Ketabton.

com
1
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ٖپږڀ چحپ‬

‫‪ ‬ٲکٍُ ؾګړه‬
‫‪ ‬پٍوُ ڂ‪٫‬یحًٌچو‬
‫‪ ‬ډیڃٌکٍجِْ کٳٍ وه‪ ،‬کو جْالڀ؟‬
‫‪ ‬جڂٍیکحیِ جْالڀ‬
‫‪ ‬ڂ‪٫‬ح‪ ٍٚ‬ٲکٍُ جٌضىجو‬
‫‪ ‬و کحذٽ ڂٓیكِ پٌىنطٌڄ‬

‫‪2‬‬

‫‪Download from: aghalibrary.com‬‬

‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ٲٻٍُ پٌىنو‬ ‫وٺطحخ چٌڀ ‪:‬‬

‫ڂٌپٌُ ‪٪‬رىجپيحوُ (ڂؿحىى)‬ ‫پْٻٌاټ ‪:‬‬

‫(قٷڃٽ)‬ ‫ٺڃپٌٌَ ‪:‬‬

‫‪ ۳۱۹۶‬ىـ ٔ (‪۱۰۳۷‬ڀ)‬ ‫وچحپ ٺحټ ‪:‬‬

‫ٖپږڀ‬ ‫چحپ ًجٌ‪:‬‬

‫(‪ )۱۱۰۰‬ټٌٺو‬ ‫وچحپ ٖڃېٍ‪:‬‬

‫و ضٍالْو کٌپٌ پطو‪ :‬و جٲٯحچٓطحڄ جً پښطٌچهٌج ټٌپې‬

‫ڂٗيٌٌې کطحذهحچې‬

‫‪.‬‬

‫و چحپ جً ىٍ ډًټ چٍٗ قٷٌٴ ّې پو ڂإپٱ ٍْه نٌچىُ وُ‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫‪Download from: aghalibrary.com‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫اىداء‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫وج ٺطحخ ىٯٌ ڂېړچٌْ َپڃٌْ ضو جىىجء ٺٌڀ‬

‫چې پو پږه ضؿٍذو جً ٺڃٌ ًْحتٿٌ‪ ،‬نٌ پو‬
‫ٶٌُ جّڃحڄ جً و جهلل ض‪٫‬حپَ پٍ يجش پو‬
‫ڂك‪ ٝ‬ضٌٺٽ ّې و ‪ٚ‬ٿْد و پښٻًٍ‬
‫ٌْېىپِ پحنو ؾنٍجالڄ و پٌځِ ؾګړې پو‬
‫ډګٍ ٺې پو ګٌچډً ٺړټ‪ ،‬نٌ و ٲٻٍُ‬
‫ؾګړې ډګٍ ّې ال پو ڂهٻې ىڃحٮٓې‬
‫چحٲطكو ٌٍٖ پحضې وٍ‪.‬‬

‫‪٪‬رى جپيحوُ (ڂؿحىى)‬

‫‪4‬‬

‫‪Download from: aghalibrary.com‬‬

‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فيرست‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جىىجء‬
‫ٲيٍْص‬
‫و وٌېْځ چحخ پو جړه ّحوًچو‬
‫و وًىځ چحپ ٍُّْه‬
‫و پٌڂړُ چحپ ٍُّْه‬

‫ًپې ٲکٍُ ؾګړه؟‬

‫و ٲٻٍُ ؾګړې ض‪ٍّ٫‬ٱ‬
‫و ٲٻٍُ ؾګړې ًْحتٽ‬
‫و ٲٻٍُ ؾګړې ضحٌّم‬
‫و ٲٻٍُ ؾګړې جىىجٰ‬
‫جًټ ىىٰ‪ -‬پو ڂٓٿڃحچحچٌ ٺې وٮٍخ پو ڂٷحذٽ ٺې و ڂٷحًڂص ًٌقْو پو‬
‫ڂنځو ًړټ‪:‬‬
‫وًىځ ىىٰ‪ -‬ڂٓٿڃحچحڄ وجْالڀ پو وّڅ‪ ،‬ضڃىڄ جً جچٓحچِ جٌَښطٌچٌ‬
‫ٖٻڃڅ ٺٌټ‬
‫وٌّځ ىىٰ‪ -‬ٮٍذِ ټٌپنٌ ضو وٌّښطنِ جً ڂٻڃٽ جْالڀ وٌْېىً‬
‫ڂهنٌٍْ‬
‫څٿٌٌڀ ىىٰ‪ -‬و جْالڂِ چړۍ پپحٌه ؾ‪٫‬ٿِ جً وپٍوٌّ پو الِ ؾٌړ ٌُٖ‬
‫ٶْحوضٌچو ٌجڂنځطو ٺٌټ‬
‫و ٲٻٍُ ؾګړې ن‪ٍ٣‬‬
‫و ٲٻٍُ جً ‪ٓ٪‬ٻٍُ ؾګړې ضٍڂنځ ضٌپًٍْچو‬
‫‪ٓ٪‬ٻٍُ ؾګړه ښٻحٌه‪ ،‬نٌ ٲٻٍُ ؾګړه پټو ًٌجچو ًُ‪:‬‬

‫‪5‬‬

‫‪Download from: aghalibrary.com‬‬

‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فيرست‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پو ‪ٓ٪‬ٻٍُ ؾګړه ٺې ڂٷحذٽ پٌٌُ ىځ ‪ٓ٪‬ٻٍُ ًُ‪ ،‬نٌ پو ٲٻٍُ‬

‫ؾګړه ٺې ڂٷحذٽ پٌٌی ذې وٲح‪ً ٨‬پِٓ نٿٹ ًُ‪:‬‬
‫‪ٓ٪‬ٻٍُ ؾګړه َڂٻو جٖٯحپٌُ‪ ،‬نٌ ٲٻٍُ ؾګړه ‪٪‬ٷٽ‪ ،‬ٲٻٍ جً‬
‫ٲٍىنګ جٖٯحپٌُ‪:‬‬
‫‪ٓ٪‬ٻٍُ ؾګړه ؾنګِ ًْحتٽ جً ًوجچۍ پو ڂنځو ًړُ‪ ،‬نٌ ٲٻٍُ ؾګړه‬
‫جّڃحڄ‪٪ ،‬ٷْىه‪ُ٪ ،‬ڀ جً جٌجوه پو ڂنځو ًړُ ‪:‬‬
‫و ‪ٓ٪‬ٻٍُ ؾګړُ و ًٌجچِ ذْحًوجچٌټ پږ ًنص ٮٌجړُ‪ ،‬نٌ و ٲٻٍُ‬
‫ؾګړې و ًٌجچِ ذْح ًوجچٌټ پېړۍ ٮٌجړُ ‪:‬‬
‫ٲٻٍُ ؾګړه و ‪٪‬الڂو جٶرحټ (ٌـ) پو چ‪ٍ٧‬ه‬
‫و ٲٻٍُ ؾګړې ڂهنٌٍْ‬
‫جًټ ضىذٍْ‪:‬وقٻٌڂص وچحًٌ ًجګِ ضٍ الْو ٺٌټ‪:‬‬
‫وًىځ ضىذٍْ‪ :‬وض‪٫‬ٿْڃِ چ‪ٛ‬حذٌچٌ ج‪ٚ‬الـ‪:‬‬
‫و وچْحًُ ض‪٫‬ٿْڃِ چ‪ٛ‬حخ ج‪ٚ‬الـ‪:‬‬
‫و وّنِ َوه ٺړً و چ‪ٛ‬حخ ج‪ٚ‬الـ‪:‬‬
‫وٌېیځ ضىذٍْ‪:‬ڂٓحؾى و ٲٻٍُ ؾګړې و ڂٷحًڂص پو ْنګًٍچٌ ذىپٌټ‪:‬‬
‫و و‪ٌ٪‬ش و جقٓحِ چٗطٌجپَ‪:‬‬
‫و جڂحڂص پپحٌه وچحجىٿْص ْطٌچُه‪:‬‬

‫و ڂٓڃحچحچٌ و ذٍْضو پحضېٌجپِ ج‪ٚ‬ٿِ ‪ٌ٪‬جڂٽ‬

‫و قحٺڃْص ډګٍ‪:‬‬
‫ٖحىِ قٻٌڂطٌچو‪:‬‬
‫ٺٌوضحتِ قٻٌڂطٌچو‪:‬‬
‫پٌځِ قٻٌڂطٌچو‪:‬‬
‫ؾڃيٌٌُ جً جچطهحذِ قٻٌڂطٌچو‪:‬‬

‫‪6‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فيرست‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و ض‪٫‬ٿْځ ډګٍ‪:‬‬
‫و ضٷنْڅ جً چ‪٧‬حڀ ډګٍ‪:‬‬
‫پٌځِ جً جڂنْطِ ډګٍ‪:‬‬
‫ج‪٪‬الڂِ ډګٍ‪:‬‬
‫چحپِ ج‪٪‬الڀ‪:‬‬
‫‪ٌٚ‬ضِ ج‪٪‬الڀ‪:‬‬
‫ض‪ ٌٍُّٛ‬و (پْىپٌ) ج‪٪‬الڀ‪:‬‬
‫و ټٌپنُْ ژًچى جً ٲٍىنګ ډګٍ‪:‬‬

‫و ډّڃٌٺٍجْۍ پو ذيحچو و ًپٌٓچٌ ضٓهًٍْټ‬

‫پٌڂړٍ ذٍنو‪ -‬و ډّڃٌٺٍجْۍ ڂ‪ٍ٫‬ٲِ‬
‫و ډّڃٌٺٍجْۍ ض‪ٍّ٫‬ٱ‪:‬‬
‫و ډّڃٌٺٍجْۍ ٲٻٍُ ذنٓټ‬
‫و ډّڃٌٺٍجْۍ ج‪ٌٚ‬ټ‬
‫و ْْحوش (ج‪٪‬ٿَ قحٺڃْص) ج‪ٚ‬ٽ‬
‫و ْْحوش ض‪ٍّ٫‬ٱ‪:‬‬
‫پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې و ضنٳًُْ ٶٌې (قٻٌڂص) ن‪ٌْٚٛ‬حش‬
‫وقٷٌٶٌ جً آَجوٌّ ج‪ٚ‬ٽ‬
‫و ‪٪‬ٷْىې آَجوُ‪:‬‬
‫و چ‪ ٍ٧‬جً ٌأتې آَجوُ ‪:‬‬
‫ٖه‪ ِٛ‬آَجوُ‪:‬‬
‫و ذْحڄ جً ضرٿْ٭ آَجوُ ‪:‬‬
‫و ڂٓٻڅ قٵ ‪:‬‬
‫و ڂٿٻْص قٵ‪:‬‬

‫‪7‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فيرست‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و ٺحٌ قٵ جً آَجوُ ‪:‬‬

‫و َوه ٺړې جً ‪٪‬ٿځ قٵ ‪:‬‬
‫پو ىٍڅو ٺې وچحٌّنو ؤ جً ښځْنو ؤ و ڂٓحًجش ‪:‬‬
‫ْْحِْ پٿٌٌج پُْڀ‬
‫وّنَ پٿٌٌج پُْڀ‪:‬‬
‫وًىڃو ذٍنو – و ډّڃٌٺٍجْۍ ڂنحٶٗو‬
‫ډّڃٌٺٍجِْ ًپې ٺٳٍ وٍ؟‬
‫و ډّڃٌٺٍجْۍ وضٻٳٍْ و التٽ‬
‫و ْْحوش ّح (ج‪٪‬ٿَ قحٺڃْص) ڂٌ‪: ٨ٌٞ‬‬
‫و قحکڃْص آّطٌچو‬
‫وًپّ و جٌجوې و ضٷىِ ڂٌ‪٨ٌٞ‬‬
‫و جٺػٍّص وٌأّې وڂ‪ْ٫‬حٌّص ڂٌ‪٨ٌٞ‬‬
‫و ٶحچٌڄ ڂ‪ٛ‬ىٌ ‪٪‬ٷٽ وٍ ٺو ٍٖ‪ ٨‬؟‬
‫آّح ٌّجځې ‪٪‬ٷٽ پٍ جْٖحؤ جً جٲ‪٫‬حپٌ و(ښو ًجپِ ّح (ذىًجپِ) و‪ٚ‬كْف‬
‫قٻځ ‪ٚ‬القْص پٍُ؟‬
‫جچـطهـحذـحش‬
‫پو جْالڀ کې وچ‪٧‬حڀ ن‪ٌْٚٛ‬حش‬
‫آّح و وّڃٌٺٍجضْٹ جچطهحذِ چ‪٧‬حڀ پو الٌې جْالڀ چحٲًّىپَ ِٖ؟‬
‫و جچطهحذِ چ‪٧‬حڀ پو الٌې و جْالڀ و چو چحٲًّىپٌ پّ والتٽ‬
‫و ډّڃٌٺٍجْۍ و قٷٌٶٌ جً آَجوٌّ ڂنحٶٗو‬
‫و وّڅ جً ‪٪‬ٷْىې و آَجوۍ ڂنحٶٗو‪:‬‬
‫و ٌأّې و ج‪٦‬يحٌ و آَجوۍ ڂنحٶٗو‬
‫و ٖه‪ ِٛ‬آَجوۍ ڂنحٶٗو‬
‫و ڂٓٻڅ و جچطهحخ و آَجوۍ ڂنحٶٗو‬

‫‪8‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فيرست‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و ڂٿٻْص و قٵ ڂنحٶٗو‬
‫و ٺحٌ و قٵ ڂنحٶٗو‬
‫و َوه ٺړې و قٵ ڂنحٶٗو‬
‫پحٌپڃحڄ و ډّڃٌٺٍجْۍ ڂڃػٿو ‪٢‬حٮٌضَ جوجٌه‬
‫پحٌپڃحڄ څو ِٖ وٍ؟‬
‫پحٌپڃحڄ ًپې ‪٢‬حٮٌضِ جوجٌه وه؟‬
‫پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې و ڂٗحٌٺص پو ىٻٿو ٖريې جً ځٌجذٌچو‬
‫پٌڂړۍ ٖريو‪ٌّْ -‬ٱ ‪٪‬ٿْو جْالڀ وڂ‪ ٍٛ‬پو ذحوٖحه ٍْه ٺحٌ ٺړی وٍ‬

‫وًىڃو ٖريو – وچؿحِٖ (ٌـ) پو ‪٪‬ڃٽ جْطىالټ‬

‫وٌّڃو ٖريو ــ ډّڃٌٺٍجْۍ ضو و ٌٌٍٰٖ چٌڀ ًٌٺٌټ‬
‫و پحٌپڃحچې ٌجّې جنْٓطنې جًو جْالڀ و ٌٌٍٖ ضٍڂنځ ضٌپًٍْچو‬
‫څٿٌٌڂو ٖريو ــ و و‪ٌ٪‬ش و ڂ‪ٛ‬ٿكص پپحٌه پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٸ‬
‫و وې ٖريې څٿٌٌ ځٌجذٌچو‪:‬‬

‫وًه ډًپو جْالڀ‬

‫و جڂٍّٻحّې جْالڀ ض‪ٍّ٫‬ٱ‬
‫و جڂٍّٻحِّ جْالڀ ونپًٍپٌ پالڄ‬
‫پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې و جڂٍّٻحِّ ضٌ‪ٌْٚ‬و ض‪٣‬رْٵ ڂػحپٌچو جً‬
‫و جْالڀ و ٮٍذِ ض‪٫‬رٍْ پپحٌه پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې و جڂٍّٻح جٶىجڂحش‬
‫جڂٍّٻح ضو و ٮٍخ پٿًٌ ‪٪‬ٿڃحؤ نىڂحش‬
‫و جْالڀ پٍ‪ٞ‬ى پو ًٌجؾِ ڂالّحچٌ څهو کحٌ جنْٓطٽ‬
‫و ذنٓټګًٍ ڂهحپٳص جً ڂهنٌٍْ‬
‫و ډّڃٌٺٍجضٌ ‪٪‬نح‪ ًٍٚ‬ڂٍْطو‬

‫‪9‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فيرست‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و ذنٓټـګًٍ پو نالٰ ىؿٌڂِ ٺړچالٌه‬

‫پو ض‪٫‬ٿْځ څهو و جْالڀ پو نالٰ ٺحٌ جنْٓطٽ‪:‬‬
‫و جڂٍّٻحّحچٌ پو ٌجضګ ٍْه پو ض‪٫‬ٿْڃِ چ‪ٛ‬حخ ٺې ضرىّٿۍ‬
‫و جٲٯحچحچٌ و ٲکٍ جً ٲٍىنګ و ذىپٌپٌ پپحٌه و ىنىًْطحڄ ٲ‪٫‬حپْطٌچو‬
‫و جٲٯحچٓطحڄ پپحٌه و ىنىًْطحڄ ض‪٫‬ٿْڃِ جً ٺٿطٌٌُ ٲ‪٫‬حپْطٌچو‬
‫ڂيځ ًړجچىًُّچو جً ضٌ‪ْٚ‬ې‬
‫و ڂؿحىىّنٌ ْْحِْ جً ٲٻٍُ ًٌَچو‬
‫و ٲٻٍُ ؾګړې پو جړه پٌىحًٍ‬
‫و ڂىجٌٌْ پو چ‪ٛ‬حخ ٺې والچىې ڂ‪ٟ‬حڂْنٌ وجنٿٌټ‬
‫ٍْْز جپنرِ‪:‬‬
‫پو جْالڀ ٺې و ْْحِْ چ‪٧‬حڀ ض‪:ٌٌٛ‬‬
‫و ٺٳٍ وڂ‪٫‬ح‪ ًٍٚ‬جچٌج‪ ٌ٪‬جً جٖٻحپٌ پْژچىټ‪:‬‬
‫و ٮٍخ و ؾنحّحضٌ ذٍذنډًټ‬
‫و ؾيحو ضٍ څنګ و‪ٌ٪‬ش ضو ىځ پحڂٿٍچو‬

‫ڂ‪٫‬ح‪ ٍٚ‬ٲٻٍُ جٌضىجو و ‪٪‬الڂو چىًُ پو چ‪ٍ٧‬ه‬

‫و ‪٪‬الّڂو چىًُ (ٌـ) پْژچىګٿٌُ‬
‫و ڂ‪٫‬ح‪ ٍٚ‬ٲکٍُ جٌضىجو پو ىٻٿو و ‪٪‬الڂو چىًُ و ڂٗيٌٌې ڂٷحپې‬
‫ذٗپړ پښطٌ ڂطڅ‬

‫ضحٌّهِ پّ ڂن‪ٍ٧‬‬
‫ڂْٓكْص و ض‪٫‬ٿْځ ضٍ پٍوې الچىې‬
‫و جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌچٌچٌ پپحٌه و جْالڂِ چړۍ و ڂيڃٌ ڂٍجٺًُ جچطهحخ‬
‫پرنحڄ – ذًٍْش ‪:‬‬

‫‪10‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فيرست‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٶحىٍه‪:‬‬
‫جْطحچرٌټ‪:‬‬
‫جٲٯحچٓطحڄ ٺحذٽ‪:‬‬
‫ًپې پو جْالڂِ چړۍ ٺې جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌچٌچو؟‬
‫پو جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې و جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌچٌچٌ جىىجٰ‬
‫و ڂٓٿڃحچٌ ىېٌجوًچٌ ْْحِْ ٶىٌش ضٓهًٍْټ‪:‬‬
‫و چٌٍ چٓٽ ڂْٓكِ ٺٌټ‪:‬‬
‫وجْالڀ و قٷحچْص پو جړه ځٌجڄ چٓٽ ٖٻڃڅ ٺٌټ‪:‬‬
‫و ڂٷحًڂص و ٲٻٍُ ٍْچْنٌ ًچٌټ‪:‬‬
‫پو ڂكٿِ ْ‪٣‬كو وٮٍذِ ٺڃپنٌْ پپحٌه پو جڂٍّٻحِّ ‪ٍّ٢‬ٷو و پٌٍْچٽ‬
‫ًٌَټ‪:‬‬
‫پو جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې وژًچى ٮٍذِ ذڼو ًٌجؾٌټ پو ڂٓٿڃحچحچٌ ٺې و‬
‫جڂٍّٻحّې ڂ‪ٛ‬نٌ‪٪‬حضٌ وجْطيالٸ جً جْط‪٫‬ڃحټ ًٌقْو ضٷٌّو ٺٌټ ‪:‬‬
‫جڂٍّٻحّې پٌىنطٌڄ ڂْٓكِ پٌىنطٌڄ وٍ‬
‫ڂكطح‪٢‬حچو ًٍٖ‪٨‬‬
‫وٍ؟‬ ‫ًپَ ّې چٌڀ جڂٍّٻحّې پٌىنطٌڄ‬
‫و ذًٍْش جڂٍّٻحّې پٌىنطٌڄ‬
‫و ٶحىٍې جڂٍّٻحّې پٌىنطٌڄ‬
‫و ضٍٺْې وجْطحچرٌټ جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ‬
‫پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې و ڂْٓكِ ٲ‪٫‬حپْص پّ ڂن‪ٍ٧‬‬
‫و ضن‪ ٍْٛ‬وٌې وًٌجَې ٲٷٍ‪ ،‬ؾيٽ‪ ،‬ڂٍ‪ٜ‬‬
‫و جچګٿِْٓ ژذې ڂٍجٺُ جً و ڂْٓكْص ٲ‪٫‬حپْطٌچو‬
‫آُ‪ ،‬آٌ‪: ِْ ،‬‬
‫جڂٍّکڅ ْنټٍ ‪:‬‬
‫ذٍټٕ ٺٌچٓٽ ‪:‬‬

‫‪11‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فيرست‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫(ټْځ) جً (ًٌپډ ذْٿْٱ)‪:‬‬

‫ٖٿټٍچحً ج چټٍْچْٗنٽ ‪:‬‬
‫و ٺحذٽ جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ‬
‫و کحذٽ و جڂٍّکحِّ پٌىنطٌڄ ضحٌّهچو‬
‫پو جٲٯحچٓطحڄ کې و جڂٍّکحِّ پٌىنطٌڄ ضڃٌّٿًٌچکِ‬
‫و کحذٽ و جڂٍّکحِّ پٌىنطٌڄ ڂيڃې ځحچګړضْحًې‬
‫و جڂٍّٻحّې پٌىنطٌڄ ٲحٺٌپطې جً ضه‪ٛٛ‬حش‬
‫و جڂٍّٻحّې پٌىنطٌڄ ٮٍْ چ‪ٛ‬حذِ ٲ‪٫‬حپْطٌچو‬
‫جٶط‪ٛ‬حوُ جْطػڃحٌُ پًٍژې‬
‫پپحٌه ؾحٌِْْ‬ ‫جڂٍّٻحّې پٌىنطٌڄ جً و‬
‫نحضڃو‬

