ωó≤Jh
q .Iójó÷G ∞FÉXƒdG
,ΩÉ©dG »YƒdGh ,ôjƒ£àdGh åëÑdGh ,äGQÉªãà°S’Gh ‹ÉŸG πqãÁh .zAGô°†N ∞FÉXh{ ÒaƒJ ≈∏Y ÚdÉãe äÉjÉØædG
‘ QÉªãà°SÓd º°SÉM QhO áªK ∂dòc .AGô°†ÿG äÉjÎ°ûŸGh º¶f ΩGóîà°SÉH AGô`≤ØdG ¿Éμ°ùdG ¤EG AÉHô¡μdG ∫É°üjEG
IOÉjRh ,äÉ«∏≤©dG Ò«¨àd ,á«YÉªàL’G äÓYÉØàdGh á«HÎdG á`Ñjô≤dG äÉªgÉ°ùŸG ióMEG IOóéàŸG ábÉ£∏d ájõcôe’
∑ƒ∏°S Ò«¨J π«¡°ùJh ,áeGóà°ùŸG á«JÉ«◊G •É‰C’ÉH »YƒdG ,É¡eó≤j ¿CG πeÉ°T ô°†NCG OÉ°üàb’ øμÁ »àdG ∫ÉæŸG
Ò«¨àdG πeGƒY ºgQÉÑàYÉH ÜÉÑ°ûdG Ék °Uƒ°üN ,Úμ∏¡à°ùŸG äÉ°ù°SDƒŸG ôjƒ£J ºYOh ∞FÉXƒdG ≥∏N Ék °†jCG õØëj Éª«a
OGhQh »YÉªàL’G π°UGƒàdG πFÉ°Sh »eóîà°ùe º¡àØ°üH .á«YÉªàL’G
.πÑ≤à°ùŸG ‘ QGôb »©fÉ°Uh ∫ÉªYCG
á«°ù«FôdG äÉÑ∏£àŸG øe óMGh ƒg ájô°ûÑdG äGQó≤dG AÉæHh :»NÉæŸG Ò¨àdG

.áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ƒëf á«Yƒf á∏≤f çGóME’ áeRÓdG Ék °Vô©J ÌcC’G ¿Gó∏ÑdG ÚH øe á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ó©n Jo
á«dÉ◊G á«°ù°SDƒŸG äÉÑ«JÎdG ìÓ°UEG ø°ùëà°ùŸG øªa á°TÉ°ûg ÖÑ°ùH »NÉæŸG Ò¨à∏d á∏ªàëŸG äGÒKCÉà∏d
¢ùdÉ›{ AÉ°ûfEG πãe ,»æWƒdGh »ª«∏bE’G Újƒà°ùŸG ≈∏Y ±ÉØ÷Gh √É«ŸG IQóf á°UÉN ,á«©«Ñ£dG É¡àª¶fCG
áZÉ«°U ¿Éª°V ¬fCÉ°T øe Gògh .záeGóà°ùŸG á«ªæà∏d É«∏Y ,»Hô©dG ⁄É©dG ‘ á«∏MÉ°ùdG ≥WÉæŸG òîàJh .QôμàŸG
Ú«aÉc ÚÑ°SÉæe ≥«°ùæJh ¿hÉ©Jh ,á∏eÉμàe äÉ°SÉ«°S á«ªgCG ,ôëÑdG í£°S iƒà°ùe ´ÉØJQ’ á°VôY »g »àdG
áèƒμ◊G ÚHh ,áØ∏àîŸG á«eƒμ◊G äÉ¡÷G ÚH äÉWÉ°ûædGh á«°ù«FôdG ¿óŸG º¶©e ¿C’ ,IÒÑc
¢ùdÉéŸG ¿ƒμà°Sh .á«eƒμ◊G ÒZ á«æ©ŸG äÉ¡÷Gh á«YGQõdG »°VGQC’G ™≤Jh .É¡«∏Y áªFÉb ájOÉ°üàb’G
äÉ«é«JGÎ°S’G ò«ØæJ ≈∏Y ±Gô°TE’G øY Ék °†jCG ádhDƒ°ùe á°†Øîæe á«∏MÉ°S ≥WÉæe ‘ ÒÑc óM ¤EG áÑ°üÿG
á«MÓ°UEG äGAGôLEG ìGÎbGh ,Égò«ØæJ º««≤Jh áMÎ≤ŸG á«MÉ«°ùdG äÉWÉ°ûædG óªà©J å«M ,π«ædG ÉàdO πãe
áeƒμ◊G ÚH ±Éc ∫É°üJG ¿Éª°Vh ,áHƒ∏£e ¿ƒμJ ób ÜÉ©°ûdG πãe ,á«∏MÉ°ùdGh ájôëÑdG OQGƒŸG ≈∏Y á«Ñ©°ûdG
.ÊóŸG ™ªàéŸGh ¢UÉÿG ´É£≤dGh Qƒ¡ª÷Gh ôKCÉàJ »àdG ,É¡H á£ÑJôŸG á«fGƒ«◊G ´GƒfC’Gh á«fÉLôŸG
äGÒKCÉàdG ¢VôØJh .IQGô◊G äÉLQO ´ÉØJQÉH Gk Òãc
:áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG πjƒ“ OQGƒe ≈∏Y §¨°†dG øe Gk ójõe ñÉæŸG Ò¨àd á©bƒàŸG
áLÉM áªK ,á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ºYód áÄŸG ‘ 85 ƒëf ¢ü«°üîJ ™eh .IOhóëŸG áHò©dG √É«ŸG
Q’hO ¿ƒ«∏H 57 RhÉéàj ‘É°VEG ≠∏Ñe ¢ü«°üîJ ¤EG »FGò¨dG øeC’G ™°†îj ,áYGQõ∏d áHò©dG √É«ŸG OQGƒe øe
πjƒªàd á∏ªàëŸG QOÉ°üŸG øe ójó©dG ∑Éægh .Ék jƒæ°S á«Ä«H •ƒ¨°†d á∏jƒW IÎa òæe »Hô©dG ⁄É©dG ‘
≥jOÉæ°üdGh á«dhódG äÉ°ù°SDƒŸG øe áeGóà°ùŸG á«ªæàdG .ájOÉ°üàbGh á«YÉªàLGh
≈∏Y Ék °†jCG õ«cÎdG »¨Ñæj øμdh .±GôWC’G IOó©àŸG
,á°UÉÿGh áeÉ©dG ,áªFÉ≤dG á«∏ëŸG á«dÉŸG OQGƒŸG áÄÑ©J AÉæÑd Oƒ¡÷G á∏°UGƒe ¤EG á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG êÉà–
ÒZ äÉYÉ£≤dG ÚH πeÉμàdG πãe ,É¡¡«LƒJ IOÉYEGh áØ∏àîŸG ÖfGƒ÷G ™e πeÉ©àJ »μd á«æWƒdG äGQó≤dG
äÉcGô°ûdG ™jQÉ°ûeh ,á«Hô©dG äGOÉ°üàb’G ‘ á«ª°SôdG äÉbÉØJ’G äÉÑ∏£àe ™e ∞«μàdGh ,ñÉæŸG Ò¨J äGójó¡àd
á«Ñjô°†dG äÉMÓ°UE’Gh ,¢UÉÿGh ΩÉ©dG ÚYÉ£≤dG ÚH »ª«∏bE’G ¿hÉ©àdG õjõ©Jh ,ñÉæŸG Ò¨àd
q áªXÉædG á«dhódG
,ájÒÿG äÉ°ù°SDƒŸGh ,QÉ©°SC’G ºYO áª¶fCG πjó©Jh πª©dGh ,á∏ªàëŸG á«NÉæŸG QÉ£NC’G ™e ∞«μàdG πLCG øe
.á°UÉÿG äGQÉªãà°S’Gh ,á«dÉŸG äÓjƒëàdGh ¢UôØdG øe IOÉØà°SÓd ‹hódG ™ªàéŸG ™e Öãc øY
π≤fh ñÉæŸG Ò¨J ™e ∞«μàdG ™jQÉ°ûe πjƒªàd áMÉàŸG
áÄÑ©J á«LQÉÿG äGóYÉ°ùŸG Üò÷ á≤Ñ°ùŸG •hô°ûdG øeh .ñÉæª∏d á≤jó°üdG É«LƒdƒæμàdG
IOÉYEGh äÉ°SÉ«°ùdG ‘ äÉMÓ°UEG ∫ÓN øe á«∏ëŸG OQGƒŸG
¤EG ,ÖFGô°†dG π«°ü–h QÉ©°SC’G ºYO äÉ°SQÉ‡ º«¶æJ ‘ áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG ò«ØæJ äÉÑ∏£àe
ójó– ™e ,áeÉ©dG ácQÉ°ûŸGh á«aÉØ°ûdG õjõ©J ÖfÉL :á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG
Ió©e ájƒªæJ ™jQÉ°ûeh äÉ«∏ªY ¢SÉ°SCG ≈∏Y äÉjƒdhC’G äÉ«é«JGÎ°SG º«ª°üJ áaÉ≤Kh á«∏≤Y ‘ Gk Ò«¨J ¿EG
.ò«Øæà∏d á∏HÉbh Gk ó«L Gk OGóYEG ,É¡ª««≤Jh Égó°UQh É¡££Nh É¡JÉ°SÉ«°Sh á«ªæàdG
±GógCG ≥≤– ¿CG á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG äOGQCG GPEG …Qhô°V
‘ 17`dG áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG ≥«≤– øμÁ ’h Ò¨àH á£ÑJôŸG ±hÉîŸG èdÉ©Jh áeGóà°ùŸG á«ªæàdG
ádÉM øY ∫õ©Ã 2030 áæ°S ∫ƒ∏ëH á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ™æ°üd á∏eÉμàe áHQÉ≤e OÉªàYG Èà© n jh o .ñÉæŸG
äÉª¶æe ™e Ωƒ«dG πª©dG øe ó©HCGh .á≤£æŸG ‘ ´Gô°üdG äÉ°SÉ«°ùdG ÚH ΩÉé°ùf’G ¿Éª°†d Ék jQhô°V á°SÉ«°ùdG
Òaƒàd IOó©àŸG á«dhódGh á«ª«∏bE’Gh á«∏ëŸG áKÉZE’G ∫ÓN øe ∂dP ºYO »¨Ñæjh .óMGh ¥É«°S ‘
,øjQô°†àª∏d á«°SÉ°SC’G äÉLÉ◊Gh áeÓ°ùdG äÉjQhô°V ¤EG Ióæà°ùŸG á«ª«¶æàdG ÒHGóàdG øe áYƒª›
á«ªæàdG ±GógCG ò«ØæJ èeóH zóaCG{ ôjô≤J »°Uƒj èeGÈdGh §£ÿGh äÉ°SÉ«°ùdG ¿CG øe ócCÉà∏d ,¥ƒ°ùdG
AÉ¡àfG ó©H AÉæÑdG IOÉYE’ áÑ≤JôŸG Oƒ¡÷G ‘ áeGóà°ùŸG Ék «YÉªàLG ádOÉYh Ék jOÉ°üàbG ≥«Ñ£à∏d á∏HÉb áMÎ≤ŸG
.´GõædG .Ék «Ä«H ádƒÑ≤eh
áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG øY ≥FÉ≤M
,π°ùdG Ék °Uƒ°üN ,RójE’ÉH á∏°U äGP ¢VGôeCG øe ¢üî°T ∞dCG ô≤a ’ .1

.≥WÉæŸG º¶©e ‘ ¢VÉØîfG ‘ Iójó÷G äÉHÉ°UE’Gh §N â– ¿ƒ°û«©j ¢üî°T ¿ƒ«∏e 800 ƒëf ∫GR Ée t
ÉjQÓŸG QÉ°ûàfG ∫ó©e ¢†ØîfG ,2015h 2000 »eÉY ÚH t ¤EG º¡ª¶©e »ªàæj ,Ék «eƒj Q’hO 1.9`H OóëŸG ‹hódG ô≤ØdG
∫ó©e ¢†ØîfG Éª«a ,%37 QGó≤Ã »ŸÉ©dG ó«©°üdG ≈∏Y .iÈμdG AGôë°üdG ÜƒæL É«≤jôaCGh É«°SBG ÜƒæL :Úà≤£æe
.%58 áÑ°ùæH ÉjQÓŸÉH äÉ«aƒdG IÒ¨°üdG ¿Gó∏ÑdG ‘ á«dÉ©dG ô≤ØdG ä’ó©e óLƒJ Ée Ék ÑdÉZh
.äÉYGõædG øe ÊÉ©J »àdG ∂∏Jh á°û¡dGh
ó«L º«∏©J .4
º«∏©àdG ‘ Ú∏é°ùŸG áÑ°ùf â∏°Uh ,á«eÉædG ∫hódG ‘ t ´ƒL ’ .2
êQÉN πØW ¿ƒ«∏e 57 π¶j øμdh ,%91 ¤EG »FGóàH’G ¢ü≤f øe ⁄É©dG ‘ ¢UÉî°TCG á©°ùJ πc øe óMGh ÊÉ©j t
.äÉYGõædG øe ÊÉ©J »àdG ≥WÉæŸG ‘ º¡Ø°üf ,¢SQGóŸG º°†Jh ,á«eÉædG ¿Gó∏ÑdG ‘ ´É«÷G á«ÑdÉZ ¢û«©Jh .ájò¨àdG
äGQÉ¡ŸG ¤EG ¿hô≤àØj ø‡ ÜÉÑ°ûdG øe Ék fƒ«∏e 617 ∑Éæg t .⁄É©dG ‘ ´É«÷G ´ƒª› »ã∏K É«°SBG IQÉb
.áHÉàμdGh IAGô≤dGh ÜÉ°ù◊G ‘ á«°SÉ°SC’G ¿hO ∫ÉØWC’G äÉ«ah ∞°üf áHGôb ‘ ájò¨àdG Aƒ°S ÖÑ°ùàj t
πØW ÊÉ©jh .Ék jƒæ°S πØW ¿ƒ«∏e 3.1 …CG ,á°ùeÉÿG ø°S
Ú°ùæ÷G ÚH IGhÉ°ùe .5 .ƒªædG ábÉYEG øe ⁄É©dG ‘ á©HQCG πc øe
Æƒ∏H πÑb IÉàa ¿ƒ«∏e 750 èjhõJ ” ,»ŸÉ©dG ó«©°üdG ≈∏Y t å«M ,⁄É©dG ‘ ∞FÉXƒ∏d kGÒaƒJ ÈcC’G ´É£≤dG »g áYGQõdG t
ÚfGƒ≤dG ÖLƒÃ ,êhõdG ™«£à°ùjh .Iô°ûY áæeÉãdG ø°S ⁄É©dG ¿Éμ°S øe áÄŸG ‘ 40 áÑ°ùæd ¢û«©dG πÑ°S ôaƒJ
k
39 ‘ çÉfE’G ™àªàJ ’h .πª©dG øe ¬àLhR ™æe ,Gó∏H 18 ‘ ô°SCÓd πª©dG ¢Uôah πNó∏d Qó°üe ÈcCG »gh .Ωƒ«dG
Éªæ«H ,QƒcòdG ø¡fGƒNG ™e çGÒŸG ‘ ájhÉ°ùàe ¥ƒ≤ëH kGó∏H π°üj Ée IÒ¨°U áYQõe ¿ƒ«∏e 500 ôaƒJh .IÒ≤ØdG á«ØjôdG
k
.‹õæŸG ∞æ©dG øe ICGôŸG »ª– ÚfGƒb ¤EG Gó∏H 49 ô≤àØj ⁄É©dG øe ÒÑc AõL ‘ ∂∏¡à°ùŸG AGò¨dG øe áÄŸG ‘ 80 ¤EG
‘ á«°SÉ«°ùdG Ö°UÉæŸG ‘ áeÉg äÉbGÎNG AÉ°ùædG â≤≤M t .»eÉædG
’ á«æWƒdG äÉfÉŸÈdG ‘ ø¡∏«ã“ øμd ,⁄É©dG AÉëfCG ™«ªL ≈∏Y ⁄É©dG AÉëfCG ‘ ¢üî°T ¿ƒ«∏H ƒëf π°üëj ’ t
ÜÉë°UCG øe §≤a %13 AÉ°ùædG πμ°ûJh .%24 áÑ°ùæH ∫Gõj .»eÉædG ⁄É©dG øe á«ØjôdG ≥WÉæŸG ‘ º¡ª¶©e ,AÉHô¡μdG
.á«YGQõdG »°VGQC’G Ée êÉàfEGh ´ƒ÷G ¢†ØN ΩÉeCG Ék ≤FÉY ábÉ£dG ô≤a πμ°ûjh
.AGò¨dG øe »Øμj
»ë°U ±ô°Uh áØ«¶f √É«e .6
Üô°ûdG √É«e äÉeóN ¤EG ¢UÉî°TCG 10 πc øe 3 ô≤àØj t √ÉaQh Ió«L áë°U .3
≥aGôe ¤EG ¢UÉî°TCG 10 πc øe 6 ô≤àØj Éª«a ,áfƒeCÉŸG .á°ùeÉÿG ø°S º¡Zƒ∏H πÑb Ék jƒæ°S πØW ÚjÓe 5 äƒÁ t
¿ƒ«∏e 900 ƒëf ∫õj ⁄h .¿ÉeCÉH IQGóŸG »ë°üdG ±ô°üdG ¢UôØH ¿ƒ©àªàj äÉª∏©àe äÉ¡eC’ ¿hOƒdƒŸG ∫ÉØWC’Gh
,Ωƒj πc ‘h .AGô©dG ‘ RÈàdG ¿ƒ°SQÉÁ πbC’G ≈∏Y ¢üî°T .IÉ«◊G ó«b ≈∏Y AÉ≤ÑdG ‘ ÈcCG
á£ÑJôŸG ∫É¡°SE’G ¢VGôeCG ÖÑ°ùH πØW ∞dCG ƒëf äƒÁ IO’ƒdG ó©H hCG πª◊G ∫ÓN äÉ¡eC’G äÉ«ah â°†ØîfG t
.»ë°üdG ±ô°üdG ≥aGôeh √É«ŸÉH äÉ¡eC’G äÉ«ah áÑ°ùf øμd .2000 ΩÉY òæe %37 áÑ°ùæH
øeh ,⁄É©dG ¿Éμ°S øe %40 øe ÌcCG ≈∏Y √É«ŸG IQóf ôKDƒJ t á«eÉædG º«dÉbC’G ‘ Iôe 14 ≈∏YCG âdGR Ée IO’ƒdG ÖÑ°ùH
.áÑ°ùædG ∂∏J ™ØJôJ ¿CG ™bƒàŸG º«dÉbC’G AÉ°ùf ∞°üf ≈≤∏àjh .áeó≤àŸG º«dÉbC’G ‘ É¡æY
QÉëÑdG hCG QÉ¡fC’G ‘ ádòàÑŸG √É«ŸG øe %80 øe ÌcCG ±ô°üjo t .É¡«dEG øéàëj »àdG á«ë°üdG ájÉYôdG á«eÉædG
.á÷É©e ¿hO øe ÜÉ°üe ¢üî°T ¿ƒ«∏e 37 ƒëf ∑Éæg ¿Éc ,2017 ΩÉY t
QÉ¡fC’G øe áLôîà°ùŸG √É«ŸG ™«ªL øe %70 ƒëf Ωóîà°ùj t π°üMh ,(RójE’G) Ö°ùàμŸG ájô°ûÑdG áYÉæŸG ¢ü≤f ¢ShÒØH
.…ôdG ¢VGôZC’ á«aƒ÷G √É«ŸG äÉ≤ÑWh äGÒëÑdGh 940 äÉeh ,äƒŸG øe Iò≤æe äÉLÓY ≈∏Y ¿ƒ«∏e 22 ƒëf
á«à– ≈æHh QÉμàHGh áYÉæ°U .9 ádƒ≤©e QÉ©°SCÉHh áØ«¶f ábÉW .7

‘ ÚàØ«Xh ¤EG áLÉM ≥∏îJ ™«æ°üàdG ‘ áØ«Xh πc t ≈∏Y ⁄É©dG ∫ƒM ¢üî°T ¿ƒ«∏H ƒëf π°üëj ’ t
ºé◊G á£°SƒàŸGh IÒ¨°üdG äÉcô°ûdGh .iôNC’G äÉYÉ£≤dG .AÉHô¡c
øe ÌcCG πμ°ûJ á«∏jƒëàdG äÉYÉæ°üdGh »YÉæ°üdG ´É£≤dG ‘ ºëØdG hCG Ö°ûÿG ≈∏Y ¢üî°T ÚjÓH áKÓK ƒëf óªà©j t
Ö£≤à°ùJh ⁄É©dG AÉëfCG ™«ªL ‘ ájQÉéàdG ∫ÉªYC’G øe %90 ÖÑ°ùJ óbh .áÄaóàdGh »¡£dG ¢VGôZCG ‘ äÉfGƒ«◊G çhQ hCG
.ádÉª©dG øe %60h 50 ÚH Ée á«dõæŸG ¢VGôZCÓd OƒbƒdG ¥ôM áé«àf »∏NGódG AGƒ¡dG çƒ∏J
»YGQõdG êÉàfE’G øe §≤a %30 ™°†îj ,á«eÉædG ¿Gó∏ÑdG ‘ t .2012 ΩÉY IÉah ¿ƒ«∏e 4.3 ‘
‘ %98 ™e áfQÉ≤ŸÉH ,á«∏jƒëàdG äÉYÉæ°üdG äÉ«∏ª©d q ‘ RôHC’G ºgÉ°ùŸG »g ábÉ£dG t
•É°ûædG øY ºLÉædG ñÉæŸG Ò¨J
Ék °Uôa ∑Éæg ¿CG ¤EG Ò°ûj Gògh .™ØJôŸG πNódG äGP ¿Gó∏ÑdG äÉKÉ©ÑfG ´ƒª› øe %60 ƒëf ‘ ÖÑ°ùàJ PEG ,…ô°ûÑdG
.á«YGQõdG áYÉæ°üdG ‘ á«eÉædG ¿Gó∏Ñ∏d IÒÑc ,IOóéàe QOÉ°üe øe ábÉ£dG êÉàfEG OÉjORGh .áÄ«aódG äGRÉZ
¢SÉÑàM’G íÑc ‘ ºgÉ°ùj ,√É«ŸGh ìÉjôdGh ¢ùª°ûdG ábÉ£c
IGhÉ°ùŸG ΩóY ¬LhCG øe ó◊G .10 .ñÉæŸG Ò¨Jh …QGô◊G
¿ƒJƒÁ á«eÉædG ¿Gó∏ÑdG ¿Éμ°S øe %20 ô≤aCG ‘ ∫ÉØWC’G t
º¡FGô¶f ±É©°VCG áKÓK ∫ó©Ã á°ùeÉÿG ø°S º¡Zƒ∏H πÑb …OÉ°üàbG ƒ‰h ≥F’ πªY .8
.%20 ≈æZCG ‘ %5.6 ¤EG 2007 ΩÉY %6.4 øe ⁄É©dG ‘ ádÉ£ÑdG â°†ØîfG t
¿Gó∏ÑdG á«ÑdÉZ ‘ Ék eƒªY äÉ¡eC’G äÉ«ah OóY ¢VÉØîfG ºZQ t .2017 ΩÉY
IO’ƒdG AÉæKCG äÉ«ØjôdG AÉ°ùædG IÉah ∫ÉªàMG ∫GR Ée ,á«eÉædG ≈∏Y %23 áÑ°ùf Ú°ùæ÷G ÚH QƒLC’G ‘ IƒéØdG ≠∏ÑJ t
.ájô°†◊G õcGôŸG ‘ ø°û©j »JÓdG AÉ°ùædG øY äGôe çÓK ójõj .»ŸÉ©dG ó«©°üdG
ÜÉÑ°SCG ¤EG πNódG ‘ ähÉØàdG øe %30 ¤EG π°üj Ée Oƒ©j t ¤EG Ú∏NGó∏d IójóL áØ«Xh ¿ƒ«∏e 470 ¤EG áLÉM ∑Éæg t
.∫ÉLôdGh AÉ°ùædG ÚH ähÉØàdG ∂dP ‘ ÉÃ ,á«dõæe .2030 ¤EG 2016 øe IÎØdG ∫ÓN πª©dG ¥ƒ°S
áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG øY ≥FÉ≤M
‘ IOóéàŸG ábÉ£dG á°üM â¨∏H óbh .¿ƒHôμdG ó«°ùchCG áeGóà°ùe äÉ©ªà›h ¿óe .11
.2015 ΩÉY %17 áÑ°ùf ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG πª› ,áª°ùf ÚjÓH 4 ƒëf …CG ,Ék «dÉM ájô°ûÑdG ∞°üf ¢û«©j t
™e ÚjÓH 5 ¤EG ºbôdG OGOõj ¿CG ™bƒàŸG øeh ,¿óe ‘
1.3 …CG ,Ék jƒæ°S áéàæŸG á«FGò¨dG OGƒŸG å∏K ƒëf :AGò¨dG t ™°SƒàdG øe áÄŸG ‘ 95 ƒëf çóë«°Sh .2030 áæ°S ∫ƒ∏M
Qó¡Jh ó°ùØJ ,Q’hO ¿ƒ«∏H ∞dCG ƒëf É¡àª«b ≠∏ÑJ øW ¿ƒ«∏H ¿ƒ«∏e 890 ƒëf ¢û«©jh .»eÉædG ⁄É©dG ‘ …ô°†◊G
äÉ°SQÉ‡ Aƒ°S ÖÑ°ùHh ôLÉàŸGh Úμ∏¡à°ùŸG ∫RÉæe ‘ .IÒ≤a á«FGƒ°ûY AÉ«MCG ‘ ¢üî°T
¿RƒdG IOÉjR øe ¿ƒfÉ©j øjòdG OóY ≠∏Ñjh .π≤ædGh OÉ°ü◊G É¡æμd ,á°ùHÉ«dG áMÉ°ùe øe %3 áÑ°ùf ⁄É©dG ¿óe π¨°ûJ t
´É£b ≈∏Y ™≤Jh .»ŸÉ©dG ó«©°üdG ≈∏Y ¢üî°T Êƒ«∏H %75 ¥Ó£fGh ábÉ£dG øe %80 ¤EG 60 ∑Ó¡à°SG ‘ ÖÑ°ùdG
∑Ó¡à°SG ‹ÉªLEG øe %30 ∑Ó¡à°SG á«dhDƒ°ùe ájòZC’G .¿ƒHôμdG äÉKÉ©ÑfG øe
´ƒª› øe %22 øY ∫hDƒ°ùe ƒgh ,⁄É©dG ‘ ábÉ£dG
.…QGô◊G ¢SÉÑàM’G äGRÉZ äÉKÉ©ÑfG ¿’hDƒ°ùe êÉàfEGh ∑Ó¡à°SG .12
9.6 ¤EG ⁄É©dG ¿Éμ°S OóY π°Uh GPEG :á«Ä«ÑdG áª°üÑdG t
»NÉæe πªY .13 ƒëf ôeC’G Ö∏£àj ó≤a ,2050 áæ°S ∫ƒ∏ëH áª°ùf ¿ƒ«∏H
¥ÉØJG Ék aôW 175 ¥ó°U ,2018 (πjôHCG) ¿É°ù«f ≈àM t áeRÓdG á«©«Ñ£dG OQGƒŸG áMÉJE’ ¢VQC’Éc ÖcGƒc áKÓK
Ék «æWh IOóëŸG ¤hC’G º¡JÉªgÉ°ùe Ék aôW 168 ≠∏HCGh ,¢ùjQÉH Ö«°üf ™ØJQG óbh .á«dÉ◊G IÉ«◊G •É‰CG ≈∏Y ®ÉØë∏d
π°UGƒJh .ñÉæŸG Ò¨J
q ¿CÉ°ûH ájQÉWE’G IóëàŸG ·C’G á«bÉØJG ‘ á«eÉædG ¿Gó∏ÑdG ‘ “ájOÉŸG áª°üÑdG” øe …ƒæ°ùdG OôØdG
∑Î°ûŸG ó°û◊G ±óg ƒëf Ωó≤J RGôMEG áeó≤àŸG ¿Gó∏ÑdG .2017 ΩÉY ¿ÉæWCG 9 ¤EG 2000 ΩÉY OQGƒŸG øe ¿ÉæWCG 5 øe
áæ°S øe AGóàHG Ék jƒæ°S Q’hO ¿ƒ«∏H áÄŸ
øe ∞«ØîàdG äGAGôLEG ‘ ≥Øæàd 2020 T
äÉcGôë° àd
ô≤a ’
´ƒL ’
IQƒ°üH √É«ŸG ¿É°ùfE’G çƒ∏j :√É«ŸG t
™e ∞«μàdGh ñÉæŸG Ò¨J äÉÑÑ°ùe ≥«≤ gC’G ≈∏Y á©«Ñ£dG IQób øe ´ô°SCG
q ± Gó
Ió«
Lá
.¬JGÒKCÉJ ë ‘ É¡à«≤æJh ÉgôjhóJ IOÉYEG
S
√ÉaQ °U
ù°S Ó°
ájƒ Dƒeh
äÉ° óYh Ω
h
b
,2012h 1880 »eÉY ÚH t Éeh .äGÒëÑdGh QÉ¡fC’G

∫
áLQO §°Sƒàe ™ØJQG ¿ƒ«∏H øe ÌcCG ∫GR

ó«L
ÈdG ≈É«◊G
º«∏©
∏Y
0.85 á«ŸÉ©dG IQGô◊G ¤EG ¿hô≤àØj ¢üî°T

J
I
ÚHh .ájƒÄe áLQO á«aÉμdG áHò©dG √É«ŸG

Ú°ùæ÷G Ú
,2010h 1901 »eÉY .áfƒeCÉŸGh

IGhÉ°ùeH
IÉ«◊G
AÉŸG â–
§°Sƒàe ™ØJQG
q
í£°S iƒà°ùe πàëj :ábÉ£dG t

»ë°U ±
19 QGó≤Ã QÉëÑdG ábÉ£dG ΩGóîà°SG

áØ«¶f √
ô°Uh
™°SƒJ ™e kGÎª«àæ°S
»NÉæe
…QÉéàdG ∫ÉéŸG ‘
πªY
É«e
ÖÑ°ùH äÉ£«ëŸG áÑJôŸG »æμ°ùdGh

ádƒ≤IOóéàe
IQGôM áLQO ´ÉØJQG π≤ædG ó©H á«fÉãdG

©e Q ábÉ
∑Ó êÉàfEG °ùe
¡à° h
É©°S W
Dƒ
¿’h
SG
‘ kGƒ‰ ä’ÉéŸG ÌcCÉc

CÉH
.ó«∏÷G ¿ÉHhPh √É«ŸG

ó«∏÷G áMÉ°ùe â∏°ü≤Jh °ùe
áeGóàà›h
…OÉ°
üà
≥F’bG ƒ‰h ≈∏Y ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG
äÉ©ª ¿óe
Ö£≤dG á≤£æe ‘ …ôëÑdG á« ≈æH
QÉμàHGà–
πªY
∂∏¡à°ùJh .»ŸÉ©dG ó«©°üdG
IGhÉ°ùŸG ΩóY h áYÉæ°Uh
Îeƒ∏«c ¿ƒ«∏e ƒëæH ‹Éª°ûdG ¬LhCG øe óq ◊G ,á«ŸÉ©dG ábÉ£dG øe %29 ô°SC’G
.1979 ΩÉ©dG òæe ó≤Y πc ‘ ™Hôe ÊÉK äÉKÉ©ÑfG øe %21 ‘ ºgÉ°ùàa
QƒgóàH Iô°TÉÑe AGô≤ØdG øe áÄŸG ‘ 74 ôKCÉàjh .ÜƒÑ◊G øe ƒëæH ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK øe á«ŸÉ©dG äÉKÉ©Ñf’G äOGORG t
.Ék «ŸÉY »°VGQC’G
¿CG ¿ô≤dG Gòg ájÉ¡f ™e íLôŸG øeh .1990 ΩÉY òæe %50
ÚàjƒÄe ÚàLQO á«ŸÉ©dG IQGô◊G áLQO ‘ IOÉjõdG RhÉéàJ
ÚYhô°ûŸG ÒZ QÉŒ’Gh ó«°üdG π°UGƒàj :»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG t §°Sƒàe ≠∏Ñj ¿CGh ,1900 ¤EG 1850 øe IÎØdÉH áfQÉ≤e
áæLóŸG á«fGƒ«◊G ä’Ó°ùdG ´ƒª› øeh .ájÈdG IÉ«◊ÉH ∫ƒ∏ëH kGÎª«àæ°S 63 – 40 ôëÑdG í£°S iƒà°ùe ´ÉØJQG
k
¬LGƒj Éªæ«H ,É«∏©a É¡æe %8 ¢Vô≤fG ,ádÓ°S 8300 ÉgOóYh .2100 áæ°S
.¢VGô≤f’G ô£N É¡æe %22 IQGô◊G áLQO §°Sƒàe ‘ IOÉjõdG øe ó◊G øμªŸG øe ∫GR Ée t
ÊGƒ«◊G ÚJhÈdG øe %20 áÑ°ùf ∑Éª°SC’G í«àJ ÚM ‘ πÑb Ée äÉjƒà°ùe ¥ƒa ÚàjƒÄe ÚàLQO OhóëH á«ŸÉ©dG
Ö°ùëa á«μª°S ´GƒfCG 10 πμ°ûJ ,¢üî°T ÚjÓH áKÓK ƒëæd ÒHGóàdG øe á©°SGh áYƒª› ΩGóîà°SÉH ,áYÉæ°üdG ô°üY
áHGôb ´GƒfCG 10 í«àJ Éªæ«H ,ájôëÑdG óFÉ°üŸG á∏Z øe %30 .∑ƒ∏°ùdG •É‰CG ‘ äGÒ¨àdGh á«LƒdƒæμàdG
Ée äÉJÉÑædG øeDƒJ ÚM ‘h .äÉ«FÉŸG á«HôJ êÉàfEG øe %50
´GƒfCG áKÓK Ωó≤J ,…ô°ûÑdG AGò¨dG ΩÉ¶f øe %80 ≈∏Y ójõj AÉŸG â– IÉ«◊G .14
áÑ°ùf ,íª≤dGh IQòdGh RôdG »g ,á«FGò¨dG ÜƒÑ◊G øe §≤a ´ƒæàdG ≈∏Y ¢üî°T ÚjÓH áKÓK øe ÌcCG óªà©j t
øe %80 óªà©jh .á«FGò¨dG ábÉ£dG QOÉ°üe øe áÄŸG ‘ 60 Qó≤Jho .º¡à°û«©e πÑ°S ‘ »∏MÉ°ùdGh …ôëÑdG »Lƒdƒ«ÑdG
ájó«∏≤àdG äÉLÓ©dG ≈∏Y á«eÉædG ¿Gó∏ÑdG ‘ ±ÉjQC’G ¿Éμ°S á«∏MÉ°ùdGh ájôëÑdG äÉYÉæ°üdGh OQGƒª∏d á«bƒ°ùdG áª«≤dG
.ÜÉ°ûYC’G ≈∏Y áªFÉ≤dG œÉædG øe %5 ƒëf …CG ,Ék jƒæ°S Q’hO ¿ƒ«∏H 3000 ≠∏ÑÃ
.»ŸÉ©dG ‹ÉªLE’G »∏ëŸG
ájƒb äÉ°ù°SDƒeh ∫óYh ΩÓ°S .16
¿Gó∏ÑdG »Ñjô°†dG Üô¡àdGh ábô°ùdGh Iƒ°TôdGh OÉ°ùØdG ∞∏μj t ÊGƒ«Mh »JÉÑf ´ƒf ∞dCG 200 ƒëf ≈∏Y äÉ£«ëŸG …ƒà– t
øμÁ ≠∏Ñe ƒgh ,Ék jƒæ°S Q’hO ¿ƒ«∏H 1260 áHGôb á«eÉædG .ÚjÓŸÉH ¿ƒμJ ób ´GƒfCÓd á«∏©ØdG OGóYC’G øμdh ,±hô©e
1.25 øe πbCG ¿ƒÑ°ùμj øe á°û«©e Ú°ùëàd ¬eGóîà°SG …òdG ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK øe %30 ƒëf ÖYƒà°ùJ »gh
.πbC’G ≈∏Y äGƒæ°S â°S IóŸ Ωƒ«dG ‘ Q’hO .»ŸÉ©dG QGÎM’G øe óëj É‡ ,ô°ûÑdG ¬éàæj
á°SGQódG ø°S ‘ ºg ø‡ πØW ¿ƒ«∏e 28.5 ƒëf ¢û«©j t äÉjƒà°ùe ‘ IOÉjR áMƒàØŸG äÉ£«ëŸG ™bGƒe ô¡¶J t
IôKCÉàŸG ≥WÉæŸG ‘ º«∏©àdÉH Ú≤ëà∏e ÒZh á«FGóàH’G .á«YÉæ°üdG IQƒãdG AóH òæe %26 áÑ°ùæH É¡gÉ«e á°VƒªM
.äÉYGõædÉH
øe %31 áªcÉfi ¿hO øe øjõéàëŸG AÉæé°ùdG áÑ°ùf ≠∏ÑJ t ÈdG ≈∏Y IÉ«◊G .15
.AÉæé°ùdG ´ƒª› äÉHÉ¨dG ≈∏Y ¢üî°T ¿ƒ«∏H 1.6 AÉgR óªà©j :äÉHÉ¨dG t
Üƒ©°ûdG øe áª°ùf ¿ƒ«∏e 70 º¡«a øÃ ,º¡à°û«©e ‘
±GógC’G ≥«≤ëàd äÉcGô°T .17 ´GƒfCG øe áÄŸG ‘ 80 ≈∏Y ójõj Ée äÉHÉ¨dG …hDƒJh .á«∏°UC’G
135 á«æ¨dG ∫hó∏d á«ª°SôdG á«FÉ‰E’G äGóYÉ°ùŸG â¨∏H t »eÉY ÚHh .á°ùHÉ«dG ≈∏Y ¢û«©J »àdG äÉJÉÑædGh äÉfGƒ«◊G
≈∏Y É¡d πé°ùe iƒà°ùe ≈∏YCG ƒgh ,2014 ΩÉY Q’hO ¿ƒ«∏H .äÉHÉ¨dG øe QÉàμg ¿ƒ«∏e 3.3 ⁄É©dG ô°ùN ,2015h 2010
¤EG á«eÉædG ∫hódG äGOQGh øe %79 áÑ°ùf πNóJh .¥ÓWE’G
™bGƒdG øjódG AÖY ∫GR Éeh .∑QÉªL ¿hO øe áeó≤àŸG ¿Gó∏ÑdG ≈∏Y kGô°TÉÑe kGOÉªàYG áª°ùf ¿ƒ«∏H 2.6 óªà©j :ôë°üàdG t
äGóFÉY øe %3 óæY kGô≤à°ùe á«eÉædG ¿Gó∏ÑdG πgÉc ≈∏Y áYGQõdG ‘ á∏ª©à°ùŸG »°VGQC’G øe áÄŸG ‘ 52 ¿CG ÒZ ,áYGQõdG
.äGQOÉ°üdG ôë°üàdGh ±ÉØ÷G ¤EG iõ©jo h .áHÎdG QƒgóJ AGôL øe ôKCÉàJ
‘ kGQÉàμg 23) Ék jƒæ°S QÉàμg ¿ƒ«∏e 12 áMÉ°ùe ¿Gó≤a
áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG :IóëàŸG ·C’G áª¶æe :Qó°üŸG øW ¿ƒ«∏e 20 êÉàfEG ‘ É¡æe IOÉØà°S’G ≈æ°ùàj ¿Éc (á≤«bódG

™«£à°ùJ ,áeGóà°ùŸG á«ªæàdÉH á≤∏©àŸG ÉjÉ°†≤dG ‘
¢†©H èjhôJ É¡«a á«Ä«ÑdG …OGƒædGh ¢SQGóŸG äGQGOEG
:πãe ,º«gÉØŸG
¤EG ∫ƒëàdGh ∑Ó¡à°S’G •É‰CG πjó©J ≈∏Y πª©dG t

Qó¡dG øe óë∏d ,IAÉØμH á«©«Ñ£dG OQGƒŸG ∫Éª©à°SG
OÉ°üàb’G :áª«∏°ùdG äÉ°SQÉªŸG øeh .QGôªà°S’G ÚeCÉJh
,É¡YGƒfCG ≈∏Y äÉéàæŸGh √É«ŸGh ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG ‘
.áÄ«ÑdG åjƒ∏J ÖæŒh ,äÉjÉØædG êÉàfEG øe π«∏≤àdGh
ÉjÉ°†b ∫ƒM ™ªàéŸG ‘ »YƒdG ô°ûf ≈∏Y IóYÉ°ùŸG t

äÉ≤°ü∏ŸG πª°ûJ áØ∏àfl ¥ôW ÈY ,áeGóà°ùŸG á«ªæàdG
≈∏Y ¢SÉædG ™«é°ûJ :zAGô°†ÿG{ äÉéàæª∏d èjhÎdG t .ÉgGƒ°Sh AGÈN ™e äGAÉ≤∏dGh äÉÑ«àμdGh
.IôaGƒàe âfÉc ≈àe záÄ«Ñ∏d á≤jó°U äÉéàæe{ AGô°T
¿hÉ©àdG ™ªàéŸG ‘ á°û«©ŸG iƒà°ùe Ú°ùëàd πª©dG t
∫ƒM ¢VQÉ©eh äGhófh á«HÉÑ°T äGô“Dƒe º«¶æJ t ™°Vƒd á∏YÉa äÉ°ù°SDƒeh äÉYƒª›h äÉ«°üî°T ™e
‹ÉgC’G IƒYOh ,áeGóà°ùŸG á«ªæàdÉH ábÓY É¡d ÉjÉ°†b á°û«©ŸG äÉjƒà°ùe ‘ ô°TÉÑe ôKCG É¡d ¿ƒμj èeGôH
.ÉgQƒ°†◊ ΩÓYE’G πFÉ°Shh ÚdhDƒ°ùŸGh ò«eÓàdGh .º«∏©àdGh
áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ∫ƒM ∂JÉeƒ∏©e ÈàNG .3

¤EG ¿ÉjODƒj ∞jôdG øe Iôé¡dGh ¿óŸG ™°SƒJ ~~~~~~ .6 ó«°TôJ ≈∏Y áeGóà°ùŸG á«ªæàdG CGóÑe óªà©j ~~~~~~~ .1
.á«Ä«ÑdG πcÉ°ûŸG IOÉjR .á«©«Ñ£dG OQGƒŸG ∑Ó¡à°SG
≈∏Y §≤a óªà©j ’ º¡àÄ«H ‘ ¢SÉædG ôKCG ~~~~~~ .7 ∫ƒ∏ëH áeGóà°ùŸG á«ªæà∏d Ék aóg 17 IóëàŸG ·C’G äôbCG .2
OQGƒª∏d º¡cÓ¡à°SG äÉjƒà°ùe ≈∏Y Ék °†jCG É‰EGh ºgOGóYCG .2030 áæ°S
.á«©«Ñ£dG
AÉÑYCG ÖJôj ’ ÊÉμ°ùdG ƒªædG ∫ó©e ‘ ´ÉØJQ’G ~~~~~~ .3
.ñÉæŸG Ò¨J áëaÉμe ‘ ºgÉ°ùJ IOóéàŸG ábÉ£dG ~~~~~~ .8 .AGƒ¡dGh AÉŸGh ábÉ£dGh áHÎdG ≈∏Y á∏«≤K :áë«ë°üdG áHƒLC’G
ƒg É‡ πbCG »Hô©dG ⁄É©dG ‘ ¿óŸG ƒ‰ ∫ó©e ~~~~~~ .9 äÉeóN iƒà°ùe ø°ù– ÚH á≤«Kh ábÓ©dG ~~~~~~ .4 CÉ£N .5 í°U .10
.⁄É©dG AÉëfCG á«≤H ‘ .¢VôŸGh √É«ŸG çƒ∏J ä’ÉM ¢VÉØîfGh »ë°üdG ±ô°üdG í°U .4 CÉ£N .9
CÉ£N .3 í°U .8
‘ »°SÉ°SCG πeÉY á«Ä«ÑdG á«ª∏©dG çÉëHC’G ~~~~~ .10 øeC’Gh AGò¨dG êÉàfEG iƒà°ùe ÚH ábÓY ’ ~~~~~~ .5
í°U .2 í°U .7
í°U .1 í°U .6
.»Ä«ÑdG QƒgóàdG áëaÉμe .»FGò¨dG
áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ∫ƒM á«≤«Ñ£J äÉWÉ°ûf .4

ábÉ£dÉH OÉ°üàb’Gh áeGóà°ùŸG á°SQóŸG :1 •É°ûædG
áÄaóàdG RÉ¡L øe áã©ÑæŸG ájQGô◊G ábÉ£dG ¢†©H ¿EG :±ó¡dG

,áëjôe IQGôM áLQO ≈∏Y ßaÉëj áaô¨dG ‘ »FÉHô¡μdG ábÉ£dG OQGƒe ¢üëØJ ‘ ò«eÓàdG óYÉ°ùj •É°ûædG Gòg
ìƒ£°ùdGh ¿GQó÷G ∫ÓN øe Ék LQÉN Üô°ùàj É¡°†©H øμd »àdG øcÉeC’Gh ,¢SQódG áaôZ ‘ πª©à°ùJ »àdG áØ∏àîŸG
,áMƒàØe ∑ÎJ »àdG ÜGƒHC’Gh òaGƒædG ÈYh ∫õ©dG áÄ«°ùdG QOÉ°üe øe IOÉØà°S’G øμÁ ∞«ch ,É¡«a ábÉ£dG Qó¡J
.áFƒ¡àdG º¶f ÈYh .IOóéàŸG ábÉ£dG
∂jód âëÑ°UCG ¿B’G :áeGóà°ùŸG ¢SQódG áaôZ .3 :π©ØJ GPÉe

,∂°SQO áaôZ ‘ áμ∏¡à°ùŸG ábÉ£dG ´GƒfCG øY Iôμa ∫Éª©à°SG ¢üëØàd Ò¨°U ≥jôa ™e πª©dG »g ∂àª¡e
.™Øæj ¿CG øe ’k óH É¡°†©H Qó¡j ¿CG øμÁ ∞«ch ∑Ó¡à°S’ ¥ô£dG π°†aCG ójó–h ,∂Ø°U áaôZ ‘ ábÉ£dG
z?™°VƒdG ø°ù– ¿CG ∂fÉμeÉH πg{ :ƒg ∫GDƒ°ùdG øμd áaôZ º«ª°üàd äÉeƒ∏©ŸG √òg ∫Éª©à°SG ºK øeh ,ábÉ£dG
áeGóà°ùe ¢SQO áaôZ º«ª°üJ »g ¿B’G ∂àª¡e ¿EG .áeGóà°ùe ¢SQO
.ábÉ£dÉH Ió°üà≤e
,∂Ø°U áaôZ ¢üëØJ :∞°üdG áaôZ ‘ ábÉ£dG .1
≥FGôW ‘ ôμa ∂dòd ,ábÉ£∏d OóÑe ÈcCG ƒg IQGô◊G ó≤a øeh ,ábÉ£∏d áμ∏¡à°ùŸG É¡JÉjƒàfi ™«ªL ójó– ∫hÉMh
øμÁ ∞«ch ,IQGô◊G ∫É≤àfG É¡H π°üëj áØ∏àfl .ÉgQOÉ°üeh ábÉ£dG √òg ´GƒfCG ójó– ∫hÉM ºK
.¬«a ÜƒZôŸG ÒZ …QGô◊G ∫É≤àf’G ¢†«ØîJ
:»æ©j ábÉ£dÉH OÉ°üàb’G ¿CG ôcòJh QOÉ°üeh ´GƒfCG äOóM ó≤d :ÉgOóÑJ ’h É¡μ∏¡à°SG .2
.É¡μ∏¡à°ùf »àdG ábÉ£dG á«ªc ¢†ØN t âbh ¿ÉMh ,∂Ø°U áaôZ ‘ ∂∏¡à°ùJ »àdG áØ∏àîŸG ábÉ£dG
.ÈcCG IAÉØμH É¡«dG êÉàëf »àdG ábÉ£dG ∫Éª©à°SG t .Qó¡J »àdG ábÉ£dG ‘ ÒμØàdG
.ábÉ£dG êÉàf’ IOóéàŸG OQGƒŸG øe ójõe ∫Éª©à°SG t .AÉà°ûdG ‘ ∂Ø°U áaôZ áÄaGOh áëjôe »g ºc ôμa ,∫Éãªc
IOóéàe ÒZ OQGƒe πHÉ≤e ‘ IOóéàe OQGƒe :2 •É°ûædG

á«dhC’G OGƒŸG õ««“ ò«eÓàdG øe Ö∏WG ,º°SôdG ∫Éª©à°SÉH ’ »àdG ∂∏Jh É¡°†jƒ©J øμÁ »àdG OQGƒŸG ÚH õ««ªàdG
âfÉc GPG Ée ójó–h ∞æ°U πc ™æ°U ‘ á∏ª©à°ùŸG .¢Vƒq ©J
ò«eÓàdG ≠∏HCG ,¢TÉ≤ædG AÉæKCGh .IOóéàe ÒZ hCG IOóéàe
OQGƒe É¡∏c ∫hÎÑdGh P’ƒØdGh ôjó°ü≤dGh Ωƒ«æeƒdC’G ¿CG :¬«dG êÉà– Ée
OGƒŸG ¢†©H ¿CG Gƒª¡Ø«d ò«eÓàdG óYÉ°S .IOóéàe ÒZ ≈eôJ »àdG AÉ«°TC’G øe áYƒæàe áYƒª› ≈∏Y π°üMG
âbô¨à°SG á«Lƒdƒ«L äÉ«∏ªY áé«àf É¡fC’ IOóéàe ÒZ øe äÉæ«Y áYƒªéŸG πª°ûJ ¿CG Öéjh .äÉjÉØædG ™e IOÉY
IOóéàŸG ÒZ OQGƒŸGh .â∏ªàcG ≈àM Úæ°ùdG ÚjÓe ÒZ iôNCGh IOóéàe á«©«ÑW OQGƒe øY áÄ°TÉf äÉéàæe
.Ék «FÉ¡f É¡«∏Y ≈°†≤j ∂∏¡à°ùJ ÉeóæYh QOÉ°üŸG IOhófi .IOóéàe
Ö°ûÿG ƒg Oóéàe Qó°üe øe ¿É«JCÉj ¿ƒJôμdGh ¥QƒdG Ék î°ùf ´Rhh á∏HÉ≤ŸG áëØ°üdG ‘ zOQGƒŸG Iôé°T{ ï°ùfG
øe ´ô°SCG IÒJƒH ∂∏¡à°ùj Ö°ûÿG øμd ,(QÉé°TC’G) ¤G ò«eÓàdG º«°ù≤J øμÁh .∞°üdG ò«eÓJ ≈∏Y É¡æe
.Ék «©«ÑW ¬LÉàfG á«fÉμeG Ωó≤J ¿G øμÁ áYƒª› πch .â°S hCG äÉYƒª› ¢ùªN
.Gk õLƒe Ék °VôY
≈∏Y øjQOÉb ò«eÓàdG ¿ƒμj ¿CG Öéj ¢TÉ≤ædG ΩÉàN ‘
OQGƒŸG äÉÄa ‘ áÑ∏°üdG äÉjÉØædG øe á©£b …CG ™°Vh
.IOóéàŸG ÒZh IOóéàŸG
:»JCÉj ÉÃ OÉ°TÎ°S’G ,Ók ãe ,øμÁ
.(IOóéàe ÒZ) â«°ùcƒÑdG øe ,Ωƒ«æeƒdCG Ö∏Y .1
ôjó°ü≤dGh ójó◊G øe ,ôjó°ü≤dÉH á«∏£e P’ƒa Ö∏Y .2

.(IOóéàe ÒZ)
ΩƒjOƒ°üdG äÉfƒHôch πeôdG øe ,á«LÉLR ôjQGƒb .3

.(IôaGh äÉ«ªμH øμd ,IOóéàe ÒZ) ¢ù∏μdG ôéMh
.(Oóéàe) Ö°ûÿG øe ,¥Qh .4
.(Oóéàe) Ö°ûÿG øe ,¿ƒJôc .5
ΩÉ©£dG ÉjÉ≤Hh äÉJÉÑædG äÉ°UÉ°ü≤c ,ájƒ°†Y äÉjÉØf .6

.(IOóéàe)
ÒZ) ∫hÎÑdG øe ,á«μ«à°SÓH ¢SÉ«cCG hCG á«YhCG .7

.(IOóéàe
OQGƒŸG Iôé°T
»æ£b ¢ü«ªb
»μ«à°SÓH ∞£©e
á¡cÉah ô°†N
»μ«à°SÓH AÉYh ¿ÉÑdCGh ¢†«H
á«fó©e áÑ∏Y ájó∏L ™∏°S
á«bQh äÉéàæe
á«LÉLR áæ«æb »Ñ°ûN »°Sôc

øjõæH
IÎ°S
¢SÉW
§Øf ¿OÉ©e äÉJÉÑf äÉfGƒ«M
IOóéàe ÒZ OQGƒe IOóéàe OQGƒe
¢VQC’G OQGƒe
IOóéàe ÒZ OQGƒe πHÉ≤e ‘ IOóéàe OQGƒe
á°SQóŸG ¤G ÜÉgòdG :3 •É°ûædG
:±ó¡dG
øe ´ƒf πμd ´ƒªéŸG ¿ƒÑ°ùëjh ´Ó£à°S’G ¿ƒ∏ªμj .2 ≈∏Y Gƒaô©à«d ∞°üdG ‘ ºgAÉ≤aQ ò«eÓàdG ™∏£à°ùj
.á°SQóŸG ¤G ÜÉgò∏d É¡fƒ∏ª©à°ùj »àdG π≤ædG πFÉ°Sh ¤G ∫ƒ°Uƒ∏d º¡æe πc É¡∏ª©à°ùj »àdG π≤ædG á∏«°Sh
‘ ¿hôμØj ò«eÓàdG π©éj •É°ûædG Gòg .á°SQóŸG
πc ∫Éª©à°SÉH É¡fƒ©£≤j »àdG áaÉ°ùŸG ¿hOóëj ∂dP ó©H .3 ∞°üd Ö°SÉæe ƒgh .QhÉëàdG ≈∏Y º¡©é°ûjh º¡JÓ≤æJ
.∂dòH ΩÉ«≤∏d πFÉ°Sh IóY ∑Éæg .´ƒf áfQÉ≤e ò«eÓàdG ¿ÉμeÉH .á«°SGQódG áæ°ùdG ájGóH ‘ ójóL
á∏MôdG øe AGõLCG ∑Éæg âfÉc GPG Ée ójó–h ,º¡JÓ≤æJ
óÁ
q ,§«Nh ,ÒÑc ¢SÉ«≤Ã á«∏fi §FGôN ∫Éª©à°SÉH .4 GƒÑ°ùëj ¿CG ¿ƒ©«£à°ùj ∂dòc .Ék ©e É¡H ΩÉ«≤dG øμÁ
ºK øeh ,É¡fƒμ∏°ùj »àdG ≥jô£dG ≈∏Y §«ÿG ò«eÓàdG πc ∫Éª©à°SÉH äGÎeƒ∏«μdÉH É¡fƒ©£≤j »àdG äÉaÉ°ùŸG
É¡fƒ©£≤j »àdG áaÉ°ùŸG ójóëàd ¢SÉ«≤ŸG πjƒ– ¿ƒ∏ª©à°ùj .π≤f á∏«°Sh
.á°SQóŸG ¤EG
GƒdCÉ°ùj ¿CG º¡fÉμeÉH ,á∏aÉM hCG IQÉ«°S ‘ ¿ƒJCÉj GƒfÉc GPG .5 á«∏fi §FGôN t
.É¡fƒ©£≤j »àdG áaÉ°ùŸG øY ≥FÉ°ùdG âfÎf’G ≈∏Y á∏°Uh hCG ,§«Nt
zá°SQóŸG ¤G ÜÉgòdG{ IQÉªà°SG t
RÉ¡L ∫Éª©à°SG ò«eÓàdG ™«£à°ùj ,¿Gó∏ÑdG ¢†©H ‘ .6
≈∏Y á«fhÎμdG ™bGƒe hCG ¥ô£dG ±É°ûμà°S’ ¢UÉN :π©ØJ GPÉe
.É¡fƒ©£≤j »àdG áaÉ°ùŸG ójóëàd ,âfÎf’G .É¡fƒ∏ª©à°ùj »àdG π≤ædG á∏«°Sh ò«eÓàdG QÉàîj .1

www.afedonline.org
»°ûeCG ÉfCG
áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ∫ƒM zóaCG{ ôjô≤J
http://www.afedonline.org/webreport/AR/Sustainable-
development-in-a-changing-arab-climate-ar.pdf
á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ áeGóà°ùŸG á«ªæàdG πjƒ“ ∫ƒM zóaCG{ ôjô≤J

http://www.afedonline.org/webreport2018/
afedreport2018.htm

±GógC’G ∫ƒM á«YƒàdG èeGôHh Úª∏©ª∏d Ió«Øe OGƒe :ƒμ°ùfƒ«dG áª¶æe

áeGóà°ùŸG á«ªæà∏d á«ŸÉ©dG
https://en.unesco.org/themes/education/sdgs/material
áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógC’ á«Ä«ÑdG OÉ©HC’G :áÄ«Ñ∏d IóëàŸG ·C’G èeÉfôH

https://www.unenvironment.org/explore-topics/
sustainable-development-goals
áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG ≥«≤ëàd á«ŸÉ©dG áë°üdG áª¶æe πªY á£N

https://www.who.int/sdg/global-action-plan
áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCGh ∫ÉØWC’G :∞°ù«fƒ«dG áª¶æe

https://www.unicef.org/agenda203069525/.html
äGQÉeE’G ‘ áeGóà°ùŸG ¢SQGóŸG èeÉfôH

:á©HÉàe
https://sustainableschools.ead.ae/SSI/
.äÉfÉ«ÑdG ¢Vô©d á«fÉ«H Ék eƒ°SQ º°SQG t
¿Éc GPEG Ée ÚÑJh ,áeGóà°ùŸG π≤ædG πFÉ°Sh ¢ûbÉf t
AGô°†ÿG ¢SQGóŸG IQOÉÑe .Ék ©e ∫É≤àf’G ò«eÓàdG øe …CG áYÉ£à°SÉH
http://www.greenschools.net/index.html »àdG èFÉàædG ∞°VCGh ,á°SQóŸG ò«eÓJ á«≤H AGQBG ™∏£à°SG t
.á«fÉ«ÑdG ∂eƒ°SQ ¤G É¡«dG Gƒ∏°UƒJ
(Gƒμ°SEG) É«°SBG Üô¨d á«YÉªàL’Gh ájOÉ°üàb’G áæé∏dG …CG GPG Ée ÚÑJh ,á«°SGQódG áæ°ùdG ájÉ¡f ‘ •É°ûædG Qôc t
www.escwa.un.org .Ò¨J A»°T
?áaÉ°ùe ó©HCG ™£≤j øe t
á«ªæàdG º°ùb – ájOÉ°üàb’Gh á«YÉªàL’G ¿hDƒ°û∏d IóëàŸG ·C’G Öàμe
?Ék «eƒj ò«eÓàdG É¡©£≤j »àdG áaÉ°ùŸG ∫ó©e Ée t
áeGóà°ùŸG
https://www.un.org/esa/keyissues.html áeGóà°ùŸG πFÉ°SƒdG ∫ƒM çóëàdG ≈∏Y ò«eÓàdG ™é°T t
.á°SQóŸG ¤G ÜÉgò∏d
á«Ä«H äÉWÉ°ûfh äÉeƒ∏©e ?Ék ©e ∫É≤àf’G ò«eÓàdG ¢†©H ¿ÉμeÉH πg t
https://www.ocei.ie/ ºàj »àdG äÉbô£dG É¡«∏Y OóMh á≤£æª∏d á£jôN º°SQG t
.á°SQóŸG ¤G ÜÉgò∏d πª©à°ùJ »àdG π≤ædG πFÉ°Shh É¡cƒ∏°S
≥˘ M ø˘ e ø˘ μ˘ d ,¬˘ à˘ °û«˘ ©˘ e ±hô˘ X Ú°ù– ¿É˘ ˘°ùf’EG ≥˘ ˘M ø˘ ˘e

ÉgOQGƒe ±õæà°ùj ’GC ¬«∏Y á©«Ñ£dG
˜
.É¡YGƒfGC ≈∏Y äÉéàæŸGh √É«ŸGh ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG ‘ ó°üàbG ˜

.äÉjÉØædG êÉàfG øe π∏bh ,∂àÄ«H åjƒ∏J ÖæŒ ˜
.á«©«Ñ£dG OQGƒŸGh áÄ«ÑdG áeÓ°S »YGôJ »àdG zAGô°†ÿG{ äÉéàæŸG ∑Ó¡à°S’ êhuQ ˜
.áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ÉjÉ°†b ∫ƒM ™ªàÛG ‘ »YƒdG á«ªæJ ≈∏Y óYÉ°S ˜
.áeGóà°ùŸG á«ªæàdGh áÄ«ÑdÉH ábÓY É¡d ÉjÉ°†b ∫ƒM á«HÉÑ°T äGô“ƒDe ‘ ∑QÉ°T ˜
áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ∫ƒM äÉeƒ∏©e áMƒd

233 12 π°üØdG
ô`°†`NC’G OÉ`°üàb’G
Ωó≤àdG Ωóîj Ék ›ÉfôHh Ék fGõJG ÌcCG ¢û«Y §‰ ™Ñàf ¿CG »¨Ñæj

