Pojam je vezan za nagli društveni razvoj koji se dogodio u kratkom

vremenskom periodu. Pojavom parne mašine, dolazi do značajne

promene u načinu na koji su građevine konstruisane i korišćene.

Primeri ključnih arhitektonskih stilova koji su proizašli iz industrijske

revolucije uključuju klasicizam, eklekticizam, art nuvo i modernizam.
Svaki od tih stilova odražavao je nove materijale, tehnike i ideje tog
perioda.

Jedan od ključnih aspekata industrijske revolucije u arhitekturi je

RAZVOJ NOVIH GRAĐEVINSKIH MATERIJALA
- Čelik je omogućio izgradnju visokih zgrada i mostova sa velikom
nosivošću,
- beton i armirani beton ( AB) pružio mogućnost brze izgradnje i
oblikovanja raznih građevinskih elemenata.
- Staklo je postalo popularno kao materijal za prozore i fasade,
omogućavajući više svetlosti da prodre u prostorije.
- Uz napredak materijala, industrijska revolucija u arhitekturi donela
je NOVE TEHNIKE IZGRADNJE.
Na primer, počelo se koristiti serijska proizvodnja za izradu
građevinskih elemenata, što je omogućilo brže i jeftinije
konstruisanje. Takođe, razvijene su mašine i uređaji za izgradnju,
što je smanjilo potrebu za ručnim radom i ubrzalo proces.

- Ova revolucija je takođe rezultirala PROMENA U NAČINU

ŽIVLJENJA (NOVI TIPOVI GRAĐEVINA)
Industrijska revolucija u arhitekturi dovela je do razvoja novih tipova
građevina, INDUSTRIJSKE (fabrike,skladišta), SAOBRAĆAJNE
(mostovi, železničke stanice), JAVNE OBJEKTE (banke, berze,
robne kuće), REPREZENTATIVNE (sudovi, parlamenti,hoteli) i
PRIVATNI ( kuće i stanovi u višespratnicama).
Takođe je promenila urbanističke planove gradova, pružajući
prostor za veće gustine naseljenosti i izgradnju infrastrukture.
Abraham Darbi
Most preko reke Severn,
Engleska, 1779.

Novi materijal – čelik

Jedan od prvih gvozdenih mostova, raspona oko 30 m;
ovaj most predstavlja primer zamene kamena livenim gvožđem, uz zadržavanje
konture;
drastično je smanjena masa;
Thomas Telford Menai - viseći most
1819-1826.
Novi tip mosta – viseći most
Pojavom železnice 1830. raste potreba za mostovima otpornim na težinu i dinamički
(kinematički) udar na konstrukciju pri prolasku voza .
Novi tip konstrukcije –
rešetkasta konstrukcija

Mnogo efikasnija forma

je rešetkasti nosač, čija
krutost
i sposobnost da se ne
deformiše se zasniva
na
geometriji trougla, a
otpornost na
osobinama materijala; Benjamin Baker
Forth Rail bridge
1882-1890.

Dobra strana -
laki su, srazmerno su mali preseci sastavnih elemenata, jednostavno se
montiraju;
manji su troškovi proizvodnje;
neki elementi rešetkastog nosača opterećeni su na pritisak, a neki na
zatezanje.
Prva svetska izložba 1851

Kristalna palata, 1851.Hajd park,London

Džozef Pakston
Zgrada napravljena od livenog gvožđa i stakla koja se nalazila u Hajd
Parku, u predrgrađu Londona.
Napravljena je za Veliku izložbu 1851. godine.
Kristalna palata u Londonu zajedno sa Ajfelovom kulom u Parizu predstavlja
osnovne simbole arhitekture industrijske epohe.
 Kristalna
palata, 1851.
Hajd park,
London

Palata je projekat Džozefa Pakstona za prvu svetsku izložbu u Londonu 1851.

godine na više od 7.3 ha i sa potpuno staklenim zidovima i čeličnom konstrukcijom
od livenog gvožđa visine 34m
 Kristalna
palata, 1851.
Hajd park,
London

Hala veličine 92.000 m² (7.3 ha) predstavlja izložbeni prostor gde su mogli da prikažu
tadašnje primere najnovije tehnologije razvijene u industrijskoj revoluciji.
Koristili su se prefabrikovani montažni elementi, i standardizacije pojedinih elemenata,
objekat je podignut za samo 17 nedelja.
Nakon Londona, objekat je premešten na drugu lokaciju ali je 1936.g. izoreo .
Nastala povodom Svetske izložbe
1889. kao simbolički ulaz u
izložbene prostore.