‫‪12‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د درېیم چاپ پو اړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و جهلل ض‪٫‬حپی ډېٍ ډېٍ ٖکٍ جوج کًٌڀ چې و (ٲکٍُ پٌىنې) کطحخ ضو ّې پو‬
‫جٲٯحچِ ټٌپنو کې وًڂٍه ڂٷرٌپْص ًًٌذحښو چې پو پنډه ڂٌوه کې ّې پو‬
‫پٓګٌچٌ ٌَه چٓهې و جٲٯحڄ ڂٓٿڃحڄ ًپّ و ځٌجڄ چٓٽ الِ ضو‬
‫ًًٌٌْېىې‪.‬‬
‫و جٲٯحچِ ټٌپنې و ذحوٌوه جً پو وّنِ جقٓحِ و ٍْٖحٌ ًپّ پو ‪٪‬ٿڃحؤ‪،‬‬
‫جْطحيجچٌ‪ ،‬و ٲکٍ جً چ‪ ٍ٧‬پو نحًچىجچٌ‪ ،‬پْکٌجپٌ‪ ،‬جوّرحچٌ‪ ،‬و پٌىنطٌچٌچٌ‬
‫پو ذح جقٓحْو ڂك‪ٛ‬ٿینٌ‪ ،‬و ڂىجٌٌْ جً ڂکحضرٌ پو ‪٢‬حپرحچٌ جً ټٌټ‬
‫پٌْطِ چٓٽ څهو ڂننو کًٌڀ چې و (ٲکٍُ پٌىنې) کطحخ ّې پو ذې‬
‫ْحٌُ ډًټ جْطٷرحټ کړ جً َه ّې پو نپٿٌ جٌَښطنحکٌ ضٌ‪ ،ٌْٚ‬ڂًٌٌٗ جً‬
‫الٌښًٌچٌ ًچحًَپځ‪ ،‬جً پو وې الٌه کې ّې َڂح و ىڅٌ ٶىًٌچو جً َڂح ال‬
‫چٌٌه ىڅٌچو ًکړه‪.‬‬
‫و وې پپحٌه چې و (ٲکٍُ پٌىنې) و کطحخ چٌٌ نىڂص ڂٌ ىځ کړی ًُ جً‬
‫و وًْطحچٌ پًٌٌپې ڂٌٌٗې ڂٌ ضٍ ڂڃکنو قىه ‪٪‬ڃٿِ کړې ًُ و (ٲکٍُ‬
‫پٌىنې) پٍ کطحخ ڂٌ پو ٍْه کطنو ًکړه جً و الچىې یحوً ٌٖیٌ چحًٌ ضٍ‬
‫ضٍٍْه کٌپٌ ًًٌْطو ڂٌ و وٌېْځ ځٽ پپحٌه چحپ کړ‪:‬‬
‫‪ – ۳‬و کطحخ ټٌپو ڂكطٌی پو ٍْه پو چٌُ ٖکٽ ضٍضْد ٌٖه جً پو ډېًٍ‬
‫ځحٌّچٌ کې جًږوه پٍجګٍجٲٌچو پو پنډً پٍجګٍجٲٌچٌ ًًېٗٽ ٌٖټ‪.‬‬
‫‪ – ۱‬ضٍ ڂڃکنو قىه پو کطحخ کې پْکنښې پو وٶیٵ ډًټ ڂٍج‪٪‬حش ٌٖې‪.‬‬
‫‪ – ۱‬و کطحخ پو ډېًٍ ځحٌّچٌ کې و پېچٿٌ جً ‪٪‬ٿڃِ ڂٓحتٿٌ جً ‪٪‬رحٌضٌچٌ‬
‫ً‪ٞ‬حقص ًٌٖ‪.‬‬

‫‪13‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د درېیم چاپ پو اړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫‪ – ۴‬پو ډېًٍ ځحٌّچٌ کې و کطحخ پو ڂٌ‪٪ٌٞ‬حضٌ پٌٌې جړًچى چٌُ‬

‫ڂ‪٫‬ٿٌڂحش ًٌَّحش ٌٖټ جً ىڅو ًٌٖه چې و ڂٌ‪٪ٌٞ‬حضٌ چْڃګړضیحًې‬
‫پٌٌه ِٖ‪.‬‬
‫‪ – ۵‬ىڅو ًٌٖه چې و کطحخ پو ڂطڅ کې و جڂکحڄ ضٍقىه ټٌپې ژذنۍ‪،‬‬
‫ض‪٫‬ریٍُ‪ ،‬ڂ‪٣‬ر‪ ِ٫‬جً چٌٌې ضېًٍضنې پو وٶیٵ ډًټ ج‪ٚ‬الـ ِٖ‪.‬‬
‫جً وج وی جٲٯحچِ ټٌپنې ضو یٌ ځٽ ذیح و (ٲکٍُ پٌىنې) کطحخ پو پٌٌضنیٌ‬
‫ځحچګړضیحًً ٍْه پو چٌې ذڼو پو وې ىْٿو ًړجچىې کًٌڀ چې ڂح ذو و‬
‫پٌْطِ چٓٽ پو جړه نپٽ یٌ څو ڂٓإًپیص جوج کړی ًُ جً ىٯٌب ذو پٍ ڂح‬
‫نپٿې پیًٍَینې جً ڂٌٌٗې پًٌٌپې ًُ‪.‬‬
‫ً جپٓالڀ‬
‫ڂٌپٌُ ‪٪‬رى جپيحوُ (ڂؿحىى‬

‫‪14‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د دًیم چاپ سریزه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جپكڃى هلل ٌخ جپ‪٫‬حپڃیڅ‪ً ،‬جپ‪ٛ‬الز ً جپٓالڀ ‪٪‬ٿی ئڂحڀ جپيىجز جپڃٍْٿْڅ‪،‬‬

‫ً‪٪‬ٿی آپو ًأ‪ٚ‬كحذو جپًیڅ أچحًٌج جپىچیح ذنٌٌ جپىیڅ‪٪ً ،‬ٿی ڂڅ ضر‪٫‬يځ‬
‫ذاقٓحڄ ًچٍٗ جپيىی ئپی یٌڀ جپىیڅ أؾڃ‪٫‬یڅ‪.‬‬
‫ڂح وج ګٌڂحڄ چو کحًً چې و(ٲکٍُ پٌىنې) کطحخ ضو وې وجٲٯحچِ ټٌپنې‬
‫و ‪٪‬ٿڃحؤ‪٢ ،‬الذٌ‪ ،‬ڂك‪ٛ‬ٿینٌ‪ ،‬پٌْطٌنٿکٌ جً ڂنٌٌینٌ پو ڂنځ کې وًڂٍه‬
‫ڂٷرٌپیص جً ضأغیٍقح‪ٚ‬ٽ ِٖ پکو چې پو پٌڂړُ چحپ کې ًٌضو قح‪ٚ‬ٽ‬
‫ٌٖ‪ .‬وجىٍڅو وجهلل ض‪٫‬حپی پو نح٘ ٲ‪ٟ‬ٽ جً ذیح پو جْالڂِ ٲکٍ ٍْه‬
‫َڂٌچږ وڂٿص وکٿک ضړجً جً پو ىٯو څهو ووٲح‪ ٨‬وجقٓحِ پو ذٍکطو‬
‫ٌجڂنځطو ٌٖټ‪.‬‬

‫و(ٲکٍُ پٌىنې) کطحخ چې څنګو پو پٌڂړُ ځٽ پو چحپو ٌجًًش پو ډیٍه‬

‫پنډه ڂٌوه کې پو ذحَجٌکې نال٘ ٌٖ‪ ،‬ځکو چې و‪ٚ‬ٿیرِ یٍٮٽ پو‬
‫نالٰ پو ًٌجچو ىٍ جړنیُه ڂرحٌَه کې َڂٌچږ وڂٿص ‪٪‬ٿڃحء‪ ،‬و‪ٌ٪‬ضګٍ‪،‬‬
‫وٲکٍ جً چ‪ ٍ٧‬نحًچىجڄ جً ڂؿحىىیڅ و ڂٓٿف ؾيحو ضٍڅنګ وٲکٍ جً‬
‫ٲٍىنګ پو ډګٍ کې وٮٍخ وٲکٍُ یٍٮٽ وڂٷحًڂص ًْحیٿٌ جً ٲکٍُ‬
‫جوذیحضٌ ضو ٖىیى ‪ًٌٍٞ‬ش پٍُ جً وٮو ډًټ کطحذٌچٌ ضو ځٌجچحڄ جً پو‬
‫ویڅ‪ ،‬ڂٿص جً ً‪٢‬څ څهو ڂىجٲ‪ ٩‬جً ذح جقٓحْو نٿک ډیٍ ضږُ وُ‪ .‬جً و‬
‫ىٍې ًٌځې پو ضیٍیىً ّې وٮو ضنىه چٌٌه ىځ ځکو َیحضېږُ چې چٌٌ‬
‫وجْالڂِ چړۍ وپٌْطٌ نٿکٌ پو يىنٌچٌ جً ٲکًٍچٌکې وٮٍذِ ٲٿٓٳې‬
‫جوذیحضٌ جً و ډیڃٌکٍجْۍ‪ ،‬ذٍُٗ قٷٌٶٌ‪ ،‬ڂٓحًجش‪ًٌٖ ،‬نٳکٍۍ‪،‬‬
‫ٌْپې‪ ،‬ضٍٶۍ جً چًٌٌ پو ْٿګٌچٌ پٌچٌ ٖ‪٫‬حًٌچٌ جً ذې قٷیٷطو ڂٳحىیڃٌ‬
‫نپٽ ځحی پو الْو ًٌکړی وی‪ .‬وڂٿص ځٌجچحچٌ جً ذح جقٓحْو نٿکٌ ضو چٌٌ‬

‫‪15‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د دًیم چاپ سریزه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و ٮٍخ پو ٲٿٓٳو کې پٍضو پو وًکې‪ ،‬وًٌٮٌ‪ ،‬ض‪ٛ٫‬د‪٦ ،‬ٿځ‪ ،‬نیحچص‪،‬‬

‫جنطالِ‪َ ،‬ذیښنحک جً ضنګ چ‪ٍ٧‬ۍ چٌٌ څو پو چ‪ ٍ٧‬چو ًٌځِ‪.‬‬

‫و جڂص ڂهٿ‪ ٙ‬ذچیحڄ ٮٌجړُ چې یٌځٽ ذیح پو ٌیښطینِ ډًټ و جْالڀ‬

‫ٍٖی‪٫‬ص وجْالڂِ ٲکٍ ڂٳحىیڃٌ جً ٲکٍُ جوذیحضٌ ضو ٌجًګٍځِ جً وٮو‬
‫جقٓحِ پو جٲٯحچِ ځٌجچحچٌکې ضٍ ذٽ ىٍچح َیحش پیىټ کېږُ‪ ،‬نٌ‬
‫ْطٌچُه وجوه چې جٲٯحچِ ځٌجچحچٌ ضو جٲٯحچِ ‪٪‬ٿڃحؤ جً ڂٳکٍینٌ پو‬
‫ڂ‪٫‬ح‪ ًٍٚ‬جْالڂِ ڂٌ‪٪ٌٞ‬حضٌ یح ډیٍې پږې پیکنې کړې وُ جً یح ىځ‬
‫ځٌجچحچٌ ضو پو پٍجنو پیڃحچو چىُ ٌْیىپِ‪ ،‬چِ وٮو ْطٌچُه ٖحیى ډیٍ‬
‫جْرحخ ًپٍُ‪.‬‬
‫نٌ جًِ ووې ًنص ٌجٌْیىپی چې و چٌُ چٓٽ ڂؿحىىینٌ جً ځٌجچحچٌ‬
‫ضو پو ٮٍخ ٍْه و ڂٷحذٿې پو ډګٍکې ښې ډیٍې پیکنې ًِٖ‪ ،‬جً پو پٍجنو‬
‫پیڃحچو ًٌ ًٌٌْټ ِٖ‪ .‬پىې ىکٿو َه یٌځٽ ذیح پو ټینګو و ویڅ پو ‪٪‬ٿڃحؤ‬
‫جً وض‪٫‬ٿیڃِ جوجًٌ جً ڂإْٓحضٌ پو چٿًٌچکٌ څهو ٮٌښطنو کٌڀ چې پو‬
‫نپٿٌ وٌٌْچٌ جً ض‪٫‬ٿیڃِ چ‪ٛ‬حذٌچٌ کې وجْالڂِ ٲکٍ ڂ‪٫‬ح‪ ًٍٚ‬ڂٳحىیڃٌ‬
‫ضو ځحی ًٌکړُ‪،‬جً پىې ډًټ وٮٍخ و ْیکٌپٍ جً جپكحوُ ڂٳحىیڃٌ‬
‫وْیالخ ڂهو ًچیِٓ‪ .‬جً پو ىڃىې ڂٷ‪ٛ‬ى وج وی ڂٌچږ یٌځٽ ذیح و‬
‫(ٲکٍُ پٌىنې) کطحخ پو چٌیٌ َیحضٌچٌ ٍْه چحپًٌ‪.‬‬
‫و(ٲکٍُ پٌىنې) پو وًیځ چحپ کې الچىې ذىپٌچٌچو ٌجٮٿِ وُ‪:‬‬
‫و کطحخ ژذې ضو ذیح پو ٍْه کطنو ٌٖې وه‪ ،‬و ضٌجڄ ضٍقىه تې ڂ‪٣‬ر‪ ِ٫‬جً‬
‫ژذنۍ ٮٿ‪٣‬ۍ ج‪ٚ‬الـ ٌٖې وُ‪ .‬جً ىڅو ٌٖې چې وکطحخ ژذو ډیٍه ‪٪‬ٿڃِ‬
‫چو‪ ،‬ذٿکې ډیٍه ‪٪‬حڀ ٲيڃو ًْحضٿو ِٖ‪ ،‬ضٍڅٌ ىٯو نٿک ىځ ًٌذحچىې ښو‬
‫پٌه ِٖ چې پو ٍٖ‪ ِ٪‬جً ‪٪‬ٿڃِ ج‪٣ٚ‬القحضٌ ٍْه ډیٍآٖنح چىُ‪.‬‬

‫‪16‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د دًیم چاپ سریزه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و (جڂٍیکحیِ جْالڀ) پو ڂ‪ٟ‬ڃٌڄ کې و جٲٯحچٓطحڄ پو ض‪٫‬ٿیڃِ چ‪ٛ‬حخ کې‬

‫و ڂنٳِ الٌْىنې جً پو ىٯو څهو وؾيحوُ جً جْالڂِ ڂٳحىیڃٌ و‬
‫ًیٓطٿٌ و ٖحىى پو ضٌګو وڂؿحىىینٌ و ًنص جً و جڂٍیکحیحچٌ ضٍ یٍٮٽ و‬
‫ًًٌْطو ًنص وپٌڂړُ ټٌپګِ وکطحذٌچٌ ڂكطٌی پو ڂٷحٌچٌُ ډًټ ٌجًړټ‬
‫ٌٖې وه‪ ،‬چې الٌْىنې تې ضٗهی‪ ٌُٖ ٙ‬جً ضٷٍیرح پٍ ىٍ ڂ‪ٟ‬ڃٌڄ تې‬
‫یٌه ڂهط‪ٍٛ‬ه ضر‪ٍٛ‬ه ٌٖې وه‪ ،‬ضٍڅٌ ‪٪‬حڂٌ نٿکٌ ضو ىځ ڂ‪٫‬ٿٌڂو ِٖ چې‬
‫ٮٍذیحڄ جً وجنٿِ ڂٿګٍُ تې څنګو کٌښښ کٌُ چې َڂٌچږ و ڂٿص و‬
‫چٌُ چٓٽ پو يىنٌچٌ څهو جْالڂِ ڂٳحىیځ ًذحِْ جً پٍځحی تې و ٮٍذِ‬
‫ژًچى جً ٲٿٓٳې جٌَښطٌچو ًٌضو ڂ‪ٍ٫‬ٲِ کړُ‪.‬‬
‫پو کطحخ کې و(ڂ‪٫‬ح‪ٍٚ‬ٲکٍُ جٌضىجو) پو چحڂو یٌڂکڃٽ ڂ‪ٟ‬ڃٌڄ ًٌ َیحش‬
‫ٌٖی وی‪ .‬ٲکٍُ جٌضىجو ىٯو جٌضىجو وی چې نحًچىجڄ ّې پو ٲکٍُ‬
‫پكح‪ ٤‬وکٳٍ وڂ‪٫‬ح‪ ًٍٚ‬ډًپٌچٌ پکو ډیڃٌکٍجْۍ‪ ،‬پیرٍجپیُڀ‪ ،‬کڃٌچیُڀ‪،‬‬
‫ګٿٌذالیُیٗڅ‪ ،‬چٗنٿیُڀ‪ ،‬ىیٌڂنُڀ جً چًٌٌ کٳٍُ چ‪ٍ٧‬یحضٌ ڂنٌچکِ ًُ‪،‬‬
‫و جْالڂِ چ‪٧‬حڀ جً وٍٖی‪٫‬ص وض‪٣‬ریٵ پو کٿکو ڂهحپٳص کٌُ‪،‬جً‬
‫وجْالڂِ قکٌڂص وؾٌړیىً وڂهنیٌُ پو ىىٰ ّې پو کٳحًٌ ٍْه الٌْچو‬
‫یٌکړُ وې‪ ،‬نٌ پىې ىٍڅو ٍْه ذیح ىځ پو جْالڂِ ټٌپنو کې جًْېږُ جً‬
‫ځحچٌچو ڂٓٿڃحچحڄ ىځ ذٌپِ‪.‬‬
‫وج چې وٮو ڂٌ‪ ٨ٌٞ‬یٌه ډیٍه ڂيڃو‪ ،‬ن‪ٍ٣‬چحکو جً قٓحْو ڂٌ‪ ٨ٌٞ‬وه جً‬
‫پو څېړپٌکې ّې ډیٍ ٶٿڃٌاټ و(جٲٍج‪ )٠‬جً یح (ضٳٍی‪ )١‬ښکحٌ ٌُٖ وُ‪،‬‬
‫چې ځینِ تې و ىٍ چح و ضکٳیٍ ڂٍقٿې ضو ٌْېىپِ‪،‬جً ځینې چٌٌ ّې ذیح‬
‫‪ٍٚ‬یف کٳٍ ضو ىځ کٳٍ چو ًجّې جً و ڂٍؾثو ؤ الٌه ّې چیٌپې وه‪.‬‬
‫وٮو ڂٌ‪ ٨ٌٞ‬ذحیى پو ڂ‪٫‬ح‪ٍٚ‬جْالڂِ ٲکٍکې و وجْې ‪٪‬ٿڃحؤ پو ٶٿځ جڂص‬
‫ضو ًړجچىې ِٖ چې وجْالڀ پو قٷیٷِ ًٌـ جً ىځ و ڂ‪٫‬ح‪ٍٚ‬کٳٍ پو‬

‫‪17‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د دًیم چاپ سریزه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جٖکحپٌ جً ډًپٌچٌ ښو نرٍ ًُ‪،‬جً وکٍه ٍٖ‪ ِ٪‬والتٿٌ پو ٌڼح کې ّې پو جړه‬

‫ڂٌٶٱ ًچیِٓ‪.‬‬
‫پو چیکو ڂٍٮو پىې جړه وجًْنۍ َڂحچې و ْطٍ وج‪ ِ٪‬جً نریٍ ‪٪‬حپځ ‪٪‬الڂو‬
‫(جذٌجپكٓڅ ‪٪‬ٿِ چىًُ ٌقڃو جهلل) ڂٗيٌٌه ‪٪‬ٿڃِ جً ٲکٍُ ڂٷحپو (ٌوز ال‬
‫أذحذکٍپيح) و ىٯو پو ڂٗيٌٌکطحخ (ئپی جإلْالڀ ڂڅ ؾىّى)کې پو ‪ٍ٪‬ذِ‬
‫ژذو ڂهې ضو ٌجٮٿو‪.‬‬
‫ووې پپحٌه چې ‪٪‬الڂو چىًُ ٌقڃو جهلل وڂٓٿڃحچحچٌ جً وکحٲٍ ٮٍخ ضٍڂنځ‬
‫و ٲکٍُ کٗڃکٕ پو جړه پٍجنو ڂ‪٣‬حپ‪٫‬و پٍُ‪،‬جً پىې جٌضرح‪ّ ٠‬ې‬
‫ډېٍکطحذٌچو ىځ پیکٿِ وُ ‪،‬جً پو ذٽ پٌٌُ چٌڂٌړی و(جىٽ جپٓنس‬
‫ًجپؿڃح‪٪‬س) ټٌپٌ ٲکٍُ ڂکحضرٌ ضو یٌ ڂنٿی ڂ‪٫‬طىټ ٖه‪ٛ‬یص جً پو جهلل‬
‫ض‪٫‬حپی څهو ًیٍیىًچکی ‪٪‬حپځ وی‪ ،‬چٌ ٮٌٌه ڂٌ ًذٿٿو چې وڂٌ‪ ٨ٌٞ‬پو‬
‫جړه و پو نپٿو څو پیکٿٌ پٍځحی و ىٯو ڂٷحپې ضو پو نپٽ کطحخ کې ځحی‬
‫ًٌکړً‪ ،‬چې پىې کحٌ ٍْه ذو ڂٌ پو یٌې نٌج ووې ڂيڃې ڂٌ‪ ٨ٌٞ‬پو جړه‬
‫نپٽ ڂٿص ضو وْحپځ جً ؾىُ ڂٌٶٱ ونپٿٌپٌ ضٌ‪ٚ‬یو کړې ًُ‪،‬جً پو ذٿې‬
‫نٌج ذو ڂٌ ڂٌ‪ ٨ٌٞ‬نپٽ ڂإڂڅ ًپّ ضو ووجْې یٌ ْطٍ ‪٪‬حپځ جً و‪ٌ٪‬ضګٍ‬
‫پو ٶٿځ ًړجچىې کړې ًُ چې نٿک ّې پو ج‪٪‬طىاټ جً ویحچص پٌٌه ذحًٌ‬
‫پٍُ‪.‬‬
‫ویحوًپٌ ًړ وه چې ‪٪‬الڂو چىًُ ٌقڃو جهلل ىځ وٮو ڂٌ‪َ ٨ٌٞ‬یحضٍه پو‬
‫ٲکٍُ جړنو څېړپې وه‪ ،‬چو وٍٖ‪ ِ٪‬قکځ وذیحڄ جً ٲطٌی پو جړنو‪ ،‬ځکو‬
‫چې و ٍٖ‪ ِ٪‬قکځ ذیحڄ ّې ضكٷیٷِ ذكع ضو ‪ًٌٍٞ‬ش پٍُ جً ڂٌچږ ضو‬
‫ىځ وپطو و ڂٌ‪ ٨ٌٞ‬ٲکٍُ جړل جىڃیص پٍُ‪.‬‬
‫یٌه ذٿو نرٍه ىځ و یحوًپٌ ًړ وه ىٯو وج چې کٿو چې و(ٲکٍُ پٌىنې)‬
‫پٌڂړی چحپ نپٌٌ ٌٖ‪ ،‬و ىېٌجو و ډېًٍ ْیڃٌ(وٌُ ژذٌ) ‪٪‬ٿڃحؤ‪٢ ،‬الذٌ‪،‬‬
‫و پٌىنطٌچٌچٌ ڂك‪ٛ‬ٿینٌ جً ‪٪‬حڂٌ نٿکٌ ّې(وٌُ) ژذې ضو و ضٍؾڃې‬