…hÉ°ùàdÉH »Ä«ÑdGh »YÉªàL’Gh …OÉ°üàb’G
äÉ«ªch çƒ∏àdG ¢†Øîjh ,äÉjÉØædG π∏≤jh ,øμ‡ óM ≈°übCG …OÉ°üàb’G ƒªædG Rõ©J á«é¡æe ,ôgƒ÷G ‘ ,ô°†NC’G OÉ°üàb’G
¤EG ô°†NC’G OÉ°üàb’G ‘ äGQÉªãà°S’G ¬Lƒ s Jho .á∏ª©à°ùŸG OGƒŸG ™e ,óMGh ¿BG ‘ á«YÉªàL’G IGhÉ°ùŸG øª°†Jh áÄ«ÑdG »ª–h
É¡à«LÉàfEG IOÉjR πLCG øe á«©«Ñ£dG OQGƒª∏d áeGóà°ùŸG IQGOE’G ÜÉ°ùM ≈∏Y áKÓãdG OÉ©HC’G √òg øe …CG QÉgORÉH ìÉª°ùdG ΩóY
¤EG .AGô≤ØdG ºYOh ∞FÉXh ≥∏N ≈∏Y É¡JQóbh á«Ä«ÑdGh ájOÉ°üàb’G ,ájOÉ°üàb’G äGQÉªãà°S’G ™«é°ûJ ∂dP Ωõ∏à°ùjh .øjôNB’G øjó©ÑdG
º°†àd ,á«©«Ñ£dG OQGƒŸG √ò¡d ácÎ°ûŸG IQGOE’G OÉªàYG ºàj ,∂dP ¢VQC’G OhóM RhÉéàj ’ ÉÃ OQGƒª∏d ΩGóà°ùŸG ΩGóîà°S’G •ô°T
øª°†j Gògh .áØ«©°†dG äÉYÉª÷G Ék °Uƒ°üN ,á«æ©ŸG äÉ¡÷G ™«ªL ¢UôØdGh á«gÉaôdG ÚeCÉàd ∫ÉéŸG áMÉJEG ™e ,á«LƒdƒμjE’G
.á«©«Ñ£dG OQGƒŸG IQGOEG á«Ø«c ¿CÉ°ûH á«aÉØ°ûdGh ádAÉ°ùŸG .™«ªé∏d ájOÉ°üàb’G
á«ªæàdG ±GógCG ≥«≤ëàd ô°†NC’G OÉ°üàb’G ÇOÉÑe OÉªàYG øe óH ’h ≈∏Y IAÉØc ÌcCG äÉYÉ£≤dG ™«ªL π©éH ô°†NC’G OÉ°üàb’G ºà¡j
.2030 áæ°S ∫ƒ∏ëH É¡≤«≤– ⁄É©dG ∫hO âeõàdG »àdG 17`dG áeGóà°ùŸG ¤EG (AÉŸGh ábÉ£dG Ék °Uƒ°üN) OQGƒŸG á«LÉàfEG ójõ«a ,πjƒ£dG ióŸG
ô°†NC’G OÉ°üàb’G 12 π°üØdG 234
á«ë£°ùdG áHÎdG π qcCÉJh Üò©dG AÉŸG ¢ü≤f πãe ôgÉ¶e Ú©e É¡fCÉc Qƒ°ü©dG ΩóbCG òæe á©«Ñ£dG ¿É°ùf’G πeÉY
IOƒ°ü≤e ÒZ ÖbGƒY Oô› áeÉ°ùdG OGƒŸÉH ƒ÷G AÓàeGh º«≤J
s ájô°ûÑdG á£°ûfC’G âfÉch .OQGƒª∏d Ö°†æj ’
èdÉ©J ⁄ GPEGh .É¡dƒÑbh É¡∏ª– øμÁ …OÉ°üàb’G ƒªæ∏d …OÉ°üàb’G º««≤àdG ¿hO øe ,á°üdÉN á«dÉe äÉ«£©Ã
,âbƒdG Qhôe ™e ,É¡fEÉa áªμëH á«Ä«ÑdG QGô°VC’G √òg äGQÉÑàY’G IÉYGôe ¿hO øeh ,ájó≤ædG ÒZ ™aÉæª∏d
OÉ¡LEG ¤EG áªcGÎŸG ÉgQÉKBG …ODƒJh IóëH ºbÉØàà°S øe ¿CG IóFÉ°ùdG äÉ«°VôØdG øeh .á«YÉªàL’Gh á«Ä«ÑdG
¿CG ≈àM ,áë°üdGh äGOÉ°üàb’Gh OQGƒŸG ∫É£j πeÉ°T …ô°ûÑdG ∫ÉŸG ¢SCGQh »©«Ñ£dG ∫ÉŸG ¢SCGQ ¢†jƒ©J øμªŸG
äÉHGô£°V’Gh »YÉªàL’G ∂μØàdG ÖÑ°ùJ ób É¡JÉ°SÉμ©fG ºFÉYóH ¢SÉædG OGóeEG ≈∏Y á©«Ñ£dG IQób ¿CGh ,CÉ°ûæŸG
…C’ áÑ°ùædÉH Iôeóeh á¶gÉH ∞«dÉμJ √ògh .á«°SÉ«°ùdG É¡d óM ’ äÉfÉμeEG á©«Ñ£dG ‘ ¿CGh ,á≤∏£e IQób º¡JÉ«M
.™ªà› .ájOÉ°üàb’G á£°ûfC’G ÉgódƒJ »àdG äÉjÉØædG ÜÉ©«à°S’
√ó¡°ûf Ée π«dódGh ,∂dP áë°U ΩóY âàÑKCG áHôéàdG øμd
OQGƒŸG ≈∏Y óªà©J äGOÉ°üàb’Gh ¥GRQC’G âfÉc ÉŸÉ£d .áaÉc ¢VQC’G ´É≤°UCG ‘ á«Ä«ÑdG ´É°VhC’G …OôJ øe
IOÉjR ¿EÉa ∂dòd .á©«Ñ£dG äÉÑg É¡ë«àJ »àdG äÉeóÿGh
á£°ûfC’ áé«àf á«Ä«ÑdGh á«©«Ñ£dG äGOƒLƒŸG QƒgóJ πYÉØàdG ¤EG ô¶æ∏d Ék Ø∏àfl ’k Éãe ô°†NC’G OÉ°üàb’G πμ°ûj
πLC’G á∏jƒ£dG á«LÉàfE’G IQó≤dG ∞©°†oJ ±ƒ°S ¿É°ùfE’G .áÄ«ÑdGh á«YÉªàL’G ±hô¶dGh ájô°ûÑdG á£°ûfC’G ÚH
äGÒëHh QÉ¡fCGh QÉëH øe ,á«LƒdƒμjE’G áª¶fC’G √ò¡d …OÉ°üàb’G §«£îàdG ‘ óFÉ°ùdG √ÉŒ’G ¢ùμY ≈∏Yh
äGOÉ°üàb’G É¡«∏Y óªà©J »àdG ,ÉgÒZh ´Gôeh äÉHÉZh ¿EÉa ,ôNBG A»°T …CG øY ∫õ©Ã áÄ«ÑdG ¤EG ô¶æj …òdG
áØ«¶ædG √É«ŸG É¡æeh ,á«°SÉ°SC’G É¡JÉLÉ«àMG á«Ñ∏àd »∏μdG OÉ°üàb’G äÉ°SÉ«°S ÚH ≥ qaƒj ô°†NC’G OÉ°üàb’G
§‰ ™Ñàf ¿CG »¨Ñæj Gòd .ájhOC’Gh ±É«dC’Gh ΩÉ©£dGh .äÉ°SÉ«°ùdG √ò¡d á«YÉªàL’Gh á«Ä«ÑdG ±GógC’Gh ádhó∏d
…OÉ°üàb’G Ωó≤àdG Ωóîj Ék ›ÉfôHh Ék fGõJG ÌcCG ¢û«Y áeGóà°S’Gh …OÉ°üàb’G ƒªædG èeO ≈∏Y »æÑe è¡f ¬fEG
áKÓãdG ä’ÉéŸG √òg .…hÉ°ùàdÉH »Ä«ÑdGh »YÉªàL’Gh »£©jh .πeÉμàe πμ°ûH á«YÉªàL’G IGhÉ°ùŸGh á«Ä«ÑdG
Ö«dÉ°SCÉH …OÉ°üàb’G ƒªædG ™jô°ùJ ä’hÉfih ,á£HGÎe íª°ùj É‡ ,»©«Ñ£dG ∫ÉŸG ¢SCGôd áª«b ô°†NC’G OÉ°üàb’G
¿CG øe óH ’ á«YÉªàL’G hCG á«Ä«ÑdG ´É°VhC’G ∞©°†oJ ájOÉ°üàb’G á«ªæàdG ≥«≤–h ájô°ûÑdG á£°ûfC’G ò«ØæàH
.áªcGÎŸG OÉ¡LE’G πeGƒYh äÉØYÉ°†ŸG É¡°Vƒ≤J
q hCG á«Ä«ÑdG áª¶fCÓd á«LƒdƒμjE’G Ohó◊G »£îJ ¿hO øe
.á«YÉªàL’G ´É°VhC’G ≈∏Y Ék Ñ∏°S ÒKCÉàdG
á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ áeGóà°ùe ÒZ äÉ°SQÉ‡
á«ªæà∏d á«ŸÉ©dG ±GógC’G øe øeÉãdG ±ó¡dG ƒYójh
…OÉ°üàb’G ƒªædG ‘ RÉ¨dGh §ØædG π«NGóe âªgÉ°S …OÉ°üàb’G ƒªædG õjõ©J ¤EG 2030 áæ°ùd áeGóà°ùŸG
øμd ,á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG øe Òãc ‘ ™jô°ùdG »YÉªàL’Gh ΩGóîà°SG IAÉØc Ú°ù– ™e ,ΩGóà°ùŸGh ™«ªé∏d πeÉ°ûdG
äÉÑ∏≤àH ôKCÉàJ á«°VÉŸG Oƒ≤©dG ióe ≈∏Y â∏X É¡JGOÉ°üàbG á«ªæàdG ±GógCG ™LGQ) .êÉàfE’Gh ∑Ó¡à°S’G ‘ OQGƒŸG
ájOÉ°üàbG äÉ°†ÿ É¡°VôY Ée ,á«ŸÉ©dG §ØædG QÉ©°SCG .(11 π°üØdG ‘ áeGóà°ùŸG
É¡JGOÉ°üàbG ™jƒæJ ‘ á«Hô©dG ∫hódG π°ûa π©dh .á«°SÉb
É¡JQób ΩóY ô°ùØj
q »YÉæ°üdGh »YGQõdG ôjƒ£àdG ≥jôW øY (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG ôjô≤J ócDƒj
.á«aÉc á«≤«≤M πªY ¢Uôa ≥∏N ≈∏Y ≈∏Y ,¬fCG “Ò¨àe »HôY ⁄ÉY ‘ ô°†NC’G OÉ°üàb’G”
áª¶fC’G ‘ áæeÉμdG á∏«°UC’G º«≤dG ájÉªM IQhô°V ºZQ
∫hódG É¡àæq ÑJ »àdG ájOÉ°üàb’G á«ªæàdG ≠«°U âªgÉ°S ó≤d √òg áeÓ°S ≈∏Y á¶aÉëª∏d äGƒYódG ¿EÉa ,á«Ä«ÑdG
IOƒL äÉjƒà°ùe â©LGÎa ,áÄ«ÑdG QÉ≤aEG ‘ á«Hô©dG É¡JÉ£«fih ¢VQC’G äÉHÉZ ájÉªM ±ó¡H â°ù«d áª¶fC’G
äÉKÉ©Ñf’G ,Ók ãe .π°UGƒàe πμ°ûH áHÎdGh AÉŸGh AGƒ¡dG Ék °†jCG ±ó¡J »g πH ,Ö°ùëa á©«Ñ£dG πLCG øe É¡NÉæeh
™fÉ°üŸGh äGQÉ«°ùdGh AÉHô¡μdG πeÉ©e É¡≤∏£J »àdG áeÉ°ùdG á£«ëŸG á«YÉªàL’Gh ájOÉ°üàb’G ±hô¶dG Ú°ù– ¤EG
çƒ∏àd Ú°Vô©ŸG q ¢SÉædG πμd QGô°VC’G ÖÑ°ùJ AGƒ¡dG ‘ QÉÑàYG øμÁ ’h .áeOÉ≤dGh á«dÉ◊G ájô°ûÑdG ∫É«LC’ÉH
ÖÑ°ùdG ºàfCG
øY ºgôªY π≤j ôNBG å∏K ∑Éægh ,Ék eÉY 29h 15 ÚH QÉªYCG ób äGÒëÑdG hCG ô¡fC’G ‘ ±ô°üdG √É«e ≠jôØJh .AGƒ¡dG
QÉªãà°S’G ¤EG á«Hô©dG ∫hódG ôjô≤àdG ÉYO ó≤a ,Ék eÉY 15 Ö«dÉ°SC’G ÉeCG .∫Éª©à°SÓd á◊É°U ÒZ áHò©dG √É«ŸG π©éj
,á«ªæàdG á«∏ªY ‘ •Gôîf’G øe º¡æ«μ“h É¡HÉÑ°T ‘ ¿ÉÑÑ°ù«a »YôdG ‘ •GôaE’Gh áeGóà°ùŸG ÒZ á«YGQõdG
‘ ΩGóà°ùeh ¢Sƒª∏e Ωó≤J ≥«≤ëàd »°SÉ°SCG •ô°ûc Éªc .Ék «éjQóJ ¢VQC’G á«LÉàfEG ¿É°†Øîjh áHÎdG πcCÉJ
.Égô°SCÉH á≤£æª∏d QGô≤à°S’Gh á«ªæàdG ÉgOóŒ OhóM ¥ƒa √É«ŸG OQGƒe ∫Ó¨à°SG ‘ •GôaE’G ¿CG
∫É«LC’G Ωôëjh OQGƒŸG √òg Üƒ°†f IÒJh ´ô°ùj q ±ƒ°S
ô°†NCG »HôY OÉ°üàbG ¤EG ∫ƒëàdG √òg πãe ¿CG ‘ ∂°T ’h .É¡eGóîà°SG á«fÉμeEG øe áeOÉ≤dG
ó–h á¶gÉH ájOÉ°üàbG ôFÉ°ùN ∞∏μJ á«Ä«ÑdG äÉ«Ñ∏°ùdG
äÉ°SÉ«°ùdG á©LGôe ô°†NCG OÉ°üàbG ¤G ∫ƒëàdG Ö∏£àj .äÉ©ªàéŸGh ¢SÉædG √ÉaQ øe
•É‰CG ‘ ä’ƒ– õ«Øëàd É¡ª«ª°üJ IOÉYEGh á«eƒμ◊G
OÉ°üàb’G{ √ôjô≤J ‘h .QÉªãà°S’Gh ∑Ó¡à°S’Gh êÉàfE’G ÈcC’G AÖ©dG ∫ÉØWC’Gh AÉ°ùædGh AGô≤ØdG πªëàj
q Ée Ék ÑdÉZh
»Hô©dG ióàæŸG Oóëj ,zÒ¨àe »HôY ⁄ÉY ‘ ô°†NC’G É¡ÑÑ°ùJ »àdG áeÉ©dG äGôJƒàdG º¡a øμÁh .∞«dÉμàdG √ò¡d
á°SÉ«°ù∏d äGQÉ«N áYƒª› (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d øe áYƒª› ¢üëØJ ∫ÓN øe á«Hô©dG á«ªæàdG êPÉ‰
á«fÉªK ‘ ô°†NC’G OÉ°üàb’G ¤EG ∫ƒëàdG
q πLCG øe áeÉ©dG ¿ƒ«∏e 70 ƒëf ≈∏Y øª«¡j ∫GR Ée ô≤ØdÉa .äGô°TDƒŸG
π≤ædG ,IQÉª©dGh ¿óŸG ,√É«ŸG ,ábÉ£dG ,áYGQõdG :äÉYÉ£b …OÉ°üàb’G øeC’G ΩGó©fGh .á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ áª°ùf
Éægh .áMÉ«°ùdGh ,äÉjÉØædG IQGOEG ,áYÉæ°üdG ,äÓ°UGƒŸGh ¤EG π°üJ »àdG ádÉ£ÑdG ä’ó©Ÿ ≥∏≤e ´ÉØJQG ™e ºbÉØàj
:¬«a AÉL Ée ¢†©H ,⁄É©dG ‘ ≈∏YC’G »gh ,ÜÉÑ°ûdG ±ƒØ°U ‘ áÄŸG ‘ 30
…òdG 2016 ΩÉY á«Hô©dG á«fÉ°ùfE’G á«ªæàdG ôjô≤J Ö°ùëH
:√É«ŸG ´É£b ™bGh ‘ á«fÉ°ùfE’G á«ªæàdG ¥ÉaBGh ÜÉÑ°ûdG” ¿GƒæY πªM
¿Gó∏ÑdG º¶©e ‘ IOÉM áeRCG á«FÉŸG OQGƒŸG ¬LGƒJ ‘ ÜÉÑ°ûdG øe ºg á≤£æŸG ¿Éμ°S å∏K ¿CG ÉÃh .“Ò¨àe
…ôdG IAÉØc ¢VÉØîfGh á«YGQõdG á«LÉàfE’G Aƒ°S ¤EG …ODƒj •GôaE’G ≈∏Y ™é°ûJ äÉ°SÉ«°ùH Ék ÑdÉZ áYƒaóe ,á«Hô©dG
.ÚYQGõŸG ¤EG áeó≤ŸGs »YGQõdG OÉ°TQE’G äÉeóN ∞©°Vh á«FÉŸG OQGƒŸG ∫Ó¨à°SG ‘ á¨dÉÑŸG õ«Œh ∑Ó¡à°S’G ‘
á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG äGOQƒà°ùŸ á«aÉ°üdG IQƒJÉØdG â¨∏H óbh øªK ™aóJ á∏Ñ≤ŸG ∫É«LC’G π©éj Ée ,IôaGƒàŸG áë«ë°ûdG
,2011 ΩÉY Q’hO ¿ƒ«∏H 56 á«°ù«FôdG á«FGò¨dG ™∏°ùdG øe øe ÌcCG Ωƒ«dG á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘h .áægGôdG äÉ°SÉ«°ùdG
150 ≠∏ÑJ ¿CG ™bƒàjh ,ÜƒÑë∏d Q’hO ¿ƒ«∏H 34 É¡«a ÉÃ äÉeóNh áØ«¶f √É«e ¤EG ¿hô≤àØj áª°ùf ¿ƒ«∏e 50
óYÉ°üJ ÖÑ°ùjh .á«dÉ◊G IÒJƒdG ≥ah 2050 áæ°S ¿ƒ«∏H .áfƒeCÉe »ë°U ±ô°U
≥gôjh Gk ÒÑc Ék jQÉŒ Gk õéY á«FGò¨dG äGOQƒà°ùŸG ÒJGƒa ∫ÉNOÉH CGóÑJ ¿CG Öéj √É«ŸG ´É£b äÉ°SÉ«°S ‘ ä’ƒëàdG
.á«Hô©dG ¿Gó∏Ñ∏d áeÉ©dG äÉfRGƒŸG ΩGóîà°SG IAÉØc ø°ù–q á«fƒfÉbh á«°ù°SDƒe äÉMÓ°UEG
¿Gó∏ÑdG ≈∏Yh .çƒ∏àdG øe É¡àjÉªMh É¡JQGOEGh √É«ŸG
á«ªæàdG AÓjEG ¤G á«Hô©dG äÉeƒμ◊G zóaCG{ ôjô≤J ƒYój ,√É«ŸG ¤G ∫ƒ°UƒdG §Ñ°†J äÉ°SÉ«°S ≈∏Y õcôJ ¿CG á«Hô©dG
»é«JGÎ°SG »°SÉ«°S ±ó¡c ,ájƒdhCG á«YGQõdG á«ØjôdG º«≤Jh ,É¡Kƒ∏J ™æ“h ,√É«ŸG ΩGóîà°SGh …ôdG IAÉØc Rõ©Jh
.∫Éªg’G äGƒæ°S √ÉŒG ¢ùμYh ±ÉjQC’G ‘ ô≤ØdG ∞«Øîàd ≈∏Y πª©dG Öéjh .√É«ŸG OQGƒŸ ájƒ«M á«ªfi ≥WÉæe
»YGQR OÉ°TQEG äÉeóîH Ék fhô≤e ,»°SÉ«°ùdG ∫ƒëàdG Gòg Ék «dÉM áÄŸG ‘ 60 øe á÷É©ŸG ±ô°üdG √É«e áÑ°ùf IOÉjR
á«Yƒf Ú°ù– øe ÚYQGõŸG øμÁ u ±ƒ°S ,º«ª°üàdG Ió«L á÷É©ŸG √É«ŸG áÑ°ùf IOÉjRh ,áÄŸG ‘ 100h 90 ÚH Ée ¤EG
äÉ°SQÉªŸGh á«YGQõdG π«°UÉëŸGh áHÎdG ßØMh QhòÑdG ‘ 100 ¤EG Ék «dÉM áÄŸG ‘ 20 øe É¡eGóîà°SG OÉ©j »àdG
85 ƒëf ∂∏¡à°ùj …òdG …ôdG IAÉØc Ék °Uƒ°üN ,áeGóà°ùŸG ,√É«ŸG á«∏ëàd IójóL äÉ«LƒdƒæμJ ôjƒ£J øe óH ’h .áÄŸG
π°Uƒà∏d çÉëHC’G øY ≈æZ ’h .√É«ŸG OQGƒe øe áÄŸG ‘ .á«°ùª°ûdG ábÉ£dG ΩGóîà°SÉH á°UÉN
±ÉØ÷G πªà– π«°UÉfi OÉªàYGh ôjƒ£Jh QÉ«àNG ¤EG
Ò¨J øY áªLÉædG áμ«°TƒdG ôWÉîŸG ™e Ék °Uƒ°üN ,áMƒ∏ŸGh :áYGQõdG ´É£b
øeh .√É«ŸG ôaGƒJh á«YGQõdG á«LÉàf’G Oó¡J »àdGh ñÉæŸG πμ°ûH ¬©aój ,ôNBG Gk ÒÑc Gk ójó¡J »FGò¨dG øeC’G πμ°ûj
‘ ¬à°üM ójõJ ¿CG »YGQõdG ´É£≤dG ¤G ájƒ«◊G IOÉYEG ¿CÉ°T …òdG ôeC’G ,¬Ø∏îJh »YGQõdG ´É£≤dG ∫ÉªgEG »°ù«FQ
á°û«©ŸG äÉjƒà°ùe ø°ùëj
q ƒëf ≈∏Y ,áéàæŸG á∏eÉ©dG Iƒ≤dG
áÑ°ùf â©ØJQG GPEGh .¿óŸG ¤G ±ÉjQC’G πgCG Iôég øe óëjh
,∫ƒëàdG
q Gòg áé«àf á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ Ú«YGQõdG ∫Éª©dG
,á∏eÉ©dG Iƒ≤dG øe áÄŸG ‘ 40 ¤EG Ék «dÉM áÄŸG ‘ 30 ƒëf øe
.´É£≤dG ‘ áØ«Xh ÚjÓe 10 øe ÌcCG ∂dP ódq ƒj ±ƒ°ùa
¤G ∫ƒëàdG ≥≤ëj ¿CG ™bƒàŸG øe ,Gòg ¤G áaÉ°VEG

√É«ŸGh áHÎdG »ª– »àdG áeGóà°ùŸG á«YGQõdG äÉ°SQÉªŸG
øe áÄŸG ‘ 6h 5 ÚH ìhGôJ á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ äGQƒaho
,Ék jƒæ°S Q’hO ¿ƒ«∏H 125 ƒëf …CG ,‹ÉªL’G »∏ëŸG œÉædG
áeÉ©dG áë°üdG Ú°ù–h á«FÉŸG á«LÉàf’G OÉjORG áé«àf
.á«Ä«ÑdG OQGƒª∏d π°†aCG ájÉªMh
:ábÉ£dG ´É£b
äÉeóN ¤EG á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ áª°ùf ¿ƒ«∏e 50 ƒëf ô≤àØj
áMÉàŸG ¢UôØdG øe óëj Ée ,É¡JÉ≤Øf πª– øμÁ ábÉW
øeCG íÑ°UCG ÚM ‘h .º¡à°û«©e äÉjƒà°ùe Ú°ùëàd º¡d
´ÉØJQG ÖÑ°ùH §Øæ∏d IOQƒà°ùŸG ¿Gó∏Ñ∏d Ék jóL Ék ªg ábÉ£dG
∫hódG ¢†©H ‘ ábÉ£∏d OôØdG ∑Ó¡à°SG ¿EÉa ,√QÉ©°SCG
.Ék «ŸÉY ä’ó©ŸG ≈∏YCG øe ƒg §Øæ∏d áéàæŸG á«Hô©dG
äGQÉªãà°SG ô°†NC’G OÉ°üàb’G ∫ƒM zóaCG{ ôjô≤J ìÎ≤j

ábÉ£dG QOÉ°üe ‘h ábÉ£dG IAÉØc ä’É› ‘ áeGóà°ùe
á«ª«¶æàdG ¢ù«jÉ≤ŸG ÚH ™ª÷G ∫ÓN øe ,IOóéàŸG
IAÉØc ÒjÉ©e QGôbEG ∂dP ‘ ÉÃ ,ájOÉ°üàb’G õaGƒ◊Gh
‘ äGó©ŸGh IQÉfE’Gh á«FÉHô¡μdG Iõ¡LCÓd ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG
∫ó©e ¢†ØîfG GPEGh .™fÉ°üŸGh ájQÉéàdG ÊÉÑŸGh ∫RÉæŸG
á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ AÉHô¡μ∏d …ƒæ°ùdG …OôØdG ∑Ó¡à°S’G
±ƒ°ùa ,ábÉ£dG IAÉØc äGAGôLEG ∫ÓN øe ,»ŸÉ©dG ∫ó©ŸG ¤G
π°üJ ¿CG Qó≤j
s AÉHô¡μdG ∑Ó¡à°SG ‘ äGQƒah ∂dP ódƒj
ábÉ£dG QÉ©°SCG ºYO ¢†ØN GPEGh .Ék jƒæ°S Q’hO ¿ƒ«∏H 73 ¤G
¿ƒ«∏H 100 øe ÌcCG ∂dP Qôëj ±ƒ°ùa ,áÄŸG ‘ 25 áÑ°ùæH
¬∏jƒ– øμÁ ≠∏Ñe Gògh ,äGƒæ°S çÓK Ióe ∫ÓN Q’hO
Ék °Uƒ°üN ,AGô°†ÿG ábÉ£dG QOÉ°üe ¤G ∫É≤àf’G πjƒªàd
.πª©dG ¢Uôa ÚjÓe ó«dƒJh ,ìÉjôdGh ¢ùª°ûdG ábÉW
:π≤ædG ´É£b
AÉ°ûfEG ≈∏Y á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ π≤ædG äÉ°SÉ«°S äõcQ
.ΩÉ©dG π≤ædG õjõ©J øe ’k óH ájOÉ©dGh á©jô°ùdG ¥ô£dG
¤EG π≤ædG ´É£b ‘ ádÉ©a πNóJ q äÉ°SÉ«°S ÜÉ«Z iOCGh
á«Yƒf Aƒ°Sh ,ájô°†◊G õcGôŸG ‘ á≤fÉN Ò°S äÉªMR
É¡fÉμ°S ºYO ≈∏Y IQOÉb ÒZ á«àëàdG ≈æÑdG º¶f π©éj .»°VGQC’G QƒgóJh ,¿óŸG øe Òãc ‘ AGƒ¡dG
´ÉØJQGh ±ÉjQC’G øe Iôé¡dG âªgÉ°Sh .Ö°SÉæŸG πμ°ûdÉH
QÉ°ûàfG ‘ á«Hô©dG ¿óŸG øe Òãc ‘ øμ°ùdG ∞«dÉμJ ΩÉ©dG π≤ædG º¶f ºYóJ äÉ°SÉ«°S OÉªàYG øe óH ’ ,∂dòd
á«°SÉ°SC’G äÉeóÿG ¢ü≤f øe ÊÉ©J »àdG ,¢SDƒÑdG AÉ«MCG ≈àMh hÎŸGh äGQÉ£≤dGh äÓaÉ◊G É¡«a ÉÃ ,»YÉª÷G
‘ √É«ŸGh ábÉ£dG ΩGóîà°SG ∞°üàjh .Ék eÉ“ É¡HÉ«Z hCG ÒjÉ©e ¤EG áaÉ°VEG ,á«FÉŸG …QÉéŸG ‘ π≤ædG äÉμÑ°T
IAÉØμdG Ωó©H ,á«eƒμ◊Gh ájQÉéàdG Ék °Uƒ°üN ,á«æHC’G √ò¡d ¿CG âÑK óbh .äGQÉ«°ù∏d OƒbƒdG ∑Ó¡à°SG OÉ°üàb’
‘ AÉæÑdG Ö«dÉ°SCG Ö°SÉæàJ ’h .ô£ÿÉH Qòæj ƒëf ≈∏Y ÚM ‘ ,Ék «Ñ°ùf á°†Øîæe áØ∏c á«°SÉ«°ùdG äÓNóàdG
Gògh .á«∏ëŸG á«NÉæŸG ±hô¶dG ™e ±Éc πμ°ûH á≤£æŸG ∫ÓN á©ØJôe á«Ä«Hh á«YÉªàLGh ájOÉ°üàbG Ék MÉHQCG èàæJ
.ábÉ£∏d OóÑe
u ∑Ó¡à°SG ¤EG …ODƒj π≤f äÉeóN Ëó≤J óFGƒØdG πª°ûJh .IÒ°üb á«æeR IÎa
øª°Vh ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG ‘ IAƒØch áfƒeCÉeh ábƒKƒe
áëLÉfh á«ë°U á«æjóe äÉ©ªà› ≥∏N πLCG øe áªMRh çƒ∏àdG π∏≤J ¬°ùØf âbƒdG ‘h ,™«ª÷G IQób
á«dÉY á°û«©e äÉjƒà°ùe ÒaƒJ ≈∏Y IQOÉbh Ék jOÉ°üàbG ±óg ≥«≤ëàHh .»FGƒ°û©dG …ô°†◊G OóªàdGh Ò°ùdG
™jQÉ°ûeh »°VGQC’G ∞«æ°üJ áª¶fCG »æq ÑJ Öéj ,É¡fÉμ°ùd ¿Gó∏ÑdG ‘ π≤ædG ´É£b øe áÄŸG ‘ 50 zÒ°†îJ{
∞««μJ Öéj ∂dòc .ä’Éª©à°S’G á£∏àîŸG á«ªæàdG ∫Éª©à°SG OÉjORGh OƒbƒdG IAÉØc IOÉjR ∫ÓN øe ,á«Hô©dG
Ö«éà°ùJ »àdG ,á«Hô©dG IQÉª©dG ‘ ájó«∏≤àdG º«eÉ°üàdG πª©J »àdG (ójÈjÉg) áæ«é¡dG äGQÉ«°ùdGh ΩÉ©dG π≤ædG
å«ëH ,áªFÓe ¿ƒμJ ÚM É¡≤«Ñ£Jh ,á«Ä«ÑdG äGQÉÑàYÓd 23 ƒëæH Qó≤J äGQƒah ódƒàJ ,AÉHô¡μdGh OƒbƒdG ≈∏Y
.á«aÉ≤ãdGh á«YÉªàL’Gh á«Ä«ÑdG áeGóà°S’G ‘ ºgÉ°ùJ .Ék jƒæ°S Q’hO ¿ƒ«∏H
,á«dƒª°T á«ª«ª°üJ áHQÉ≤e ¿EÉa ,á«æHC’G ¤G áÑ°ùædÉHh :á«æHC’Gh ¿óŸG ´É£b

¬à¡Lhh √OGƒeh ≈æÑŸG πμ°T ‘ á«Ä«ÑdG ÇOÉÑŸG èeóJ •É‰CG ‘ ájƒ°Vƒa ä’ÉM øe á«Hô©dG ¿óŸG ÊÉ©J
≥≤– ¿CG ™«£à°ùJ ,iôNCG ÖfGƒLh ¬«a áÑcôŸG äGó©ŸGh Ée Gògh .•ôØe …ô°†M Oó“ øeh ,»°VGQC’G ΩGóîà°SG
≥∏N ‘ äÉjÉØæ∏d AGô°†ÿG IQGOE’G ºgÉ°ùJh .Ék jƒæ°S Q’hO 100 ¥ÉØfEG ¿EÉa ,∂dP ¤G .ábÉ£dG IAÉØc ‘ ≈∏YCG Ö°SÉμe
Ö∏£dG õØ–h á∏eÉ©dG …ójC’G ≈∏Y óªà©J É¡fC’ ,∞FÉXƒdG ‘ áªFÉ≤dG á«æHC’G øe áÄŸG ‘ 20 Ò°†îJ ‘ Q’hO ¿ƒ«∏H
,iôNCG äÉYÉæ°U ‘ äÉeóÿGh º¶ædGh äÉéàæŸG ≈∏Y QÉªãà°SÉH ,á∏Ñ≤ŸG ô°û©dG Úæ°ùdG ∫ÓN á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG
ôjhóàdG IOÉYEG ‘ Iójôa ájQÉªãà°SG Ék °Uôa ô qaƒJ Éªc äGõ«¡Œ Ö«cÎd ≈æÑe πμd Q’hO 10^000 ¬dó©e Ée
∫Éª©à°SG øμÁh .ábÉ£dG ó«dƒJh …ƒ°†©dG OÉª°ùdG êÉàfEGh .πªY á°Uôa ÚjÓe á©HQCG ≥∏îj ¿CG ™ sbƒàjo ,áãjóM
‘ 80 ¤EG 40 πμ°ûJ »àdG ,ájƒ°†©dG á«FGò¨dG äÉjÉØædG
á«dhCG IOÉªc ,á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ ájó∏ÑdG äÉjÉØædG øe áÄŸG :äÉjÉØædG ´É£b
RÉ¨dG ó«dƒJh »YGQõdG ∫Éª©à°SÓd …ƒ°†©dG OÉª°ùdG êÉàfE’ øe á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ äÉjÉØædG IQGOEG ´É£b ÊÉ©j
øe Aõ÷ Ók jóH ¿ƒμj ¿CG øμÁ …òdG (RÉZƒ«H) …ƒ«◊G IQƒ£ÿG á«dÉY äÉ°SQÉ‡h QÉªãà°S’G ¢ü≤fh ∞∏îàdG
á«YGQõdG äÉjÉØædG ΩGóîà°SG øμÁh .…QƒØMC’G OƒbƒdG ≈≤Ñj ,¿Gó∏ÑdG √òg øe Òãc ‘h .äÉjÉØædG øe ¢ü∏îà∏d
.(∫ƒ«aƒ«H) …ƒ«◊G OƒbƒdG êÉàfE’ á«dhCG IOÉªc .™«ªŒ ÓH IódƒŸG äÉjÉØædG øe áÄŸG ‘ 50 øe ÌcCG
™bGƒe ‘ ≥∏£dG AGƒ¡dG ‘ ¥ô◊G ¢SQÉÁ Ée Gk Òãch
:áYÉæ°üdG ´É£b áHÎdGh AGƒ¡dG çƒ∏J á∏∏ëàŸG äÉjÉØædG π©éj Ée ,äÉÑμŸG
á«ªæà∏d äÉ«é«JGÎ°SG ™°†J ¿CG á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ≈∏Y .á«ë£°ùdGh á«aƒ÷G √É«ŸGh
…CG ,z¿ƒHôμdG á°†Øîæe{ ¿ƒμJh çƒ∏àdG π∏≤J á«YÉæ°üdG
ó«°ùchCG ÊÉK äÉKÉ©ÑfG øe π∏≤àa ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG ‘ IAƒØc (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG ôjô≤J Ò°ûj
‘ ádÉ©a
q äGOÉ°üàbG ¤G Qƒ£àdG á°Uôa ÉgõØ– ,¿ƒHôμdG áLÉM ¤G zÒ¨àe q »HôY ⁄ÉY ‘ ô°†NC’G OÉ°üàb’G{
á«∏ëŸG á«YÉæ°üdG á°ùaÉæŸG Rõ©j Gògh .ábÉ£dG ä’É› ájó∏ÑdG äÉjÉØædG ádCÉ°ùŸ …ó°üàdG ‘ »°SÉ°SCG ∫ƒëàd áë∏e
¿ÉμeE’G ‘ ¿CG Qó≤jh .πª©dG ¢Uôa ≥∏Nh π«NGóŸG ´ƒæJh áHQÉ≤e ¤G ôª£dGh ¥ô◊Gh »FGƒ°û©dG »eôdG øe ,áÑ∏°üdG
‘ 30 OhóM ‘ èàæŸG øe øW πμd ábÉ£dG äÉÑ∏£àe ÒaƒJ äÉjÉØædG á«ªc ¢†«Øîàd á«é¡æe óªà©J áeGóà°ùe ájQGOEG
‘ ábÉ£dG IAÉØc õjõ©J ¿CÉ°T øe ,∫ÉãŸG π«Ñ°S ≈∏©a .áÄŸG ÖæŒ :»g ,ô°UÉæY áKÓK ∫ÓN øe ≈fOC’G ó◊G ¤EG
20 áÑ°ùæH ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG ¢†Øîj ¿CG âæª°S’G áYÉæ°U ≥jôW øY OGƒŸG OGOÎ°SGh ,É¡∏«∏≤J hCG äÉjÉØædG ó«dƒJ
ácô°ûdG íæÁ Gògh .âæª°S’G øe øW πμd áÄŸG ‘ 40 ¤G øeDƒj ¿CG øμÁh .ôjhóàdG IOÉYEGh ,∫Éª©à°S’G IOÉYEG
.ábÉ£dG ∞«dÉμJ ¢VÉØîfG ∫ÓN øe á«∏°†aCG áéàæŸG ¿ƒ«∏H 5.7 á«Hô©dG ¿Gó∏Ñ∏d äÉjÉØædG IQGOEG ´É£b zÒ°†îJ{
á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ ô°†NC’G OÉ°üàb’G øY ≥FÉ≤M

¿Gó∏ÑdG ‘ π≤ædG ´É£b øe áÄŸG ‘ 50 “Ò°†îJ” ±óg ≥«≤ëàH t :±GógCG áKÓãd πeÉμàe èeO ≈∏Y »æÑe è¡f ô°†NC’G OÉ°üàb’G t
π≤ædG ∫Éª©à°SG OÉjORGh OƒbƒdG IAÉØc IOÉjR ∫ÓN øe ,á«Hô©dG .á«YÉªàL’G IGhÉ°ùŸGh ,á«Ä«ÑdG áeGóà°S’Gh ,…OÉ°üàb’G ƒªædG
OƒbƒdG ≈∏Y πª©J »àdG (ójÈjÉg) áæ«é¡dG äGQÉ«°ùdGh ΩÉ©dG
.Ék jƒæ°S Q’hO ¿ƒ«∏H 23 ƒëæH Qó≤J äGQƒah ódƒàJ ,AÉHô¡μdGh ¿hô≤àØj áª°ùf ¿ƒ«∏e 50 øe ÌcCG Ωƒ«dG á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ t
.áfƒeCÉe »ë°U ±ô°U äÉeóNh áØ«¶f √É«e ¤EG
á«æHC’G øe áÄŸG ‘ 20 Ò°†îJ ‘ Q’hO ¿ƒ«∏H 100 ¥ÉØfEG t
,á∏Ñ≤ŸG ô°û©dG Úæ°ùdG ∫ÓN á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ áªFÉ≤dG 60 øe á÷É©ŸG ±ô°üdG √É«e áÑ°ùf IOÉjR ≈∏Y πª©dG Öéj t
äGõ«¡Œ Ö«cÎd ≈æÑe πμd Q’hO 10^000 ¬dó©e Ée QÉªãà°SÉH √É«ŸG áÑ°ùf IOÉjRh ,áÄŸG ‘ 100h 90 ÚH Ée ¤EG Ék «dÉM áÄŸG ‘
.πªY á°Uôa ÚjÓe á©HQCG ≥∏îj ¿CG ™bƒà s jo ,áãjóM ‘ 100 ¤EG Ék «dÉM áÄŸG ‘ 20 øe É¡eGóîà°SG OÉ©j »àdG á÷É©ŸG
,√É«ŸG á«∏ëàd IójóL äÉ«LƒdƒæμJ ôjƒ£J øe óH ’h .áÄŸG
¿Gó∏ÑdG ¢†©H ‘ áÑ∏°üdG äÉjÉØædG êÉàfEG ∫ó©e RhÉéàj t .á«°ùª°ûdG ábÉ£dG ΩGóîà°SÉH á°UÉN
‘ ä’ó©ŸG ≈∏YCG øe Gògh ,Ék «eƒj OôØ∏d ΩGôZƒ∏«c 1.5 á«Hô©dG
200 øe ÌcCG á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ áéàæŸG É¡JÉ«ªc ≠∏ÑJh .⁄É©dG ‘ áHò©dG √É«ŸG OQGƒe øe %85 øe ÌcCG áYGQõdG ∂∏¡à°ùJ t
%5 RhÉéàj ’ ôjhóàdG IOÉYEG ∫óq ©e øμd .Ék jƒæ°S øW ¿ƒ«∏e .%50 ` 30 RhÉéàJ ’ …ôdG ‘ IAÉØc ™e ,á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG
¿Gó∏Ñ∏d äÉjÉØædG IQGOEG ´É£b “Ò°†îJ” øeDƒj ¿CG øμÁh .Ék «dÉM
.Ék jƒæ°S Q’hO ¿ƒ«∏H 5.7 á«Hô©dG óbh .á«FGò¨dG OGƒŸG øe º¡àLÉM ∞°üf ƒëf Üô©dG OQƒà°ùj t
™∏°ùdG øe á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG äGOQƒà°ùŸ á«aÉ°üdG IQƒJÉØdG â¨∏H
á≤£æŸG ‘ äÉjÉØædG ´É£b ‘ QÉªãà°S’G äÉLÉ«àMG äQóq b t 34 É¡«a ÉÃ ,2011 ΩÉY Q’hO ¿ƒ«∏H 56 á«°ù«FôdG á«FGò¨dG
o
πμ°ûdG ≈∏Y áYqRƒe ,Ék jƒæ°S Q’hO ¿ƒ«∏H 22 ƒëæH á«Hô©dG .ÜƒÑë∏d Q’hO ¿ƒ«∏H
â°SƒÑeƒμdG êÉàfEGh ôª£dG ,(%38) πjƒëàdGh ™ª÷G :»JB’G
,(%17) á«Lƒdƒ«ÑdGh á«μ«fÉμ«ŸG á÷É©ŸG ,(%27) OÉª°ùdG hCG áeGóà°ùŸG á«YGQõdG äÉ°SQÉªŸG ¤G ∫ƒëàdG ≥≤ëj ¿CG ™bƒàŸG øe t
ábÉW ¤EG äÉjÉØædG πjƒ– ,(%12) É¡bÓZEG hCG äÉÑμŸG Ú°ù– ÚH ìhGôJ á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ äGQƒaho √É«ŸGh áHÎdG »ª– »àdG
.(%6) 125 ƒëf √QGó≤e Ée …CG ,‹ÉªL’G »∏ëŸG œÉædG øe áÄŸG ‘ 6h 5
.Ék jƒæ°S Q’hO ¿ƒ«∏H
á«YÉæ°üdG á«ªæà∏d äÉ«é«JGÎ°SG ™°†J ¿CG á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ≈∏Y t
∑Ó¡à°SG ‘ IAƒØc …CG ,¿ƒHôμdG á°†Øîæe ¿ƒμJh çƒ∏àdG π∏≤J äÉeóN ¤EG á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ áª°ùf ¿ƒ«∏e 50 ƒëf ô≤àØj t
áÑ°ùæH ábÉ£dG äÉÑ∏£àe ¢†«ØîJ …ODƒj ¿CG Qsó≤jh .ábÉ£dG .É¡JÉ≤Øf πª– øμÁ ábÉW
äGQƒah ¤EG ,IQGóL ÌcCG á«YÉæ°U äÉ«∏ªY áé«àf ,áÄŸG ‘ 30
.Q’hO ¿ƒ«∏H 13 ≈∏Y ójõJ ájƒæ°S ±Gô°SE’Gh Qó¡dG ≈∏Y ™é°ûj ábÉ£dG QÉ©°SC’ »eƒμ◊G ºYódG t
∫hódG ¢†©H ‘ ábÉ£∏d OôØdG ∑Ó¡à°SG Èà©jh .∑Ó¡à°S’G ‘
ábÉ£dG QOÉ°üe ΩGóîà°SGh ábÉ£dG IAÉØc ÒHGóJ OÉªàYG t ¢†ØîfG GPEGh .Ék «ŸÉY ä’ó©ŸG ≈∏YCG øe §Øæ∏d áéàæŸG á«Hô©dG
øe %45 ¢†ØN ¤EG ¿ÉjODƒj á«Hô©dG áMÉ«°ùdG ´É£b ‘ IOóéàŸG á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ AÉHô¡μ∏d …ƒæ°ùdG …OôØdG ∑Ó¡à°S’G ∫ó©e
ÊÉK äÉKÉ©ÑfG øe %52 ¢ü«∏≤J ¤EG áaÉ°VEG ,ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG ódƒj ±ƒ°ùa ,ábÉ£dG IAÉØc äGAGôLEG ∫ÓN øe ,»ŸÉ©dG ∫ó©ŸG ¤G
¿ƒμ«°ùa √É«ŸG IAÉØc ÒHGóJ ÉeCG .´É£≤dG Gòg ‘ ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ºYO ¢†ØN GPEGh .Ék jƒæ°S Q’hO ¿ƒ«∏H 73 ¤G π°üJ äGQƒah ∂dP
.%18 áÑ°ùæH É¡cÓ¡à°SG ¢†ØN É¡JGÒKCÉJ øe øe ÌcCG ∂dP Qôëj ±ƒ°ùa ,áÄŸG ‘ 25 áÑ°ùæH ábÉ£dG QÉ©°SCG
øμÁ ≠∏Ñe Gògh ,äGƒæ°S çÓK Ióe ∫ÓN Q’hO ¿ƒ«∏H 100
»HôY ⁄ÉY ‘ ö†NC’G OÉ°üàb’G{ (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG ôjô≤J :Qó°üŸG Ék °Uƒ°üN ,AGô°†ÿG ábÉ£dG QOÉ°üe ¤G ∫É≤àf’G πjƒªàd ¬∏jƒ–
. zÒ¨àe
q .πª©dG ¢Uôa ÚjÓe ó«dƒJh ,ìÉjôdGh ¢ùª°ûdG ábÉW
áeGóà°ùŸG áMÉ«°ùdG ¤EG Ék «dÉM ‹hódG ΩÉªàg’G ¬Lƒàj OÉªàYG äÉKÉ©Ñf’G ¢†«Øîàd äGAGôL’G ºgCG øeh
»àdG øcÉeC’Éa .ájó«∏≤àdG áMÉ«°ùdG πfi ∫ƒ∏ë∏d ádhDƒ°ùŸG ,Iójó÷G ™fÉ°üŸG ‘ IAÉØc ÌcC’G êÉàf’G äÉ«LƒdƒæμJ
øe ÌcCG ìÉ«°ùdG ÜòŒ áfƒeCÉeh áØ«¶f äÉÄ«ÑH ™àªàJ Éªã«M ábÉ£dÉH IAƒØc äGó©Ã áªFÉ≤dG äÉ£ëŸG õ«¡Œh
Ée GPEÉa .ÈcCG π«NGóÃ »JCÉJh ,á¶àμŸGh áKƒ∏ŸG øcÉeC’G s .ájOÉ°üàb’G á«MÉædG øe Ék «∏ªY ∂dP ¿Éc
…ODƒj ¿CG Qó≤jh
,áeGóà°ùŸG áMÉ«°ùdG ‘ É¡JGQÉªãà°SG á«Hô©dG ∫hódG äOGR áé«àf ,áÄŸG ‘ 30 áÑ°ùæH ábÉ£dG äÉÑ∏£àe ¢†«ØîJ
ôaƒJh á«dhódG áMÉ«°ùdG ¥ƒ°S ‘ É¡à°üM ójõJ ∂dòH É¡fEÉa ójõJ ájƒæ°S äGQƒah ¤G ,IQGóL ÌcCG á«YÉæ°U äÉ«∏ªY
¿BG ‘ ÌcCG Ék MÉHQCG »æŒh AGô°†ÿG ∞FÉXƒdG øe ójõŸG .Q’hO ¿ƒ«∏H 13 ≈∏Y
‘ %12 áÑ°ùæH á«dhódG áMÉ«°ùdG OÉjORG ¿CG Qó≤jh .óMGh
äGOGôjE’G ‘ IOÉjR ¤EG …ODƒj ¿CG øμÁ á«Hô©dG ∫hódG :áMÉ«°ùdG ´É£b
¿ƒ«∏e 5.6 ≥∏îj Éªc ,ΩÉY πc Q’hO ¿ƒ«∏H 228 ƒëæH º¶©e äGOÉ°üàbG ‘ Ék eÉg Ék YÉ£b áMÉ«°ùdG âëÑ°UCG
πª› ‘ ´É£≤dG Gòg á°üM ™aôj É‡ ,IójóL áØ«Xh …OÉ°üàb’G ™jƒæàdG ‘ ºgÉ°ùJ »gh ,á«Hô©dG ∫hódG
ábÉ£dG IAÉØc ÒHGóJ OÉªàYG ¿CG Éªc .%10 ¤EG πª©dG ¥ƒ°S .á«ÑæLC’G äÓª©dÉH äGOGôjEG Ö°ùch πª©dG ¢Uôa OÉéjEGh
¢†ØN ¤EG …ODƒj IOóéàŸG ábÉ£dG QOÉ°üe ΩGóîà°SGh áªFÓŸG ÒZ á«YÉªàL’Gh á«Ä«ÑdG äGÒKCÉàdG ¿CG ÒZ
øe %52 ¢ü«∏≤J ¤EG áaÉ°VEG ,ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG øe %45 º«¶æJ Ωó©a .´É£≤dG Gò¡d ájOÉ°üàb’G äGRÉ‚E’G OóÑJ
ÒHGóJ ÉeCG .´É£≤dG Gòg ‘ ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK äÉKÉ©ÑfG ,áaÉ«°†dGh ¬«aÎdGh áeÉbE’G äÉeóNh äÉjÎ°ûŸGh ôØ°ùdG
É¡cÓ¡à°SG ¢†ØN É¡JGÒKCÉJ øe ¿ƒμ«°ùa √É«ŸG IAÉØc •GôaE’G ¤EG iOCG ,äÉ©éàæŸG AÉæH ‘ ≈°VƒØdÉH Ék fhô≤e
.%18 áÑ°ùæH ¢ùM …CG ¿hO øe √É«ŸG ∫Ó¨à°SGh ábÉ£dG ΩGóîà°SG ‘
Gòd .äÉjÉØædG øe á∏FÉg äÉ«ªc ó«dƒJh á«dhDƒ°ùŸÉH
ô°†NCG OÉ°üàbG ƒëf á«HôY äGƒ£N äGRÉ¨d á«ŸÉ©dG äÉKÉ©Ñf’G ‘ ´É£≤dG Gòg ΩÉ¡°SEG ójGõàj
™°SƒàdG …ODƒjh .Ék jƒæ°S %3 ` 2 QGó≤Ã …QGô◊G ¢SÉÑàM’G
ƒëf á«Hô©dG ¿Gó∏Ñ∏d Ék °Sƒª∏e ’k É≤àfG »°VÉŸG ó≤©dG ó¡°T á«Ä«ÑdG º¶ædG QƒgóJ ¤EG ájôëÑdG äÉ©éàæŸG AÉæH ‘
áª¶fG OÉªàYG ‘ Ék Ñjô≤J ôØ°üdG øªa .ô°†NC’G OÉ°üàb’G ∫ƒM ä’DhÉ°ùàdGh ∑ƒμ°ûdG RÈJ Éªc .ájôëÑdGh á«∏MÉ°ùdG
IóY â©°Vh ,áeGóà°ùe á«é«JGÎ°SG hCG ô°†NCG OÉ°üàbG ™ªàéŸG ≈∏Y á«ŸÉ©dG áMÉ«°ùdG •É‰CG ∫ÉNOEG äÉØYÉ°†e
âLQOCG hCG π«Ñ≤dG Gòg øe äÉ«é«JGÎ°SG á«HôY ¿Gó∏H .á«YÉªàL’G á«ªæàdGh áaÉ≤ãdGh
ΩÉ¶f ,AGô°†ÿG ÊÉÑŸG ,áeGóà°ùŸG äÉ©ªàéŸG ,AGô°†ÿG .É¡££N ‘ áeGóà°S’Gh ô°†NC’G OÉ°üàb’G ô°UÉæY
™e ÖæL ¤EG Ék ÑæL ,á«Ä«ÑdG áMÉ«°ùdG ,ô°†NC’G ΩÉ©dG π≤ædG áYƒª› ‘ AGô°†ÿG äÉ«é«JGÎ°S’G âªLôJ óbh
ó«dƒJ É¡æμÁ »àdG áÑ∏°üdG äÉjÉØædG IQGOE’ á∏eÉμàŸG º¶ædG √òg ‘ â∏NOCG »àdG õaGƒ◊Gh á«ª«¶æàdG ÒHGóàdG øe
.OGƒŸG ΩGóîà°SG IOÉYEGh …ƒ°†©dG OÉª°ùdG êÉàfEGh ábÉ£dG ájƒb IQÉ°TEG ∂dP ≈£YCGh .∫ƒëàdG π«¡°ùàd ¿Gó∏ÑdG
äÉYÉ£b ‘ Ék aÉ©°VCG äGQÉªãà°S’G IOÉjõd ¢UÉÿG ´É£≤∏d
π©ØdÉH äGQÉeE’Gh ô£bh Üô¨ŸGh ô°üe âLQOCG óbh ôeCG ƒgh ,IOóéàŸG ábÉ£dG á°UÉNh ,ô°†NC’G OÉ°üàb’G
á«∏MÉ°Sh ájô°†M äÉ©ªà› ‘ AGô°†ÿG ÊÉÑŸG ÚfGƒb QÉªãà°SG ” å«M ,äGQÉeE’Gh ¿OQC’Gh Üô¨ŸG ‘ í°VGh
‘ Iójó÷G Úª∏©dG áæjóeh ádÓ÷G áæjóe πãe ,IójóL òØæjh .ìÉjôdG ábÉWh á«°ùª°ûdG ábÉ£dG ´QGõe ‘ ÚjÓÑdG
¢SOÉ°ùdG óªfi áæjóeh »ÑXƒHCG ‘ Qó°üe áæjóeh ô°üe OQGƒŸG øe ¬FÉHô¡c ∞°üf øe ÌcCG ó«dƒàd á£N Üô¨ŸG
äÉ«é«JGÎ°SG ¢†©H äóªàYGh .Üô¨ŸG ‘ AGô°†ÿG ó«dƒJ ájOƒ©°ùdG Ωõà©Jh .2030 áæ°S ∫ƒ∏ëH IOóéàŸG
Ék Yƒf ,2030 ájOƒ©°ùdG ájDhQ πãe ,áeÉ©dG á°SÉ«°ùdG ,2023 áæ°S ∫ƒ∏ëH IOóéàŸG AÉHô¡μdG øe •GhÉ¨«L 9.5
ájQÉ°S áª«b ™°VƒH ,»©«Ñ£dG ∫Éª°SCGô∏d áÑ°SÉëŸG øe .2040 áæ°S •GhÉ¨«L 54 ¤EG ’k ƒ°Uh
’k Éãe 2030 ájOƒ©°ùdG ájDhQ »£©Jh .á«©«Ñ£dG OQGƒª∏d
.ìÓ°UEÓd á≤HÉ°ùdG ä’hÉëŸÉH áfQÉ≤e ,…QòL ∫ƒ– ≈∏Y OÉ°üàb’G Rõ©J äÉ°SÉ«°S ‘ ´hô°ûdG IQGô°T â≤∏£fG
‘ ájõcôŸG ±QÉ°üŸG É¡JòîJG »àdG á«dÉŸG äGAGôLE’G äOCGh πcÉ°ûŸG á÷É©e IQhô°V øe ΩGóà°ùŸGh ô°†NC’G
áª«bh OóY ‘ IOÉM IOÉjR ¤EG ¿OQC’Gh äGQÉeE’Gh ¿ÉæÑd OQGƒŸG ‘ ¢ü≤ædG ÖfÉL ¤EG ,áÄ°TÉædG áLô◊G ájOÉ°üàb’G
™jQÉ°ûª∏d ±QÉ°üŸG É¡eó≤J »àdG ájQÉéàdG ¢Vhô≤dG »éjQóàdG AÉ¨dE’G ¿Éc ,∫ÉãŸG π«Ñ°S ≈∏©a .á«©«Ñ£dG
»àdG IÒÑμdG ™jQÉ°ûŸG πª°ûJ »gh .áÄ«Ñ∏d á≤jó°üdG ∫É› ‘ ábƒeôe äGQÉªãà°SG ¢ü«°üîJh QÉ©°SC’G ºYód
á«dõæŸG äBÉ°ûæŸG ¤EG áaÉ°VE’ÉH ,¢UÉÿG ´É£≤dG ÉgòØæj á«Hô©dG ∫hódG º¶©e ‘ IOóéàŸG ábÉ£dGh ábÉ£dG IAÉØc
á«°ùª°ûdG ábÉ£dG ∫É› ‘ Éª«°S ’h ,IAÉØμdG Rõ©J »àdG ≈∏Y »∏ëŸG Ö∏£dG IOÉjõH ÚYƒaóe ,§Øæ∏d áéàæŸG
á∏°ù∏°S 2017 ΩÉY ¿OQC’G ≥∏WCGh .ΩÉY πμ°ûH IOóéàŸGh ¢VÉØîf’ áé«àf áfRGƒŸG ≈∏Y á°VhôØŸG Oƒ«≤dGh ábÉ£dG
.ô°†NC’G OÉ°üàb’G óªà©J ™jQÉ°ûe áHò©dG √É«ŸG QOÉ°üe ‘ ¢ü≤ædG iOCGh .§ØædG QÉ©°SCG
√É«ŸG ΩGóîà°SG IAÉØc ‘ äGQÉªãà°SG ¢ü«°üîJ ¤EG Ék °†jCG
Ék ªNR 2015 ΩÉY áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG OÉªàYG ≈£YCG √É«ŸG ôjhóJ ∂dP ‘ ÉÃ ,ájó«∏≤àdG ÒZ √É«ŸG QOÉ°üe ‘h
á≤£æŸG ∂dP ‘ ÉÃ ,⁄É©dG AÉëfCG ™«ªL ‘ ¿Gó∏Ñ∏d Gk ójóL øeC’G ≥«≤– πLCG øeh .É¡eGóîà°SG IOÉYEGh ádòàÑŸG
äÉ«é«JGÎ°SG ™°Vh ¤EG á«eGôdG Oƒ¡÷G ∞«ãμàd ,á«Hô©dG äÉ°SQÉ‡ ∫ÉNOEG á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG øe ójó©dG CGóH ,»FGò¨dG
.±GógC’G √òg ≥«≤ëàd AGô°†Nh áeGóà°ùe äÉ°SÉ«°Sh IOÉjRh IAÉØc ÌcC’G …ôdG ∂dP ‘ ÉÃ ,áeGóà°ùe á«YGQR
‹ÉªLEG øe IójGõàe á°üM ¬LƒJ ¿CG ™bƒàŸG øeh §HGÎdG è¡f OÉªàYG ¿EÉa ,∂dP ≈∏Y IhÓYh .á«LÉàfE’G
áeGóà°ùŸGh AGô°†ÿG á«ªæàdG ™jQÉ°ûe ¤EG äGQÉªãà°S’G ójGõàe ƒëf ≈∏Y Èà©j ábÉ£dGh AGò¨dGh √É«ŸG πª°ûj …òdG
ójó÷G √ÉŒ’G ≈∏Y äGô°TDƒŸG óMCGh .á∏Ñ≤ŸG äGƒæ°ùdG ‘ √É«ŸG äÉ°SÉ«°S ÚH πeÉμàdGh QRBÉàdG õjõ©àd á«ªàM á∏«°Sh
øe ,á«àëàdG ≈æÑ∏d á°UÉN ,á«ªæàdG äÉ«∏ªY πjƒ“ ¿CG ƒg .á≤£æŸG ‘ ábÉ£dGh AGò¨dGh
∫ÓN á«Hô©dG á«ª«∏bE’Gh á«æWƒdG á«FÉ‰E’G äÉ°ù°SDƒŸG
‘ 57 ƒëf …CG ,Q’hO ¿ƒ«∏H 51 ≠∏H 2016-2006 IÎØdG Ö°SÉμŸÉH ±GÎY’Gh »YƒdG IOÉjR ¤EG ∫ƒëàdG Gòg iOCG
(Q’hO ¿ƒ«∏H 90) »ªcGÎdG πjƒªàdG ‹ÉªLEG øe áÄŸG øY áªLÉædG á«≤«≤◊G á«Ä«ÑdGh á«YÉªàL’Gh ájOÉ°üàb’G
.1975 ΩÉY òæe áæ°S 40 IÎa ióe ≈∏Y ‘ ∂dP ¢ùμ©æjh .ΩGóà°ùeh ô°†NCG OÉ°üàbG ¤EG ∫É≤àf’G
AGô°†ÿG äGQÉªãà°S’G É¡≤∏îJ »àdG πª©dG ¢Uôa IOÉjR
PEG ,ÒãμH Gòg RhÉéàj Ée ¤EG áLÉM ∑Éæ¡a ,∂dP ™eh ™jƒæJ øμÁh .á«©«Ñ£dG OQGƒŸG ΩGóîà°SG ‘ IAÉØμdGh
π≤j ’ ‘É°VEG ≠∏Ñe ¢ü«°üîJ á«Hô©dG ∫hódG ≈∏Y Ú©àj q IójóL ¢Uôah á£°ûfCG ≥∏N ∫ÓN øe ¬£«°ûæJh OÉ°üàb’G
á«LQÉNh á«∏fi QOÉ°üe øe Ék jƒæ°S Q’hO ¿ƒ«∏H 57 øY øe Iójó÷G IOóéàŸG √É«ŸG QOÉ°üe ,IOóéàŸG ábÉ£dG :πãe
Ö∏£àj »àdG ,áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG ò«ØæJ ºYód á÷É©ŸG √É«ŸG ΩGóîà°SG IOÉYEGh ±ô°üdG √É«e á÷É©e ∫ÓN
.ô°†NC’G OÉ°üàb’G ÇOÉÑe OÉªàYG Ék «∏ªY É¡≤«≤– á«YÉæ°üdG äÉéàæŸG ,áeGóà°ùŸG áYGQõdG ,√É«ŸG á«∏–h

ájÈdG ó°ü≤J ÉeóæY :»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ≈∏Y ßaÉM t äÉeóÿGh OQGƒŸG ≈∏Y ÉæJGOÉ°üàbGh ÉæbGRQCG óªà©J
¥ô– hCG QÉædG π©°ûJ ’h QÉgRC’Gh äÉJÉÑædG ™£≤J ’ ágõæ∏d √òg QƒgóJ ¿EÉa ∂dòd .á©«Ñ£dG É¡ë«àJ »àdG
º°SGƒŸGh øcÉeC’G ‘ ’EG ó«°üdG ¢SQÉ“ ’ ,∂JÉØ∏fl ±ƒ°S ájô°ûÑdG á£°ûfC’G áé«àf äÉeóÿGh OQGƒŸG
ájÈdG øcÉeC’Gh äÉHÉ¨dG ájÉªM ‘ ∑QÉ°T ,IOóëŸG óªà©j »àdG á©«Ñ£∏d á«LÉàfE’G IQó≤dG ∞©°†j
.∂à≤£æe ‘ ÅWGƒ°ûdGh ,á«°SÉ°SC’G äÉLÉ«àM’G á«Ñ∏àd OÉ°üàb’G É¡«∏Y
¿CG »¨Ñæj ∂dòd .AGò¨dGh ábÉ£dGh √É«ŸG É¡æeh
äÉJÉÑædGh QÉé°TC’G ´QRG :ôë°üàdG
q áëaÉμe ‘ ºgÉ°S t OÉ°üàbG ‘ ºgÉ°ùfh Ék fGõJG ÌcCG ¢û«Y §‰ ™Ñàf
ÜÉ©dC’G ÖæŒ ,Òé°ûàdG äÓªM ‘ ∑QÉ°Th ∂£«fi ‘ .¿É°ùf’G áeGôch áÄ«ÑdG ájÉªM øª°†j ô°†NCG
É¡Ø«¶æàd äÓªM ‘ ∑QÉ°Th á«Lô◊G ≥WÉæŸG ‘ ájQÉædG ÉæJÉ«M ‘ ¬à°SQÉ‡ ÉææμÁ Ée ¢†©H »JCÉj Ée ‘h
.äÉjÉØædG øe :á«eƒ«dG
áª©WC’G Îp °TG :áª«∏°ùdG á«YGQõdG äÉ°SQÉªŸG ™é°T q t Iõ¡LC’Gh í«HÉ°üŸG Ωóîà°SG :ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG ‘ ó°üàbGt
k
,øμeCG GPEG ájƒ°†Y Ö«dÉ°SCÉHh É«∏fi áéàæŸG π«°UÉëŸGh Ωóîà°SG ,ójÈàdGh áÄaóàdG ‘ ≠dÉÑJ ’ ,AÉHô¡μdÉH Ió°üà≤ŸG
‘ á«FÉ«ª«μdG äGó«ÑŸGh Ióª°SC’G ΩGóîà°SG øe ∞ØN q QOÉ°üeh ,ΩÉ©dG π≤ædG πFÉ°Sh hCG OƒbƒdÉH Ió°üà≤e IQÉ«°S
ájƒ°†©dG ïÑ£ŸG äÓ°†a zó«ª°ùJ{ ¤EG QOÉH ,∂JÉYhQõe .á«°ùª°ûdG ábÉ£dG Iõ¡LCÉc IOóéàŸG ábÉ£dG
,…QÉéàdG OÉª°ùdG AGô°T øe ’k óH ∂à≤jóM ‘ É¡∏ª©à°SGh
.AÉŸÉH OÉ°üàbÓd §«≤æàdÉH …ôdG Üƒ∏°SCG Ωóîà°SG Qóg øe ∞ØN :É¡Kƒ∏J ’h √É«ŸG ∑Ó¡à°SG ‘ ó°üàbG t
äÉYhQõŸG p≥°SG ,áë°TGôdG Ò°SGƒŸGh äÉ«Øæ◊G í∏°UCG ,AÉŸG
∞ØNq ,Ók jƒW ΩhóJ Ék ©∏°S Îp °TG :äÉjÉØædG êÉàfEG øe π∏q bt .á©«Ñ£dG ‘ äÉjÉØædG ΩôJ
p ’ ,§«≤æàdÉH
á«YhCG ‘ áÑ°VƒŸG IõgÉ÷G áª©WC’Gh ICÉÑ©ŸG √É«ŸG AGô°T øe
Iõ¡LC’Gh äÉ°ThôØŸGh ÜÉ©dC’Gh ÜÉ«ãdÉH ´ÈJ ,á«μ«à°SÓH p ’ :¬Kƒ∏J ’ øμdh ôëÑdÉH ™àªà°SG t
≈∏Y äÉjÉØædG ΩôJ
äÉjÉØædG RôØd ´hô°ûe ‘ ∑QÉ°T ,É¡«eQ øe ’k óH áÁó≤dG »c ádòàÑŸG √É«ŸG á÷É©Ÿ äÉ£fi AÉ°ûfEÉH ÖdÉW ,ÅWÉ°ûdG
.ôjhóàdG πeÉ©e ¤EG É¡dÉ°SQEGh .á«aƒ÷G √É«ŸGh QÉ¡fC’Gh ôëÑdG çƒ∏J ’
ô`°†`NC’G OÉ`°üàb’G ∂JÉeƒ∏©e ÈàNG .3

