ความแตกต่างเรือ

่ ง “ธาตุ” ทงั้ 5 ของจีน ก ับ ธาตุ 4 แบบไทยและฮินดู

 พิมพ์

หมวด: โหราสาร -บทความทางโหราศาสตร์

จำนวนผู ้อ่าน: 27229

ในทีน
่ จ
ี้ ะอธิบายเรือ
่ งธาตุตา่ งๆทีป
่ รากฏในศาสตร์โบราณแขนงต่างๆ และเป็ นพืน ่
้ ฐานของคติความเชือ
และปรัชญาของปราชญ์โบราณ เราจะเห็นการอ ้างอิงเรือ ่ งธาตุเป็ นแม่บทในการศึกษาศาสตร์หลายๆ
แขนง เช่น วิชาโหราศาสตร์ทงั ้ ของไทยและจีน วิชาอายุรเวทและรวมถึงธาตุทป ี่ รากฏในคัมภีรพ
์ ระ
อภิธรรมของพุทธศาสนา โดยธาตุได ้แบ่งเป็ นประเภทต่างๆดังนี้

1. แม่ธาตุ หรือ มหาภูตรูป ๔ ได ้แก่ ธาตุทงั้ ๔ คือ ธาตุดน ิ ธาตุน้ำ ธาตุไฟ และ ธาตุลม ุซงึ่ เป็ นรูป
ใหญ่ทป ี่ รากฏชัด มีอยูใ่ นร่างกายของคนสัตว์ทงั ้ หลาย ทัง้ ในสิง่ ทีม ่ ชี วี ต
ิ และไม่มชี วี ต
ิ มหาภูตรูป ๔ ได ้ชือ ่
ว่าเป็ นแม่ธาตุ หรือ ต ้นธาตุ ซึง่ เป็ นประธานของรูปทัง้ หลาย รูปอืน ่ ๆ จะเกิดขึน ้ ได ้ก็ต ้องอาศัยแม่ธาตุทงั ้
๔ นี้ เหมือนแผ่นดินเป็ นทีอ ่ าศัยของสิง่ ทัง้ ปวง ดังนัน
้ ธาตุทงั ้ ๔ นี้ จะอยูร่ วมกันเสมอไม่สามารถจะแยก
ออกจากกันได ้เลย แม ้ในธาตุทงั ้ ๔ ก็ต ้องอาศัยซึง่ กันและกันด ้วย เช่น  ธาตุดน ิ จะมีอยูไ่ ด ้ก็ต ้องอาศัย
ธาตุอก ี ๓ ธาตุ คือ ธาตุน้ำ ธาตุไฟ และธาตุลมเรือ ่ งธาตุมค
ี วามสับสนกันโดยชือ ่ ลักษณะ ความเข ้าใจ
ไม่ตรงกัน โดยทัง้ จีนและฮินดู มี ธาตุ 4 เหมือน เรียก 四大(มหาภูตริ ป ู 4) คือ 水火风土，

 
 