‫‪18‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د دًیم چاپ سریزه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ڂکٌٍه ٮٌښطنو ًکړه‪ ،‬چې ڂٌچږ ىځ و ىٯٌب وې ٮٌښطنې ضو پو پحڀ ٍْه‬

‫و(ٲکٍُ پٌىنې) کطحخ (وٌُ) ژذِ و(وجچٓطنیيحی جَ ٲکٍ جْالڂِ‬
‫وٌؾنگ ٲکٍی ذحٮٍخ) پو چٌڀ ضٍؾڃو جً پو ج‪٪‬ٿی ‪ٚ‬كحٲص جً ‪٢‬رح‪٪‬ص‬
‫چحپ کړ‪ ،‬چې و جٲٯحچٓطحڄ جً پحکٓطحڄ وًجړً پو ڂٗيًٌٌ جً پٌٌّ‬
‫کطحذهحچٌکې ضٍ الْو کېږُ‪.‬‬
‫پو پحی کې یٌ ځٽ ذیح پو ‪٪‬ٿڃحؤ‪ ،‬و ٲکٍ جً چ‪ ٍ٧‬پو نحًچىجچٌ جً و جْالڂِ‬
‫قٍیځ پو ٲکٍُ ڂىجٲ‪٫‬ینٌ ىیٿو پٍڀ چې وکٳٍ جً ګڃٍجىۍ و ڂ‪٫‬ح‪ًٍٚ‬‬
‫جٖکحپٌ پو ىکٿو وې چٌُ چٓٽ ضو ښې ډېٍې‪،‬کٍه جً ًٌښحچو پیکنې‬
‫ًکړُ‪ ،‬ضٍڅٌ و ٮٍخ و ًٌجچًٌچکِ ٲکٍُ ْیالخ ڂهو ًچیِٓ‪،‬جً‬
‫ٌجضٿٌچکِ چٓٿٌچو و ٮٍذیحچٌ پو وجڂٌچٌ کې پو ښکیٽ کېىپٌ څهو‬
‫ًژٮٌٌُ‪.‬‬
‫جً ىڃىجٌچګو پو آنٍ کې ذیح ىځ ووې نرٍې یحوًچو کٌڀ چې کو پىې‬
‫کطحخ کې ڂح قٵ ذیحڄ کړی ًُ چٌ وج ذو و جهلل ض‪٫‬حپی پو پٌٌُ پٍ ڂح و‬
‫ىٯو ٲ‪ٟ‬ٽ جً جقٓحڄ ًُ ‪،‬جًکو چېٍې َه پو کٌڀ قکځ جً وٌیځ کې ن‪٣‬ح‬
‫ٌٖی یځ چٌ وج ذو َڂح وکځ ‪٪‬ٿڃۍ چطیؿو ًُ‪ ،‬چو وج چې َه ذو پٍٮٿ‪٣‬ۍ‬
‫ټینګحٌکٌڀ‪ .‬ىیٿو وه چې و جْالڂِ ٲکٍ جْطحيجڄ جً ‪٪‬ٿڃحء ڂح نپٿٌ‬
‫کڃًٌُیٌ جً ضېًٍضنٌ ضو ڂطٌؾو کړُ‪،‬جً پىې کحٌ ٍْه ىځ نپٽ ڂٓإًپیص‬
‫ٌٲ‪ ٩‬کړُ‪،‬جً ىځ پٍ ڂح نپٿو ڂيٍذحچِ جً َړه ٌْی ًپًٌٌُ‪ً .‬جپٓالڀ‬

‫و کٳٍ و ڂحضې جً و جْالڀ و ٍْپٌړۍ پو ىیٿو‬

‫‪٪‬رىجپيحوُ )ڂؿحىى)‬

‫‪19‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫دلٌمړي چاپ سريزه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫څٌ ڂيڃې نرٍې‬

‫جپكڃىجهلل ٌخ جپ‪٫‬ٿڃْڅ ًجپ‪ٛ‬الز ًجپٓالڀ ‪٪‬ٿَ أٍٰٖ جالچرْحء ًجپڃٍْٿْڅ‬

‫ً‪٪‬ٿَ آپو ًأ‪ٚ‬كحذو ًڂڅ جضر‪ْ ٩‬نطو ئپَ ٌّڀ جپىّڅ أؾڃ‪ْ٫‬څ‪ ،‬ٶحټ جهلل‬

‫ض‪٫‬حپَٰ‪ :‬ﭽ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ‬
‫ﯡﯢﯣﯤﯥﯦﯧﯨﯩ‬
‫آل‬ ‫ﯪﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﭼ‬
‫عمزان‪۶۸۱ :‬‬
‫وٮو ٺطحخ پو قٷْٷص ٺې و پنځٌ ڂيڃٌ ڂٷحپٌ ڂؿڃٌ‪٪‬و وه چې پو‬
‫(ٲٻٍُ ؾګړه) (پٍوُ ڂْ‪٫‬حًٌچو)‪( ،‬جڂٍّٻحّې جْالڀ)‪( ،‬ډّڃٌٺٍجِْ ٺٳٍ‬
‫وٍ ٺو جْالڀ؟) جً(وٺحذٽ ڂْٓكِ پٌىنطٌڄ) څهو ‪٪‬رحٌش وُ‪ .‬وٺطحخ‬
‫ڂٷحپې ٺو څو ىځ و ڂٌ‪ ٨ٌٞ‬پو پكح‪ٍْ ٤‬ه ؾال ؾال وُ‪ ،‬نٌ و ىىٰ پو‬
‫پكح‪ ٤‬ټٌپې و ٌّه ىىٰ ً‪ٞ‬حقص ٺٌُ‪ ،‬جً ىٯو وج چې ٺٳحٌ جً پو‬
‫ځحچګړُ ډًټ ٮٍذْحڄ څنګو و ‪ٓ٪‬ٻٍُ ؾګړې ضٍڅنګ ووّڅ‪ ،‬ٲٻٍ‪،‬‬
‫‪٪‬ٷْىې‪ ،‬جنالٶٌ جً ٲٍىنګ پو ډګٍ ٺې ىځ و ڂٓٿڃحچحچٌ پو نالٰ پو ٌّه‬
‫پٌّو ىٍ جړنُْه ٲٻٍُ ؾګړه جنطو وُ‪،‬جً پىې ؾګړه ٺې ضٍ‪ٓ٪‬ٻٍُ‬
‫ؾګړې ڂهٻې ىځ وُ‪.‬‬
‫ووٮو ډًټ ٌّٺطحخ پْٻٿٌ ضو ڂې ځٻو ‪ًٌٍٞ‬ش جقٓحِ ٺړ چې کو څو‬
‫ىځ چې َڂٌچږ ڂٿص و ؾګړې‪ ،‬ٶٍذحچٌْ جً وښڃڅ ضو و ڂحضې ًٌٺٌپٌ پو‬
‫ڂؿحټ ٺې و(جْطحيۍ) چړٌّاټ ٖيٍش پٍُ‪ ،‬نٌ پو وښڃڅ ٍْه و ٲٻٍُ‬

‫‪20‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫دلٌمړي چاپ سريزه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ؾګړې پو ىٻٿو ّې ال ضٍ جًْو و ڂؿحىىّنٌ جً ڂىجٲ‪ْ٫‬نٌ پو يىڅ ٺې ٌّ‬

‫ًج‪ٞ‬ف ض‪ ٌٌٛ‬جً ًٌښحچو ڂنيؽ چٗطو‪،‬جً چو ىځ ضٍ جًْو چح و وښڃڅ پو‬
‫ٲٻٍ جً چ‪ ٍ٧‬څهو پو پٌٌه ډًټ نرٍٺړُ وُ‪ .‬جً وج ځٻو چې و جْالڀ پو‬
‫نالٰ و ٲٻٍُ ؾګړې جً و وښڃڅ و ن‪ٍ٣‬چحٺٌ پالچٌچٌ جً ‪ٍ٢‬قٌ پو ىٻٿو‬
‫چو َڂٌچږ پو وّنِ جً چو ىځ پو وچٌُْ ض‪٫‬ٿْڃَ چ‪ٛ‬حذٌچٌ ٺې څو‬
‫ضىٌّٓېږُ‪ .‬و وٮو ډًټ ٲٻٍُ َوه ٺړې و چٗطٌجپِ ښحِّ ذېالذْٽ‬
‫‪ٌ٪‬جڂٽ ًُ‪ ،‬نٌ چطْؿو ّې وج ٌجًضٿې چې ٺو څو ىځ چې َڂٌچږ ڂٿص و‬
‫ضٽ پپحٌه ٍّٮٿګٍ چو وُ ڂنٿِ‪ ،‬نٌ و ٍّٮٿګًٍ و جٲٻحًٌ و نپٍېىً‬
‫ڂهنٌٍْ ّې ىځ چىٍ ٺړٍ‪ ،‬چې و ٮٌ پٍوٌّ جٲٻحًٌ ذْح ىٍ ځٽ ٌّ چٌٍ‬
‫ڂ‪ْٛ‬رص َېږًپَ وٍ‪.‬‬
‫و وې پپحٌه چې وجځٽ ذْح پو وٮو ډًټ ڂ‪ْٛ‬رص ٍْه ڂم چٌٗ‪،‬جً پو‬
‫ٲطكې ًًٌْطو ذْح و ًٍّ پٍ ټٯٍ ٺښېننٌ‪،‬جً و چحًٌ ًجګِ ڂٌ ذْح‬
‫ووجْې چح الِ ضو ًٌچِٗ چې وښڃڅ ّې و ىڃحٮې ًٌځې پپحٌه پو جًْو‬
‫ضْحًٌُ جً پو ڂٿص ٺې ًٌضو (يىڅ ْحَُ)ٺٌُ‪ ،‬پو پٌٌضنٌْ ڂيڃٌ جْحِْ‬
‫ڂٌ‪٪ٌٞ‬حضٌ ڂې پْٻنو ًٺړه‪ ،‬جً وج وٍ نپٽ ڂٿص ضو ّې و نپٽ‬
‫ڂٓإًپْص و ٌٲ‪ ٩‬ٺٌپٌ پو ڂٷ‪ٛ‬ى ًړجچىې ٺًٌڀ‪ ،‬ىْٿو وه چې و ڂٿص َړه‬
‫ٌْجچىُ جً وٌوڂڅ ذچْحڄ ّې پو ٮٌٌ ًپٌپِ‪ ،‬جً پو ٌڼح ٺې ّې و ًجٌوً‬
‫ٌٌّٖ جٲٻحًٌ‪ ،‬جٖهح‪ ،ٌٚ‬ٲٻٍُ ډپٌ جً ضن‪ْ٧‬ڃٌچٌ پو ىٻٿو ڂنحْد‬
‫وٌّځ نپٽ ٺړُ‪.‬‬
‫و وٮو ٺطحخ ڂهح‪٢‬د و جٲٯحچٓطحڄ ټٌټ ڂإڂڅ ڂٿص وٍ‪ ،‬نٌ پو نح٘‬
‫ډًټ ّې پو و ڂکحضرٌ پو ڂ‪٫‬ٿڃْنٌ‪ ،‬و ڂىجٌٌْ پو ڂىٌْْنٌ‪،‬و ڂٓحؾىً پو‬
‫جڂحڂحچٌ‪ ،‬ن‪ْ٣‬رحچٌ‪ ،‬و پٌىنطٌڄ پو جْطحيجچٌ جً ڂك‪ٛ‬الچٌ‪ ،‬و ڂٻطد جً‬
‫ڂىٌْې پو ‪٢‬حپرحچٌ‪ ،‬و ْنګٍ پو ڂؿحىىّنٌ جً و ٲٻٍ جً چ‪ ٍ٧‬پو نحًچىجچٌ‬
‫وپٌْطٿٌ ىْٿو پٍڀ‪ ،‬ځٻو چې ىڃىٮو نٿٹ وټٌپنې و وّڅ‪ ،‬جّڃحڄ‪،‬‬

‫‪21‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫دلٌمړي چاپ سريزه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫‪٪‬ٷېىې‪ ،‬جنالٶٌ‪ ،‬ضڃىڄ‪ ،‬ڂٿِ جً ضحٌّهِ جٌَښطٌچٌ ْحضٌچٻِ جً‬

‫ڂىجٲ‪ْ٫‬څ وُ‪ .‬ٺو چېٍې وٮو نٿٹ پو نپٽ وّڅ‪ ،‬ڂٿص ىېٌجو ٍْه ًٲحوجٌ‬
‫پحضې ِٖ چٌ ټٌټ ڂٿص ذو پو آَجوۍ‪ٍْ ،‬پٌړۍ ‪ُ٪‬ش ٺې ژًچى ضېًٍُ‪ ،‬نٌ‬
‫ــ جهلل وې چو ٺړُ کو وٮو نٿٹ و پٍوٌّ جٲٻحًٌ‪ ،‬چ‪ٍّ٧‬حضٌ‪٪ ،‬ٷحتىً جً‬
‫پٍوُ ٲٍىنګ ښٻحٌ ٌٖټ‪ ،‬چٌ و وًب پو جڂٿو ذو ټٌټ ڂٿص پو جؾطڃح‪ِ٪‬‬
‫يپص جً ذىذهطۍ ٍْه ڂهحڂم ٺېږُ‪.‬‬
‫و ؾيحو پو ٶْحوش‪ ،‬و پٌىنطٌچٌچٌ جً و وّنِ ڂىجٌٌْ جً ڂٻحضرٌ پو‬
‫جْطحيجچٌ څهو ڂې ىْٿو وه چې ڂؿحىىّڅ‪ ،‬ڂك‪ٛ‬ٿیڅ‪٢ ،‬الخ جً و چٌُ‬
‫چٓٽ ځٌجچحچٌ ضو و وې ٺطحخ جً ّح وه ضو و ًٌضو ٺطحذٌچٌ و پٌْطٿٌ ؾىُ‬
‫ضٌ‪ْٚ‬و ًٺړُ‪ ،‬ضٍڅٌ و وښڃڅ پو نالٰ چې ن‪ٍ٣‬چحٸ پالچٌچو پٍُ‬
‫آګحىحچو ؾيحو جً ڂرحٌَه ًٺړُ‪ ،‬جً ىځ پو پٌٌه ذ‪ٍْٛ‬ش و نپٽ ڂٿص‬
‫ًګړُ و جْالڀ و وښڃنحچٌ پو وٌْْٓ جً ‪ٍ٢‬قٌ نرٍٺړُ‪.‬‬
‫وٮو ٺطحخ َڂح و ډېًٍ ٺٿٌچٌ و ضىٌّّ‪ ،‬و‪ٌ٪‬ش‪ ،‬ڂ‪٣‬حپ‪٫‬ې‪ ،‬و جٲٻحًٌ جً‬
‫چ‪ٍّ٧‬حضٌ و ڂٷحٌچې جً و ؾيحو جً ڂرحٌَې پو ډګٍ څهو و قح‪ٚ‬ٿٌ ًٌٖ‬
‫ضؿٍذٌ جً ڂ‪٫‬ٿٌڂحضٌ نال‪ٚ‬و وه چې و ْٿګٌچٌ ٺطحذٌچٌ‪ ،‬ڂؿٿٌ جً و‬
‫ٌَګٌچٌ ‪ٚ‬ٳكٌ پو پٌْطٿٌ ًًٌْطو پو الِ ٌجٮٿې وه‪ .‬و وٮٌ ڂٷحپٌ‪ ،‬پو‬
‫پْٻٿٌ ٺښې ڂې و ډېًٍٶىٌڂنٌ ‪٪‬ٿڃحؤ جً و جْالڂِ ٲٻٍ و الٌښًٌچکٌ‬
‫پو ضأپْٳحضٌ‪ ،‬ضؿحٌذٌ جً ضٌ‪ ٌْٚ‬څهو پو وجْې ډًټ جْطٳحوه ٺړې وه چې‬
‫و ىٯٌب پو ٺطحذٌچٌ ڂې جٮُْه جً جچګُْه جنْٓطې جً ذْح ڂې و ىڃىٮو‬
‫ضأغٍ جً ‪٪‬ڃٌڂِ جچګُْې پو ٌڼح ٺې نپٽ جٲٻحٌ جً ڂ‪٫‬ٿٌڂحش چې قٵ ٌجضو‬
‫ښٻحٌه ٌُٖ وُ پْٻٿَ وُ‪ .‬جً ٺٿو ٺٿو ڂې و ىٯٌب جٲٻحٌ جً ڂٳحىْځ‬
‫پٍضو پىې چې ىٯٌب ضو ّې ڂنٌٓخ ٺړڀ ٌج چٷٽ ٺړُ وُ‪.‬‬
‫وډېًٍ ڂٍجؾ‪ ٌ٫‬و چو يکٍ کٌپٌ ‪٪‬ٿص وج ؤ چې َڂٌچږ و ټٌپنې ‪٪‬ٿڃحء جً و‬
‫ٲٻٍ جً چ‪ٍ٧‬نحًچىجڄ پو ٲٻٍُ پكح‪ ٤‬ډېٍ ٍْه ًّٗٿِ وُ‪ .‬ځْنې ّې پو‬

‫‪22‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫دلٌمړي چاپ سريزه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٌّه ٲٻٍ جً ڂٳٻٍ څهو ڂطأغٍه وُ‪ ،‬جً ځْنې چٌٌ ّې ذْح پو ذٽ ٲٻٍ جً‬
‫ڂٳٻٍ څهو‪ ،‬نٌ پو ‪ْ٪‬څ ًنص ٺې ذْح پو نپٽ ڂنځ ٺې وًڂٍه جنطالٲٌچو‬
‫جً قٓحْْطٌچو ىځ پٍُ چې ٌّجَې و ٌّه ٺطحخ پٍ ڂم وکٌڀ ڂهحپٱ‬
‫ڂٳٻٍ ّح ڂإپٱ و چٌڀ ٖطٌڄ و وې ْرد ګٍځې چې ج‪ٚ‬الً ىٯو ٺطحخ ًچو‬
‫پٌپِ‪،‬ٺو څو ىځ چې ‪٪‬ٿڃِ يًٴ جً جچ‪ٛ‬حٰ وج ضٷح‪ٞ‬ح ٺٌُ چې و‬
‫ڂٓٿڃحچٌ ڂٳٻٍّنٌ جً ‪٪‬ٿڃحؤ ٺطحذٌچو وې پو پٍجنو ْْنو ًپٌْطٽ ِٖ‪،‬‬
‫ښو جٲکحٌ وې ًٌڅهو ًجنٓطٿَ ِٖ‪ ،‬جً چحْځ جٲٻحٌ وې ّې و ٍّٖ‪٫‬ص‬
‫و والیٿٌ پو ٌڼح ٺې ٌو ِٖ‪.‬‬
‫و پٌٌضنۍ ڂالق‪٧‬ې پو چ‪ٍ٧‬ٺې چٌْپٌ ٍْه ڂح ډېٍ ڂٍجؾ‪ ٩‬چو وُ يٺٍ ٺړُ‪،‬‬
‫ذٿکې جٲٻحٌ ڂې و پٌْطٌچٻٌ ڂهې ضو جّښې‪ ،‬ٺو و ڂنٿٌ ًُ ًوې ّې‬
‫ڂنې‪،‬جً ٺو وٌوًپٌ ًُ چٌ ٌو وې ّې ٺړُ‪ .‬پو جٖهح‪ ٌٚ‬وې قٻځ جً‬
‫ٶ‪ٟ‬حًش چو ٺٌُ‪ ،‬ذٿکې پو جٲٻحًٌ جً چ‪ٍّ٧‬حضٌ وې ٶ‪ٟ‬حًش ًٺړُ‪.‬‬
‫جً پو پحٍ ٺې وجّحوًچو ٺًٌڀ چې ٺو َه پو وې ٺطحخ ٺې پٍقٵ ّځ جً‬
‫قٵ ڂې پٌْطٌچٻٌ ضو ًړجچىې ٺړٍ ًُ‪ ،‬چٌ وج ذو ٌّجَې و جهلل ‪ ‬ٲ‪ٟ‬ٽ‬
‫جً الٌښًٌچو ًُ‪،‬جً ٺو َه پو ٺٌڀ ځحٍ جً ّح پو ٺٌڀ قٻځ ٺې ن‪٣‬ح ٌُٖ‬
‫ّځ چٌ وج ذو َڂح ضٷ‪ ٍْٛ‬جً چحپٌىِ ًُ چې و ٌّښطْنِ جْالڂِ ٲٻٍ پو‬
‫جْطحيجچٌ جً و وّڅ پو ‪٪‬ٿڃحؤ څهو نپٿې ٮٿ‪٣‬ۍ ضو و ڂطٌؾو ٺٌپٌ ىْٿو‬
‫پٍڀ‪ .‬چٌٌ ضحْې جً وج ىځ وٺطحخ ڂطڅ‪ً .‬جپٓالڀ‪.‬‬