øY Ók °†a ,hÎŸGh äGQÉ£≤dGh äÓaÉ◊G É¡«a ÉÃ ,ΩÉ©dG ƒªædG ÚH πeÉμàdG ≈∏Y Ωƒ≤j ô°†NC’G OÉ°üàb’G ```````````` .1
.äGQÉ«°ùdG ‘ OƒbƒdG ∑Ó¡à°SG OÉ°üàbG ÒjÉ©e ¢Vôa .á«YÉªàL’G IGhÉ°ùŸGh á«Ä«ÑdG áeGóà°S’Gh …OÉ°üàb’G
IOóéàŸG ábÉ£dGh ábÉ£dG IAÉØc ‘ QÉªãà°S’G ```````````` .7 É¡JGOGóeEG ∞°üf øe ÌcCG á«Hô©dG ∫hódG OQƒà°ùJ ```````````` .2
äÉeóN øe Úehôfi »HôY ¿ƒ«∏e 50 óYÉ°ùj ød ¥ô£dÉH É¡ª¶©e êÉàfEG ≈∏Y IQOÉb É¡fCG ™e ,á«FGò¨dG
.ábÉ£dG .áeGóà°ùŸG
áeGóà°S’G ‘ ºgÉ°ùJ ’ ájó«∏≤àdG IQÉª©dG ```````````` .8 √É«e á«∏ëàd äÉ«LƒdƒæμJ ôjƒ£J øμÁ ’ ```````````` .3
.á«aÉ≤ãdGh á«YÉªàL’Gh á«Ä«ÑdG .á«°ùª°ûdG ábÉ£dÉH ôëÑdG
z¿ƒHôμdG á°†ØîæŸG{ ∞¶fC’G áYÉæ°üdG ```````````` .9 ájƒdhCG â°ù«d á«YGQõdG á«ØjôdG á«ªæàdG ```````````` .4
í°U.5 í°U.10 øe ÈcCG á«ªc èàæJh ábÉ£dG øe ÈcCG á«ªc ∂∏¡à°ùJ .±ÉjQC’G ‘ ô≤ØdG ∞«Øîàd
CÉ£N.4 CÉ£N.9 .¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK äÉKÉ©ÑfG
CÉ£N.3 CÉ£N.8 ‘ √É«ŸG OQGƒe øe %85 ƒëf …ôdG ∂∏¡à°ùj ```````````` .5
í°U.2 CÉ£N.7 ¢†«ØîJ »°†à≤J äÉjÉØæ∏d áeGóà°ùŸG IQGOE’G ```````````` .10 .á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG
í°U .1 í°U.6 hCG äÉjÉØædG ó«dƒJ ÖæŒ :ô°UÉæY áKÓK ∫ÓN øe É¡à«ªc
.ôjhóàdG IOÉYEG ,OGƒŸG ∫Éª©à°SG IOÉYEG ,É¡∏«∏≤J π≤ædG º¶f ºYO øe óH ’ π≤ædG ´É£b Ò°†îàd ```````````` .6
âfCGh ô°†NC’G OÉ°üàb’G :1 •É°ûædG
:±ó¡dG
,É¡gÉŒ ¬à«dhDƒ°ùeh ,áÄ«ÑdG ≈∏Y √ÒKCÉJ ò«ª∏àdG º¡Øj ¿CG
IóFÉØdGh áØ∏μdG π«∏–h ,äÉcô°û∏d á«Ä«ÑdG á«dhDƒ°ùŸGh
.ô°†NC’G ¤EG ∫ƒëàdG øY ÚàªLÉædG
:π©ØJ GPÉe
GƒëÑ°ü«d É¡H ΩÉ«≤dG º¡æμÁ QƒeCG Iô°ûY ‘ ò«eÓàdG ôμØj
Iôμa ≈∏Y ¿ƒ≤Øàj ∂dP ó©H .ô°†NC’G OÉ°üàb’G øe Gk AõL
.º¡Jôμa º°SôH ¿ƒeƒ≤jh ,áÄ«Ñ∏d á≤jó°U á©∏°S êÉàfE’
øY âfÎf’G ≈∏Y Ék ãëH ò«eÓàdG …ôéj ,ôNBG •É°ûf ‘

,Ék «eƒj É¡fƒeóîà°ùj »àdG äÉéàæŸG ¢†©H IÉ«M IQhO
…òdG AGò◊G ¤EG É¡fƒÑcôj »àdG IQÉ«°ùdG hCG áLGQódG øe
hCG ,º¡eGóbCG ≈∏Y ô¨°üJ hCG ≈∏ÑJ ≈àM ∫ƒWCG Ióe º¡àjòMCG êÉàfEG ¬Kóëj …òdG ÒKCÉàdG ¤EG ¿ƒaô©àj
q Gòμg .¬fƒ∏©àæj
»μd É¡«dEG áLÉëH GhOƒ©j ⁄ »àdG á◊É°üdG AÉ«°TC’ÉH ´ÈàdG .áÄ«ÑdG ≈∏Y Ék «eƒj áeóîà°ùŸG ™∏°ùdG »eQh ∑Ó¡à°SGh
.¿GhC’G πÑb ôeÉ£ŸG ‘ »¡àæJ ’ ΩGóîà°SG πãe ,πFGóH ‘ ¿hôμØj º¡∏©é«°S •É°ûædG Gòg
IóFÉŸG ¤EG áYQõŸG øe :2 •É°ûædG
ÉWÉ£ÑdG hCG É«dÉ£jEG øe »JB’G Öæ©dG πcCG ÖbGƒY »g Ée :±ó¡dG

hCG á«ë°U hCG ájOÉ°üàbG ÉjGõe ∑Éæg πg ?hÒÑdG øe IOQƒà°ùŸG .¬fƒ∏cCÉj …òdG ΩÉ©£dG Qó°üe ≈∏Y ò«eÓàdG ±ô©àj ¿CG
≈∏Y Öéj πg ?Ék «∏fi áYhQõŸG ô°†ÿGh ¬cGƒØdG ∫hÉæàd á«Ä«H
øY á∏ãeCG √òg ?É¡fƒ©«Ñj »àdG äÉéàæŸG CÉ°ûæe QÉ¡XEG ÚdÉ≤ÑdG :π©ØJ GPÉe
.•É°ûædG Gòg ∫ÓN øe É¡aÉ°ûμà°SG ò«eÓà∏d øμÁ »àdG QƒeC’G ,Ék ÑdÉZ É¡fƒdhÉæàj »àdG áª©WC’ÉH áëF’ ò«eÓàdG ¿hój q
øY åëÑ∏d Öjô≤dG âcQÉeôHƒ°ùdG hCG ôéàŸG ¿hó°ü≤j ºK
á«∏q ëŸG QÉ°†ÿG ¥ƒ°S IQÉjõH •É°ûædG ójó“ Ék °†jCG øμÁ ™e çóëàdÉH ÉeEGh É¡H á≤aôŸG äÉ≤°ü∏ŸG øe ÉeEG ,ÉgCÉ°ûæe
.á°SQóŸG ‘ QÉ°†N á≤jóM AÉ°ûfEG hCG ,ÚYQGõŸG ™e çóëàdGh .∫É q≤ÑdG
âfÎf’G ≈∏Y Ió«Øe ™bGƒe ÉæJÉjÉØf ¢ü∏q ≤f ∞«c :3 •É°ûædG

www.afedonline.org
ô°†NC’G OÉ°üàb’G ∫ƒM “óaCG” ôjô≤J

http://afedonline.org/Report2011/main2011ar.html

ΩGóà°ùŸG OÉ°üàb’ÉH ¢UÉÿG øeÉãdG ±ó¡dG ∫ƒM äÉeƒ∏©e :IóëàŸG ·C’G

https://www.un.org/sustainabledevelopment/economic-
growth/
áeGóà°ùŸG áYÉæ°üdÉH ¢UÉÿG ™°SÉàdG ±ó¡dG ∫ƒM äÉeƒ∏©e :IóëàŸG ·C’G

á«àëàdG ≈æÑdGh QÉμàH’Gh
infrastructure-industrialization/

…OÉ°üàb’G ƒªædÉH ¢UÉÿG øeÉãdG
material/08

á«àëàdG ≈æÑdGh QÉμàH’Gh áeGóà°ùŸG áYÉæ°üdÉH ¢UÉÿG ™°SÉàdG :±ó¡dG
material/09 ,º¡à°SQóeh) ò«eÓàdG É¡éàæj »àdG äÉjÉØædG á«ªc π«∏≤J
.Ωƒj πc (º¡«Mh
q ,º¡JÓFÉYh
∫ÉØWC’ÉH ±CGôJ áYÉæ°U :∞°ù«fƒ«dG áª¶æe
https://www.unicef.org/innovation/
:π©ØJ GPÉe
ô°†NC’G OÉ°üàb’G :áÄ«Ñ∏d IóëàŸG ·C’G èeÉfôH á«Yƒfh á«ªc øjhóJh AÉ°ü≤à°SG ò«eÓàdG øe Ö∏£jo
https://www.unenvironment.org/explore-topics/green- ,∂dP ó©H .Ék «eƒj º¡æe óMGh πc É¡éàæj »àdG äÉjÉØædG
economy »àdG äÉjÉØædG π«∏≤J á«Ø«c ∫ƒM QÉμaCG Ëó≤J º¡æe Ö∏£j
ΩGóîà°SG ‘ IAƒØch áeGóà°ùe äGOÉ°üàbG ƒëf :áÄ«Ñ∏d IóëàŸG ·C’G èeÉfôH ΩGóîà°SG IOÉYEG ,πbCG OGƒe ∑Ó¡à°SG :Ók ãe) É¡fƒéàæj
OQGƒŸG º¡àaô©e ΩGóîà°SG ºK (...√ôjhóJ øμÁ Ée Rôa ,AÉ«°TC’G
https://www.unenvironment.org/explore-topics/ ‘h á«eƒ«dG º¡JÉ«M ‘ äGAGôLEG PÉîJÉH Iójó÷G
UHVRXUFHHIÀFLHQF\
.º¡©ªà›
á«FÉ«ª«μdG áeÓ°ùdG :á«ŸÉ©dG áë°üdG áª¶æe
https://www.who.int/topics/chemical_safety/ar/ ,»°SGQódG ∞°üdG ¥É£f êQÉN πª©dG ¥É£f ™«°SƒJ øμÁh
á°SQóŸG É¡éàæJ »àdG äÉjÉØædG á«Yƒfh á«ªc AÉ°ü≤à°SÉc
áÄ«Ñ∏d á«YGôe äÉ«LƒdƒæμJ :áÄ«Ñ∏d IóëàŸG ·C’G èeÉfôH
https://www.unenvironment.org/explore-topics/ ôjhóàdG IOÉYEG äÉfÉμeEG øY åëÑdG hCG ,»◊G hCG á∏FÉ©dG hCG
technology áÑdÉ£Ÿ (ájó∏ÑdÉc) á«∏ëŸG á£∏°ùdG IQÉjR hCG ,á≤£æŸG ‘
äÉjÉØædG ó«ª°ùJ Iô°TÉÑe hCG ,äÉæ«°ù– AGôLEÉH ÚdhDƒ°ùŸG
äÉ°SQÉªŸGh äÉ°SÉ«°ùdG :πeÉ°ûdG ô°†NC’G OÉ°üàb’G ‘ 2 •É°ûædG ™LGQ) ∫õæŸG á≤jóM ‘ hCG á°SQóŸG ‘ ájƒ°†©dG
https://greeneconomytextbook.org/
.(…ƒ°†©dG OÉª°ùdG ™æ°üd äÉjÉØædG ï«Ñ°ùJ :áYGQõdG π°üa
˜
˜
˜
˜
˜
ô°†NC’G OÉ°üàb’G ∫ƒM äÉeƒ∏©e áMƒd

247 13 π°üØdG
ΩGóà°ùªdG ∑Ó¡à°S’G
á«Ä«ÑdG áª°üÑdGh
,2050 áæ°S ∫ƒ∏ëH áª°ùf ¿ƒ«∏H 9.6 ¤EG ⁄É©dG ¿Éμ°S OóY π°Uh GPEG
á«©«Ñ£dG OQGƒŸG áMÉJE’ ÖcGƒc áKÓK ∫OÉ©j Ée ôeC’G Ö∏£àj ó≤a
á«dÉ◊G IÉ«◊G •É‰CG ≈∏Y ®ÉØë∏d áeRÓdG
≈≤ÑJ å«ëH ,áÄ«ÑdÉH ≥ë∏J »àdG QGô°VC’G øe π∏≤J ¥ô£H ∂∏¡à°ùf ¿ôØdG .É¡cÓ¡à°SG ºàj »μd ,áWÉ°ùÑH ?äÉéàæŸG êÉàfEG ºàj GPÉŸ
?áeOÉ≤dG ∫É«LCÓd IôaGƒàe äÉeóÿGh äÉéàæŸG .É¡∏cCGh ÉgDhGô°T øFÉHõ∏d øμÁ å«ëH äÉæé©ŸGh õÑÿG èàæj
‘ ÉgƒÑcôjh ¢SÉædG É¡jÎ°û«d äGQÉ«°S ™æ°üJ äGQÉ«°ùdG ácô°Th
á≤jô£Hh ¢UôëH äÉeóÿGh äÉéàæŸG ΩGóîà°SG ƒg ΩGóà°ùŸG ∑Ó¡à°S’G øμÁ å«ëH AÉHô¡μdG ódƒJ ábÉ£dG äÉ£fih .á«eƒ«dG º¡JÓMQ
äÉLÉ«àM’G á«Ñ∏J øμÁ å«ëH ,áÄ«ÑdG ≈∏Y ÉgÒKCÉJ øe π∏≤J ∂∏¡à°ùj ÉeóæYh .º¡dRÉæe IQÉfEGh º¡J’BG π«¨°ûJ Úμ∏¡à°ùª∏d
óæY .πÑ≤à°ùŸG ‘ Ék °†jCG πH ô°VÉ◊G âbƒdG ‘ §≤a ¢ù«d ájô°ûÑdG .OÉ°üàb’G ƒªæj äÉeóÿGh ™∏°ùdG ¢SÉædG
π«∏≤J ™e áªμëH OQGƒŸG ΩGóîà°SG ºàj ,ΩGóà°ùŸG ∑Ó¡à°S’G á°SQÉ‡
IOÉaEG ∫ÓN øe ∂dP ≥≤ëàjh .≈fOC’G ó◊G ¤EG çƒ∏àdGh äÉjÉØædG ÉgôaƒJ »àdG ΩÉÿG OGƒŸG ∂∏¡à°ùj äÉeóÿGh ™∏°ùdG êÉàfEG øμd
¥ôW OÉéjEG ÉææμÁ ,ôNBG ≈æ©Ã .π°†aCG á≤jô£Hh πbCG OGƒÃ ÈcCG ∂dòd .…QƒØMC’G OƒbƒdGh ¿OÉ©ŸGh ÜÉ°ûNC’Gh AÉŸG πãe ,áÄ«ÑdG
á«©«Ñ£dG OQGƒŸG ±Gõæà°SG ¿hO øe ÉæJÉÑZQh ÉæJÉLÉ«àMG á«Ñ∏àd ¤EG …ODƒJ äÉeóÿGh ™∏°ùdG øe ójõŸ ∂∏¡à°ùŸG äÉÑZQ á«Ñ∏J ¿EÉa
IQÉ«°S ÜƒcQ ‘ ∑QÉ°ûàdG ,Óãe k ,∂dP πª°ûj .ÉæÑcƒμd IOhóëŸG .çƒ∏àdG ójõJh OQGƒŸG óØæà°ùJ »àdG á«YÉæ°üdG äÉ«∏ª©dG øe ójõe
,ìÉjôdG hCG ¢ùª°ûdG ábÉ£c IOóéàŸG ábÉ£dG QOÉ°üe ΩGóîà°SGh ,IóMGh ójóéàdG ≈∏Y ¢VQC’G IQób ¥ƒØJ OQGƒe Ék «dÉM ájô°ûÑdG ∂∏¡à°ùJh
á«ªc π«∏≤Jh ,™∏°ùdG ∫Éª©à°SG IOÉYEGh ,√É«ŸGh ábÉ£dÉH OÉ°üàb’Gh zá«Ä«ÑdG áª°üÑdG{ √òg ≈∏éàJh .Ö∏£dG Gòg AÉÑYCÉH ¢Vƒ¡ædGh
ôaGƒJ øª°†J ΩGóà°ùŸG ∑Ó¡à°S’G á°SQÉ‡ ¿EG .É¡éàæf »àdG äÉjÉØædG ´ƒæàdG IQÉ°ùNh áHò©dG √É«ŸG í°Th äÉHÉ¨dG ∫GhR πμ°T ‘ IôeóŸG
.πÑ≤à°ùŸG ‘ á∏jƒW IÎØd áÄ«ÑdG OQGƒe ∞«μa .äÉKƒ∏ŸGh äÉjÉØædG êÉàfEGh OQGƒŸG ±Gõæà°SGh »Lƒdƒ«ÑdG
á«Ä«ÑdG áª°üÑdGh ΩGóà°ùŸG ∑Ó¡à°S’G 13 π°üØdG 248
äÉ©ªŒ ÚH ¢VGôeC’G QÉ°ûàfGh çƒ∏àdGh ájôëÑdGh ájÈdG äGQÉ«°ùdGh ¢ùHÓŸGh ä’ƒcCÉŸG AGô°T ≈∏Y ¢SÉædG πÑ≤j
´GQõà°S’G ±hôX ‘ É¡à«HôJ ºàJ »àdG áªMOõŸG ∑Éª°SC’G ≥HÉ°ùàJ »àdG ,ÉgÒZh á«FÉHô¡μdGh á«fhÎμdE’G Iõ¡LC’Gh
.∞ãμŸG »μª°ùdG hCG É¡fƒμ∏¡à°ù«a ,á«°ùaÉæJ QÉ©°SCÉH ÉgÒaƒJ ≈∏Y ™fÉ°üŸG
»àdG QGô°VC’ÉH GhQój ¿CG ¿hO øe ,Ék ©jô°S É¡æY ¿ƒ∏q îàj
øe ÌcCG øLGhódGh »°TGƒŸG Ωƒë∏d »ŸÉ©dG êÉàfE’G ™ØJQGh .É¡©«æ°üJh É¡LÉàfEG AÉæKCG á«LƒdƒμjE’G º¶ædG É¡d â°Vô©J
323 ≠∏Hh ,ÒNC’G ¿ô≤dG ∞°üf ∫ÓN ±É©°VCG á©HQCG á∏eÉμdG zá«Ä«ÑdG áª°üÑdG{ ¿ƒaô©j ’ Ék ÑdÉZ ¿ƒμ∏¡à°ùŸÉa
ájòZC’G áª¶æe ôjô≤J Ö°ùëH ,2017 ΩÉY øW ¿ƒ«∏e âμ∏¡à°SG »àdG √É«ŸG πãe ,É¡fhÎ°ûj »àdG äÉéàæª∏d
¿Éμ°S πcCÉjh .IóëàŸG ·CÓd á©HÉàdG (hÉa) áYGQõdGh ¢Vô©àj »àdG äGó«ÑŸGh ,º◊ áëjô°T hCG ¢ü«ªb êÉàfE’
≈∏Y ójõJ Ωƒë∏dG øe äÉ«ªc á«æ¨dGh á«YÉæ°üdG ¿Gó∏ÑdG QÉeódGh ,AGƒ¡dGh √É«ŸGh áHÎdG çƒ∏J »àdGh ¿ƒYQGõŸG É¡d
.OôØdG ó«©°U ≈∏Y iôNCG ¿Gó∏H ¿Éμ°S ¬∏cCÉj Ée »Ø©°V QÉé°TCG ™£≤J »àdG ÜÉ°ûNC’G äÉcô°T ¬Kó– …òdG »∏ëŸG
Gk Òãc ójõJ √É«ŸG øe á«ªc …ô≤ÑdG ºë∏dG êÉàfEG ∂∏¡à°ùjh .™fÉ°üŸG ¬ÑÑ°ùJ …òdG çƒ∏àdGh ,¥QƒdG êÉàfE’ äÉHÉ¨dG
êÉàfEÉa ,Ωƒë∏dG øe iôNCG ´GƒfCG êÉàfEG ¬μ∏¡à°ùj Ée ≈∏Y
¢VôØjh .Î«d ∞dCG 15 ƒëf Ö∏£àj ¬æe óMGh ΩGôZƒ∏«c ,∫hódG º¶©e ‘ áeGóà°ùe â°ù«d ∑Ó¡à°S’G •É‰CG
iƒà°ùŸG ≈∏Y É¡cÓ¡à°SGh Ωƒë∏dG êÉàfE’ Oô£ŸG ƒªædG OQGƒŸG øe ÒãμdG ≈∏Y äÉeóÿGh äÉéàæŸG óªà©J å«M
√OÉªàY’ Gk ô¶f ,IÒÑc á«ë°Uh á«Ä«H ∞«dÉμJ »ŸÉ©dG øe IÒÑc äÉ«ªc É¡cÓ¡à°SG øY ºéæJh á«©«Ñ£dG
á«Ø∏©dG ÜƒÑ◊Gh √É«ŸGh »YGôŸG ≈∏Y ¥É£ædG ™°SGƒdG OƒbƒdG ≈∏Y OÉªàY’G ºàj ,∫ÉãŸG π«Ñ°S ≈∏Y .äÉKƒ∏ŸG
øe %80 ¿CG Qó≤jh .äÉfƒeQƒ¡dGh ájƒ«◊G äGOÉ°†ŸGh ,π≤ædG äÉLÉ«àMG º¶©e á«Ñ∏àd OóéàŸG ÒZ …QƒØMC’G
,±ÓYC’G êÉàfE’ Ωóîà°ùJ ⁄É©dG ‘ á«YGQõdG »°VGQC’G »©«Ñ£dG RÉ¨dGh §ØædG äÉWÉ«àMG OÉØæà°SG ºàj Gòμg
ájQGô◊G äGóMƒdG øe §≤a %20 øeDƒJ »°TGƒŸG ¿CG ™e ™e ƒ÷G ‘ áÄ«aódG äGRÉZh äÉKƒ∏ŸG å©ÑæJh ,ºëØdGh
.⁄É©dG ¿Éμ°ùd (…QƒdÉc) …òdG ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK RÉZ Ék °Uƒ°üN ,OƒbƒdG ¥ôM
≥aGÎjh .ñÉæŸG Ò¨Jh …QGô◊G ¢SÉÑàM’G ‘ ÖÑ°ùàj
∑Éæg ,ÒÑc πμ°ûH ¬cÓ¡à°SGh AGò¨dG êÉàfEG ™ØJQG Éª«ah .çƒ∏àdG øe ójõŸG ™e ∑Ó¡à°S’G øe ójõŸG
á«FÉ«ª«μdG OGƒŸG ΩGóîà°SGh ∫Éª©dG ±hôX ¿CÉ°ûH ±hÉfl
´ƒæàdG ≈∏Y ∂dP äGÒKCÉJh äÉHÉ¨dG ∫GhRh á«YGQõdG ±õæà°ùj ób ,IÒ≤ØdG Ék °Uƒ°üN ,á«eÉædG ∫hódG ‘h
AÉëfCG ‘ QÉ¨°üdG ÚYQGõŸG ÚjÓe ìRôjh .»Lƒdƒ«ÑdG º¡JÉLÉ«àMG á«Ñ∏àd á«©«Ñ£dG ºgOQGƒe ¿ƒæWGƒŸG
QÉ©°SC’G Ö∏≤J øe ,IôgÉb äÉjó– áªMQ â– ⁄É©dG áYGQR{ Ö∏£àJ ,∫ÉãŸG π«Ñ°S ≈∏Y .á«°SÉ°SC’G á«°û«©ŸG
á«æZ ¿Gó∏H ¬eó≤J …òdG ∫OÉ©dG ÒZ QÉ©°SC’G ºYO ¤EG ™£b ,ÚYQGõŸG äƒb §≤a ôaƒJ »àdG …CG ,z±ÉØμdG
,äGó«Ñª∏d ∑Ó¡à°S’G áØ«ãc π«°UÉfi ∑Éægh .É¡«YQGõŸ ÜÉÑ°SC’G øe Gògh .»°VGQC’G ´QR πLCG øe QÉé°TC’G
áehÉ≤e äÉaBG Aƒ°ûf ∂dP äÉ«YGóJ øeh ,ø£≤dG πãe πãe á«Ä«H QGô°VCG ¤EG …ODƒjh ,äÉHÉ¨dG ádGRE’ á«°ù«FôdG
á«ë£°ùdG √É«ŸG çƒ∏Jh ,á«ë°U πcÉ°ûeh ,äGó«Ñª∏d ó«°ùchCG ÊÉK äÉjƒà°ùe ´ÉØJQGh ôë°üàdGh áHÎdG πcBÉJ
êÉàfEG ¿EG PEG ,IÒÑc zá«FÉe áª°üH{ ø£≤∏dh .á«aƒ÷Gh ¢üà“ äÉHÉ¨dG QÉé°TCG ¿C’ ,…ƒ÷G ±Ó¨dG ‘ ¿ƒHôμdG
Î«d ∞dCG 11 ƒëf ∂∏¡à°ùj ∫ÉãŸG π«Ñ°S ≈∏Y õæ«L ∫Ghô°S .Úé«°ùchC’G èàæJh RÉ¨dG Gòg
.√É«ŸG øe
Òãc ±Gõæà°SG ¤EG ∑Éª°SCÓd ójGõàŸG ∑Ó¡à°S’G iOCG óbh
,π«∏≤H É¡FGô°T ó©H á«bQƒdG äÉéàæŸG ≈eôoJ Ée Ék ÑdÉZh OGORG ,¬JGP âbƒdG ‘h .⁄É©dG ‘ á«©«Ñ£dG óFÉ°üŸG øe
ßaÉëj ôjhóàdG ¿CG ™e ,É¡æe á∏«Ä°V áÑ°ùf ôjhóJ OÉ©jh ±É©°VCG 10 ƒëf á«FÉŸG AÉ«MC’G ´QGõe ‘ ∑Éª°SC’G êÉàfEG
∞°üf øe ÌcCG Ωóîà°ùjo h .√É«ŸGh ábÉ£dGh QÉé°TC’G ≈∏Y »àdG ∑Éª°SC’G á«ªc ∞°üf ƒëf »JCÉjh ,1984 ΩÉ©dG òæe
.Ö«°VƒàdGh ∞«∏¨àdG ¢VGôZC’ èàæŸG ¥QƒdG ´ƒª› ÒÑμdG ™°SƒàdG øμd .´QGõŸG √òg øe Ék «dÉM ô°ûÑdG É¡∏cCÉj
øμd ,⁄É©dG ‘ ®ƒë∏e πμ°ûH ¥QƒdG ∑Ó¡à°SG ≈eÉæàjh πFGƒŸG QƒgóJ ∫ƒM ±hÉfl Òãj á«FÉŸG AÉ«MC’G ´QGõŸ
¤EG áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG øe 12 ±ó¡dG ƒYój ójõj á«æ¨dG á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ¿Éμ°ùd …OôØdG ∑Ó¡à°S’G
™«ªL ‘ ÚeGóà°ùŸG êÉàfE’Gh ∑Ó¡à°S’G èeGôH ò«ØæJ Ö°ùëH ,iôNC’G ¿Gó∏ÑdG º¶©e ∑Ó¡à°SG ≈∏Y Gk Òãc
AƒØμdG ΩGóîà°S’Gh áeGóà°ùŸG IQGOE’G ≥«≤–h ,¿Gó∏ÑdG .á«Ä«ÑdG çÉëHCÓd »cÒeC’G z¢ûJGh ódQhh{ ó¡©e ôjô≤J
±GógCG ™LGQ) .2030 áæ°S ∫ƒ∏ëH á«©«Ñ£dG OQGƒª∏d AóH òæe ¬YÉØJQG ∂«à°SÓÑdG øe »ŸÉ©dG êÉàfE’G π°UGhh
•É‰CG ±ó¡à°ùJh .(11 π°üØdG ‘ áeGóà°ùŸG á«ªæàdG êÉàfEG ”h ,øjô°û©dG ¿ô≤dG äÉæ«°ùªN ‘ Ék jQÉŒ ¬LÉàfEG
πμ°ûH ójõŸG êÉàfEG{ áeGóà°ùŸG êÉàfE’Gh ∑Ó¡à°S’G ôjhóàdG ä’ó©e øμd .2018 ΩÉY ¬æe øW ¿ƒ«∏e 350 ƒëf
á«YÉªàL’G Ö°SÉμŸG OGOõJ Gòμg .zπbCG áØ∏μHh π°†aCG »¡àæJh .Ék «ŸÉY áÄŸG ‘ 9 RhÉéàJ ’ ,á°†Øîæe â«≤H
¢†«ØîJ ≥jôW øY ájOÉ°üàb’G á£°ûfC’G øY áÄ°TÉædG äÉ£«ëŸGh ôeÉ£ŸG ‘ á«μ«à°SÓÑdG äÉéàæŸG á«ÑdÉZ
.É¡æY Å°TÉædG çƒ∏àdGh ÉgQƒgóJ π«∏≤Jh OQGƒŸG ∫Éª©à°SG áKƒ∏e ,Úæ°ùdG äÉÄe ≈≤ÑJ å«M ,¿ÉæWC’G ÚjÓÃ
,¿ƒμ∏¡à°ùŸGh ,¿ƒéàæŸG :Ú«æ©ŸG ™«ªL É¡«a πNójh É¡cGô°T ‘ ájôëÑdG AÉ«MC’G á©bƒeh á«LƒdƒμjE’G º¶ædG
,QÉéàdGh ,AÉª∏©dGh ,¿ƒãMÉÑdGh ,äÉ°SÉ«°ùdG ƒ©°VGhh ‘ ∂«à°SÓÑdG ô°ûàæjh .äÉ©ªàéŸG IÉ«M á«Yƒf Ió°ùØeh
πª°ûJh .»FÉ‰E’G ¿hÉ©àdG ä’Échh ,ΩÓYE’G πFÉ°Shh á«ë°üdG ájÉYôdG ¤G IQÉª©dGh π≤ædG øe ,´É£bh ¿Éμe πc
•É‰CÉH ∞«≤ãàdGh á«YƒàdG ∫ÓN øe Úμ∏¡à°ùŸG ∑Gô°TEG .á«cÓ¡à°S’G ™∏°ùdGh äÉÑWôŸGh ICÉÑ©ŸG √É«ŸGh ájòZC’Gh
äÉeƒ∏©ŸÉH ºgójhõJh ,áeGóà°ùŸG IÉ«◊Gh ∑Ó¡à°S’G á°üëH ∞«∏¨àdGh Ö«°VƒàdG ôKCÉà°ùj ,¥QƒdG ∫ÉM ‘ Éªch
´É£≤dG •GôîfGh ,á«Øjô©àdG äÉ≤°ü∏ŸGh ÒjÉ©ŸG ∫ÓN øe .∂«à°SÓÑdG ∑Ó¡à°SG øe áªî°V
.áeGóà°ùŸG äÉjÎ°ûŸG ‘ ΩÉ©dG
¿ƒ«∏ÑdG Ék «dÉM ⁄É©dG ‘ äGQÉ«°ùdG ∫ƒ£°SCG RhÉéàjh
á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ ∑Ó¡à°S’G ÊÉK äÉKÉ©ÑfG ¥ÓWEGh AGƒ¡dG çƒ∏J ‘ ºgÉ°ùJ ,IQÉ«°S
.…QGô◊G ¢SÉÑàMÓd áÑÑ°ùŸG ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG
√É«ŸG ≈∏Y Ö∏£dG OGORG ,á«°VÉŸG áKÓãdG Oƒ≤©dG ∫ÓN
áé«àf ,ÒÑ`c πμ°ûH Ék eƒªY á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ ábÉ£dGh øe Òãc Ö∏°U ‘ áà∏ØæŸG á«cÓ¡à°S’G áYõædG øªμJ
iƒà°ùŸG ø°ù–h ,…ô°†◊Gh ÊÉ`μ°ùdG ƒ`ªædG OÉjOR’ Gk QhO ∑Ó¡à°S’G äGQÉ«N Ö©∏J Gòd .äÉjóëàdG √òg
,á«YÉæ°üdG á«ªæàdGh ,IÉ«◊G •É‰CG ‘ äGÒ¨Jh ,»°û«©ŸG óH ’ ,ÉgÒZh ™∏°ùdGh OGƒŸG √òg ¤EG áÑ°ùædÉHh .Ék ª°SÉM
¿CG ÉÃh .»FGò`¨dG »JGòdG AÉ`Øàc’G IOÉjR ¤EG á∏jB’G Oƒ¡÷Gh ,…Qhô°†dG ÒZh πLC’G Ò°ü≤dG ∫Éª©à°S’G ¢†«ØîJ øe
,⁄É©dG ‘ Gk ô°†–
q ÌcC’G øe »g á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG á«ÑdÉZ á«YƒJ øμJ øÄdh .áÄ«ÑdÉH Ék ≤aQ ÌcCG πFGóH OÉéjEGh
ƒg ô°†ëàdG
q ¿EÉa ,¿óŸG ‘ ¢û«©dG ¤EG ∫ƒëàdG ‘ …CG IÒãc äGÒ«¨J AGôLEG Öéj øμd ,Ék ª¡e Ók eÉY Úμ∏¡à°ùŸG
ÖÑ°ùH AGò¨dGh √É«ŸGh ábÉ£dG ≈∏Y Ö∏£∏d ôNBG …ƒ`b ™aGO ,ôLÉàŸG ±ƒaQ ¤G É¡≤jôW á∏jóÑdG äÉéàæŸG óŒ ¿CG πÑb
.á«cÓ¡à°S’G äÉ«cƒ∏°ùdGh IÉ«◊G •É‰CG ‘ äGÒ¨àdG .äÉeƒμ◊G ¬H Ωƒ≤J Ók ªY Ö∏£àj Gògh
:√É«ŸG ∑Ó¡à°SG IAÉØc Gk ôjô≤J (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG Qó°UCG óbh
≈∏Y Gk OÉ¡LEG ⁄É©dG ≥WÉæe ÌcCG øe á«Hô©dG á≤£æŸG ó©on J •É‰CG ≈∏Y Aƒ°†dG »≤∏j “ΩGóà°ùŸG ∑Ó¡à°S’G” ¿Gƒæ©H
‘ ‹É©dG …OôØdG ∑Ó¡à°S’G iƒà°ùe øμd .√É«ŸG ó«©°U áªFÓe ÒHGóJ ìÎ≤jh á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ ∑Ó¡à°S’G
.√É«ŸG ≈∏Y •ôØŸG ‹õæŸG Ö∏£dG RõY ¿Gó∏ÑdG øe Òãc πjóÑàd õaGƒM ÒaƒJ ÒHGóàdG √òg øeh .É¡MÓ°UE’
,á«fóàe á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG á«ÑdÉZ ‘ á«FÉŸG Ωƒ°SôdG ó©on Jh πcCG πãe á«FGò¨dG äGOÉ©dG Ò«¨Jh ,á«cÓ¡à°S’G äGOÉ©dG
∂dòc .√É«ŸÉH OÉ°üàbÓd ∂∏¡à°ùª∏d õaÉM …CG Ωó≤j
q ’ Ée Ék «éjQóJ ºYódG ™aQh ,ôªMC’G ºë∏dG ∫óH ÜƒÑ◊Gh ∂ª°ùdG
‘ §ÑJôj »FÉŸG ∑Ó¡à°S’G øe OôØdG Ö«°üf ¿CG hóÑj äÉ©jô°ûJ OÉªàYGh ,√É«ŸGh OƒbƒdGh AÉHô¡μdG QÉ©°SCG øY
¿Gó∏Ña ,¿Gó∏ÑdÉH á°UÉÿG πNódG äÉjƒà°ùÃ ≥«Kh πμ°T ∑Ó¡à°S’G ‘ áeGóà°ùe •É‰C’ õaGƒMh äGQÉªãà°SGh
∂∏¡à°ùJ πNódG á«dÉ©dG »é«∏ÿG ¿hÉ©àdG ¢ù∏› .êÉàfE’Gh
.iôNCG ¿Gó∏ÑH áfQÉ≤e √É«ŸG øe ÒãμH ÈcCG äÉ«ªc
:ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG IAÉØc
áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG √GôLCG ´Ó£à°SG èFÉàf âØ°ûch ábÉ£dG ≈∏Y Ö∏£dG õcGôe RôHCG óMCG »g á«Hô©dG á≤£æŸG
ÚcQÉ°ûŸG øe áÄŸG ‘ 77 ¿CG 2015 ΩÉY (óaCG) á«ªæàdGh ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG øe OôØdG Ö«°üf ∞∏àîjh .⁄É©dG ‘
‘ ,º¡cÓ¡à°SG AÉ≤d ≈∏YCG äÉaô©J ™aód ¿hó©à°ùe §Øæ∏d áéàæŸG ™ØJôŸG πNódG äGP ¿Gó∏ÑdG ÚH ÒÑc πμ°ûH
,π°†aCG á«YÉªàLG äÉeóNh ™aÉæe ≈∏Y º¡dƒ°üM πHÉ≤e áéàæŸG ÒZ ¢†ØîæŸGh §°SƒàŸG πNódG äGP ¿Gó∏ÑdGh
.áÑ°SÉæe óYÉ≤J º¶fh »ë°üdG ¿Éª°†dGh º«∏©àdG πãe âjƒμdG ‘ AÉHô¡μdG ∑Ó¡à°SG øe OôØdG Ö«°üæa .§Øæ∏d
øe äÉeƒμ◊G ±hÉfl ‘ ô¶ædG IOÉYEG Öéj ∂dòd á©Ñ°S ƒëf ≠∏Ñjh ,á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ ≈∏YC’G ƒg Ók ãe
á«YÉªàLG ™aÉæe Ëó≤àH ÒμØàdG ∫ÉM ‘ √É«ŸG Ò©°ùJ §°SƒàŸG ±É©°VCG á°ùªNh »Hô©dG §°SƒàŸG ±É©°VCG
äGOÉ©dG Ò«¨àd ΩÉ©dG »YƒdG »Øμj ’h .áæ°ùfi s ¬μ∏¡à°ùJ ób Ée óMGƒdG »àjƒμdG øWGƒŸG ∂∏¡à°ùjh ,»ŸÉ©dG
,á«eƒμ◊G äÓNóàdG øe ¢UÉæe Óa ,á«cÓ¡à°S’G .¢UÉî°TCG á°ùªN øe É¡æe πc ∞dCÉàj á«fGOƒ°S Iô°SCG 13
‘ √É«ŸÉH Ió°üà≤e äGó©e ΩGóîà°SG õ«Ø– ∂dP øeh á∏«∏≤dG äGƒæ°ùdG ∫ÓN á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG º¶©e äCGóH óbh
‘ ó°üà≤ŸG …ôdG Ö«dÉ°SCG OÉªàYGh äÉ°ù°SDƒŸGh ∫RÉæŸG QÉ©°SCG ìÓ°UEG â∏ª°T ábÉ£dG ßØ◊ äGQOÉÑe á«°VÉŸG
.√É«ŸG øe áÄŸG ‘ 85 ƒëf ∂∏¡à°ùJ »àdG áYGQõdG .ábÉ£dG IAÉØc ÒHGóJ OÉªàYGh OƒbƒdGh AÉHô¡μdG
:»Hô©dG »FGò¨dG ΩÉ¶ædG

äGOQGh ≈∏Y OÉM πμ°ûH IÒãc á«HôY ¿Gó∏H óªà©J
Ék eƒªY AGò¨dG ∑Ó¡à°SG äÉjƒà°ùe ¿EÉa ∂dP ™eh ,AGò¨dG
á«gÉaôdG Èà©o
n Jh .≈∏YC’G §°SƒàŸG ¥É£ædG ‘ »g
äGÒ¨à∏dh AGò¨dG ≈∏Y Ö∏£∏d »°ù«FôdG ™aGódG IójGõàŸG
¿Gó∏ÑdG ó¡°ûJ ∂dòd .á≤£æŸG ‘ ∑Ó¡à°S’G äGOÉY ‘
ΩÉ¶ædG øY OÉ©àH’ÉH º°ùàq j ájò¨àdG ‘ ’k ƒ–
q á«Hô©dG
»æ¨dG ,Ék YƒæJ ÌcC’Gh »ª°SƒŸG …ó«∏≤àdG »FGò¨dG
»FGòZ ΩÉ¶f ¤EG ,ô°†ÿGh ¬cGƒØdGh á∏eÉμdG ÜƒÑ◊ÉH
ÚJhÈdGh IQôμŸG ÜƒÑ◊ÉH »æZ »ë°U ÒZ z»HôZ{
∫ó©e ™LGôJ óbh .í∏ŸGh ôμ°ùdGh Ωƒë°ûdGh ÊGƒ«◊G
,á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ¢†©H ‘ ¿RƒdG ¢ü≤fh ájò¨àdG ¢ü≤f
¢ùªN øY ºgQÉªYCG π≤J øjòdG ∫ÉØWC’G ÚH Ék °Uƒ°üN
QÉ°ûàfG ‘ ájRGƒe IÒÑc IOÉjR â∏°üM øμdh ,äGƒæ°S
á£ÑJôŸG ádƒ≤æŸG ÒZ ¢VGôeC’Gh áfGóÑdGh ¿RƒdG IOÉjR
Ö∏≤dG ¢VGôeCGh …ôμ°ùdG πãe ,»FGò¨dG ΩÉ¶ædÉH
.¿ÉWô°ùdGh ÚjGô°ûdGh
»Hô©dG »FGò¨dG ΩÉ¶ædG ‘ IÒãc IQÉ°V äÉfƒμe Èà©o n Jh

k
AGò`¨dG øeCG ‘ ÉÑ∏°S ôKDƒJ »àdG ájòZC’G ≈∏Y á∏ãeCG ‹É◊G
QÉKBG ™e •GôaEÉH ôªMC’G ºë∏dG ∂∏n ¡à°ùjo ,Ók ãe .ájò¨àdGh
ΩÉ¶ædG áeGóà°SG ≈∏Yh ájô°ûÑdG áë°üdG ≈∏Y á«Ñ∏°S
∂∏n ¡à°ùoJ í°UC
q G ájòZCG øLGhódGh ∑Éª°SC’G Éª«a ,»FGò¨dG
ΩGóà°ùe πμ°ûH É¡LÉàfEG ¿ÉμeEG ºZQ ≈∏Y ,ΩRÓdG øe πbCG
∫ó©e »Hô©dG øWGƒŸG ∞ØN ƒdh .πbCG »Ä«H ÒKCÉàHh
Ék eGôZƒ∏«c 17 øe ,áÄŸG ‘ 25 AGôª◊G Ωƒë∏dG ∑Ó¡à°SG
øμeC’ ,Ék eGôZƒ∏«c 13 ƒëf ¤EG Ék «dÉM áæ°ùdG ‘ OôØ∏d
¿CG QÉÑàYÉH ,Ék jƒæ°S √É«ŸG øe Ö©μe Îe ¿ƒ«∏H 27 ÒaƒJ
øe Ék Ñ©μe Gk Îe 15 Ö∏£àj ºë∏dG øe óMGh ΩGôZƒ∏«c êÉàfG
,áª°SÉM ádCÉ°ùe á«FGò¨dG äGOÉ©dG Ò«¨J Èà©j ∂dòd .√É«ŸG
øe óH ’h .Ió≤©e á«aÉ≤Kh á«YÉªàLG ó«dÉ≤Jh Ék ª«b πª°ûJ
AGò¨dG ∑Ó¡à°SG •É‰CG ‘ »HÉéjE’G Ò«¨àdG õjõ©àd πª©dG
≈∏Y ó«cCÉàdG IOÉjõH ,á«Yƒfh
q á«ªc
q ,á«Hô©dG á≤£æŸG ‘
.π¡°SCG πμ°T ‘ É¡∏Ñ≤àj ΩÉ©dG …CGôdG ¿C’ ,á«ë°üdG ™aÉæŸG
:ñÉæŸG Ò¨Jh AGò¨dGh ábÉ£dGh √É«ŸG øeCG ΩRÓJ

‘ ≥«Kh πμ°ûH AGò¨dGh ábÉ£dGh √É«ŸG ôaGƒJ §ÑJôj
á≤£æe …CÉH áfQÉ≤e ≥KhCG πμ°ûH ÉÃQh ,á«Hô©dG á≤£æŸG
ó«©°U ≈∏Y á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ÚH »≤«≤◊G ¿hÉ©àdG á∏ãªàŸG ábÉ£dÉH á«æZ á«Hô©dG á≤£æŸÉa .⁄É©dG ‘ iôNCG
»°VGQC’Gh √É«ŸÉH á≤∏©àŸG äÉ«é«JGÎ°S’Gh äÉ°SÉ«°ùdG ,ìÉjôdGh ¢ùª°ûdG ábÉW äÉfÉμeEGh »©«Ñ£dG RÉ¨dGh §ØædÉH
.ñÉæŸG Ò¨Jh ábÉ£dGh á«YGQõdG »Yóà°ùj Gògh .Ék «FGòZ Ék °ü≤fh Ék «FÉe Ék ë°T ÊÉ©J É¡æμd
∑Ó¡à°SGh IQGOEG ‘ (nexus) ΩRÓàdG áHQÉ≤e ≥«Ñ£J
:Qó¡dG Rõ©j QÉ©°SC’G ºYO .AGò¨dGh √É«ŸGh ábÉ£dG :áKÓãdG ájƒ«◊G OQGƒŸG
QÉ©°SCG ºYO øe πjƒW ïjQÉJ á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG á«ÑdÉ¨d
áÑ≤Y ábÉ£dG ºYO ¿Éc ÉŸÉ£dh .AGò¨dGh √É«ŸGh ábÉ£dG í«ë°ûdG ™°VƒdG ºbÉØj ób Ék «aÉ°VEG Ék jó– ñÉæŸG Ò¨J Èà©
n jo h
√É«ŸG Ò©°ùJ ¿Éch .É¡eGóîà°SG IAÉØc õjõ©J ΩÉeCG á«°ù«FQ »°VGQC’G ájOhófi Aƒ°V ‘h .á«©«Ñ£dG OQGƒª∏d
äGQÉÑàYG ÖÑ°ùH á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG º¶©e ‘ á«aÓN ádCÉ°ùe ájhôŸG á«∏©ÑdG áYGQõdG ¿CG ¤EG Gk ô¶fh ,á≤£æŸG ‘ á«YGQõdG
…òdG ô©°ùdG ∫ó©e ≠∏Ñj ,Ók ãe .á∏bÉæàe á«æjOh á«aÉ≤K äÉ°SQÉ‡ ÖfÉL ¤EG ,IóFÉ°ùdG á°SQÉªŸG »g QÉ£eC’ÉH
‘ 35 ƒëf á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ √É«ª∏d ∂∏¡à°ùŸG ¬©aój Èà©o
n J ,ä’É◊G ¢†©H ‘ áeGóà°ùe ÒZh áÄ«°S á«YGQR
‘ 10 ≠∏Ñj IÓëŸG √É«ŸG ádÉM ‘h ,É¡LÉàfEG áØ∏c øe áÄŸG á°Vô©e á«YGQõdG É¡JÉLÉMh á≤£æª∏d á«FGò¨dG OQGƒŸG
¿CG øμÁ áÑ°SÉæe Ò©°ùJ äÉ°SÉ«°S ™°Vh øμd .§≤a áÄŸG ±ÉØ÷G äÉLƒe Ék °Uƒ°üN ,ñÉæŸG Ò¨J äGÒKCÉàd Gk óL
ºgõØëjh √É«ª∏d á«≤«≤◊G áª«≤dG Úμ∏¡à°ùª∏d í°Vƒj .á≤£æŸG ‘ âa’ πμ°ûH äOGORG »àdG äÉfÉ°†«ØdGh
¤EG º¡©aój Ée ,¢SÉ°SC’G Gòg ≈∏Y É¡©e πeÉ©àdG ≈∏Y
äÉeƒμ◊G π°UGƒJ ,∂dP ¤EG áaÉ°VEG .º¡cÓ¡à°SG áæ∏≤Y Ò¨àdGh AGò¨dGh √É«ŸGh ábÉ£dG ÚH …ƒ≤dG ΩRÓàdG Gòg
á«fóàe iôNCG äÉeóNh ™∏°Sh ájòZCG ÚeCÉJ á«Hô©dG ,äÉ°SÉ«°ùdG ™°Vh ‘ ≥«°ùæàdG IQhô°V ¢VôØj »NÉæŸG
.¿Éμ°ù∏d QÉ©°SC’G ñÉæŸG Ò¨J ÜÉÑ°SCG øe ∞«ØîàdG ¢üîj Ée ‘ Ék °Uƒ°üN
…ó«∏≤àdG è¡ædG øY ∫ƒëàdG Öéj ∂dòd .¬©e ∞«μàdGh
∑ƒ∏°ùdG Rõ©j á≤£æŸG ‘ ºYódG ¿CG áHôéàdG ÚÑJ
q áHQÉ≤e √ÉŒÉH ,´É£b πc ‘ Ék jOGôaEG äÉ°SÉ«°ùdG ™°Vƒd
AÖ©dG øe ∞«ØîàdG ‘ óYÉ°ùj ’h ,QòÑŸG »cÓ¡à°S’G ≥«≤– º¡ŸG øe ∂dòc .äÉYÉ£≤dG ÈY Gk QRBÉJ ≥∏îJ
ÚH ¿QÉ≤àa .áæ°S πc ádhO 220 øe ÌcC’ á«æWƒdG ºYódG øe áÄŸG ‘ 90 øe ÌcCÉa ,AGô≤ØdG ¬∏ªëàj …òdG
√òg á«ªch á«LƒdƒμjE’G äÉeóÿGh OQGƒŸG ≈∏Y É¡JÉÑ∏W ‹hódG ∂æÑ∏d á°SGQO äóLhh .AÉ«æZC’G ¤EG Ögòj ΩÉ©dG
.ÉgOhóM πNGO IôaGƒàŸG á«LƒdƒμjE’G äÉeóÿGh OQGƒŸG áÄŸG ‘ 2 ≈≤∏àJ Ók ãe ¢ùfƒJ ‘ πNódG á«fóàŸG ô°SC’G ¿CG
Ék gÉŒG øμd ,áæ°S ó©H áæ°S ó∏H πc AGOCG ∞∏àîjh πNódG á«dÉ©dG ô°SC’G ≈≤∏àJ Éª«a ,ábÉ£dG ºYO øe §≤a
»LƒdƒμjE’G RhÉéàdG :Oƒ≤Y òæe Ék æª«¡e ∫GR Ée Gk óMGh ºYO øe áÄŸG ‘ 60h øjõæÑdG ºYO øe áÄŸG ‘ 67 ƒëf
IQó≤dG øe áÄŸG ‘ 54 ≈∏YCG Ék «dÉM ƒgh ,≈eÉæàj »ŸÉ©dG AGò¨dG ºYO ¤EG áÑ°ùædÉH ,Ék °†jCG á°SGQódG äô¡XCGh .∫õjódG
IQób Ék «dÉM ájô°ûÑdG Ö∏£àJh ,¢VQC’G Öcƒμd á«Lƒdƒ«ÑdG ¢ùªÿGo ‘ OôØdG Ö«°üf ¿CG ,ô°üe ó«©°U ∞jQ ‘
ÉæÑcƒc ™«£à°ùj Ée Iôe ∞°üfh Iôe ¥ƒØJ á«Lƒdƒ«H Ö«°üf øY áÄŸG ‘ 48 ƒëæH ójõj ¿Éμ°ùdG øe ≈æZC’G
.√ójóŒ o ‘ OôØdG
.ô≤aC’G ¢ùªÿG
(óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG ∞∏q c ,2012 ΩÉY iód ,äÉgÉŒ’G √òg ¢ùμY ¤EG áaOÉ¡dG »YÉ°ùŸG ‘
áª°üÑ∏d ¢ù∏WCG êÉàfEÉH á«Ä«ÑdG áª°üÑ∏d á«ŸÉ©dG áμÑ°ûdG ìÓ°UEG ó«©°U ≈∏Y áØ∏àfl ÜQÉŒ á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG
OQGƒŸG ∑Ó¡à°SG »°ü≤à°ùj á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ á«Ä«ÑdG ôcP Éªch .√É«ŸGh ábÉ£dG »YÉ£b ‘ Ék °Uƒ°üN ,QÉ©°SC’G
¬«dG â∏°UƒJ Ée RôHCG øeh .á©«Ñ£∏d ájójóéàdG IQó≤dGh ÚcQÉ°ûŸG øe áÄŸG ‘ 77 ¿CG “óaCG” ´Ó£à°SG ÚH s ,Ék ≤HÉ°S
‘ OôØ∏d á«Ä«ÑdG áª°üÑdG §°Sƒàe ¿CG ióàæŸG á°SGQO ,ábÉ£dGh √É«ŸG πHÉ≤e ‘ ÈcCG ≠dÉÑe ™aO ≈∏Y ¿ƒ≤aGƒj
ÚeÉ©dG ÚH áÄŸG ‘ 78 áÑ°ùæH ™ØJQG á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG º«∏©àdG πãe ,ÈcCG á«YÉªàLG ™aÉæÃ º¡°†jƒ©J iôL ¿EG
Ée ,áÄŸG ‘ 250 ¿Éμ°ùdG OóY OGORG Éª«a ,2008h 1961 â≤aGôJ GPEG ,∂dòd .áÑ°SÉæe óYÉ≤J º¶fh »ë°üdG ¿Éª°†dGh
øe ÌcCG äOGR á∏eÉ°ûdG á«ª«∏bE’G á«Ä«ÑdG áª°üÑdG ¿CG »æ©j á«Ø«ØîJ ÒHGóJ ™e á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ ºYódG ìÓ°UEG º¶f
OôØ∏d IôaGƒàŸG á«Lƒdƒ«ÑdG IQó≤dG â©LGôJh .áÄŸG ‘ 500 ájƒb IGOCG ¬JGP âbƒdG ‘ ¿ƒμJ ¿CG É¡æμª«a ,áÑ°SÉæe
.IÎØdG √òg ∫ÓN áÄŸG ‘ 60 ∫ó©Ã á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ ájOÉ°üàb’G á«YÉªàL’G ⁄É¶ŸG á÷É©e ‘ äÉeƒμë∏d
Gk ójGõàe Gk õéY ,1979 ΩÉ©dG òæe ,πμc
q á≤£æŸG ÊÉ©Jh äÉHGô£°V’G ´’ófG ‘ âªgÉ°S »àdG Gk óL á≤«ª©dG
äÉeóÿG ≈∏Y É¡Ñ∏W ¿CG å«M ,á«Lƒdƒ«ÑdG IQó≤dG ‘ .“»Hô©dG ™«HôdG” º°SÉH áahô©ŸG á«YÉªàL’G
√òg á«£¨àdh .á«∏ëŸG äGOGóeE’G RhÉéàj á«LƒdƒμjE’G
øe á«LƒdƒμjEG äÉeóN OGÒà°SG øe óH ’ ¿Éc ,IƒéØdG á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ á«Ä«ÑdG áª°üÑdG
IOó°ûe Gk Oƒ«b ¢VôØJ ádÉ◊G √ògh .á≤£æŸG OhóM êQÉN
.…ô°ûÑdG √ÉaôdGh …OÉ°üàb’G QÉgOR’G ≈∏Y 2019 áæ°S øe ¤hC’G ô¡°TC’G ∫ÓN ájô°ûÑdG âμ∏¡à°SG
áμÑ°T äÉfÉ«H Ö°ùëH ,á∏eÉc áæ°ùd á©«Ñ£dG á«fGõ«e
‘ á«©«Ñ£dG OQGƒŸGh á«Ä«ÑdG áª°üÑdG ¢ù∏WCG{ π∏ëj Ö∏W ó°UôJ »àdG (GFN) á«ŸÉ©dG á«Ä«ÑdG áª°üÑdG
áª°üÑdG …CG ,OQGƒŸG ≈∏Y Ö∏£dG ºéM zá«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ (á«Ä«ÑdG áª°üÑdG …CG) ¢VQC’G OQGƒe ≈∏Y ájô°ûÑdG
,á«Lƒdƒ«ÑdG IQó≤dG …CG ,IôaGƒàŸG äGOGóeE’Gh ,á«Ä«ÑdG Ö∏£dG Gòg AÉÑYCÉH ¢Vƒ¡ædG ≈∏Y á©«Ñ£dG IQób πHÉ≤e
∫hódG ¬JÓ«∏– πª°ûJh .zá«ŸÉ©dG äGQÉàμ¡dG{ ¢SÉ«≤Ã .(á«Lƒdƒ«ÑdG IQó≤dG …CG)
IOôØæe ∫hóc ,á«Hô©dG ∫hódG á©eÉL ‘ AÉ°†YC’G 22`dG
»JCÉj Ée ‘ .á©ªà› á«Hô©dG á≤£æŸGh á«Yôa ≥WÉæeh Ék eƒj •ôØŸG “»LƒdƒμjE’G ¥ÉØfE’G” Gòg ∞«dÉμJ ≈∏éàJ
:¢ù∏WC’G ‘ IOQGƒdG èFÉàædGh äÓ«∏ëàdG ºgCG √É«ŸG í°Th ,±ÉØ÷Gh ,äÉHÉ¨dG ∫GhR πμ°T ‘ ,Ωƒj ó©H
,»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG IQÉ°ùNh ,áHÎdG QƒgóJh ,áHò©dG
,2008 ΩÉ©dG ‘ á«Ä«ÑdG áª°üÑdG äÉHÉ°ùM äÉ°SÉ«≤d Ék ≤ah ó«°ùchCG ÊÉK ºcGôJh ,äÉjÉØædG êÉàfEGh ,OQGƒŸG ±Gõæà°SGh
ÌcCG ,§°SƒàŸG ‘ ,á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ º«≤e πc Ö∏qn £J .…ƒ÷G ±Ó¨dG ‘ ¿ƒHôμdG
áfQÉ≤ªa .Ék «∏q fi IôaGƒàŸG IOóéàŸG OQGƒŸG »Ø©°V øe
á≤£æª∏d á«Ä«ÑdG áª°üÑdG iƒà°ùe ™ØJQG ,1961 ΩÉ©dG ™e á«ªc áfQÉ≤e øe “á«Ä«ÑdG áª°üÑdG” äÉHÉ°ùM Éææμ“
±É°†jo .OôØ∏d »ŸÉY QÉàμg 2.1 ¤G 1.2 øe ,áÄŸG ‘ 78 ¤ƒàJh .¬μ∏¡à°ùf Ée á«ªch Éæd áMÉàŸG á©«Ñ£dG OQGƒe
øe Ék «Ñ°ùf
q π«∏≤dG É¡jód ¿Éc á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ¿Cq G ∂dP ¤EG äÉª°üÑdG äÉHÉ°ùM åjó– á«ŸÉ©dG á«Ä«ÑdG áª°üÑdG áμÑ°T
á«Ä«ÑdG áª°üÑ∏d á«°ù«FôdG ô°UÉæ©dG
¿ƒHôμdG
áª°üÑdG ÜÉ©«à°S’ áHƒ∏£ŸG äÉHÉ¨dG QGó≤e πãÁ
ó«°ùchCG ÊÉK äÉKÉ©ÑfG RÉéàMG ≈∏Y IQó≤dG …CG ,á«fƒHôμdG
…QƒØMC’G OƒbƒdG ¥ôM øe Ék °SÉ°SCG áŒÉædG ,¿ƒHôμdG
’ »àdGh ,»°VGQC’G ΩGóîà°SG äÉ°SQÉ‡h á«dhódG IQÉéàdGh
.äÉ£«ëŸG É¡°üà“
ájƒYôdG »°VGQC’G
áaÉ°V’ÉH ,πª©à°ùJ »àdG á«Ñ°û©dG »°VGQC’G áMÉ°ùe πã“
Ö«∏◊Gh Ωƒë∏d áéàæŸG »°TGƒŸG á«HÎd ,±ÓYC’G ¤G
á«Ñ°û©dG »°VGQC’G ™«ªL πª°ûJ »gh .±ƒ°üdGh Oƒ∏÷Gh
∂dP ‘ ÉÃ ,äÉfGƒ«ë∏d ∞∏©dG Òaƒàd πª©à°ùJ »àdG
.êhôŸGh ájÈdG »YGôŸGh ´QõJ »àdG »YGôŸG
äÉHÉ¨dG
…ƒæ°ùdG OÉ°ü◊G ºYód áHƒ∏£ŸG äÉHÉ¨dG áMÉ°ùe πã“
.á«Ñ°ûÿG äÉéàæŸGh ¥QƒdG áæ«éYh OƒbƒdG Ö£◊
∑Éª°SC’G óFÉ°üe
êÉàf’ áeRÓdG á«°VQC’Gh ájôëÑdG √É«ŸG áMÉ°ùe πã“
π«°UÉfi ºYód áHƒ∏£ŸG ájƒæ°ùdG á«°ù«FôdG äÉjò¨ŸG
»àdG ´GƒfC’Gh (ôëH QÉªKh ∑Éª°SCG) á«FÉŸG ´GƒfC’G OÉ«£°UG
.∑Éª°SC’G á«HôJ ´QGõe É¡éàæJ
á«YGQõdG »°VGQC’G
á«YGQõdG π«°UÉëŸG êÉàf’ áHƒ∏£ŸG áMÉ°ùŸG øe ¿ƒμàJ
êÉàf’h ,(±É«dCGh á«FGòZ OGƒe) …ô°ûÑdG ∑Ó¡à°SÓd áeRÓdG
.•É£ŸGh á«àjõdG π«°UÉëŸGh ∑Éª°SC’Gh »°TGƒŸG ±ÓYCG
á«æÑŸG »°VGQC’G
™æ°U øe á«à– á«æH É¡«£¨J »àdG »°VGQC’G áMÉ°ùe πã“
ó«dƒJ Ohó°S äGÒëHh ™fÉ°üŸGh øμ°ùdGh π≤ædG πãe ô°ûÑdG
.á«FÉeô¡μdG ábÉ£dG
(GFN) á«Ä«ÑdG áª°üÑ∏d á«ŸÉ©dG áμÑ°ûdG :Qó°üŸG
Q’hO ∞dCG 92 øe ÌcCGh øª«dGh ¿GOƒ°ùdG ‘ Q’hO ∞dCG á«Lƒdƒ«ÑdG É¡JQób Oõp J ⁄ PEG ,ÉgOhóM πNGO ÉgOQGƒe
.ô£b ‘ IQób √ògh .OôØ∏d »ŸÉY QÉàμg 0.9 øY 2008 ΩÉ©dG ‘
QÉàμg 2.2 ≠∏H …òdG ≥HÉ°ùdG ÉgGƒà°ùe øY Gk óL q á«fóàe
717 á«Hô©dG ¿Gó∏Ñ∏d á«dÉªLE’G á«Ä«ÑdG áª°üÑdG âfÉc ∫ÓN áÄŸG ‘ 60 ™LGÎH …CG ,1961 ΩÉ©dG ‘ OôØ∏d »ŸÉY
´ƒªéŸG øe áÄŸG ‘ 4) 2008 ΩÉ©dG ‘ »ŸÉY QÉàμg ¿ƒ«∏e áé«àf ¤hC’G áLQódÉH ∂dPh .Ék eÉY Ú°ùªN øe πbCG
1961 ΩÉ©dG ‘ »ŸÉY QÉàμg ¿ƒ«∏e 116`H áfQÉ≤e ,(»ŸÉ©dG ™e ∑Ó¡à°S’G ä’ó©e ´ÉØJQG ¤EG áaÉ°VEG ,ÊÉμ°ùdG ƒªædG
‘ âfÉch .(ΩÉ©dG ∂dP ‘ »ŸÉ©dG ´ƒªéŸG øe áÄŸG ‘ 2) RhÉéàdG Gòg ôªà°SGh
q .IÉ«◊G •É‰CG ∫óÑJh πNódG ´ÉØJQG
É¡JGQób ™«£à°ùJ É‡ ÌcCG OQGƒŸG øe ∂∏¡à°ùJ 2008 ΩÉ©dG ,IOóéàŸG
q OQGƒŸG OÉØæà°SGh ,OQGƒŸG OGÒà°SG ÖÑ°ùH Ék °SÉ°SCG
¿Éμ°S Ö∏W ¿CG ™eh .√OóŒ q ¿CG á«∏ëŸG á«Lƒdƒ«ÑdG ¿CG Ωƒ∏©ŸGh .OôØ∏d ¿ƒHôμdG äÉKÉ©ÑfG iƒà°ùe ´ÉØJQGh
ôaGƒJ ¿EÉa ,»ŸÉ©dG ∫ó©ŸG
q øe ≈fOCG ƒg OQGƒŸG ≈∏Y á≤£æŸG OƒbƒdG ôjó°üJ π«NGóe øe ∫ƒqn “ á«Hô©dG ∫hódG äGOQGh
k mq
∂dPh ,É°†jCG ¿óàe k
ƒg É«∏fi
q OôØ∏d á«Lƒdƒ«ÑdG IQó≤dG â©ØJQG GPEÉa ,¿ƒjódGh á«LQÉÿG äGóYÉ°ùŸGh …QƒØMC’G
ƒªædGh
q á≤£æŸG ‘ ±ÉØ÷G ´É°VhC G øY ,Ée óM
q ¤EG ,œÉf Gòg ¿EÉa ,Ók ãe á«YGQõdG ™∏°ùdG äGOQGh QÉ©°SCÉc ,QÉ©°SC’G
¿Gó∏Ñ∏d á«Ä«ÑdG áª°üÑdG â∏q X óbh .™ØJôŸG ÊÉμ°ùdG .Ék jOÉ°üàbG
q ΩGóà°ùe ÒZ íÑ°ü«°S êPƒªædG
á«Lƒdƒ«ÑdG É¡JQób øe πbCG ,1980 ΩÉ©dG ≈àM ,á«Hô©dG
∑Ó¡à°SG OGORG ,∂dP ≈∏Y kIhÓY .OôØdG á°üM ¢SÉ°SCG ≈∏Y á«Ä«ÑdG áª°üÑdG ¢ù∏WCG ‘ IOQGƒdG äÉfÉ«ÑdG ô¡¶Jh
ºXÉ©àŸG Ö∏£dÉH AÉaƒ∏d …QƒØMC’G Oƒbƒ∏d á«Hô©dG á≤£æŸG OôØdG áª°üH ∫ó©ªa .á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ÚH Gk ÒÑc Ék JhÉØJ
á«Ä«ÑdG áª°üÑdG OGR Ée Gògh ,√É«ŸG á«∏–h AÉHô¡μdG ≈∏Y QÉàμg 11.7) 2008 ΩÉY ⁄É©dG ‘ ≈∏YC’G ¿Éc ô£b ‘
ô¶àæjo Éªc ,á«Lƒdƒ«ÑdG É¡JQób ‘ õé©dG OGRh á≤£æª∏d áª°üÑdG ∫ó©e øe Ék Ø©°V 13 ≈∏YCGh ,(OôØ∏d »ŸÉY
ójGõJ πX ‘ πÑ≤à°ùŸG ‘ á≤£æŸG äGQÉ«N øe óëj q ¿CG á«Ä«ÑdG áª°üÑdG ∫ó©e ±É©°VCG á©°ùJh »æª«∏d á«Ä«ÑdG
¿EÉa Gòμgh .QÉ©°SCÓd »∏ëŸG ºYódG ´ÉØJQGh ¿Éμ°ùdG á«fÉãdG ÚàÑJôŸG äGQÉe’Gh âjƒμdG â∏àMGh .Üô¨ŸG ‘
≈∏Y óªà©J »àdG ≥WÉæŸG áÄa ¤EG »ªàæJ á«Hô©dG á≤£æŸG OôØ∏d ≈∏YC’G á«Ä«ÑdG áª°üÑdG áÑMÉ°U ∫hódG ÚH áãdÉãdGh
.á«LQÉN á«Lƒdƒ«H IQób OGÒà°SG .⁄É©dG ‘
É¡jódh ⁄É©dG ¿Éμ°S øe áÄŸG ‘ 5 á«Hô©dG

q ¿Gó∏ÑdG º°†J ¿Éμ°S ™«ªL ¢TÉY GPG ¬fCG ¢ù∏WC’G ΩÉbQCG øe ÚÑàjh
.á«ŸÉ©dG á«Lƒdƒ«ÑdG IQó≤dG ´ƒª› øe §≤a áÄŸG ‘ 2.5 ∑Éæg ¿ƒμà°S ,»Hô©dG øWGƒª∏d ΩÉ©dG ∫ó©ŸG ≥ah ⁄É©dG
‘ ,¤hC’G áLQódÉH ,á«Hô©dG á«Lƒdƒ«ÑdG IQó≤dG õcÎJh º«≤ŸG ∫ó©e ≥ah Gƒ°TÉY GPG ÉeCG .á«°VQCG Iôc 1.2 ¤G áLÉM
á«Lƒdƒ«ÑdG IQó≤dG øe áÄŸG ‘ 49 πãÁ …òdG π«ædG …OGh á«Ñ∏àd ÖcGƒc 6.6 ¤G áLÉM ∑Éæg ¿ƒμà°ùa ,ô£b ‘
á≤£æª∏d á«dÉªLE’G á«Lƒdƒ«ÑdG IQó≤dG â¨∏Hh .á≤£æª∏d ‘ .¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK äÉKÉ©ÑfGh ∑Ó¡à°S’G iƒà°ùe
q G …CG ,»ŸÉY QÉàμg ¿ƒ«∏e 302 áHGôb 2008 ΩÉY á«Hô©dG
πbC ,Üô¨ŸG ‘ OôØdG ∫ó©e ≥ah ¬∏c ⁄É©dG ¢TÉY GPG ,πHÉ≤ŸG
717 ƒëf á¨dÉÑdG á«dÉªLE’G á«Ä«ÑdG É¡àª°üH ∞°üf øe §≤a á«°VQC’G IôμdG ´ÉHQCG áKÓK ¤G áLÉM ∑Éæg ¿ƒμà°S
á«Lƒdƒ«ÑdG IQó≤dG âfÉc ,áfQÉ≤ª∏dh .»ŸÉY QÉàμg ¿ƒ«∏e .º¡JÉLÉM á«Ñ∏àd
QGó≤Ã á«Ä«ÑdG É¡àª°üH øe ÈcCG 1961 ΩÉ©dG ‘ á≤£æª∏d
¤EG ,∫hCq ’G ΩÉ≤ŸG ‘ ,∫ƒëàdG
q Gòg Oƒ©jh .áÄŸG ‘ 86 á«Lƒdƒ«ÑdG IQó≤dG ôaGƒJ ‘ IÒÑc äÉæjÉÑJ áªK q ,∂dòc
(2008h 1961 ÚH áÄŸG ‘ 250 IOÉjR) ¿Éμ°ùdG OóY ´ÉØJQG QÉàμg 2.3 ¿GOƒ°ùdG ‘ 2008 ΩÉY â¨∏H É¡fCG å«ëH ,OôØ∏d
IOÉjR) á«Lƒdƒ«ÑdG IQó≤dG ´ƒª› øe ÒãμH ´ô°SCG IÒJƒH hCG ¥Gô©dG ‘ IQó≤dG ±É©°VCG 10 ƒëf …CG ,OôØ∏d »ŸÉY
.(2008h 1961 ÚH áÄŸG ‘ 40 .OôØ∏d »ŸÉY QÉàμg 0.2 â¨∏H »àdG ¿OQC’G
¿Eq G PEG ,Ék «Ä«H

q áfƒjóe »g Ωƒ«dG á«Hô©dG ∫hódG º¶©e √É«ŸG á«ªc πãe ,iôNCG ∫Éμ°TCG ‘ Ék °†jCG ähÉØàdG ô¡¶jh
AÉaƒ∏d ¬eóîà°ùJ É‡ πbC q G á«Lƒdƒ«ÑdG IQó≤dG øe É¡jód QÉàeCG 8 ÚH ìhGôJ »àdG ,OôØ∏d IôaGƒàŸG á«©«Ñ£dG áHò©dG
:áLhOõe RhÉéàdG Gòg áÑbÉYh .á«cÓ¡à°S’G É¡JÉLÉ«àMÉH ,É«fÉàjQƒe ‘ Ék Ñ©μe Gk Îe 3460h âjƒμdG ‘ áÑ©μe
É¡æeh ,…ƒ÷G ±Ó¨dG ‘ äÉjÉØædG ºcGÎJ ,á«MÉf øªa ÜQÉ≤j Ée ÚH ìhGôj …òdG OôØ∏d ‹ÉªLE’G »∏ëŸG œÉædGh
áeGóà°ùŸG »ÑXƒHCG ¢SQGóe :»LPƒ‰ »°SQóe •É°ûf ±Gõæà°SG ºàj ,iôNCG á«MÉf øeh .¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK
á«Ä«ÑdG É¡àª°üH ¢ù«≤J ,á«YGQõdG »°VGQC’G) á«LƒdƒμjE’G º¶oo ædG äGOƒLƒe
â©ªŒ q »àdG (á«aƒ÷G √É«ŸG äÉ≤ÑW ,∑Éª°SC’G óFÉ°üe
äGQó≤dG RhÉŒ ÖbGƒY Ωƒ«dG ó¡°ûfh .Qƒ°ü©dG ôe q ≈∏Y
Üƒ°†fh √É«ŸG çƒ∏Jh
q »°VGQC ’ G QƒgóJ ‘ áë°VGh á«Ä«ÑdG
äGÒ¨Jh q »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG IQÉ°ùNh á«aƒ÷G √É«ŸG
™°SGh á«LƒdƒμjE’G º¶ædG ±Gõæà°SG ¿ƒμj ÚMh .ñÉæŸG
Ék æeR ójóéàdG ¥ô¨à°ùj ,á∏jƒW äGÎØd Gk ôªà°ùe hCG ¥É£ædG
ΩÉ¶f …CG ¿EÉa ,IQÉÑL Oƒ¡L âdòHo ƒd ≈àMh .Ék °†jCG Ók jƒW
‘ á≤HÉ°ùdG ¬JÉjƒà°ùe ¤EG Oƒ©j ’ ób Qƒgóàe »LƒdƒμjEG
.»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdGh
q á«LÉàfE’G
⁄É©dG π qμ°ûJ »àdG ¿Gó∏ÑdG ÚH π°üØJ áë°VGh Iƒgq áªK q