Objekat predstavlja revolucionarni

pokušaj stvaranja novih formi, koje
omogućuje čelična konstrukcija.

Kontrukcija je vidljiva ( nema nikakvih

oboga)- što do tada nikad nije bilo u
arhitekturi!

Ajfelova kula je prozračna, veoma

visoka, stabilna, neobično čvrsta i
elastična građevina.

Ajfelova kula, Pariz- Gustav Ajfel

1887.-89.
 Visine 300 m, osnove 125x125m, dva
puta višlja je od bilo koje dotadašnje
konstrukcije.

Nov izum je bio lift !

Velike ličnosti kulture bile su energično

protiv ovog "monstruoznog" zdanja koje
se visoko izdizalo iznad crkava i
dinastičkih građevina

Ajfelova kula, Pariz- Gustav Ajfel

1887.-89.
Drugi objekat za Svetsku izložbu 1889. je bila " Galerija
mašina"
Impresivna čelična konstrukcija paviljona sastojala se od
velikog središnjeg broda i bočnih galerija. Diter i Kontamen "Galerija
su izgradili konstrukciju visoku 45 metara, sastavljenu od mašina"
lukova i stubova od kovanog gvožđa. Krov paviljona bio je Diter i
od stakla, što je omogućavalo prodor dnevne svetlosti. Kontamen
Kew Garden
Vilijem Huker
1840

Kraljevska botanička bašta Kew, je botanički vrt smješten u Kewu,

predgrađu Londona, u Engleskoj. Osnovan je 1840. godine, a glavni
vrtovi su izgrađeni između 1844. i 1848. godine. Botanička bašta Kew
jedan je od najvećih i najvažnijih botaničkih vrtova na svetu.
Staklene kuće su dizajnirane za uzgoj različitih biljnih vrsta. Najpoznatija od njih je
Palm House, Temperate House, najveća staklena kuća na svetu.
Pored staklenika, Kew Gardens ima i druge delove kao što su Japan House,
Alpine House, Rock Garden, Azalea Garden i mnogi drugi.

Kew Gardens su postali važno mesto za istraživanje i očuvanje biljaka, kao i za

edukaciju javnosti o prirodi i okolišu. Danas su vrtovi upisani na UNESCO-vu listu
svetske baštine
Zbog nastalih društvenih promena veliki broj stanovništva migrira u velike gradove.

Gradovi Evrope se ubrzo proširuju, obnavljaju i bogaćuju novim reprezentativnim

zgradama, po ukusu novih naručioca.

Eklektika u arhitekturi je pristup koji koristi elemente i uticaje iz

različitih stilova i epoha kako bi se stvorio jedinstveni
arhitektonski izraz.
Ovaj pristup podrazumeva kombinovanje različitih stilova, tehnika, oblika i
materijala kako bi se postigao željeni estetski izgled i funkcionalnost objekta kako
bi stvorili originalne i jedinstvene projekte. Međutim, potrebno je voditi računa o
pažljivom balansiranju različitih elemenata kako bi rezultat bio harmoničan i
funkcionalan. U suprotnom, kombinacija previše različitih stilova može rezultirati
haotičnim ili konfuznim izgledom.

Važno je napomenuti da je eklektika i dalje prisutna u savremenoj arhitekturi.