‫‪٪‬رىجپيحوُ (ڂؿحىى)‬

‫‪23‬‬
(c) ketabton.com: The Digital Library

24
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و ڂٿطٌچٌ و وجتڃِ ضٓهٍْ جً پٍضو پو ؾګړُ و ىٯٌب و ىېٌجوًچٌ و‬

‫چٌْپٌ پپحٌه ٲٻٍُ ؾګړه ضٍ ‪ٓ٪‬ٻٍُ ؾګړې ډېٍه ڂإغٍىحً کحڂْحذو وه‪،‬‬
‫ځٻو چې ‪ٓ٪‬ٻٍُ ؾګړه ڂٷحًڂص‪ ،‬قٓحْْطٌچو جً ذحپڃػٽ ٮرٍګٌچٌچو‬
‫ٌجپحًٌُ چې و ؾګړُ و جًږوېىپٌ جً و ؾنګِ ڂ‪ٛ‬حٌّٳٌ جً ضٿٳحضٌ و‬
‫َّحضېىپٌ ْرد ګٍځِ‪ ،‬چې وج ىٍ څو ذْح ًًٌْطو و ٍّٮٿګًٍ پو ڂحضې‬
‫ضڃحڂېږُ‪ ،‬ٺو څو ىځ چې ډېٍه ڂٌوه ًًٌْطو ًُ‪ .‬ضحٌّم غحذطو ٺړې چې‬
‫پٌځِ ٲطكو جً ضٓٿ‪ ١‬ىېڅٻٿو ضٍ ىٯو وجتڃِ چِٗ پحضې ٺېىٍ چې‬
‫ٲٻٍُ ٲطكې وپٌځِ ٲطكې ځحٍ چو ًُ چٌْپَ‪.‬‬
‫نٌ ٲٻٍُ ضٓهٍْ و ‪ٓ٪‬ٻٍُ ضٓهٍْ پو نالٰ و ضٽ جً ّح ډېٍې جًږوې‬
‫ڂٌوې پپحٌه پحضې ٺېږُ‪ .‬و ٲٻٍُ ضٓهٍْ ضىجًڀ پو وې پٌٌې جړه پٍُ‬
‫چې ٲحضف ٲٻٍ څٌڂٍه پو قٷو وی؟ جً څٌڂٍه و ڂٳطٌقې ْْڃې پپحٌه پو‬
‫ځحڄ ٍْه و نٍْ‪٪ ،‬ىټ‪ ،‬ڂ‪٫‬ٷٌپْص جً جچٓحچْص پْٯحڀ پٍُ‪.‬‬
‫جًِ چې ‪ٚ‬ٿْرِ ٮٍخ و جڂٍّٻح پو ڂٍٗۍ پٍ جٲٯحچٓطحڄ ٍّٮٽ ٺړٍ‪،‬‬
‫جً ٮٌجړُ جٲٯحچٓطحڄ نپٿو ٌّه ڂٓط‪٫‬ڃٍه جً جٲٯحچحڄ و آَجوۍ جً‬
‫ډّڃٌٺٍجْۍ پو ٮٌپًٌچٻٌ چٌڂٌچٌ نپٽ ٮالڂحڄ ًګٍځٌُ‪ ،‬چٌ ىڃىې و‬
‫ٲٻٍُ ؾګړې جىڃْص ضو پو پحڀ ٍْه ّې و نپٿې ‪ٓ٪‬ٻٍُ ؾګړې ضٍ‬
‫څنګ پو پٍجنو پْڃحچو ٌّه پٌّو ٲٻٍُ ؾګړه و جٲٯحچحچٌ و يىنٌچٌ و ٲطف‬
‫ٺٌپٌ پپحٌه ىځ ًٌجچو ٺړې وه‪.‬‬
‫جڂٍّٻح پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې و ‪ٓ٪‬ٻٍُ ؾګړې و پٍڂم ذٌْپٌ پپحٌه ٌّجَې‬
‫څٿٌٌ پنځو ڂإْٓې پو ٺحٌ جچٌپِ چې و جڂٍّٻح پو پٌځ‪ ،‬چحټٌ‪ ،‬جّٓحٰ‪،‬‬
‫جٲٯحچِ جڂنْطَ ٶٌجؤ جً ؾحٌِْْ جوجًٌ څهو ‪٪‬رحٌش وُ‪ ،‬نٌ و ٲٻٍُ‬
‫ؾګړ ې پپحٌه ذْح جڂٍّٻح جً ڂٿګًٍ ّې ضٷٍّرحً څٿٌٌ ٌَه چحپٌځِ‬
‫ڂإْٓې پو ٺحٌ جچٌپې وُ چې و جٲٯحچحچٌ و ژًچى پو وّنِ‪ْْ ،‬حِْ‪،‬‬

‫‪25‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جؾطڃح‪ ،ِ٪‬ٺٿطٌٌُ‪ًٌ ،‬جچِ (ًٌقِ)‪ ،‬ض‪٫‬ٿْڃِ‪ ،‬جٶط‪ٛ‬حوُ جً چًٌٌ ذېال‬

‫ذېٿٌ جړنٌچٌ کې پو ڂٓٿٓٽ ډًټ ٺحٌ ٺٌُ‪.‬‬
‫جڂٍّٻحّحڄ پىې پٌىېږُ چې ٌّه ًٌځ ذو وًب پو جٲٯحچٓطحڄ څهو پو‬
‫پٌځِ پكح‪ً ٤‬ضٿٌ ضو جړٺېږُ‪ ،‬چٌ پو ىڃىج جًْو ذحّى پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې‬
‫نپٿو ٲٻٍُ ؾګړه پىجْې ٲ‪٫‬حټ جً ڂإغٍ ډًټ پٍڂم ذٌځِ چې ٲٻٍُ ٲطف‬
‫ېې ذْح و‪ٓ٪‬ٻٍُ ڂحضې ځحٍ ًچِْٓ‪ ،‬پٻو چې ىڃىٮو ضؿٍذو جچګٍُّجچٌ‬
‫جً ٲٍجچٌّٓحچٌ ضٍ وًب ڂهٻې ىځ پو نپٿٌ جْالڂِ ڂٓط‪٫‬ڃٍجضٌ ٺې‬
‫‪٪‬ڃٿِ ٺړې ًه‪ ،‬چې و ىٯٌ ىېٌجوً پٍ آَجوېىپٌ و پٓګٌچٌ ٺٿٌچٌ ضٍ‬
‫ضېٍېىپٌ ًًٌْطو پو ٌّه ٺې تې ال ىځ ضٍ جًْو جْالڂِ چ‪٧‬حڀ چىٍ ٌجٮٿَ‪.‬‬

‫ٲٻٍُ ؾګړه ىٯو ؾګړه وه چې ٺٳحٌ ّې و ڂٓٿڃحچحچٌ و ضٓهًٍْپٌ جً و‬

‫ىٯٌب و ٍّٖ‪٫‬ص‪٪ ،‬ٷْىې‪ ،‬ٲٻٍ‪ٍ٪ ،‬ٲٌچٌ جً ‪٪‬ن‪٫‬نحضٌ‪ْ ،‬ٿٌٸ‪ ،‬جنالٶٌ‬
‫جً وژًچى و جْالڂِ ذڼې و پو ڂنځو ًړپٌ پپحٌه و چحپٌځِ ًْحتٿٌ پو الٌې‬
‫و وې پپحٌه پٍڂم ذْحِّ چې ڂٓٿڃحچحڄ پو نپٽ ځحچګړُ ضٗه‪ ٙ‬جً‬
‫پْژچګٿٌۍ څهو ڂكًٍڀ جً پو ىٍ څو ٺې ّې و کٳحًٌ پو ضٷٿْى جنطو‬
‫ٺړُ‪ ،‬ضٍڅٌ وٺٳحًٌ پو نالٰ و ؾګړٍ ض‪ ٌٌٛ‬ىځ پو يىڅ ٺې ً چو پٍُ‬
‫پو ٲٻٍُ ؾګړه ٺې و ڂٓٿڃحچحچٌ ٲُّٻِ ًؾٌو ىىٰ چو ګٍځٌپَ ٺېږُ‪،‬‬
‫ذٿکې و ىٯٌب وّڅ‪ ،‬ٲٻٍ‪ ،‬ټٌپنُْ ‪٪‬ن‪٫‬نحش‪ٖ ،‬ه‪ ِٛ‬جً جؾطڃح‪ ِ٪‬جنالٴ‬
‫جً ًٌجچِ (ًٌقِ) ٺْٳْص و ىىٰ پو قْع ضٍ ‪ٍٞ‬ذې الچىې چٌْټ ٺېږُ‪.‬‬
‫ځٻو چې وج ىٯو ‪ٌ٪‬جڂٽ وې چې وټٌپنې جٲٍجو پو نپٽ ٲُّٻِ جً ڂ‪٫‬نٌُ‬
‫ًؾٌو څهو ووٲح‪ ٨‬جً وٍّٮٿګٍ پو ڂٷحذٽ ٺې و ڂٷحًڂص پپحٌه و ؾګړې‬
‫پو ‪ٚ‬ٱ ٺې وًٌُ‪.‬‬
‫نٌ ٺٿو چې وٮو ‪ٌ٪‬جڂٽ پو ضىٌّؽ ٍْه جً پو ْْٓطڃحضْٹ ډًټ پو ڂنځو‬
‫ٌّړټ ِٖ‪ ،‬چٌ و وښڃڅ پو ڂٷحذٽ ٺې ڂٷحًڂص پو نپٿو پو ڂنځو ځِ‪ ،‬چې‬

‫‪26‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پو چطْؿو ٺې وښڃڅ پو ىٍ ډًټ ڂحپِ جً ځحچِ ضٿٳحضٌ نٌچىُ پحضې ٺېږُ‬
‫جً ىىٰ ىځ پٍضو پو ؾګړُ الْطو ًٌځِ‪.‬‬

‫پٻو څنګو چې پو پٌځِ ؾګړه ٺې پٌځِ ًْحتٽ پٻو پٌځْحڄ‪ ،‬ضٌپ‪،‬‬

‫ټحچګ‪ْ٢ ،‬حٌه‪ ،‬ذځ‪ ،‬ذحًٌو‪ ،‬ګٌپۍ‪ ،‬ټٌپٹ‪ ،‬پٌځِ ټٻنحپٌژُ جً پٌځِ‬
‫جْطكٻحڀ‪ ،‬و ڂحىًٍ جً ًٌَټ ٌٌّٖ پٌځِ جٲٍٓجچٌ پهٌجٺحٌېږُ‪ ،‬ىڃىج‬
‫ډًټ پو ٲٻٍُ ؾګړه ٺې ٲٻٍُ ًْحتٽ پٻو‪ :‬ڂ‪٫‬ٿځ‪ ،‬ٺطحخ‪ ،‬ڂٻطد‪،‬‬
‫پٌىنطٌڄ‪٪ ،‬ٿڃِ ضكٷْٷحش‪ ،‬ٺطحذهحچې‪ ،‬جنرحًٌچو‪ ،‬ڂؿٿې‪ ،‬ژًٌچحپُْڀ‪،‬‬
‫جوذْحش‪ ،‬جؾطڃح‪٪ ِ٪‬ٿٌڀ (ٌْٖٽ ْحّنّ)‪ٚ ،‬كِ نىڂحش پٻو‬
‫ٖٳحنحچې‪ ،‬ٺٿْنٻٌچو‪ ،‬ضٳٍّكِ ًْحتٽ پٻو پحٌٺٌچو‪ ،‬ٺٿرٌچو‪ ،‬الڂرٌ‬
‫ځحٌّچو‪ ،‬و ْڃنىٌ ْحقٿٌچو‪ٌْ ،‬نۍ پٻو ٌجډٌّګحچې‪ ،‬ضٿًٌُّچٌچو‪،‬‬
‫ْْنڃحګحچې‪ ،‬ضْحضًٍچو‪ ،‬جچټٍچْټ‪ْ ،‬ټالّټ‪ ،‬و ٲٿځ ؾٌړًچې ٺڃپنۍ‪،‬‬
‫ْْحْص‪ْْ ،‬حِْ ٖه‪ْٛ‬طٌچو جً ْْحِْ جقُجخ‪ ،‬ؾنّ )‪ (Sex‬جً پو‬
‫ىٍڅو ٺې و ښځې جْط‪٫‬ڃحټ جً وېطو ًٌضو چٌٌ ًْحتٽ و ڂحىًٍ جً ًٌَټ‬
‫ًٌٖ نٿٻٌ پهٌج پو ْْٓطڃحضْٹ ډًټ ٺحٌېږُ‪.‬‬
‫وج ټٌټ ىٯو ًْحتٽ وُ چې ٲٻٍ ڂطحغٍه ٺٌُ‪ ،‬و ڂٿطٌچٌ ٲٻٍُ ڂٍْٓ‬
‫ًٌذىپٌُ‪،‬جً وٺٳحًٌ پهٌج پو پٌٌه ڂيحٌش و ڂٓٿڃحچحچٌ پو نالٰ‬
‫جْط‪٫‬ڃحپېږُ‪.‬‬
‫و جْالڀ جً ڂٓٿڃحچحچٌ پو نالٰ و ٲٻٍُ ؾګړې ڂْىجڄ وًڂٍه پٍجل وٍ‬
‫چې و جچٓحچِ ژًچى ټٌټ جړنٌچو ّې چٌْپِ وُ جً و ٮٍخ پو ٌَګٌچٌ‬
‫ڂإْٓې ًٌٺښې پو ٺحٌ جنطو وُ‪.‬‬

‫‪27‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و قٵ جً و ذح‪٢‬ٽ ضٍڂنځ و ٲٻٍُ ؾګړې ضحٌیم ضٍ‪ٓ٪‬ٻٍُ ؾګړې ډېٍ‬

‫پهٌجچی وی‪ .‬پو ىڃحٮې جًپې ًٌځې چې و آوڀ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ جً جذٿّْ‬
‫وښڃنِ ًٍٖ‪ٌٖ ٨‬ې جذٿّْ چې و ذح‪٢‬ٽ ڂڃػٽ وٍ و آوڀ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ پو‬
‫نالٰ ّې پو ٲٻٍُ ؾګړې ٺحٌ جنْٓطَ جً و آوڀ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ و‬
‫ڂٯٿٌذٌپٌ پپحٌه ّې ٲٻٍُ ًْحتٽ ٺحًٌپِ وُ‪.‬‬
‫جذٿّْ چې ٺٿو پىې پٌه ٌٖ چې آوڀ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ ّې وښڃڅ وٍ جً پو‬
‫ىٯو ذحچىې پو ًٌَ ٮٿرو چِٗ قح‪ٚ‬ٿٌپَ‪ ،‬چٌ ّې پو ٲٻٍُ ًْحتٿٌ پٻو‪ :‬و‬
‫چ‪ٛ‬كْص ض‪٧‬حىٍ‪ ،‬پو آوڀ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ ٍْه و نٌجنٌږۍ و‪ ٌٍ٪‬جً ذْح و‬
‫نپٿې و‪ٌ٪‬ی و ٌّښطنې ښٻحٌه ٺٌپٌ پپحٌه پو ٶٓڃٌچٌ څهو ٺحٌ جنٓطٽ‬
‫پْٽ ٺړټ‪ ،‬جً پو وًٌجٮؿنٌ ٶٓڃٌچٌ ّې آوڀ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ ضو ًٌْْو‬
‫ًًٌجچٌپو‪ ،‬ضٍ وې چې ىٯو جً و ىٯو ښځو ّې ًښٌٌّټ جً پو ؾنص څهو‬
‫ّې ٌجًًّٓطٽ‪ .‬جهلل ض‪٫‬حپَ و آوڀ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ جً جذٿّْ ضٍڂنځ و ٲٻٍُ‬
‫ؾګړې ؾٍّحڄ وجْې ذْحچٌُ‪:‬‬

‫ﭽﯝﯞﯟﯠﯡﯢﯣﯤﯥ‬
‫ﯦﯧﯨﯩﯪﯫﯬﯭﭑﭒﭓﭔﭕ‬
‫ﭖ ﭗﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ‬
‫ﭧﭨﭩﭪ ﭫﭬﭭﭮﭯﭰﭱ ﭲﭳﭴﭵ‬
‫ﭶﭷﭸﭹﭺﭻﭼﭽﭾﭿﮀﮁﮂ‬
‫ﮃﮄﮅﮆﮇﮈﮉﮊﮋﮌﮍﮎ‬

‫‪28‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ﮏﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚﮛ ﮜ‬
‫ﮝﮞﮟﮠﮡﮢﮣﮤﮥﮦﮧ‬
‫ﮨﮩﮪﮫﮬﮭﮮﮯﮰﮱ﮲﮳﮴‬
‫ﯖﯗﯘﯙﯚﯛﯜﯝﯞﯟﯠﯡ‬
‫ﯢﯣﯤﯥﯦﯧﯨﯩﯪﯫﯬﯭﯮﯯ‬
‫األعزاف‪١۶ -۶۶ :‬‬ ‫ﯰﯱﯲﯳﯴﯵﭼ‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬څو ِٖ ڂن‪ ٩‬ٺړې ضو چې ْؿىه وې ًچو ٺړه ٺٿو چې جڂٍ ًٺړ ڂح‬
‫ضح ضو!؟ جذٿّْ ًًّٽ َه پو آوڀ څهو ٮٌٌه ّځ‪َ .‬ه وې پو جًٌه پْىجٺړٍ ّځ‬
‫جً ىٯو وې پو نټې پْىجٺړٍ‪ .‬جهلل ًٌضو ًًّٽ چٌ ٺٌَ ٖو پو وٮو آْڃحڄ‬
‫ّح ؾنص څهو‪ ،‬چىُ التٵ ضح ضو چې پٌِّ ًٺړې پىې ځحٍ ٺې‪ ،‬چٌ ًًځو‬
‫ذْٗٻو چې ضو ّې پو يپْالچٌ‪ .‬جذٿّْ ًًیٽ‪ :‬ڂيٿص ٌجٺړه ڂحضو ضٍ ىٯې‬
‫ًٌځې چې ڂهٿٌٴ ذېٍضو ٌجژًچىٍ ٺٌپَ ِٖ‪ .‬جهلل ًٌضو ًًّٽ‪ :‬ذېٗٻو ضو‬
‫پو ڂيٿص ًٌٺړ ًٌٖ ځنې ّې (ضٍ جًټ پٌٺِ پٌٌې) جذٿیّ ًًّٽ‪ :‬چٌ ٶٓځ‬
‫وٍ پو ګڃٍجه ٺٌپٌ ْطح ڂحپٍه (پو ْرد و آوڀ) چې ىًٍ ڂًٍ ذو ٺښْنځ‬
‫وًب ضو ْطح پو ْڃو الٌ ٺې‪ ،‬جً نحڂهح ذو ٌجځځ وًب ضو پو ڂهې و وًب‬
‫جً پو ٖح و وًب جً پو ښٌْ ‪ٍ٢‬ٲٌچٌ و وًب جً پو ٺْڼٌ ‪ٍ٢‬ٲٌ و وًب جً چو‬
‫ذو ڂٌڂې ضو جٺػٍ و وًب ٖٻٍ جېٓطٌچٻِ‪ .‬جهلل ًٌضو ًًّٽ‪ًً :‬ځو پىې‬
‫ځحّو ٮڃؿڅ ٌټٿَ ٌٍٖ‪ .‬ىٍ څٌٸ چې ْطح الٌه ٮٌٌه ٺړُ پىًب څهو‪،‬‬
‫نحڂهح ذو ډٸ ٺړڀ ؾينځ پو ضحْې ټٌپٌ څهو‪ ،‬جً ًًّٽ جهلل ‪ ‬جٍ آوڂو!‬
‫جًْو ضو جً ښځو ْطح پو ؾنص ٺې‪،‬جً نٌٌب ضحْې وًجړه پو ىٍ ځحّو جً‬
‫ىٍ ِٖ څهو چې نٌښو ڂٌ ًُ‪ .‬جً ڂو چږوې ٺېږب ضحْې وًجړه وٮې‬