IQób äGPh Gk óLq á«æZ IÒ¨°U ∫hO ∑Éæ¡a :»Hô©dG
á«æZ øμdh Ék «dÉe
q IÒ≤a IÒÑc ∫hOh ,á∏«Ä°V á«Lƒdƒ«H
Ú∏eÉY ¿Cq G ÒZ .á«Lƒdƒ«ÑdG IQó≤dG å«M øe Ék «Ñ°ùf
Éªg ,á≤£æŸG ¿Gó∏H ∞∏àfl ÚH ¿É©ªéj ÚcÎ°ûe
ƒªæ∏d
q áé«àf áYô°ùH OôØ∏d á«Lƒdƒ«ÑdG IQó≤dG ÊóJ
å«M øe á«Ä«ÑdG É¡àª°üH ¢SÉ«≤H »ÑXƒHCG ‘ ¢SQGóŸG äGô°ûY âeÉb áHò©dG √É«ŸG OQGƒe ¢übÉæJ πμ°ûj ¿CG ∫ÉªàMGh ,ÊÉμ°ùdG
kGó«¡“ ,á°SQóŸG øY IódƒàŸG äÉjÉØædG á«ªch ábÉ£dGh √É«ŸG ∑Ó¡à°SG .πÑ≤à°ùŸG ‘ á«Lƒdƒ«ÑdG IQó≤dÉH ®ÉØàM’G ΩÉeCG Ék ≤FÉY
äGÒKCÉàdG øe óë∏d áeRÓdG èeGÈdGh §£î∏d ™°Vhh äGAGôLE’G PÉîJ’
.kÉjƒæ°S É¡≤«≤ëàd IOófi ±GógCG ™°Vhh á«Ä«ÑdG …ƒ«◊G §«ëŸG IQób ≈∏Y ájô°ûÑdG äÉ©ªàéŸG óªà©J
OQGƒŸG ójóŒ πLCG øe ,á«Ä«ÑdG äÉeóÿÉH ÉgOGóeEG ≈∏Y
‘ ácQÉ°ûª∏d á«eGõdE’G ô°UÉæ©dG øe z»Ä«ÑdG ≥«bóàdG{ Gòg Èà©jh øeCG ΩGó©fG ¬«a ≈eÉæàj ⁄ÉY ‘h .äÉjÉØædG ÜÉ©«à°SGh
™e »ÑXƒHCG ` áÄ«ÑdG áÄ«g É¡à≤∏WCG »àdG ,záeGóà°ùŸG ¢SQGóŸG IQOÉÑe{ ¿CG øμÁ ’ á«Ä«ÑdG Ohó◊G πgÉéàj ∑ô– q …CG ¿EÉa ,OQGƒŸG
iód »HÉéjE’G »Ä«ÑdG ∑ƒ∏°ùdG õjõ©J ±ó¡H º«∏©à∏d »ÑXƒHCG ¢ù∏› ,QGôªà°S’G øe Ók NO ≈∏YC’G á«Hô©dG ∫hódG øμªàJ ób .Ωhój
äGQób AÉæH ±ó¡à°ùj Éªc .¢SQGóª∏d á«Ä«ÑdG áª°üÑdG π«∏≤Jh ÜÓ£dG ∞«dÉμàdG á¶gÉÑdG OQGƒŸG ≈∏Y ∫ƒ°ü◊G ‘ ,øeõdG øe IÎa
á«°SQóŸG á«Ä«ÑdG …OGƒædG IQGOEGh AÉ°ûfEG πãe ,É¡JÉÑ∏£àe ò«Øæàd Úª∏©ŸG ≈fOC’G á«Hô©dG ∫hódG ÉeCG .iôNCG ¿Gó∏H øe ÉgOGÒà°SÉH
ºàj ⁄ »àdG áeÉ¡dG á«Ä«ÑdG ÉjÉ°†≤dG ≈∏Y ±ô©àdG øe ÜÓ£dG Úμªàd ≈∏Y ÌcCG OÉªàY’G ¤EG ô£°†J
q óbh ,∂dP É¡d ìÉàjo ø∏a Ók NO
øe á«∏ª©dGh á«ª∏©dG äGQÉ¡ŸG º¡HÉ°ùcEGh ,á«°SGQódG ègÉæŸG ‘ É¡dhÉæJ hCG ,ÉgOQGƒe IóYÉb óØæà°ùàa á°UÉÿG á«Lƒdƒ«ÑdG É¡JGQób
.á«fGó«ŸG á£°ûfC’Gh á«Ä«ÑdG äÓMôdG ∫ÓN øe ójõŸG á«≤∏e á«LQÉÿG äGóYÉ°ùŸGh áfGóà°S’G ¤EG CÉé∏J
.áeOÉ≤dG ∫É«LC’G πgÉc ≈∏Y ¿ƒjódG
øe{ :ÚæÑ∏d á°UÉÿG á«æWƒdG á°†¡ædG á°SQóe ‘ »Ä«ÑdG ≥°ùæŸG ∫Ébh
Î«d 59^000 ∂∏¡à°ùJ Éæà°SQóe ¿CG ÉfóLh »Ä«ÑdG ≥«bóàdG AGôLEG ∫ÓN IOóéàŸG ÒZh IOóéàŸG
q OQGƒŸG ´É°VhCG á©HÉàe ¿EÉa ,∂dòd
äÉ«ªc √ògh .É¡«a áYhQõŸG AGô°†ÿG ≥WÉæŸG …ôd Ék «eƒj √É«ŸG øe ôeCG ,áeGóà°ùe á≤jô£H É¡dÓ¨à°SGh ,á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘
πª°ûj …òdG ,»Ä«ÑdG ≥«bóàdG Gòg èFÉàf ºgÉ°ùJ ¿CG πeCÉfh .π©ØdÉH IÒÑc ójó÷G ô°ü©dG Gòg ‘ …OÉ°üàb’G Oƒª°ü∏d Gk óL º¡e
ÉæHÓW á«YƒJ ‘ ,äÉjÉØædGh ábÉ£dGh AGƒ¡dGh √É«ŸÉH á∏°üàŸG äGQÉÑàY’G √òg Éæeóîà°SG GPEGh .OQGƒŸG øeCG ¬«a Ωó©æj …òdG
,ô©°ûf ¿CG ¿hO øe »eƒj πμ°ûH ÉgQó¡f »àdG á«©«Ñ£dG OQGƒŸG ºéëH ™e Ék °Uƒ°üN ,OQGƒŸG øeCG ƒëf ≥jôW ≥°ûd q äÉeƒ∏©ŸG
‘ AGƒ°S ÉgQóg øe óë∏d áÑ°SÉæŸG äGAGôLE’ÉH ΩÉ«≤dG ≈∏Y º¡©«é°ûJh Éfƒ£N ób ¿ƒμf ÉæfEÉa ,AGò¨dGh ábÉ£dGh AÉŸG OQGƒe §HGôJ
.z∫õæŸG ‘ hCG á°SQóŸG á≤£æŸG ¿Éμ°ùd áeGóà°ùŸG á«gÉaôdG ¿Éª°V ƒëf Iƒ£N
.πÑ≤à°ùŸG ‘ á«Hô©dG
á«Ä«ÑdG áª°üÑdGh ΩGóà°ùŸG ∑Ó¡à°S’G ∫ƒM ≥FÉ≤M
ΩGóîà°S’Gh ,áHÎdG áHƒ°üN ÊóJh »°VGQC’G QƒgóJ ¿EG t ΩGóà°ùŸG ∑Ó¡à°S’G

QƒgóJh ∑Éª°SCÓd ôFÉ÷G ó«°üdGh ,√É«ª∏d ΩGóà°ùŸG ÒZ
OQGƒŸG IóYÉb IQób øe π∏≤J πeGƒY É¡∏c ,ájôëÑdG áÄ«ÑdG ∫ƒ∏ëH áª°ùf ¿ƒ«∏H 9.6 ¤EG ⁄É©dG ¿Éμ°S OóY π°Uh GPEG t
.AGò¨dG áMÉJEG ≈∏Y á«©«Ñ£dG áMÉJE’ ÖcGƒc áKÓK ∫OÉ©j Ée ôeC’G Ö∏£àj ó≤a ,2050 áæ°S
.á«dÉ◊G IÉ«◊G •É‰CG ≈∏Y ®ÉØë∏d áeRÓdG á«©«Ñ£dG OQGƒŸG
IAÉ°VEG í«HÉ°üe ⁄É©dG AÉLQCG πc ‘ ¢SÉædG Ωóîà°SG GPEG t
Q’hO ¿ƒ«∏H 120 ƒëf ⁄É©dG ôaƒ«°ùa ,ábÉ£dÉH Ió°üà≤e á«eÉædG ¿Gó∏ÑdG ‘ zájOÉŸG áª°üÑdG{ øe OôØdG Ö«°üf ™ØJQGt
.Ék jƒæ°S .2017 ΩÉY ¿ÉæWCG 9 ¤EG 2000 ΩÉY ¿ÉæWCG 5 øe
»æμ°ùdGh …QÉéàdG ´É£≤dG ‘ ábÉ£dG ΩGóîà°SG πàëj t øY ôjQÉ≤J 250`dG á«ŸÉ©dG äÉcô°ûdG iÈc øe %93 Ωó≤Jt
ó«©°üdG ≈∏Y ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG ‘ (π≤ædG ó©H) á«fÉãdG áÑJôŸG .É¡à£°ûfCG ‘ áeGóà°S’G
ºgÉ°ùJh ,á«ŸÉ©dG ábÉ£dG øe %29 ô°SC’G ∂∏¡à°ùJh .»ŸÉ©dG
.¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK äÉKÉ©ÑfG øe %21 ‘ .»ŸÉ©dG »FÉŸG OÉ¡LE’G ‘ √É«ª∏d •ôØŸG ΩGóîà°S’G ºgÉ°ùjt
øe ´ô°SCG IQƒ°üH äGÒëÑdGh QÉ¡fC’G √É«e ô°ûÑdG çƒ∏jh
‘ ábÉ£dG ∑Ó¡à°SG ‹ÉªLEG øe %30 ájòZC’G ´É£b ∂∏¡à°ùjt ¿ƒ«∏H øe ÌcCG ∫GR Éeh .ÉgôjhóJ IOÉYEG ≈∏Y á©«Ñ£dG IQób
äGRÉZ äÉKÉ©ÑfG ´ƒª› øe %22 øY ∫hDƒ°ùe ƒgh ,⁄É©dG .á«≤ædG áHò©dG √É«ŸG ¤EG ¿hô≤àØj ¢üî°T
.…QGô◊G ¢SÉÑàM’G
%85h ,⁄É©dG ‘ áHò©dG √É«ŸG øe %70 áYGQõdG ∂∏¡à°ùJt
∑Ó¡à°SG πª› ‘ IOóéàŸG ábÉ£dG á°üM â¨∏Ht .á«Hô©dG á≤£æŸG ‘
.2015 ΩÉY %17.5 áÑ°ùf ábÉ£dG
å∏K ƒëf ó°ùØj ,ΩÉY πc ‘t

á«FGò¨dG OGƒŸG ´ƒª›
1.3 ƒëf …CG – áéàæŸG
É¡àª«b ≠∏ÑJ øW ¿ƒ«∏H
‘ – Q’hO ¿ƒ«∏H 1000
hCG Úμ∏¡à°ùŸG ∫RÉæe
ÖÑ°ùH hCG ôLÉàŸG ‘
äÉ°SQÉ‡ Aƒ°S
øjõîàdGh OÉ°ü◊G
.π≤ædGh
øjòdG OóY ≠∏Ñjt

IOÉjR øe ¿ƒfÉ©j
áfGóÑdG hCG ¿RƒdG
≈∏Y ¢üî°T Êƒ«∏H
.»ŸÉ©dG ó«©°üdG
á«Ä«ÑdG áª°üÑdG
QÉàμg 2.1 ƒg á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ á«Ä«ÑdG áª°üÑdG §°Sƒàet
.1961 ΩÉY ¿Éc ÉªY
q áÄŸG ‘ 78 IOÉjõH ,OôØ∏d »ŸÉY
0.9 ≠∏Ñj á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ á«Lƒdƒ«ÑdG IQó≤dG ôaGƒJ t
.1961 ΩÉ©dG øY áÄŸG ‘ 60 ¢VÉØîfÉH ,OôØ∏d »ŸÉY QÉàμg
,»ŸÉ©dG ó«©°üdG ≈∏Y ,á«Lƒdƒ«ÑdG IQó≤dG ‘ ÈcC’G ô°üæ©dGt OôØ∏d á«Ä«H áª°üH ≈∏YCG πé°S q ∂∏¡à°ùjt
q …òdG ó∏ÑdG ¿Éμ°S
‘ ÉeCG .IQó≤dG √òg øe áÄŸG ‘ 43 πμ°ûJ »àdG äÉHÉ¨dG ƒg ,§°SƒàŸG
q ‘ ,(OôØ∏d »ŸÉY QÉàμg 11.7) ô£b ƒgh ,2008 ΩÉY
PEG ,ÈcC’G ô°üæ©dG »g á«YGQõdG »°VGQC’G ¿EÉa ,á«Hô©dG ∫hódG .øª«dG ‘ º«≤ŸG ¬μ∏¡à°ùj Ée ∞©°V 13 øe ÌcCG
âfÉc óbh ,á«Lƒdƒ«ÑdG IQó≤dG ‹ÉªLEG øe áÄŸG ‘ 32 πμ°ûJ
‘ Ék Xƒë∏e Ék «fq óJ ó¡°ûj ⁄ …òdG »°VGQCÓd ó«MƒdG ΩGóîà°S’G á≤£æŸG ‘ º«≤ŸG …OÉ©dG OôØdG πãe ô°ûÑdG πc ¢TÉY ƒd t
Ö«dÉ°SCG ´ÉÑqJG ÖÑ°ùdG ¿Éc ÉÃQh
q .1961 ΩÉ©dG òæe OôØ∏d √ôaGƒJ äÉLÉ«àMÉH AÉaƒ∏d Öcƒc 1.2 ¤EG áLÉM ∑Éæg âfÉμd ,á«Hô©dG
.á«aƒ÷G √É«ŸG êGôîà°SG ‘ á¨dÉÑŸGh áØãμŸG áYGQõdG OôØdG πãe ô°ûÑdG ™«ªL ¢TÉY ƒd øμdh .OQGƒŸG øe ô°ûÑdG
á«Ñ∏àd ÖcGƒc 6.6 ¤EG áLÉM ∑Éæg âfÉμd ,ô£b ‘ º«≤ŸG …OÉ©dG
É¡àª°üH ¥ƒØJ ¿Gó∏H ‘ ⁄É©dG ∫ƒM áª°ùf ¿ƒ«∏H 1.9 ¢û«©jt .¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK äÉKÉ©ÑfGh ∑Ó¡à°S’G øe iƒà°ùŸG Gòg
.á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ áª°üÑdG OôØ∏d á«Ä«ÑdG ,»æª«dG …OÉ©dG OôØdG πãe ¢SÉædG ™«ªL ¢TÉY ƒd ,πHÉ≤ŸG ‘h
.§≤a ¢VQC’G Öcƒc ∞°üf ¤EG ájô°ûÑdG âLÉàM’
É¡JQób ¥ƒØJ ¿Gó∏H ‘ ⁄É©dG ∫ƒM áª°ùf ¿ƒ«∏H 2.7 ¢û«©jt
.á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ á«Lƒdƒ«ÑdG IQó≤dG OôØ∏d á«Lƒdƒ«ÑdG ,»ŸÉ©dG ó«©°üdG ≈∏Y ,á«Ä«ÑdG áª°üÑdG ‘ ÈcC’G ô°üæ©dG t
.á«Ä«ÑdG áª°üÑdG øe %55 πμ°ûJ »àdG á«fƒHôμdG áª°üÑdG ƒg
á«Ä«ÑdG áª°üÑdG :AÉ≤ÑdG äGQÉ«N{ (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG Gôjô≤J :QOÉ°üe áÄŸG ‘ 45 á«fƒHôμdG áª°üÑdG πμ°ûàa ,á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ ÉeCG
¢SOÉ°ùdG zá«ŸÉ©dG áÄ«ÑdG äÉ©bƒJ{ ôjô≤J ;zΩGóà°ùŸG ∑Ó¡à°S’G{h ,zá«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ ,OGORG …òdG ó«MƒdG ô°üæ©dG âfÉc »gh ,á«dÉªLE’G áª°üÑdG øe
. (GEO-6) .1961 òæe ,OôØdG ¢SÉ°SCG ≈∏Y

.ójÈàdGh áÄaóàdG ‘ ≠dÉÑJ ’h ,ábÉ£∏d IôaƒŸG Iõ¡LC’Gh,áª°ùf ÚjÓH 7.6 ≈∏Y ¬fÉμ°S OóY ƒHôj ⁄ÉY ‘
áæ°S ∫ƒ∏ëH ÚjÓH 9.6 ƒëf ¤EG ºgOÉjORG Qó≤jh
p t ¢VQCÓd ájójóéàdG IQó≤dG ô°ûÑdG RhÉéàj ,2050
hCG ΩÉ©dG π≤ædG πFÉ°Sh Ωóîà°SGh ,´É£à°ùŸG Qób ¢ûeG
.OƒbƒdÉH Ió°üà≤e IQÉ«°S pÏbG ÌcCG Ék «dÉM ¿ƒμ∏¡à°ùjh ¿ƒéàæj º¡fC’ ,ÒÑc πμ°ûH
á«∏©ØdG º¡àLÉM øe ÌcCG ,≈°†e âbh …CG ‘ É‡
ó«°ùchCG ÊÉK ¢üà“ »¡a ,É¡©∏à≤J ’h QÉé°TC’G ´QRG t .äÉjÉØædG øe á∏FÉg äÉ«ªc ¿hódƒjh ,ÒãμH
.…QGô◊G ¢SÉÑàMÓd Ék «°ù«FQ Ék ÑÑ°ùe Èà©j …òdG ¿ƒHôμdG
á°SQÉ‡ Éæ«∏Y Ék eGõd QÉ°Uh ,ô£ÿG óq M ¿B’G Éæ¨∏H ó≤d
:á«FÉŸG ∂àª°üH ¢ü∏≤J ∞«c π©aG{ CGóÑe ≈∏Y Ωƒ≤j …òdG ΩGóà°ùŸG ∑Ó¡à°S’G
í∏°UCGh ,πª©dGh á°SQóŸGh â«ÑdG ‘ AÉŸG Qóg øe ∞ØN t ¢ü«∏≤J ∫ÓN øe ∂dPh .zπbCG á«ªμH π°†aCGh ÌcCG
.áë°TGôdG äÉ«Øæ◊Gh Ò°SGƒŸG QƒgóàdG ∞«ØîJh ,äÉjÉØædG êÉàfEGh OQGƒŸG ∑Ó¡à°SG
.™«ªé∏d IÉ«◊G á«Yƒf õjõ©J ™e ,çƒ∏àdGh »Ä«ÑdG
äÉ«Øæ◊Gh äÉ°TódG ‘ √É«ŸG ÒaƒJ Iõ¡LCG Ωóîà°SG t ,zá«Ä«ÑdG Éæàª°üH{ ¢†«ØîJ ≈∏Y Éæ°UôM GPEGh
.¢†«MGôŸGh .ÉæÑcƒc ≈∏Y ájô°ûÑdG ôKCG ¢†«ØîJ ™«£à°ùf ±ƒ°ùa
:áª«∏°ùdG äÉ«cƒ∏°ùdG ¢†©H Éæg
á≤jôW óªàYGh ,∂fÉà°ùH hCG ∂à≤jóM …Q ‘ AÉŸÉH ó°üàbG t
p ,§«≤æàdÉH …ôdG
‘ hCG ôcÉÑdG ìÉÑ°üdG ‘ ∂JÉYhQõe hQGh :á«fƒHôμdG ∂àª°üH ¢ü∏≤J ∞«c
.¢ùª°ûdG IQGôM AGôL øe áYô°ùH √É«ŸG ôîÑàJ ’ »μd AÉ°ùŸG ÖÑ°ùàJ »àdG ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK äÉKÉ©ÑfG øe π∏b t
OÉ°üàb’G ∫ÓN øe ,ñÉæŸG Ò¨Jh …QGô◊G ¢SÉÑàM’G ‘
á÷É©Ÿ äÉ£fi AÉ°ûfEGh ôjQÉéŸG äÉμÑ°T ìÓ°UEÉH ÖdÉW t ábÉ£dG QOÉ°üe ΩGóîà°SGh ,OƒbƒdGh AÉHô¡μdG ∑Ó¡à°SG ‘
.ádòàÑŸG √É«ŸG .á«°ùª°ûdG ábÉ£dÉc IOóéàŸG
:á«FGò¨dG ∂àª°üH ¢ü∏≤J ∞«c í«HÉ°üŸG πª©à°SGh ,§≤a áLÉ◊G ƒYóJ å«M QGƒfC’G Å°VCG t
p ’h ,¬«dEG êÉà– Ée §≤a Îp °TG t
º∏YGh .Ék ◊É°U Ék eÉ©W ΩôJ
.äÉjÉØædG ôª£e ‘ »¡àæJ ÉæJÉjÎ°ûe øe %50 – 20 ¿CG
q ,¿ÉÑdC’Gh AGôª◊G Ωƒë∏dG øe πbCG á«ªc πr co t

É¡°VƒYh
⁄É©dG áª°üH øe %70 ¿CG º∏YGh .ÜƒÑ◊Gh ∂ª°ùdÉH
.á«fGƒ«M äÉéàæe øe »g á«FGò¨dG
™«æ°üJ OGORG Éª∏μa ,™sæ°üŸG AGò¨dG øe πbCG á«ªc πr co t

.á«Ä«ÑdG ¬àª°üH äÈc AGò¨dG
äÉaÉ°ùe RÉàŒ »¡a ,É¡ª°SGƒe ‘ á«∏fi ájòZCG Îp °TG t

.ô°übCG IóŸ ¿õq îJh πbCG
,Ék °VQCG ∂∏“ âæc GPEG πcDƒJ äÉJÉÑfh Iôªãe Gk QÉé°TCG ´QRG t
ΩÉ©£dG π°†aCG ≈∏Y π°ü– Gòμg ,IÒ¨°U øμJ Éª¡e
.™sæ°üŸG ÒZ »ª°SƒŸG »∏ëŸG
á«Ä«ÑdG áª°üÑdGh ΩGóà°ùŸG ∑Ó¡à°S’G ∫ƒM ∂JÉeƒ∏©e ÈàNG .3

ºàj …òdG ΩÉ©£dG å∏K ô°ûÑdG Qó¡j ```````````` .6 á«μ«à°SÓÑdG äÉjÉØædG º¶©e ôjhóJ OÉ©j ```````````` .1
»ØμJ Ék jƒæ°S øW ¿ƒ«∏H 1.3 ƒëf …CG ,¬LÉàfEG .⁄É©dG ∫ƒM
.⁄É©dG ´É«L ΩÉ©WE’
∂∏¡à°ùj ô≤ÑdG º◊ øe ΩGôZƒ∏«c êÉàfEG ```````````` .2
¥ƒØJ OQGƒe Ék «dÉM ájô°ûÑdG ∂∏¡à°ùJ ```````````` .7 .√É«ŸG øe Î«d ∞dCG 15
.ójóéàdG ≈∏Y á©«Ñ£dG IQób
AÉHô¡μdG QÉ©°SC’ »eƒμ◊G ºYódG ```````````` .3
ÚjÓH 5 ⁄É©dG ¿Éμ°S OóY RhÉéàj ’ ```````````` .8 .Qó¡dG ≈∏Y ÚæWGƒŸG ™é°ûj √É«ŸGh OƒbƒdGh
.áª°ùf
‘ √É«ŸG øe áÄŸG ‘ 15 áYGQõdG ∂∏¡à°ùJ ```````````` .4
CÉ£N.5 CÉ£N.10 ÈcCG á«Hô©dG ¿Gó∏Ñ∏d á«Ä«ÑdG áª°üÑdG ```````````` .9 .á«Hô©dG á≤£æŸG
CÉ£N.4 í°U.9 .á«Lƒdƒ«ÑdG É¡JQób øe
í°U.3 CÉ£N.8 πcCG ¤EG AGôª◊G Ωƒë∏dG πcCG øe ∫ƒëàdG ```````````` .5
™«ªL ‘ áeGóà°ùe ∑Ó¡à°S’G •É‰CG ```````````` .10 .áÄ«ÑdGh áë°üdÉH ô°†j ÜƒÑ◊Gh ∂ª°ùdG
í°U.2 í°U.7
CÉ£N.1 í°U.6
á«Ä«ÑdG áª°üÑdGh ΩGóà°ùŸG ∑Ó¡à°S’G ∫ƒM á«≤«Ñ£J äÉWÉ°ûf .4

á«Ä«ÑdG ∂àª°üH Ö°ùàMG :1 •É°ûædG
:øμ°ùŸG ±ó¡dG
á≤°T ΩCG π≤à°ùe â«H ΩCG IôNÉa Ó«a ‘ øμ°ùJ πg - √É«ŸGh ábÉ£∏d ¬cÓ¡à°SG §‰ ¤EG ò«ª∏àdG ±ô©àj ¿CG
?á«æμ°S ,äÉjÉØf øe ¬éàæj Éeh ,áØ∏àîŸG á«©«Ñ£dG OQGƒŸGh
P’ƒØdG ΩCG ,Üƒ£dG ΩCG ,ôé◊ÉH »æÑe ∂à«H πg - .áÄ«ÑdG ‘ ∂dP ÒKCÉJh
?êÉLõdGh
?∂à«H ‘ ¿ƒ°û«©j Ék °üî°T ºc - ?π©ØJ GPÉe
?AÉŸÉH ó°üà≤e ∂à«H πg - ¿CG ∂æμÁ Ée ±ôYGh á«°üî°ûdG á«Ä«ÑdG ∂àª°üH Ö°ùàMG
?ábÉ£dÉH ó°üà≤e ∂à«H πg - áμÑ°T ™bƒe ≈∏Y §HGôdG Gòg ∫ÓN øe É¡°†«Øîàd π©ØJ
?IOóéàŸG ábÉ£dG ¿ƒeóîà°ùJ πg - :á«ŸÉ©dG á«Ä«ÑdG áª°üÑdG
?ºμfGÒL øe πbCG ΩCG ÌcCG äÉjÉØf ∂Jô°SCG èàæJ πg - www.footprintnetwork.org/calculator
:π≤ædG :á«JB’G á∏Ä°SC’G øY áHÉLE’G ∂«∏Y ÖLƒà«°S

?IQÉ«°ùdÉH Ék «YƒÑ°SCG É¡©£≤J »àdG áaÉ°ùŸG Ée -
?Oƒbh Î«d πμH ∂JQÉ«°S É¡©£≤J »àdG áaÉ°ùŸG Ée - :ΩÉ©£dG
?IóMGh IQÉ«°S ‘ øjôNBG ∑QÉ°ûJ πg - ?á«fGƒ«◊G äÉéàæŸG πcCÉJ óM …CG ¤EG -
?áÑ°ùf …CÉH ?ΩÉ©dG π≤ædG Ωóîà°ùJ πg - hCG Ö∏©e ÒZ hCG ™qæ°üe ÒZ ΩÉ©W øe ¬∏cCÉJ Ée á«ªc Ée -
?áæ°ùdG ‘ ôaÉ°ùJ ¿GÒW áYÉ°S ºc - ?Ék «∏fi èàæe
äÉjÉØf ÓH Ék eƒj 30 : 1•É°ûædG
:¬dÉª©à°SG OÉ©j ¢ù«c hCG AÉYh ‘ É¡©°Vh ∞«∏¨J ÓHh ±ó¡dG

...™æ°üdG á«dõæe iƒ∏M ,âjƒμ°ùH ,QõL ,¬cGƒa OGƒŸG ΩGóîà°SG ‘ ¢Uô◊G IQhô°†H ò«eÓàdG ¢ù«°ù–
Gòμg .QÈe ÓH äÉjÉØf êÉàfEG hCG QGógEG ¿hO øe ,OQGƒŸGh
AÉŸÉH ó°üàbG :™HGôdG Ωƒ«dG á«Ä«H áª°üH º¡d ¿ƒμJh ΩGóà°ùŸG ∑Ó¡à°S’G ¿ƒ°SQÉÁ
á≤£æŸG ¿CG ™e ,QGógEGh •GôaEÉH AÉŸG ∂∏¡à°ùj Éæª¶©e .ójóéàdG ≈∏Y á©«Ñ£dG IQób øª°V
π«∏≤J ‘ IóYÉ°ùŸG ∂æμÁ .Ék «ŸÉY AÉŸÉH ô≤aC’G »g á«Hô©dG
ÌcCG hCG ÚJôμa ÎNG .∂à∏FÉY É¡μ∏¡à°ùJ »àdG √É«ŸG á«ªc ?π©ØJ GPÉe
:â«ÑdG ‘ ≥«Ñ£à∏d ,ô¡°T ∫GƒW á«JB’G äÉ«cƒ∏°ùdG á°SQÉ‡ ò«eÓàdG øe Ö∏£j
.∂fÉæ°SCG ∞¶æJ ÉeóæY á«Øæ◊G πØbCGt .IÉ«M §ªæc Ék ≤M’ ÉgOÉªàYG ≈∏Y º¡©«é°ûJh
.¢TódG â– ∂eÉªëà°SG IÎa ô°übt q
,π°SÉ¨ŸG ,äÉ«Øæ◊G) â«ÑdG ‘ äÉHô°ùàdG øY ¢ûàa t ≈eôJo ’ AÉe IQhQÉb Ωóîà°SG :∫hC’G Ωƒ«dG
.É¡MÓ°UEG ∂∏gCG øe Ö∏WGh (Ò°SGƒŸG ,¢†«MGôŸG .Ωƒj πc ôeÉ£ŸG ¤EG π°SôJ á«μ«à°SÓÑdG ôjQGƒ≤dG ÚjÓe
ôîÑàJ ’ »c AÉ°ùe hCG Ék MÉÑ°U ,•GôaEG ÓH á≤jó◊G phQGt .∂«à°SÓÑdG øe %9 øe ÌcCG ôjhóJ OÉ©j ’h
.√É«ŸG IQhQÉb ∂©e òNCÉJ ¿CG ¢ùæJ
n ’ ,â«ÑdG øe êôîJ ¿CG πÑbt
ÉgòNCÉJ ¿CG Oƒs ©Jh .É¡«eQ ∫óH É¡àÄÑ©J IOÉYEG øμÁ AÉe
AÉHô¡μdÉH ó°üàbG :¢ùeÉÿG Ωƒ«dG .ô¡°ûdG ∫GƒW ∂©e
äÉKÉ©ÑfGh äÉKƒ∏e èàæj AÉHô¡μdG ó«dƒàd OƒbƒdG ¥ôM
.ñÉæŸG Ò¨J ‘ ÖÑ°ùàJ ÜGô°ûdG áHƒÑfCG ¢†aQG :ÊÉãdG Ωƒ«dG
‘ ≠dÉÑJ ’h ,§≤a áLÉ◊G ƒYóJ å«M QGƒfC’G Å°VCG t Üô°ûd Ωóîà°ùJ »àdG á«μ«à°SÓÑdG Ö«HÉfC’G ÚjÓH
í«HÉ°üŸG ΩGóîà°SG ∂∏gCG øe Ö∏WGh ,ójÈàdGh áÄaóàdG .Ék «eƒj ≈eôJ äÉÑWôŸG
.AÉHô¡μdÉH Ió°üà≤ŸG ∂Hhô°ûe Ö∏WG ,ÉjÒà«aÉμdG hCG ¿ÉcódG ¤EG ÖgòJ ÉeóæYt
.∂«à°SÓH áHƒÑfCG ¿hO øe
¢VQC’G øY äÉjÉØædG §≤àdG :¢SOÉ°ùdG Ωƒ«dG
≈∏Y äÉjÉØf iôJ πg ,»◊G ‘ hCG Ö©∏ŸG ‘ »°û“ ÚM äÉjÉØf ÓH á«∏– :ådÉãdG Ωƒ«dG
≈∏Y ÉÃQ ?»¡àæJ øjCG º∏©J πg ?´QÉ°ûdG ‘ hCG ¢VQC’G hCG ¥QƒdÉH áØ∏ë »JCÉJ äÉ«∏ëàdGh áØ«ØÿG äÉÑLƒdG º¶©e
.√É«ŸG iô› ó°ùJ å«M IÉæb ‘ hCG ,êÉ«°S hCG Iôé°T .äÉØ∏¨ŸG √òg ºcGôJ ióe ‘ ôμa q .∂«à°SÓÑdG hCG ¿ƒJôμdG
‘ É¡©°Vh É¡£≤àdG ,¢VQC’G ≈∏Y äÉjÉØf âjCGQ GPEG t ∂°ùØæH ∂à«∏– ™æ°UG ,áØ∏ë á«∏– AGô°T øe ’k óH t
ÜGƒcCGh ,∂«à°SÓH ôjQGƒb Ék ÑdÉZ ¿ƒμà°S .Ö°SÉæŸG ÖYƒà°ùŸG
.á«μ«à°SÓH Ék °SÉ«cCGh ,ä’ƒcCÉe áØ∏ZCGh ,Iƒ¡b hCG ÜGô°T
â«ÑdG ¤EG ∂eÉ©W ÉjÉ≤H óYCp G :™HÉ°ùdG Ωƒ«dG

ΩÉ©£dG å∏K ¿CG º∏©J πg .IÒÑc á∏μ°ûe ΩÉ©£dG äÉjÉØf
¬∏≤fh ΩÉ©£dG êÉàfEG ¿EG ?äÉjÉØæc ≈eôj ⁄É©dG ‘ èàæŸG
.√Qó¡f ¿CG Rƒéj Óa ,OQGƒŸG øe á∏FÉg á«ªc ∂∏¡à°ùj
‘ ≈≤Ñj Ée ™°V ,∂FGóZ ∫hÉæJ øe »¡àæJ ¿CG ó©H t
.â«ÑdG ¤EG Oƒ©J ÉeóæY hCG Gk óZ ¬∏cCÉàd ΩÉ©£dG áÑ∏Y
p G :øeÉãdG Ωƒ«dG
¬«dEG êÉà– ’ Ée §YC
¿ƒμ∏¡à°ùj ô°ûÑdGh ,¢VQC’G OQGƒe ±õæà°ùj ™∏°ùdG êÉàfEG
äÉjÉØf ÓH Ék eƒj 30
ó°üàbG ó°üàbG á«∏– áHƒÑfCG ¢†aQG AÉe IQhQÉb

AÉHô¡μdÉH AÉŸÉH äÉjÉØf ÓH ÜGô°ûdG ≈eôJo ’
¬©æ°UG ™æ°UG Ör ng ÉjÉ≤H ΩôJ

p ’ §≤àdG
∂°ùØæH kGOÉª°S ójôJ ’ Ée ∂eÉ©W äÉjÉØædG
ó«Y p
ÖcQG hCG ¢ûeG í∏°UCG äGhOCG Ωóîà°SG ô°ûfG
äÉjÉØædG π«∏b áLGQO ∫ƒWCG ΩhóJ ∂∏«°ùZ
QhO
q êôNG ¥ƒ°S ΩRGƒd ¢ù«c òN
∂JÉjÉØf QÉ°†ÿG á°SQóŸG ¥ƒq °ùJ
¥Qh øa
q ó°üàbG q
ô°†M ´QRG
â«dGƒàdG äÉjÉØf øe ¥QƒdÉH ∂HGô°T ∂eÉ©W
∑QÉ°T áaÉ¶f ÉjÉ≤H π°ùZG áª©WC’G á«YhCG

øjôNB’G AGô°†N ΩÉ©£dG ¿ƒë°üdG IõgÉ÷G
»©«ÑW ¢†«q Ñe ¢ùª°ûdG ¿CG Éªc ,¢ùHÓŸG ó©Œ

q ¿hO ∫ƒëj ∂dòd .√ójóŒh √ÒaƒJ ¢VQC’G ™«£à°ùJ Ée »Ø©°V Ék «dÉM
.π«°ù¨∏d ¿CGh Iójó÷G AÉ«°TC’G AGô°T ‘ Ú°üjôM ¿ƒμf ¿CG Öéj
≈∏Y hCG πÑ◊G ≈∏Y ¢ùHÓŸG ô°ûfG ,á∏Ñ≤ŸG á∏°ù¨dG ‘ t .¬«dEG áLÉëH ó©f ⁄ Ée »£©f
.π«°ù¨dG ô°ûæe »àdG ÜÉ©dC’G ™«ªL ∞°ûμà°SG ,´ƒÑ°SC’G ájÉ¡f á∏£Y ‘t
p ,É¡μ∏“
.¬«dEG áLÉëH ó©J ⁄ Ée §YGh
zá«≤«≤M{ äGhOCG Ωóîà°SG :ô°ûY ÊÉãdG Ωƒ«dG
OQGƒŸG ∂∏¡à°ùJ ∫Éª©à°S’G ó©H ≈eôJ »àdG AÉ«°TC’G kGOÉª°S ™æ°UG :™°SÉàdG Ωƒ«dG
á«≤«≤M äGhOCG ΩGóîà°SG π°†aC’G øªa .Ò°üb ΩGóîà°S’ OÉª°S ¤EG ¬∏jƒ– ∂æμÁ ,¬∏c ∂eÉ©W ∫hÉæàJ ⁄ GPEG
øë°U ™æ°üa ,√É«ŸG ôaƒJ ∂∏J ¿CÉH óMCG ∂©æ≤j ’h .É¡∏°ùZh OGƒŸG ó«©j (composting) ó«ª°ùàdG .äÉYhQõª∏d
.√É«ŸG øe Gk Î«d 30 ∂∏¡à°ùj »bQh QÉ°†ÿG äÓ°†a É¡æeh ,π∏ëàJ å«M ¢VQC’G ¤EG á«©«Ñ£dG
Ωóîà°SGh ,∫Éª©à°S’G ó©H ≈eôJ »àdG äGhOC’G ¢†aQGt .ájƒ°†©dG OGƒŸG øe ÉgÒZh õÑÿGh ¬cGƒØdGh
≥YÓŸGh ¿ƒë°üdÉc ,Gk QGôμJ É¡eGóîà°SG øμÁ »àdG äGhOC’G ´ÉæbEG ∫hÉMh ,â«ÑdG á≤jóM ‘ ΩÉ©£dG äÓ°†a ôªWGt
.á«≤«≤◊G ÜGƒcC’Gh äÉcƒ°ûdGh ÚcÉμ°ùdGh èeÉfôH ‘ ∑QÉ°Th .á°SQÉªŸG √òg ≥«Ñ£àH á°SQóŸG IQGOEG
.ájƒ°†©dG OGƒŸG ó«ª°ùJh äÉjÉØædG RôØd
í∏°UCG :ô°ûY ådÉãdG Ωƒ«dG
AGô°T ¿ÉM ¬fCG »æ©j ’ Gò¡a ,ô°ùμfG hCG A»°T π£©J GPEG ∂°ùØæH ¬©æ°UG :ô°TÉ©dG Ωƒ«dG
hCG π«∏b ó¡éH AÉ«°TC’G ìÓ°UEG øμÁ IÒãc Ék fÉ«MCG .√ÒZ É¡æe Òãch ,™æ°üdG á∏¡°S É¡jÎ°ûf »àdG OGƒŸG øe Òãc
.á∏«∏b áaô©Ã .∂àë°üH IQÉ°V ô°UÉæY ≈∏Y …ƒàëj
∫hÉM ,∂àÑ©d øe AõL ô°ùμfG hCG ,∂°ü«ªb QR ´É°V GPEG t ÓH ∂°ùØæH É¡©æ°U ∂æμÁ áØ∏ë á©∏°S ‘ ôμa t
.IóYÉ°ùŸG ∂Ñjôb hCG ∂eCG hCG ∂«HCG øe Ö∏WGh ,¬MÓ°UEG IôFÉW ?Ö«HRh Rƒdh RƒL øe á«∏– ?iƒ∏M á©£b :∞«∏¨J
zÜƒ«Jƒj{ ≈∏Y ó«Øe ƒjó«a øY åëÑdG Ék °†jCG ∂æμÁ ?á«bQh
.IójóL IQó≤e ÜÉ°ùàcGh
∂∏«°ùZ ô°ûfG :ô°ûY …OÉ◊G Ωƒ«dG
p :ô°ûY ™HGôdG Ωƒ«dG óbh ,á«FÉHô¡μdG ábÉ£dG øe Gk Òãc ∂∏¡à°ùJ ¢ùHÓŸG áØØ›
áLGQO ÖcQG hCG ¢ûeG
ÖÑ°ùàj …òdG OƒbƒdG øe Ók FÉg Gk QGó≤e äGQÉ«°ùdG ∂∏¡à°ùJ óbh AÉHô¡μdG ôaƒ«a π«°ù¨dG ô°ûf ÉeCG .¢ùHÓŸG ¢†©H ó°ùØJ
øY ∂dP áëaÉμe ‘ áªgÉ°ùŸG ∂æμÁ .ñÉæŸG Ò¨J ‘ ¬bôM
.IÒ°üb äÉaÉ°ùŸ áLGQódG ÜƒcQ hCG »°ûŸG ≥jôW
∂æμÁ πg :´ƒÑ°SC’G Gòg ∂∏≤æJ á≤jôW Ò«¨J ‘ ôμat
¤EG ?á°SQóŸG ¤EG ?¿ÉcódG ¤EG áLGQódG ÜƒcQ hCG »°ûŸG
Ωƒ«d Gƒ££Nh IQOÉÑŸG √òg ‘ ∂à∏FÉY ∑ô°TCG ?∂≤«aQ â«H
ÜƒcQ ‘ ácQÉ°ûŸG hCG ΩÉ©dG π≤ædG ,™Ñ£dÉH .äGQÉ«°S ÓH
∂æμÁh ,äÉKÉ©Ñf’G ¢ü«∏≤àd iôNCG á≤jôW IóMGh IQÉ«°S
.∂JÓ≤æJ ‘ ÉgOÉªàYG
äÉjÉØædG π«∏b ó«Y :ô°ûY ¢ùeÉÿG Ωƒ«dG

.∫ÉØàMÓd ∂HÉë°UCG ƒYóJ ¿CG ójôJh ∑OÓ«e ó«Y ÜÎbG
É¡°ü«∏≤J ∫hÉMh É¡fƒéàæà°S »àdG äÉjÉØædG á«ªc ‘ ôμa
.øμ‡ óM ≈fOCG ¤EG
¿ƒë°U ,áWôØe ÒZ á«ªμHh ™æ°üdG á«dõæe iƒ∏M t
’ á«LÉLR ôjQGƒb ‘ äÉHhô°ûe ,á«≤«≤M ÜGƒcCGh ≥YÓeh
...ÉjGó¡dG ¢SÉ«cCG ΩGóîà°SG IOÉYEG ,á«fó©e hCG á«μ«à°SÓH
¥ƒq °ùJ ¢ù«c òN :ô°ûY ¢SOÉ°ùdG Ωƒ«dG

∂JÉjÎ°ûe ™°Vh ¤EG ∞XƒŸG QOÉÑj ,ôéàŸG ¥hóæ°U óæY
¿É«MCG ‘ …Qhô°V ÒZ ¢ù«μdG Gòg .∂«à°SÓH ¢ù«c ‘
.áÄ«ÑdÉH ô°†j ƒgh ,IÒãc
.ôéàŸG hCG ¥ƒ°ùdG ¤EG ¥ƒq °ùJ ¢ù«c ∂©e òNCÉJ ¿CG Oƒs ©Jt
,¢ù«c ÓH ∂JÉjÎ°ûe πª– ¿CG ∫hÉM ,∂dP â«°ùf GPEGh
IOÉYEG ¢ùæJ
n ’ øμdh .É¡«a É¡©°†àd ¿ƒJôc áÑ∏Y Ö∏WG hCG
.áÑ∏©dG ôjhóJ
á«°SQóŸG äGhOC’G :ô°ûY ™HÉ°ùdG Ωƒ«dG

…òdG ∂«à°SÓÑdG øe ÒãμdG á«°SQóŸG äGhOC’G øª°†àJ
.Ók «∏b hCG IóMGh Iôe Ωóîà°ùj
áæ°ùdG øe á◊É°U â«≤H »àdG äGhOC’G ΩGóîà°SG óYCG t
øY åëHG IójóL IGOCG AGô°T ¤EG êÉà– ÉeóæYh .á«°VÉŸG
øe ’k óH á«Ñ°ûN hCG á«fó©e Iô£°ùe :Ók jƒW ΩhóJ IGOCG
å«ëH »μ«à°SÓH ’ »bQh hCG ÊƒJôc ∞∏e q ,á«μ«à°SÓÑdG
AGô°T ∫hÉM á«°SGQódG áæ°ùdG ájGóH ‘h ...√ôjhóJ øμÁ
.Ió«L ádÉM ‘ á∏ª©à°ùe Öàc
∑Éæ¡a ,IôaGƒàe áeóÿG √òg øμJ ⁄ GPEGh .ÉgôjhóJ IOÉYEG á«∏ëŸG áYQõŸG hCG QÉ°†ÿG ¥ƒ°S :ô°ûY øeÉãdG Ωƒ«dG
.´ƒ°VƒŸG Gò¡H ºà¡J äÉ«©ªL ¿CG πÑb Gk óL á∏jƒW äÉaÉ°ùe Ék fÉ«MCG π–ôJ á«FGò¨dG OGƒŸG
.âYQR ∞«ch âJCG øjCG øe ±ô©J ’ óbh ,∂JóFÉe ¤EG π°üJ
∂eÉ©W ´QRG :¿hô°û©dGh …OÉ◊G Ωƒ«dG ‘ áéàæe QÉ°†Nh ¬cGƒa AGô°T ∂æμÁ á«∏ëŸG ¥ƒ°ùdG ‘
.∫õæŸG á≤jóM ‘ QÉ°†Nh Iôªãe QÉé°TCG ´QõH ∂∏gCG ™æbCGt .∂à≤£æe
á«∏fi ¥ƒ°S hCG áÑjôb áYQõe ¤EG ∂à∏FÉY ™e ÖgPG t
∂©e ∂HGô°T òN :¿hô°û©dGh ÊÉãdG Ωƒ«dG ™e çó– .áLRÉ£dG á«ª°SƒŸG äÉéàæŸG ógÉ°Th ,QÉ°†î∏d
ábÉ£dG øe Gk Òãc ∂∏¡à°ùj ICÉÑ©ŸG ôFÉ°ü©dGh äÉÑWôŸG êÉàfEG øe ¬«¡à°ûJ Ée ÎNGh .É¡LÉàfEGh É¡YQR á«Ø«c øY ÚYQGõŸG
.äÉjÉØædG øe Gk Òãc èàæj É¡cÓ¡à°SGh ,á«©«Ñ£dG OQGƒŸGh .¥ƒq °ùJ ¢ù«c ∂©e òNCÉJ ¿CG ¢ùæJ
n ’h .QÉ°†Nh ¬cGƒa
,Ék «dõæe ô°†ëŸG
q ¬cGƒØdG Ò°üYh AÉŸG Üô°TG ,∫õæŸG ‘ t
∂©e ¬æe òNh .á«FÉ«ª«μdG äÉaÉ°VE’G øe ∫ÉNh êRÉW ƒ¡a êQÉÿG ¤EG ™∏WG :ô°ûY ™°SÉàdG Ωƒ«dG
.É¡àÄÑ©J IOÉYEGh É¡∏°ùZ øμÁ IQhQÉb ‘ á°SQóŸG ¤EG Ék ÑdÉZ ∂æμd .É¡dÉªL ájÉªM ≥ëà°ùJh ,á°ûgóe á©«Ñ£dG
ÜÉ©dCÉH Ö©∏J hCG ¿ƒjõØ∏àdG ógÉ°ûJ â«ÑdG πNGO ≥dÉY
¥QƒdÉH ó°üàbG :¿hô°û©dGh ådÉãdG Ωƒ«dG .á«°SQóŸG ∂JÉÑLGh õéæJ hCG ƒjó«ØdG
äÉéàæŸG ™æ°U πLCG øe ⁄É©dG ∫ƒM QÉé°TC’G ÚjÓe ™£≤J ≈∏Y É¡JQóbh á©«Ñ£dG áYhôH ∑ôcòj â«ÑdG øe êhôÿGt
.á«bQƒdG 15 ¢†eCp G !∞°ûμà°SGh êôNG .á«∏≤©dG ∂JGQóbh ∂àbÉW õØM
∫Éª©à°SGh ,áëØ°üdG »à¡L ≈∏Y áHÉàμdÉH ¥QƒdÉH ó°üàbGt .á©«Ñ£dG ™FGhôH ™àªàJ êQÉÿG ‘ Ék «eƒj á≤«bO 30 –
Rôah ,ÖàμdG ∫Éª©à°SG IOÉYEGh ,Ék eÉ“ ÉgAÓàeG ≈àM ôJÉaódG
.ÉgôjhóJ IOÉYE’ Gk ó«¡“ á«bQƒdG äÉjÉØædG ∂JÉjÉØf ôjhóJ óYCG :¿hô°û©dG Ωƒ«dG
Gk QÉ«N ¿ƒμJ ¿CG Öéj øμdh ,ø°ùM ôeCG ôjhóàdG IOÉYEG
äÉjÉØf øe ∞– :¿hô°û©dGh ™HGôdG Ωƒ«dG É¡«dEG êÉàëf ’ »àdG äÉjÉØædG ¢†aôf ¿CG ’k hCG Éæ«∏©a .Gk ÒNCG
.ÉæJÉjÉØf ¢†©H øe áØjôWh á∏«ªL AÉ«°TCG ™æ°U øμÁ ó«©f ºK ,¬«dEG êÉàëf Ée π∏≤f ºK ,(áØ∏ZC’Gh ¢SÉ«cC’Éc)
⁄ A»°T øe Gk ó«Øe Ék Ä«°T ™æ°üJ ¿CG ∫hÉM ,´ƒÑ°SC’G Gògt º¡ŸG øe øμdh .ôjhóàdG ó«©f ∂dP ó©Hh ,Éæjód Ée ∫Éª©à°SG
∫ƒëàJ ¿CG øμÁ ¿ƒJôμdG ≥jOÉæ°U :Ók ãe .¬«dEG áLÉëH ó©J .ôjhóà∏d ídÉ°U ƒg Ée ±ô©f ¿CG Gk óL
áYƒÑ£ŸG ¥GQhC’Gh ,øjõîJ ≥jOÉæ°U hCG IÒ¨°U ziôb{ ¤EG Ö∏WGh ,∂à≤£æe ‘ ôjhóàdG IOÉYEG äÉfÉμeEG øY ∫CÉ°SGt
,º°SQ hCG øjƒ∏J ¥Qh ¤EG ∫ƒëàJ ¿CG øμÁ óMGh ÖfÉL ≈∏Y ±ó¡H äÉjÉØædG RôØd ´hô°ûe ‘ ácQÉ°ûŸG ∂à∏FÉY øe
QÉμaCG ∑Éægh .äÉfGƒ«M hCG äGôFÉW ∫Éμ°TCG ‘ iƒ£J hCG
.âfÎfE’G ≈∏Y áYóÑe
â«dGƒàdG ¥Qh :¿hô°û©dGh ¢ùeÉÿG Ωƒ«dG

150 ƒëf ∂∏¡à°ùJ ΩÉª◊G
q ¥Qh øe áaÉØd êÉàfEG ¿CG º∏©J πg
√ôjhóJ OÉ©ŸG â«dGƒàdG ¥Qh Éæeóîà°SG ƒdh ?AÉŸG øe Gk Î«d
.Ék jƒæ°S QÉé°TC’G ÚjÓe Éfò≤fC’
™e ,√ôjhóJ OÉ©e â«dGƒJ ¥Qh AGô°T ∂∏gCG øe Ö∏WG t
.•GôaEG ¿hO øe ¬eGóîà°SG ≈∏Y ¢Uô◊G
IõgÉ÷G áª©WC’G á«YhCG :¿hô°û©dGh ¢SOÉ°ùdG Ωƒ«dG

äÉjÉØf øe Gk ÒÑc Gk AõL IõgÉ÷G áª©WC’G á«YhCG πμ°ûJ
hóÑJ »àdG ∂∏J ≈àM .äÉ°ù°SDƒŸGh ¢SQGóŸGh ÖJÉμŸGh äƒ«ÑdG
π¡°ùdG øe .∂«à°SÓÑdÉH áæ£Ñe ¿ƒμJ Ée Ék ÑdÉZ ¿ƒJôμdG øe
.∂©e AÉYh QÉ°†MEÉH á«YhC’G √òg ÖæéàJ ¿CG
âfÎf’G ≈∏Y Ió«Øe ™bGƒe ,IõgÉL áÑLh …Î°ûJ ¿CG ójôJ ÉeóæY ,á∏Ñ≤ŸG IôŸG ‘t
.É¡«a É¡©°†àd AGóZ áÑ∏Y hCG (ôjhôHÉJ) AÉYh ∂©e ô°†MCG
2019 ` 2008 (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG ôjQÉ≤J ’ :Ék ≤M’ É¡∏cCÉàd â«ÑdG ¤EG ÉjÉ≤ÑdG òNCG Ék °†jCG ∂æμÁ Gòμg
www.afedonline.org
!áÄÑ©J äÉjÉØf ’h ,ΩÉ©W äÉjÉØf
ΩGóà°ùŸG ∑Ó¡à°S’G ∫ƒM “óaCG” ôjô≤J
http://www.afedonline.org/Report2015/AFEDreportEng- ¿ƒë°üdG π°ùZG :¿hô°û©dGh ™HÉ°ùdG Ωƒ«dG
Ar2015.html
Qó¡J ’ ,π©ØJ ÉeóæYh .¿ƒë°üdG π°ù¨H ∂∏gCG óYÉ°St
á«Hô©dG ¿Gó∏Ñ∏d á«Ä«ÑdG áª°üÑdG ∫ƒM zóaCG{ ôjô≤J Égƒ∏¨°ûJ Óa ,¿ƒë°üdG ádÉ°ùZ ΩGóîà°SG ”OQCG GPEG ÉeCG .AÉŸG
http://www.afedonline.org/report2012/ar2012.html .É¡à©°S AπÃ ’EG
https://www.un.org/sustainabledevelopment/ ΩÉ©£dG ÉjÉ≤H :¿hô°û©dGh øeÉãdG Ωƒ«dG
:∂°ùØf ∫CÉ°SG ,äÓª¡ŸG á∏°S ‘ ΩÉ©£dG ÉjÉ≤H »≤∏J ¿CG πÑb
á«Ä«ÑdG áª°üÑ∏d á«ŸÉ©dG áμÑ°ûdG .∂dP ∂æμÁ IÒãc Ék fÉ«MCG ?É¡∏cCG ∂æμÁ πg
https://www.footprintnetwork.org/
áÑLh Ò°†– ‘ ôμah ,ΩÉ©£dG ÉjÉ≤H ‘ ô¶ædG óYCG t
¢VQC’G äGQób ájô°ûÑdG äRhÉŒ Ωƒj ÉjÉ≤H ∫Éª©à°SG IOÉYEG øμÁ .∂∏gCG IóYÉ°ùÃ É¡æe IójóL
https://www.dw.com/en/world-marks-earliest-earth- á£∏°S{ OGóYE’ ¬cGƒØdG ÉjÉ≤Hh ,òjòd AÉ°ùM OGóYE’ QÉ°†ÿG
overshoot-day/a-49781325
OGóYE’ á«≤ÑàŸG Ωƒë∏dGh ,Ò°üY zπ«àcƒc{ hCG z¬cGƒa
12 ±ó¡dG ∫ƒM á«YƒàdG èeGôHh Úª∏©ª∏d Ió«Øe OGƒe :ƒμ°ùfƒ«dG áª¶æe !IóMGh ÜôL .IÒãc QÉμaCG ∑Éæg ...IÒ£a hCG ¢ûjhófÉ°S
ÚeGóà°ùŸG êÉàfE’Gh ∑Ó¡à°S’ÉH ¢UÉÿG
https://en.unesco.org/themes/education/sdgs/material/12 AGô°†N áaÉ¶f :¿hô°û©dGh ™°SÉàdG Ωƒ«dG
äÉ©ªàéŸGh ¿óŸÉH ¢UÉÿG 11 ±ó¡dG ∫ƒM äÉeƒ∏©e :IóëàŸG ·C’G ≈∏Y IÈ› ÒZ ∞«¶æàdG OGƒe äÉcô°T ¿CG º∏©J πg
áeGóà°ùŸG √òg øe Òãch ?É¡JÉéàæe äÉjƒàfi ™«ªL øY ìÉ°üaE’G
https://www.un.org/sustainabledevelopment/cities/ .á©«Ñ£∏dh ô°ûÑ∏d áeÉ°S äÉjƒàëŸG
‘ óYÉ°ùJh ∂°ùØæH É«dõæe Ék Ø¶æe ™æ°üJ ¿CG ∂æμÁ t
k
OQGƒŸG IAÉØc – áÄ«Ñ∏d IóëàŸG ·C’G èeÉfôH
https://www.unenvironment.org/explore-topics/resource- ¢TQ IQhQÉb CÓeG .´ƒÑ°SC’G Gòg ájÉ¡f ‘ â«ÑdG ∞«¶æJ
HIÀFLHQF\ É¡°†N
q .¢†«HC’G πÿGh ôJÉØdG AÉŸG øe ájhÉ°ùàe á«ªμH
,¿ôØdGh ,≈∏éŸGh ,ïÑ£ŸG ádhÉW ≈∏Y πFÉ°ùdG ¢TQh ,Gk ó«L
¿’hDƒ°ùŸG êÉàfE’Gh ∑Ó¡à°S’G :ΩGóà°ùe πÑ≤à°ùŸ ∫ÉØWCG √òg ™ª∏à°S .¢TÉªb á©£≤H hCG ábôîH É¡ë°ùeGh ,ÉgÒZh
https://kids-for-a-sustainable-future.weebly.com/
lesson-1.html .áaÉ¶ædÉH ìƒ£°ùdG
‘ ≈∏YC’G âfÉc Éeó©H á«fƒHôμdG É¡àª°üH ¢ü«∏≤J ≈∏Y äGQÉeE’G πª©J ∞«c øjôNB’G ∑QÉ°T :¿ƒKÓãdG Ωƒ«dG
(ƒjó«a) ⁄É©dG Iƒ£ÿ âbƒdG ¿ÉM óbh ,⁄É©dG PÉ≤fEG ‘ ºgÉ°ùJ ¿B’G âfCG
https://www.youtube.com/watch?v=oMbyVlv521Q
.áæ°ùdG √òg •É°ûf º«¶æJ ≈∏Y πªYG .ΩÉeC’G ¤EG á«aÉ°VEG
äGQÉeE’G ‘ áeGóà°ùŸG ¢SQGóŸG èeÉfôH πª©j ≥jôa ∫ÓN øe É¡H ΩÉ«≤dG øμÁ IÒãc QƒeCG ∑Éæg
https://sustainableschools.ead.ae/SSI/ :QÉμaC’G ¢†©H Éæg .Ék ©e
äÉjÉØf ÓH Ék eƒj 31 .áHÉ¨dG hCG ÅWÉ°ûdG ∞«¶æàd Ék eƒj Gƒª¶ft
https://www.goingzerowaste.com/blog/31-day-zero- ,»Ä«H ´hô°ûe ò«ØæàH GƒÑdÉWh …ó∏ÑdG ¢ù∏éŸG GhQhR t
waste-challenge-1 .áeÉY á≤jóM AÉ°ûfEG hCG äÉjÉØædG Rôa hCG Òé°ûàdÉc
.äÉjÉØf ÓH Ék eÉ©W ¿hÎ°ûj ∞«c øjôNB’G Gƒª∏Yt
áÄ«Ñ∏d IóëàŸG ·C’G èeÉfôH
https://www.unenvironment.org QÉé°TCG ∫ƒà°T êÉàfE’ á°SQóŸG ‘ πà°ûe AÉ°ûfEÉH GƒÑdÉWt
.á°SQóŸG §«ëŸ Òé°ûJ á∏ªM ‘ Ék ≤M’ Ωóîà°ùJ á«∏fi
˜
˜
˜
˜
˜
∫ƒM äÉeƒ∏©e áMƒd