Današnji arhitekti često koriste eklektički pristup kako bi stvorili projekte koji
odražavaju raznolikost i različite uticaje modernog sveta.
Čikaška škola arhitekture, takođe poznata kao Škola ozbiljne arhitekture, bila je
arhitektonska stilistička struja koja je nastala u Čikagu, Sjedinjene Američke Države,
tokom kasnog 19. i početkom 20. veka. Ova škola je postala poznata po svom
inovativnom pristupu projektovanju i građenju, koji je kombinovao moderne tehnike
sa praktičnošću i estetikom.
Nastanak ovoga arhitektonskog pravca uzrokovalo je nekoliko razloga. Prvi je bio
pravilna segregacija (podela) parcela u Čikagu iz razloga pravilnog iskorištavanja
površine grada. To je izazvalo nastanak gradskih blokova i težnju da se koristi
zemljište što više u visini a drugi uzrok su bila dva velika požara koja su se desila
u Čikagu i u velikoj meri su devastirali grad.
Najznačajnijim znakom Čikaške škole bio je prelaz od nosećih zidova ka skeletnom
sistemu koji je obezbeđivao snažnu i stabilnu konstrukciju.

Primena čelika kao konstrukcijskog materijala. Upotreba čeličnih okvira omogućila

je izgradnju visokih zgrada s velikim otvorenim prostorima i staklenim fasadama.

Najvažniji predstavnici su bili arhitekti;

Vilijam Le Baron Dženej (William Le Baron Jenney),

Luis Salivan (Louis Sullivan) sa Dankmar Adlerom ( imali su zajedničku firmu)
Grupa arhitekata u Čikagu utvrdila je da nova arhitektura zaslužuje svoj
sopstveni stil, "izgled" zasnovan na funkciji nove visoke zgrade, a ne na
arhitekturi prošlosti. Gradili su komercijalne i poslovne zgrade.

Vilijam le baron Dženej je

inženjer prvog "nebodera"
u Čikagu,
Osiguravajući zavod
(Home Building Building,
1885),
dizajnirao je vatrootpornu
strukturu uokvirenu
unutrašnjim čelikom.

Bila je teška svega

trećinu zgrade zidane
opekom.
KULTURNI FAKTOR
Čikago pokazuje tendenciju da postane kulturni centar – veliko tržište knjiga, rano
osnivanje simfonijskog orkestra, muzeja i umetničke akademije. Grad je postao
trgovački i železničko - transportni centar.
TEHNOLOŠKI FAKTOR
Čelik omogućava izradu skeletne konstrukcije. Sa jasnim izražavanjem
statičke i funkcionalne strukture u oblikovanju zgrade, često sa upotrebom
novog arhitektonskog rečnika.
Skeletna konstrukcija u smislu prostorne organizacije omogućava slobodnu
osnovu.
Protivpožarno rešenje se sastojalo i u odvajaju noseće protivpožarne
konstrukcije od nošene fasade i vidljivih elemenata koji je mogao biti zidan
ili od drugog materijala. Tako nastaje "zid-zavesa". Ona daje osvetljenje po
celoj dubini objekta;
Lift je omogućio građenje u visinu.
EKONOMSKI FAKTOR
Cena zemljišta vrtoglavo raste, zbog čega se parcela maksimalno
koristi – zidaju se objekti velike spratnosti (8, 12, 16 i više spratova).
Najviše se grade višespratni poslovni i komercijalni objekti, između
1875. i 1910. godine. I pre ovoga su podizane visoke zgrade, ali
pojedinačno; Čikago je prvi masovno izgradio visoko jezgro grada.
Prefabrikovana izgradnja smanjuje cenu.