‫‪29‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ًچې ضو‪( ،‬جًٺو ًٌچږوې ٖة) چٌ ٖة ذو ضحْې وًجړه پو ‪٦‬حپڃحچٌ څهو (پٍ‬
‫نپٿٌ ځحچٌچٌ)‪ ،‬چٌ ًٌْْو ًجچٌپو وې وًجړً ضو ْٖ‪٣‬حڄ و وې پپحٌه چې‬
‫ښٻحٌه ٺړُ وًب وًجړًضو ىٯو چې پټ ٺړٍ ٌُٖ ًً و وًب پو‬
‫‪ٌٌ٪‬ضٌچٌ‪ .‬جً جذٿّْ ًٌضو ًًّٽ‪:‬چو ّحْص ڂن‪ ٩‬ٺړُ ضحْې ٌخ ْطحْې پو‬
‫وې ًچې ڂګٍ و وې پپحٌه چې چٗة ضحْې وًجړه پٍښطې ّح چې چٗة‬
‫ضحْې وًجړه پو ضٽ پحضې ٺېىًچٻٌ پو ؾنص ٺې‪ .‬جً ْهص ٶٓځ ّې ًٺړ‬
‫وًب ضو چې ذْٗٻو َه ضحْې وًجړً ضو پو چ‪ْٛ‬كص ٺًٌچٻٌ څهو ّځ)‪.‬‬
‫پو پٌٌضنٌْ آّحضٌچٌٺې ًّنٌ چې ْٖ‪٣‬حڄ پو آوڀ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ ٍْه پو نپٿې‬
‫وښڃنۍ ٺې پو ىٍې الٌې جً ًْْٿې څهو وٺحٌ جنْٓطٿٌ ْهص ٶٓځ‬
‫ّحوًُ‪ ،‬جً ڂإڂنحچٌ ضو پو ْڃو الٌه ٺې وٺڃْڅ چٌْپٌ نرٍه ٺٌُ‪ ،‬جً ذْح‬
‫ًًٌْطو و آوڀ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ و ضېٍ جّٓطٿٌ پپحٌه پو ٶٓڃٌچٌ جً و چ‪ْٛ‬كص‬
‫ٺٌپٌ پو ض‪٧‬حىٍ څهو ٺحٌ جنٿِ جً نپٿو وښڃنِ پو آوڀ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ ٍْه‬
‫و پٓطې ژذې پو ٺحًٌپٌ پٍڂم ذْحّې‪ ،‬چې وج ټٌټ ٲٻٍُ ًْحتٽ وُ‪.‬‬
‫ىڃىٮو ډًټ و ضحٌّم پو جًږوً ٺې و ذح‪٢‬ٽ پٿٌّحچٌ ضٽ و جچرْحؤ پو نالٰ‬
‫پو نپٿٌ ڂرحًٌَ ٺې و ؾنګِ ًْحتٿٌ ضٍ څنګ پو ٲٻٍُ ًْحتٿٌٺحٌ‬
‫جنْٓطَ‪ ،‬ٺٿو ّې پو جچرْحؤ پٓې پٌچ جً ذْځحّو ضرٿْٯحش ٺړُ‪ ،‬ٺٿو ّې‬
‫ىٯٌب ضو پٌْچِ‪ ،‬ٺځ ‪٪‬ٷٽ‪ ،‬ٺٌډګٍ ًّٿِ‪ ،‬ٺٿو ّې پو ذېالذېٿٌ ٮٌپًٌچٻٌ‬
‫نرًٍ جً ًْحتٿٌ نٿٹ و جچرْحؤ ‪٪‬ٿیيځ جپٓالڀ پو نالٰ و ؾنګ پو ‪ٚ‬ٱ‬
‫ٺې وًٌپِ وُ‪ .‬جًٺٿو ّې ىځ و ڂإڂنحچٌ پٍ نپٽ وّڅ جً پْٯڃرٍ و‬
‫ٖٻڃڅ ٺٌپٌ ىڅې ٺړُ وُ‪.‬‬
‫ىڃىجٌچګو ٺٿو چې ٶٌٍّٗ ًپْىټ چې ٶٍآڄ پو نٿٻٌ ضأغٍْٺٌُ‪ ،‬و قٵ‬
‫و‪ٌ٪‬ش ّې َړًچٌ جً يىنٌچٌ ضو ٌْېږُ‪ ،‬جً و ٶنح‪٪‬ص پو چطْؿو ٺې پٍ‬
‫ٌٌْټ ‪ ‬جّڃحڄ ٌجًړُ‪ ،‬ىٯٌب ګٌڂحڄ ٺحًه چې ٺو چېٍې و قٵ و‪ٌ٪‬ش‬
‫ىڃىٮو ډًټ نٿٻٌ ضو پو ٺٌڀ ڂُجقڃص پٍضو ًًٌٌْېږُ چٌ ٺېىٍ ِٖ چې‬
‫ټٌټ ٶٍّٕ ڂٓٿڃحچحڄ ِٖ‪ ،‬چٌ ځٻو ّې ٲْ‪ٛ‬ٿو ًٺړه چې ذحّى و ٶٍآڄ پو‬
‫ڂٷحذٽ ٺې پو پٯٌ نرًٍ جً چټْحضٌ ٺحٌ ًجنٿِ‪ .‬جً ّح ىځ و ٶٍآڄ و ڂؿٿّ‬

‫‪30‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پو ڂٷحذٽ ٺې و جٖ‪٫‬حًٌ‪ ،‬ٺٌْٓ جً و پهٌجچٌْ ذحوٖحىحچٌ و نٍجٲِ‬

‫چٻٿٌچٌ ڂؿحپّ ؾٌړ ٺړُ جً نٿٻٌ ضو ًًجّې چې ٌجٖة! َڂٌچږ ٺْٓې‪،‬‬
‫ٖ‪ًٍ٫‬چو جً جٲٓحچې و ڂكڃى‪ ‬ضٍ ٶٍآچو نٌچىًٌې وُ‪ .‬پٻو چې ىڃىٮو‬
‫ٺحٌ ذو و ٶٌٍّٗ ٌّ ڂٍٗ (ڂحپٹ ذڅ جپن‪ )ٍٟ‬ضٍ ٍْه ٺحًه‪ .‬جهلل ض‪٫‬حپَ‬
‫ٲٍڂحِّ‪:‬‬

‫ﭽﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﮲ ﮳ ﮴ ﮵ ﮶ ﮷‬
‫فصلج‪١۱ :‬‬ ‫﮸ﭼ‬
‫ضٍؾڃو‪ :‬جً ًجِّ ىٯو نٿٹ چې ٺحٲٍجڄ ٌُٖ وُ ٮٌږ ڂو ږوب وٮو ٶٍآڄ‬
‫ضو (چې ڂكڃى ‪ٚ‬ٿَ جهلل ‪٪‬ٿْو ًْٿځ ّې پٌپِ) جً ٌٌٖڂحٌٌٖ ګډکړب (پو‬
‫ًنص وپٌْطٿٌ وٶٍآڄ ٺې چې چٌٌ نٿٹ ّې ًجچو ًٌُ) و وې پپحٌه چې‬
‫ٮحپد ٖة‪.‬‬
‫وٮو کحًٌچو ټٌټ چحپٌځِ ًْحتٽ جً ‪ٍّ٢‬ٷې ًې چې و ٶٍآڄ و پْٯحڀ و‬
‫نپٍېىپٌ و ڂهنٌُْ پپحٌه ّې پو ٺحٌ جچٌټ‪ .‬چڅ ىځ و قٵ و و‪ٌ٪‬ش جً و‬
‫آًجَ پو ڂٷحذٽ ٺې پو ڂٿْحٌوًچٌ و ذح‪٢‬ٽ ٮږًچو و ډًټ ډًټ ضرٿْٯحضٌ ٌٌٖ‬
‫ڂحٌٌٖ ؾٌړًُ‪ ،‬ضٍڅٌ و چړۍ نٿٹ و قٵ آًجَ ًجچو ًٌُ‪ .‬نٌ ٲٍٴ ّې پو‬
‫پًٍڄ ٍْه وج وٍ چې پًٍڄ و ذح‪٢‬ٽ آًجًَچو ٌّجَې و نٌپې پو ًٌَ پٌٌضو‬
‫ٺېىټ‪ ،‬جً چڅ و ٌجډٌّ‪ ،‬ضٿٌٌُّّڄ‪ْ ،‬ټْالّټ‪ ،‬جچټٍچټ‪ ،‬ڂ‪٣‬رٌ‪٪‬حضٌ جً‬
‫ڂرطًپٌ جوذْحضٌ پو ًٌَ پٌٌضو ٺېږُ جً نٿٹ قٵ و و‪ٌ٪‬ش پو جًٌېىپٌ‬
‫جّٓحًٌُ‪.‬‬
‫و ٌٌْټ جهلل ‪ٚ‬ٿَ جهلل ‪٪‬ٿْو ًْٿځ پو َڂحچو ٺې ىځ و ڂىّنې و ّيٌوً‬
‫‪٪‬ٿڃحؤ ٺٌښښ ًٺړ چې ڂٓٿڃحچحڄ پو جْالڀ ذحچىې ٖٻڃڅ ٺړُ‪.‬جً ىٯو‬
‫وجْې ؤ چې و جْالڀ ضٍ ٌجضګ و ڂهو ذو و ڂىّنې ‪ٍ٪‬ذٌ ّيٌوً ضو و‬
‫وجْې نٿٻٌ پو ْطٍګو ٺطٽ چې و آْڃحچِ وّڅ ‪٪‬ٿځ ًٌٍْه وٍ‪ ،‬پو ًقې‬
‫جً جچرْحؤ ٍْه ّې ضړجً وٍ‪،‬جً و پهٌجچٌْ پْٯڃرٍجچٌ و ‪٪‬ٿځ جً ڂ‪ٍ٫‬ٲص‬

‫‪31‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ًجٌغحڄ وُ‪ .‬چٌ پو ىڃىې جڂٿو ذو ّې ىٯٌب ضو و ٶىٌ جً جقطٍجڀ پو ْطٍګو‬

‫ٺطٽ‪.‬‬
‫ّيٌوً ًٮٌښطٽ چې و ڂىّنې و ‪ٍ٪‬ذٌ پو وٮو ذحًٌ څهو ٌْء جْطٳحوه‬
‫ًٺړُ‪ ،‬جً ىٯٌب و جْالڀ پو جړه پو ٖٹ ٺې ًجچٌُ‪ ،‬چٌ پو نپٿٌ کې ّې‬
‫ٲْ‪ٛ‬ٿو ًٺړه چې و ڂٓٿڃحچحچٌ پٍ نپٽ وّڅ و ٖٻڃڅ ٺٌپٌ پهح‪ ٍ٢‬ذو و‬
‫ْيحٌ پو ڂهې جّڃحڄ ٌجًړً‪،‬جً وىڃحٮې ًٌځې پو ڂحَوّګٍ ٺې ذو ذٍْضو‬
‫ّيٌوّص ضو ٌجًګٍځٌ‪ ،‬پىې ٺحٌ ٍْه ذو ‪ٍ٪‬خ وج ګٌڂحڄ ًٺړُ چې ڂٌچږ‬
‫نٌ جىٽ ٺطحخ ٌّ‪ ،‬و وّڅ‪ً ،‬قې‪ ،‬چرٌش جً جپيِ جقٻحڂٌ و پېژچىپٌ‬
‫ضؿٍذو پًٍ‪ ،‬وج چې ڂٌچږ پو جْالڂو ذېٍضو ٌجًګٍځېىً‪ ،‬چٌ ښحِّ جْالڀ ذو‬
‫ىٯو قٵ وّڅ چو ًُ چې پو ڂهٻنٌْٺطحذٌچٌ ٺې ّې ً‪٪‬ىه ٌٖې ًه‪ ،‬چٌ‬
‫پىې ٺحٌ ذو و ڂىّنې ‪ٍ٪‬خ پو ڂٌچږ ذحًٌ ًٺړُ جً َڂٌچږ پٍ پٿو ذو پٽ‬
‫ٺېږوُ‪ ،‬جً پو جْالڂو ذو ڂٍضى ِٖ‪.‬‬
‫وپطو ىځ ّيٌوً وجْالڀ پو نالٰ ٌّه ٲٻٍُ ًْْٿو چې (وّڅ جً جّڃحڄ)‬
‫وٍ جْط‪٫‬ڃحټ ٺړه‪ ،‬جهلل ض‪٫‬حپَ و وًب و وٮې وْْٓې پو ىٻٿو ٲٍڂحِّ‪:‬‬

‫ﭽﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ‬
‫ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬﭭ ﭼآل عمزان‪۲١ :‬‬
‫ضٍؾڃو‪ًًّ( :‬ٽ‪ٌّ:‬ې ډپې وجىٽ ٺطحذٌ جّڃحڄ ٌجًړب پٍ ىٯو ٺطحخ چې‬
‫چحَټ ٌٍٖ پٍ ىٯٌ نٿٻٌ چې جّڃحڄ ّې ٌجًړٍ‪ ،‬و ْيحٌ پو ڂهې جً ذْح‬
‫ٺحٲٍ ٖة پو آنٍ و ىڃىٮې ًٌځې ٺې‪،‬ٺېىٍ ِٖ چې ىٯٌب‬
‫(ڂٓٿڃحچحڄ) پو جْالڂو ًګٍځِ)‪.‬‬
‫وٮو وْْٓو چڅ ىځ و جْالڀ پو نالٰ پو ذېال ذېٿٌ ٖٻٿٌچٌ ٺَ پو ٺحٌ‬
‫جچٌټ ٺېږُ‪ ،‬جً چڅ ىځ پو جْالڂِ چړۍ ٺې و وښڃڅ و ٲٻٍُ ٮالڂحچٌ ٌّ‬
‫پٌٍ پښٻٍ و جْطحيجچٌ‪ ،‬ٲْٿٌٓٲحچٌ‪ ،‬وٺطٌٌجچٌ‪ ،‬څېړًچٻٌ‪ ،‬پْٻٌجپٌ‪،‬‬
‫ٖح‪ٍ٪‬جچٌ‪ ،‬ىنٍڂنىجچٌ جً ژًٌچحپٓطحچٌ پو ٖٻٽ ٺې ًؾٌو پٍُ چې پو‬

‫‪32‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ذېالذېٿٌ الًٌ جً پو ذېال ذېٿٌ ډًپٌچٌ وذېال ذېٿٌ ٲٻٍُ ًْحتٿٌ پو ٺحًٌپٌ‬
‫ڂٓٿڃحچحڄ و جْالڀ پو جړه ٖٻڃڅ ٺٌټ ٮٌجړُ جً نٿٻٌ ضو جْالڀ‪ ،‬و‬
‫جٌضؿح‪ ،٨‬ضًٌٍُّڀ‪ً ،‬قٗص جً و ضحًضٍّهٌجپِ و وّڅ پو چحڂو ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺٌُ‬
‫جً پو جْالڂِ ‪٪‬ٷحّىً جً جقٻحڂٌ ّې ذې ذحًٌۍ ضو ىڅٌُ‪.‬‬
‫وٮو نٿٹ و ًٌځې پو ڂهې و نٿٻٌ پو ًړجچىې پٻو وّيٌوً و وْْٓې‬
‫ځحڄ ڂٓٿڃحڄ ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺٌُ‪ ،‬نٌ ًًٌْطو ذْح پو پټو و جْالڀ پو نالٰ پو‬
‫ٺحٌ جنطو ًُ‪.‬‬
‫و ٲٻٍُ ؾګړې ٌّه ذٿو ىڅو و ٌٌْټ جهلل‪ ‬پو َڂحچو ٺې ىٯو ًه چې‬
‫چږوې ًً ّيٌو و ىٯې پو الٌې و ڂىّنې و جچ‪ٛ‬حًٌ ضٍ ڂنځ ٌّه پٌّو‬
‫نٌچړۍ ؾګړه ٌجڂنځطو ٺړُ‪ .‬جً ىٯو وجْې چې ٌّه ًٌځ و ّيٌوً ٌّ‬
‫پٌٍ ْپْڅ ږٍُّ ڂٍٗ (ٖحِ ذڅ ٶّْ) و (جًِ) جً و (نٌُؼ) و ٶرېٿٌ‬
‫ڂٓٿڃحچحڄ ًپْىټ چې پو نپٿٌ ٺې یې پو ڂْنو جً ڂكرص ڂؿٿّ ٺحًه‪.‬‬
‫پىجْې قحټ ٺې چې ضٍ جْالڂو وڂهو ىڃىٮو وًه ٶرْٿې پو نپٿٌ ٺَ پو‬
‫پٓګٌچٌ ٺحپو ؾنګېىپې ًې جً ښو ډېٍ یې ٌّ پو ذٽ څهو ڂړه ٺړُ ًټ‪.‬‬
‫نٌ و جْالڀ پو ڂنٿٌ یې پهٌجچِ ىٍڅو ٍْه ىېٍ ٺړټ جً ٌّه چٌې و‬
‫ًًًٌٌپۍ جً ڂكرص وًٌه یې پْٽ ٺړه‪.‬‬
‫پو (ٖحِ ذڅ ٶّْ) ّيٌوُ وٮو قحپص ښو ًچو پګېىه‪ُ٪ ،‬ڀ یې ًٺړ چې‬
‫ڂٓٿڃحچحڄ ذېٍضو پو نپٿٌ ٺې ٍْه ًؾنګٌُ‪ .‬و وې ٺحٌ پپحٌه یې ٌّه‬
‫ن‪ٍ٣‬چحٺو ٲٻٍُ ًْْٿو جچطهحخ ٺړه جً ىٯو وجْې چې ٌّ َپڃَ ّيٌوی‬
‫ىٿٹ یې پو څو چٽ و ج‪ٚ‬كحذٌ پو ڂنځ ٺې ٺښېنحًه‪ ،‬جً ىٯو ضو یې ًّٿِ‬
‫ؤ چې و ڂٓٿڃحچحچٌ پو ڂؿٿّ ٺې و (ذ‪٫‬حظ) و ؾګړې چې و (جًِ) جً و‬
‫(نٌُؼ) ضٍڂنځ ډېٍه پهٌج ضېٍه ٌٖې ًه ىٯو جٖ‪٫‬حٌ ًًجِّ چې وًب پو‬
‫ؾګړً ٺې ٌّ و ذٽ پو نالٰ ًّٿِ ًټ‪ .‬پىې ٍْه ذو و ىٯٌب پو يىنٌچٌ‬
‫ٺې ىڃحٮو پهٌجچۍ و ؾنګ نح‪ٍ٢‬ې ٌج ضحَه ِٖ‪ ،‬جً ٌّ ځٽ ذْح ذو ٌّ و‬
‫ذٽ پو نالٰ ؾګړې ضو ًىڅېږُ‪.‬‬

‫‪33‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫(ٖحِ ڂڅ ٶّْ) ىڃىج ‪ٍ٢‬قو ‪٪‬ڃٿِ ٺړه‪ ،‬جً چطحتؽ یې ىځ ىڃحٮو ډًټ‬
‫ٌجًًضٽ چې وه جټٻٽ ٺړُ ًټ‪ .‬نٌ و جهلل ‪ٌ ‬قڃص وج ًٌٖ چې ضًٌٌ ضو‬
‫ضٍ الِ ٺٌپٌ وڂهو ٌٌْټ جهلل ‪ ‬ضو نرٍ ًٌ ًٌْېى‪ ،‬جً ىٯو ‪ ‬پو نپٿٌ‬
‫ڂيحؾًٍ ج‪ٚ‬كحذٌ ٌ‪ َٞ‬جهلل ‪٪‬نيځ ٍْه ٌجٮَ جً پو ً‪ ٥٪‬جً چ‪ٛ‬كْص ّې‬
‫و وًب ضٍ ڂنځ و چښطٌچٻې ؾګړې پو جًٌ جًذو ضٌٍ ٺړې جً وّيٌوً‬
‫وْْٓو ّې ٖنډه ٺړه‪.‬‬
‫ىڃىٮو ډًټ پو ذېالذېٿٌ ًنطٌچٌ ٺې ٺٳحًٌ ىڅې ٺړُ چې ڂٓٿڃحچحڄ و‬
‫‪٪‬ٻٍُٓ ؾګړې پٍځحې پو ٲٻٍُ ؾګړې ڂٯٿٌخ ٺړُ‪ .‬وٮو ډًټ ٲٻٍُ‬
‫ؾګړې ٺٿو وّيٌوٍ (‪٪‬رىجهلل ذڅ ْرأ) پو ٖٻٽ ٺې جً ٺٿو ىځ و چًٌٌ‬
‫ٲٻٍُ ډپٌ پٻو َچحوٶو ؤ‪ًٌ ،‬جٲ‪ ٌٟ‬جً چًٌٌ پو ٖٻٽ ٺې ًٌجچې ًې‪ ،‬ضٍ‬
‫وې چې ‪ٚ‬ٿْرِ ٮٍخ پو ڂٓٿڃحچحچٌ ٍْه پو نپٿٌ ‪ٓ٪‬ٻٍُ ؾګړً ٺې پو‬
‫ڂٓٿٓٿٌ ڂحضٌ ًًٌْطو و ٌّې ن‪ٍ٣‬چحٺې ًْْٿې پو قْع و ‪ٓ٪‬ٻٍُ‬
‫ؾګړً پٍ ځحٍ و جْالڂِ جڂص پو نالٰ ًٺحًٌپې‪.‬‬
‫و ٮٍخ پهٌج پو ڂن‪٧‬ځ ډًټ و ڂٓٿڃحچحچٌ پو نالٰ و ٲٻٍُ ؾګړې و پو‬
‫ٺحٌ جچٌپٌ پالڄ و ٲٍجچٓې پحوٖحه چيځ (پٌّّ) ىٯو ًنص ‪ٍ٢‬قو ٺړ چې‬
‫چٌڂٌړٍ پو (‪۳۱۵۰‬ڀ) ٺحټ ٺې پو ڂ‪ٍٛ‬ٺې و ڂن‪ٌٌٛ‬ې پو ؾګړه و‬
‫ٲٍجچٌُٓ پښٻٍ ضٍ ڂحضِ ًًٌْطو و ڂٓٿڃحچحچٌ پو الِ جٍْْ ٌٖ‪ ،‬جً ذْح‬
‫ًًٌْطو و ډېٍې پٌّې ٲىّې پو ذىټ ٺې نٌٖې ٌٖ‪.‬‬
‫چيځ (پٌّّ) و نپٽ ذنى پو ًنص ٺې پىې ٮٌٌ ًٺړ چې ًپې ڂٓٿڃحچحڄ و‬
‫ڂحوُ جً پٌځِ ًْحتٿٌ پو ٺڃٌجپِ ٍْه ٍْه ذْح ىځ ىٍ ًنص پٍٺٳحًٌ‬
‫ٮحپرېږُ؟ ىٯو و جًږوه ضٳٻٍْ پو پحٍ ٺې وې چطْؿې ضو ًٌْېى چې و‬
‫ڂٓٿڃحچحچٌ و ٶٌش ٍْچْنو پو ڂحوّحضٌٺې چو‪ ،‬ذٿکې و وًب پو وّڅ‪،‬‬
‫‪٪‬ٷْىه‪ ،‬جنالٶٌ جً ڂ‪٫‬نٌّحضٌٺې وه‪ ،‬جً ضٍڅٌ ّې چې وٮو ٍْچْنو ضحَه جً‬
‫ٌڼو ًُ ڂٓٿڃحچحڄ ذو ضٽ و وښڃڅ پو ڂٷحذٽ ٺې ًًٌٌَ ًُ‪.‬‬
‫و ٲٍجچٓې پحوٖحه چې ٺٿو پو نٌٖې ٺېىً ًًٌْطو ذېٍضو نپٽ پښکٍ ضو‬
‫ًٌْېى‪ ،‬ىٿطو ّې و ٲٍجچٌُٓ ًپّ پٌځِ‪ْْ ،‬حِْ جً ڂًىرِ ڂٍٗجڄ جً‬