á«Ä«ÑdG áª°üÑdGh ΩGóà°ùŸG ∑Ó¡à°S’G
áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG ≥«≤ëàd á«HÎdG :á«Hô©dG ¢SQGóª∏d »Ä«ÑdG π«dódG
äÉ≤ë∏e
á«LPƒ‰ á«Ä«H ¢Uƒ°üf :1 ≥ë∏ŸG
á«Ä«ÑdG äÉ°SQÉªŸGh äÉeƒ∏©ŸG ‘ äGQÉÑàNG :2 ≥ë∏ŸG
áeÉ©dG ájƒfÉãdG IOÉ¡°ûdG äÉfÉëàe’ ¢Uƒ°üf :3 ≥ë∏ŸG

1 ≥ë∏ªdG
á«LPƒªf á«Ä«H ¢Uƒ°üf
:ÉgOhQh Ö°ùM ¢Uƒ°üædG ƒØdDƒe
,áÄ«Ñ∏d IóëàŸG ·C’G èeÉfÈd ≥HÉ°ùdG …ò«ØæàdG ôjóŸG (2016 – 1922) ,¬Ñ∏W ∫Éªc ≈Ø£°üe .O -
.á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæª∏d ≥HÉ°ùdG AÉæeC’G ¢ù∏› ¢ù«FQ
.á«fÉæÑ∏dG á©eÉé∏d ≥HÉ°ùdG ¢ù«FôdG ,á«ª∏©dG çƒëÑ∏d »æWƒdG ¢ù∏éŸG ¢ù«FQ ,áª©W êQƒL .O -
á∏éŸ ôjôëàdG ¢ù«FQh öTÉædG ,(óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæª∏d ΩÉ©dG ÚeC’G ,Ö©°U Ö«‚ -
.zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{
áÄ«ÑdG ≥aôŸ ≥HÉ°ùdG …ò«ØæàdG ¢ù«FôdG ,IóëàŸG ·C’G á°ù°SDƒe ‘ »°ù«FQ π«eR ,…ô°û©dG óªfi .O -
ióàæŸG AÉæeCG ¢ù∏› ‘ ±öT ƒ°†Y ,21 ¿ô≤∏d IOóéàŸG ábÉ£dG äÉ°SÉ«°S áμÑ°ûd ≥HÉ°ùdG ¢ù«FôdG ,»ŸÉ©dG
.(óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG
‘ ±öT ƒ°†Y ,(ó«ahCG) á«dhódG á«ªæà∏d ∂HhCG ¥hóæ°üd ≥HÉ°ùdG ΩÉ©dG ôjóŸG ,¢ûHô◊G ¿Éª«∏°S -
.(óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG AÉæeCG ¢ù∏›
.Ék ≤HÉ°S ø£°SƒH á©eÉL ‘ AÉ°†ØdG çÉëHCG õcôe ôjóe ,»cÒeCG – …öüe AÉ°†a ⁄ÉY ,RÉÑdG ¥hQÉa .O -
≥HÉ°ùdG …ò«ØæàdG ¢ù«FôdG ,»Hô©dG è«∏ÿG á©eÉL ‘ áÄ«ÑdGh ábÉ£dG PÉà°SCG ,π«∏÷GóÑY º«gGôHEG .O -
.öüe ‘ áÄ«ÑdG ¿hDƒ°T RÉ¡÷
.IôgÉ≤dG ‘ çƒëÑ∏d »eƒ≤dG õcôŸG ‘ PÉà°SCG ,…hÉæ◊G ΩÉ°üY .O -
ΩÓYE’G IPÉà°SCG ,(2016 ¤EG 1996) zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏› ‘ ájò«ØæàdG ôjôëàdG á°ù«FQ ,OGóM IóZGQ -
.á«fÉæÑ∏dG á©eÉ÷G ‘ »Ä«ÑdG
.ÊÉæÑ∏dG πÑ÷G ÜQO ´höûŸ ≥HÉ°ùdG ôjóŸGh »Ä«H åMÉH ,øjódGõY ƒHCG π°ü«a -
Iôjóe ,∞«æL ‘ á«ªæàdGh á«dhódG äÉ°SGQó∏d ‹É©dG ó¡©ŸG ‘ ‹hódG ¿ƒfÉ≤dG IPÉà°SCG ,Ö©°U ¿BG .O -
,êOÈeÉc á©eÉL äGQƒ°ûæe øY QOÉ°üdG z´ƒ÷G ¢ü°üb{ ÜÉàc áØdDƒe ,ó¡©ŸG ‘ ‹hódG ¿ƒfÉ≤dG èeÉfôH
.AGò¨dG ‘ ¢SÉædG ≥ëH ñÉæŸG Ò¨J
q ábÓY åëÑj ƒgh
.»FÉ‰E’G IóëàŸG ·C’G èeÉfôH ‘ á«eÓYEG IQÉ°ûà°ùe ,á«aÉë°U ,∫Óg AGóf -
.¿OQC’G ‘ á«dhO á«Ä«H èeGôH ôjóe ,á«ªæàdGh áÄ«ÑdG ¿hDƒ°T ‘ ÖJÉc ,ΩOQh ôJÉH -
.»Ä«H §°TÉfh »ª∏Y ÖJÉc ,…Qƒ°S ¢Sóæ¡e ,QÉéædG …OÉ¡dGóÑY -
.QÉëÑdG Ωƒ∏Y ‘ åMÉH ,á«ªæàdGh áÄ«ÑdG ¿hDƒ°T ‘ …öüe ÖJÉc ,ó«°ùdG ó©°S ÖLQ -
.á«ªæàdGh áÄ«ÑdG ÉjÉ°†b ‘ á«fOQCG áÑJÉc ,ó«éŸGóÑY IsõY -
zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏› øe ±ô°üàH IPƒNCÉe ¢Uƒ°üædG ™«ªL
á«LPƒ‰ á«Ä«H ¢Uƒ°üf 270
¬Ñ∏W ∫Éªc ≈Ø£°üe áÄ«ÑdGh …ô°ûÑdG ∑ƒ∏°ùdG

∞KÉμJ ¤G ™LôJ áeó≤àŸG á«YÉæ°üdG ∫hódG ‘ á«Ä«ÑdG πcÉ°ûŸG ¿G ÚH ¿RGƒàdG ≥«≤ëàd ∫GƒMC’G πμd í∏°üJ IõgÉL ádOÉ©e ∑Éæg â°ù«d
πcÉ°ûŸGh .äÉKƒ∏e øe áÄ«ÑdG ¤G √RôØJ Ée ójGõJh äÉYÉæ°üdG ¿RGƒàdG Gòg ¿C’ ∂dP .áÄ«ÑdG áë°U ≈∏Y á¶aÉëŸGh »YÉæ°üdG Ωó≤àdG
¤G π«Ñ°ùdGh .¬JGP ∞∏îàdG øY áªLÉf áØ∏îàŸG ∫hódG ‘ á«Ä«ÑdG .ádhO πch á≤£æe πc õ«“ »àdG á«YÉªàL’Gh á«Ä«ÑdG ∫GƒMC’ÉH §ÑJôj
.á°û«©ŸG iƒà°ùe ™aQh á«YÉªàL’Gh ájOÉ°üàb’G á«ªæàdG É¡LÓY É«LƒdƒæμàdG ,áYÉæ°U πμd ,ádhO πc QÉàîJ ¿CG »¨Ñæj ∂dP πLCG øeh
,áeó≤àŸG ∫hódG IÈN øe IOÉa’G á°Uôa á«eÉædG ∫hódG ΩÉeCGh òNDƒJ ¿CG »¨Ñæj ºK .Gk ô°TÉÑe Ók ≤f ÉgÒZ ¤G É¡∏≤æJ ’h ,É¡dGƒMC’ áÑ°SÉæŸG
QÉ«àNGh ,á«ªæàdG ™jQÉ°ûŸ §«£îàdG óæY á«Ä«ÑdG ±hô¶dG IÉYGôÃ äÉØ∏îŸGh äÉKƒ∏ŸG ÜÉ©«à°SG ≈∏Y áÄ«ÑdG IQób …CG ,á«Ä«ÑdG äGQÉÑàY’G
á«Ä«ÑdGh á«YÉªàL’G ∫GƒMCÓd áÑ°SÉæŸG á«YÉæ°üdG äÉ«LƒdƒæμàdG Óa .á«YÉæ°üdG õcGôŸG ™bGƒŸ §«£îàdG óæY ¿ÉÑ°ù◊G ‘ ,á«YÉæ°üdG
Oƒ¡÷G ±ô°üæJ ¿CG »¨Ñæj »àdG ,áeRÓdG á«ªæàdG É¡d ≥≤ëj ÉÃ IÉYGôe Öéj Éªc .á«°SÉ«°ùdGh ájOÉ°üàb’G äGQÉÑàY’G ÜÉ°ùM »Øμj
πcÉ°ûŸG áëaÉμe ¤G π«Ñ°ùdGh .áfRGƒàe á«Ä«H ∫GƒMCG QÉWG ‘ É¡«dG øjOÉ«e á«YÉæ°üdG ≥WÉæŸG íÑ°üJ ’ »μd á«fÉμ°ùdGh á«YÉªàL’G ∫GƒMC’G
∞bƒJ ’CG »¨Ñæj .á«ªæàdG øe ójõeh Ió°TGôdG á«ªæàdG ƒg á«Ä«ÑdG äÉeóÿG ’h Ö°SÉæŸG øμ°ùŸG ¢SÉædG óéj ’ å«M ,ÊÉμ°ùdG ºMGõà∏d
á«ªæJh »YÉæ°üdG Ωó≤àdG ä’É› ‘ ÉgOƒ¡L áØ∏îàŸG ∫hódG .á«aÉμdG á«ë°üdGh á«YÉªàL’G
É¡¡Ñæj ¢SƒbÉf √òg É‰G .áÄ«ÑdG πcÉ°ûe øe Ék aƒN á«©«Ñ£dG OQGƒŸG
ÉÃ É¡°ùØæd §£îJ å«ëH ,á«YÉæ°üdG ∫hódG IÈN øe IOÉa’G ¤G ô°UÉæ©d »°SÉ°SC’G Qó°üŸG »gh .¿É°ùf’G ¬«a ¢û«©j …òdG QÉW’G »g áÄ«ÑdG
ó°TGôdG ∫Ó¨à°S’Gh ,áYÉæ°üdG õcGôŸ πãeC’G »Ä«ÑdG ™jRƒàdG ≥≤ëj √Qƒ£Jh á«LƒdƒæμàdGh á«ª∏©dG ¬JGQó≤H ,¿É°ùf’G π°Uh óbh .êÉàf’G
»àdG áÄ«ÑdG ÖjôîJ ¤G á«ªæàdG …ODƒJ ’ Gòμg .á©«Ñ£dG QOÉ°üŸ øe ¬©aój ÉÃ ¬«a ¢û«©j …òdG QÉW’G äÉØ°U Ò«¨J áLQO ¤G ,»YÉæ°üdG
êÓY ≈∏Y IQó≤dGh á«gÉaôdG øe ójõe ¤G πH ,¿É°ùf’G É¡«a ¢û«©j QOÉ°üŸG ±Gõæà°SG áLQO ¤Gh ,¢VQC’Gh AÉŸGh AGƒ¡dG ¤G á«FÉ«ª«c äÉÑcôe
¿É°ùf’G ídÉ°üe ÚH º«∏°ùdG ¿RGƒàdG ≥«≤– ≈∏Yh á«Ä«ÑdG πcÉ°ûŸG ºëØdGh á«fó©ŸG äÉeÉÿÉc IOóéàŸG ÒZ ô°UÉæ©dG Ék °Uƒ°üN ,á«Ä«ÑdG
.á«Ä«ÑdG ∫GƒMC’Gh …ODƒj ób π∏ÿ ¢Vô©J áÄ«ÑdGh ¿É°ùf’G ÚH º«∏°ùdG ¿RGƒàdG ¿G .§ØædGh
.áÄ«ÑdG ÉjÉ°†≤H ójGõàŸG »ŸÉ©dG ΩÉªàg’G ¿Éc Éæg øe .áª«¶Y ôWÉfl ¤G
ÉjÉ°†≤dG øe Gk OóY ¬LGƒJ ,èFÉ°Th øe É¡æ«H §Hôj ÉÃ ,á«Hô©dG ∫hódGh ºgQƒ©°ûd ,Ék ©«ªL ¢SÉædG ÚH §HGÎdG IQhô°V ∂dP ∫ÓN øe âæ«ÑJh
äÉbÉ£f ≈∏Y hCG Égô°SCÉH á«Hô©dG á≤£æŸG ¥É£f ≈∏Y AGƒ°S ,ácÎ°ûŸG á«Ä«ÑdG óªà©J …òdG »Ä«ÑdG QÉW’G IóMhh ,¬«∏Y ¿ƒ°û«©j …òdG ÖcƒμdG IóMƒH
ôëÑdG ≈∏Y á∏q £ŸG ∫hódG á≤£æeh è«∏ÿG á≤£æe πãe ,á«FõL á«ª«∏bG …ƒ÷G ±Ó¨dG Oó¡àJ ácÎ°ûe á«Ä«H ôWÉîŸ º¡°Vô©Jh ,º¡JÉ«M ¬«∏Y
.á«Ä«ÑdG ÉjÉ°†≤dG á¡LGƒe ‘ ¿hÉ©àdG IQhô°V ¤G ƒYój ∂dPh .ôªMC’G ·C’G äQôb òæe RôH ób »ŸÉ©dG ΩÉªàg’G Gòg ¿Éc GPEGh .QÉëÑdGh äÉ£«ëŸGh
IƒYO øe ∂dP ÖMÉ°U Éeh ,áÄ«ÑdGh ¿É°ùf’G ô“Dƒe ó≤Y 1967 ΩÉY IóëàŸG
ôWÉîŸ IÉ«◊G ¢ù°SCG ¢Vô©J q á≤«≤M πcÉ°ûe ¬LGƒj ⁄É©dG ¿CG ‘ ∂°T ’ É‰Gh ,Ék ÄLÉØe ΩÉªàg’G Gòg ¢ù«∏a ,áÄ«ÑdG ÉjÉ°†≤H ΩÉªàg’G ¤G
,¬àjÉ¡f ≈∏Y πÑ≤e ⁄É©dG ¿EG ∫ƒ≤f ¿CG á¨dÉÑŸG øe øμdh .áª«°ùL ¿É°ùf’G »Yh ¤G ™Lôj
√òg øe ó°ü≤dGh .»YÉªL QÉëàfG ¤G É¡≤jôW ‘ ájô°ûÑdG ¿EGh ¬æ«q ÑJh »Ä«ÑdG QÉW’G ‘ ¬©bƒŸ
É¡d ¢Vô©àj »àdG ôWÉîŸG ¤G ¿É°ùf’G ¬«ÑæJ äÉë«°üdG ¬æ«H áμHÉ°ûàŸG äÉbÓ©∏d
‘ á«Ä«ÑdG §HGƒ°†dG ´Gôj ⁄h ¬Ñàæj ⁄ ¿EG ¬∏Ñ≤à°ùe .¬àÄ«H ÚHh
á∏FÉ¡dG IOÉjõdGh ,¿Éμ°S’Gh ™«æ°üàdG ™jQÉ°ûe
¿ƒ«∏H ¤G π°üJ »àdG ¿Éμ°ùdG OóY ‘
øe É¡≤aGôj Éeh ,äGƒæ°S ô°ûY πc áª°ùf
.ábÉ£dGh OQGƒŸG ∑Ó¡à°SG ‘ á∏FÉg IOÉjR
¿CG ’k hCG Ö∏£àj áÄ«ÑdG ‘ Ú°ù– …CÉa Gòd
.»Ä«ÑdG ¿É°ùf’G ∑ƒ∏°S ø°ùëàj
øjô°ûJ ,zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏›)
` Èªaƒf / ∫hC’G ¿ƒfÉc ` ÊÉãdG
(1996 Èª°ùjO
¬ª©W êQƒL ´ƒq æàªdG ¿ÉæÑd

.äÉæFÉμdG ∞∏àfl πª°ûj »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ¿CG èàæà°ùf πãŸG Gòg øe ƒjQ ô“Dƒe ó©H 1992 ΩÉY É¡YÉª°S QôμJq IQÉÑY »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG
ôaƒJh äÉNÉæŸGh áHÎdG ´ƒæJ ≥ah ¢†Øîæj hCG ™ØJôj ó∏H πc q ‘ ÉgOóYh ™«ªL á°SGQO ÜƒLh »æ©J »gh .áÄ«ÑdG øY ´ÉaódG ¢Sôc q …òdG
™bGƒŸG á°SGQO ¿Cq G Éªc .É¡æe Üô≤dG hCG á«æμ°ùdG ≥WÉæŸG øY ó©ÑdGh √É«ŸG .É¡«∏Y á¶aÉëŸG ≈∏Y πª©dGh É¡æY ´ÉaódG á«¨H á«◊G
q äÉæFÉμdG ´GƒfCG
ÅWGƒ°Th É¡fÉjOhh É¡JGQóëæeh ∫ÉÑ÷G ºª≤c ,áYƒæàŸG á«aGô¨÷G ¬«æ©j ÉÃ Ék ehO ÒcòàdG ∫ÉéŸG Gòg ‘ Ú∏eÉ©dG ÖLGh øe ¿Éc Gòdh
≈∏Y óYÉ°ùJh á°SGQódG √òg πªμJ ,É¡dÉeQ hCG ÉgÉ°üMh ÉgQƒî°üH ôëÑdG ôjÈJ ™e ,çÉëHCG øe á≤£æe πc q ¬H Ωƒ≤J Éeh ,»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG
q
.»M øFÉc πc É¡«dEG CÉé∏j »àdG áæμeC’Gh äÉÑædGh ¿Gƒ«◊G ÚH §HôdG ÜƒLhh äÉæFÉμdG ™«ªL ≈∏Y ®ÉØ◊G ¤EG ≈©°ùj …òdG ÜhDhódG πª©dG
Gk óL áª¡e ,zπFGƒe{ áª∏μH É¡«dEG Ò°ûf »àdG ,áæμeC’G √òg áaô©e .⁄É©dG AÉëfCG ‘ á©«Ñ£dG ≈∏Y Iôªà°ùŸG
q äÉjó©à∏d óM
q ™°Vh
.´ƒ°VƒŸÉH ÉæàWÉMEG á∏ªμàd
™«°VGƒe ¢†©H ¢Vô©à°ùf ,¬dÉμ°TCG ≈∏Y »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG º¡Øf »μd
ΩÉY hÒfÉL …O ƒjQ ‘ z¢VQC’G áªb{ ô“Dƒe πÑb ¿ƒãMÉÑdG øμ“ q ó≤d º«∏©à∏d IAÉØμdG IOÉ¡°T ÜÓW »°VÉŸG ‘ É¡H Ωó≤J q »àdG çÉëHC’G
≈∏Y ¢û«©J »àdG á«◊G
q äÉæFÉμdG ∞∏àîŸ á∏eÉc ¬Ñ°T íFGƒd ™°Vh øe 1992 ó≤d .á«©«Ñ£dG Ωƒ∏©dG ¢UÉ°üàNG ‘ á«fÉæÑ∏dG á©eÉ÷G ‘ …ƒfÉãdG
‘ á≤£æŸG ∫hO ÚH ¥ÉÑ°ùdGq ¿ÉæÑd ¿Éch .¬jQÉ› √É«e ‘h ¿ÉæÑd ¢VQCG ‘ ∂ª°ùdG äÉMÉ°S ‘ ™«Ñ∏d ¢Vhô©ŸG ∂ª°ùdG ´GƒfCG A’Dƒg ¢SQO
√òg á©LGôe øe ÚÑJh q .á°üàîŸG á«dhódG
q ™LGôŸG ¤EG íFGƒ∏dG √òg Ëó≤J äóLho »àdG ÒaÉ°ü©dG ∞∏àfl øY Gƒ°ü≤à°SG Éªc ,∫ƒ°üØdG ∞∏àfl
,´ƒf 2600 ¤EG π°üj Ók ãe ájÈdG
q á«fÉæÑ∏dG äÉJÉÑædG ´GƒfG OóY ¿Cq G èFÉàædG á«ª°ùJh ∞°UƒH GƒeÉbh ,Ék Mƒª°ùe ó«°üdG ¿Éc ÉeóæY øjOÉ«°üdG
q ™e
q Ék ©ØJôe ∫ó©ŸG Gòg Èà©jh
Ée É¡æeh .»°VGQC’G áMÉ°ùe ¤EG áÑ°ùædÉH GóL k k
∞∏àîJ ÉYƒf 17 ÚàdG ôé°ûd ¿CG Óãe GhóLƒa .IôªãŸG QÉé°TC’G ´GƒfCG
.¿Gó∏ÑdG øe √Gƒ°S ¿hO ¿ÉæÑd É¡H OôØàj
q ´ƒf áÄe ÜQÉ≤j ∂dòch ,á«fÉæÑ∏dG ≥WÉæŸG ±ÓàN’ Ék ≤ah º©£dGh πμ°ûdGh ¿ƒ∏dÉH
.ÉgGƒ°Sh ¿ƒàjõdGh ¿ƒª«∏dGh É«fó«cC’G ôé°ûd
πFGƒŸG Oó©J ¤EG Oƒ©j ¬JÉÑfh ¬fGƒ«ëH ¿ÉæÑd ≈æä ,∂dP ‘ ÖéY ’h
ºª≤dG ≈∏YCG ‘ OQÉH ¢ù≤W ¤EG πMÉ°ùdG ≈∏Y QÉM q ¢ù≤W øe :¬«a ô¡f πãe ,ô¡fC’G øe áØ∏àfl ΩÉ°ùbCÉH á£«ëŸG áÄ«ÑdG º¡°†©H
o ¢SQOh
≈∏Y ÖWQ AGƒg øeh ,ôëÑdG øY áYÉ°S øe ÌcCG IQÉ«°ùdÉH ó©ÑJ ’ »àdG ¿É°ùfE’G ój √
o qƒ°ûJ ¿C G πÑb º«gGôHG ô¡fh ,ÒNC ’ G √Gô› ‘ ‹hC’G
¢ù≤Wh á«bô°ûdG á∏°ù∏°ùdG ÜÉ°†g ≈∏Y ±ÉL AGƒg ¤EG á«Hô¨dG ìƒØ°ùdG Gƒ©°Vƒa .≥«ªY ™≤æà°ùe ™bGhh ,π«ª÷G ¬jOGh ô¶æe πgÉ÷G
äÉbƒ∏fl É¡æWƒà°ùJ äÉNÉæe É¡∏c .´É≤ÑdG ∫Éª°T ‘ …hGôë°U ¬Ñ°T q øŸ ≈æ°ùàjh .É¡JÉÑfh É¡fGƒ«M øY íFGƒd
íFGƒ∏dG ∂∏J ≈∏Y Ωƒ«dG ™∏£j
»°ùfôØdG Ö«Ñ£dG OóYq óbh .á«©«Ñ£dG
q áÄ«ÑdG äÉYƒæJ
q ™e áØ«μàe
q Éeh Ék «M
q ´GƒfC’G √òg øe »≤H Ée áaô©eh á«°VÉŸG èFÉàædG áfQÉ≤e
¤EG É¡ª°ùbh äÉNÉæŸG √òg ô°ûY ™°SÉàdG ¿ô≤dG ∞°üàæe ‘ hOQÉ«Z .¢Vô≤fG
∫É≤j Ée í°U
q GPEGh .ôëÑdG í£°S øY Îe 500 Éæ©ØJQG Éª∏c Ò¨àJ πFGƒe
äGô°û◊G øe IójóL ´GƒfCG ¿ÉæÑd ‘ ô≤à°ùJ ±ƒ°ùa ,ñÉæŸG ‘ Ò¨J
q øY
Éª«°S ’h ,∑Éægh Éæg ô¡¶J É¡©FÓW äCGóH äÉJÉÑædGh
øe á«aƒ÷G √É«ŸG ÉjÉ≤H Qó¡J å«M ´É≤ÑdG π¡°S ‘
≈àM ,ÉgÒZh ÉWÉ£ÑdGh π°üÑdG »≤°S ‘ ÓGQ ¿hO
Öjôb âbh ‘h Ék ªàM …ODƒ«°S É‡ ,AÉà°ûdG ô¡°TCG ‘
.IOÉM √É«e áeRCG ¤EG
,AÉ°ûj Éªc É¡H ¿É°ùfE’G º qμëàj áÑg »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG

q
q ‘ ô°ûàæŸG ¿Gôª©dÉa .¬©ªWh ¬∏¡éH É¡«∏Y …óà©jh
πc
,ÉgOhóM ±ô©J ’ »àdG áãjó◊G á«YGQõdG πFÉ°SƒdGh ,¿Éμe
¤EG ∞«°†J »àdG πeGƒ©dG øe É¡©«ªL ,πÑ≤à°ùŸG ƒëf ô¶ædG á∏q bh
.™ØæJ ’ áeGóf ™ª£dG ¤EGh Ék cÉqàa Ék MÓ°S π¡÷G
(2010 ƒ«fƒj/¿GôjõM ,zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏›)
Ö©°U Ö«‚ Ék YƒLh Ék °û£Y äƒªdG hCG √É«ªdG IQGOEG

AGôë°U ‘ á«¡«aôJ ™jQÉ°ûe ‘ √É«ŸG øe á«ªμdG √òg ∫Éª©à°SG ¿EG á©jô°S äGƒ£N òîàJ ⁄ Ée ´ƒ÷Gh ¢û£©dG ≈∏Y πÑ≤e »Hô©dG ⁄É©dG
øμÁ ∞«ch á«ªæàdG áeGóà°SG ¿ÉμeG ∫ƒM ájƒb Ék cƒμ°T Òãj á∏MÉb á«FÉŸG OQGƒŸG πc ∫Ó¨à°SG ” ƒd ≈àM .√É«ŸG í°T á¡LGƒŸ ádÉ©ah
»∏ëŸG ™ªàéª∏d á«FÉŸG äÉLÉ«àM’G ≈∏Y Ék jó©J ∂dP πμ°ûj ¿CG ¬LGƒà°S »gh ,»FÉŸG OÉ¡L’G §N â– Ωƒ«dG á«Hô©dG ∫hódÉa ,IôaGƒàŸG
,É¡H QGôªà°S’G øμªŸG øe ¿ƒμj ød á«gÉaQ √ò¡a .á∏Ñ≤ŸG ∫É«LCÓdh Ö©μe Îe 500 øe πbCG …CG ,zIOÉ◊G √É«ŸG IQóf{ á∏Môe 2025 áæ°S
…ô°ûÑdG ΩGóîà°SÓd ¿ƒμà°S áMÉàŸG á«FÉŸG OQGƒŸG ‘ ájƒdhC’G ¿EG PG Îe áÄe ¿hO Ée ¤EG ºbôdG ¢†Øîæ«°S IÒãc ∫hO ‘h ,OôØ∏d Ék jƒæ°S
.AGò¨dG êÉàfGh .¢û£©dG §N â– …CG ,Ö©μe
√É«ŸG øe »Hô©dG OôØdG á°üM :ìƒ°VƒdG ójó°T ¬¡LGƒf …òdG ™°VƒdG øe πgh ?Iô£b ôNBG ≈àM á«aƒ÷G √É«ŸG ±õæà°ùJ ¿CG ∫ƒÑ≤ŸG øe πg
∫AÉ°†àJ É¡°ùØf áMÉàŸG á«FÉŸG OQGƒŸGh ,á«fÉμ°ùdG IOÉjõdG ÖÑ°ùH ∫AÉ°†àJ ¢†©H ‘ óMGƒdG OôØ∏d √É«ŸG ∑Ó¡à°SG iƒà°ùe ¿ƒμj ¿CG ∫ƒ≤©ŸG
,»Hô©dG ⁄É©dG ‘ á«°ù«FôdG QÉ¡fC’Gh .ñÉæŸG Ò¨Jh çƒ∏àdG ÖÑ°ùH Ék °†jCG Éeh ?⁄É©dG ‘ ≈∏YC’G ÚH øe √É«ŸÉH Ék ë°T ÌcC’G á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG
¢VGƒMC’Gh .á≤£æŸG êQÉN ™≤J QOÉ°üe øe ™ÑæJ ,äGôØdGh á∏LOh π«ædG á≤£æŸG ‘ IôaGƒàŸG á«FÉŸG äGOGóe’G º¶©e øe áÄŸG ‘ 80 ≈∏Y ójõj
ájó«∏≤àdG á«FÉŸG OQGƒŸÉa ,¬∏c Gòg ¥ƒah .ácÎ°ûe iÈμdG á«aƒ÷G á«FÉŸG á«ªμdG ∞°üf Qóg ¤EG …ODƒJ Ö«dÉ°SCÉH Ék ÑdÉZ ,…ôdG ‘ πª©à°ùj á«Hô©dG
.Ék Ñjô≤J Ék «∏c á∏¨à°ùeh IOhófih áahô©e IôaGƒàŸG √òg ¿CG »g áeGóà°ùŸG ÒZ äÉ°SÉ«°ù∏d áØ°SDƒŸG áé«àædG ¿G .áeóîà°ùŸG
.»FÉŸG øeCÓd á«°SÉ°SC’G ô°UÉæ©dG äó≤a ¿Gó∏ÑdG
q ™°VƒdG OGOõ«°Sh .É¡æe ¢Vhô©ŸG ¥ƒØj ,Gk PEG ,√É«ŸG ≈∏Y Ö∏£dG
IóM
øe ó◊Gh √É«ŸG ΩGóîà°SG IAÉØc IOÉjõd èeGôH OÉªàYG ¿G .πÑ≤à°ùŸG ‘ ájOÉ°üàb’G á«ªæàdG ÚH ºFÉ≤dG ´Gô°üdG øY Ék °ü«°üN IÈ©ŸG á∏ãeC’G øe
º¶©e ‘ áLÉ◊G ≈≤Ñà°S PEG ,»ØμJ ’ É¡æμd ,ájQhô°V Iƒ£N É¡ãjƒ∏J ∞dƒ¨dG ÖYÓe AÉ°ûfEG ‘ QÉgOR’G ,IQOÉædG á«FÉŸG OQGƒŸGh á©jô°ùdG
É¡∏c âeóîà°SG ƒd ≈àM ,ájó«∏≤àdG QOÉ°üŸG √ôaƒJ É‡ ÌcCG ∫hódG ∞dƒ¨dG ÖYÓe º¶©e ¿G ™bGƒdGh .á≤£æŸG øe áæ«©e AGõLCG ‘
≥aGƒàJ á◊ÉŸG √É«ŸG á«∏ëàd äÉ«LƒdƒæμJ ôjƒ£J Ék ©jô°S Üƒ∏£ŸG .IAÉØμH á«FÉŸG OQGƒŸG å«M ,è«∏ÿG á≤£æeh ô°üe ‘ »g á££îŸGh áªFÉ≤dG
,É¡d áeRÓdG äGó©ŸG ™«æ°üJ ÚWƒJh ,á«Hô©dG á≤£æŸG á©«ÑW ™e áaô°ùŸG ™jQÉ°ûŸG ™«°SƒJh .á«ª«∏b’G ¢ù«jÉ≤ŸÉH ≈àM ,Ók ©a á°†Øîæe
ôëÑdG √É«e á«∏– äÉ«∏ªY ‘ ™°SGh ¥É£f ≈∏Y á«°ùª°ûdG ábÉ£dG ∫ÉNOGh ôªà°ùj ¿CG øμÁ ’ ,á«Ñ°û©dG ∞dƒ¨dG ÖYÓe πãe ,√É«ŸG ∑Ó¡à°SÉH
.áë∏ªàŸG á«aƒ÷G √É«ŸGh ôjƒ£àd á°ü°üîŸG äGQÉªãà°S’G ádBÉ°V ™e Ék °Uƒ°üN ,áHÉbQ ¿hO øe
º¶©e ‘h .áeGóà°ùe á≤jô£H á◊ÉŸG √É«ŸG á«∏ëàd äÉ«LƒdƒæμJ
√É«ŸGh »ë°üdG ±ô°üdG √É«e á÷É©Ÿ èeGôH OÉªàYG …Qhô°†dG øeh √É«Ã hCG IÓëŸG ôëÑdG √É«Ã á≤£æŸG ‘ ∞dƒ¨dG ÖYÓe ≈≤°ùoJ ,ä’É◊G
á£≤f Qó¡J Óa ,É¡«dEG áLÉM ∑Éæg å«M É¡eGóîà°SG IOÉYGh ,á«YÉæ°üdG Ö©∏e πc áLÉM Qó≤Jh .Ék ©e Éª¡æe èjõÃ hCG á÷É©ŸG »ë°üdG ±ô°üdG
ô°ûY á÷É©ŸG √É«ŸG ΩGóîà°SG OÉ©j å«M ,¿ÉHÉ«dÉH πãªàædh .ôëÑdG ‘ Gògh ,Ék jƒæ°S Ö©μe Îe ¿ƒ«∏e 1.3 ¤G π°üj ÉÃ á≤£æŸG ‘ ∞dƒZ
Iô°TÉÑŸG á«Hô©dG ∫hódG ≈∏Yh .É¡æe ≈≤Ñj É‡ ¢ü∏îàdG πÑb äGôe .AÉŸG øe ¢üî°T ∞dCG 15 ∑Ó¡à°SG á«£¨àd »Øμj
ìƒ£°S øY hCG á«∏ÑL äGÒëH ‘ ¿EG ,ô£ŸG √É«e ™ª÷ èeGÈH Ék ©jô°S
ÜÉ°ùM á«Hô©dG ∫hódG ≈∏Y ,áYGQõdG ó«°TôJ ∫É› ‘h .äƒ«ÑdG
Ö©μe Îè π`c √ôaƒj Éè ≥ah »FGò¨dG êÉàf’G IAÉØc
√òg .»°VGQC’G øe QÉàμg πc √ôàƒj Ée ’ √É`«ŸG øe
»Hô©dG ióàæŸG ôjô≤J É¡Mô£j ÉgÒZh ™«°VGƒŸG
áeGóà°ùe IQGOEG :√É«ŸG{ ,á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d
.z¢übÉæàe OQƒŸ
OQƒŸ á«dÉ©a ÌcCG IQGOEG OÉªàYÉH ’EG πM ’

.´ƒ÷Gh ¢û£©dG Éæªgój ÓÄd ,OhóëŸG √É«ŸG
(2010 ôjGÈa/•ÉÑ°T ,zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏›)
Ö©°U Ö«‚ ºë∏dGh §ØædG ø«H ñÉæªdG

áÑÑ°ùŸG äGRÉ¨dG äÉKÉ©ÑfG ¢†Øÿ É¡JGó¡©àH ΩGõàdÓd πjRGÈdG ÒHGóJ õjõ©J ≥jôW øY äÉKÉ©Ñf’G ¢†ØN ≈∏Y á«£ØædG ∫hódG ¢VÎ©J ⁄
êÉàfEG óªà©j .2030 áæ°S ∫ƒ∏M ™e áÄŸG ‘ 43 áÑ°ùæH …QGô◊G ¢SÉÑàMÓd èjõe ‘ »°SÉ°SCG ô°üæ©c áØ«¶ædGh IOóéàŸG QOÉ°üŸG ∫ÉNOEGh IAÉØμdG
q Ö°üb ≈∏Y πjRGÈdG ‘ …ƒ«◊G RÉ¨dG
É¡àYGQR Ö∏£àJ »àdG ,IQòdGh ôμ°ùdG ¤EG IQÉ°TE’G ≈∏Y QÉ≤HC’G Ωƒë∏d áéàæŸG ∫hódG â°VÎYG ÚM ‘ ,ábÉ£dG
,äÉHÉ¨dG ™£b ÜÉ°ùM ≈∏Y ºàj Gòg øμd .»°VGQC’G øe á©°SÉ°T äÉMÉ°ùe .áë°üdGh áÄ«ÑdG ≈∏Y É¡cÓ¡à°SGh É¡LÉàfEG ôKCG
Éªc .»Lƒdƒ«ÑdG ´ƒq æàdG ∫Óëª°VGh á«©«Ñ£dG πFGƒŸG QƒgóàH ÖÑ°ùàj Ée
πμ°ûj OƒbƒdG êÉàfE’ áYGQõ∏d á◊É°üdG »°VGQC’G π«°UÉfi ΩGóîà°SG ¿CG â°ùd º¡∏ªY èFÉàf øY Ék °ü qî∏e ‹hO ´ÉªàLG ‘ Gƒeób q AÉª∏©dG äÉÄe
,Gòd .´É«÷G ÚjÓe äÉÄe ΩÉ©W’ Üƒ∏£ŸG ,AGò¨dG êÉàfEG ™e ájq ƒb á°ùaÉæe ≈∏Y ∫hódG á≤aGƒe ±ó¡dG ¿Éch .á«ŸÉ©dG áÄ«ÑdG äÉ©bƒJ ∫ƒM äGƒæ°S
®ÉØ◊ÉH ,áØ∏àîŸG äÉLÉ«àM’G ÚH ¿RGƒJ áeÉbEG ¤EG »Ä«ÑdG ôjô≤àdG ƒYój ¤EG Gk OÉæà°SG ,É¡à÷É©e πÑ°Sh á«Ä«ÑdG äÉjóëàdG RôHCG øY ∑Î°ûe ¿ÓYEG
¢†ØN ÖfÉL ¤EG ,ΩÉ©£dÉH ´É«÷G ≥Mh äÉHÉ¨dGh »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒq æàdG ≈∏Y ,IAÉØμH á«©«Ñ£dG OQGƒŸG ΩGóîà°SG ¤EG ôjô≤àdG ƒYój .»ª∏©dG ´ÉªL’G
.…ƒ«◊G OƒbƒdG ΩGóîà°SÉH äÉKÉ©Ñf’G .á«fƒHôμdG äÉKÉ©Ñf’G π«∏≤àd πª©dG ™jô°ùJh
≈∏Y ,»°VÉŸG ‘ Ék jó«∏≤J â∏©a Éªc ,∫hÎÑ∏d IQó°üŸG q ∫hódG ¢VÎ©J ⁄ ¿hO á«ŸÉ©dG IQGô◊G ´ÉØJQG AÉ≤HEG ±óg ≥«≤– ¿CG ¤EG ôjô≤àdG Ò°ûj
ΩGóîà°SG IAÉØc ÒHGóJ õjõ©J ≥jôW øY äÉKÉ©Ñf’G ¢†«ØîJ ¤EG IƒYódG á«©«ÑW çQGƒc Öqæéàd ∫ƒÑ≤ŸG ≈°übC’G ó◊G ƒgh ,∞°üædGh áLQódG
IOóéàŸG äÉbÉ£dG OÉªàYGh ,áμ∏¡à°ùŸG äÉ«ªμdG π«∏≤àd …QƒØMC’G OƒbƒdG ábÉW QOÉ°üe ¤EG ™jô°ùdG ∫ƒq ëàdG Ö∏£àj ,¬°ùØf …ô°ûÑdG OƒLƒdG Oó¡J
q
OÉ°üàb’G ™jƒæJ ƒëf ∫hódG √òg ¬LƒJ t ¢ùμ©j Gògh .™°SGh ¥É£f ≈∏Y ™e »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ‘ ÒÑc QƒgóJ øe Q qòëjh .áØ«¶fh IOóéàe
Ió°ûH πjRGÈdG ¢VGÎYG âfÉc ICÉLÉØŸG .ábÉ£dG èjõe ‘ »°SÉ°SCG ô°üæ©c ¢ü∏≤Jh ,áHÎdG çƒ∏Jh ,äÉHÉ¨dG ™LGôJh ,´GƒfC’G ¢VGô≤fG QGôªà°SG
IÈà©e ,…ƒ«◊G OƒbƒdG êÉàfE’ áeóîà°ùŸG äÉYhQõŸG ¢ù“ q Oƒ«b ájCG ≈∏Y •ôØŸG QÉªãà°S’Gh áØãμŸG áYGQõdG ÖÑ°ùH ,áYGQõ∏d á◊É°üdG äÉMÉ°ùŸG
á«fÉãdG áÑJôŸG ‘ πjRGÈdG ™≤Jh .Ék «æWh Ék jOÉ«°S Ék ≤M ¿CÉ°ûdG Gòg ‘ É¡JGQGôb ¤EG ƒYójh .ΩGóà°ùe ÒZ ƒëf ≈∏Y »°VGQC’G äÉeGóîà°SG ™jRƒJh äÉHÉ¨∏d
.⁄É©dG ‘ QÉ≤HC’G Ωƒ◊ »éàæŸ OÉªàYÉH »YGQõdG êÉàfEÓd á«Ä«ÑdG áª°üÑdG πª–
q ≈∏Y á©«Ñ£dG IQób IÉYGôe
.∑Ó¡à°S’G •É‰CG πjó©Jh áeGóà°ùe êÉàfEG Ö«dÉ°SCG
OƒbƒdG øe äÉKÉ©Ñf’G ¢†«ØîJ ≈∏Y ¢VÎ©J ⁄ IóëàŸG äÉj’ƒdG
¤EG IƒYódG ≈∏Y â°VÎYG É¡æμd .IOóéàŸG ábÉ£dG OÉªàYGh …QƒØMC’G ¿ÉÑdC’Gh Ωƒë∏dG êÉàfEG ¿CG óLh ,Qƒ¡°T πÑb Qó°U ,»ª∏Y ôjô≤J ¿Éch
ídÉ°üe ≈∏Y Ék XÉØM ∂dPh ,Oƒ«b ÓH á«eÉædG ∫hódG ¤EG É«LƒdƒæμàdG π≤f IhÌdG ôaƒJ Éªæ«Ña .ñÉæŸG Ò¨Jh q »°VGQC’G QƒgóJ äÉÑÑ°ùe RôHCG øe
.´GÎN’G äGAGôH Ék jô°üM ∂∏“ »àdG ,iÈμdG äÉcô°ûdG ,⁄É©dG iƒà°ùe ≈∏Y ájQGô◊G äGô©°ùdG øe §≤a áÄŸG ‘ 18 á«fGƒ«◊G
QÉ≤HC’G ´QGõe ¿CG Éªc .á«YGQõdG »°VGQC’G øe áÄŸG ‘ 83 Ωóîà°ùJ »¡a
πØμJ πNO QOÉ°üe ‘ É¡bƒ≤M øY ´ÉaódG ,™Ñ£dÉH ,∫hódG ≥M øe êÉàfEG ‘ ¿ÉcCG ,…QGô◊G ¢SÉÑàMÓd áÑÑ°ùŸG äGRÉ¨dG QOÉ°üe RôHCG øe »g
øμd .…ƒ«◊G OƒbƒdG ΩCG ºë∏dG ΩCG §ØædG øe ¿ÉcCG AGƒ°S
l ,É¡Hƒ©°T áë∏°üe ¿CG óLh ôjô≤àdG øμd .ájRÉ¨dGh á∏FÉ°ùdGh áÑ∏°üdG äÓ°†ØdG ‘ hCG ±ÓY’G
ÚH ¿RGƒJ áeÉbEG ≥jôW øY ,É¡eGÎMG Éæ«∏Y Öéj Ék bƒ≤M Ék °†jCG á©«Ñ£∏d øe Ék Ø©°V 12 ÖÑu °ùJ á«©«ÑW Ék aÓYCG èàæJ ’ áaÉL ¢VGQC
m G ‘ QÉ≤HC’G á«HôJ
≥M øeh .á«ªæàdG QGôªà°SG πØμj ƒëf ≈∏Y ,áÄ«ÑdGh OÉ°üàb’G äÉÑ∏£àe ôjô≤àdG ócDƒjh .á«©«ÑW ´Gôe
m ‘ ƒªæJ »àdG ∂∏àH áfQÉ≤e áÄ«aódG äGRÉZ
¿CG ,¿ƒHôμdG øe m∫ÉN OÉ°üàbG ¤EG ∫É≤àf’ÉH É¡ÑdÉ£f »àdG ,á«eÉædG ∫hódG ™«£à°ùj »àdG ¥ô£dG ´ô°SCG øe ¿ÉÑdC’Gh Ωƒë∏dG ∑Ó¡à°SG øe π«∏≤àdG ¿CG
.±ó¡dG Gòg ≥«≤ëàd áeó≤àŸG ∫hódG øe ‹ÉŸGh »LƒdƒæμàdG ºYódG ≈≤∏àJ q øe ó◊Gh á«Ä«ÑdG áª°üÑdG ∞«ØîJ ‘ áªgÉ°ùŸG É¡dÓN øe OGôaC’G
Ò¨J
π«∏≤àdGh ,áªFÓŸG á«©«Ñ£dG »YGôŸG ‘ QÉ≤HC’G á«HôJ ,Gk PEG ,Üƒ∏£ŸG .ñÉæŸG
AGò¨dGh ábÉ£dG øe ¿É°ùfEG ÚjÓH Iô°ûY äÉLÉ«àMG á«Ñ∏J ¿CG Ék ë«ë°U ¢ù«d .∑Éª°SC’Gh êÉLódGh ÜƒÑ◊Gh QÉ°†ÿG äÉÑLh IOÉjõH Ωƒë∏dG ∑Ó¡à°SG øe
áª°üÑdG øe ójõJ »àdG ,áéàæŸG äÉ«ªμdG áØYÉ°†e Ö∏£àJ 2050 áæ°S √É«ŸGh
∞bhh IAÉØμdG õjõ©J Üƒ∏£ŸG .IôμàÑe Ö«dÉ°SCG øe ÉæYóàHG Éª¡e ,á«Ä«ÑdG Gk RQÉH Ék ©bƒe πjRGÈdG πà– ,Ωƒë∏dG êÉàfEG ‘ Ωó≤àŸG É¡©bƒe ÖfÉL ¤EG
,Ék °†jCG ,Üƒ∏£ŸGh .πbCG OQGƒe ΩGóîà°SÉH äÉLÉ«àM’G ≈∏Y ∫ƒ°üë∏d Qó¡dG .IóëàŸG äÉj’ƒdG ó©H ÊÉãdG õcôŸG ‘ »JCÉJ PEG ,…ƒ«◊G RÉ¨dG êÉàfEG ‘
.OQGƒŸG ΩGóîà°SG ó«°TôJ ¿Éª°†d ∑Ó¡à°S’G •É‰CG πjó©J - äÉÑædG øe ¬LÉàfEG ºàj …òdG ,∫ƒfÉãjE’G á°UÉN - …ƒ«◊G OƒbƒdG ¥ôMh
(2019 ôjGÈa/•ÉÑ°T ,zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏›) Ö∏°U ‘ ƒ¡a Gò¡dh ,∫hÎÑdG øe áÄŸG ‘ 90 áÑ°ùæH πbCG äÉKÉ©ÑfG Qó°üjo
¢ûHô◊G ¿Éª«∏°S Ωƒj πc §ØædG ≈∏Y ¥ô°ûJ ¢ùª°ûdG

1^2 ƒëf ∫Gõj Óa ,ábÉ£dG ô≤a øe ∞«ØîàdG ‘ áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG ájOÉ°üàb’G á«ªæà∏d Ék ª°SÉM Ék fƒu μe ,É¡dÉμ°TCG ™«ªéH ,ábÉ£dG âfÉc ÉŸÉW
¿Éμ°S øe áÄŸG ‘ 40 ƒëf ∫Gõj ’h ,AÉHô¡μdG ¤EG ¿hô≤àØj ¢üî°T QÉ«∏e Qƒ£J ‘ á«°SÉ°SCG ábÉ£dG âfÉc óbh .áæeRC’G ÈY á«YÉªàL’Gh á«°SÉ«°ùdGh
ôjô≤J ≥ah ,áÄaóàdGh ƒ¡£dG ¢VGôZC’ Ö∏°üdG OƒbƒdG ≈∏Y ¿hóªà©j ⁄É©dG ÚH á«°SÉ«°ùdGh ájOÉ°üàb’G ≥FÓ©dG øjƒμJ ‘ kIQuòéàeh ÊÉ°ùfE’G ´ƒædG
.2017 ΩÉY Qó°U »FÉ‰E’G IóëàŸG ·C’G èeÉfÈd ¿Gó∏ÑdG ÚH ábÉ£dG ‘ IƒéØdG ¿CG ¤EG Ò°ûf ¿CG »¨Ñæj ,∂dP ™eh .∫hódG
,Úæ°ùdG ÈY Ék YÉ°ùJG OGOõ`J âfÉc IÒ≤ØdG hCG á«eÉædG É¡JGÒ¶fh áeó≤àŸG
πLCG øe IOóéàŸG ÒZh IOóéàŸG ábÉ£dG ¤EG á°SÉŸG q áLÉ◊G ¤EG ô¶ædÉHh ‘ zábÉ£dG ô≤az`H ¬à«ª°ùJ ≈∏Y í∏£°UG o Ée Aƒ°ûf ¤EG Gòg ≈°†aCG óbh
äÉÑ∏£àe ÚH ≥«aƒàdG ≥FGôW ióMEG ¿Es Éa ,…OÉ°üàb’G ƒªædG õjõ©J äÓμ°ûe â¡LGh IÒ≤ØdG ¿Gó∏ÑdG ¿Es Éa ,Oó°üdG Gòg ‘h .¿Gó∏ÑdG ¢†©H
äGRÉZ äÉKÉ©ÑfG ¢†«ØîJ ™e ,Iô°UÉ©ŸG IÉ«◊G ‘ IójGõàŸG ábÉ£dG á«∏ëŸG ó©o °üdG
o ≈∏Y ¿hÉ©àdG õsØM Ée ƒgh ,ábÉ£dG ô≤a øe âªbÉa ájƒ«æH
,∂dPh ,IOóéàŸG ÒZ OQGƒŸG ΩGóîà°SG ‘ πãªàJ ,¬°ùØf âbƒdG ‘ áÄ«aódG AÉæÑdG áp æ°ùM n °Un ¿Es Éa ,∂dP ¤EG áHÉéà°SGh .á«dhódGh á«ª«∏bE’Gh
n m∫ƒ∏M Æƒ
QOÉ°üe ÖfÉL ¤EG ,äÉKÉ©Ñf’G øe øμ‡ Qób πbCG èàæJ IAƒØc Ö«dÉ°SCÉH m s
á«¨Ho á≤Ñ°ùe äÉÑ∏£àe ¿Gó© s jo äÉeƒμ◊G πÑb øe ám °Sƒª∏e ±GógC
m G ™°Vhh
n
äÉªgÉ°ùŸÉH ΩGõ`àd’G πLCG øe ∂dP ¥É≤MEG øe óH ’h .IOóéàŸG ábÉ£dG .™«ªé∏d IOóéàŸG ÒZh IOóéàŸG ábÉ£dG QOÉ°üe ¤EG ∫ƒ°UƒdG RÉ‚EG
ô“Dƒe ∫ÓN ¢ùjQÉH ¥ÉØJG ó©H ¬«∏Y ≥ØoJG Ée ƒëf ≈∏Y IOóëŸG á«æWƒdG
Gòg ≥«≤– øμÁ ,∫ÉãŸG π«Ñ°S ≈∏©a .øjô°û©dGh …OÉ◊G ±GôWC’G ∫hó∏d áãdÉãdG áª≤dG øY QOÉ°üdG »ª°SôdG ¿ÓYE’G ƒgh ,¢VÉjôdG ¿ÓYEG πãÁ
ƒgh ,ábÉ£dG ´É£b ‘ ¿ƒHôμdG äÉKÉ©ÑfG øe π«∏≤àdG ≥jôW øY ±ó¡dG ΩÉY ájOƒ©°ùdG á«Hô©dG áμ∏ªŸG É¡àaÉ°†à°SG »àdG ∂HhCG áª¶æe ‘ AÉ°†YC’G
≥«≤– øμÁh .á≤£æŸG ‘ äÉKÉ©Ñf’G ‘ Ék ÑÑ°ùJ ÌcC’G äÉYÉ£≤dG óMCG ≥«≤ëàd ájƒdhC’G íæe πLCG øe âdòH »àdG Oƒ¡÷G ≈∏Y ÉeÉg k ’k Éãe ,2007
QOÉ°üe á°üM IOÉjR ‘ ¿ƒHôμdG äÉKÉ©ÑfG π«∏≤J øe ÜƒZôŸG Qó≤dG óªY óbh .á«eÉædG ¿Gó∏ÑdG ‘ ábÉ£dG ô≤a çÉãàLGh áeGóà°ùŸG á«ªæàdG
äGRÉZ äÉKÉ©ÑfG ºéM π«∏≤J ¤EG »©°ùdG ∂dòch ,áeGóà°ùŸG ábÉ£dG ¿ÓYE’G ‘ ,ΩGõàd’G Gòg ó«cCÉJ ¤EG (ó«ahCG) á«dhódG á«ªæà∏d ∂HhCG ¥hóæ°U
øY ,…QƒØMC’G OƒbƒdG øe ábÉ£dG ó«dƒJ äÉ£fi øY áŒÉædG áÄ«aódG 20+ƒjQ áªb ‘ ¬æY ¿ÓYE’G ” …òdGh ,ábÉ£dG ô≤a ¿CÉ°ûH QOÉ°üdG …QGRƒdG
§ØædG äÉcô°T ≈∏Y Ú©àj s ¬sfEÉa ,∂dòd .¿ƒHôμdG øjõîJh RÉéàMG ≥jôW t Ék ¨∏Ñe óªàYG zó«ahCG{ ¿CG ¤EG IQÉ°TE’G QóŒh .2012 ΩÉY
QÉ«∏e ≈fOC’G √óM
¿CGh ,º«≤dG √òg øe á∏°ù∏°ùdG πeÉc ‘ QÉªãà°S’G ¤EG óª©J ¿CG á«dhódG øe ábÉ£dG IQOÉÑe{ πjƒªàd ¢ü°üfl Oóéàe ¥hóæ°üd »cÒeCG Q’hO
ΩGóîà°SG øe É¡æ«μ“ É¡fCÉ°T øe IôμàÑeh IójóL ∫ÉªYCG êPÉªæH A»Œ .ábÉ£dG ô≤a áëaÉμe ≈∏Y ¬JQób õjõ©J á«¨Ho ,zAGô≤ØdG πLCG
ΩGõàdG ∂dòch ,á«∏«¨°ûàdG É¡Ø«dÉμJ π«∏≤J ™e áeGóà°SG ÌcCG ábÉW QOÉ°üe
IAÉØc õjõ©J øe Ék °†jCG óH
q ’h .á«YÉªàL’G á«dhDƒ°ùŸG èeGÈH äÉcô°ûdG ∂∏J É¡JóªàYG »àdG ,2030 ΩÉ©d áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG ¿Es Éa ,∂dP ≈∏Y IhÓY
.Qó¡∏d óM
q ™°Vhh ábÉ£dG á«°SÉ°SCG á£N πã“ ,2015 ΩÉY IóëàŸG ·C’G ‘ AÉ°†YC’G ∫hódG ™«ªL
AÉNôdG RÉ‚EGh ,⁄É©dG AÉëfCG ™«ªL ‘ áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ≥«≤ëàd áªª°üe
…QƒØMC’G Oƒbƒ∏d Ók ªμe Gk Qó°üe IOóéàŸG ábÉ£dG Èà©J ,ΩÉàÿG ‘ ¤EG á∏LÉY IƒYO ó© t jo …òdG ôeC’G ,ΩÓ°ùdG √Oƒ°ùj Öcƒc ‘ ∑Î°ûŸG
≈∏Y ∫ƒ°ü◊G ‘ õé©dG á÷É©e πLCG øe RÉ¨dGh ¬Lh ≈∏Yh .¿Gó∏ÑdG ™«ªL ÖfÉL øe ∑ôëàdG
™°Vh IÉYGôe ™e ,Gk ƒ‰ πbC’G ¿Gó∏ÑdG ‘ ábÉ£dG ™e ≥°ùàj ™HÉ°ùdG ±ó¡dG ¿Es Éa ,¢Uƒ°üÿG
≈∏Y IQOÉb É¡©«ªL â°ù«d »àdG ,¿Gó∏ÑdG √òg ¤EG IóëàŸG ·C’G ≥Ñ°S …òdG zó«ahCG{ ¿ÓYEG
≈∏Y áªFÉ≤dG äÉ«LƒdƒæμàdG ¤EG Iô°TÉÑe ∫É≤àf’G ,±ó¡dG Gòg ™°VƒHh .ádCÉ°ùŸG √ò¡H AÉæàY’G
¿hÉ©àdG ÖLh,∂dòd .IOóéàŸG ábÉ£dG QOÉ°üe ™«ª÷G ∫ƒ°üM ¿Éª°V{ ≈∏Y ¢üæj …òdG
øe á«dhódGh á«ª«∏bE’Gh á«æWƒdG äÉª¶æŸG ™e áãjó◊G ábÉ£dG äÉeóN ≈∏Y IQƒ°ù«e áØ∏μàH
óë∏d ÉgOQGƒe øe AõL ¢ü«°üîJ πLCG ábÉ£dG QGôbEG Gk ÒNCG ” ,záeGóà°ùŸGh ábƒKƒŸG
QOÉ°üŸG ∫ÓN øe ,ábÉ£dG ô≤a øe ƒgh ,á«ªæà∏d »°ù«FQ Úμ“ ô°üæY É¡Ø°UƒH
‘ IAÉØμdG OÉªàYG ™e ,IôaGƒàŸG ,á«ØdCÓd á«FÉ‰E’G ±GógC’G ¬«dEG π°UƒàJ ⁄ Ée
.ä’É◊G ™«ªL ,ábÉ£dG ≈∏Y ∫ƒ°üë∏d ΩÉªàgG …CG p∫ƒJ ⁄ »àdG
™bƒŸG ` zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏›) .¿Gó∏ÑdG ô≤aCG ‘ Éª«°S ’h
(2019 ôHƒàcCG/∫hC’G øjô°ûJ ,ÊhÎμdE’G OÉªàY’ áeÉ¡dG áªgÉ°ùŸG øe ºZôdG ≈∏Y
…ô°û©dG óªfi IQhô°V É¡fEG ...kGQÉ«N â°ù«d IOóéàªdG ábÉ£dG
∂dòc ábÉ£dG OÉ°üàbG Ò¨àj ±ƒ°S ,Ú«°VÉŸG øjó≤©dG ∫ÓN ≈gÉ°†j É‡ 2030 áæ°S áÄŸG ‘ 60 ƒëæH ÈcCG ábÉ£dG øe ⁄É©dG äÉLÉ«àMG ¿ƒμà°S
.Ú∏Ñ≤ŸG øjó≤©dG hCG πÑ≤ŸG ó≤©dG ∫ÓN É¡JGP áÑ°ùædÉH ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK äÉKÉ©ÑfG OGOõJ ±ƒ°Sh .¿B’G »g
øe áÄŸG ‘ 81¬àÑ°ùf Ée 2009 ΩÉY …QƒØMC’G OƒbƒdG πμ°T óbh .Ék Ñjô≤J
áYô°S øY Iô`μa »£©J ájƒ«∏ÿG ∞JGƒ¡dG ´ƒ«°T ‘ IÒNC’G äÉgÉŒ’G .2009h 1971 ÚH âØYÉ°†J »àdG ,á«ŸÉ©dG á«dhC’G ábÉ£dG äGOGóeEG ‹ÉªLEG
ÚjÓH 5^3 ∑Éæg ¿Éc ,2010 ájÉ¡f »Øa .á`ãjó◊G äÉ«Lƒ`dƒæμàdG QÉ°ûàfG OÉjORG ‘ Ék «°ù«FQ Gk QhO …QƒØMC’G OƒbƒdG ≈∏Y »ŸÉ©dG Ö∏£dG »eÉæJ …ODƒjh
∑GÎ°TG ÚjÓH 4 ∂dP ‘ ÉÃ ,⁄É©dG ∫ƒM ájƒ«∏ÿG •ƒ£ÿG ‘ ∑GÎ°TG .¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK äÉKÉ©ÑfG
ΩÉY Ék fƒ«∏e 961h 1986 ΩÉY IóMh ¿ƒ«∏e ™e áfQÉ≤ŸÉH) á«eÉædG ¿Gó∏ÑdG ‘
Éeó©H ¬fEG ,¢VQC’G á°SÉ«°S ó¡©e ¢ù«FQ ,¿hGôH Î°ùd ∫ƒ≤jh .(2001 65 ƒëf πã“ É¡cÓ¡à°SGh ábÉ£dG êÉàfEG øY áªLÉædG äÉKÉ©Ñf’G ¿CG ™bGƒdGh
Úàæ°S πc âØYÉ°†J ,1986 ΩÉY ¿ƒ«∏e ¤G ∞JGƒ¡dG äÉ©«Ñe â∏°Uh .á«ŸÉ©dG äÉKÉ©Ñf’G øe áÄŸG ‘
.á«dÉàdG Iô°ûY ¢ùªÿG äGƒæ°ùdG ∫ÓN
∫ƒ∏ëH áHƒ∏£e É¡fCG AÉª∏©dG ó≤à©j »àdG á`«fƒHôμdG äÉ`°†«ØîàdG ≥«≤ëàdh
. IOó`éàŸG ábÉ£dG äÉ`«LƒdƒæμJ ΩÉbQCG ‘ Ók `KÉ‡ Gk ƒ`‰ ¿B’G ó¡°ûfh ‘ 28 ódƒ`j ¿CG Öéj ⁄É©dG ¿EG á«dhódG á`bÉ£dG ádÉch ∫ƒ≤J ,2020 áæ°S
…ƒæ°ùdG ƒªædGh ,Ú`àæ°S πc ∞YÉ°†àJ á`«°ùª°ûdG ÉjÓÿG äÉ`Ñ«cÎa áæ°S ∫ƒ∏ëH áÄŸG ‘ 47 ¤EG ’k ƒ°Uh ,IOóéàe QOÉ°üe øe ¬FÉHô¡c øe áÄŸG
.∂dP øY Gk ó«©H ¢ù`«d ìÉjô`dG á`bÉW IQó`≤d äGOGóeEG øe áÄŸG ‘ 16 ’EG Ωƒ«dG π`μ°ûJ ’ IOó`éàŸG äÉbÉ£dG øμd .2035
.á«ŸÉ©dG AÉHô¡μdG
’CG Öéj ∂dP øμd ,IOóéàŸG ábÉ£dG »eÉæJ ΩÉeCG IÒãc ≥FGƒY ∑Éæg ,º©f
Ék YÓb â«æH GPEG{ ,hQƒK ó«ØjO …Ôg Öàc Éª∏ãeh .ÉæJÉMƒªW øY Éæ«æãj ábÉ£dG äÉ«LƒdƒæμJ ô°ûf ‘ Ék Xƒë∏e Gk ƒ‰ IÒNC’G äGƒæ°ùdG äó¡°T
.zÉ¡à– äÉ°SÉ°SCG ¿B’G ™°V ,AÉÑg Ögòj ∑ó¡L ´óJ ’ ,AGƒ¡dG ‘ QÉªãà°S’G É‰h .…OÉ°üàb’G OƒcôdG IÎa AÉæKCG ≈àM ,⁄É©dG ∫ƒM IOóéàŸG
(2013 ¢SQÉe/QGPBG ,zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏›) ‘h .2010h 2004 »eÉY ÚH áÄŸG ‘ 630 â¨∏H áªî°V áÑ°ùæH ábÉ£dG ‘
ábÉ£dG ‘ QÉªãà°S’G ≠∏H ,»ŸÉ©dG OÉ°üàb’G DƒWÉÑJ ºZQ ≈∏Y ,2011 ΩÉ©dG
á«°ùª°ûdG ábÉ£dG ´É£b ó¡°Th .Q’hO ¿ƒ«∏H 257 IOóéàŸG
.»eƒμ◊G ºYódGh QÉ©°SC’G ¢VÉØîfG √RõY ,iƒbC’G ƒªædG
áÄŸG ‘ 50 ƒëæH á«£dƒaƒJƒØdG äGóMƒdG ô©°S ¢†ØîfG ó≤a
πÑb ¿Éc É‡ áÄŸG ‘ 75 ≈fOCG Ék «dÉM ƒgh ,2011 ΩÉ©dG ∫ÓN
.äGƒæ°S çÓK
ÌcCG πÑ≤a .¬FÉ«∏Y øe ¿B’G º°ùàÑj ¿ƒ°ùjOEG ¢SÉeƒJ ¿CG óH ’