TEHNOLOŠKI FAKTOR

“Čikaški prozori” – trodelni

prozori sa pomičnim bočnim
platnima.
Novi način fundiranja
(lebdeći temelj), zbog
mekog i podvodnog tla
čikaga.
Novi tipovi građevina
(poslovni i administrativni
oblakoderi).
Vilijam LeBaron Dženi (William Le Baron Jenney) - osnivač škole
- studirao u Parizu; nije bio pod uticajem L'Ecole des Beaux Arts formalizma,
racionalista bavio se inženjerskim problemima (uspešan u inženjerskim
poslovima)

1. First Leiter building, 1879. - konzervativni stil

2. Home insurance building (Osiguravajući zavod - 1884.-85.) - prva zgrada sa

zid- zavesom (postojala je samo u gornjim etažama - ali to je početak)

3. Manhattan building, 1889.-90. │

4. Second Leiter building, 1889.-91. │ klasika Čikaške škole
│ (otkriven čelični sklop + zid-zavesa)
Gvozdeni stubovi podržavaju
spoljne zidane stubova,
čime se omogućavaju veći
prozorski otvori. Osim toga,
konstrukcija objekta je
konvencionalna.

William Le Baron Jenney

Leitter building I, 1879.
 William Le
Baron
Jenney
1890-91
Leitter
building II

Prva u potpunosti modernoizvedena zgrada:

termoizolovan čelični kostur, spojen zakivcima, sa unutrašnjim ojačanjem protiv
vetra i celom fasadom zid-zavesom.
Elementi greda od I- profila je omogućilo jednostavnost gradnje, kao i fleksibilnost
pregrađivanja unutrašnjeg prostora. Od tada se javlja sloboda oblikovanja fasada
koje su po prvi put odvojene od noseće funkcije.
Manhattan building,Čikago
Louis Sullivan (1856-1924) bio je poznat po svojim inovativnim
arhitektonskim idejama i smatran je jednim od pionira moderne
arhitekture.

Sullivan je razvio koncept "oblik sledi funkciju" (form follows function),

koji je postao ključna filozofija moderne arhitekture.

Ova ideja naglašava da dizajn i oblik građevine treba da budu direktno

povezani s njenom namenom i funkcijom, umesto da se prate
dekorativni ili tradicionalni obrasci.

Njegovi radovi obuhvataju različite vrste građevina, kao što su

kancelarijski prostori (neboderi), prodavnice i banke.

Louis Sullivan bio je takođe mentor i inspiracija za mladog Franka

Lloyda Wrighta, koji je postao jedan od najpoznatijih američkih
arhitekata 20. veka. Njegov uticaj se proteže i na savremene arhitekte
i njegova filozofija ostaje relevantna i danas.
Adler and Sullivan -
Auditorium building 1887-89

Zgrada je imala veliki značaj u tehničkom i

u konstruktivnom smislu; unutar polovine
bloka trebalo je smestiti varijabilnu dvoranu
(2500 - 7000 mesta) sa svim mogućim
prostorima i dva bočna objekta sa
poslovnim prostorom i hotelom (kuhinja -
prvi put pod krovom), eksterijer

Adler je postigao velike pionirske

rezultate u oblasti akustike dvorana
Adler and Sullivan -
Auditorium building 1887-89
 Adler and Sullivan 1890-92.
Wainwright Building, Sent Louis

Adolf Loos, Konkursni rad za

Chicago Tribune, 1922.

Tripartitna podela objekta po vertikali, kao kod klasičnog stuba – baza, stub i
kapitel. Prizemlje i prvi sprat od svetlijeg kamena sa min.ukrasa;
srednji deo je sa naglašenom vertikom i jače dekorisan, od crvene opeke, dok je
poslednji venac i sprat ispod njega sa kružnim otvorima i izrazitom
ornamentikom.
Adler and Sullivan 1890-92. Ornamentika predstavlja stilizovane floralne
Wainwright Building, Sent Louis motive od terakote u plitkom reljefu.
Adler and Sullivan 12 spratova;
1894.-1896. Guaranty Building
Adler and Sullivan
1894.-1896. Guaranty Building
 Naglašena horizontalnost
Sullivan arhitektonske kompozicije
1898-99. Schlesinger & Mayer Department Store sa akcentom na vertikalnom
rešenju ugla
 Sullivan

Schlesinger &
Mayer
Department Store

Na prizemlju i prvom spratu,

u delu sa izlozima prisutno
je drugačije tretiranje fasade
– izvedena je u bogatom
floralnom ornamentu.

Ulazni deo je u staklu sa

dekorativnim elementima od čelika.