‫‪34‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ڂهٌٌ ًٌټٌټ ٺړټ‪ ،‬جً پو جْالڂِ جڂص ٍْه ّې و ؾګړې و چٌ‪ْ٪‬ص پو جړه‬
‫و نپٿې ًّنح پو ضٍڅ ٺې وجْې ًٌضو ًًّٽ‪( :‬ٺو ٮٌجړب چې ڂٓٿڃحچحچٌ‬
‫ضو ڂحضې ًٌٺړې چٌ ٌّجَې و ًْٿې ؾګړه ڂو ًٌٍْه ٺٌب‪ ،‬ځٻو چې‬
‫ضحْې و ًْٿې پو ؾګړه ٺې و ىٯٌب پو ًړجچىې ڂحضې نٌړپې وه‪ ،‬ضحْې‬
‫و ىٯٌب و ‪٪‬ٷْىې پو نالٰ ًؾنګېږب! ځٻو چې و ىٯٌب و ٶٌش‬
‫ٍْچْنو و ىٯٌب پو ‪٪‬ٷْىه ٺې وه‬
‫ضٍ وې ًًٌْطو و ٮٍخ ْْحِْ‪ ،‬ٲٻٍُ جً پٌځې َ‪٪‬حڂص ٲْ‪ٛ‬ٿو ًٺړه‬
‫چې چٌٌ ذحّى و ڂٓٿڃحچحچٌ پو نالٰ و پٌځِ ؾګړً ضٍڅنګ ٲٻٍُ ؾګړه‬
‫ىځ ًٌجچو ٺړُ‪ .‬جً و وٮې ؾګړې پپحٌه ّې و ٮٍخ پو ٺٿْٓحګحچٌ‪،‬‬
‫پٌىنطٌچٌچٌ‪ْْ ،‬حِْ جً وپٿٌڂحضْٻٌ ڂٍجٺًُ ٺې و جْالڀ‪ ،‬جْالڂِ ٲٻٍ‬
‫جً جْالڂَ ضڃىڄ و َوه ٺړې جً څېړچې ڂٍجٺُ ؾٌړ ٺړټ‪ .‬چې ًًٌْطو ذیح‬
‫وٮو ڂٍجٺُ و نطْځپٌىحچٌ (ڂٓطٍٗٶینٌ) جً نطْځپٌىنې (جْطٍٗجٴ) یح‬
‫)‪ (Orientalism‬جً ڂْٓكِ ضرٿْ٭ )‪(missionary‬پو ٖٻٿٌچٌ ٺې‬
‫ٌجښٻحٌه جً پٍجل ٌٖټ‪.‬‬
‫وٮٌ ڂٍجٺًُ پو ڂن‪٧‬ځ ډًټ و جْالڂِ چړۍ ٲٻٍُ جً ضڃىچِ ً‪ْ٫ٞ‬ص ضو‬
‫ضٌؾو ًٺړه‪ ،‬جً و ڂٓٿڃحچحچٌ پو چٌیٌ چٓٿٌ چٌ ٺې یې ٲٻٍُ ضأغٍْ ګًجٌُ‬
‫پْٽ ٺړه‪ ،‬چې ًًٌْطو ذیحوٮو ٲٻٍُ ضأغٍْ ګًجٌُ و ‪ ٍُٛ٪‬ڂٻطرٌچٌ‪،‬‬
‫پٌىنطٌچٌچٌ‪ ،‬ض‪٫‬ٿْڃِ ڂٗحًٌّنٌ‪ ،‬پو ٮٍخ ٺې و ڂٓٿڃحچحچٌ و ذچْحچٌ و‬
‫ًٌَپٌ‪ ،‬ڂ‪٫‬ح‪ ٍٚ‬ڂ‪٣‬رٌ‪٪‬حضِ ذيٍْ جً ٮٍخ پٿًٌ ْْحِْ ؾٍّحچحضٌ جً‬
‫ګٌچىًچٌ پو ٖٻٽ ٺې ٌجڅٍګنىه ٌٖه‪ ،‬جً چطْؿو ّې و وجْې ٌّ چٓٽ پو‬
‫ٖٻٽ ٺې ٌجًًضو چې ٌّجَې چٌڂٌچو ّې و ڂٓٿڃحچحچٌ وُ‪ ،‬جً چٌٌ ّې و‬
‫ژًچى ټٌټ ْْحِْ‪ ،‬ٲٻٍُ‪ ،‬جنالٶِ‪ ،‬ټٌپنُْ‪ ،‬پٌځِ‪ ،‬جٶط‪ٛ‬حوُ‪ ،‬يًٶِ‬
‫جً جوذِ جړنٌچو و ٮٍذِ ض‪ٌٌٛ‬جضٌ جً جٌَښطٌچٌ پٍ ذنٓټ ًالړ وُ‪ ،‬جً‬
‫ټٌپو ضٌؾو ې وېطو وه چې څنګو جْالڂِ چړۍ جً جْالڂِ جڂص و ٮٍخ پو‬

‫‪35‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٮٌښطنٌ ٍْه ْځ ‪ْ٪‬حٌٺړُ‪،‬ٺو څو ىځ چې پىې الٌه ٺې و پٻٌچٌ‬

‫ڂٓٿڃحچحچٌ و ًّنٌ ذيٌپٌ ضو ‪ًٌٍٞ‬ش ىځ پېښ ِٖ‪.‬‬

‫ٮٍخ و الچىې یحوً ٌٖیٌ جىىجٲٌ پپحٌه پو جْالڂِ چړۍ ٺې و ‪ٓ٪‬ٻٍُ‬

‫ؾګړې ضٍڅنګ ٲٻٍُ ؾګړه ىځ پْٽ ٺړې وه جً پو ىٯې ذحچىې ىٍ ٺحټ‬
‫پو ڂٿْحٌوًچٌ ډجپٍه ڂ‪ٍٛ‬ٲٌُ جً پو ڂٿٌْچٌچٌٺحٌپٌىحڄ جً ڂطه‪ْٛٛ‬څ‬
‫ّې پو وٮو ٲٻٍُ ؾګړه ٺې و ذېالذېٿٌ ٲٻٍُ‪ ،‬ٲٍىنګِ‪ْْ ،‬حِْ جً‬
‫ض‪٫‬ٿْڃِ ڂإْٓحضٌ پو الٌې پو ٺحٌ جچٌپِ وُ‪.‬‬

‫ٮٍذْحڄ پىې پٌىېږُ چې ضٍڅٌ و ڂٓٿڃحچحچٌ پو يىنٌچٌ ٺې و قٍّص‬

‫جقٓحِ ڂٌؾٌو ًُ جً و ؾيحو‪ ،‬ىؿٍش‪ٖ ،‬يحوش جً ٶٍذحچۍ ٲٍىنګ‬
‫ّې و ٲٻٍ ڂنځپحچګو ضٗٻْٿٌُ‪ ،‬چٌ ضٍ ىٯو پٌٌې ذو پو ًٌقِ جً ڂ‪٫‬نٌُ‬
‫پكح‪ ٤‬ځحڄ و ىٍ ٍّٮٿګٍ ڂٷحذٿې ضو ضْحٌ ذٌپِ‪ ،‬جً پىې الٌه ٺې ذو ىٍ‬
‫ډًټ ڂحپِ جً ځحچِ ٶٍذحچٌْ ضو قح‪ٍٞ‬ېږُ‪.‬‬
‫نٌ ٺو ٌّ ځٽ ّې وٮو ڂٳحىْځ پو ٲٻٍ څهو و ٲٻٍُ ؾګړې و ًْحتٿٌ‬
‫پو الٌې ًًېٓطٽ ِٖ‪ ،‬ذْح ٺو ىٍ څٌڂٍه پو ڂحوُ ًْحتٿٌ جً پٌځِ‬
‫جڂٻحچحضٌ ْڃرحټ ىځ ِٖ‪ ،‬و وښڃڅ ڂٷحذٿې ضو چو ضْحٌېږُ‪ .‬پٻو چې ىڃىج‬
‫جًِ ىڃىٮو ًٌقْو و ټٌپٌ ٮٍخ ځپٿٌ جْالڂِ ټٌپنٌ پو ځٌجچحچٌ جً‬
‫پٌځٌچٌ ٺې پْىټ ٺېږُ‪.‬‬
‫و جْالڀ پو ضحٌّم ٺې ګًٌٌ چې ڂٓٿڃحچحڄ ىٍ ًنص و پږً جٲٍجوً جً‬
‫ٺڃًًٌُ پٌځِ ًْحتٿٌ پو وٌپٌوپٌ و ًًًٌٌَ وښڃنحچٌ ڂٷحذٿې ضو پو‬
‫ڂېړجچو ضْحٌ ٌُٖ وُ جً و جهلل‪ ‬پو ٲ‪ٟ‬ٽ ّې ؾګړې ىځ ګټٿِ وُ‪ .‬جً وج‬
‫ځٻو چې پو ىٯو ًنص ٺې پو ڂٓٿڃحچحچٌ ٺې پو جؾطڃح‪ ِ٪‬ډًټ و‬
‫ڂٷحًڂص ًٌقْو ژًچىۍ جً ڂ‪٫‬نٌّحش ّې پو جّڃحچو ٍْٖحٌه جً څپحچى ًټ‪.‬‬

‫‪36‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫نٌ جًِ و جْالڂِ ىېٌجوًچٌ پو ڂٿٌْچٌچٌ پٌځٌچو و پٌړً پٌځِ‬

‫ڂيحٌضٌچٌ جً پٍڂهطٿٿٌ ؾنګِ ًْحتٿٌ پو وٌپٌوپٌ ٍْه ٍْه ذْح ىځ و‬
‫وښڃڅ پو ڂٷحذٽ ٺې و وٌېىپٌ ضٌجڄ چو پٍُ‪ .‬جً ج‪ٚ‬الً چو ٮٌجړُ چې و‬
‫وښڃڅ پو ڂٷحذٽ ٺې ًوٌېږُ‪ .‬ذٿکې وج ًٌضو ښو ښٻحٌُ چې و نپٿٌ‬
‫ڂٿطٌچٌ پو نالٰ و ٍّٮٿګٍ وښڃڅ پو ‪ٚ‬ٱ ٺې ًوٌېږُ‪ .‬جً وج ىٍ څو‬
‫ځٻو کٌُ چې ٲٻٍُ ؾګړې پو ىٯٌب څهو و ڂٷحًڂص ًٌقْو ْٿد‬
‫ٺړې وه‪ ،‬جً ىٯٌب پىجْې ډًټ ًٌَټ ٌُٖ چې ذحّى و جْالڀ و وښڃنحچٌ‬
‫و جىىجٲٌ پپحٌه ٺحًٌٺړُ‪.‬‬

‫‪:‬‬
‫‪ٚ‬ٿْرَ ٮٍخ ٮٌجړُ چې ڂٓٿڃحچحڄ وې پو وّڅ‪٪ ،‬ٷْىه‪ ،‬جنالٶٌ‪،‬‬
‫ٲٻٍُ جٌَښطٌچٌ‪ ،‬ټٌپنًُْ ‪٪‬حوضٌچٌ جً ڂنحْرحضٌ ٺې و وًب پو څېٍ ًُ‪،‬‬
‫جً پو ىٍ څو ٺې وې و ٮٍذْحچٌ ضٷٿْى ًٺړٍ‪ .‬پىې ٺحٌ ذو پو ٌّې نٌج و‬
‫ٮٍذْحچٌ پو نالٰ و ڂٓٿڃحچحچٌ پو َړًچٌٺې ٺٍٺو جً ٺْنو ًٌٺو ِٖ جً و‬
‫ىٯٌب و جْط‪٫‬ڃحٌُ پالچٌچٌ ڂهحپٳص ذو چو ٺٌُ‪ ،‬جً پو ذٽ پٌٌُ ذو ټٌپو‬
‫جْالڂِ چړۍ و ٮٍذِ ڂ‪ٛ‬نٌ‪٪‬حضٌ پپحٌه پو یٌ پٌٍ جْطيالٺِ جً ڂ‪ٍٛ‬ٲِ‬
‫ڂحٌٺېټ ذىپو ِٖ‪ .‬ځٻو چې و ڂٓٿڃحچحچٌ و ژًچى ‪ًٌٍٞ‬ضٌچو ذو ىځ پو‬
‫ىٯو ‪ٌٌٚ‬ش ٺې و وًب و ىٯٌ پو څېٍ ًُ‪ .‬جً وج چې ڂٓٿڃحچحڄ ذو یې‬
‫نپٿو چِٗ ؾٌړًپَ‪ّ ،‬ح ذو یې پو ښو ٺْٳْص جً جٌَجچو ذْو ذحَجٌ ضو چِٗ‬
‫‪ٍٞ٪‬و ٺٌپِ‪ ،‬چٌ ټٌټ ڂحٌٺْټ ذو و ٮٍخ و ‪ٚ‬ن‪٫‬ص پٍ ڂم نال٘ ًُ‪.‬‬
‫نٌ پو جْالڂِ چړۍ جً جْالڂِ جڂص ٺې جْالڂِ ٍّٖ‪٫‬ص‪ ،‬جْالڂِ‬
‫‪٪‬ٷْىې جً جْالڂِ ضڃىڄ و ٮٍخ و وٮٌ جىىجٲٌ و ضكٷٵ ڂهو چٌْپې وه‪،‬‬
‫ځٻو چې ڂٓٿڃحچحڄ و نپٽ و ژًچى ىٍڅو ذحّى و نپٽ ٍّٖ‪٫‬ص ڂ‪٣‬حذٵ جً‬
‫و نپٿې ‪٪‬ٷْىې پو ٌڼح ٺې و جْالڂِ ژًچىوًو جً جْالڂِ ضڃىڄ پو‬
‫ٮٌښطنٌ ٍْه ْځ ‪ْ٪‬حٌ ٺړُ‪ ،‬چې وج ٺحٌ ذْح پو ڂٓٿڃحچحچٌ څهو ٌّ ذْٽ‬

‫‪37‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ڂٿص جً ؾال جڂص ؾٌړًُ‪ ،‬چې ىٍ څو یې ذحّى پو ‪ٚ‬ٿْرِ ٮٍخ څهو‬

‫ڂهطٿٱ ًُ‪ .‬ځٻو چې جْالڀ نپٽ پًٍْجڄ پو ٺٳحًٌ ٍْه پو ڂٗحذيص‬
‫څهو ڂن‪ ٩‬ٺٌُ‪ ،‬جً و نپٽ وّڅ پو ج‪ٌٚ‬پٌ جً جوجذٌ ّې ټْنګ پحضې ٺېىپٌ‬
‫ضو ضٌّٗٷٌُ‪.‬‬
‫ووې پپحٌه چې ٮٍخ و ڂٓٿڃحچحچٌ جً ٺٳحًٌ ضٍ ڂنځ وٮو ؾال ًجپَ پو‬
‫ڂنځو ًړٍ ًُ ٺٌښښ ٺٌُ و ٲٻٍُ ؾګړې پو الٌې و جْالڂِ جڂص‬
‫ذچْحڄ پو نپٽ وّڅ‪٪ ،‬ٷْىه‪ ،‬جنالٶٌ‪ ،‬ضڃىڄ جً پٌړً جچٓحچِ جٌَښطٌچٌ‬
‫ٖٻڃڅ ٺړُ‪ ،‬جً پو ډًټ ډًټ ڂنٳِ ضرٿْٯحضٌ و جْالڀ قٷحچْص جً و‬
‫ٍّٖ‪٫‬ص جٲحوّص ضٍ پٌښطنَ الچىې ٌجًپِ‪.‬کٳحًٌ پىې الٌ ٺې و ٲٻٍُ‬
‫ؾګړې ټٌټ ًْحتٽ پٻو ڂٻطد‪ ،‬پٌىنطٌڄ‪ ،‬چ‪ٛ‬حخ‪ ،‬ٲٍىنګ‪ ،‬ڂېډّح‪،‬‬
‫جٶط‪ٛ‬حوُ ٍٖٺطٌچو‪ ،‬څېړًچٻِ‪ٖ ،‬ح‪ٍ٪‬جڄ‪ ،‬جوذْحڄ جً ذحٓنٍه ىٍ څو پو‬
‫ٺحٌ جچٌپِ ضٍڅٌ ڂٓٿڃحچحڄ پٍ نپٽ وّڅ ذىګٌڂحچو ٺړُ‪ ،‬جً و‬
‫ْْٻٌپٍُّڀ‪ ،‬پېرٍجپُْڀ‪ ،‬ڂحډٌچُْڀ‪ ،‬ډّڃٌٺٍجْۍ جً ګٿٌذالُّّٗڅ پو‬
‫الٌې یې پو ىٍ څو ٺې و ٮٍخ و نرٍې ڂنٿٌ ضو ًٌ ًجړًُ‪.‬‬

‫‪:‬‬
‫و ٮٍخ قٻٌڂطٌچو جً چ‪ٍٛ‬جچِ ٺٿْٓحګحچې پو وې ښو پٌىېږُ چې جْالڀ‬
‫و نپٽ ٲ‪ٍّ٣‬ص جً ڂ‪٫‬ٷٌپْص پو جڂٿو پو ىٍه ْْڃو جً ڂٿص ٺې و ڂنٽ‬
‫ٺېىپٌ ًړضْح پٍُ‪.‬نٌ پىې ٍٖ‪ ٠‬چې پو ٌّښطنِ جً ڂٻڃٽ ډًټ ًٌ‬
‫ًٌْېږُ‪ .‬و چړۍ و ډېًٍ ىېٌجوًچٌ پٻو و ىنىًْطحڄ‪ ،‬ذنګحټ‪ ،‬ذٍڂح‪،‬‬
‫ضحّٿنى‪ ،‬ڂحپُّْح‪ ،‬جچىًچُّْح‪ ،‬ٲٿپحّڅ‪ ،‬ذًٍچحې جً و ڂنځنۍ جٲٍّٷح و ډېًٍ‬
‫ىېٌجوًچٌ نٿٻٌ جْالڀ و و‪ٌ٪‬ش پو الٌې ڂنٿَ وٍ‪ .‬ىٿطو ىېڅ ٲحضف‬
‫پښٻٍ چىٍ ًٌٮٿَ چې و پٌځِ ٲطكې پو چْطؿو ٺې یې ىٿطو جْالڀ‬
‫نپٌٌ ٺړٍ ًُ‪ ،‬ذٿکې نٿٻٌ پو نپٿو وجْالڀ ڂ‪٫‬ٷٌپْص‪ ،‬قٷحچْص جً‬
‫جٲحوّص پْىپَ جً ذْح یې ڂنٿَ وٍ‪.‬‬

‫‪38‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پو ‪ٚ‬ٿْرِ ٮٍخ ٺې جًِ ىڃىج ًېٍه نپٍه وه چې ٺو جْالڀ پو ٌّښطنِ‬

‫جً ڂٻڃٽ ډًټ ٮٍذِ ټٌپنٌ ضو چې و ڂْٓكْص پو چحڂ‪٫‬ٷٌپْص جً جْطرىجو‬
‫څهو ْطړې ٌٖې وُ ًٌ ًٌْېږُ چٌ پٍْې چىه چې و ٮٍخ ڂ‪٫‬ٷٌټ جً‬
‫ذحٌْجوه نٿٹ ذو ّې چې و قٵ ڂٌچىچې پو ضالٔ ٺې وُ ًڂنِ‪ ،‬جً پو‬
‫ٌّڂهُْ ډًټ ذو ڂْٓكْص جً ڂحوّص پٍېږوُ جً جْالڀ ضو ذو ڂم ًٌ‬
‫ًجړًُ‪ ،‬چې ذْح ذو و وٮې څپې ڂهو چٌْټ ًٌضو چحڂڃٻنو ًُ‪ ،‬ځٻو چې‬
‫ىڃىج جًِ پو ٮٍخ ٺې ډېٍ نٿٹ و جْالڀ پو جړه پو ڂ‪٣‬حپ‪٫‬و جً څېړچٌ‬
‫ذٌنص وُ‪ ،‬جً پو ٌَګٌچٌ یې پو ىٍ ٺحټ ٺې ڂٓٿڃحچېږُ‪.‬‬
‫ووې پپحٌه چې ٮٍذْحچٌ جًٌپح جً جڂٍّٻح ضو و ٌّښطنِ جً ڂٻڃٽ جْالڀ و‬
‫ٌْېىً ڂهو چٌْپې ًُ الچىې وٌې ٺحًٌچو یې ضٍ ٍْه ٺړُ وُ‪:‬‬
‫جپٱ‪ :‬و ٮٍخ قٻٌڂطٌچو جً ٺٿْٓحګحچې ٺٌښښ ٺٌُ چې ٮٍذِ ټٌپنٌ ضو‬
‫جْالڀ پو ڂٓم ٌُٖ جً ضكٍّٱ ٌُٖ ٖٻٽ ٺې ًٌ ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺړُ‪ .‬جْالڀ‬
‫ًٌضو و ضېٍې َڂحچې وجْې ٌّ وّڅ ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺړُ چې پو ضٌٌې‪ ،‬ٶطٽ‪،‬‬
‫ؾنګ‪ ،‬الِ جً پښٌ پٍّٻٌچې جً پٍنٿٻٌ پو ڂًىرِ ضٓٿ‪ ١‬پٍضو ذٽ څو چو‬
‫پېژچِ‪ .‬چو چ‪٧‬حڀ پېژچِ چو پٍڂهطګ‪ .‬چو ٌْپو پېژچِ جً چو ٌْپو یُْ ژًچى‪.‬‬
‫چو ضڃىڄ پېژچِ جً چو پٍڂهطګ‪ .‬چو جچٓحچِ ‪ٌ٪‬ج‪٢‬ٱ پْژچِ جً چو ىځ و‬
‫ذٍُٗ ژًچى ٲ‪ ٍُ٣‬ضٷح‪ٞ‬حًې‪ .‬جً و ټٌپنٌ پو ژًچى ٺې ضٯٍْْ و ‪٪‬ٷٽ‪،‬‬
‫‪٪‬ٿځ‪ ،‬ٲٍىنګ جً يىنِ ٶنح‪٪‬طٌچٌ پو ًْْٿو چو‪ ،‬ذٿکې و ضٌٌې‪ ،‬ټٌپٹ جً‬
‫ٌْټې پو ًٌَ ٌجًپِ‪.‬‬
‫و ٮٍخ ڂېډّح‪ْْ ،‬حِْ جً وّنَ ٶْحوضٌچو یې پو چو ْطړُ ٺېىًچٻِ‬
‫ډًټ و جْال ڀ پو نالٰ پو وٮو ډًټ َىٍ ؾنٌ ضرٿْٯحضٌ پګْح وُ‪ ،‬جً پو وې‬
‫الٌه ٺې ىٍ ٺحټ پو ڂٿْحٌوًچٌ ډجپٍه ڂ‪ٍٛ‬ٲٌُ ضٍڅٌ ٮٍذِ ټٌپنې و جْالڀ‬
‫پو ڂنٿٌ جّٓحٌې ٺړُ‪.‬‬
‫خ‪ :‬و ٮٍخ ْْحِْ‪ ،‬ٲٻٍُ جً وّنِ ٶْحوضٌچو ٺٌښښ ٺٌُ پو نپٽ ىٍ‬
‫ډًټ ْْحِْ‪ ،‬جٶط‪ٛ‬حوُ‪ ،‬پٌځِ جً چړٌّاټ چٳٌي څهو پو جْطٳحوې و‬
‫جْالڂِ چړۍ قٻٌڂطٌچو وېطو ڂؿرٌٌه ٺړُ چې پو نپٿٌ ىېٌجوًچٌ ٺې‬