OQƒa …Ôg ¿ƒ°ùjOEG ≈≤àdG ,1931 ΩÉY ,áæ°S ÚfÉªK øe
‹ ¿Éc ƒd{ :¬d ∫Ébh ,øjõæÑdÉH á∏eÉ©dG IQÉ«°ùdG ´ÎNG …òdG
Qó°üe øe É¡d Éj .á«°ùª°ûdG ábÉ£dGh ¢ùª°û∏d ¬à°Sôμd ∫Ée
π©Øf ¿CG πÑb §ØædG Ö°†æj ≈àM ô¶àæf ’CG πeBG !ábÉ£∏d
.z∂dP
QOÉ°üŸG Qó°üàJ »àdG ,ìÉjôdG ábÉW äõØb ,iôNCG á¡L øe

¿B’G É¡eóîà°ùjh ,ójóL »°SÉ«b ºbQ ¤G ,iôNC’G IOóéàŸG
.Gk ó∏H 80 ≈∏Y ójõj Ée
’ ÉÃ äÉeƒ∏©ŸGh ä’É°üJ’G äGOÉ°üàbG äÒ¨J Éª∏ãeh

RÉÑdG ¥hQÉa AÉ°†ØdG øe Iô¶f
,¢VQC’G í£°S ¥ƒa Îeƒ∏«c ∞dCG 36 ¤G π°üj ´ÉØJQG ≈∏Y ,¢ù≤£dÉH ≈©°ùj ô°†ëàŸG ¿É°ùf’Éa .IQÉ°†◊G õFÉcQ ºgCG øe á◊É°üdG áÄ«ÑdG
∫ƒM ¢VQC’G ¿GQhO áYô°S á«YÉæ£°U’G QÉªbC’G áYô°S ∫OÉ©J å«M ∫óYh ΩGÎMÉH ¬`∏dG ¬≤∏N Ée πc πeÉ©jh ¬H á£«ëŸG áÄ«ÑdG áaÉ¶æd Ék ªFGO
≈æ©Ã ,zÉk «°VQCG áàHÉãdG QÉªb’G{ º°SG QÉªbC’G √òg ≈∏Y ≥∏£jh .ÉgQƒfi ≈∏Y ,áÁó≤dG ô°üe »Øa .ájô°ûÑdG ïjQÉJ ‘ ∂dP á∏ãeCG ÌμJ .IGhÉ°ùeh
≈∏Y ∫ƒ°üë∏d ¢VQC’G í£°S ≈∏Y áæ«©e á£≤f ¥ƒa Iô≤à°ùe π¶J É¡fCG ´É£à°SG øŸ ’EG äÉªŸG ó©H á¡dB’G á∏HÉ≤Ã Ék Mƒª°ùe øμj ⁄ ,∫ÉãŸG π«Ñ°S
.áYÉ°ùH áYÉ°S É¡∏≤fh áÑbÉ©àe Qƒ°U ‘ Üô©dG ÉfOGóLCG ¿Éa ∂dòc .zô¡ædG çƒdCG ⁄h Iôé°T ™£bCG ⁄{ :∫ƒ≤dG
∫hCG ¿Éch ,¬≤fhQh ¬àaÉ¶fh º¡H §«ëj Ée ∫ÉªéH GƒªàgG º¡JQÉ°†M êhCG
á«FÉ°†ØdG ΩÉ¡ŸG QÉªbCG º¶©e ™°Vh ºàj ,á°†ØîæŸG äÉYÉØJQ’G ‘h É«fÉÑ°SÉH áWÉfôZ ‘ √hCÉ°ûfCG …òdG ∑GP áæjóe ‘ »ë°üdG ±ô°ü∏d ΩÉ¶f
í£°S ¥ƒa Îeƒ∏«c 300h Gk Îeƒ∏«c 150 ÚH ìhGôJ äGQGóe ‘ ádƒgCÉŸG .¿ÉeõdG øe Ék fôb 12 πÑb
Îeƒ∏«c 1000h 700 ÚH ìhGÎa ,´ÉØJQ’G á£°SƒàŸG äGQGóŸG ÉeCG .¢VQC’G
á«YÉæ£°U’G QÉªbC’G º¶©e º°†J »àdG á≤£æŸG »gh ,¢VQC’G í£°S ¥ƒa ,¢VQC’G áÄ«ÑH ®ƒë∏e ΩÉªàgG CGóH øjô°û©dG ¿ô≤dG äÉæ«©Ñ°S òæe
.ôjƒ°üàdÉH á°UÉÿG ádƒgCÉŸG ÒZ Ωƒ≤J Ée ¿CG ≈∏Y ±ô©àdG ƒg ∂dP ÖÑ°S .IóëàŸG ·C’G áÄ«g øe á°UÉNh
,É¡∏ªcCÉH ¢VQC’G áÄ«H ≈∏Y ôKDƒj ¿CG øμÁ Ée ¿Éμe ‘ áYÉªL hCG ádhO ¬H
Qƒ°U •É≤àdG AÉ°†ØdG ∑ƒμe ≈∏Y ∫ƒªëŸG ôjƒ°üàdG QGOGQ ™«£à°ùj ºëØdG ¥GôMEG áé«àf …ƒ÷G ±Ó¨dG ‘ ¿ƒHôμdG ó«°ùchG ÊÉK IOÉjR πãe
¿ÉÑãμdGh áÄJÉædG Qƒî°üdGh ´hó°üdG É¡«a ÉÃ ,áYƒæàŸG ¢ùjQÉ°†àdG ∫hódG ácQÉ°ûe ≈∏Y »ŸÉ©dG ¥ÉØJ’G ” ∂dòd .ábÉ£dG êÉàf’ §ØædG hCG
Oƒ©J á«FÉe äGƒæb É¡æY ∞°ûμdG ” »àdG ¢ùjQÉ°†àdG ÚH øeh .á«∏eôdG ∂dP ¿C’ ,Ék «∏fi π°üëj Ée á÷É©eh á©HÉàe ‘ á«∏gC’G äÉ«©ª÷Gh
≥ªY ≈∏Y ∫ÉeôdG â– áfƒaóe áÁób á«FÉe ∫hGó÷ QÉ›h ,Ëób ô¡æd .»ŸÉY ôKCG ¬d ¿ƒμj ¿CG í°üj
q
ô°üe ‘ á«Hô¨dG AGôë°üdG øe »Hô¨dG »Hƒæ÷G Aõ÷G ‘ QÉàeCG á°ùªN
¬Ñ°T ‘ É¡d äÓ«ãeh ,É«Ñ«d ‘h ,¿GOƒ°ùdG ™e Ohó◊G øe Üô≤dÉH IQóæd ô£ŸG π≤j å«M ájhGôë°üdG áÄ«ÑdÉH »Hô©dG ⁄É©dG ∞°üàjh
.á«Hô©dG Iôjõ÷G ¿CG ¿hôcòj ôª≤dG ±É°ûμà°S’ zƒdƒHCG{ äÓMQ OGhQ ¿Éch .Öë°ùdG
É¡°ùjQÉ°†J ô¡¶J »àdG á«°VQC’G IôμdG ‘ Ió«MƒdG »g á«Hô©dG á≤£æŸG
äGƒæb OƒLh ≈∏Y ójóL π«dO øY åëÑdÉH ΩÉªàg’G èFÉàædG √òg âãM .Öë°S øe É¡«£¨j Ée á∏≤d ∂dPh ,»LQÉÿG AÉ°†ØdG øe á«∏L áë°VGh
äGÎa áæeRC’ π°†aCG ≥«KƒJ ≥«≤–h ,∫ÉeôdG â– áfƒaóe ájô¡f ,øeõdG ™e äÒ¨J ∞«ch âfƒμJ ∞«c ,AGôë°üdG º¡Øf ¿G Öéj ∂dòd
Oó©d Gk Qƒ°U »FÉ°†ØdG ôjƒ°üàdG QGOGQ Iõ¡LCG â∏é°S óbh .Iôjõ¨dG QÉ£eC’G É¡JGhôK Ωóîà°ùf ∞«ch áaÉ÷G ÉæàÄ«H ™e πeÉ©àf ∞«c º∏©àf »μd
Aõ÷G ‘ ∂dòch ,iÈμdG AGôë°üdG ¥ô°T ‘ ∫hGó÷Gh QÉ¡fC’G øe ÒÑc .É¡H QGô°V’G ¿hOh ΩGóîà°SG ø°ùMCG á«©«Ñ£dG
øe Üô≤dÉH »HO IQÉeEG ‘ Gk ójó–h ,á«Hô©dG Iôjõ÷G ¬Ñ°T øe »bô°ûdG
áæeRC’ á«aÉ°VEG ¢SÉ«b äÉ«∏ªY âjôLCG ∂dP ≈∏Y IhÓYh .¿ÉªYo ∫ÉÑL ≥WÉæŸGh á°ùHÉ«dG ‘ ‹É◊G ™°VƒdG ≈∏Y ±ô©àdG AÉ°†ØdG Qƒ°U Éæd πgDƒJ
.iÈμdG AGôë°üdG ¥ô°T ‘ á«°VÉŸG áÑWôdG á«NÉæŸG äGÎØdG ‘ Gk Òãc ºgÉ°ùJ »gh .ájhGôë°üdG ≥WÉæŸG ‘ á°UÉNh ,á«∏MÉ°ùdG
òæe á°ùHÉ«dG πc »£¨J Qƒ°U OƒLƒd ∂dPh ,áÄ«ÑdG ‘ äGÒ¨àŸG á©HÉàe
™°ûŸG ¿ƒHôμdÉH ïjQCÉàdG ≥jôW øY ” …òdG ≥«KƒàdG ≈∏Y AÉæHh ±ô©à∏d áãjóM iôNCG ™e áÁób Qƒ°U áfQÉ≤e øμÁh .äÉæ«©Ñ°ùdG πFGhCG
IÎØH äôe á«Hô©dG AGôë°üdG ¿CÉH ∫ƒ≤dG øμÁ ,ájôKC’G äÉaÉ°ûμà°S’Gh øμÁ ,Ók ãe .ÚJQƒ°üdG ÚH Ée IÎØdG ‘ äGÒ«¨J øe π°üM Ée ≈∏Y
ÚH Ée òæe …CG ,≈£°SƒdGh IôμÑŸG á«æ«°Sƒdƒ¡dG áÑ≤◊G ¿ÉHEG ó°TCG áHƒWQ ≈∏Y ôKCG ∫GõdR hCG ±QÉL π«°S hCG ¿É°†«a áé«àf Ò¨J Ée ≈∏Y ±ô©àdG
áHƒWôdGh ±ÉØ÷G äGQhO âÑbÉ©J ∂dP πÑbh .≈°†e ΩÉY 5^000h 10^000 ‘ hCG è«∏N ‘ á∏bÉf øe §ØædG Üô°ùJ øe èàf Ée ≈∏Y hCG ,iôb hCG ¿óe
.ΩÉY 500^000 πÑb Ée ¤G ™æ°U øe hCG á«©«ÑW âfÉcCG ,á«Ä«ÑdG äGÒ¨àdG √òg πc .QÉëÑdG ‹ÉYCG
.É¡éFÉàfh É¡fÉμe ≈∏Y ±ô©àdG øμÁ ,¿É°ùf’G
‘ á«°VÉŸG Iôjõ¨dG QÉ£eC’G äGÎa ¿CÉH πFÉ≤dG ºYõdG èFÉàædG √òg ºYóJh
ÚH á∏°UÉa äGÎa ôXÉæJ á«Hô©dG Iôjõ÷G ¬Ñ°Th É«≤jôaCG ∫Éª°T iQÉë°U á«FÉ°†ØdG äÉÑcôŸG ≥∏– ,¢VQC’G QGóe øe äÉfÉ«H ≈∏Y ∫ƒ°üë∏d
.∫Éª°ûdG ‘ ájó«∏÷G äGQhódG óbh .á°†Øîæeh á£°Sƒàeh á«dÉY äGQGóe ‘ ádƒgCÉŸG ÒZh ádƒgCÉŸG
(2002 ƒ«dƒj / Rƒ“ ,zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏›) á°UÉÿG ádƒgCÉŸG ÒZ á«YÉæ£°U’G QÉªbCÓd É«∏©dG äGQGóŸG âcôJ
π«∏÷G óÑY º«gGôHG á«Hô©dG á≤£æªdG »a IAƒØμdG IQÉfE’G

á«HÉéjEG ¤hCG Iƒ£N ájOÉ°üàb’G í«HÉ°üŸG øe IÒÑc äÉ«ªc ™jRƒJ Ék jQÉŒh Ék jOÉ°üàbG ájó› »g ábÉ£dÉH IAƒØμdG IQÉfE’G äÉ«LƒdƒæμJ
,í«HÉ°üŸG √òg óFGƒa ô¡¶j ƒ¡a .IAƒØμdG IQÉfEÓd ¥ƒ°S ôjƒ£J ƒëf m πμ°ûH ¥ƒ°ùdG ¥GÎNG øe øμªàJ ⁄ É¡æμd ,Ék «æ≤J IôaGƒàeh
ÖÑ°ùH ±Éc
á«YƒJ ‘ ºgÉ°ùj Éªc ,IAÉØμdGh IOƒ÷Gh ájOÉ°üàb’G ihó÷G πãe á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ ¿Gó∏ÑdG øe ójGõàe OóY òîJG óbh .IóY äÉÑ≤Y
á«dhC’G áØ∏μdG ´ÉØJQG õLÉM »£îJh ,á«æ≤àdG √òg ôaGƒJ ∫ƒM ¢SÉædG í«HÉ°üŸG ∫GóÑà°SG Èà©jh .IAÉØc ÌcCG IQÉfEG º¶f ¤EG ∫ƒëà∏d äGAGôLEG
≈∏Y øjOQƒŸG
q ™«é°ûàd É¡«∏Y Ö∏£dG IOÉjRh ,ájOÉ°üàb’G í«HÉ°üª∏d ≥«≤ëàd ádƒ¡°Sh Ék Mƒ°Vh πÑ°ùdG ÌcCG óMCG »æμ°ùdG ´É£≤dG ‘ áégƒàŸG
q
πμ°ûH ábÉ£dG º¶f øY AÖ©dG ¢†«ØîJ ‘ IóYÉ°ùŸGh ,¥ƒ°ùdG ∫ƒNO .á≤£æŸG ‘ ábÉ£dG IAÉØc
.ôKDƒeh ™jô°S
Gk óL á°†Øîæe áØ∏μH IAƒØc IQÉfEG ¤EG ∫ƒëàdG q çóëj ¿CG øμÁ
ΩGóà°ùe ∫ƒ–
q ¿Éª°†d á«aÉc â°ù«d IÒÑc äÉ«ªμH ™jRƒàdG èeGôH øμd á°SGQO â©°Vh óbh .ájQƒa èFÉàf Ωó≤j ¿CGh ,IôaGƒàŸG äÉ«æ≤àdÉHh
á∏eÉμàe á°SÉ«°S QÉWEG øª°V èeGÈdG √òg ò«ØæJ Öéj .IAƒØc IQÉfEG ¤EG äGôjó≤J »ŸÉ©dG áÄ«ÑdG ≥aôeh áÄ«Ñ∏d IóëàŸG ·C’G èeÉfôH øe
ôjƒ£J :á∏eÉμàŸG áHQÉ≤ŸG √ò¡d á«°ù«FôdG ô°UÉæ©dG øª°†àJh .™°ShCG äÉ°†«ØîJh AÉHô¡μdG äGÒaƒJ ÜÉ°ùàMG ±ó¡H Gk ó∏H ÚKÓKh áÄŸ
IQÉfE’G øe óë∏d äÉ°SÉ«°S ºYOh ,…ƒbÉ£dG AGOCÓd ≈fOC’G ó◊G ÒjÉ©e »àdG á∏ªàëŸG ájOÉ°üàb’G óFGƒØdGh ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK äÉKÉ©ÑfG
,ÒjÉ©ŸG √òg ™e Ö°SÉæàJ äÉéàæe ≈∏Y Ö∏£dG èjhôJh IAƒØμdG ÒZ í«HÉ°üÃ É¡dGóÑà°SGh IAƒØμdG ÒZ IQÉfE’G OÉ©Ñà°SG øe É¡≤«≤– øμÁ
ájOÉ°üàb’G í«HÉ°üŸG äÉjÉØf IQGOEGh ,ò«ØæJh âÑãJh áÑbGôe äÉ«dBGh Gk ó∏H ô°ûY á«fÉªK ¿Éc ,É¡à°SGQO â“ »àdG ¿Gó∏ÑdG ÚH øeh .ájOÉ°üàbG
.É¡JÉ«M ájÉ¡f óæY Ék «Ä«H º«∏°S πμ°ûH á≤£æŸG ‘ IAƒØμdG ÒZ IQÉfE’G OÉ©Ñà°SG ôaƒ«°Sh .á«Hô©dG á≤£æŸG øe
ÊÉK øe øW ¿ƒ«∏e 25 Ö£°ûjh ,AÉHô¡μdG øe áYÉ°S •GhGÒJ 38 ƒëf
IòØæŸG äÉ°SÉ«°ùdG ó«©°U ≈∏Y áàa’ ¬Ñ°T Ék ¡LhCG äÉ°SGQódG ô¡¶J .¿ƒHôμdG ó«°ùchCG
â°SQOo »àdG ¿Gó∏ÑdG º¶©ªa .á≤£æŸG ‘ IAƒØc IQÉfEG ¤EG ∫ƒëà∏d q
ájƒ≤Jh ,ábÉ£dG ô©°S ìÓ°UEG øª°†àJ á∏eÉ°T äÉ°SÉ«°S áeõM âZÉ°U ‘ AÉHô¡μdG ∑Ó¡à°SG ‹ÉªLEG øe áÄŸG ‘ 34 ƒëf IQÉfE’G ∂∏¡à°ùJ
ÒjÉ©e ôjƒ£Jh ,á«dÉe õaGƒM ÒaƒJh ,»°ù°SDƒŸGh »©jô°ûàdG QÉWE’G ÊÉK äÉKÉ©ÑfG äÉ°†«ØîJh ábÉ£dG äGÒaƒJ ∞∏àîJh .á«Hô©dG á≤£æŸG
.ΩÉ©dG »YƒdG IOÉjRh ,í«HÉ°üŸG ≈∏Y á«fÉ«H äÉbÉ£H ™°Vƒd §£Nh ≈∏Y Ö∏£dG §‰ ¤EG Gk OÉæà°SG áØ∏àfl ¿Gó∏H ÚH ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG
á«YƒJ äÓªM Ék Ñjô≤J á≤£æŸG ¿Gó∏H ™«ªL ≥∏£J ,∂dP ≈∏Y IhÓY .ábÉ£dG IAÉØch ,AÉHô¡μdG ó«dƒàd Ωóîà°ùŸG OƒbƒdG èjõeh ,ábÉ£dG
Ék «dÉM É¡jód øμj ⁄ ƒd ≈àM ,IAƒØμdG IQÉfE’Gh ábÉ£dG IAÉØc èjhÎd ‘ 41 ôFGõ÷G ‘ AÉHô¡μdG ∑Ó¡à°SG øe áÑ°ùf ≈∏YCG IQÉfE’G πμ°ûJh
Öéj ,ä’É◊G √òg ‘ .ájOÉ°üàb’G í«HÉ°üŸG ¤EG ∫ƒëà∏d èeGôH …CG »μ∏¡à°ùe ÈcCG Éªg ô°üeh ájOƒ©°ùdG Éªæ«H ,áÄŸG ‘ 35 ¿GOƒ°ùdGh áÄŸG
º¡JGOÉYh Úμ∏¡à°ùŸG AGQBG Ò«¨J ‘ äÓª◊G √òg á«∏YÉa ¢SÉ«b .ÒaƒàdG äÉfÉμeEG ≈∏YCG ‹ÉàdÉH Éª¡jódh AÉHô¡μdG
.á«FGô°ûdG
¤EG ∫ƒëà∏d
q äGQOÉÑe á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ¢†©H â≤∏WCG
äÉ«é«JGÎ°SG á≤£æŸG ¿Gó∏H øe Òãc ™°Vh ÚM ‘h ‘ Ék «dÉM »g á«æWƒdG èeGÈdG √òg .IAƒØc IQÉfEG
äÉ©jô°ûJ hCG Ék aGógCGh ábÉ£dG IAÉØμd á∏eÉμàe âZÉ°U óbh .ôjƒ£àdG øe áØ∏àfl πMGôe
,á«æWƒdG ájƒbÉ£dG É¡JÉ°SÉ«°S ôWCG ‘ áØ∏àfl ÒHGóJh äÉ°SÉ«°S ¿Gó∏ÑdG
¿Gó∏H ‘ √ò¡c äGƒ£N òîàJ ⁄ áHQÉ≤ŸG âfÉch ,∫ƒëàdG
q Gòg ºYód
ÒÑμdG ºYódG ¥ÉYCG å«M ,iôNCG ä’É◊G º¶©e ‘ á∏°†ØŸG
OƒbƒdG Iôahh ábÉ£dG QÉ©°SC’ ¢†«Øîàd á«dÉe õaGƒM Ëó≤J
‘ QÉªãà°S’G …QƒØMC’G í«HÉ°üª∏d á«dhC’G áØ∏μdG
IQÉfE’G É¡«a ÉÃ ,ábÉ£dG IAÉØc ¢†©H âæ∏YCGh .ájOÉ°üàb’G
.IAƒØμdG ™«H ô¶ëà°S É¡fCG ¿Gó∏ÑdG
- QÉjCG ,zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏›) ó©H áégƒàŸG í«HÉ°üŸG ™«ªL
(2014 ƒ«fƒj - ƒjÉe / ¿GôjõM πμ°Th .äGƒæ°ùdG øe Oófi OóY
…hÉæ◊G ΩÉ°üY ?¿ƒ«Ä«ÑdG ¿ƒÄLÓdG ºg øe
´hô°ûŸÉH ôKCÉàJ ób »àdG ≥WÉæŸG øe É¡∏eÉμH iôb π≤f ºà«a ,á«YÉæ£°UG ∫Éfi ∑Îd Ghô£°VG øjòdG ¢SÉædG A’Dƒg ºg ¿ƒ«Ä«ÑdG ¿ƒÄLÓdG
.IójóL ™bGƒe ¤EG ójó°T »Ä«H QƒgóJ áé«àf ,áªFGO áØ°üH hCG Ék àbƒe ,á«∏°UC’G º¡àeÉbEG
QƒgóàdÉH ó°ü≤jh .º¡JÉ«M á«Yƒf ≈∏Y ÒÑc ôKCG ¬d ¿Éc hCG ,ºgAÉ≤H Oóg
¿ƒcÎj øjòdG A’Dƒg ºg Ú«Ä«ÑdG ÚÄLÓdG øe ådÉãdG ´ƒædGh á«Lƒdƒ«H hCG á«FÉ«ª«c hCG á«©«ÑW äGÒ¨J …CG Éæg ójó°ûdG »Ä«ÑdG
,iôNCG ≥WÉæe ¤EG ,áªFGO hCG áàbƒe áØ°üH ,á«∏°UC’G º¡æWGƒe º¶ædG ∞FÉXh π«£©J ¤EG äOCGh ,»FÉéa hCG …OÉY πμ°ûH âKóM
ÖÑ°ùdGh .π°†aCG IÉ«M á«Yƒf øY Ék ãëH ,¬LQÉN hCG ¬°ùØf ó∏ÑdG πNGO .¿É°ùfE’G IÉ«M ºYO ≈∏Y IQOÉb ÒZ âëÑ°UCG É¡fCG áLQód ,á«Ä«ÑdG
á«∏°UC’G º¡æWGƒe ‘ á«©«Ñ£dG OQGƒŸG ¿CG ƒg A’Dƒg Iôé¡d »°ù«FôdG
π«Ñ°S ≈∏©a .á«°SÉ°SC’G º¡JÉÑ∏£àÃ »ØJ ó©J ⁄ É¡fCG áLQód äQƒgóJ ºàj øjòdG A’Dƒg ,’k hCG .Ú«Ä«ÑdG ÚÄLÓdG øe ´GƒfCG áKÓK ∑Éæg
áMƒ∏ŸG OÉjORG áé«àf º¡«°VGQCG äQƒgóJ øjòdG ¿ƒYQGõŸG ∑Éæg ,∫ÉãŸG πãe ,áFQÉW á«Ä«H çGóMCG ÖÑ°ùH Ée á≤£æe øe Ék àbƒe ºgÒé¡J
A’Dƒ¡a .É¡MÓ°UEG ≈∏Y ¥ÉØfE’G ¿ƒ©«£à°ùj ’h ,√É«ŸÉH ™Ñ°ûàdG hCG çOGƒ◊G hCG äÉfÉ°†«ØdG hCG ∞°UGƒ©dG hCG ∫R’õdÉc ,á«Ä«H áKQÉc ´ƒbh
øcÉeCG ¤EG ¿ƒ∏Môjh ,Ió«gR QÉ©°SCÉH Ék fÉ«MCG ,º¡«°VGQCG ¿ƒ©«Ñj çó◊G AÉ¡àfG ó©H á«∏°UC’G º¡æWGƒe ¤EG ¿hOƒ©j A’Dƒgh .á«YÉæ°üdG
±ÉØ÷G äÉLƒe ÖÑ°ùH º¡«°VGQCG ¿ƒ©«Ñj øjòdG ∑Éæg ∂dòc .iôNCG .á≤£æŸG π«gCÉJ IOÉYEGh
.á«ëHQ ÌcCG πª©d iôNCG ≥WÉæe hCG ¿óŸG ¤EG ¿hôLÉ¡jh ,IQôμàŸG
º¡æWGƒe øe º¡∏≤f ºàj øjòdG A’Dƒg º°†«a ,ÊÉãdG ´ƒædG ÉeCG
10 øe ⁄É©dG ‘ Ú«Ä«ÑdG ÚÄLÓdG OGóYCG äGôjó≤J âØ∏àNG ó≤dh Gògh .á∏jóH iôNCG ≥WÉæe ‘ º¡æ«μ°ùJh áªFGO áØ°üH á«∏°UC’G
,º¡æY äGAÉ°üMEG ôaGƒàJ ’ ¬fCG ¤EG Gòg ™Lôjh .Ék fƒ«∏e 25 ¤EG ÚjÓe IÒëH øe ¬ÑMÉ°üj Éeh ,Ohó°ùdG øe ó°S ó««°ûJ óæY çóëj
äÉª¶æŸÉa .á«dhódG hCG á«ª«∏bE’G äÉª¶æŸG iód hCG ∫hódG ‘ AGƒ°S
≈∏Y É¡∏ªY ô°üà≤j ÚÄLÓdG ¿hDƒ°T IQGOEG øY ádhDƒ°ùŸG áØ∏àîŸG
∑Éæg ∂dòc .§≤a á«°SÉ«°ùdGh ájôμ°ù©dG äÉYGõædG π©ØH ÚÄLÓdG
çQGƒμdG áé«àf Ék àbƒe º¡∏≤f ºàj øjòdG OGóYCG AÉ°üMEG ‘ Qƒ°üb
øe ºgOGóYCG ∞∏àîJ øjòdGh ,á«YÉæ°üdG çOGƒ◊Gh á«©«Ñ£dG
.ÉgQÉKBGh É¡YGƒfCGh çOGƒ◊G √òg ´ƒbh ∫ó©Ÿ Ék ≤ÑW ,ôNBG ¤EG ΩÉY
áé«àf ñÉæŸG ‘ Ò¨J çóM GPEG ¬fG äÉ°SGQódG ¢†©H í°VƒJh

¿Éa ,ôëÑdG í£°S iƒà°ùe ´ÉØJQGh IQGô◊G äÉLQO ´ÉØJQG
øe ÌcCG ¤EG π°üj ±ƒ°S ⁄É©dG ‘ Ú«Ä«ÑdG ÚÄLÓdG OóY
.2050 áæ°S ∫ƒ∏ëH Ék fƒ«∏e 150
ÚÄLÓd á«fƒfÉ≤dG ´É°VhC’G ∫ƒM ¢TÉ≤f ¿B’G Qhójh

øe á°UÉN ,±hÉîŸG ÒãJ á«°†≤dG √òg ¿G PG ,Ú«Ä«ÑdG
¤G …ODƒj ójGõàŸG »Ä«ÑdG QƒgóàdÉa .á«æeC’G »MGƒædG
ºgh ,AGô≤ØdG øe Ék ÑdÉZ A’Dƒgh ,ÚÄLÓdG øe ójõŸG
áÑ°üN Ék °VQCG ¿ƒ∏μ°ûj hCG πbÓ≤dG ¿hÒãj ób ∂dòH
Éfó«©j Gòg πc .áYhô°ûŸG ÒZ ∫ÉªYC’G øe ójó©∏d
IÒÑc áLQóH Ò¨J …òdG ,Ωƒ«dG øeC’G Ωƒ¡Øe ¤EG
.¢ùeC’G Ωƒ¡Øe øY
zÜGƒLh ∫GDƒ°S áÄe ‘ áÄ«ÑdG ÉjÉ°†b{)
(2008 ,áë≤æe á«fÉK á©ÑW ,á«æ≤àdG äGQƒ°ûæŸG
OGóM IóZGQ ¢ùª°ûdG ô¡f

,πbCG hCG Ék «eƒj áYÉ°S 12 ≈∏Y ≥WÉæŸG º¶©e ‘ QÉ«àdG ÚeCÉJ ô°üà≤j äÉ£b’ π≤M ƒg πH ,QÉªãdGh QÉ°†ÿG êÉàfE’ ¢ù«d ¬æμd !ô¡f ≈∏Y π≤M
≈∏Y ¿Éμ°ùdG óªà©jh .≥WÉæŸG ¢†©H ‘ Ék fÉ«MCG ôØ°üdG ¤EG ’k ƒ°Uh á«°ùª°ûdG äÉMƒ∏dG øe ¥QRCG OGóàeG .¿ÉæÑd ¢ùª°T øe AÉHô¡c êÉàfE’
∑GÎ°TG ≥jôW øY AÉHô¡μdÉH ºgOhõJ AÉ«MC’G ‘ IÒÑc äGódƒe ¿B’G ƒg »°ùª°ûdG π≤◊G Gòg .OƒªM êôH á≤£æe ‘ ähÒH ô¡f »£¨j
á°ù°SDƒŸ É¡fƒ©aój »àdG á«ª°SôdG IQƒJÉØdG áª«b ≈∏Y ójõj …ô¡°T áYÉ°S •Ghƒ∏«c ¿ƒ«∏e 1.6 ƒëf ÚeCÉJ ¬æμÁh ,óMGh •GhÉ¨«e IQó≤H
.IÒ¨°U á«dõæe äGódƒÃ ¢†©ÑdG »Øàμj ÚM ‘ ,¿ÉæÑd AÉHô¡c s .∫õæe ∞dCG ƒëf áLÉM »ØμJ ,Ék jƒæ°S
øW ∞dCG ƒëf ôaƒj ¿CG Qó≤jh
.AGƒ¡∏d ÒÑc åjƒ∏Jh áLhOõe áØ∏c áé«àædGh k.Éjƒæ°S ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK äÉKÉ©ÑfG øe ÅaÉμe
,áÄŸG ‘ 40 ¤EG π°üJ áéàæŸG AÉHô¡μdG ‘ IÒÑc IQÉ°ùN πé°ùJh á«fÉ°SôN ¢VQGƒY øe πμ«g ≈∏Y Iõcôe á«°ùª°T áMƒd 3600 ƒëf
πjƒëàdGh êÉàfE’G äÉ£fi IAÉØc ÊóJ ÖÑ°ùH z»æ≤J Qóg{ øY áªLÉf ¢VôYh Gk Îe 325 ∫ƒ£H ,ájP’ƒa äÉeÉYO ™e ô¡ædG ¢VôY ≈∏Y Ióà‡
á∏eÉμdG IQó≤dG ΩóYh ábô°ùdG π©ØH z»æ≤J ÒZ Qóg{h äÓHÉμdGh .ô¡ædG iôéŸ ¢VGÎYG …CG ¿hO øe zÉk ≤∏©e Gk ô°ùL{ πμ°ûj ,Gk Îe 32
2800 ¤EG ¿ÉæÑd ‘ ábÉ£dG ≈∏Y Ö∏£dG π°üj ÚM ‘h .ájÉÑ÷G ≈∏Y ájƒdhCG ¿ƒμJ ¿CG ≈∏Y ,áeÉ©dG áμÑ°ûdÉH »°ùª°ûdG π≤◊G §HQ ” óbh
™HQC’G á«°ù«FôdG ábÉ£dG äÉ£ëŸ iƒ°ü≤dG IQó≤dG ió©àJ ’ ,•GhÉ¨«e ábÉW z∑ÓàeG{ Iõ«Ã ¿hô©°ûj Gòμg ,OƒªM êôH πgC’ IOÉØà°S’G
.•GhÉ¨«e 1850 á©ªà› .º¡à≤£æe ‘ ôHÉ©dG ô¡ædG í£°S É¡éàæj Iõ«‡ áØ«¶f
‘ …ƒbÉ£dG èjõŸG øe áÄŸG ‘ 7 ƒëf Ék «dÉM IOóéàŸG ábÉ£dG πμ°ûJh ƒgh ,zá«°ùª°ûdG ábÉ£∏d ähÒH ô¡f ´hô°ûe{ øe ¤hC’G á∏MôŸG É¡æμd
áÄŸG ‘ 1 ƒëf á«°ùª°ûdG ábÉ£dGh ,áÄŸG ‘ 6 √É«ŸG øeDƒJ å«M ,¿ÉæÑd ´hô°ûª∏d »FÉ¡ædG ±ó¡dGh .ábÉ£dG IAÉØμd á«æWƒdG á£ÿG øe AõL
™aQ ±ó¡à°ùJ É¡fCG áeƒμ◊G âæ∏YCG óbh .AÉŸG Úî°ùàd Ék Ñjô≤J É¡∏c 6 ƒëf OGóàeG ≈∏Y á«°ùª°ûdG ábÉ£dG ∫ƒ≤M øe •GhÉ¨«e 10 êÉàfEG
‘ áéàæŸG ábÉ£dG ´ƒª› øe áÄŸG ‘ 12 ¤EG IOóéàŸG ábÉ£dG á°üM .∫õæe ±’BG 10 ƒëf áLÉM »ØμJ ,ô¡ædG iô› ¥ƒa äGÎeƒ∏«c
áaô©J ‘ ô¶ædG IOÉYEG øe Ék °†jCG óH ’ øμdh .2020 áæ°S ∫ƒ∏ëH ¿ÉæÑd
.Ék jƒæ°S Q’hO ¿ƒ«∏H 1^6 ƒëæH ÉgQÉ©°SCG áeƒμ◊G ºYóJ »àdG AÉHô¡μdG øe óMGh •GhÉ¨«Ã ôNÉØàj ,áæ°ùdG ‘ ¢ùª°ûe Ωƒj 300`dG ó∏H ,¿ÉæÑd
10 πHÉ≤e ‘ ,Ék àæ°S 20 ƒëf áYÉ°S •Ghƒ∏«μdG êÉàfEG áØ∏c â¨∏H ó≤a á«°ùª°ûdG ábÉ£∏d ähÒH ô¡f ´hô°ûe á«ªgCG ¿EG ?á«°ùª°ûdG AÉHô¡μdG
.äÉbhôëŸG QÉ©°SCG ™e Ò¨àJ êÉàfE’G áØ∏c ¿CG Ék ª∏Y ,™«Ñª∏d äÉàæ°S òæªa .á«°ùª°ûdG ¥ƒ°ù∏d ¬μjô– ‘ πH ,§≤a ájOÉŸG ¬àª«b ‘ â°ù«d
Ö«côJ ” 2015 ΩÉY √RÉ‚EG ≈àMh 2013 ΩÉ©dG ôNGhCG ‘ √ò«ØæJ AóH
,⁄É©dG ‘ Ék jQÉŒ Ék YÉ£b äQÉ°U á«°ùª°ûdG ábÉ£dG .Gk Òãc ôNCÉJ ¿ÉæÑd •GhÉ¨«e 30 â¨∏H á«dÉªLEG IQó≤H ¿ÉæÑd AÉëfCG ‘ á«£dƒaƒJƒa áª¶fCG
áYÉ°S •Ghƒ∏«μdG êÉàfEG áØ∏c â∏°Uhh .ÜQÉéàdG á∏Môe äRhÉŒh •GhÉ¨«e 300 ƒëf Ö«côJ ™bƒàjh .¢UÉÿG ´É£≤dG äÉ°ù°SDƒe ‘
…CG ,™jQÉ°ûŸG ¢†©H ‘ äÉàæ°S áKÓK øe πbCG ¤EG á«°ùª°ûdG ábÉ£dÉH AÉHô¡μdG êÉàfEG ÜÉH ¢UÉÿG ´É£≤∏d íà oa GPEG 2020 áæ°S ∫ƒ∏ëH á«aÉ°VEG
¿ƒμJ ób .…QƒØMC’G OƒbƒdÉH ¿ÉæÑd ‘ ¬LÉàfEG áØ∏c øe áÄŸG ‘ 15 ƒëf .¿ÉæÑd AÉHô¡c á°ù°SDƒe áμÑ°ûH É¡£HQh á«°ùª°ûdG
øμÁ áeÉY øcÉeCG ∑Éæg øμd ,áMÉàŸG »°VGQC’G á∏b ¿ÉæÑd ‘ á∏μ°ûŸG
Ió©à°ùe á«ª«∏bEGh á«æWh äÉcô°T ∑Éægh .É¡«∏Y á«°ùª°T ∫ƒ≤M áeÉbEG ¬«∏Y ¿ƒªFÉ≤dG πeCÉj πH ,§≤a AÉHô¡μdG êÉàfE’ ¿ƒμj ød »°ùª°ûdG ô¡ædG
™«H á°Uôa É¡d â«£YCG GPEG á«°ùª°ûdG ábÉ£dG ´É£b ‘ QÉªãà°SÓd øª°†àJ á«∏Ñ≤à°ùe á£N ÈY ∂dPh .zÊóe º«¶æJ áMGh{ ¿ƒμj ¿CG
áª¶fCG Ö«cÎH äÉ°ù°SDƒŸGh ÚæWGƒª∏d ìÉª°ùdG Öéj Éªc .É¡FÉHô¡c ,ábÉ£dG IAÉØch IOóéàŸG ábÉ£dG º«gÉØe èjhôJ ≈∏Y õcôJ áeÉY á≤jóM
.áeÉ©dG áμÑ°ûdG ¤EG ¢†FÉØdG ™«Hh ìƒ£°ùdG ≈∏Y á«°ùª°ûdG ábÉ£dG ¢VôYCG Èà©j …òdG z»°ùª°ûdG ô°ù÷G{ ≈∏Y Ék «°ûe QƒÑ©∏d ô‡ áeÉbEGh
á«ªc ô¡¶J IQÉŸG ÉgGôj á«eÓYEG áMƒd ΩÉ≤à°Sh .¿ÉæÑd ‘ …ô¡f ô°ùL
Iƒ£N ¿Éc ¿EGh ,ähÒH ô¡f ≈∏Y »°ùª°ûdG π≤◊G ,∫GƒMC’G πc ‘ á«fƒHôμdG äÉKÉ©Ñf’G á«ªch ,áØ∏àîŸG äÉbhC’G ‘ áéàæŸG AÉHô¡μdG
äÉfÉμeE’ÉH Gƒªà¡j »c ÚæWGƒª∏d »Fôe êPƒ‰ ƒg ,IOhófih IôNCÉàe .´hô°ûª∏d á«Ä«ÑdG óFGƒØdGh ,É¡jOÉØJ ºàj »àdG
.¢ùª°ûdG Éª«°S ’h IOóéàŸG ábÉ£dG QOÉ°üe ÉgôaƒJ »àdG IOhóëŸG ÒZ
.á«fÉæÑ∏dG áª°UÉ©dG ô¡f ≈∏Y Ék jô°üYh Ék æ°ùM Gk ô¡¶e »Ø°†j ¬fCG Éªc OÉμj ôFGõdG øμd .áæeõŸG á«FÉHô¡μdG á∏q ≤dG IÉ«M OÉàYG ¿ÉæÑd ‘ º«≤ŸG
(2015 πjôHCG - ¢SQÉe / ¿É°ù«f - QGPBG ,zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏›) å«M ,øeõe »FÉHô¡c Úæ≤J â– ìRôj z´É©°TE’G ó∏H{ ¿CG ¥ó°üj ’
øjódGõY ƒHCG π°ü«a »fÉæÑ∏dG πÑédG ÜQO ≈∏Y Ωƒj
øe ≈≤ÑJ Ée ∫Éªμà°S’ ájQhô°†dG ájƒ«◊G º¡ëæ“ »àdG áØØéŸG GhCGóÑ«d á«dÉª°ûdG äÉ«Ñ≤dG Ió∏H ‘ IÉ°ûŸG ™ªŒ
q ,¥Ó£f’G á«°ûY
¿ƒ°ûbÉæjh ,åjó◊G ±GôWCG ¿ƒdOÉÑàj ,¿ƒHô°ûj ,¿ƒ∏cCÉj .º¡à∏MQ 20 ó©ÑJ »àdG ™°TÉJ ájôb √ÉŒÉH ‹ÉàdG Ωƒ«dG ìÉÑ°U º¡JôeÉë
ábOh ,¬àdƒ¡°S hCG ÜQódG øe º°ù≤dG Gòg áHƒ©°U øY º¡JÉYÉÑ£fG ,AÉŸGh áØ«ØÿG äÉÑLƒdGh ájQhô°†dG äGó©ŸÉH øjOhõe ,Gk Îeƒ∏«c
Ö«àc IOƒ°ùe ‘ IOQGƒdG äÉeƒ∏©ŸG áë°Uh ,É¡fƒ∏ªëj »àdG §FGôÿG ¥Ó£f’G ™bGƒeh äÉbhCG Oóëj »æeR ∫hóL ≈∏Y øjóªà©eh
.ÊÉæÑ∏dG πÑ÷G ÜQO .∫ƒ°UƒdGh áMGÎ°S’Gh
ó≤©dG ‘ Ö«W πLQ .”ÉM ƒHCG º¡«∏Y π£j ,¿ƒ°ùdÉL ºg Éªæ«Hh ôNBG ‘ º¡∏°Uƒ«°S …òdG zπjƒ£dG QGƒ°ûŸG{ GhCGóH ,ôcÉÑdG ìÉÑ°üdG ‘
π∏c ÓH Ωƒ«dG ∂dP º¡JÒ°ùe øe ≈≤ÑJ ÉŸ º¡≤aGQ ,√ôªY øe ™HÉ°ùdG ∫ÉÑL ÈY ájôb ¤G ájôb øe º¡∏≤æjh ,Ék HƒæL ¿ƒ«©Lôe ¤G ¬JÉ£fi
º¡àMGQ πLCG øe kIOÉY IÉ°ûŸG É¡«æà≤j »àdG äGõ«¡éàdG ¿hO øeh ¿É°†MCG ‘ ¿hÒ°ùj .QƒgõdG ô£©H á≤HÉY äÉHÉZh ∫ƒ¡°Sh AGô°†N
¬JÉ«M ∫GƒW OÉàYG …òdG ƒg ,”ÉM ƒHCG Ö©àj ∞«ch .º¡àeÓ°Sh ‘ Üój q …òdG Ö©àdG iƒ°S º¡à«°ûe ƒØ°U ô qμ©j ¿CG ¿hO øe á©«Ñ£dG
.iôNCGh ájôb ÚH »°TGƒŸG ÉgÈY π≤æ«d ¿ÉjOƒdGh ∫ÉÑ÷G ‘ ∫GƒéàdG ≥jôØdG óFÉ≤a ,¿ƒª∏°ùà°ùj ’ º¡æμd .ôNB’Gh Ú◊G ÚH ºgOÉ°ùLCG
âbh ∫ƒ∏M πÑb á«≤ÑàŸG áaÉ°ùŸG º¡d Oóëjh º¡©é°ûj
q ,OÉ°UôŸÉH º¡d
π°UGh ,ÉÑ°üdG ΩÉjCG øY áØjô£dG ¬°ü°übh ”ÉM »HCG äƒ°U ™bh ≈∏Y Iôé°T πX ‘ hCG Éæg Iôî°U ≈∏Y ∞«ØÿG AGó¨dG ∫hÉæJh áMGÎ°S’G
¿ƒ°ùæj º¡∏©L ìôŸGh áØd’Gh ágÉμØdG øe ƒL ‘ º¡JÒ°ùe IÉ°ûŸG .∑Éæg
»YGôdG º¡≤jó°U äGOÉ°TQÉHh ,äÉYÉ°S ™°†H ó©H ºg Égh .º¡Ñ©J
¥Ó£f’G πÑb É¡«a ¿ƒà«Ñ«°S »àdG ájô≤dG ¤G ¿ƒ∏°üj ,¬ëFÉ°üfh º¡©aój ÜÓN »©«ÑW ô¶æe º¡Øbƒà°ùj ôNB’Gh Ú◊G ÚH
∫ÉØWC’G º¡∏Ñ≤à°ùj .Iójó÷G º¡à¡Lh ¤G ‹ÉàdG Ωƒ«dG ìÉÑ°U º¡J’BG ‘ ó¡°ûŸG ó«∏îJ ÚdhÉfi º¡JGÒeÉc ≈∏Y âaÉ¡àdG ¤G
º¡fƒ∏eCÉàjh º¡H ¿ƒ£«ëj ,º¡d ¿ƒ≤Ø°üjh º¡Ø∏N ¿ƒ°ûÁ ,á°SÉªëH √OGhQ
q ≈∏Y πîÑj ’ ÊÉæÑ∏dG πÑ÷G ÜQóa ,’ ⁄ n .º¡JGôcGPh
áaÉ«°†dG â«H ¤G Gƒ∏°üj ¿G Éeh .º¡Jƒ«H òaGƒf ∞∏N øe ≈àM á≤aóàŸG ™«HÉæ«dGh »bGƒ°ùdGh QÉ¡fC’G øe ,Iô°SB’G á«©«Ñ£dG ôXÉæŸÉH
Ωƒ«dG á∏MQ øY â«ÑdG ÜÉë°UCG á∏Ä°SCG CGóÑJ ≈àM ¬«a ¿ƒdõæ«°S …òdG ⁄É©Ã Gk Qhôe ,ájÈdG äÉfGƒ«◊Gh á«ª°SƒŸG Qƒ«£dGh äÉJÉÑædG ¤G
Éª«°S ’h ,¿ƒ«fÉæÑ∏dG ¬H ô¡à°TG ÉŸÉW …òdG áaÉ«°†dG ΩôμHh .πjƒ£dG øjóFÉY ,Qƒ°üdG ¿hòNCÉj ,¿ƒ∏eCÉàj ,¿ƒØ≤j .´Ó≤dGh óHÉ©ŸÉc ájôKCG
¥ÉÑWC’G øe áØ∏àfl ´GƒfCÉH AÉ°û©dG ádhÉW â°üZ q ,iô≤dG ¿Éμ°S ≈∏Y ¬`∏dG áæL ƒg ¿ÉæÑd ¿CG øY ºgOGóLCG √OOQ q Ée ¤G IôcGòdÉH
ó©H á«¡°T πμH IÉ°ûŸG É¡«∏Y ∫É¡fG ,á«dõæŸG iƒ∏◊Gh Iòjò∏dG á«∏Ñ÷G √óæY âØbh GPG ,õ«‡ ™bƒe øe ájôb ƒ∏îJ ’ OÉμJ ,π©ØdÉHh .¢VQC’G
.ÊƒKGQÉŸG »°ûŸG øe πjƒW Ωƒj §°SƒàŸG ôëÑdG ¬æe âjCGQ hCG ≥«ë°S OGh ∞àc ≈∏Y ∂°ùØf äóLh
.ó«©ÑdG ‘ ≥aC’G Ék °ùeÓe ∂«eób â– §°ùÑæj
ïjQÉJ øY â«ÑdG πgCG ™e åjOÉMC’G äCGóH PEG ,Éæg ¬p àæJ ⁄ á«°ùeC’G øμd
â≤£ædn ∫õæŸG ¿GQóL É¡æY âdC
n É°S ¿EG »àdG á«°ùæŸG ¢ü°ü≤dGh ájô≤dG ≈∏Y óàÁ ,IôeÉ¨ŸGh ±É°ûàc’Gh »°ûª∏d QÉ°ùe ÊÉæÑ∏dG πÑ÷G ÜQO
¿ƒÑë°ùæj GƒMGQh ,IÉ°ûŸG ≈∏Y πëj ¢SÉ©ædG CGóH Ék Ä«°ûa Ék Ä«°T .É¡H ,Ék HƒæL ¿ƒ«©LôÃ ’k Éª°T äÉ«Ñ≤dG Ék £HGQ Îeƒ∏«c 400 øe ÌcCG áaÉ°ùe
.É¡°VQCGh É¡Jô°SC
q G Gƒ°TÎaG »àdG ΩƒædG ±ôZ ¤G ôNB’G ƒ∏J óMGƒdG .á«∏ÑL Ió∏Hh ájôb 70 ¥ƒØj Ée RÉàŒ á«YGQR ¥ôWh Ωób ôHÉ©e ÈY
hCG Ωƒ«d ¬æe º°ùb …CG ≈∏Y Ò°ùdG á©«Ñ£dG ‘ »°ûŸG »ÑëŸ øμÁh
™HQC’G äÉ£ëŸG øe á£fi ≥jôØdG RÉàLG ™°TÉJ ájôb ¤G ∫ƒ°UƒdÉH øe ójõŸ) .Üƒæ÷G ¤G ∫Éª°ûdG øe Ók eÉc √RÉ«àLG hCG ,ÌcCG hCG Úeƒj
.ÊÉæÑ∏dG πÑ÷G ÜQO ≈∏Y Gk Ò°S Îeƒ∏«c 400`dG á∏MQ ‘ øjô°û©dGh (www.lebanontrail.org ÊhÎμdE’G ™bƒŸG IQÉjR øμÁ äÉeƒ∏©ŸG
ájôb ¤G ájôb øe Ú∏≤æàe º¡≤jôW IÉ°ûŸG π°UGh ,πMq ôdG o hóÑdÉch
äƒ«ÑdGh äGó∏ÑdG ≈∏Y Ék aƒ«°V Gƒ∏Mh .IôHÉãŸGh á°SÉª◊G AπÃ AGó¨dG áYÉ°S ,ìÉÑ°üdG òæe IÉ°ûŸG Égô¶àæj »àdG áYÉ°ùdG âfÉM ób Ég
Gk OóL AÉ`bó°UCG Gƒb’h ,»ØjôdG OÉ°üàb’G ¢TÉ©fEG ‘ ∂dòH ÚªgÉ°ùe .Ωƒ«dG Gò¡d á«FÉ¡ædG á£ëŸG ¤G ≥jô£dG ∫ÉªcEG πÑb áMGÎ°S’Gh
Gòμ¡a .äGôeÉ¨ŸG øe ójõŸG ºgQÉ¶àfG ‘ ¿Éch ,”ÉM »HCG QGôZ ≈∏Y ¤G √ó«H Gk Ò°ûe ,êô©àŸG QÉ°ùŸG ™∏£e øe ≥jôØdG óFÉb º¡d Åeƒj
.äÉjÉμ◊Gh ôjhÉ°ûŸG ÜQO ,ÊÉæÑ∏dG πÑ÷G ÜQO ƒg .á«dÉàdG º¡à£fi ¬eGóbCG óæY ™Ñ≤J ≥«ªY OGh ≈∏Y π£J Iôî°U
(2007 ¢ù£°ùZCG ` ƒ«dƒj/ÜBG ` Rƒ“ ,zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏›) á¡cÉØdG ¢†©Hh áØ«ØÿG äÉ°ûjhóæ°ùdG ∫hÉæàd ¿ƒ©ªéàj q ,Éæg
Ö©°U ¿BG ñÉæªdG ô«¨àd IõgÉL QhòH