2. แม่ธาตุโดยน ัยอภิธรรม หรือ ธาตุ 6

ธาตุ ๖ ประกอบด ้วย ธาตุดน ิ ธาตุน้ำ ธาตุไฟ ลม ธาตุอากาศ และธาตุวญ ิ ญาณ โดยทีธ ่ าตุ ๔ ธาตุแรก
คือธาตุดน ิ ธาตุน้ำ ธาตุไฟ และธาตุลม ก็เป็ นเช่นเดียวกับในธาตุ ๔ นั่นเอง ธาตุอากาศซึง่ ภาษาบาลีเรียก
ว่า อากาสธาตุ คือ ช่องว่างระหว่างธาตุดน ิ และธาตุน้ำซึง่ เป็ นทีอ ่ าศัย หรือเป็ นทีเ่ คลือ ่ นไปมาของวาโย
ธาตุ ซึง่ จริง ๆ แล ้วอากาสธาตุนี้ก็มอี ยูใ่ นธาตุ ๔ เช่นกัน แต่เนือ ่ งจากเป็ นเรือ ่ งละเอียดเข ้าใจได ้ยากแก่
คนทั่วไป เพราะเกรงว่าจะเป็ นทีส ั สนกับธาตุลม โดยธาตุลมหมายเอาอาการเคลือ
่ บ ่ นไหวคือธาตุท ี่
เคลือ่ นไหวไปมาได ้ แต่อากาสธาตุคอ ื พืน ้ ทีท่ เี่ ป็ นช่องว่าง ด ้วยเหตุนจ ี้ งึ ได ้นำมากล่าวถึงในธาตุ ๖ นีซ ้ งึ่
เป็ นการอธิบายให ้แก่ผู ้ทีบ
่ ำเพ็ญสมาธิภาวนา  ส่วนวิญญาณธาตุเป็ นธาตุรับรู ้ทีม ี ยูเ่ ฉพาะในสิง่ มีชวี ต
่ อ ิ
เท่านัน้ ซึง่ จะได ้อธิบายในรายละเอียดต่อไป เกีย ่ วกับธาตุ ๖ นี้  พระธรรมปิ ฎกได ้ให ้คำอธิบายไว ้ว่า

“ธาตุ ๖ ได ้แก่ ธาตุ ๔ หรือมหาภูต ๔ คือปฐวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ และวาโยธาตุ นัน ้ กับเพิม ่ อีก ๒
อย่าง คือ อากาสธาตุ สภาวะทีว่ า่ ง โปร่งไป เป็ นช่อง วิญญาณธาตุ สภาวะทีร่ ู ้แจ ้งอารมณ์ ธาตุรู ้ ได ้แก่
วิญญาณธาตุ ๖ คือ จักขุวญ ิ ญาณธาตุ โสตวิญญาณธาตุ ฆานวิญญาณธาตุ ช วิ หาวิญญาณธาตุ กาย
วิญญาณธาตุ มโนวิญญาณธาตุ”

3.ธาตุทงั้ 5 ในคติของล ัทธิเต๋า

จีนจะมี แม่ธาตุ อีกแบบ โดยนัยของลัทธิเต๋า เรียก เบจญมหาภูตรูป หรือธาตุ 5 เรียก 五大 มีดน
ิ น้ำ ไฟ
ลม และอากาสธาตุ โดย 风 ธาตุลม คือ ไม ้木，น้ำและไฟ 水,火 เหมือนกับธาตุ 4 ，地 ธาตุดน ิ คือดิน
土，空 อากาศธาตุ คือธาตุ ทอง 金， เพราะคุณลักษณะของธาตุทองก็คอ ื การสูญสลาย และ การแปร
สภาพ ซึง่ เป็ นคุณลักษณะของ อากาศธาตุ

4.ธาตุทงั้ 5 ในการแพทย์แผนจีน  มาจาก ปัญจมหาภูต 5

ตำรา แพทย์จน ่ งชีใ่ นร่างกายมี 5 ประเภท ( 五惡/五氣 ) 1.ลมใน

ี อธิบายพลังทัง้ 5 ว่าด ้วยเรือ
ร่างกาย(风)คือ พลังธาตุไม ้ 2.ความร ้อน(热)คือพลังจากธาตุไฟ (3)ความชืน ้ ในร่างกาย( 湿)มาจากพลัง
ธาตุดนิ (4)ความแห ้ง(燥)มาจากพลังธาตุทอง (5) ความหนาวเย็น(寒) มาจากพลังธาตุน้ำ

หวงตีเ้ น่ยจิง 《黄帝内经》 คัมภีรแ

์ พทย์จน
ี ได ้กล่าว อธิบายเรือ
่ งธาตุดงั นี้

「東方生風，風生木，木生酸，酸生肝，肝生筋，筋生心……
ลม เกิดจากทิศตะวันออก ,ลมก่อให ้เกิดไม ้,ไม ้ก่อให ้เกิดรสเปรีย
้ ว,รสเปรีย
้ วก่อให ้เกิดตับ,ตับก่อให ้ เกิด
กล ้ามเนือ
้ ,กล ้ามเนือ
้ ก่อให ้เกิดหัวใจ.......