‫‪39‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫وجْې ض‪٫‬ٿْڃِ چ‪ٛ‬حذٌچو ٌجتؽ ٺړُ چې پو ىٯٌ ٺې قٷْٷِ جْالڀ ځحٍ‬

‫ًچو پٍُ‪٪ .‬ٿڃحء‪ ،‬و‪ٌ٪‬ضګٍجڄ‪ ،‬وّنِ ڂىجٌِ‪ ،‬جْالڂِ ضن‪ْ٧‬ڃٌچو‪،‬‬
‫چحپهحچې چٌٌ ؾيطٌچو چې و جْالڂِ و‪ٌ٪‬ش پپحٌه ٺحٌ ٺٌُ ضٍ ٖىّى‬
‫ٲٗحٌ الچىې ًْحضې‪ً ،‬یې ضړُ‪ ً ،‬یې ًژچِ جً ّح یې وًڂٍه ٺڃًٌُُ جً‬
‫پو نپٽ ځحڄ ڂ‪ ًٍٰٛ‬ٺړُ چې ٮٍخ ضو و ‪ٚ‬كْف جْالڀ پو ٌٌْپٌ ‪٪‬حؾُ‬
‫پحضې ِٖ‪ .‬ټٌپې ٖطڃنۍ‪ ،‬ڂحوُ جً ڂ‪٫‬نٌُ ًْحتٽ ًٌڅهو پو ذېالذېٿٌ‬
‫چٌڂٌچٌ جً ذيحچٌ ڂ‪ٛ‬حوٌه ٺړُ‪ ،‬جً ذحٓنٍه یې پو نپٿٌ ىېٌجوًچٌ ٺې و‬
‫ٲٷٍ‪ ،‬يپص جً ڂٗٻالضٌ ژًچى ضو جړ ٺړُ‪ ،‬ضٍڅٌ چًٌٌ نٿٻٌ ضو و و‪ٌ٪‬ش‬
‫ضٌجچحِّ پو الْو ًٌٺړُ‪.‬‬
‫ىڃىٮو ًؾو وه چې پو جٺػٍه جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې پو جْالڂِ ضن‪ْ٧‬ڃٌچٌ‬
‫ډًټ ډًټ ذنىًُّچو پګٌټ ٺېږُ جً و ٲ‪٫‬حپْص ڂهو یې چٌْټ ٺېږُ‪ .‬جً و‬
‫وې پو ڂٷحذٽ ٺې ‪٪‬حڂٌ نٿٻٌ ضو وجْې څو و جْالڀ پو چحڂو ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺېږُ‬
‫چې ىٯو ّح ج‪ٚ‬الً جْالڀ چو ًُ‪ ،‬جً ّح و جْالڀ ٌّ ڂٓم ٌٍٖ ٖٻٽ ًُ‬
‫چې ْٿْځ ٲ‪ٍ٣‬ش ًٌڅهو چٳٍش ٺٌُ‪.‬‬
‫ؼ‪ :‬ٮٍخ ٺو پو ٌّې نٌج ٮٍذِ ټٌپنٌ ضو و ٌّښطنِ جً ڂٻڃٽ جْالڀ و‬
‫ًٌضګ ڂهو چِْٓ‪ ،‬پو ذٿې نٌج ىٯٌ ډپٌ‪ ،‬ضن‪ْ٧‬ڃٌچٌ جً قٍٺطٌچٌ ضو پو‬
‫ٮٍخ ٺې و ٲ‪٫‬حپْص جؾحَه ًٌٺٌُ چې ّح نٌ جْالڀ پو جًښطې جً ضكٍّٱ‬
‫ٌٖې ذڼې نپًٍُ‪ ،‬جً پو نپٿو ىځ پو جْالڂِ ټٌپنٌ ٺې و ڂنكٍٲٌ جً‬
‫ٺٳٍُ ډپٌ پو قْع پېژچىټ ٺېږُ‪،‬پٻو‪ :‬ٶحوّحچْحڄ‪ ،‬ذيحّحڄ‪ ،‬ذحذْحڄ‪،‬‬
‫ڂنكٍٰ ‪ٌٚ‬ٲْحڄ جً وجْې چٌٌ‪ .‬جً ّح ىځ ىٯو ډپې وُ چې ‪ٚ‬كْف جْالڀ‬
‫نٌ پو چحٶ‪ٛ‬و جً چْڃګړې ذڼو نٿٻٌ ضو ًړجچىې ٺٌُ‪ ،‬جً و جْالڀ‬
‫جًپٌّحش‪ ،‬ٲٍجّ‪ً ،ٝ‬جؾرحش‪ ،‬ؾيحو‪ً ،‬الء جًذٍجء‪ ،‬جْالڂِ چ‪٧‬حڀ‪ ،‬و جْالڀ‬
‫قحٺڃْص‪ ،‬و ٲٓحو ڂهنٌْب‪ ،‬ٺحٲِ ٍٖ‪٪ ِ٪‬ٿځ‪ ،‬پو ؾيحوُ قٍٺطٌچٌ‬
‫ٍْه ىڃىٌوُ‪ ،‬پو ؾيحو جً ڂؿحىىّنٌ ٍْه ڂحپِ ڂٍْطو جً قطَ ىٯٌب‬
‫ضو و‪٪‬ح یې ىځ و نپٽ و‪ٌ٪‬ش پو چ‪ٛ‬حخ جً ٲٍىنګ څهو و وې پپحٌه‬

‫‪40‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ًېٓطٿې وه چې ٺٳحٌ ًٌڅهو چحٌج‪ٞ‬و چِٗ‪ ،‬جً ٺٳٍُ ىېٌجوًچٌ ضو یې و‬

‫ًٌضګ پو ًًُّ ڂكًٍڀ چو ٺړُ‪.‬‬
‫ٺو وٮو نٿٹ پو نپٽ ىڃىٮو ؾىجًؾيى ٍْه و ڂؿحىىّنٌ ضٍڅنګ‬
‫ًوٌېږُ‪ ،‬جً و جْالڂِ ڂرحٌَّنٌ ڂال ًًٌضړُ‪ّ ،‬ٷْنحً ذو ڂؿحىىّڅ پو‬
‫پٌٓٺٿٌچٌ ٺې جْالڂِ و‪ٌ٪‬ش ضو وًڂٍه څو ًٺړُ چې وٮو ډپې یې پو‬
‫ٌّه پېړۍ ٺې ىځ چِٗ ٺٌپَ‪.‬‬
‫ٮٍخ ځٻو وٮٌ ډپٌ ضو و ٲ‪٫‬حپْص جؾحَه ًٌٺٌُ چې و وًب پو و‪ٌ٪‬ش‬
‫څهو و ٮٍخ چ‪٧‬حڀ‪ ،‬جْط‪٫‬ڃحٌُ پالچٌچٌ‪ ،‬ٺٳٍُ ضڃىڄ جً چړٌّاټ جْطٻرحٌ‬
‫ضو ىېڅ ‪ٚ‬ىڂو چو ٌْېږُ‪،‬جً پو ‪ْ٪‬څ ًنص ٺې پو ڂٓٿڃحچحچٌ څهو پو‬
‫جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې و ذحپڃػٽ ڂْٓكِ و‪ٌ٪‬ش و جؾحَې ٮٌښطنو ىځ‬
‫پٍُ‪ .‬جً وج ًېٍه ىځ پٍنپٽ ځحٍ ڂٌؾٌوه وه چې ڂٻحٌ ٮٍخ ذو پو وٮو‬
‫ډًټ ْحوه پٌقو ډپٌ څهو و ؾيحو جً ڂؿحىىّنٌ پو نالٰ جْطٳحوه ىځ‬
‫ًٺړُ‪.‬‬
‫پو ڂؿڃٌ‪ ٨‬ٺې وج ىٍ څو و ٲٻٍُ ؾګړې و جىىجٲٌ و ضكٷٵ پپحٌه ضٍ ٍْه‬
‫ٺېږُ‪.‬‬

‫‪:‬‬
‫و ٲٻٍُ ؾګړې پو جىىجٲٌ څهو ٌّ ىځ جْالڂِ ىېٌجوًچو جً ڂٓٿڃحچې‬
‫ټٌپنې پو ‪ٚ‬حپكٌ ٶْحوضٌچٌ څهو ڂكًٍڂٌټ جً پٍ ځحٍ یې و ؾ‪٫‬ٿِ‪ ،‬و‬
‫پٍوٌّ پو الِ و ؾٌړً ٌٌّٖ پٍوُ پحپٌچٻیٌ ٶْحوضٌچٌ ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺٌټ جً‬
‫چٌُ چٓٽ ضو ىٯٌب و (ڂحډټ) جً چڃٌچې پو قْع ًړجچىې ٺٌټ وُ‪.‬‬
‫ٮٍذْحڄ پىې پٌىېږُ چې ضٍڅٌ پو جْالڂِ جڂص ٺې ڂهٿ‪ ،ٙ‬ج‪ْٚ‬ٽ‪ ،‬پو‬
‫جهلل ‪ ‬څهو ًېٍېىًچٻِ جً پو نپٽ جڂص ٍْه ًٲحوجٌ ٶْحوضٌچو ڂٌؾٌو‬
‫ًُ‪ ،‬چٌ ضٍىٯو پٌٌې ذو پو جْالڂِ چړۍٺې و ٮٍخ جٌڂحچٌچو چو ضٍٍْه‬
‫ٺېږُ‪ ،‬جً پو ىڃىې جڂٿو ٮٍخ پٍپو پٓې ىڅو ٺٌُ ضٍڅٌ و ڂٓٿڃحچحچٌ‬

‫‪41‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ڂهٿ‪ ٙ‬ٶْحوضٌچو ّح ٖيْىجڄ ٺړُ‪ ،‬جً ّح یې ذنىّحڄ‪ ،‬ضر‪ْ٫‬ى جً ذىچحڂو‬

‫ٺړُ‪ .‬و ٮٍذْحچٌ ڂٿګٍُ و ىٯٌب پو نالٰ ډًټ ډًټ ضٌ‪ْ٢‬ې جً وْْٓې‬
‫ؾٌړًُ ضٍڅٌ ّې پو ټٌپنو ٺې ضأغٍْ پو ڂنځو ٌِّْ‪ .‬ٺٿو ضًٌٌچو ًٌ پٌٌُ‬
‫ٺٌُ‪ ،‬ٺٿو یې جضرح‪ ٨‬جً ڂٿګٍُ جچٗ‪٫‬حذٌچٌ جً جچٗٷحٶٌچٌ ضو ضٌّٗٷٌُ‪،‬‬
‫ٺٿو یې و ذې الٌې ٺٌپٌ ىڅې ٺٌُ‪ ،‬جً ٺٿو یې ىځ ؾٌړؾحړُ جً‬
‫ڂ‪ٛ‬حپكص ضو ًٌذٌپِ‪.‬‬
‫نٌ و ڂهٿ‪ ٌٛ‬ٶْحوضٌچٌ پٍ ځحٍ ذْح پو ټٌپنو ٺې ىٯٌ جٖهح‪ ٌٚ‬جً‬
‫ؾيطٌچٌ ضو ٌٖى ًٌٺٌُ جً ضٍ ٖحیې وٌېږُ چې و ٮٍخ پٍ الٌه ځِ جً‬
‫ٮٌجړُ ڂٓٿڃحچې ټٌپنې ىځ و ٮٍخ پٍ الٌه ًٌجچې ٺړُ‪.‬‬
‫ٮٍخ وٮو ډًټ ٮٍخ پٿًٌ ٶْحوضٌچٌ ضو پو الچىې ډګًٍچٌ ٺې جڂٻحچْحش‬
‫ذٍجذًٍُ‪ٌٖ ،‬ى ًٌٺٌُ جً پو نپٿو ڂْډّح ٺې یې ځٿٌُ‪:‬‬
‫جًټ ــ وّنِ ډګٍ‪ :‬پو وّنِ ډګٍ ٺې ڂهٿ‪٪ ٙ‬ٿڃحء‪ ،‬و‪ٌ٪‬ضګٍجڄ جً‬
‫جؾطڃح‪ ِ٪‬ڂ‪ٛ‬ٿكْڅ پو ڂنځو ًړُ‪ ،‬جً ّح یې ضأغٍْ ڂكىًوًُ جً و‬
‫ٲ‪٫‬حپْص ْحقو یې ًٌضنګٌُ‪ .‬نٌ پو ڂٷحذٽ ٺې یې ىٯو ‪٪‬ٿڃحء‪ ،‬ڂٳطْحڄ‪،‬‬
‫ن‪ْ٣‬رحڄ‪ ،‬وٌذحٌُ ڂالّحڄ جً پٍْجڄ چې و ٮٍخ و جىىجٲٌ پپحٌه ٺحٌٺٌُ‪،‬‬
‫ډّڃٌٺٍجِْ و ژًچى پپحٌه و چ‪٧‬حڀ پو قْع ڂنِ‪ ،‬جً ْْٻٌپٍُّڀ و ژًچى و‬
‫ذڼې جً ‪٪‬ٷېىې پو قْع ٶرٿٌُ ٌجڂنځطو ٺٌُ‪ ،‬وًپطِ ً‪٦‬حتٱ ًٌٺٌُ‪،‬‬
‫و ًّنح جً ضأغٍْ پپحٌه ٌْنۍ پو جنطْحٌ ٺې ًٌٺٌُ‪ ،‬ضٍڅٌ و قٷْٷِ‬
‫جْالڀ پٍځحٍ چې جهلل ‪ ‬یې ٮٌجړُ نٿٻٌ ضو ىٯو ڂٓم ٌُٖ‪ ،‬ذې‬
‫ضأغٍْه‪ ،‬ذې قٻٌڂطو جً ذې چ‪٧‬حڂو جْالڀ ًٌڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺړُ چې جڂٍّٻح یې‬
‫ٮٌجړُ‪.‬‬
‫وًىځ ــ ْْحِْ ډګٍ‪ :‬پو ْْحِْ ډګٍ ٺې و ڂإڂنٌ ْْحِْ ٶْحوضٌچٌ چې‬
‫و جهلل ‪ ‬و ڂهٿٌٴ پپحٌه و جهلل ‪ ‬و چ‪٧‬حڀ پٿِ ٺېىټ ٮٌجړٍ ڂهو چٌْټ‬
‫ٺېږُ‪ ،‬جً پٍ ځحٍ یې نحتڅ‪ ،‬وًٌجٮؿڅ‪ ،‬ډٌجڄ‪ ،‬نٍڅ ٌُٖ‪ ،‬ڂ‪٫‬حڂٿو ګٍ‬
‫جً ڂنحٲٵ ٶْحوضٌچو ٶىٌش ضو ٌٌْټ ٺېږُ‪ ،‬ضٍڅٌ و وًب پو الٌې و‬

‫‪42‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جْالڂِ چ‪٧‬حڀ و چٳحي ڂهو ًچٌْټ ِٖ‪ ،‬جً ڂٓٿڃحڄ ڂٿطٌچو و ضٽ پپحٌه و‬
‫ٮٍخ پو ْْحِْ ٮالڂۍ ٺې پحضې ِٖ‪.‬‬
‫وٌّځ ــ پٌځِ ډګٍ‪ :‬پو پٌځِ ډګٍ ٺې ىځ ٮٍخ ىٯو پٌځې ڂٍٗجڄ‬
‫ٌجڂنځطو ٺٌُ چې يىڅ جً ٲٻٍ یې وًب و جْالڀ پو نالٰ ًٌؾٌړ ٺړٍ‬
‫ًُ‪ ،‬جً ذْح ًًٌْطو و ىڃىٮٌ ڂٓٿ‪ ٌ٣‬پٌځْحچٌ پو الِ جْالڂِ قٍٺطٌچو‬
‫جً و جْالڂِ ٲٻٍ پًٍچٻِ پو ڂنځو ًړُ‪.‬‬
‫څٿٌٌڀ‪ -‬ٲٻٍُ ډګٍ‪ :‬پو ٲٻٍُ ډګٍ ٺې ىځ ٮٍخ پو جْالڂِ چړۍ ٺې و‬
‫ىٯٌ جٖهح‪ ٌٚ‬جً ؾيطٌچٌ ضٍ ٖح وٌېږُ چې و ٮٍذِ ډّڃٌٺٍجْۍ‪،‬‬
‫پېرٍجپُْڀ‪ْْ ،‬ٻٌپٍُّڀ‪ ،‬ىٌْڂنُْڀ جً چًٌٌ چح جْالڂِ چ‪ٍّ٧‬حضٌ جً جٲٻحًٌ‬
‫و نپًٍپٌ پپحٌه ٺحٌ ٺٌُ‪ .‬ٮٍخ وٮو نٿٹ ضڃٌّٿٌُ‪ْْ ،‬حِْ جقُجخ‬
‫ًٌضو ؾٌړًُ جً ٶىٌش ضو یې ٌٌُْ جً و وًب پو ًْْٿو پو ڂٓٿڃحچٌ‬
‫ټٌپنٌ کې و ڂٓٿڃحچٌ ڂٳٻٍّنٌ ڂهو چِْٓ‪.‬‬
‫پنځځ ــ جؾطڃح‪ ِ٪‬ډګٍ‪ :‬پو جؾطڃح‪ ِ٪‬جً و ځٌجچحچٌ پو ډګٍ ٺې ىځ ٮٍخ‬
‫ىڅۀ ٺٌُ و ټٌپنې ىٯو ال جذحپِ‪ ،‬پنډٮٍ‪ ،‬پٌّىپِ جً ذې ڂ‪٫‬نٌّطو‬
‫جٖهح٘ پٻو ډڂحڄ‪ْ ،‬نىٌٮحړُ‪ ،‬چڅحګٍ‪ ،‬ٺٍٺټْحڄ جً و ٲٿڃٌچٌ ڂڃػٿْڅ‬
‫ټٌپنې جً ځٌجچحچٌ ضو و چڃٌچې جً ڂحډټ پو قْع ًړجچىې ٺړُ‪ ،‬و ىٯٌب‬
‫قْػْص پو ټٌپنو ٺې وًڂٍه جًچص ٺړُ چې چٌٌ نٿٹ یې ضٷٿْى ًٺٌُ جً‬
‫پٍ الٌه یې ًٌجڄ ِٖ‪.‬‬
‫ىڃىج ډًټ ٮٍخ ىٯٌ ٖٻڃنٌ‪ ،‬ذې ىٌّطو جً ونْٿٌ جٖهح‪ ٌٚ‬ضو چې‬
‫ٮٍخ ضو کحٌ کٌُ و جؾطڃح‪ ِ٪‬نىڂحضٌ و ضٍٍْه ٺٌپٌ ڂإْٓې‬
‫ًٌؾٌړًُ‪ ،‬جً و ٮٍخ پٌّې ڂإْٓې ٲنډًچو جً ًْحتٽ پو جنطْحٌٺې‬
‫ًٌٺٌُ‪ ،‬ضٍڅٌ پو ڂٓٿڃحچٌ ټٌپنٌ ٺې و نٍْ پحپٌچٻیٌ جً جؾطڃح‪ِ٪‬‬
‫ٖه‪ْٛ‬طٌچٌ پو قْع ضرحٌَ ًٺړُ‪ .‬نٌ و وًب پو ڂٷحذٽ ٺې و ټٌپٌ‬
‫جْالڂِ ڂإْٓحضٌ و ٲ‪٫‬حپْص ڂهو چٌْټ ٺېږُ جً ٺحٌٺًٌچٻې یې ضٍ‬
‫ډًټ ډًټ ٲٗحًٌچٌ جً ذنىًُّچٌ الچىې چٌْټ ٺېږُ‪.‬‬

‫‪43‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫وج ىٍ څو ووې پپحٌه ضٍٍْه ٺېږُ ضٍڅٌ پو ټٌپنو ٺې و ج‪ْٚ‬ٿٌ جً ڂهٿ‪ٌٛ‬‬

‫ٶْحوضٌچٌ ڂهو ًچٌْټ ِٖ‪ ،‬جً پٍ ځحٍ ّې ؾ‪٫‬ٿِ جً و پٍوٌّ پو الِ ؾٌړ‬
‫ٌُٖ ٖه‪ْٛ‬طٌچو ٶْحوش ضو ًٌْېږُ‪ ،‬چې وٮو نٿٹ ذْح پو جْالڂِ‬
‫ټٌپنٌ ٺې و ٮٍخ و جىىجٲٌ پپحٌه ٺحٌ جً قحٺڃْص ضو و جْالڀ و ٌْېىً‬
‫ڂهنٌٍْ ًٺړُ‪ ،‬چې ىڃىج و ٮٍخ پو پٌٌّ جىىجٲٌ څهو وُ‪.‬‬