.èjhÎdG Gò¡d OÉ≤àf’G øe Gk ÒÑc Gk Qób Ék °†jCG ∑Éæg øμd .»FGò¨dG êÉàfE’G ≈∏Y á«μ«JÉeGQO äGÒKCÉJ ñÉæŸG Ò¨àd ¿ƒμJ ¿CG AÉª∏©dG ™bƒàj
äÉLƒe çhóM OÉjORG ¬°VGôYCG øªa .⁄É©dG ≥WÉæe ¢†©H ‘ »YGQõdG
äÉeRC’G π¨à°ùJ iÈμdG QhòÑdG äÉcô°T ¿CG IóbÉædG äGƒ°UC’G Èà©Jh ‘ QÉ£eC’G OÉjORGh ,IQGô◊G äÉLQO ∫ó©e ´ÉØJQGh ,ÉgOGóà°TGh ±ÉØ÷G
á«dhódG ETC áYƒªéªa .ájQÉéàdG É¡Ñ°SÉμe πLCG øe á«FGò¨dGh á«NÉæŸG √ò¡d ¿EÉa ,ó«©H óM ¤EG ñÉæŸG ≈∏Y óªà©J áYGQõdG ¿CG ÉÃh .≥WÉæŸG ¢†©H
Oƒ¡L ‘ IôKDƒŸG ÊóŸG ™ªàéŸG äÉª¶æe øe »gh ,∫ÉãŸG π«Ñ°S ≈∏Y äGôjó≤J ±ÓàNG ºZQ ≈∏Yh .π«°UÉëŸG ≈∏Y IÒÑc äGÒKCÉJ äGÒ¨àdG
QhòÑdG èjhôJ âØ°Uh ,¿É°ùfE’G ¥ƒ≤Mh ‘É≤ãdGh »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG ájÉªM ±ƒ°S π«°UÉëŸG ¿CG ≈∏Y ¥É£ædG ™°SGh ´ÉªLEG ∑Éæ¡a ,á«YGQõdG ôFÉ°ùÿG
⁄ ¬fCG OÉ≤ædG ¢†©H iôjh .z»NÉæe ∫Ó¨à°SG{ ¬fCÉH ñÉæŸG Ò¨àd IõgÉ÷G .Ék °übÉæJ hCG Gk QÉ«¡fG Ée óM
q ¤EG ôKCÉàJ
‘zÚªà¡ŸG AÉª∏©dG OÉ–G{ ßM’ ÚM ‘ ,Ék «∏ªY QhòÑdG √òg ìÉ‚ âÑãj
π«°UÉfi èàæJ É¡fCG âÑãj ⁄ ±ÉØé∏d áehÉ≤ŸG IQòdG ¿CG IóëàŸG äÉj’ƒdG äÉ°VÉØîfÉH Gk Qô°†J ÌcC’G »g ⁄É©dG ‘ á°SÉ°ù◊G ≥WÉæŸG ¿ƒμà°S
äÉcô°T ¿CG ájƒ≤dG äGOÉ≤àf’G øeh .IQòdG øe iôNCG ±Éæ°UCG øe ÌcCG AGôë°üdG ÜƒæL πãe ≥WÉæe ¿CG Ék «FõL ∂dP ÖÑ°Sh .»FGò¨dG êÉàfE’G
…CG ,IQòdG πãe ,Ék jQÉŒ áéFGôdG π«°UÉëŸG ≈∏Y É¡KÉëHCG õcôJ iÈμdG QhòÑdG ,»°VÉŸG ‘ É‡ CÉaOCG Ék NÉæe Ék «dÉM ¬LGƒJ É«°SBG øe IÒãc AGõLCGh á«≤jôaC’G
‘ ¿ƒYQGõŸG É¡∏ª©à°ùj »àdG ’ ,Ωó≤àŸG ⁄É©dG º©£J »àdG π«°UÉëŸG ≈∏Y ¤EG ÉgQÉ≤àaG øY Ók °†a ,äÉfÉ°†«ØdGh ±ÉØ÷G øe ÈcCG πμ°ûH ÊÉ©Jh
.ñÉæŸG Ò¨J ™e ∞«μàdG É¡æμÁ QhòH ¤EG áLÉàëŸG á«eÉædG ¿Gó∏ÑdG äÉ«é«JGÎ°SG OÉªàYGh ôjƒ£J ºàj ⁄ Éeh .ñÉæŸG Ò¨J ™e ∞«μàdG IQób
ΩGó©fG ¤EG »YGQõdG êÉàfE’G ‘ ¢VÉØîf’G Gòg …ODƒ«°ùa ,ádÉ©a ∞«μJ
¢†ØîJ ±ƒ°S »FGò¨dG êÉàfE’G IOÉjR ¿CG Iôμa ∫É«M Ék °†jCG ∑ƒμ°T áªK .¢SÉædG ÚjÓŸ »FGò¨dG øeC’G
⁄É©dG ¿Éμ°S ΩÉ©WE’ »Øμj ⁄É©dG ‘ AGò¨dG êÉàfEG ¿CG Qó≤jh .´ƒ÷G IÒJh
êÉàfEG á∏μ°ûe ¢ù«d »FGò¨dG øeC’G ΩGó©fG ¿EÉa ∂dòd .ÌcCG πH ,áÑWÉb Ék Wƒ¨°V πªëàJ QhòH zá°Sóæg{ Ék «dÉM ºàj ,QÉ£NC’G √òg á¡LGƒe ‘
≈∏Y ∫ƒ°ü◊G ¿EG .¬«∏Y ∫ƒ°ü◊Gh AGò¨dG ™jRƒJ á∏μ°ûe Ék °†jCG πH ,Ö°ùëa ≈∏Y ñÉæŸG Ò¨J ÖbGƒY ™e ∞«μà∏d á«é«JGÎ°SÉc ,IOófi á«NÉæe
âeó≤J óbh .∫óé∏d IQÉKEG ÌcC’G ádCÉ°ùŸG ƒg ñÉæŸG Ò¨àd IõgÉ÷G QhòÑdG .»FGò¨dG øeC’G ≈∏Yh áYGQõdG
äGAGÈH áfƒ°üe ájô°üM ¥ƒ≤M ≈∏Y ∫ƒ°üë∏d äÉÑ∏£H QhòÑdG äÉcô°T
É¡fCG É¡àéMh
s .ñÉæŸG Ò¨J ™e ∞«μàJ π«°UÉfi ä’Ó°S øe ¬JQƒW ÉŸ ∫ÓN øe á«NÉæŸG äGÒ¨àdG ™e ¿ƒYQGõŸG ∞«μJ ,Úæ°ùdG ±’BG òæe
™£à°ùJ ⁄ Ée QhòÑdG √òg ôjƒ£J çÉëHCG ‘ áªî°V ’k GƒeCG ôªãà°ùJ ød π«°UÉëŸG QhòH ßØM ºàj ,∫ÉãŸG π«Ñ°S ≈∏Y .zQhòÑdG QÉ«àNG{ á«∏ªY
É¡bƒ°ùJ »àdG É¡JGP áé◊G »gh .ájô°üM á«μ∏e ¥ƒ≤ëH É¡JGQÉμàHG ájÉªM .±ÉØ÷G äGÎa ‘ ƒªæàd É¡YQR OÉ©jh ,√É«ŸG øe π«∏b ¤EG êÉà– »àdG
.É¡àjhOC’ äGAGôH ≈∏Y ∫ƒ°üë∏d á«f’ó«°üdG äGô°†ëà°ùŸG äÉcô°T áÑ°SÉæŸG QhòÑdG ¥ô¨à°ùJ óbh ,áÄ«£H √òg »©«Ñ£dG QÉ«àN’G á«∏ªY øμd
âeóîà°SG ∂dòd .á«aÉc π«°UÉfi π¨J q »μd Gk Oƒ≤Y ≈àMh äGƒæ°S
ΩÉeCGh .¿BG ‘ Gk ÒÑc ’k óLh Gk ÒÑc Ók eCG ñÉæŸG Ò¨àd IõgÉ÷G QhòÑdG πª– π«°UÉfi ôjƒ£àd IÒNC’G äGƒæ°ùdG ‘ á«YGQõdG ájƒ«◊G É«LƒdƒæμàdG
áYGQõdG ≈∏Y ñÉæŸG Ò¨J ÖbGƒ©H ≥∏©àj Ée ‘ Ú≤«dG ΩóYh í∏ŸG q ™°VƒdG ∫Éª©à°SÉH áehÉ≤ŸG ô°üæY ∫ÉNOEG ºàjh .äÉaB’Gh ÜÉ°ûYC’G äGó«Ñe ΩhÉ≤J
k
¿Éc GPEG ,∫ÉM πc ≈∏Yh .É¡éjhÎd ÉªFÓe ƒ÷G íÑ°üj ,»FGò¨dG êÉàfE’Gh äQƒW »àdG É¡JGP äÉcô°ûdG äóªY ,¬°ùØf âbƒdG ‘h .á«KGQƒdG á°Sóæ¡dG
π«°UÉëŸG á«LÉàfEG øeDq ƒJh ñÉæŸG Ò¨J ™e QhòÑdG √òg ∞«μàJ ¿CG øμªŸG øe .äGó«ÑŸG √òg ôjƒ£J ¤EG äÉaB’Gh ÜÉ°ûYC’G äGó«Ñe πªëàJ π«°UÉfi
á¡L øe øμdh .∞«μà∏d á«é«JGÎ°SÉc É¡°†aQ CÉ£ÿG øe hóÑ«a ,á«YGQõdG
Ò¨àd IõgÉ÷G QhòÑdG ¿CÉ°ûH äGOÉ≤àf’Gh ±hÉîŸG QÉμfEG Rƒéj ’ ,iôNCG äÉcô°T âdƒM ,≥aC’G ‘ á«FGò¨dGh á«NÉæŸG äÉeRC’G âM’ PEGh
.É¡H á°UÉÿG ájô°ü◊G ¥ƒ≤◊Gh ñÉæŸG Gk QhòH ≈Yój Ée ¤EG Égõ«côJ á«YGQõdG ájƒ«◊G É«LƒdƒæμàdG
Égôjƒ£J ºàj Ék «KGQh ádó©e QhòH √ògh zñÉæŸG Ò¨àd IõgÉL{
á«YGQõdG ájƒ«◊G É«LƒdƒæμàdG ¿CG âÑã«°S πg :ƒg ∫GDƒ°ùdG ¿EÉa ∂dòd OÉjORGh IQGô◊G äÉLQO ´ÉØJQGh ±ÉØé∏d áehÉ≤e äGQób Ö°ùàμàd
Ò¨J ™e ∞«μà∏d áëLÉf á«é«JGÎ°SG »g ñÉæŸG Ò¨àd IõgÉL QhòÑd áéàæŸG É¡«a ÉÃ ,⁄É©dG ‘ QhòÑdG äÉcô°T iÈc äóªY óbh .äÉ£bÉ°ùàŸG
ájƒ≤dG äÉcô°û∏d á©jQòc Ωóîà°ùoJ á«FGò¨dGh á«NÉæŸG äÉeRC’G ¿EG ΩCG ,ñÉæŸG ≈∏Y É¡KÉëHCG õ«côJ ¤EG ,ôjÉHh Òfƒ«H ¿ƒHhOh Éàæéæ«°Sh ƒàfÉ°ùfƒe
?É¡MÉHQCG ójõJ »c IõgÉ÷G QhòÑdG Iôμa ≥jƒ°ùJ ºàjh .±ÉØé∏d áehÉ≤e QhòH ôjƒ£J
(2013 ƒ«fƒj/¿GôjõM ,zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏›) øeC’G ±hÉfl ô°ùch ñÉæŸG Ò¨J ™e ∞«μà∏d á∏«°Sƒc ñÉæŸG Ò¨àd
∫Óg AGóf ájô°üªdG AGôë°üdG ≈ªM »a QGô°SCG :¿Éà«ëdG …OGh
≈∏Y ´ô°ûe ∞ëàe ‘ QGhõ∏d áMÉàŸG áMÉ°ùŸG »g §≤a áÄŸG ‘ á©HQCG …OGh ¤EG IôgÉ≤dG ájô°üŸG áª°UÉ©dG øe ≥jô£dG ‘ º«≤J zäÉaÉ≤K{ çÓK
≈≤ÑJ Éªæ«H ,äÉYÉ°S ™°†H ¬«a ÉædƒŒ ¥ô¨à°SG ,É¡∏c á©«Ñ£dG πeGƒY Ék ÑdÉZ Ωƒ°SƒŸG ΩÉMOR’G ºFGódG ¿óªàdG áaÉ≤K :Ωƒ«ØdG á¶aÉfi ‘ ¿Éà«◊G
ájQƒØMC’G ÉjÉ≤ÑdG ¤hCG ±É°ûàcG òæªa .AÉª∏©dG ≈∏Y Gk ôμM á«bÉÑdG áMÉ°ùŸG øjOÉ«°üdGh ÚMÓØdG áaÉ≤K ,Ék fÉ«MCG zº¡JhÉ≤°T{h Újô°üŸG ájƒØ©H
√òg QGƒZCG È°S ≈∏Y ÚãMÉÑdG øe áÑbÉ©àe ∫É«LCG ÜCGóJ ,1903 ΩÉY ájOÉÑdG áaÉ≤Kh ,á©°SÉ°ûdG ¿hQÉb IÒëHh »YGQõdG Ωƒ«ØdG ∞jQ ‘ ÚÑ«£dG
ô°ü©dG) zÚ°SƒjEG{ ô°üY QGô°SCG »ØîJ º¡«dEG áÑ°ùædÉH »¡a .á«ªëŸG .á«gÉæàe’ hóÑJ AGôë°U πgCÉH á∏ãªàe áÑbÎŸG IQò◊G
∫ƒ– ≈∏Y ,óMhC’G ÉÃQh ,RôHC’G »◊G ógÉ°ûdG »gh .(≥HÉ°ùdG åjó◊G
.ájôëH ¤EG ájôH äÉfGƒ«M øe ¢Tô≤dG ∑Éª°SCG É¡æe iôNCG äÉæFÉch ¿Éà«◊G iƒ°ùH IóÑ©e ÒZ ≥jôW ≈∏Y Éæ∏q ≤J á∏aÉM É¡à©£b äGÎeƒ∏«μdG äGô°ûY
hP »jóK ¿Gƒ«M äƒ◊G π°UCG ¿CG âØ°ûc ájQƒØMC’G ÉjÉ≤ÑdG ¿EG ¢VƒY ∫ƒ≤j É¡«∏Y ¿Éc .á«∏eôdG äÉÑ«ãμdG ¢†©Hh á«FGƒ°û©H á©«Ñ£dG É¡àØ°UQ ≈°üM
IQGôM ´ÉØJQG ó©H ôëÑdG ¤EG π≤àfG ºK ,á°ùHÉ«dG ≈∏Y ¢û«©j ¿Éc ºFGƒb ™HQCG øe á«dÉÿG ¬Ñ°T ≥jô£dG äGÌY ≈∏Y á∏jÉëàe IÒÑc áYô°ùH Ò°ùJ ¿CG
.¢VQC’G äÉLÉŒQ’G πªëàf ¿CG ,á∏aÉ◊G ÜÉcQ øëf ,Éæ«∏Y ¿Éch .IÉ«◊G ôgÉ¶e
º¡°†©H ¿Éch .ÖfÉLC’G QGhõdG ¢†©H ∑Éæg ¿Éc ,á«ªëŸG ‘ ÉfóMh øμf ⁄ .áYÉ°S ∞°üfh áYÉ°S øe ÌcC’ ∂dP øY áªLÉædG
.ß«≤dG ºZQ ΩGóbC’G ≈∏Y Gk Ò°S GƒdƒŒ å«M ,ÉæàYƒª› øe Ék WÉ°ûf ÌcCG
Újô°üŸG øe Òãc ∫ƒ≤j ¿Éμe ‘ ,Éæg ÖfÉLCG Gk QGhR »≤à∏f ¿CG Ék àa’ GóH á«Hô¨dG AGôë°üdG ∫ÉeQ hóÑJ ¿Éà«◊G …OGh á«ªëÃ Ö«MôJ áàa’ .Éæ∏°Uh
Üô¨à°SG º¡∏L ¿CG ≈àM ,§b √hQhõj ⁄ º¡fEG IôgÉ≤dG ‘ ºgÉæ«≤àdG øjòdG πNGO Îeƒ∏«c 400 áMÉ°ùe ≈∏Y á«ªëŸG óà“ .Oƒ≤Y òæe É¡«∏Y á«≤∏à°ùe
ÚKÓK ƒëf Ö£≤à°ùj ™bƒŸG Gòg ¿CG ¿ƒaô©j ’ º¡∏©d .¬JQÉjõH ÉæeÉªàgG á«æ«W ¿ÉÑe á©°†H .Ék ©Hôe Gk Îeƒ∏«c 1759 ¬àMÉ°ùe ≠∏ÑJ …òdG ¿ÉjôdG …OGh
.ÖfÉLCG º¡æe áÄŸG ‘ 70 ,Ék jƒæ°S ôFGR ∞dCG áLQO ,ójó°T ß«b .QGhõdG ∫ÉÑ≤à°S’ ÚàMƒàØe ÚàMGÎ°SG º°†J IÒ¨°U
∂«H{ ≥FÉ°S ™e ábÉ°T äÉ°VhÉØe ó©H .ájƒÄe Ú©HQCGh Ék °ùªN õgÉæJ IQGô◊G
GPEGh .¿Éà«◊G …OGh ≈∏Y Úaô°ûŸG ¥QDƒj Ée √óMh ¢ù«d …OÉŸG πeÉ©dG ¿CG ≈∏Y ≥aGh ,zAGQRƒdG ¢ù∏› á°SÉFQ{ IQÉÑY ¬«∏Y âÑàc á«ªëŸG ‘ zÜBG
ÒZ ájQƒ£°SCG Rƒæc ≈∏Y Ék «FõL ø“DƒJ QÉ£eC’Gh ìÉjôdGh ¢ùª°ûdG âfÉc »àdG ,á°Vô≤æe ¿Éà«◊ ájQƒØMC’G ÉjÉ≤Ñ∏d ìƒàØŸG ∞ëàŸG á≤£æe ¤EG Éæ∏≤j
¢VƒY ôcòj .Gk óHCG ø“Dƒj ’ ób ¿É°ùfE’G ¿EÉa ,É¡jƒëj »àdÉc Oóéà∏d á∏HÉb .áYÉ°S ƒëf Gk Ò°S É¡«dEG ∫ƒ°UƒdG ¥ô¨à°ùj
IQÉØ°ù∏d á©HÉJ »YÉHQ ™aO IQÉ«°S äôeO ÚM ,ó≤Y ƒëf πÑb áKOÉM
.Q’hO ∞dCG 325 ƒëf É¡Áô¨J ≈Yóà°SG Ée ,Ék «ª¶Y Ók μ«g á«μ«é∏ÑdG ÉjÉ≤H øe QGhõdG ó°TôJ ,IÒ¨°U OÉJhCG É¡ª°SôJ á°UÉN á«∏eQ äGô‡ ,∑Éæg
Ée óM ¤EG É¡«ªëj â∏Ø°SE’ÉH á«ªëŸG ≥jôW ó«Ñ©J ΩóY ¿CG ó≤à©j ƒgh äÉ£fi RôHCG ióMEG{ πã“ É¡fC’ á°ù«ØædÉH ∞°UƒJ ÉjÉ≤H .iôNCG ¤EG äƒM
¿hDhÉà°ùe Ú«∏ëŸG ¿Éμ°ùdG ¿CG hóÑj ’h .øjóaGƒdG ácôMh åÑ©dG øe IóëàŸG ·C’G áª¶æe ≥ah ,zájôëH ¤EG ájôH äÉ«jóK øe ¿Éà«◊G Qƒ£J
,º¡bRôd Ék fƒ°U É¡£«fih á«ªëŸG ¿ƒ°U º¡°†©H Èà©jh .∂dP øe 2005 ΩÉY á«ªfi ∞«æ°üJ ∫Éf ™bƒŸÉa .(ƒμ°ùfƒj) áaÉ≤ãdGh º∏©dGh á«HÎ∏d
»gÉ≤ŸGh …QÉØ°ùdG πãe É¡d áØjOôdG áMÉ«°ùdG øeh É¡æe ¿ƒ°TÉà©j PEG πé°S πμ°ûJ »àdG IRQÉÑdG äGÒ¨àdG óMCG ìô°ûj ⁄É©dG ‘ ™bƒe ºgCG{ `c
.∑É°ûcC’Gh á©°VGƒàŸG .z¿Éà«◊G Qƒ£J :¢VQC’G ≈∏Y IÉ«◊G
øe AÉªàMG ¿ƒ«∏fi ∫ÉLQ ≥∏ëàj ,á«ªëŸG πNGO Ió«MƒdG áMGÎ°S’G ‘ .∞°UƒdG ¥ƒØj …OGƒ∏d Ék «eGQƒfÉH Gk ó¡°ûe ô¡¶j ™ØJôe ¤EG ÉæàdƒL π°üJ
QOÉH ¿EG ,OƒH QGhõdG ™e ¿ƒKOÉëàjh Oƒ°SC’G …É°ûdG ¿ƒHô°ûj ,äÉYÉ°ùd ß«≤dG äGAƒàf É¡æjõJ ,á«Hô¨dG ô°üe AGôë°U Ék «dÉM ≈ª°ùj É‡ áÑMQ äÉMÉ°ùe
.¬Ø¶°T ÉÃQh ¢û«©dG áWÉ°ùHh AGôë°üdG äÉëØd º¡fiÓe ≈∏Y .A’Dƒg z¿ƒ«fÉc ófGôZ{ `H ÒÑc óM ¤EG »æJôcP á¨dÉH ábóH ¿ÉeõdG É¡àëf ájôî°U
ïjQÉJ ÚH á∏≤æàe ¿ƒ«Y .Gk QGôª°SG πbCG •ƒ£Nh ,áæcGO AGôª°S äGô°ûH ¬JGP Qƒ©°ûdG »æ÷ÉN .IóëàŸG äÉj’ƒdG ÜôZ ÜƒæL ÉfhõjQCG AGôë°U ‘
¬fƒaô°ûà°ùj πÑ≤à°ùeh ,ájƒªæJ ’ á«°SÉ«°S äGõ¡H óÑ∏e ô°VÉMh ,ôHÉZ áæ°S ¿ƒ«∏e 40 ƒëf πÑb å«J ôëH ¿Éc Éæ¡a .¬æjƒμJ áª¶Yh ¿ÉμŸG áÑgôH
πgCG õ«e ÉŸÉ£d QòM ÖbôJh Îà°ùe ∫ƒ°†ØH äÉHÉ°ûdGh ¿ÉÑ°ûdG QGhõdG øe íÑ°ü«d ô°ùëæj ¿CG πÑb ,…óæ¡dG §«ëŸG ¤EG É«≤jôaCG ∫Éª°T øe Gk óà‡
A»°ûH â°Th ¿EG ,º¡JÉ«eƒjh á«ªëŸG øY IQôμe áÑ°†à≤e ¢ü°üb .ájOÉÑdG .á«◊G äÉæFÉμdG øe ´GƒfC’G ±’BG äôKÉμJh â°TÉY Éægh .§°SƒàŸG ôëÑdG
ôjó≤J áªμëH ∂dP πc ¥ƒah ,äÉ£∏°ùdG ∞°û≤Jh º¡«∏Y AGôë°üdG πîÑÑa øe É¡ª¶©e ¿Éà«◊ πμ«g 400 iƒ°S Ωƒ«dG ≈àM ÉgôKCG øe ∞°ûàμjo ⁄
.¬fhO ÉÃ çGÎc’G ΩóYh ‘É≤ãdG »©«Ñ£dG çQE’G π°üj »àdG (Basilosaurusisis) z¢ùjõjEG ¢SQƒ°Sƒ∏«°SÉH{ á∏«°üa
(2012 ÈªàÑ°S/∫ƒ∏jCG ,zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏›) .¢VƒY óªMCG »Lƒdƒ«÷G á«ªëŸG ôjóe ≥ah ,Gk Îe 18 ¤EG É¡dƒW
ΩOQh »∏Y óªfi ôJÉH »æ¡ªdG …QÉ°ùe zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏ée äOóM ∞«c
∞«°U ‘ »ª∏Y ¢Vô©e OGóYEÉH ‹ AÓeR ™e âªb ¿CG ±OÉ°Uh .‹EG á«ÑgòdG áî°ùædG ∂∏J äóLh ,áÁó≤dG »bGQhCGh »JÓ› Ö«JôJ AÉæKCG
zGƒμ°SE’G{ ô≤e ¤EG â¡ŒG ,äÉ°Vhô©ŸGh OGƒŸG Ò°†– πLC’h ,1992 .1996 ΩÉ©dG ‘ QOÉ°üdG zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏› øe ∫hC’G Oó©dG øe
IÒãc äGQƒ°ûæe ≈∏Y Éæ∏°üMh ,âbƒdG ∂dP ‘ ¿ÉªY q ‘ ¿Éc …òdG ≈∏Y áæ°S 18 äôe ób ¬fCG ‘ ≥jó°üàdG øY õé©j Qƒ©°ûHh Ék «∏e äôμa
.áæ°ùdG ∂∏J äó≤Y ób âfÉc »àdG ¢VQC’G áªbh áÄ«ÑdG ∫ƒM ,Oó©dG ∂dP ≈∏Y â∏°üM øjCG øe π«°üØàdÉH ôcPCG ’ .á¶ë∏dG ∂∏J
‘ ºgÉ°S ô°üæY ÊÉK âfÉc zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ ¿CG Ék eÉ“ ±ôYCG »æμdh
IóëàŸG ·C’G èeÉfôH ÉgQó°UCG »àdG á°UÉNh ,äGQƒ°ûæŸG ∂∏J äCGôb ÉeóæY ,1992 ΩÉ©dG ‘ ¢VQC’G áªb ô“Dƒe ó©H á«æ¡ŸG »JÉ«M QÉ°ùe ójó–
¢ü°üîàdG ójQCG …òdG ∫ÉéŸG ƒg Gòg ¿CÉH äócCÉJ ,(Ö«fƒj) áÄ«Ñ∏d Ú«Ä«ÑdG AÉ£°ûædG øe ÒãμdÉH ÒKCÉàdG ‘ πãŸÉH âªgÉ°S ¿ƒμJ ÉÃQh
OÉ°üàb’Gh á°SÉ«°ùdGh Ωƒ∏©dG ™ªéj …òdG ôë°ùdG »g áÄ«ÑdG âfÉc .¬H .Ék «dÉM
≈∏Y πª©dG âcôJ .IóMGh áeƒ¶æe ‘ Ék ©e ¿É°ùfE’G ¥ƒ≤Mh á«ªæàdGh
‘ áÄ«ÑdG º∏Y ¤EG Gk Qƒa â∏≤àfGh ,ájô¡éŸG Ωƒ∏©dG ‘ Òà°ùLÉŸG ádÉ°SQ ájƒfÉãdG á∏Môe â«¡fCG ÉeóæY »æ¡ŸG »∏Ñ≤à°ùŸ Ék cQóe âæc »æfCG »YOCG ’
IQƒàcódG »g »àdÉ°SQ ≈∏Y áaô°ûŸG IPÉà°SC’G âëÑ°UCGh .É¡°ùØf á«∏μdG âfÉc »àdG ,áaÉë°üdG ¿Éc »°SÉ°SC’G »ª∏M .1987 ΩÉ©dG ‘ áeÉ©dG
.IóëàŸG äÉj’ƒdG ‘ ¿OQC’G IÒØ°S Ék ≤M’ âëÑ°UCG »àdG ¿GQƒH AÉ«∏Y »∏Y
q QÉ°TCG ¬`∏dG ¬ªMQ …ódGh øμdh .…ód óeC’G á∏jƒ£dG áÑZôdG πã“
øμÁ Ée πc äCGôbh ,»àdÉ°SQ ‘ Ék ãMÉH ¿Gó«ŸG ‘ â∏ªY äGƒæ°S çÓK IóŸ âbh …CG ‘ ÉgQÉªãà°SG øμÁ áÑgƒe »g áaÉë°üdG ¿CÉH áª«μM á≤jô£H
.á©eÉ÷G øe âLôîJ q ¿CG ¤EG ,áÄ«ÑdG ∫ƒM äÉeƒ∏©e øe ¬«dEG π°UCG ¿CG QÉ°ùe ≈∏Y ∫ƒ°ü◊G ‘ ¢SÉ°SC’G »g á«ª∏©dG IOÉ¡°ûdG øμdh ,¿Éμeh
CGóH »àdG IÎØdG ‘ á©«Ñ£dG ájÉª◊ á«μ∏ŸG á«©ª÷G ‘ â∏ªY ∂dP ó©H á°Sóæ¡dG á°SGQóH ‹ íª°ùj ‹ó©e ¿Éc âbƒdG ∂dP ‘ .Qƒ£àe »æ¡e
∂dP ¿Éch ,Iójó÷G á«©«Ñ£dG äÉ«ªëª∏d πeÉ°ûdG ÊGó«ŸG åëÑdG É¡«a »gôc ¿EÉa ,Ék «æ¡eh Ék «YÉªàLG á°Sóæ¡dG á«HPÉL ºZQ ≈∏Yh .Ωƒ∏©dGh
âæch ,IOƒLƒe â«≤H áaÉë°üdG ‘ á«°ù«FôdG »àÑZQ øμdh ,Ék ©à‡ Gk ôeCG Ωƒ∏Y ¢ü°üîJ QÉàNCG »æ∏©L AÉjõ«ØdGh äÉ«°VÉjôdG »JOÉŸ ójó°ûdG
.º¶àæe πμ°ûH ájOÉ°üàb’Gh á«°SÉ«°ùdG ä’É≤ŸG ÖàcCG »æ∏°Uƒj ¿CG πeCÉH øμdh §«£îJ ¿hO øe ,á«Ñ£dG äGÈàîŸGh IÉ«◊G
.ájÉ¡ædG ‘ Ée ôeCG ¤EG QÉ°ùŸG Gòg
»JÉ«M ‘ á«fÉãdG IhQòdG á¶◊ ¿Éc zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏› Qhó°U
ÒãŸG áÄ«ÑdG º∏Y ÚH ™ªé∏d øμÁ ∞«c âØ°ûàcG å«M ,á«æ¡ŸG …òdG »°SÉ°SC’G ìƒª£dG â«≤H áaÉë°üdG øμd ,á°SGQódÉH â©àªà°SG
á∏éŸG â∏°SGQ .√ò¡c á«eÓYEGh á«ª∏Y áØ– èàæj ¿CG áaÉë°üdG äGQÉ¡eh ¢SƒjQƒdÉμÑdG ájÉ¡f ‘h .á«YƒÑ°SCG äÓ›h ∞ë°U ‘ ¬H â∏ªY
.≥M’ OóY ‘ Égô°ûæH âÄLƒa IÒ¨°U ádÉ≤e âÑàch ,Qhó°üdÉH Ék Äæ¡e ‘ ¢ùjQóàdGh åëÑ∏d Gk óYÉ°ùe â∏ªYh ,Gk óL ó«L ôjó≤àH âLôîJ
.á∏éŸG ™e É¡æe á¶◊ πμH ôîaCG Ék eÉY 18 IóŸ á«æ¡e ábÓY äCGóH Gòμgh §£NCG âæc å«M ,Òà°ùLÉª∏d »à°SGQO AÉæKCG á«fOQC’G á©eÉ÷G
πª©dG á«aGÎMG á°UÉNh ,zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ øe Gk óL ÒãμdG âª∏©J ‹ƒ°üM ºZQ ≈∏Yh .(É«Lƒdƒ«HhôμjÉŸG) º«KGô÷G º∏Y ‘ ¢ü°üîà∏d
…QÉ°ùe äOóM ,âbƒdG ∂dP òæe .áeƒ∏©ŸG ábóH Ωõà∏ŸG »eÓYE’G áÑ°ùædÉH Gk óL Gk Ò¨°U ¿Éc ⁄É©dG ¿CÉH ô©°TCG âæc ,Ió«L äÉeÓY ≈∏Y
ÚH Üƒ∏£ŸG ¿RGƒàdG OÉéjEG øe ¬«a âæμ“h ,»Ä«ÑdG ΩÓYE’G ‘
‘ É¡à∏¨°T »àdG ™bGƒŸG πc ‘h .á«eÓYE’G äGQÉ¡ŸGh »ª∏©dG πgDƒŸG
á«dhódG äÉ°ù°SDƒŸGh á«eƒμ◊G ÒZ äÉª¶æŸGh á«ÁOÉcC’G äÉ°ù°SDƒŸG
Gk ôeCG â≤≤M »æfCÉH ô©°TCG »æ∏©éj …òdG »°ù«FôdG ∞¨°ûdG »≤H ,ÉgÒZh
»°SÉ°SCG πμ°ûH âfÉc »àdG ,»Ä«ÑdG ΩÓYE’G ‘ »JÉªgÉ°ùe ƒg ¬H ôîaCG
.»JÉ«M ‘ Gk ÒÑc Gk Ò«¨J âKóMCG IóYGh á∏› π°†ØH
¿CG ƒLQCG .ójó÷G Ωó≤j …òdG »eƒ«dG ∑ôëŸG ƒgh ,Ék ªFÉb ∫Gõj ’ ∞¨°ûdG
ƒëf ¬©aój …òdG ∞¨°ûdG á«gÉŸ Ék «YGh ∫É≤ŸG Gòg CGô≤j ¢üî°T πc ¿ƒμj
.»HÉéjE’G Ò«¨àdGh πª©dG
(2014 ¢ù£°ùZCG-ƒ«dƒj/ÜBG-Rƒ“ ,zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏›)
QÉéædG …OÉ¡dGóÑY áeGóà°S’Gh ∞«jôàdG ø«H á«Hô©dG ¿óªdG

äÉbÉ£dG πc øe ó«Øà°ùJ ájDhQh IOÉ«b ¤EG áLÉëH á«≤«≤◊G ¿óŸG ¿óŸG ‘ ⁄É©dG ¿Éμ°S ∞°üf øe ÌcCG ¢û«©j ,ô°VÉ◊G Éæàbh ‘
¬JGP âbƒdG ‘ πª©Jh ,äÉYÉ£≤dG ™«ªL ÚH ácGô°ûdG »æÑJh ,áMÉàŸG áYô°ùH áÑ°ùædG √òg ™ØJôJ ¿CG ™bƒàŸG øeh .±ÉjQC’G øY Gk ó«©H
áª°SÉ◊G äÉMÓ°UE’G ∫ÓN øe É¡H ¢Vƒ¡ædGh äÉ°ù°SDƒŸG ájƒ≤J ≈∏Y áæ°S ¢üî°T ÚjÓH á°ùªÿ Ék ªFGO Ék æWƒe ¿óŸG íÑ°üà°S PEG ,IÒÑc
≈∏Y ìÓ°UE’G ¿ƒμj ÉeóæY ≈àM .±QÉ©ŸG á©°SƒJh äÉ«æ≤àdG OÉªàYGh ¢SQGóeh πªY øcÉeCGh øcÉ°ùe øe ¿hó«Øà°ù«°S º¡Ø°üf ,2030
ƒg á«∏ëŸG äGQGOE’G ÖLGh ¿EÉa ,Ók «ëà°ùe hCG Ék Ñ©°U »æWƒdG iƒà°ùŸG .Ék «dÉM IOƒLƒe â°ù«d ≥FGóMh
.Ék æμ‡ ∂dP ¿Éc Éª∏c äÉjó∏ÑdG iƒà°ùe ≈∏Y ìÓ°UE’G á∏éY ™aO
‘ 56 ô≤à°ùj …òdG ,»Hô©dG ⁄É©dG ‘ Gk Òãc ∫É◊G ∞∏àîJ ’h
¿hO øe É¡fÉμ°ùH AƒæJ á«Hô©dG Éæfóe πª› ¿EG ∫ƒ≤dG Gk ô°S ¢ù«d á«HôY áæjóe 20 ¿CG Ék ª∏Y ,ájô°†M õcGôe øª°V ¬fÉμ°S øe áÄŸG
á«fƒ«∏ŸG ¿óŸG √òg øe ójó©dGh .É¡JÉeƒ≤eh ÉgÉæH ‘ ¢Sƒª∏e ôjƒ£J GPEGh .¿Éμ°ùdG OóY πª› øe áÄŸG ‘ 20 ƒëf ÉgóMh Ö£≤à°ùJ
äÉ©ªŒ »g .ájô°ûÑdG áaÉãμdG iƒ°S ¿óŸG äÉØ°U øe πª– ’ ≈æÑdGh äÉeóÿG ÒaƒJ ≈∏Y Gk Òãc πª©J ⁄ á«Hô©dG äÉeƒμ◊G âfÉc
äÉ©eÉ÷Gh ¢SQGóŸG ¬Ñ°ûj Éeh á«eƒμ◊G ∞FÉXƒdG É¡«a ô°üëæJ ⁄ ¿óŸG ¿EÉa ,º¡«°VGQCG ‘ QGô≤à°SÓd ∞jôdG AÉæHCG ™aóJ »àdG á«àëàdG
á«îjQÉJ IQhÒ°U áé«àf ¿Éc záæjóŸG{ Ö≤∏d É¡bÉ≤ëà°SGh ,≥FGó◊Gh ,¿Éμ°ùdG OóY IOÉjR ™e Ö°SÉæàJ »àdG á«≤«≤◊G á«ªæàdÉH Ék °†jCG ß–
.¢ShQóe ó¡Lh §£fl πªY êÉàf ’ .øjôLÉ¡ŸGh º¡æe Úª«≤ŸG
Ωƒ≤J äGÒN øe ∞jôdG ¬eób Ée π°†ØH äôªà°SG á«M äÉæFÉc ¿óŸG ¢UôØdG ™«ªL É¡«a õcÎJ »àdG ,iÈμdG á«Hô©dG ¿óŸÉa ,∂dP ™e
’ IÉéædG ¿CG »©J ¿CG ¿óŸG ≈∏©a ÉgAÉæHCG iô≤dG äó≤àaG GPEÉa .ÉgOhCÉH áÑ°ùædÉH É¡≤jôH ó≤ØJ ⁄ ,»æWƒdG iƒà°ùŸG ≈∏Y π°†aCG πÑ≤à°ùÃ
≥aóJ ôªà°ùj ’CG Ók ãe ∂dP øeh .äGQó≤ŸG
u ™«ªL ∫Ó¨à°SÉH ’EG ∑QóoJ .ΩÉY ó©H Ék eÉY É¡dƒM ™°ùàJ âfÉc ¢SDƒÑdG áeõMCGh ,ÚæWGƒŸG º¶©Ÿ
íÑ°üj πH ,áæjóŸG ¤EG §«ëŸG øe »£N q √ÉŒÉH ábÉ£dGh AGò¨dGh AÉŸG øe ÜÉÑ°SC’ Gk ôë°üJ
q OGOõJ á«YGQõdG »°VGQC’G äòNCG ,á∏°üëŸG ‘h
≥«≤– ±ó¡H äÉØ∏îŸG ¬«a π¨à°ùoJh OQGƒŸG ¬æY CÉ°ûæJ Ék jôFGO Ék ≤aóJ øe ÊÉ©J iÈc iôb âë°VCÉa ¿óŸG ÉeCG ,á∏eÉ©dG ó«dG IQÉ°ùN É¡æ«H
áLÉM ƒg πH ,¬∏«LCÉJ øμÁ Ék aôJ ó©j ⁄ ôeC’G Gòg .áeGóà°S’G .πª©dG ¢Uôa á∏bh ≥aGôŸG ∞©°V
ÒZ Éæfóe â«≤H Éª∏c PEG ,áeOÉ≤dG äÉjóëàdGh áªFÉ≤dG ™FÉbƒdG É¡°VôØJ
.óYÉ°üàà°S äÉeRC’Gh π°UGƒàà°S πbÓ≤dG ¿EÉa áeGóà°ùe Oó¡J IójGõàe äÉjó– ¢VôØJ ¿óŸG ∞«jôJh ∞jôdG ôë°üJ
q ádCÉ°ùe
(2017 ƒ«dƒj/Rƒ“ ,zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏›) ∫ÓN ¿óŸG ¤EG á©°SGƒdG äGôé¡dGh .AGò¨dGh ábÉ£dGh √É«ŸG øeCG
ÚH øe âfÉc IÒ°üb äGÎa
áª≤f øe äOGR »àdG ÜÉÑ°SC’G
äÉHGô£°VG ¤EG äOCGh ÜÉÑ°ûdG
.ó©H É¡dƒ°üa ¬àæJ ⁄
áfhôŸÉH º°ùàJ áëLÉædG ¿óŸG

±hô¶dG ™e ∞«μàdG
q áYô°Sh
É¡àjƒg ∂∏“ .IÒ¨àŸG
áëàØæe ≈≤ÑJ É¡fCG ’EG ,Iõ«ªŸG
πÑ≤àJh ,øjôNB’G ≈∏Y
§HGôJ ≈∏Y ßaÉ– .´ƒæàdG
∫ÓN øe É¡∏eÉμJh É¡≤aGôe
º«∏°ùdG …ô°†◊G §«£îàdG
IÉ«◊G á«Yƒf ø°ùëj q …òdG
.πª©dG áÄ«H Rõ©jh
ó«q °ùdG ó©°S ÖLQ äÉ£«ëªdG √É«e äQÉZ ƒd GPÉe

QGó≤Ã ,§«ëŸG í£°S iƒà°ùe ‘ Ék «aÉ°VEG Ék °VÉØîfG Qƒ°üàf ¿B’G ÉfƒYO áahô©ŸG ,äÉ£«ëŸG ‘ á£≤f ≥ªYCG ‘ áªî°V áëàa âKóM ƒd GPÉe
πMGƒ°S ΩÉeCG É¡ë£°ùe ™ØJôj á∏FÉg IôjõL RhôH iÔd ,Îe 100 ‘ Gk Îeƒ∏«c 11 ƒëf ≥ªY ≈∏Y ÉfÉjQÉe ¥óæN ‘ ôéædÉ°ûJ á£≤æH
äGQóëæŸG πfi πëàa ,Góæc ÜôZ ‘ óf’ófhÉaƒ«fh É«°Tƒμ°S Éaƒf É¡°†©H á∏°üàŸG äÉ£«ëŸG √É«e É¡æe Üô°ùààd ,ÇOÉ¡dG §«ëŸG ÜôZ
∞dCG 360 É¡àMÉ°ùe ≠∏ÑJ »àdG (¢ùμfÉH ófGôZ) áª«¶©dG á«£«ëŸG ?¢VQC’G ±ƒL äÉ≤ÑW ¤EG ¢†©ÑH
.™Hôe Îeƒ∏«c
ÉgQÉëH √É«e øe á«°VQC’G IôμdG AÓNEG ‘ á≤jô£dG √òg ∂Ñé©J ⁄ ¿EG
¤Gƒà«d ,Îe 200 §«ëŸG ô°ùëæj ÉeóæY ¢VQC’G á£jôN áHGôZ ójGõàJh ÉæãjóM ÉfCGóH PEG ,á°UÉÿG ∂à≤jôW π«îàJ ¿CG ∂∏a ,É¡JÉ£«fih
.IÒÑc á∏àc hóÑàa É«°ù«fhófEG ºî°†àJh .Iójó÷G Qõ÷G Qƒ¡X á∏Ä°SC’ äÉHÉLEG øY Ék °†jCG ∂°ùØæd åëHGh ?ƒd GPÉe :»°VGÎa’G ∫DhÉ°ùàdÉH
ádhO ÈcCG íÑ°üJ ≈àM ∫Éª°ûdG √ÉŒÉH OóªàdG ‘ Góædƒg ôªà°ùJh ?É¡gÉ«e øe äÉ£«ëŸG AÓNEG ¥ô¨à°ùj ºc :π«Ñb øe iôNCG á«°VGÎaG
Gk ô°ùL íÑ°üJ ¿C’ ∫É◊G É¡H â∏°Uh ÉÃQh ,áMÉ°ùŸG å«M øe á«HhQhCG
Ók «ÑNQCG Ò°üJ É¡fEÉa ,¿ÉHÉ«dG ÉeCG .»cÒeC’G ∫Éª°ûdÉH ÉHhQhCG §Hôj É¡JÉ£«fi AÉe ¢†«¨j ¿CG ó©H ¢VQC’G hóÑà°S ∞«c :âdC n É°S GPEG ÉeCG
Góæ∏jRƒ«f ™ØàæJh .É«°ShQh ájQƒμdG Iôjõ÷G ¬Ñ°T ÚH §Hôj Gk ÒÑc ´Éb á«aGôZƒÑ£H ‹É◊G Éæª∏Y ≈∏Y »æÑŸG Qƒ°üàdG Gòg ∂«dEÉa ?ÉgQÉëHh
.ÒÑc óM ¤EG ƒªæàa ÇOÉ¡dG §«ëŸG ÜƒæL √É«e QÉ°ùëfÉH :⁄É©dG äÉ£«fi
ƒëæH AÉŸG QÉ°ùëfG É¡jô©j »àdG Iójó÷G Qõ÷ÉH ⁄É©dG á£jôN Å∏à“h É¡ë£°S iƒà°ùe øY Gk Îe 50 QGó≤Ã äÉ£«ëŸG √É«e QÉ°ùëfG óæY
í£°S iƒà°ùe ‘ ¢VÉØîf’G Gòg »Øμjh .Ék ≤ªY äGÎeƒ∏«c áKÓK ƒ«fQƒHh IhÉLh É«fÉ£jôHh É«æ«Zƒ«fh ÉμfÓjô°S QõL π°üàà°S ,‹É◊G
,É¡«Øîj AÉŸG ¿Éc »àdG á«YÉ≤dG ∫ÉÑ÷G π°SÓ°S ºªb ô¡¶àd äÉ£«ëŸG Ò°üJ ±ƒ°ùa ,Góædƒg ÉeCG .É¡æe πμd IQhÉ› ájQÉb ¢VGQC m G ÜôbCÉH
m Gh ∫ÉÑL øe á°ùHÉ«dG ≈∏Y ¿Éc Ée ¤EG á∏FÉg äÉMÉ°ùe ±É°†àa
¢VGQC ¬°ûjÉ©J …òdG »°SƒHÉμdG ójó¡àdG øe ¢ü∏îàdG ‘ CGóÑJh á«dÉY É¡«°VGQCG
™e ,á∏ë°V IOhófi QÉëH ÒZ äÉ£«ëŸG √É«e øe ≈≤Ñàj ødh .IôYh ‘ É¡JÉbÉW QGógEG øe ’k óHh ,É¡bô¨J á«KQÉc äÉfÉ°†«a Ωƒé¡H ¿B’G
.äGÎeƒ∏«c á°ùªN ÜQÉ≤j É¡«a √É«ŸG ≥ªY ¿Éc »àdG ¥OÉæÿG ¢†©H áMÉ°ùe ójõàd á°UôØdG É¡d ôaƒàà°S ,É¡H ¢üHÎŸG ôëÑdG øe ájÉª◊G
.AÉŸG É¡æY ô°ùëfG »àdG §«ëŸG ´Éb »°VGQCG º°†H É¡«°VGQCG
Ók HÉ≤e ¿Gƒæ©dG ‘ ∫GDƒ°ùdG hóÑjh
Òãc ¬H ∫ƒ≤j …òdG QÉ°ùdG ÒZ ƒjQÉæ«°ù∏d
´ÉØJQG øY ,ájôëÑdG áÄ«ÑdG AÉª∏Y øe
øe ±ó¡à°ùŸG ¿ƒμj óbh .ôëÑdG í£°S
á«°VGÎa’G á∏Ä°SC’Gh äÉgƒjQÉæ«°ùdG √òg
ºgCG »g äÉ£«ëŸG ¿CG ¤EG ¬«ÑæàdG ƒg
í£°S ≈∏Y IÉ«ë∏d ºYGO »Ä«H ΩÉ¶f
:Éª¡æY ≈æZ ’ øjQhóH Ωƒ≤Jh ,¢VQC’G
Ωƒ≤àd ,»°ùª°ûdG ´É©°TE’G ¢üà“ »¡a
≈∏Y ájQGô◊G ¬àbÉW ™jRƒàH É¡JGQÉ«J
äÉ«∏ªY …ò¨J »àdG »gh .¢VQC’G AÉëfCG
,AGƒ¡dG ¤EG ôîÑàJ É¡cÎàa ,√É«ŸG ¿GQhO
äGÎeƒ∏«μdG ±’BG ôaÉ°ùJ Ék eƒ«Z Ò°üàd
≈∏Y hCG á°ùHÉ«dG ≈∏Y §≤°ùàd ,∑Éægh Éæg
.É¡JÉ£«fih ¢VQC’G QÉëH
,ÊhÎμdE’G ™bƒŸG ,zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏›)
(2016 ôHƒàcCG/∫hC’G øjô°ûJ
ó«éŸGóÑY IõY ¿ƒ∏éY äƒ«H

á«dÉ©a ‘ Ék fÉ«MCG ôKDƒJ äÉjó– É¡«∏Y ®ÉØ◊G Oƒ¡Lh á«ªëŸG IQGOEG ¬LGƒJ äGP äÉMÉ°ùeh AGô°†N ájOhCG ¿ƒ∏éY ¤EG ≥jô£dG ±QÉ°ûe ≈∏Y óà“
ôFÉ÷G ™£≤dGh Ö«£ëàdG É¡æeh ,äÉWÉ°ûædGh §£ÿG ¢†©H ≥«Ñ£J É¡©bƒÃ õ«ªàJ âfÉc ¿EGh »¡a .ó«©ÑdG øeõdG â°ûjÉY á≤°SÉH QÉé°TCG
ójó©dG OƒLh Ék °†jCG πcÉ°ûŸG RôHCG øeh .äÉHÉ¨dG ≥FGôM ´’ófGh QÉé°TCÓd áHÓÿG É¡à©«ÑW ¿CG ’EG ,ájôKC’Gh á«îjQÉàdG É¡ŸÉ©eh »é«JGÎ°S’G
á«dÉ©a øe π∏≤j É‡ ,á«ªëŸG OhóM πNGO ácƒ∏ªŸG á«Lô◊G »°VGQC’G øe äÉJÉÑædG ´GƒfCGh á«Lô◊G QÉé°TC’G øe ™FGôdG ¿hõîŸG ∂dòH ÉgOôØJh
ádGREGh ¥ôW íàa »°VGQC’G ÜÉë°UCG Ö∏W ójGõJ ™e ,á°UÉN IóMƒc É¡JQGOEG AGÌH ∞°üàJ á≤£æªc É¡°üFÉ°üN ¤EG ÒãμdG ÉaÉ°VCG IQOÉædGh áØ∏àîŸG
.AÉæÑ∏d hCG Iôªãe QÉé°TCG áYGQõd ájôH QÉé°TCG .»Ä«Hh »©«ÑW
»MÉ«°S º«fl ìÉààaÉH 2004 ΩÉY á≤£æŸG ‘ á«Ä«ÑdG áMÉ«°ùdG ábÓ£fG âfÉc øe Gk Îeƒ∏«c 76 ƒëf ó©H ≈∏Y ™≤J »àdG ,¿ƒ∏éY á≤£æe âJÉH ó≤d
øe ÌcC’ áeÉbE’G ≈∏Y øjôFGõdG ™é°T Ée ,ájQhô°†dG ¬≤aGôe ™e á«ªëŸG ‘ É¡JCÉ°ûfCG »àdG á«©«Ñ£dG á«ªëŸG É¡£°SƒàJh ¿ÉªY á«fOQC’G áª°UÉ©dG
.Ú«∏ëŸG É¡fÉμ°ùdh ¿ƒ∏éY ‘ iôNC’G ⁄É©ª∏d óFGƒa ∂dP ‘h .óMGh Ωƒj èeGôH ‘ áeÉg á£≤f ,1987 ΩÉY á©«Ñ£dG ájÉª◊ á«μ∏ŸG á«©ª÷G
äGô‡ ∫ÓN øe ,É¡«a áMÉ«°ùdG ™jQÉ°ûÃ iô≤dG øe áYƒª› §HQ ”h .¿OQC’G ‘ á«Ä«ÑdG áMÉ«°ùdG
‘ ∫ƒéàdG ≈∏Y »MÉ«°ùdG •É°ûædG πªà°ûjh .¢Vô¨dG Gò¡d äOóM á°UÉN
IQhÉ› ájôKCG ⁄É©e IQÉjRh ,»Ä«H ´ƒæJ øe ¬H õ«ªàJ Ée IógÉ°ûeh á«ªëŸG äGÎeƒ∏«c á«fÉªK ó©ÑJ »àdG á«ªëŸG ¤EG ≥jô£dG á©«Ñ£dG Ahóg Oƒ°ùj
.iôNCG á«Ä«H äÉWÉ°ûfh Qƒ«£dG áÑbGôeh ,A’OCG á≤aôH áØ«ãμdG AGô°†ÿG É¡à©≤H ôFGõdG ÅLÉØJ ¿CG πÑb ,¿ƒ∏éY áæjóe ÜôZ
,OÓÑdG ‘ º«dÉbCG á©HQCG óMCG á«ªëŸG πã“ .Gk Îeƒ∏«c 12 ƒëf ÈY IóàªŸG
áKÓãdG ¿ƒ∏éY zäƒ«H{ øe óMGh ƒg ¿ÉLôY ájôb ‘ z¿ƒHÉ°üdG â«H{ É¡©bƒe ≈∏Y º«∏bE’G Gòg π«ã“ QÉ°üàbGh .§°SƒàŸG ôëÑdG º«∏bEG ƒgh
á«∏ëŸG á«ªæàdG ±ó¡H á©«Ñ£dG ájÉª◊ á«μ∏ŸG á«©ª÷G É¡JCÉ°ûfCG »àdG ≈∏Y ®ÉØ◊G áeGóà°SG »Yóà°ùj Ée ,á«ª«∏bEGh á«∏fi á«ªgCG É¡«∏Y »Ø°†j
,ÚYQGõŸG QÉ¨°U äÓFÉY ¤hC’G áLQódÉH ±ó¡à°ùJ »gh .áeGóà°ùŸG .™bƒŸG Gòg
êhôN ‘ âªgÉ°S óbh ,á«∏fi ÜÉ°ûYCGh OGƒeh äÉéàæe ≈∏Y óªà©Jh
Ωƒ≤J Éæg .»∏ëŸG ™ªàéŸG ´É°VhCG Ú°ù– ‘h πª©dG IôFGO ¤EG ICGôŸG äÉHÉZ ƒg óFÉ°S »JÉÑf §‰ OƒLhh á«ªëŸG áMÉ°ùe ô¨°U ºZQ ≈∏Y
¿ƒàjõdG âjR ΩGóîà°SÉH ,ájó«∏≤àdG ¿ƒHÉ°üdG áYÉæ°U ≈∏Y äÉH Qóe
s AÉ°ùf øe ÌcCG É¡«a ¢û«©j PEG .ÒÑc …ƒ«M ´ƒæàH õ«ªàJ É¡fCG ’EG ,¿Éjóæ°ùdG
iôNCG á«©«ÑW äƒjõH ¬Lõeh ,¬LÉàfEÉH ¿ƒ∏éY ô¡à°ûJ …òdG ‘É°üdG ƒg Ée É¡æeh á«FGòZh á«ÑW ¢üFÉ°üN hP ƒg Ée É¡æe ,»JÉÑf ´ƒf 400
.¿ÉeôdGh ™æ©ædGh ≈eGõÿG πãe á≤£æŸG äÉJÉÑf äÉ°ü∏îà°ùeh ‹hódG QÉŒ’ÉH á°UÉÿG ¢ùàjÉ°S á«bÉØJG ‘ πé°ùeh ¢VGô≤f’ÉH Oó¡e
ájÉª◊ á«μ∏ŸG á«©ª÷G Ωƒ≤Jh .¢VGô≤f’ÉH IOó¡ŸG äÉJÉÑædGh äÉfGƒ«◊ÉH
»Hô©dG §ÿG ¿ƒæa ∫ÉªL ¤EG ôFGõdÉH Oƒ©«a QhÉéŸG z§ÿG â«H{ ÉeCG Iô°†ÿG áªFGódG ¿Éjóæ°ùdG äÉHÉZ áÑbGôŸ á∏eÉμàe á£N ò«ØæàH á©«Ñ£dG
,•ƒ£ÿG øY á©jô°S áëŸ AÉ£YEÉH äÓeÉ©dG AÉ°ùædG Ωƒ≤J Éæg .É¡àbOh .ÉgOóŒh á≤aGôŸG ´GƒfC’Gh
¿É°üª≤dG ≈∏Y áYÉÑ£dG ºK ,±hô◊G º°SQh á°ûjôdG ΩGóîà°SG á«Ø«ch
í«àjh .õ«‡ »æa Üƒ∏°SCÉH ä’hÉ£dG á«£ZCGh ájQÉcòàdG äÉbÉ£ÑdGh ¢Vô≤fG …òdG ,ôª°SC’G πjCÓd »∏°UC’G øWƒŸG É¡fCG á«ªëŸG õ«Á É‡h
.¬JGhOCG ÒaƒJ ™e §ÿG áHÉàc øa ≈∏Y ÖjQóà∏d á°Uôa â«ÑdG ¬æ«WƒJ IOÉYEÉH á«©ª÷G âeÉbh »°VÉŸG ¿ô≤dG äÉæ«à°S ‘ ¿OQC’G øe
‘ ”h ,Ék eÉY 16 É¡«a √QÉãcEG èeÉfôH ôªà°SGh ,1989 ΩÉY á≤£æŸG ‘
¿ƒ°SGQ ájôb ‘ zâjƒμ°ùÑdG â«H{ õ«Á Ée RôHCG »g ábÉ£dG iƒ∏M QÉé°TCG ÉjÉæK ‘h .¿ƒ∏éY äÉHÉZ ‘ Gk ôM ¢û«©«d ¬bÓWEG 2006 ™∏£e
øe ∫ÉN ójóL ÜƒãH ájó«∏≤àdG iƒ∏◊G äÉØ°Uh äOÉY å«M ,áÑjô≤dG ´GƒfCG á«fÉªK É¡æe ,ájÈdG äÉfGƒ«◊G øe ´GƒfCG 105 ¢û«©j ,á«ªëŸG
ΩGóîà°SÉH Ék jhój √ÒZh âjƒμ°ùÑdG OGóYEÉH äGó«°ùdG Ωƒ≤Jh .á¶aÉ◊G OGƒŸG π≤◊G ¿GôÄØc ¢VQGƒ≤dG øe ´GƒfCGh ,´ÉÑ°†dGh ÜÉFòdÉc á°SÎØe
.á≤«fCG á≤jô£H ¬Ø«∏¨Jh á«©«ÑW äÉfƒμe IÉØë∏°ùdÉc ∞MGhõdG øe Ék Yƒf 16 ¤EG áaÉ°VE’ÉH ,á«°SQÉØdG ÖLÉæ°ùdGh
äÉHÉZ á«ªfi âæ∏YCG ,2000ΩÉY ‘h .á«æ«£°ù∏ØdG ≈©aC’Gh á«≤jôZE’G
≈∏MCG ™«HôdG øμd .áæ°ùdG QGóe ≈∏Y øjôFGõdG ¿ƒ∏éY á`«ªfi π`Ñ≤à°ùJ OƒLƒH õ«ªàJ å«M ,¿OQC’G ‘ Qƒ«£∏d áeÉ¡dG ≥WÉæŸG ióMEÉc ¿ƒ∏éY
.QÉgRC’G øe á©FGQ äÓ«μ°ûàH »°ùàμJ å«M ,É¡dƒ°üa Ék Yƒf 57 π«é°ùJ ” óbh ,§°SƒàŸG ôëÑdG ¢VƒM º«∏bEG ‘ áæWƒàe ´GƒfCG
(2012 ôHƒàcCG/∫hC’G øjô°ûJ ,zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏›) .Qƒ«£dG øe
2 ≥ë∏ªdG
á«Ä«ÑdG äÉ«cƒ∏°ùdGh äÉeƒ∏©ªdG »a äGQÉÑàNG
á«Ä«H äGQÉÑàNG 288
?áÄ«Ñ∏d ≥jó°U âfCG πg :∫hC’G QÉÑàN’G
¿CG ∂fÉμeEÉH ∞«ch áÄ«Ñ∏d Ék ≤jó°U âæc ¿EG ±ô©àd ∂WÉ≤f ™ªLG ºK z’{ hCG zº©f{ `H á«JB’G á∏Ä°SC’G øY ÖLCG
.∂dòc íÑ°üJ
```````````` .ΩÉ©dG π≤ædG πFÉ°Sh Ωóîà°SGh »°ûeCG .1

```````````` .Ò°ùdG áªMR ‘ IQÉ«°ùdG ∑ôfi ÅØWCG .2
```````````` .äÉjÉØædG ¥ôMCG ’ .3
```````````` .ó©H øY ºμëàdG RÉ¡L á£°SGƒH ¬ÄØWCG ¿CG øe ’k óH ¿ƒjõØ∏àdG ìÉàØe πØbCG .4
```````````` .áëjôe IOhôHh IQGôM áLQO ≈∏Y ßaÉMCGh ójÈàdGh áÄaóàdG ∞ØNCG .5
```````````` .É¡LÉàMCG »àdG áLQódG øe ÌcCG √É«ŸG øî°SCG ’ .6
```````````` .√É«ŸG Úî°ùàd á«°ùª°ûdG ábÉ£dG Ωóîà°SCG. 7
```````````` .É¡«dEG êÉàMCG ’ ÉeóæY í«HÉ°üŸG ÅØWCG .8
```````````` .ábÉ£dÉH Ió°üà≤e í«HÉ°üe πª©à°SCG .9
```````````` .¬eGóîà°SG ™«£à°SCG Ée ΩGóîà°SG ó«YCGh äÉjÉØædG RôaCG .10
```````````` .¬àYÉÑW ¤EG áLÉëH âæc GPEG ’EG ÊhÎμd’G …ójôH ™ÑWCG ’ .11
```````````` .∂dòH ΩÉ«≤dG ≈∏Y »HÉë°UCG ™é°TCGh √ôjhóJ OÉ©ŸG ¥QƒdG πª©à°SCG .12
```````````` .¬∏ª©à°SCG ’ ÉeóæY »FÉHô¡μdG QÉ«àdG øY ∫ƒªëŸG ∞JÉ¡dG øë°T RÉ¡L π°üaCG .13
```````````` .Ék Ø«¶f ∞«μŸG Î∏a »≤HCG .14
```````````` .AGƒ¡dG Üô°ùJ ™æŸ òaGƒædGh ÜGƒHC’G ∫ƒM ¥ƒ≤°ûdG ó°SCG .15
```````````` .∞«∏¨àdG á∏«∏b ™FÉ°†H …Î°TCG .16
```````````` .Iôe øe ÌcCG ∫Éª©à°SÓd á◊É°U äÉéàæe QÉàNCG .17
```````````` .OƒbƒdG ∑Ó¡à°SG ‘ ôaƒJ IóMGh QÉàNCG ,IQÉ«°S AGô°T ΩõàYCG ÉeóæY .18
```````````` .äÉ«Øæ◊G äÉHô°ùJ í∏°UCG .19
```````````` .ÊÉæ°SCG ∞¶fCG ÉfCGh AÉŸG á«ØæM πØbCG .20
```````````` q â– Gk Ò°üb Ék àbh »°†eCG .21
.¢TódG
```````````` .π«°ù¨dG ≥«MÉ°ùe ∫Éª©à°SG øe ÌcCG ’ .22
```````````` .ájQhô°†dG ä’É◊G ‘ ’EG á«YGQõdG äGó«ÑŸG Ωóîà°SCG ’ .23
```````````` .á≤jó◊G ‘ äÉYhQõŸG …ôd QÉ°†ÿG π°ùZ √É«e Ωóîà°SCG .24
```````````` .¢TôdG hCG §«≤æàdÉH äÉYhQõŸG …hQCG .25
```````````` .É¡àjÉªM ‘ óYÉ°SCGh …ó∏H ‘ √É«ŸG QOÉ°üe ≈∏Y ±ô©JCG .26
```````````` .Ék «Lƒdƒ«H π∏ëà∏d á∏HÉ≤dG äÉØ¶æŸGh ¿ƒHÉ°üdG ´GƒfCG πª©à°SCG .27
```````````` .∞MGhõdG Oƒ∏Lh ¿ÉLôŸGh êÉ©dG øe á©æ°üe äÉéàæe …Î°TCG ’ .28
```````````` .É¡àjÉªM ≈∏Y ¢UôMCGh QÉé°TC’G ´QRCG .29

```````````` .É¡MGô°S ≥∏WCG ºK ∞£∏H É¡∏eÉYCG ,É¡àÑbGôŸ á«M äGô°ûM â£≤àdG GPEG .30
```````````` .»à≤£æe ‘ äÉHÉ¨dG ∞«¶æJ äÓªM ‘ ∑QÉ°TCG .31
```````````` .Ék «∏fi áéàæŸG π«°UÉëŸGh áª©WC’G …Î°TCG .32
```````````` .IÒ¨°üdG ∫õæŸG á≤jóM ‘ ¬cGƒØdGh ô°†ÿG ´QRCG .33
```````````` .á≤jó◊G ‘ É¡∏ª©à°SCGh ïÑ£ŸG äÓ°†a øe …ƒ°†©dG OÉª°ùdG ™æ°UCG .34
```````````` .É¡«eQ hCG É¡dGóÑà°SG øe ’k óH AÉ«°TC’G í∏°UCG .35
```````````` .»H Ék °UÉN ¥ƒq °ùJ ¢ù«c Ö∏LCG hCG ,¥ƒq °ùJCG ÚM á«μ«à°SÓÑdG ¢SÉ«cC’G ‘ ó°üàbCG .36
```````````` .â«ÑdG ‘ ÉgÒ°†– øμÁ OGƒÃ áeÉ°ùdG äÉØ¶æŸG øY ¢†«©à°SG .37
```````````` .IQhô°†dG óæY ’EG IQÉ«°ùdG ¥ƒH ∫Éª©à°SG ÖæŒCG .38
```````````` .ƒjOGôdGh ¿ƒjõØ∏àdG äƒ°U ¢†ØNCG .39
```````````` .áeGóà°ùŸG á«ªæàdGh ¿Éμ°ùdGh áÄ«ÑdG ÉjÉ°†b ∫ƒM ™ªàéŸG ‘ »YƒdG á«ªæJ ≈∏Y óYÉ°SCG .40
```````````` .Iô°†ŸG OGƒŸG øe Ék «dÉN Ék «FÉe ¿GQóL AÓW Ωóîà°SCG .41
```````````` .»£«fi ‘ »Ä«ÑdG »YƒdG ô°ûf ∫hÉMCGh á«Ä«ÑdG »JÉeƒ∏©Ã »FÉbó°UCG ∑QÉ°TCG .42
```````````` .…Ò¨d É¡«£YCG πH ,É¡JAGôb øe AÉ¡àf’G ó©H äÓéŸG »eQCG ’ .43
```````````` .É¡àjÉªM ‘ áªgÉ°ùŸG »ææμÁ ∞«ch ¢VGô≤fÓd á°Vô©ŸG ´GƒfC’G øY º∏©à°SCG .44
```````````` .É¡àdÉ°SQ ô°ûf ‘ óYÉ°SCGh á«Ä«ÑdG äÉ«©ª÷G ™é°TCG .45
‘ Ék ª¡e kGQhO ájOôØdG äÉ°SQÉªª∏d ¿CG ±ô©Jh :’k GDƒ°S 15 øe πbCG øY zº©f{ `H âÑLCG GPEGt
√òg ≈∏Y ∂YÓWG ójõJ ¿CG ∂«∏Y .É¡àjÉªM ∂JÉ«M ‘ ájóéH á«Ä«ÑdG QƒeC’G òNCÉJ ’ âfCG
.IóYÉ°ùª∏d IójóL Ék bôW ∞°ûàμàd ™«°VGƒŸG á«Ä«ÑdG ∂JÉeƒ∏©e IOÉjR ∂«∏Y .á«eƒ«dG
ájOôØdG äÉ°SQÉªŸG óFGƒa ≈∏Y ´ÓW’Gh
:’k GDƒ°S 30 øe ÌcCG øY zº©f{ `H âÑLCG GPEGt IóYÉ°ùe ¤EG áLÉëH áÄ«ÑdÉa .Ék «Ä«H áª«∏°ùdG
èFÉàf ‘ ájóéH ôμØJh áÄ«Ñ∏d ≥jó°U Ók ©a âfCG ‘ ºgÉ°ùJ ¿CG Ék °†jCG âfCG ∂fÉμeEÉHh ,™«ª÷G
ôHÉK .Iƒ£N ájCG PÉîJG πÑb ájOôØdG ∂JÉ°SQÉ‡ .É¡àjÉªM
‘ øjôNB’G ∑ô°ûJ ¿CG ∫hÉMh √òg ∑Oƒ¡L ≈∏Y
áª«∏°S äGQGôb PÉîJÉH º¡©æ≤J ¿CGh ∂JÉeƒ∏©e :’k GDƒ°S 30 ` 15 øY zº©f{ `H âÑLCG GPEGt
.á«eƒ«dG º¡JÉ«M ‘ Ék «Ä«H ,áÄ«ÑdÉH ΩÉªàgÓd ≥jô£dG ájGóH ‘ âfCG
á«Ä«ÑdG ∂JÉeƒ∏©e ÈàNG :ÊÉãdG QÉÑàN’G
:á«Ä«ÑdG ∂àaô©e iƒà°ùe º«u ≤àd áë«ë°üdG ∂JÉHÉLEG ™ªLG ºK á«JB’G á∏Ä°SC’G øY ÖLCG
øe ```````````` áÑ°ùf äÉ£«ëŸGh QÉëÑdG √É«e πμ°ûJ .6 øY ÈcC’G ∫hDƒ°ùŸG ```````````` RÉZ ódƒj OƒbƒdG ¥ôM .1
:⁄É©dG ‘ √É«ŸG …QGô◊G ¢SÉÑàM’G
%10 .CG ÚLhÎ«ædG .CG
%50 .Ü Úé«°ùchC’G .Ü
%90 .ê ¿hRhC’G .ê
%97 .O ¿ƒHôμdG ó«°ùchCG ÊÉK .O
OhóëH QÉëÑdG iƒà°ùe ´ÉØJQG AÉª∏©dG ™bƒàj .7 øY áë«ë°U á«JB’G äGQÉÑ©dG πc .2

:¿ô≤dG Gòg ∫ÓN ```````````` ```````````` :’EG ,AGƒ¡dG çƒ∏J
Îe 0.2 .CG ¿É°ùfE’G á£°ûfC’ áé«àf ¬fG .CG
óMGh Îe .Ü Ò£N ÒZ »ë°üdG √ÒKCÉJ .Ü
QÉàeCG 10 .ê ôNBG ¤EG ¿Éμe øe π≤àæj .ê
QÉàeCG 5 .O »°†ª◊G çƒ∏àdG √ôgGƒX øe .O
```````````` :áHò©dG √É«ŸÉH á≤∏©àŸG πcÉ°ûŸG øe .8 : ```````````` á«ŸÉ©dG IQGô◊G ∫ó©e .3

É¡eGóîà°SG Aƒ°S .CG ájƒÄe áLQO 0.85 QGó≤Ã »°VÉŸG ¿ô≤dG ∫ÓN OGR .CG
É¡Kƒ∏J .Ü ÚàLQO QGó≤Ã »°VÉŸG ¿ô≤dG ∫ÓN OGR .Ü
√É«ŸG ™jRƒJh ⁄É©dG ‘ ¿Éμ°ùdG ™jRƒJ ÚH DƒaÉμàdG ΩóY .ê »°VÉŸG ¿ô≤dG ∫ÓN Ò¨àj ⁄ .ê
ΩGóîà°SÓd á◊É°üdG »°VÉŸG ¿ô≤dG ∫ÓN ¢†ØîfG .O
áë«ë°U äÉHÉLE’G πc .O ájƒÄe áLQO 0.85 QGó≤Ã
```````````` :»¨Ñæj ,áHò©dG √É«ŸG çƒ∏J øe óë∏d .9 á«JB’G ábÉ£dG QOÉ°üe øe …CG .4
áª«∏°S »ë°U ±ô°U áª¶fCG AÉ°ûfEG .CG ```````````` ?Oóéàe ÒZ
ádòàÑŸG √É«ŸG á÷É©Ÿ äÉ£fi AÉæH .Ü §ØædG .CG
»YÉª÷Gh …OôØdG »YƒdG IOÉjR .ê ¢ùª°ûdG .Ü
áë«ë°U äÉHÉLE’G πc .O ìÉjôdG .ê
¢VQC’G ±ƒL IQGôM .O
áHò©dG √É«ŸG øe ```````````` ƒëf áYGQõdG ∂∏¡à°ùJ .10
:»Hô©dG ⁄É©dG ‘ ```````````` :IOóéàŸG ábÉ£dG .5
%40 .CG AGƒ¡dG çƒ∏J ‘ ºgÉ°ùJ .CG
%50 .Ü ¢VQC’G ƒL IQGôM áLQO ´ÉØJQG øe ó– .Ü
%65 .ê Üƒ°†æ∏d á°Vô©e .ê
%85 .O øcÉeC’G º¶©e ‘ Iôaƒàe ÒZ .O
äÉjÉØædG ™e πeÉ©à∏d π°†aCG á«JB’G ¥ô£dG øe …CG .16 øe Ék Ñjôb ⁄É©dG ¿Éμ°S øe ```````````` ¢û«©j .11
```````````` ?áÑ∏°üdG :ÅWGƒ°ûdG
¥ô◊G .CG %10 .CG
ôª£dG .Ü %50 .Ü
(ÒªîàdG) ï«Ñ°ùàdG .ê %60 .ê
ôjhóàdGh ΩGóîà°S’G IOÉYEGh π«∏≤àdG .O %90 .O
```````````` ?Iô£ÿG äÉØ∏îŸG øe Èà©j ‹ÉàdG øe …CG .17 πc Ék «fGƒ«Mh Ék «JÉÑf Ék Yƒf ```````````` ƒëf ¢Vô≤æj .12
ájƒ°†©dG á«dõæŸG äÉjÉØædG .CG :Ωƒj
á«fhÎμdE’G äÉjÉØædG .Ü 175 .CG
»ë°üdG ±ô°üdG √É«e .ê 10 .Ü
áë«ë°U äÉHÉLE’G πc .O 50 .ê
700 .O
:…ô∏d »ë°üdG ±ô°üdG √É«e ΩGóîà°SG øμÁ .18
```````````` :ÖÑ°ùH ¢VGô≤f’ÉH IOó¡e á«fÉLôŸG ÜÉ©°ûdG .13
É¡à÷É©e ó©H §≤a .CG ````````````
á÷É©e ¿hO øe .Ü …QGô◊G ¢SÉÑàM’G .CG
kGóHCG É¡eGóîà°SG øμÁ ’ .ê ájô°ûÑdG á£°ûfC’G .Ü
áØ«¶f √É«Ã É¡£∏N ó©H .O äÉ£«ëŸG á°VƒªM ´ÉØJQG .ê
áë«ë°U äÉHÉLE’G πc .O
```````````` :è«é°†dG. 19
çƒ∏àdG ´GƒfCG øe ´ƒf .CG :’EG ,á«YGQõdG »°VGQC’G QƒgóJ ÖÑ°ùj ‹ÉàdG πc .14
¿É°ùf’G áë°U ≈∏Y á«Ñ∏°S äGÒKCÉJ ¬d .Ü ````````````
π≤ædG πFÉ°Sh ¿óŸG ‘ »°SÉ°SC’G √Qó°üe .ê ôFÉ÷G »YôdG .CG
áë«ë°U äÉHÉLE’G πc .O áYGQõdG ‘ •GôaE’G .Ü
§«≤æàdG hCG ¢TôdG á£°SGƒH …ôdG .ê
```````````` ƒëf ¢VQC’G ¿Éμ°S OóY OGOõj .20 É¡àdGREGh äÉHÉ¨dG ≥FGôM .O
:áæ°ùdG ‘ áª°ùf
¿ƒ«∏e .CG äÉ°SQÉªŸG ¢Uƒ°üîH í«ë°U ÒZ ‹ÉàdG øe …CG .15
ÚjÓe 10 .Ü ```````````` ?á«YGQõdG
Ék fƒ«∏e 50 .ê Ióª°SC’G øe IÒÑc äÉ«ªc Ék «dÉM áYGQõdG ‘ Ωóîà°ùJ .CG
¿ƒ«∏e 100 .O äGó«ÑŸGh á«FÉ«ª«μdG
á«ë£°ùdG √É«ŸG åjƒ∏J ¤EG á«FÉ«ª«μdG Ióª°SC’G …ODƒJ .Ü
á«aƒ÷Gh
äÉéàæŸG áeÓ°S ∂°ûdG πÑ≤j ’ ÉÃ AÉª∏©dG âÑKCG .ê
Ék «KGQh ádó©ŸG
¿É°ùf’Gh ¢VQC’G áë°üd π°†aCG ájƒ°†©dG áYGQõdG .O
O .10 O .20 IOÉjõH ∂«∏Y .Éæe óMGh πμH CGóÑJ π°†aC’G áÄ«ÑdG :áë«ë°U áHƒLCG 10 øe πbCG ≈∏Y â∏°üM GPEGt
O .9 O. 19 ¥ôW ±É°ûàcGh á«Ä«ÑdG ™«°VGƒŸG ≈∏Y ∂YÓWG IOÉjõd áLÉëH âfCG .áØ«©°V á«Ä«ÑdG ∂JÉeƒ∏©e
O .8 CG .18 .IóYÉ°ùª∏d IójóL ¢û«©f …òdG ÖcƒμdG Gòg á«dhDƒ°ùªa ,∂JÉeƒ∏©e
Ü .7 Ü .17 …òdG »Ä«ÑdG QƒgóàdGh .™«ª÷G É¡∏ªëàj ¬«∏Y
O .6 O .16 k:Éë«ë°U Ék HGƒL 15 øe ÌcCG ≈∏Y â∏°üM GPEGt AÉ«°TC’Gh ÉæJÉ«M á≤jô£H ábÓY ¬d ¬æe ÊÉ©f
Ü .5 ê .15 äÓª◊G ‘ ∑QÉ°T .Ió«L á«Ä«ÑdG ∂JÉeƒ∏©e ìÓ°UEGh ∂JÉeƒ∏©e IOÉjõH CGóHG .É¡μ∏¡à°ùf »àdG
CG .4 ê .14 áÄ«ÑdG ájÉªM äÉ«©ªLh äÉª¶æe É¡≤∏£J »àdG ≈∏Y ∂dƒM Ée ìÓ°UE’ ≥∏£fG ºK øeh ,∂dÉ©aCG
CG .3 O .13
‘ ÒKCÉà∏d áØ∏àfl ¥ôW OÉéjEG ∫hÉMh ,∑ó∏H ‘ .´É£à°ùŸG Qób
Ü .2 CG .12
áLÉëH áÄ«ÑdÉa .»Ä«ÑdG º¡«Yh IOÉjRh ∂dƒM øe
:Ék ë«ë°U Ék HGƒL 15 ` 10 ≈∏Y â∏°üM GPEGt
O .1 ê .11
®ÉØ◊G øY ¿ƒdhDƒ°ùe Éæ©«ªLh ÉæJóYÉ°ùe ¤EG
.É¡«∏Y ¿CG ∑QóJ ∂æμd .á£°Sƒàe á«Ä«ÑdG ∂JÉeƒ∏©e
3 ≥ë∏ªdG
áeÉ©dG ájƒfÉãdG IOÉ¡°ûdG äÉfÉëàe’ ¢Uƒ°üf
zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏ée øe IPƒNCÉe
IPƒNCÉe á«Ä«H ¢Uƒ°üf ≈∏Y äóªàYG ,¿ÉæÑd ‘ áeÉ©dG ájƒfÉãdG IOÉ¡°ûdG äÉfÉëàeG øe êPÉ‰ ≈∏Y ≥ë∏ŸG Gòg …ƒàëj
.É¡HGOBGh á«Hô©dG á¨∏dGh á«fóŸG áÄ°ûæàdGh á«æWƒdG á«HÎdG äÉ≤HÉ°ùe ‘ äAÉL »gh .zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG { á∏› øe
:Iôe ∫hC’ á«ª°SôdG äÉfÉëàe’G ‘ áÄ«ÑdG