在天為風，อยูบ ่ นฟ้ าก็คอื ลม 在地為木，อยูบ ่ นดินก็คอ ื ไม ้ 在體為筋 อยูใ่ นกายก็คอ

ื กล ้ามเนือ
้ ，
在 藏為肝 อยูใ่ นท ้องก็คอ ื ตับ，在色為蒼 อยูใ่ นสีก็คอ ื สีเขียว，在音為角，在聲為呼 อยูใ่ นเสียงก็คอ ื
เสียงหัวเราะและร ้องตะโกน，在 變動為握 อยูก ่ ริ ย
ิ าคือการจับยึด，在竅為目 อยูบ ่ นใบหน ้าก็คคือตา，
在味為酸 อยูใ่ นรสก็คอ ื เปรีย้ ว，在志為怒 อยูใ่ นใจคือความโกรธ。

怒傷肝 ความโกรธทำลายตับ，悲勝怒 มีความเมตตาย่อมเอาชนะความโกรธ；

風傷筋，ธาตุลมทำลายกล ้ามเนือ ้ และเส ้นเอ็น ,燥勝風 ใช ้ความแห ้งเอาชนะธาตุลม；
酸傷筋 รสเปรีย ้ และเส ้นเอ็น，辛勝酸 ใช ้รสเผ็ดทำลายรสเปรีย
้ วทำลายกล ้ามเนือ ้ ว。

สรุปว่าธาตุไม ้ ของระบบพลัง(ธาตุ) 5 ก็คอ

ื ธาตุลม ในระบบ ธาตุ 4
แพทย์จน ี ังนี้
ี อธิบายคุณล ักษณะเฉพาะธาตุมด

เรามาดูคำอธิบายพลัง(ธาตุ)ต่างๆทัง้ 5 จากคัมภีรโ์ บราณของจีน

1.“金曰从革” ทอง(โลหะ) คือการแปรสภาพ ，代表沉降 แสดงการตกผลึก、肃杀 บีบเค ้น 、收敛
สูญสลาย 等性质 เป็ นคุณะลักษณะ，在人体为肺（臟）和大腸（腑）ในร่างกายมนุษย์หมายถึงปอด
และลำไส ้ใหญ่。

2.คุณลักษณะ ของธาตุไม ้ คือ “木曰曲直”，代表生长、升发、条达、舒畅的功能，在人体为肝

（臟）和膽（腑）。 หมายถึงการเกิดขึน ้ ในแนวเส ้นตรง ,แสดงถึงการเติบโต ,การลอยขึน
้ ไป,การพอง
ออก ขยายออก ,ความสุข ปลอดโปร่งโล่งสบาย ,หมายถึงตับ และดี ในมนุษย์ ***โปรดสังเกตุวา่ ความ
หมายตรงกับดาวพฤหัสทัง้ หมด **

3. 水 曰润下”น้ำคือการลืน ้ 、下行 ไหลลงต่ำ、寒凉 เหน็ บหนาว、

่ ไหล，代表了滋润 แสดงความชืน
闭藏 กับเก็บซ่อนไว ้的性质 เป็ นคุณะลักษณะ，在人体为肾（臟）和膀胱（腑）ในร่างกายมนุษย์
หมายถึงไต และกระเพาะปั สสาวะ。

4.“火 曰炎上”ไฟคือการลุกโชติชว่ ง，代表了温热 แสดงความอุน

่ และร ้อน、向上等性质 มีสภาพพุง่
้ ไปข ้างบน，在人体为心（臟）和小腸（腑）。ในร่างกายมนุษย์หมายถึงหัวใจและลำ ไส ้เล็ก。
ขึน

5.“土 曰稼穡”ดินคือแผ่นดิน，代表了生化 แสดงการเกิดและการแปรสภาพ、承载 เกาะติด、受纳 รับ

และเก็บเอาไว ้等性质 เป็ นคุณะลักษณะ，在人体为脾（臟）和胃（腑）。ในร่างกายมนุษย์หมายถึง
ม ้ามและกระเพาะ。

ส่วน ในการแพทย์แผนจีน ก ้นำโครงสร ้างจักรวาล ดาวเคราะห์ทงั ้ 7 มาอธิบาย พลังงานในร่างกายมนุษย์

่ มถอย การแตกทำลาย และโรคภัยต่างๆ ซึง่ นักโหราศาสตร์รู ้จักกันดี ในชือ
ทัง้ การ เติบ โต การเสือ ่ ของ "
่
โหราเวชศาสตร์" ซึงเป็ นสาขาหนึง่ ที่ สัมพันธ์กบ
ั "อายุรเวท"

อายุรเวท เป็ นมีพน

ื้ ฐานมาจากอภิปรัชญาของฮินดู"ปั ญจมหาภูต" (ธาตุทงั ้ 5) ลองเปรียบเทียบดูความ
สัมพันธ์กน
ั กับธาตุตา่ งๆ ของจีนกับอินเดีย

5 ธาตุในอายุรเวท พล ัง(ธาตุ)ทงั้ 5 ในแพทย์จน ี

เตชะ - ธาตุไฟ ่ ,พุง่ ไปข ้างบน,โชติชว่ ง
ไฟ-ร ้อน,อุน
ชละ - ธาตุน้ำ น้ำ-น้ำคือการลืน่ ไหล，ความชืน ้ 、ไหลลงต่ำ、เหน็ บหนาว、กับเก็บซ่อนไว ้
ปฐวี - ธาตุดน
ิ ดิน-การเกิดและการแปรสภาพ、เกาะติด、รับและเก็บเอาไว ้,ความชืน ้
วายุ - ธาตุลม ้ ในแนวเส ้นตรง ,แสดงถึงการเติบโต ,การลอยขึน
ไม ้-การเกิดขึน ้ ไป,การพองออก ขยาย
ออก ,ความสุข ปลอดโปร่งโล่งสบาย,ลมในร่างกาย
อากาส - อากาศธาตุ ทอง-การแปรสภาพ ， แสดงการตกผลึก、บีบเค ้น 、สูญสลาย,ความแห ้ง

6.ธาตุทงั้ 5 ในโหราศาสตร์จน
ี มาจากดาวเคราะห์ทงั้ 5

จากการอธิบายเบือ ้ ฐานทีโ่ หราศาสตร์ไทย-ฮินดูนำมาเป็ นหลักใช ้ในการ

้ งต ้น  ระบบธาตุ 4 เป็ นพืน
วินจ
ิ ฉั ยและการพยากรณ์ แต่หลายท่านสงสัยว่าทำไม่โหราศาสตร์จน ี กลับมี 5 ธาตุ และแตกต่างจากธาตุ
ในมหาภูตริ ปู 4 อย่างไร

ความจริงหลัก 5 ธาตุในวิชาโหราศาสตร์จน ี ทีอ

่ ้างอิงเรือ
่ ง 5 ธาตุ(ธาตุดน ิ ธาตุทอง ธาตุน้ำ ธาตุไม ้ ธาตุ
ไฟ)นัน
้ กลับไม่ใช่ความหมายของธาตุ 4 (ดิน-น้ำ-ลม-ไฟ)ทีอ ่ ธิบายมาข ้างต ้น  แต่ธาตุของจีนคือการ
อธิบายพลังของดาวเคราะห์ทงั ้ 7  (ซึง่ ควรจะเรียกว่า”พลัง”มากกว่าคำว่า”ธาตุ” )ดังนีค ้ อ
ื

1. ธาตุดน
ิ        หมายถึงพลังของดาวเสาร์ 土星
2. ธาตุทอง     หมายถึงพลังของดาวศุกร์ 金星
3. ธาตุน้ำ        หมายถึงพลังของดาวพุธ  水星
4. ธาตุไม ้       หมายถึงพลังของดาวพฤหัส  木星
5. ธาตุไฟ       หมายถึงพลังของดาวอังคาร 火星
แต่ธาตุ(พลัง)ทัง้ 5 นีข
้ าดพลังในตัวเอง จำเป็ นจะต ้องมีพลังแม่เหล็กไฟฟ้ า หรือขัว้ บวกและลบ มาช่วย
ผลักดันให ้ก่อเกิดพลัง โดยมีพลังไฟฟ้ า 2 ขัว้ มาช่วยคือ