?¿Éëàe’G ‘ áÄ«ÑdG IQGRh íéæJ πg
:2003 ƒ«dƒj -Rƒ“ zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏› ,zQÉ¡ædG{ IójôL øY
á≤HÉ°ùe ‘ »°SÉ°SCG öüæ©c áÄ«ÑdG ∫ÉNOÉH 2003 áæ°S ¿ÉæÑd ‘ á«ª°SôdG äÉfÉëàe’G äõ«“
´ôa ,ÊÉãdG º°ù≤dG ` ÉjQƒdÉμÑdG) áeÉ©dG ájƒfÉãdG IOÉ¡°ûd á«fóŸG áÄ°ûæàdGh á«æWƒdG á«HÎdG
.(IÉ«◊G Ωƒ∏Y
Ö©°U Ö«‚ zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ ôjô– ¢ù«FQ ÜÉàc øe Ék °üf ¿Éëàe’G øª°†J ó≤a
ßYGƒe ΩÓYEG ¢ù«dh π«∏–h äÉeƒ∏©e ΩÓYEG …öü©dGq ΩÓY’G{ :‹ÉàdG ƒg ,zá«Ä«H ÉjÉ°†b{
»Ä«ÑdG »YƒdG á«ªæJ ¤G ΩÓYE’G ±ó¡j ,Gk ójó– áÄ«ÑdG ´ƒ°Vƒe »Øa ...á«ãÑYq äÉ°VGÎaGh
É¡àÑbGôeh á«Ä«ÑdG äÉ°SÉ«°ùdG ôjƒ£J ‘ á«dÉ©ØH
q ∑QÉ°ûJ ≈àM áØ∏àîŸG ™ªàéŸG äÉYÉ£b iód
øeh .á«Ä«ÑdG ÒHGóàdGh äÉ°SÉ«°ùdG ò«ØæJ ºYód ÚdhDƒ°ùŸGh Qƒ¡ª÷G Å«¡j Éªc ,É¡à©LGôeh
øe ¢SÉædG ∞bGƒe ‘ »cƒ∏°S Ò«¨J çGóMEG »Ä«ÑdG ΩÓYÓd á«°ù«FôdG äÉeÉªàg’G øª°V
.zÉ¡©e º¡∏eÉ©Jh áÄ«ÑdG
:‹ÉàdG πμ°ûdG ≈∏Y á∏Ä°SC’G âfÉch
:á∏YÉØdG ájöü©dG äÉ°SÉ«°ùdG ÜÉ«Z πX ‘ á«Ä«ÑdG äÓμ°ûŸG ºbÉØàJ{

.(ä’É› áKÓK ‘) ¿ÉæÑd ‘ áÄ«ÑdG IQGOEG Aƒ°S øY áªLÉædG ájOÉ°üàb’G ôFÉ°ùÿG ÚH
u .CG
.á«Ä«ÑdG IQƒJÉØdG ¢†«ØîJ ‘ äÉeƒμ◊G QhO QÉμaCG çÓK ∫ÓN øe í°VhCG .Ü
.z»Ä«ÑdG ∂cƒ∏°S ôjƒ£J ‘ º¡°ùJo äÉMGÎbG áKÓK Ωóbq .ê
á∏Ä°SCG ‘ »°SÉ°SCG öüæ©c IöTÉÑe áÄ«ÑdG ´ƒ°Vƒe É¡«a πNój »àdG ¤hC’G IôŸG »g √òg
¿C’ ,ÜÓ£dG äÉHÉLG ¢†©H öûf ≈æªàj ¬fCG Ö©°U Ö«‚ ≥∏q Y óbh .á«ª°SôdG äÉfÉëàe’G
áHƒLCG Ωó≤J óbh ,É¡∏M øY ¿B’G ≈àM äÉeƒμ◊G äõéY äÉjó–h á∏Ä°SCG ìô£j{ ¿Éëàe’G
¿CG{ ≈æªàj ¬fCG ±É°VCGh .zá«Ä«ÑdG äÓμ°ûª∏d …ó°üàdG ‘ áeƒμ◊G óYÉ°ùJ Gk QÉμaCG ÜÓ£dG
.zÚëLÉædG ∫hCG ¿ƒμàd ,á∏Ä°SC’G √òg øY áë«ë°üdG áHÉL’G øe áÄ«ÑdG IQGRh øμªàJ
zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏› øe IPƒNCÉe ¢Uƒ°üf ` áeÉ©dG ájƒfÉãdG IOÉ¡°ûdG äÉfÉëàeG 294
‹É©dG º«∏©àdGh á«HÎdG IQGRh

áeÉ©dG ájƒfÉãdG IOÉ¡°ûdG äÉfÉëàeG
ájOÉ©dG 2006 áæ°S IQhO á«HÎ∏d áeÉ©dG ájôjóŸG
OÉ°üàb’Gh ´ÉªàL’G ´ôa
äÉfÉëàe’G IôFGO
É¡HGOBGh á«Hô©dG á¨∏dG IOÉe ‘ á≤HÉ°ùe

áYÉ°ùdG ∞°üfh ¿ÉàYÉ°S :IóŸG
!≈cPC’G á≤∏◊G ...∞©°VC’G á≤∏◊G

áp «ªæàdG" ‘ ƒg áp dOÉ©ŸG √òg øY »©«Ñ£dG s ÜGƒ÷G
n ¿Cs G º¡o °†©H o OÒ°S t .áp «©bGƒdG s áp «ªæàdG pøY É¡dõY o ôªà°SG s GPEG É«©bGh v É kaóg áp Ä«ÑdG oájÉªM ¿ƒμJ n ød
‘ πH ,áp ©FGôdG áp jô¶ædG s √òg ‘ â r n°ù«d ná∏μ°ûŸG ¿C G
s nrn s Ò Z . áp «©«Ñ£dG p
O QGƒŸG p
á jÉªMh »YÉªàL’Gh …OÉ°üàb’G
u ƒªædG
u ÚH ¿RGƒJl É¡ fs n G
C QÉÑàYG ≈∏Y ," p
á eGóà°ùŸG
u
, møªn Kn …Cu ÉH áp °ûMƒàŸG u p
á «ªæàdG p
äÉ°SQÉªŸ QGôªà°SG
l É¡ fC s G ≈∏Y " náeGóà°ùŸG ná«ªæàdG" º¡Øj
n ¿ n G
C Q ôbs n ø r e ∑Éæ¡a .¿É°†«≤f ¬«a ihÉ°ùàj …òdG ,É¡d Å«°ùdG u º¡ØdG p
,É©e k Ú p r àn jô¶ædG
s ≈æÑàj s ør en ∑Éægh .»LƒdƒæμàdG u Ωp ó≤àdGh t »ª∏©dG
u Qp ƒ£àdG t p∫Éμ°TCG πc ¢†aôJ s o p
,á©«Ñ£dG ¤EG ák «ØWÉY s Ik OƒY É¡«a ¿n hr ôjn øjòdG á¡LGƒe ‘ p
.pQƒ¡ª÷G äÉÑZQ p hCG áp ë∏°üŸG ≥ rahn ,Ik óMGh Ωƒj m πc s
≈≤Ñj ¬o æμd s ,Ö°SÉæŸG p ™bƒŸG
p QÉ«àNG o ” s GPGpE í«ë°U l Gòg .ΩOôdG ó©H n ¬°ùØfn AÉæH p p n ó«©j o ôëÑdG n ¿ps EG ¿ƒdƒ≤j ,á«MÉ«°S m s m
äÉ©éàæe AÉæÑd ÅWGƒ°ûdG ΩOQ p n GhQôb s øjòdÉa
ám ≤Ñn °ùr eo ám ∏eÉμàe ám °SGQO Ap GôLpEG øe ’k óH ,»FÉ¡ædG u ¬ p p
©bƒe p
ô jô≤J ó©H , ´höûŸG
p p
ô jÈJ ±ó¡Hp § n≤a äÉp «∏μ°û∏d
s »Ä«ÑdGu p
ô KC ’ G oá°SGQO âr n n
∏ °üM GPp G
E x
∂°T ™°Vƒe
n
.áp jôëÑdG
s á p Ä«ÑdG ≈∏Y G QöV
k πbCu ’ G ™bƒŸG
p p
Q É«àN’
ít °üJ p oá«°ùfÉehôdG
s IQƒ°üdG
o √òg âfÉc GPE G h .m
ô ¡f á sØ°V ≈∏Y Im ôé°T πX u ‘ íjôe l ¢û«Y l É¡ f
s nCÉch náeGóà°ùŸG ná«ªæàdG öùØJ o u m jô¶f
äÉ s ™ª°ùf
o ,áp ∏HÉ≤ŸG áp sØ°†dG ‘
ȼ ȼ
¿Éc :áp eGóà°ùŸG áp «ªæà∏d ¬o eƒ¡Øe n öùØ«d
n u ∂ª°S m Op É«°U s øY ám °üs bp ójOôJ o áÄ«ÑdG äGQGRh p ióMEG ‘ m∫hDƒ°ùŸ ƒ∏ëj .™bGƒdG p ¢VQC p G ¤EG »ªàæJ ’ »¡a ,ΩÓMC’G ‘
p¬Hp ô≤H ôe s : oá°ü≤dG s ™HÉàJh o p
.á©«Ñ£dÉH ™àªàdGh t Ƚ ƒp ¡∏dGh Ö© p ∏s dÉH Qp É¡ædG äÉYÉ°S p ȼ o p p p
πª rμjo ¬eƒj äƒr ob ≈∏Y π°üëj ¿CG ó©Hh ,mô¡f á sØ°V ≈∏Y É kμª°S OÉ£°üj p o l
πLQ
.“áp ©«Ñ£dÉH ™o à“C s Gh ∂n ∏n ãe É kμª°S n OÉ£°UC o É°S óYÉ≤J o nCG ÉeóæYh , mπªY ¢U p ôn oa p≥∏r Nh n êÉàfp p E’Gh ™fÉ°üŸG p Ap ÉæÑd óx péH πªYC o G ÉfCG” :¬d ∫É≤a ,ÒÑc l »YÉæ w °Up Éeƒj k
¢ü∏n Nh .“áp ©«Ñ£dÉH ™o à“ s CGh ,»≤eQ n n n ó
u °ù d p »Øμj Ée ∂ª°ùdGp øe OÉ£°UC
o G ¿Bn ’ G òæe ÉfC É a , ∂ n à≤Ñ°S o ó≤d” : p
∂ª°ùdG OÉo «°U
s n ÜÉLC G , »Ä«ÑdG p∫hD ƒ °ùŸG Éæ ≤ p jó°U ≥ n rahn hn
u
¬æo oμ°ùj ⁄ m ÉY »Øa .É YƒL
k p ⁄É©dG n p¿É sμ°S ∞°üfp øe Ìc o n G
C ≈°† n≤ n
d , p
∂ª°ùdG OÉo s o «°U ¬ d n Éb Ée »YÉæ°üdG ¥n s ó°U ƒ∏a ! oáeGóà°ùŸG oá«ªæàdG »g √òg : êÉàæà°S’G
p ¤E G
t
πgÉ› ‘ ™Ñ≤j ⁄É©dG n ¿Éμd ,Úæ°ùdG ±’BG òæe ,ájöûÑdÉH AÉ≤JQÓd »YÉæ°üdG q ìƒªW ’ƒdh .Ap ÉØàc’G äÉ p jô¶f s øe ¢SÉædG p ΩÉ©WE o G øo μp Á r o ’ ,äGQÉ«∏e m oáà°S s
Gòg ≈∏Y ®ÉØ◊ÉH á∏«ØμdG ÉgóMh »g ,»Ä«ÑdG q ¿RGƒàdG äGõμJôe ÒeóàH ÖÑ°ùàdG t á«dhD s ƒ°ùe É¡JÉ≤«Ñ£J ¢†©H πªëf »àdG ,É«LƒdƒæμàdGh .∞∏îàdG t
πÑb Öo ∏s £àJ âfÉc ám ª¡Ã s Ωƒ«dG
n Ωƒ≤j
o ,äÉeGôZƒ∏«μdG øe m
äÉÄe ™°†H
o ¬ fRho ,G óMGh
k É«YÉæ£°UG v Gôªbk ¿Cs G ôr scòàær∏ na .É¡eGóîà°SG ø°ùMCr G Ée GPEG ¿RGƒàdG
p.á©«Ñ£∏d Òm eóJh Op QGƒª∏d ±Gõæà°SG m øe Gòg ‘ ÉÃ , p∫ÉÑ÷G Èr Yh n äÉ£«ëŸG p â– n óà“ t »àdG äÓHÉμdG p øe p¿ÉæWC’G ±’B n G äGƒæ°S m
ìƒª£dGo ¿É°ùf’G
o ¬o o≤ u≤ëj Ée Gògh .∞ ë à
n ro e ‘ É¡ ©°Vh
n ¢ù«dh ,p ö ûÑdG äÉLÉMp p
á eóÿ m¿p R Gƒàe ƒ m ëf ≈∏Y É¡ à«ªæJ
o »g Op QGƒŸG p
á jÉª◊ á∏«°Sh n
π°†aC G ¿Es G
OÉ£°ü«a
n ,´ƒéj
n ≈àM âbƒdG n ™o «u °†n jo ºK ,É¡∏n cCÉ«d ám μª°S óp «°üH »Øàμj …òdG πeÉÿG n ¢ù«dh n ,π≤©dG n πª© p jho É«LƒdƒæμàdGh º∏©dG n óªà©j o …òdG §«°ûædG o
,öûÑdG n ¿ps EG p∫ƒ≤dÉH Gòg Qo ÈJh p
u ,á©«Ñ£dG öp UÉæYh äÉæFÉμdG á∏°ù∏°S ‘ ∞©°VC p p n ’G ná≤r∏◊G √o Èà©J o PEr G ,»YÉaO x m
∞bƒe ‘ ¿É°ùf’G n ™o °†J n oájô¶ædG s √òg .ÉgÒZ n
’ √p ôp ªY ∫o ó©e s n ¿Éc GPE G ¬ fC s G p¿É°ùf’G ∞ p © r °V o ≈∏Y k
’ Éãe »£© J o Éªc . p
äÉfGƒ«◊Gh p
äGöû◊G øe p
äGQÉ«∏ŸG p
±’B G øe π t o nbn G
C º ro ¡ na , m
äGQÉ«∏e ná à°S
s o o º g OóY ≠ n ∏ n H ¿E r Gh
.Úæ°ùdG ±’BG ¤EG π°üj p o Qp Éé°TC’G ¢†©H p ôª©a o ,káæ°S Ú©Ñ°Sh É°ùªN k RhÉéàj o
oá n≤∏r ◊G ¬fs nCG É kbÓWEG »æ©j ’ Gòg øμdh s . Op QGƒŸGh p
äÉæFÉμdG ÚH ¿RGƒàdG ≈∏Y n
ßaÉëj ¿C G p
¬ «∏Yh , p
á ©«Ñ£dG p
ähÈL ΩÉeC
n n G ™°VGƒàj ¿C G , x
∂°T ÓH , p¿É°ùf’G ≈∏Y
øe øØdGh u ôp μØdGh º∏©dG p π≤f n ™«£à°ùJ o »àdG ,≈cPC’G ná n≤∏r ◊G n p¿É°ùf’G øe n π©éj o o
π≤©dÉa .áp «YƒædÉH s πH ,äGƒæ°ùdGh p áp «s ªμdÉH u ¢SÉ≤ o Jo ’ In ƒ≤dG s ¿Cs ’ ,∞©°VC o ’G
. pπ≤©dG p
ôªY øe √o ôªY n ¿Cs ’ ,äÉæFÉμdG ™«ªL p p ÚH GôªY k ∫ƒWC o n ’G ƒg ,≈æ©ŸG Gò¡H ,¿É°ùf’Gh o . ¤EG mπ«L
mπ«L
ÖcƒμdG p Gòg Pp É≤fpE’ lá∏gs nDƒeo ÉgóMh n , p¿É°ùf’G π≤Y o É¡ ocôëj u »àdG Ip É«◊G IOGQE n G ¿Es G .Éª¡æ«H QÉn «n Np ’h ,∫ƒªÿG o ƒg áp °ûMƒàŸG u áp «ªæàdG πjóH n ¿Cs G Gƒbó°üJ u ’
.Op ó¡ŸG s
2005 (¢ù£°ùZCG/ƒ«dƒj) ÜBG / Rƒ“ – zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏s › – Ö©°U Ö«‚
±öüàH
q - ähÒH
π«∏ëàdGh º¡ØdG ‘ :’k hCG

n Ÿn Gh ,É¡d ìn Î≤ŸG
º«gÉØ s
n π◊Gh , náMhô£ŸG ná«dÉμ°Tp
s E’G ¤hC’G Ip ô≤Øp dG øe
n ¢ü∏îà°SG
r
(∞°üfh áeÓY) .É¡H ná£ÑJôŸG náKÓãdG
(¿É`àeÓ`Y) x øep ÖJÉμdG

.Éª¡æe πc p ∞bƒe
n p nCGh Éª¡ær «Hu .¿ÓHÉ≤àe ¿ÉjCGQ áp ãdÉãdGh áp «fÉãdG Úr Jn ô≤n Øp dG ‘
ír °Vh
n Øp dG ‘ ám ∏NGóàe ám «ªé©e
ÚJô≤ s m∫ƒ≤M áp KÓK ¤EG Góæà°ùe
k ¢üædG
u p¿Gƒæ©o dp ÖJÉμdG
p QÉ«àNG
n Æp ƒu °Sn
(∞°üfh áeÓY) .áp °ùeÉÿGh áp ©HGôdG
øe ám KÓK p∫ÓN øe hnCG ,¬p àp ªn «r °Sp ôr Jn Èr Yn Éeps EG ∂dP âpr ÑKnCG .ÊÉgÈdG
t o
§ªædG u ≈∏Y Öo ∏p ¨j
¢üædG
(∞°üfh áeÓY) p.ógGƒ°ûdÉH ák fhô≤e ¬Jp GöTDu ƒe
(∞°üfh áeÓY) .É¡æe πx oc náØ«Xh Éæk «Ñe

u É¡Mr öTGh
n ,É kbÉÑWh Ik QÉ©à°SGh É¡«Ñ°ûJ
k ¢üædG
u øe êpr ôîà°SG
Ée GPpEG ...»YÉæ°üdG
q ìƒªW ’ƒdh{ :áãdÉãdG Iô≤Øp dG øe »JCÉj Ée ‘ äÉª∏μdG
p n nCG §Ñ°VG
ôNGh
(áèÓ`Y) (áª∏μdG ôNBG Òª°†dG Èà©j ’) .zÉ¡eGóîà°SG ø°ùMCG
»HÉàμdG ÒÑ©àdG ‘ :É«k fÉK

lán∏gs nDƒeo ÉgóMh
n ,¿É°ùf’G π≤Y u »àdG Ip É«◊G IOGQp
o É¡ ocôëj n EG ¿ps EG .Éª¡æ«H QÉ« o ’ ¬o fs nCGh ,∫ƒªÿG
l Np óLƒj o ƒg áp °ûMƒàŸG
u n ¿s nCG Gƒbóq °ün Jo ’ :¢üædG
áp «ªæàdG πjóH q ‘ AÉL n
.ÖcƒμdG Gòg Pp É≤fpE’
øe ∞«Øîà∏d Ön °ùf n nC’G QÉ«ÿG
n ,∂jC m
n GQ ‘ ,πo uμ°ûn Jo äÉMGÎbG náKÓK Ωr óu nbh ,∫ƒ≤dG Gòg ìöTG
(äÉeÓY ÊÉªK) .¢VQC’G Öcƒc
n u »àdG ôp WÉîŸG
Oo ó¡J
zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏› øe IPƒNCÉe ¢Uƒ°üf ` áeÉ©dG ájƒfÉãdG IOÉ¡°ûdG äÉfÉëàeG 296
‹É©dG º«∏©àdGh á«HÎdG IQGRh

áeÉ©dG ájƒfÉãdG IOÉ¡°ûdG äÉfÉëàeG
ájOÉ©dG 2007 áæ°S IQhO á«HÎ∏d áeÉ©dG ájôjóŸG
äÉ«fÉ°ùfE’Gh ÜGOB’Gh OÉ°üàb’Gh ´ÉªàL’G ÉYôa
äÉfÉëàe’G IôFGO
á«fóŸG áÄ°ûæàdGh á«æWƒdG á«HÎdG IOÉe ‘ á≤HÉ°ùe

IóMGh áYÉ°S :IóŸG
á∏Ä°SCG á©HQCGh äGóæà°ùe áKÓK á≤HÉ°ùŸG øª°†àJ

q
(1) óæà°ùe
,áÄ«ÑdG ájÉYôd »°üî°ûdG

q πª©dG ¤EG ¢SÉædG ™aO á«Ä«ÑdG q äÉ«©ª÷G
q äÉª¡e
q á©«∏W »Øa .zIhó≤dÉH á«YƒàdG{ ƒg »Ä«ÑdG q πª©dG ´GƒfCG í‚CG ¿ƒμj ób
.áÄ«ÑdG ∫É«M º¡JÉaöüJh q º¡ØbGƒe ‘ »cƒ∏°S
q Ò«¨J çGóMEGh
≈∏Y óYÉ°ùj Ée ,É¡eÉªàgG ∫É› ≥ah »æWƒdG q iƒà°ùŸG ≈∏Y äGOÉ –G q ‘ ΩÉ¶àf’G ∂dòH »æ©fh , º«¶æàdG ƒg á ª¡ŸG
q √òg ≥«≤ëàd ≥Ñ°ùŸG •öûdGh
áÄ«ÑdG ájÉYôa ,ágÉLƒdGh IÒ¨°üdG äÉ°SÉ«°ùdG áÑ©d ‘ ∫ƒNódGh ,á«WGôbhÒÑdG q ÖbGƒY ¤E G ¬ ÑæàdG
q øe óH
q ’ Éªc .á «dÉ©ØH
q OQGƒŸGh äÉbÉ£dG ΩGóîà°SG
GPEGh ,á«ª∏©dG
q ≥FÉ≤◊Gh á qbódG »NƒJ q äÉ«©ª÷G q √òg ≈∏Y ,í«ë°U ¢SÉ°SCG ≈∏Y É«æÑe v πª©dG ¿ƒμj »ch .»cƒ∏°S q ∞bƒeh »°üî°T q ¿ÉÁEGh Ió«≤Y
.áÄ«ÑdG ádÉ°SQ ¢ûjƒ°ûJ ¤EG …ODq ƒJ á«FÉZƒ¨dG q øe ádÉM ‘ á«Ä«ÑdG
q äÉ «©ª÷G
q ™≤J ,Gòg π©ØJ ⁄
É¡JQóbh É¡dÓ≤à°SG ≈∏Y É¡XÉØM ™ªa ;áÄ«ÑdG πcÉ°ûe πM q §≤a »∏gC q ’ G πª©dÉH ,ÉgóMh ™«£à°ùJ ’ É¡ fC
q G ∑QóJ ¿C G á «Ä«ÑdG
q äÉYÉª÷G ≈∏Y ¿Cq G Éªc
¤EG áLÉëH §≤a äÉ«©ª÷G q â°ù«∏a áfRGƒàe Éæg ábÓ©dGh .áÄ«ÑdG IQGRh …CG áÄ«Ñ∏d ájõcôŸG q á£∏°ùdG ™e É¡àbÓY º«¶æJ øe É¡d óH q ’ ,áHÉbôdG ≈∏Y
á¡jóH áYöùH πcÉ°ûŸG ¢ùª∏àj q á«Yƒ£dG q á«∏gC q
q ’G äÉª¶æª∏d »Ñ©°ûdG
q ¢ù◊Éa
q ;á «∏gC
q ’ G äÉª q
¶æŸG ¤E G êÉà– á£∏°ùdG √òg ¿E
q G πH áÄ«ÑdG IQGRh ºYO
á«dÉŸG
q ÒHGóàdGh äÉ©jöûàdG QGôbE G á«∏gC
q ’ G äÉYÉª÷G ºYóJ iôNC G á«MÉf øe .IójóL äGQÉ«N QGô≤dG »©fÉ°üd Ω ó≤J
q »àdG ∫ƒ∏◊G ìGÎbG ‘ ∑QÉ°ûjh
.áYÉª÷Gh OôØdG iƒà°ùe ≈∏Y ÚfGƒ≤dG √òg ò«ØæJ ºYóJ Éªc á«Ä«ÑdG q ÚfGƒ≤∏d Ió jD
q qƒ ŸG á «Ñ©°ûdG IOGQE ’ G π«©ØJ ‘ óYÉ°ùJh áÄ«ÑdG ájÉªM ¤EG á∏jB’G
. 2006 ähÒH ,á«q æ≤àdG äGQƒ°ûæŸG ,á«q Ä«ÑdG Iô qμØŸG ,Ö©°U Ö«‚
(2) óæà°ùe
öüà≤j ’ ÊóŸG
q ™ªàéŸG ¿Cq G ,óFÉ°S ƒg ÉŸ É kaÓN ,»æ©j Gògh ,ádhódG ÚHh áØ∏àîŸG ¬ëFGöTh ¬JÉÄØH ™ªàéŸG ÚH §«°Sh áHÉãÃ ÊóŸG q ™ªàéŸG ¿Eq G
.á«∏gC
q ’ G äÉ «©ª÷Gh
q äÉHÉ≤ædGh á «æ¡ŸG
q äGOÉ –’Gh
q á «ª«∏©àdGh
q á«eÓYE
q ’ G äÉ°ù °SD
q ƒ ŸG πª°û«d ™°ù àj
q πH ,á «°SÉ«°ùdG
q äÉÄ«¡dG hC G ÜGõMC ’G ≈∏Y
AGOC’G ‘ Ò°ü≤J ≈∏Y ∫ójh q ,»Ñ©°ûdG
q ¢†ÑædG øe á£∏°ùdG ±ƒN ¤E G IQÉ°TE G ÉgQGô≤à°SGh á£∏°ùdG øeC G O ó¡j
q πeÉ©c ÊóŸG
q ™ªàéŸG ™e »WÉ©àdG ¿Eq G
q
√QhO ‹ÉàdÉH Öéëjh π≤à°ùŸG ¬WÉ°ûæH ΩÉ«≤dG øY ÊóŸG q ™ªàéŸG ≥«©j Ée ,QGôªà°SÉH áÑbGôŸG â– É¡©°Vh hCG äÉ°ù°SDq ƒŸG √òg ádÉªà°SG ¤EG É¡©aój
.πYÉØdG
≥∏q ©àj ¿RGƒàdG Gòg ô qaƒJ ¿Eq G .¬JÉ«©ªL
q ‘ Ók ã‡ q ™ªàéŸG QhOh á£∏°ùc ÉgQhO ÚH ¿RGƒàdG ≈YôJ ¿CG á«WGô≤ÁódG q äÉ°ù°SDq ƒŸG äGP ádhódG ™«£à°ùJ
¬d ∑ÎJ h ¬JÉÄ«gh ¬JÉ°ù°SDq ƒÃ ±Î©J ¿CG ’q EG É¡«∏Y Éªa √QhO ¢SQÉÁ ¿CG ÊóŸG q ™ªàéŸG Gò¡d äOGQCG GPEG »¡a ,πYÉØdG »WGô≤ÁódG q É¡FGOCGh ádhódÉH
.™ªàéŸG Gòg ≈∏Y É¡JÉ«dhD q ƒ °ùe øe m
Ò Ñc m
A Ö©H â≤dC
r G ób ¿ƒμJ ∂dòH »gh .¬àØ«Xh … OD
q ƒ j ≈àM É°ûeÉg
k
¬JÉÑZQ øY ÒÑ©àdG á«fÉμeE q G ™«ªé∏d í«àjh »°SÉ«°S
q ΩÉ¶f AÉæH ¤E G ∫ ƒëàdG
q πLC G øe ÊóŸG
q ™ªàéŸGh á£∏°ùdG ÚH ≥aGƒàdG ºàj
q ¿C G øe óH
q ’ ,Éæg øe
.¬JGQÉ«Nh
.±ôq °üàH -16072 Oó©dG – 2007 (πjôHCG) ¿É°ù«f 6 á©ª÷G ,IÉ«◊G IójôL
(3) óæà°ùe
ájO
q ó©àdG q π qμ°ûJ
q •öT É¡fCq G PEG ,»WGô≤ÁódG ΩÉ¶ædG ‘ ájhGõdG ôéM ÒÑ©àdGh …CGôdG ájôM
q ™LGôJ ≈∏Y É¡æμd
áé«àf ,Oô£e q ,ÚfGƒ≤dGh Qƒà°SódG ∫ÓN øe ¿ÉæÑd ‘ ádƒØμe »gh
...É¡d ¢Vô©àJ
q »àdG á«dÉŸGh
q á«°SÉ«°ùdG
q äÉWƒ¨°†dG
.áaÉë°üdG ájq ôM -âfÎf’G ≈∏Y aures.blogspot.com ™bƒe
z...∂dP ∂æe Ö∏WCG ÉeóæY ºq∏μàJ ¿CG ∂æμÁ{
: á`∏`Ä``°SC’G
(¿É``àeÓ`Y) .É¡dhÉæàj »àdG ádCÉ°ùŸG O qóMh √Qó°üe ,¬Yƒf : (3 – 2 – 1) äGóæà°ùŸG øe Óv c Ω uób -1
:ôp¡¶Jo »àdG QÉμaC’G äGóæà°ùŸG øe êôîà°SG -2

(äÉeÓY çÓK) (∫hC’G óæà°ùŸG) .á«Ä«ÑdG
q äÉ«©ª÷G
q πªY ≥«©J »àdG ÜÉÑ°SC’G – CG
(IóMGh áeÓ`Y) (ÊÉãdG óæà°ùŸG) .ÊóŸG
q ™ªàéŸG äÉfƒμe
q -Ü
(¿É``àeÓ`Y) (ÊÉãdG óæà°ùŸG) .ÊóŸG
q ™ªàéŸGh á£∏°ùdG ÚH ¿hÉ©àdG èFÉàf -ê
.áeÉ©dG
q IÉ«◊G ‘ πYÉØdG »WGô≤ÁódG AGOC’G ¬LhC
o G ºgC u Jo -3
q G óMCG äÉHÉîàf’G πμ°û
(¿É``àeÓ`Y) .ájó∏ÑdG
q ¢ùdÉéª∏d í°TÎdG q á«dBq Gh á«HÉ«ædG
q äÉHÉîàfÓd í°TÎdG u – CG
q á«dBq G ÚH äÉbhôa á©HQCG OóM
(¿É``àeÓ`Y) .»æWƒdG
q ó«©°üdG ≈∏Y CGóÑŸG Gòg á«ªgCq G ÚHhu IóMGƒdG áÑNÉædG áÄ«¡dG CGóÑe ìöTG -Ü
.á«°SÉ«°ùdG
q á eÉ©dG
q IÉ«◊G ‘ º¡cGöTE G h á «fÉæÑ∏dG
q á «°ùæ÷G
q ºgOGOÎ°SG ÚHÎ¨ŸG ™e π°UGƒàdG πFÉ°Sh ºgCq G øe – ê
‘ º p¡°ùr Jo ,(á«eÓYE
q G ,á«aÉ≤K
q ,ájOÉ°üàbE
q G) iôNCG πFÉ°Sh çÓK ír °Vp hr nCG -
(¿É``àeÓ`Y) (á∏«°Sh πμd q áë°Vƒe q IóMGh Iôμa) .ΩC’G øWƒdGh ÚHÎ¨ŸG ÚH π°UGƒàdG õjõ©J
Iô°û©dG RhÉéàj øμ°S ™ªŒ

q øe Üô≤dÉHh ™«HÉæ«dG óMCG Qó°üe øe .Ω 500 ó©H ≈∏Y IQÉ°ùc QÉªãà°SÉH ¢UÉî°TC’G óMCG ΩÉb -4
.É¡gƒ°ûJ k
q ≈∏Y ¢VQC’G ÉcQÉJ πMQ QÉªãà°S’G IÎa AÉ¡àfG ó©Hh ,∫RÉæe
(¿É``àeÓ`Y) .AGôLE’G á«YôŸG
q ÚfGƒ≤∏d É k≤ah É¡ëë°Uh
q q – CG
,√ÓYCG IOQGƒdG äGRhÉéàdG OóM
ájÉªM ÖLGh ™«ª÷G ≈∏©a á«ªæà∏d ∑ôfi q öüæY »g á«Ä«ÑdG
q áMÉ«°ùdG âfÉc GPEG -Ü
.QÉªãà°SÓd πHÉb …OÉ°üàbG ƒ‰ ≥«≤ëàd áÄ«ÑdG
(¿É``àeÓ`Y) .á«Ä«ÑdG
q IQƒJÉØdG ≈∏Y çƒ∏àdG
q ¢SÉμ©fG ä’É› áKÓK ∫ÓN øe ÚH q
(¿É``àeÓ`Y) .ájôëÑdG
q áMÉ«°ùdG §«°ûæJ ‘ º¡°ùJ äÉMGÎbG áKÓK Ωób u -ê
zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏› øe IPƒNCÉe ¢Uƒ°üf ` á«©eÉL äÉfÉëàeG 298
á«fÉæÑ∏dG á©eÉ÷G ,ΩÓYE’G á«∏c

(2016 á«fÉãdG IQhódG) »FÉ¡ædG ¿Éëàe’G »ë°üdGh »Ä«ÑdG ΩÓYE’G Î°SÉe
»Ä«ÑdG ΩÓYE’G :IOÉŸG
.á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ≈∏Y ñÉæŸG Ò¨àd á«Ä«ÑdG äGÒKCÉàdG ∫ƒM (óaCG) á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG ôjô≤J øY ∫É≤e »JCÉj Ée ‘
.∫É≤ª∏d ¿GƒæY ¤EG áaÉ°VEG ,áª¡e •É≤f ∫ÉªgEG ¿hO øe ,ôjô≤àdG ‘ IOQGƒdG äÉeƒ∏©ŸG RôHCG øª°†àj áª∏c 700 – 600 øe ∫É≤e áHÉàc :Üƒ∏£ŸG
äGÒKCÉà∏d ⁄É©dG ‘ Ék °Vô©J ÌcC’G ¿Gó∏ÑdG øe É¡fCG ¤G ¬Ñfn ,á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ≈∏Y ñÉæŸG Ò¨J ôKCG ∫ƒM Gk ôjô≤J ('óaCG)' á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG Qó°UCG
:äGÒKCÉàdG √òg ºgCGh .ñÉæŸG Ò¨àd á∏ªàëŸG
IÒ£N äÉjƒà°ùe ¤G π°üj ±ƒ°S »Hô©dG ⁄É©dG ‘ √É«ŸG í°ûd Ók °UCG êô◊G ™°VƒdG ¿EÉa ,ñÉæŸG Ò¨J øY ô¶ædG ±öüH .á«FÉŸG OQGƒŸG ∫DhÉ°†J
¿OQC’Gh ¿ÉæÑd ¤G ájQƒ°Sh ¥Gô©dG øe óàªŸGq ,Ö«°üÿG ∫Ó¡dÉH ±ô©jo Ée ¿CG øe ¿ÉHÉ«dG ‘ Ék ãjóM öûf ôjô≤J QòM óbh . 2025 áæ°S ∫ƒ∏ëH
πcÉ°ûŸGh .á«°ù«FôdG QÉ¡fC’G øe á«FÉŸG äGOGóe’G QƒgóJ ÖÑ°ùH ¿ô≤dG Gòg ájÉ¡f πÑb ≈°TÓàj óbh ,áHƒ°üÿG äÉª°S ™«ªL ó≤Øj ±ƒ°S ,Ú£°ù∏ah
,á«FÉŸG OQGƒŸG ∞°üf ƒëf Qó¡J »àdG áeGóà°ùŸG ÒZ …ôdG äÉ°SQÉ‡h ,™°SGh ¥É£f ≈∏Y Ohó°ùdG AÉ°ûfEG Ék °Uƒ°üN ,¿É°ùf’G ™æ°U øe »g »àdG
ºbÉØJ ¿CG πªàëjh .kGAƒ°S ™°VƒdG ójõJ É¡∏c ,á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ¢†©H ‘ á«dhódG ¢ù«jÉ≤ŸG Gk Òãc ¥ƒØJ »àdG √É«ª∏d …öûÑdG ∑Ó¡à°S’G ä’ó©eh
áÄŸG ‘ 30 áÑ°ùæH äGôØdG ô¡f ‘ √É«ŸG ≥aóJ ¢†Øîæj ób ,IQGô◊G äÉLQO ‘ äÉYÉØJQ’G QGôªà°SG ™eh .QƒgóàdG Gòg ñÉæŸG Ò¨àd á©bƒàŸG äGÒKCÉàdG
?á∏MÉ≤dG á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ ™°VƒdG ¿ƒμ«°S ∞«μa ,Ö«°üÿG ∫Ó¡dG ‘ Gòμg ∫É◊G âfÉc GPGh .¿ô≤dG ájÉ¡f πÑb áÄŸG ‘ 80 áÑ°ùæH ¿OQC’G ô¡f ‘h
äÉ«LƒdƒæμJ ∂dP ‘ ÉÃ ,IójóL á«FÉe OQGƒe Qƒ£f ¿CGh ,…ôdG ‘ Ék °Uƒ°üN ,IAÉØμdG ø°ùëf ¿CG øe óH q ’h .á∏LÉY ádCÉ°ùe »g √É«ŸG IQGOG ¿Éa ∂dòd
.á◊ÉŸG √É«ŸG á«∏ëàd IôμàÑe
≥WÉæŸG ‘ ™≤J á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ á«æμ°ùdG õcGôŸGh »YGQõdGh …OÉ°üàb’G •É°ûædG á«ÑdÉZ ¿C’ ,kGÒÑc Gk ô£N Ék °†jCG πμ°ûj QÉëÑdG äÉjƒà°ùe ´ÉØJQG
áHò©dG √É«ŸGh áHÎdG áMƒ∏e IOÉjRh á«∏MÉ°ùdG ≥WÉæŸG ¥GôZEG πμ°T ‘ ¿ƒμj ób Gògh .QÉëÑdG äÉjƒà°ùe ´ÉØJQ’ ÒÑc πμ°ûH á°Vô©ŸG ,á«∏MÉ°ùdG
.á«aƒ÷G äÉfGõÿG πãe IôaGƒàŸG
±ƒ°S §≤a óMGh Îe √QGó≤e QÉëÑdG äÉjƒà°ùe ‘ Ék YÉØJQG ¿CG ø£°SƒH á©eÉL ‘ ó©H øY QÉ©°ûà°S’G õcôe ' óaCG' áë∏°üŸ ÉgGôLCG á°SGQO äô¡XCG óbh
öüe ‘ ¿ƒμà°S QÉëÑdG äÉjƒà°ùe ´ÉØJQ’ Gk ô£N ÌcC’G äGÒKCÉàdGh .á«Hô©dG á«∏MÉ°ùdG »°VGQC’G øe ™Hôe Îeƒ∏«c 41^500 ≈∏Y öTÉÑe πμ°ûH ôKDƒj
Ék YÉØJQG ¿CG å«M ,á≤£æŸG ‘ »YGQõdG ´É£≤dG ≈∏Y äGÒKCÉàdG ÈcCG öüe ó¡°ûJ ±ƒ°Sh .äGQÉe’Gh øjôëÑdGh ô£bh âjƒμdGh ôFGõ÷Gh Üô¨ŸGh ¢ùfƒJh
áÄŸG ‘ 3^2 ≈∏Y öTÉÑe πμ°ûH ôKDƒj ±ƒ°S ´ÉØJQ’G Gòg ¿CG Éªc .ô£î∏d OÓÑdG ‘ á«YGQõdG »°VGQC’G øe áÄŸG ‘ 12 ¢Vô©j ±ƒ°S óMGh Îe QGó≤Ã
.áÄŸG ‘ 1^28 ƒëf ≠∏ÑJ á«ŸÉY áÑ°ùf ™e áfQÉ≤ŸÉH ,á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ¿Éμ°S øe
äÉÑÑ°ùeh ,¢Vƒ©ÑdG πãe ¢VGôeC’G äÓbÉæd á«aGô¨÷G ä’ÉéŸG ‘ äGÒ¨J áé«àf Ék °Uƒ°üN ,IQGô◊G äÉLQO ´ÉØJQÉH Ék Ñ∏°S ôKCÉàJ ±ƒ°S ô°ûÑdG áë°U
,É«°SQÉ¡∏ÑdGh ÉjQÓŸG πãe ájó©Ÿo G ¢VGôeC’G »°ûØJ OGOõj ±ƒ°Sh .¬à«Yƒfh AGò¨dG ôaGƒJh ,AGƒ¡dG á«Yƒfh ,√É«ŸG á«Yƒfh ,√É«ŸG É¡∏≤æJ »àdG ¢VGôeC’G
n Gk QÉ°ûàfG ÌcCG íÑ°üJ ±ƒ°S ,á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ Ék jƒæ°S ¢üî°T ÚjÓe 3 Ók °UCG Ö«°üJ »àdG ,ÉjQÓŸGh .¿GOƒ°ùdGh Üô¨ŸGh öüe ‘ Ék °Uƒ°üN
πNór Jh
ó«°ùchCG ÊÉK äGõ«côJ ´ÉØJQGh .√OGóYCG ójõjh ÉjQÓª∏d πbÉædG ¢Vƒ©ÑdG ∫É› ™°Sƒjh áfÉ°†◊G IÎa öü≤j q IQGô◊G äÉLQO ´ÉØJQG å«M ,IójóL »°VGQCG
.á≤£æŸG AÉëfCG ‘ ájƒFôdG ¢VGôeC’Gh á«°SÉ°ùë∏d IÒãŸG π©ØdG OhOQ ójõj ±ƒ°S ájhGôë°üdG ≥WÉæŸG ‘ ÉgQGôμJh á«∏eôdG ∞°UGƒ©dG Ió°T OÉjORGh ¿ƒHôμdG
äGOGóàeG ‘ äGÒ¨àdGh ¬©°SƒJh ±ÉØ÷G IhÉ°ùb OÉjORÉa .á«°ù«FôdG ájöûÑdG äÉLÉ«àM’G≈∏Y ôKDƒj ,kGójGõàe Gk ójó¡J ¬LGƒj ±ƒ°S AGò¨dG êÉàfEG
‘ äGÒ«¨J ∂dP ‘ ÉÃ ,á∏LÉY á«aÓ«μJ ÒHGóJ PÉîJG Üƒ∏£ŸGh .á∏jóH ÒHGóJ ≥Ñ£J ⁄ GPG ∞°üædG ¤G á«YGQõdG π«°UÉëŸG ¢†ØîJ ób ∫ƒ°üØdG
»°†à≤j ±ƒ°S ∫ƒ°üØdG OGóàeG ‘ ∫óÑàdGh QÉ£eC’G ∫ƒ£g ¢VÉØîfGh IQGô◊G äÉLQO ´ÉØJQG ¿CG Éªc .…ôdG äÉ°SQÉ‡h Ióª°SC’Gh π«°UÉëŸG ´GƒfCG
´ÉØJQG πª– ™«£à°ùJh πbCG √É«e ¤G êÉà– π«°UÉfi ôjƒ£J Öéjh .áÄ°TÉædG ´É°VhC’G ™e ∞«μàdG É¡æμÁ π«°UÉëŸG øe IójóL ±Éæ°UCG ôjƒ£J
äGÒKCÉàd ÒÑc πμ°ûH á°Vô©e »gh ,á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG øe OóY ‘ OÉ°üàb’G øe º¡e ´É£b áMÉ«°ùdG.™°SGh ¥É£f ≈∏Y ÉgOÉªàYGh ,áMƒ∏ŸG äÉjƒà°ùe
AÉëfCG ‘ ' áMÉ«°ùdG áMGQ öTDƒe'' ‘ ôKC’G ójó°T Ék ©LGôJ ÖÑ°ùj ±ƒ°S ájƒÄe äÉLQO ™HQCGh áLQO ÚH ìhGÎj IQGô◊G ∫ó©e ‘ ´ÉØJQÉa .ñÉæŸG Ò¨J
ÖÑ°ùH Ék °Uƒ°üN ,2080 áæ°S ∫ƒ∏ëH ' á«JGDƒe ÒZ''h ' á«°ûeÉg'' ÚH íÑ°üJ ¿CG πªàëjÉk «MÉ«°S ' IRÉà‡''h ' Ió«L'' ÚH áØæ°üŸG ≥WÉæŸGh .á≤£æŸG
≈∏Y á«fÉLôŸG ÜÉ©°ûdG ¢VÉ°†«HG ôKDƒj ±ƒ°Sh .á«Lƒdƒμj’G º¶ædG QƒgóJh √É«ŸG í°Th áaô£àŸG á«NÉæŸG çGóMC’Gh ∞«°üdG ∫ƒ°üa IQGôM ´ÉØJQG
á«MÉ«°ùdG õcGôŸG ≈∏Y QÉëÑdG äÉjƒà°ùe ´ÉØJQGh ÅWGƒ°ûdG πcBÉJ ôKDƒ«°S Éªc .¿OQC’Gh öüe ¤hC’G áLQódÉHh ,ôªMC’G ôëÑdG ¢VƒM ¿Gó∏H ‘ áMÉ«°ùdG
áÑjôb ÊÉÑŸGh á≤«°V á«∏eôdG ÅWGƒ°ûdG å«M øcÉeC’G ‘ Ék °Uƒ°üN ,¿ÉæÑdh ¿OQC’Gh ájQƒ°Sh Üô¨ŸGh ¢ùfƒJh öüe ‘ ¤hC’G áLQódÉHh ,á«∏MÉ°ùdG
É¡jód »àdG ¿Gó∏ÑdG ≈∏Yh .á«aÉ≤ãdG áMÉ«°ùdG πãe ,»NÉæŸG Ò¨à∏d Ék °Vô©J πbCG ¿ƒμJ á∏jóH áMÉ«°ùd äGQÉ«N ±É°ûμà°SG Öéj .»∏MÉ°ùdG §ÿG øe
.á∏jóH á«∏NGO á«MÉ«°S õcGôe Qƒ£J ¿CG QÉëÑdG äÉjƒà°ùe ´ÉØJQ’ ÒÑc πμ°ûH á°Vô©e á«∏MÉ°S ≥WÉæe
QGó≤Ã IQGô◊G ‘ ´ÉØJQÉa .ñÉæŸG Ò¨JIó°T q OÉjORG ÖÑ°ùH QGöVC’G øe Gk ójõe ó¡°ûj ±ƒ°S ,kÓ°UCG QƒgóàŸG ,á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ »Lƒdƒ«ÑdG ´ƒæàdG
IójôØdG äÉæjƒμàdG øe Gk Òãc á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG …ƒ–h .´GƒfC’G ™«ªL øe áÄŸG ‘ 40 ¤G π°üj Ée ¢VGô≤fG ¤G …ODƒj ±ƒ°S ÚàjƒÄe ÚàLQO
,¥Gô©dG ‘ Ö°ü≤dG QGƒgCGh ,ô£b ‘ (Ωô≤dG) ±hô¨æŸG QÉé°TCGh ,ájQƒ°Sh ¿ÉæÑd ‘ RQC’G äÉHÉZ πãe ,ñÉæŸG Ò¨J ô£ÿ ¢Uƒ°üÿG ≈∏Y á°Vô©ŸG
.ôªMC’G ôëÑ∏d á«∏MÉ°ùdG ∫ÉÑ÷G π°SÓ°Sh ,¿ÉªYh o øª«dG ‘ á«dÉ©dG ∫ÉÑ÷G π°SÓ°Sh
ÊÉÑŸG øe áÄŸG ‘ 75 ¿CG Qó≤jh .ñÉæŸG Ò¨J ™e ∞«μà∏d á«°SÉ°SC’G äÉÑ∏£àŸG πgÉéàJ á«Hô©dG á≤£æŸG ‘ ÊóŸo G §«£îàdGh »°VGQC’G ΩGóîà°SG áª¶fCG
QGôμJh IóM OÉjORGh QÉëÑdG äÉjƒà°ùe ´ÉØJQG áé«àf ¤hC’G áLQódÉHh ,ñÉæŸG Ò¨J äGÒKCÉJ ô£ÿ öTÉÑe πμ°ûH á°Vô©e á≤£æŸG ‘ á«àëàdG ≈æÑdGh
‘h .ô£N ‘ ábÉ£dG ó«dƒJ äÉ£fih ádòàÑŸG √É«ŸGh ÜöûdG √É«e OGóeG äÉμÑ°Th π≤ædG º¶f á«bƒKƒe ¿ƒμà°Sh .∞°UGƒ©dG OGóà°TGh IQÉ◊G ΩÉjC’G
IQÉ°†dG äGÒKCÉàdG á¡LGƒe ‘ ácÎ°ûŸG É¡◊É°üe øY ´Éaó∏d (AOSIS) ' IÒ¨°üdG ájQõ÷G ∫hódG ∞dÉ–'n ' IÒ¨°U ájQõo Lo ádhO 42 âeÉbCG ÚM
É¡©∏àÑj ±ƒ°S »àdG ¤hC’G Qõ÷G øe ¿ƒμà°S √òg .iôNCG Qõ÷ §«£îàdG ºàjh ,á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ¢†©H ‘ ≈æÑJ á«YÉæ£°UG Gk QõL iôf ,ñÉæŸG Ò¨àd
äBÉ°ûæŸG ÚH áaÉ°ùŸG Oó– »àdG ,§«£îàdG •höT òNCÉJ ¿CG …Qhö†dG øe ¬fCG Éªc .Égƒ∏Y ¢VÉØîfGh É¡ªéM ô¨°U ÖÑ°ùH QÉëÑdG äÉjƒà°ùe ´ÉØJQG
IÉYGôe Öéj ,¥ô£dGh ÊÉÑŸG ‘ πª©à°ùJ »àdG AÉ°ûf’G OGƒe QÉ«àNG óæYh .QÉÑàY’G ‘ QÉëÑdG äÉjƒà°ùe ´ÉØJQG ójó¡J ,»∏MÉ°ùdG §ÿGh áªFGódG
.ñÉæŸG Ò¨J ™e ∞«μàdG á∏¡°S ÊÉÑŸGh á«àëàdG ≈æÑdG π©÷ §£N ¤G áLÉM ∑Éægh .IQGô◊G äÉLQO ´ÉØJQG ô£N
(140 Oó©dG ,zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏› øe ¢ùÑà≤e :Qó°üŸG)
g¤hD'Hg`¤dD¥(yD'Iwhµ'yJy* 2008 á«ªæ`à`dGh á`Ä«`Ñ∏d »``Hô`©dG ió`à`æª`dG ô`jô`≤`J
g¤@@(y@D'g@`@¤@d@D' á˘˘«˘ Hô˘˘©˘ dG á˘˘Ä˘ «˘ Ñ˘ dG

¡c@@@@@@¤@@@@D'
}@Bc@h@E/1¢@@@Dg@@E'wh{@E)1'/%'
π˘Ñ˘≤˘à˘°ùŸG äÉ˘jó–
Ö©°U Ö«‚h ¬Ñ∏W ∫Éªc ≈Ø£°üe :ôjô–
¦y|D'wº :jÐ
e5e¤¾
¢hJ21c|(
2011 ôjô≤J 2010 ôjô≤J 2009 ôjô≤J 2008 ôjô≤J

2012 á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG ôjô≤J
2013 á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG ôjô≤J
2014 á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæªdG ôjô≤J
6
5 á«``Hô©`dG á`Ä`«`Ñ`dG
7 á`«``Hô©`dG á`Ä`«`Ñ`dG á«``Hô©`dG á`Ä`«`Ñ`dG
»FGò`¨dG øèC’G áeGóà°ùªdG ábÉ£dG AÉ`≤ÑdG äGQÉ`«N
á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG »a á«Ä«ÑdG áª°üÑdG
äÉ```©`bƒ`àdGh äÉ``jó``ëàdG äGQÉ`«îdG ,äÉjó`ëàdG ,äÉ`©bƒàdG
:ôjô– Ö©°U Ö«‚ :ôjô–
:ôjô– π«∏÷GóÑY º«gGôHG
¥OÉ°U ËôμdGóÑY
í∏°üdG Oƒªfi …ô°û©dG óªfi
Ö©°U Ö«‚ Ö©°U Ö«‚
øª°†àj
á«Ä«ÑdG áª°üÑdG ¢ù∏WCG
á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ á«©«Ñ£dG OQGƒŸGh
á«ŸÉ©dG á«Ä«ÑdG áª°üÑdG áμÑ°T øe

2016 á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæªdG ôjô≤J
2019 Report of the Arab Forum for Environment and Development
2018 Report of the Arab Forum for Environment and Development 2017 Report of the Arab Forum for Environment and Development
á`«``Hô©`dG á`Ä`«`Ñ`dG
ENVIRONMENTAL FINANCING SUSTAINABLE ARAB ENVIRONMENT ëĢpûîāģğpëÕģĦîğp
EDUCATION DEVELOPMENT ý ÕĖîĢīéýĒwçĦĢīĘ
FOR SUSTAINABLE DEVELOPMENT IN ARAB COUNTRIES IN ARAB COUNTRIES IN 10 YEARS
EDITED BY: ëĦĀĪĠ÷éëĢpûîāģğpëÕģĦîğppûlëÕéýēğpûğpĚĜ÷íėÕÌ
NAJIB SAAB EDITED BY: EDITED BY:
NAJIB SAAB NAJIB SAAB :ôjô–
ABDUL-KARIM SADIK
Ö©°U Ö«‚
¥OÉ°U ËôμdGóÑY

[[[EJIHSRPMRISVK :™bƒªdG øe á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæªdG ôjQÉ≤J πjõæJ øμªj
™LGôªdG
.2019 – 2008 ,á«ªæàdGh áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG .ájƒæ°ùdG zá«Hô©dG áÄ«ÑdG{ ôjQÉ≤J
www.afedonline.org
www.afedmag.com .2019 – 1996 ,258 – 1 OGóYC’G .zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏›
áÄ«Ñ∏d »Hô©dG ióàæŸG .zá«Ä«ÑdG äÉWÉ°ûædGh äÉeƒ∏©ŸG π«dO – á°SQóŸG ‘ áÄ«ÑdG{

www.afed-ecoschool.org .2012 ,zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏›h (óaCG) á«ªæàdGh
¥ô°ûdG õcôeh zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏› .zá«°SQóŸG á«Ä«ÑdG …OGƒæ∏d äÉWÉ°ûædG π«dO{
.(äÉ©ÑW 4) 2001 – 1999 ,áªFÓŸG É«Lƒdƒæμà∏d §°ShC’G
,áÄ«Ñ∏d IóëàŸG ·C’G èeÉfôH .(GEO-6) ¢SOÉ°ùdG zá«ŸÉ©dG áÄ«ÑdG äÉ©bƒJ{ ôjô≤J
.2019 ,êójÈª«c á©eÉL äGQƒ°ûæe
,áªFÓŸG É«Lƒdƒæμà∏d §°ShC’G ¥ô°ûdG õcôe .Ék Ñ«àc 23 .zá«∏ª©dG äÉ≤«Ñ£àdG á∏°ù∏°S{
.2010 – 1985
á«fÉK á©ÑW ,á«æ≤àdG äGQƒ°ûæŸG ,…hÉæ◊G ΩÉ°üY .zÜGƒLh ∫GDƒ°S 100 ‘ áÄ«ÑdG ÉjÉ°†b{
.2008 ,áë≤æe
.1987 ,á«fÉæÑ∏dG á©eÉ÷G äGQƒ°ûæe ,áª©W â«jÔgh êQƒL .z¿ÉæÑd ‘ á«Ä«ÑdG á«HÎdG{
,áªFÓŸG É«Lƒdƒæμà∏d §°ShC’G ¥ô°ûdG õcôe ,Ö©°U Ö«‚ .zá«ªæàdGh áªFÓŸG É«LƒdƒæμàdG{
.1994
IóëàŸG ·C’G áª¶æe .zÉæŸÉY Ò«¨àd Ék aóg 17 – áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG{

.ƒμ°ùfƒ«dG áª¶æe .áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ±GógCG ∫ƒM á«YƒàdG èeGôHh Úª∏©ª∏d Ió«Øe OGƒe
https://en.unesco.org/themes/education/sdgs/material

Afed-2019-Environment at School Handbook1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Afed-2019-Environment at School Handbook1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ISBN 978-9953-437-63-7

Ö©°U Ö«‚ :á©LGôŸGh ±Gô°T’G

OGóM IóZGQ :ôjôëàdG

"á«ªæàdGh áÄ«ÑdG" © ähôZ …O ¿É«°Sƒd :Ωƒ°SôdG

á«Hô©dG ¢SQGóª∏d »Ä«ÑdG π«dódG 2019 ©

á«°ù«FôdG á«Ä«ÑdG ÉjÉ°†≤dG

á«Ä«H äGQÉÑàNG :2 ≥ë∏ŸG 287

áeÉ©dG ájƒfÉãdG IOÉ¡°ûdG äÉfÉëàeG ‘ áÄ«ÑdG :3 ≥ë∏ŸG 293

,IÒNC’G äGƒæ°ùdG ∫ÓN áÄ«ÑdG ™°Vh ‘ áYQÉ°ùàŸG äGÒ¨àdGh

±É°ûμà°SG ≈∏Y óYÉ°ùJ á«°SÉ°SCG äÉeƒ∏©e Ò o aƒJ ¬æe ó°ü≤dG

äÉLÉ«àMG øeDq ƒJ »àdG áeGóà°ùŸG á«ªæàdG ≥«≤ëàd áë∏ŸG

.á«Ä«ÑdG äÉ°SQÉªªdGh äÉeƒ∏©ªdG »a äGQÉÑàNG :2 ≥ë∏ªdG

á«Hô©dG ¿Gó∏ÑdG ‘ á«Ä«ÑdG á«HÎdG

.á«Ä«H äÓ›h Öàch ™LGôe áaÉ°VEG ÈY á«°SQóŸG äÉÑàμŸG AGôKEGh º«YóJ -

?¢SQGóŸG ‘ »Ä«ÑdG º«∏©àdG ±GógCG Éeh ?á«Ä«ÑdG á«HÎdG »g Ée

:¢SQGóŸG ‘ »Ä«ÑdG º«∏©àdG ±GógCG »JCÉj Ée ‘

.á«Ä«ÑdG πcÉ°ûŸG πM ‘ ÜÓ£dG É¡HÉ°ùàcG óYÉ°ùj :äGQÉ¡ŸG

»Ä«ÑdG º«∏©àdG Ö«dÉ°SCG ¢†©H

êPÉªædG ™æ°Uh ÜÉ©dC’G t

ôJƒ«ÑeƒμdG Iõ¡LCG ∫Éª©à°SG t

IógÉ°ûŸGh AÉ¨°U’Gh á©dÉ£ŸG t

á«Ä«ÑdG á«HÎdG ÜÉ°ùàc’ á«°ù«FQ ÇOÉÑe

º∏©àdG ¢SÉ°SCG »g Iô°TÉÑŸG IÈÿG t

É¡d áé«àfh á«Ä«ÑdG Ωƒ∏©dG øe CGõéàj ’ AõL ƒg ∫hDƒ°ùŸG ±ô°üàdG t

»ŸÉY QÉ¶æe øe áÄ«ÑdG á°SGQO

Úª∏©ŸG ÖjQóJ èeGôH ‘ á«Ä«ÑdG á«HÎdG ¤G áLÉ◊G

:ådÉãdG Ωƒ«dG :ÊÉãdG Ωƒ«dG :∫hC’G Ωƒ«dG

AGô``°†N Éæà°SQóe π©éf ∞«c .2

»μd ¢SQGóªdG ≈dEG IƒYO »°SGQódG ΩÉ©dG ájGóH »a

ä’BG »a Iô«Ñc äÉ«ªμH πª©à°ùJ ôÑëdG z¢û«WGôN{ âfÉc Éªd t

AÉØWEG øe ócCÉàdG zá«HÓW á«Ä«H áWô°T{ ≈dEG á°SQóªdG πcƒJ ób t

,É¡dÉª©à°SG OÉ©j á«YhCG »a ¬©°V ,á°SQóªdG ≈dG AGó¨dG ΩÉ©W äô°†MC

:zá«ªæàdGh áÄ«ÑdG{ á∏ée .3

á«HÓWh ájƒHôJ á°†¡f

Êƒ«∏e ∑ƒÑ°ù«ah á«fhÎμdEG áHGƒH

»°SQóe »Ä«H Om Éf AÉ°ûfEG .4

?»°SQóŸG »Ä«ÑdG …OÉædG ƒg Ée

?»°SQóe »Ä«H OÉf AÉ°ûfEG GPÉŸ

:»°SQóe »Ä«H OÉf AÉ°ûfE’ á«°ù«FôdG ±GógC’G

?»°SQóe »Ä«H OÉf AÉ°ûfEG ºàj ∞«c

§«ëŸGh á°SQóŸG ≈∏Y ±ô©àdG .2

á°SQóŸG IQGOEG ≈∏Y »Ä«ÑdG …OÉædG ¢VôY .3

…OÉæ∏d »°SÉ°SC’G ΩÉ¶ædG .4

…OÉædG ¤EG ÜÉ°ùàf’G .5

…OÉædG äÉWÉ°ûf ójó– .8

.á°SQóŸG πNGO á≤jóM hCG πà°ûe AÉ°ûfEG t

…OÉæ∏d á«FÉYO á∏ªM .9

…OÉæ∏d …ƒæ©ŸG ºYódG .10

:…OÉæ∏d πjƒªàdG ™ª÷ iôNC’G äÉWÉ°ûædG øe

ô°S ...ΩÉeC’G ¤EG

á«°SQóe á«Ä«H äÉHÉîàfG

ºgh á«WGôbƒÁódG hQGóH ` ¢ü∏îŸG á°SQóe ÜÓW ¢SQÉÁ

πNGO á«Ä«H á«YƒJ á∏ªM ¥ÓWG á°SQóŸG äÉWÉ°ûf øeh

á«Hƒæ÷G á«∏eÉ©dG á°SQóŸG ‘ áÄ«ÑdG …OÉf AÉ°†YCG ÜÉîàfG ”

¿hÉ©àdÉH OƒæH á©Ñ°S øe »Ä«H èeÉfôH ò«ØæàH …OÉædG ΩÉbh

äÓªëH ΩÉ«≤dG ∫ÓN øe á°SQóŸG πNGO áÄ«ÑdÉH ΩÉªàg’G .1

Ωób ,ájƒfÉãdG ôjóe øe á«Ñ«MôJ áª∏c ó©H

á«°SQóŸG …OGƒæ∏d á«Ä«H áeÉfRhQ

øjõæÑdG øe »éjQóàdG ¢ü∏îà∏d íLÉædG ‹hódG ≥«°ùæàdG ó©H

ájPDƒŸG ¢ùª°ûdG á©°TCG »≤àf ∞«c

AGƒ¡dG çƒ∏J øY ≥FÉ≤M

âjƒμdG ‘ çƒ∏àdG ó°V ¿hôgÉ¶àj ÜÓW :»LPƒ‰ »°SQóe •É°ûf

™e ,á≤«bódG QÉÑ¨dG äÉÄjõL ¥É°ûæà°SG …ODƒj ¿CG øμÁh