1. พลังอิม (หยิน)                    หมายถึงพลังของดาวจันทร์ 太阴

2. พลังเอี๊ ยง (หยาง)                หมายถึงพลังของดาวอาทิตย์ 太阳

อาจจะกล่าวได ้ว่ารากฐานของอภิปรัชญาจีน ว่าด ้วยเรือ่ ง ต ้นกำเนิดโลกและความสัมพันธ์ของสรรพสิง่

มาจาก อิทธิพลของดาวเคราะห์ทงั ้ 7 เป็ นมูลฐาน ซึง่ ก็ไม่ได ้ขัดแย ้งอะไรกับ ธาตุ 4 หรือ ธาตุ 5 ธาตุ 6
ดังทีไ่ ด ้กล่าวมา เพียงแต่อธิบายกันคนละแบบเท่านัน
้ เชน ่ เรือ่ ง ธาตุไม ้ ก็ไม่ใช่ไม ้จริงๆ แต่เป็ น
คุณลักษณะ  เหมือนไม ้ และ อาโปธาตุ ของไทยก็ไม่ใช่น้ำจริง ควรจะเรียกธาตุทงั ้ 5 ของจีน
ว่า"พลัง"มากกว่า

จริงๆ แลัว 5 ธาตุ หรือ (五行 อู่ สิง) ไม่ใช่ the five elements (metal, wood, water, fire , earth)
แบบ 100 เปอร์เซ็นต์ ทีม ่ ักจะแปลอย่างนี้ก็เพราะกลัวฝรั่งไม่เข ้าใจ และค่าว่า (行 สิง)เป็ นการอธิบาย
ปรากฏการณ์ (phenomena) ชนิด (type) สภาวะ (state) นิสย ั (Behavior) การกระทำ (action) ของ
สรรพสิง่ ต่างๆ ทีม
่ อ
ี ยู่ 5 คุณลักษณะ ดังนัน
้ (五行 อู่ สิง) น่าจะเป็ น "เบญจคุณะ" ไม่น่าจะเป็ น "เบญจ
ธาตุ"ในความหมายเชิงลึก หรืออาจจะเรียก ง่ายๆว่า"พลังทัง้ 5"

่ ปลว่า elements ในภาษาจีนจะใช ้คำว่า 元素 (หยวนซู)่ ซึง่ หมายถึงธาตุทางเคมี และ

ค่า ว่า"ธาตุ" ทีแ
คำว่า 要素 (เอีย ้ วซู)่ ซึง่ หมายถึง ธาตุต ้นกำเนิดสรรพสิง่ คือ ดิน น้ำลมไฟ

ดัง นัน
้ ในการทำความเข ้าใจเรือ ่ ง พลังทัง้ 5 ของจีน คือ ดิน น้ำ ไฟ ไม ้ ทอง เพือ ่ ไม่ให ้เกิดความสับสน
ให ้เข ้าใจความหมายไปในทางดวงดาวทัง้ ทัง้ 5 คือ ดิน - ดาวเสาร์ ,น้ำ - ดาวพุธ,ไฟ-ดาวอังคาร,ไม ้-ดาว
พฤหัส,ทอง -ดาวศุกร์ จะทำให ้เข ้าใจความสัมพันธ์ไม่ปนเปกับ มหาภูตริ ป ู ทัง้ 4 คือ ดิน น้ำ ลมไฟ เพราะ
พลังทัง้ 5 นัน
้ ก็มม
ี หาภูตริ ป
ู 4 เป็ นรากฐานอยูแ ่ ล ้ว

ใน อภิปรัชญาของจีน ได ้ทำการอธิบายความสัมพันธ์ของสรรพสิง่ ผ่านปรากฏการณ์ของ ดาวเคราะห์ทงั ้

5 +อาทิตย์+จันทร์ (พลังทัง้ 5 +หยิน+หยาง) และในระบบจักรวาลวิทยา(แบบจีน) ได ้อธิบายความ
สัมพันธ์ระหว่างฟ้ า-ดิน และมนุษย์ เป็ นหนึง่ เดียวกัน

ใน โหราศาสตร์จน ี ทุกๆระบบ ได ้อธิบายปรากฏการณ์ตา่ งๆ ของชีวต

ิ มนุษย์ผา่ นอิทธิพลจาก ดาวเคราะห์
ทัง้ 7 ทีเ่ รียกว่า พลัง(ธาตุ)ทัง้ 5 +หยิน+หยาง (อาทิตย์+จันทร์) ทีเ่ รารู ้จักกันดีในเรือ ี อง
่ งพล ังร ังสข
ดาวเคราะห์

มีขอ
้ มูลจากค ัมภีรด
์ าราศาตร์โบราณ ของจีน ชอ ่่
ื่ เทียนเหวินจือ(天文志) อ้างอิงในเรือ
่ ง 5 ธาตุ
มาจากดาวทงั้ 5
http://www.baike.com/wiki/%E5%A4%A9%E6%96%87%E5%BF%97...
คัมภีร ์ นี้ เขียนขึน ่ (ประมาณ ค.ศ. 25- ค.ศ.200) เป็ นคัมภีรว์ า่ ด ้วยเรือ
้ ในสมัย ตงฮัน ่ งจักรวาลและ
ดวงดาวต่างๆมีทงั ้ หมด 100 บรรพ เขียนด ้วยภาษาโบราณ(เหวินเหยียนเหวิน) บรรพที่ 4、天文志:北斗
七星 ดาวปั กเต ้าทางทิศเหนือทัง้ 7(กลุม ่ ดาวหมีใหญ่)，所谓 ทีเ่ รียกว่า“旋 、玑、玉衡以齐七政”การ
สถิตย์ ,การโคจร,ในจักรราศี

เหมือนกับดาวชีเจิง้ 七政 -(สัปตเคราะห์-ดาวเคราะห์ทงั ้ 7)。........................。斗为帝车 ดาว

เคราะห์ทงั ้ 7 นัน
้ ประดุจราชรถ，运于中央 เคลือ ่ ด
่ นทีไ่ ปสูจ ุ ศูนย์กลาง，临制四海 ก่อให ้เกิดมหาสมุทร
ทัง้ 4。分阴阳 แบ่งหยินและหยาง，建四时 ก่อให ้เกิดฤดูทงั ้ 4，均五行 หมุนเวียนเป็ น 5 ธาตุ，移节
度 เป็ นกฏเกณฑ์แห่งการผันแปร，定绪纪 การกำหนดจุดเริม ่ ต ้นของแต่ละปี ，皆系于斗 ทัง้ หมดนีล
้ ้วน
มากจากสัปตเคราะห์-ดาวเคราะห์ทงั ้ 7。

่ งการส่งเสริมการทำลาย(พิฆาต) ต่างๆของระบบธาตุทงั ้ 5 ของจีน ซึง่ หากเป็ นพลังจากดาว

ส่วนเรือ
เคราะห์แล ้ว ก็น่าจะเทียบได ้กับการเป็ นคูม ่ ต
ิ ร-คูศ ั รูระหว่างดาวเคราะห์ มีการส่งเสริมหักล ้างกันตาม
่ ต
ทฤษฏีดาวในแต่ละระบบ มีการเป็ นกลางต่อกัน และไม่จำเป็ นต ้องเหมือนกันกับระบบดาวของไทยหรือ
ฮินดู ซึง่ มีดาวคูม
่ ต
ิ ร-ศัตรูตา่ งกัน แต่โดยรวมแล ้ว ก็พอทีจ ่ ะทำให ้เข ้าใจทฤษฎีหลักการและเหตุผลเรือ ่ ง
ทีม
่ าและความสัมพันธ์ของของธาตุตา่ งๆ ได ้มากพอสมควร.

*********************************************