‫و ٮٍخ ٲٻٍُ ؾګړه و ٮٍخ ضٍ ‪ٓ٪‬ٻٍُ ؾګړې ډېٍه ن‪ٍ٣‬چحٺو وه‪ .‬ځٻو‬
‫چې ٮٍذْحچٌ پو نپٿٌ ‪ٓ٪‬ٻٍُ جْط‪٫‬ڃحٌُ ؾګړً ٺې ٌّجَې و‬
‫ڂٓٿڃحچحچٌ ٍَّڂې ٮال ٺٌپې‪ ،‬ٺًٌٌچو یې ًٌ ًٌجچٌټ جً نٿٹ یې ًژټ‪،‬‬
‫چې وې ىٍ څو ذو و ڂٓٿڃحچحچٌ پو َړًچٌ کې و وًب پو نالٰ ٺٍٺو چٌٌه‬
‫ىځ َّحضٌپو‪ ،‬جً پو نپٽ جْالڀ ذو چٌٌ ىځ ټْنګېىټ‪ ،‬جً و ڂٷحًڂص پپحٌه ذو‬
‫ضْحٌېىټ ٺو څو ىځ چې ؾګړه ذو پو پېړٌّ پېړٌّ جًږوه ٌٖه‪.‬‬
‫نٌ و ٲٻٍُ ؾګړې ن‪ ٍ٣‬پىې ٺې وی چې وٮې ؾګړې ڂٓٿڃحچحڄ و‬
‫ٮٍخ پو َىٍؾڅ ٲٍىنګ ًپړټ‪ ،‬پو ڂٓٿڃحچحچٌ ٺې یې جپكحوُ چ‪ٍّ٧‬حش‪،‬‬
‫ذې وّنو ٲٍىنګ جً پٌېىپِ جنالٴ نپحٌه ٺړټ‪ .‬چٌٍ چٓٽ یې پو جْالڂِ‬
‫ڂٳحىْڃٌ ٍْه وجْې چح آٖنح ٺړ چې و جْالڀ ٍّٖ‪٫‬ص‪٪ ،‬ٷحتى‪ ،‬ضحٌّم‪،‬‬
‫ضڃىڄ جً ىٍ څو ًٌضو پٍوُ ښٻحٌُ‪ ،‬جً پو ىٍڅو ٺې و ٮٍخ پو ٲٿٓٳو جً‬
‫ڂ‪ْ٫‬حًٌچٌ ذحچىې ذحًٌ پٍُ جً ضٷٿْى یې ٺٌُ‪.‬‬
‫ٲٻٍُ ؾګړې و وٮو چٓٽ ًؾىجڄ جً ‪ٞ‬ڃٍْ ضو وجْې ڂحضې ًٌٺړې وه‬
‫چې جًِ و ٮٍخ ىٍ څو ًٌضو قٵ جً ‪ٚ‬كْف ښٻحٌُ‪،‬جً و ىٯو نپٿٌټ‬
‫ضٍٶِ جً ضڃىڄ ګڼې‪ .‬نٌ ىٍڅو چې و ٮٍخ نالٰ وُ ىٯو ضو جٌضؿح‪،٨‬‬
‫قڃحٶص جً ذٍْضو پحضې ًجپَ ًجِّ‪.‬‬
‫ٮٍخ و ٲٻٍُ ؾګړې پو چطْؿو ٺې پو جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې وجْې ٌّ‬
‫چٓٽ ٌجڂنځطو ٺړ‪ ،‬جً قٻٌڂطٌچو جً و چحًٌ ًجګِ یې ًًٌْپحٌټ چې و‬
‫ٮٍخ و جْط‪٫‬ڃحٌ ښو ځحٍ چحْطِ غحذص ٌٖټ‪ .‬و وٮو چٓٽ جٲٻحٌ‪،‬‬

‫‪44‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫چ‪ٍّ٧‬حش‪ ،‬و ژًچى جنالٶِ‪ ،‬جؾطڃح‪ْْ ،ِ٪‬حِْ جً جٶط‪ٛ‬حوُ ٲٿٓٳو یې‬

‫پو ڂٓط‪٫‬ڃٍّنٌ څهو ىېڅ ٲٍٴ چو پٍُ‪،‬جً وٮو نٿک و ڂٓٿڃحچٌ پٍګنٌ پو‬
‫ځپٿٌ جً ض‪ًّ٫‬رٌپٌ ٺې ضٍ ڂٓط‪٫‬ڃٍّنٌ ىځ ډېٍ ْهص َړُ وُ‪.‬‬
‫پو ٲٻٍُ ؾګړه ٺې و ڂٓٿڃحچٌ ىېٌجوًچٌ وې ڂحضې نٌړپِ چٓٽ جْالڀ‬
‫جً ڂٓٿڃحچې چړۍ ضو وًڂٍه ضحًجڄ ًًٌٌْحًه چې و چنګُْ ضٍ ٮڃُْې‬
‫ًًٌْطو ىېڅٻٿو ىځ ًٌضو پو وې پْڃحچو چو ؤ ٌْېىپَ‪ .‬وې ڂحضې نٌړپِ‬
‫چٓٽ و ڂٓٿڃحچحچٌ و ژًچى ټٌټ ڂ‪ْ٫‬حًٌچو پٍوُ ٺړُ چې و وې ڂٌ‪٨ٌٞ‬‬
‫چٌٌ ضٳ‪ْٛ‬ٽ یې و ىڃىې ٺطحخ پو (پٍوُ ڂ‪ْ٫‬حًٌچو) ٲ‪ٛ‬ٽ ٺې پْٻٽ‬
‫ٌٖی وی‪.‬‬

‫و ٲٻٍُ جً ‪ٓ٪‬ٻٍُ ؾګړې ضٍ ڂنځ څٌ ڂيځ ضٌپًٍْچو ڂٌؾٌو وُ چې‬

‫ىٯٌ ضو پو پحڀ ٍْه ْړُ ضو و ٲٻٍُ ؾګړُ جىڃْص جً ن‪ٍ٣‬چحٺطٌخ‬
‫ًٌڂ‪٫‬ٿٌڂېږُ‪ ،‬چې څٌ ڂيځ ضٌپًٍْچو یې پو الچىې ډًټ وُ ‪:‬‬
‫‪–۱‬‬
‫پٍ ىٍ ىېٌجو ّح ًپّ ذحچىې چې ذٽ ىېٌجو ّح ًپّ ‪ٓ٪‬ٻٍُ ٍّٮٽ ًٺړُ‬
‫چٌ و ضٍ ٍّٮٽ الچىې ٌجٮٿِ ىېٌجو جً ًپّ ټٌټ نٿٹ ًٌذحچىې نرٍېږُ‬
‫جً پو ٌّ چو ٌّ ډًټ و ٍّٮٿګًٍ ڂٷحذٿې ضو ځحڄ ضیحًٌُ‪ .‬ځکو چې و‬
‫‪ٓ٪‬ٻٍُ ؾګړې ٮږ پو ټٌټ ىېٌجو ٺې نپٍېږُ‪ ،‬پو ځٌجچحچٌ‪َ ،‬ړً‪ ،‬چحٌینو‬
‫ؤ‪ ،‬ښځٌ جً وًپطِ جً ًپِٓ نٿٻٌ ٺې و وٲح‪ ٨‬جً ڂٷحًڂص قّ‬
‫ٌجًّښېږُ چې نٿک پو ىٯو ‪ٌٌٚ‬ش کې ّح ؾنګ ٺٌُ جً ّح وچؿحش پو‬
‫ڂٷ‪ٛ‬ى و ؾنګ پو ْْڃې ځحڄ ٌّې ذٿې و جڂڅ ْْڃې ضو ٌٌُْ‪.‬‬
‫نٌ ٲٻٍُ ؾګړه و ‪ٓ٪‬ٻٍُ ؾګړې پو نالٰ وًڂٍه ڂهٳِ ًٌجچو ًُ چې‬
‫و ًپّ ډېٍ پږ نٿٹ یې جقٓحٌُْ جً پو ن‪ٍ٣‬ذحچىُ یې پٌىېږُ‪ .‬ځٻو‬
‫چې ٲٻٍُ ؾګړه و ضهٍید‪ ،‬ضٌپ‪ ،‬ټحچګ جً ذځ پو ٖٻٽ ٺې چو ًُ‬
‫ًٌجچو‪ ،‬ذٿکې و ڂٻطد‪ ،‬ض‪٫‬ٿیڃِ چ‪ٛ‬حخ‪ ،‬ٲٍىنګ‪ ،‬جوذْحضٌ‪ْْ ،‬حِْ‬

‫‪45‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ضٗٻالضٌ‪ ،‬جٶط‪ٛ‬حوُ ٲ‪٫‬حپْطٌچٌ‪ْ ،‬پٌٌټ‪ ،‬ڂٌډ جً ٲْٗڅ پو ٖٻٿٌچٌ‬

‫ٺې ًٌجچو ًُ‪.‬‬
‫‪٪‬حڀ نٿٹ ضٍ ىٯو و وې ؾګړُ پو ؾٍّحڄ چو پٌىېږُ چې ضٍ څٌ ّې‬
‫ن‪ٍ٣‬چحٺٌ ‪ٌ٪‬جٶرٌ جً آغحًٌ و ىېٌجو جً ًپّ و نٿٻٌ و ژًچى ڂٍْٓ ًٌذىټ‬
‫ٺړُ چو ًُ‪ .‬ىڃىٮو ًؾو وه چې پو ڂٓٿڃحچٌ ًپٌٓچٌ ٺې ډېٍ پږ نٿٹ و‬
‫ٲٻٍُ ؾګړُ جقٓحِ ٺٌُ جً ڂٷحًڂص ضو ّې پٌٌضو ٺېږُ‪ .‬وٮو پږ نٿک‬
‫ٺو ىٍ څٌڂٍه نٿٻٌ ضو چْٯې ًًىِ چې ىېٌجو جً ًپّ پو ٌّه چحڂٍتې‬
‫ضٌپحڄ ٍْه ڂم ٺېىًچٻَ وٍ‪ ،‬نٿٹ ّې ضٍ ىٯو ًنطو پو ًّنح ذحًٌ چو‬
‫ٺٌُ چې ضٍڅٌ ضٌپحڄ ټٌټ پو ڂهو ٺړُ چو ًُ‪.‬‬
‫پو ىڃىې جڂٿو ٮٍخ ىځ پو جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې و ‪ٓ٪‬ٻٍُ ؾګړې پٍ‬
‫ځحٍ ٲٻٍُ ؾګړې ضو ضٍؾْف ًٌٺٌُ‪ .‬ځٻو چې پىې ؾګړه ٺې ّې څٌٸ‬
‫ڂٷحًڂص ضو چو ٌجپٌٌضو ٺېږُ‪.‬‬
‫‪–۲‬‬

‫‪ٓ٪‬ٻٍُ ؾګړه و وجْې وًً ‪ٍ٢‬ٲٌ ضٍ ڂنځ پېښېږُ چې وًجړه ڂٓٿف‬

‫ًُ‪ .‬ٺو ٌّ ّې و ذٍّىضٌجڄ پٍُ چٌ ذٽ ّې و وٲح‪ ٨‬ضٌجڄ پٍُ‪ .‬ٺو ٌّ ‪ٍٰ٢‬‬
‫ټحچک پٍُ‪ ،‬ذٽ ‪ ٍٰ٢‬یې ڂحّڅ پٍُ‪ .‬ٺو ٌّ ‪ْ٢ ٍٰ٢‬حٌه پٍُ‪ ،‬ذٽ ‪ٍٰ٢‬‬
‫ٌجٺټ پٍُ‪ .‬ٺو ٌّ ‪ٍّ ٍٰ٢‬ٮٽ ٺٌُ‪ ،‬ذٽ ‪ًٌ ٍٰ٢‬ضو ٺڃْڅ چِْٓ‪ .‬وًجړه‬
‫‪ٍ٢‬ٲٌچو پو ؾنګِ ڂيحٌضٌچٌ څهو ذٍنڃڅ ًُ‪.‬‬
‫نٌ پو ٲٻٍُ ؾګړه ٺې ذْح و ًپّ ‪٪‬حڀ‪ ،‬ذې وٲح‪ ٨‬جً ذې ًْحتٿٌ نٿٹ‬
‫ىىٰ ګٍځٌټ ٺېږُ‪ ،‬و ڂػحټ پو ډًټ‪ :‬پو ٲٻٍُ ؾګړه ٺې ٌّ پٌٌی‬
‫ڂٻطد‪ ،‬چ‪ٛ‬حخ‪ ،‬ڂ‪٫‬ٿځ‪ ،‬پٌىنطٌڄ جً ڂحوُ جڂٻحچْحش پٍُ‪ ،‬نٌ ذٽ ‪ٍٰ٢‬‬
‫و ًپّ ‪٪‬حڀ ًګړُ وُ چې پو ّحوً ًْحتٿٌ ىېڅ ىځ چو پٍُ‪ ،‬جً پٍضو پىې‬
‫چې پو نپٿو ًٌضٓٿْځ ِٖ جً ىځ نپٽ جًالوًچو ًٌضٓٿْځ ٺړُ ذٿو ىېڅ‬
‫چحٌه چو پٍُ‪.‬‬

‫‪46‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ىڃىج ډټ ٌّ ‪ٌ ٍٰ٢‬جډٌّ‪ ،‬ضٿٌٌُّّڄ‪ ،‬جنرحٌ‪ ،‬ڂؿٿو‪ْْ ،‬نڃح‪ ،‬ضْحضٍ‪ ،‬و ٲٿځ‬

‫ؾٌړًپٌ ٺڃپنۍ جً و ٌْنٌْ ڂحىٍّڅ جً ڂطه‪ْٛٛ‬څ پٍُ‪ ،‬نٌ ڂٷحذٽ‬
‫‪ ٍٰ٢‬چې ‪٪‬حڀ ًپّ وٍ پو وٮو ډًټ ًْحتٿٌ ىېڅ چو پٍُ‪ ،‬جً پٍضو پو وې‬
‫چې و وښڃڅ پْٯحڀ ًجًٌُ جً ًٌڅهو ڂطحغٍ ِٖ و ڂٷحذٿِ پپحٌه ّې ىېڅ‬
‫چِٗ ٺٌپِ‪.‬‬
‫پو وٮو چحذٍجذٍه ٲٻٍُ ؾګړه ٺې ٌّې نٌجضو ڂحىٍ‪ ،‬ڂٻحٌ‪ ،‬ژذٌٌ جً و‬
‫نٿٻٌ پو ‪٪‬ڃٌڂِ ْحّٻحپٌژۍ (چٳْٓحضٌ) پٌه ٍّٮٿګٍ وُ‪ ،‬جً ذٿې نٌج ضو‬
‫ذېٌٓجوه‪ ،‬ٮٍّد‪ ،‬چحضٌجچو‪ ،‬ڂحٌٖڂحڄ‪ ،‬ښځْنو‪ ،‬ضنٻِ ځٌجچحڄ جً پْٯٿې‬
‫وُ چې ډېٍ ژٌ جً پو آْحچو پو ضرٿْٯحضٌ څهو ڂطحغٍه ٺېږُ‪ .‬ځٻو چې‬
‫ىٯٌب و وښڃڅ و پًٍګٍجڂٌچٌ‪ ،‬ضرٿْٯحضٌ‪ ،‬جً چٍٗجضٌ و پْٯحڀ ضكٿْٽ جً‬
‫جًٌَچو چِٗ ٺٌپِ‪.‬‬
‫پو ىڃىې جڂٿو ٮٍخ وٮو ْنګٍ ښو پو ٶٌش ٍْه و وجْې چح پو ڂٷحذٽ‬
‫ٺې جٖٯحټ ٺړٍ چې ىٯو ج‪ٚ‬الً پو نپٽ ځحڄ‪ ،‬نپٿې ‪٪‬ٷْىې‪ ،‬نپٽ ٲٻٍ‬
‫جً ٲٍىنګ څهو پو وٲح‪ ٨‬ٶحوٌ چو وُ‪.‬‬
‫‪۳‬‬

‫پو ‪ٓ٪‬ٻٍُ ؾګړه ٺې وښڃڅ وٌّه ىېٌجو َڂٻو جٖٯحپٌُ چې جَجوًټ ّې‬
‫ًٌڅهو پو آْحچو ڂڃٻڅ وُ‪ ،‬و جْالڂِ چړۍ ډېٍ ىېٌجوًچو و ٮٍذْحچٌ‬
‫پهٌج جٖٯحټ ٌُٖ ًټ‪ ،‬نٌ جًِ پو ‪٦‬حىٍٍ ډًټ و ىٯٌٍ پو ضٓٿ‪ ١‬څهو‬
‫آَجو وُ‪ .‬ىڃىج ډًټ جٲٯحچٓطحڄ پو جچګٍُّجچٌ څهو آَجو ٌٖ‪ًًٌْ ،‬طو‬
‫ًٌْحچٌ جٖٯحټ ٺړ‪ ،‬چې پو ىٯٌب څهو ىځ آَجو ٌٖ‪ .‬جًِ جڂٍّٻحّحچٌ‬
‫چٌْپَ چې پو ىٯٌب څهو ّې ىځ ډېٍې ْْڃې آَجوې ٌٖې وُ‪.‬‬
‫نٌ پو ٲٻٍُ ؾګړه ٺې وښڃڅ ىڅو ٺٌُ و ڂٓٿڃحچحچٌ ٲٻٍ‪٪ ،‬ٷٽ‪،‬‬
‫‪٪‬ٷْىه جً ٲٍىنګ جٖٯحټ ٺړُ‪ .‬جً ٺٿو چې و چح ٲٻٍ‪٪ ،‬ٷٽ ‪٪‬ٷْىه‬
‫جٖٯحټ ِٖ‪ ،‬ىٯو ذْح ىېڅٻٿو و نحًٌُ و آَجوۍ ٲٻٍ چو ٺٌُ‪ ،‬ىٯو ذْح‬

‫‪47‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫وښڃڅ ضو وًْص‪ ،‬ضهٍّد ضو ّې ض‪٫‬ڃٍْ‪ ،‬ٮالڂۍ ضو ّې آَجوُ جً يپص ضو‬

‫‪ُ٪‬ش جً ٍْپٌړُ ًجِّ‪.‬‬
‫ٮٍذې جْط‪٫‬ڃحٌ پو ضېًٍ وًً ًٌْ ٺٿٌچٌٺې ًٺٌپَ ٌٖټ چې پو جْالڂِ‬
‫چړۍ ٺې و ډېًٍ نٿٻٌ جً پو نح٘ ډًټ و قحٺڃې ‪٢‬رٷې يىڅ جً ‪٪‬ٷٽ‬
‫جٖٯحټ ٺړُ‪ ،‬ىٯٌب ّې پو ٮٍذِ ٲٻٍ‪٪ ،‬ٷْىې جً ٮٍذِ ڂحوُ ٲٍىنګ‬
‫ًًٌَټ‪،‬جً پىې ّې ٶحچ‪ ٩‬ٺړټ چې وجْالڀ ضٍ قحٺڃْطو ًٌضو و ٺٳٍ‬
‫قحٺڃْص جً و ٺٳٍُ ٶٌجچْنٌ ضنٳًْ ٮٌٌه وٍ‪ .‬پو ىڃىې جڂٿو پو ىٯٌ‬
‫جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې چې و ٮٍخ ًٌَټ ٌُٖ ٖحګٍوجڄ ّې جوجٌه ٺٌُ‬
‫ضٍ آَجوۍ ًًٌْطو ىځ ىېڅٻٿو و جْالڀ چ‪٧‬حڀ چحٲً چو ٌٖ‪ .‬وٮو نٿٹ چو‬
‫ٌّجَې وج چې و جْالڀ چ‪٧‬حڀ چو چحٲًًُ‪ ،‬ذٿکې و جْالڀ و چ‪٧‬حڀ و چحٲًًپٌ‬
‫ڂ‪٣‬حپرو ىځ و وًب پو ٶحڂٌِ ٺې ؾٍڀ ګڼٽ ٺېږُ‪ .‬ىٍ څٌٸ چې و جْالڀ‬
‫و چ‪٧‬حڀ و چحٲًېىپٌ ڂ‪٣‬حپرو ٺٌُ ىٯو ًژټ ٺېږُ‪ ،‬ضړټ ٺېږُ جً ّح یې پٍ‬
‫و‪ٌ٪‬ش جً ٲ‪٫‬حپْص ذنىًُّچو پګٌټ ٺېږُ‪ .‬جً وج ټٌټ و وجِْ چح پو الْو‬
‫ٺېږُ چې ځحچٌچٌ ضو ڂٓٿڃحچحڄ ىځ ًجّې‪ ،‬جً چٌڂٌچو یې ىځ و ڂٓٿڃحچحچٌ‬
‫وُ‪ ،‬نٌ ٲٻًٍچو یې و وښڃڅ پهٌج جٖٯحټ ٌُٖ وُ‪.‬‬
‫و چٌْټ ٌٖې نحًٌې آَجوًټ آْحچو وُ‪ ،‬نٌ و پٍوٌّ پهٌج و جٖٯحټ ًٌٖ‬
‫ٲٻًٍچٌ جً ‪٪‬ٷٿٌچٌ آَجوًټ ډېٍ ګٍجڄ ٺحٌ وٍ‪ .‬ڂٌچږ جٲٯحچحچٌ ٺڃٌچٓطحچٌ‬
‫ضو پٌځِ ڂحضې ًٌٺړه‪ ،‬نٌ و ګٌضٌ پو ٖڃېٍ ٌّ څٌٺڃٌچٓطحڄ ڂٌ پو‬
‫ٺڃٌچُْڀ څهو ‪٪‬ٿنِ ضٌذې ًېٓطٿٌ ضو ضْحٌ چو ٺړجٍ ٌٖټ‪ .‬ىڃحٮو‬
‫ٺڃٌچٓطحڄ چې پًٍڄ و ٌّ ډًټ جًٌپحّې جپكحوُ چ‪ٍّ٧‬حضٌ ڂنٌچٻِ ًټ‪،‬‬
‫چڅ و ذٽ ډًټ جًٌپحِّ جپكحوُ چ‪ٍّ٧‬حضٌ ڂنٌچٻِ وُ‪ ،‬پو ىڃىې جڂٿو‬
‫ٮٍخ ىڅو ٺٌُ چې و ڂٓٿڃحچحچٌ و نحًٌې پٍ ځحٍ و ىٯٌب ٲٻٍ جٖٯحټ‬
‫ٺړُ‪ .‬ځٻو چې و ٲٻًٍچٌ جٖٯحټ پو ٌّې نٌج ذې ن‪ٍ٣‬ه وی‪ ،‬جً پو ذٿې‬
‫نٌج یې چطحتؽ ىځ ْٽ ٲْ‪ٛ‬ىه و وښڃڅ پو ګټو ٌجًځِ‪ ،‬جً و ډېٍې ڂٌوې‬
‫پپحٌه پٍ جْالڂِ چړۍ و ٮٍخ و ْْحِْ جً ٲٻٍُ ضٓٿ‪ ١‬ض‪ٟ‬ڃْڅ‬
‫ًٌٺٌُ‪.‬‬

‫‪48‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫‪–۴‬‬

‫پو ‪ٓ٪‬ٻٍُ ؾګړه ٺې وښڃڅ ٺٌښښ ٺٌُ چې و ڂٓٿڃحچحچٌ ؾنګِ‬

‫ًْحتٽ‪ ،‬پٌځْحڄ‪ ،‬پٌځِ جً وًپطِ ًوجچۍ ذڃرحٌوٺړُ‪ ،‬پو ضٌپٌچٌ یې‬
‫ًًپِ جً ّحیې ًٌْځٌُ‪ ،‬ضٍڅٌ پٌځِ ٶٌش پو وٲح‪ ٨‬جً قٍٺص څهو‬
‫ًٮٌٌځٌُ‪.‬‬
‫ؾنګِ ًْحتٽ ٺو ىٍ څٌڂٍه ضهٍّد ِٖ ّح پو ڂنځو الړ ِٖ‪ ،‬نٌ چې و‬
‫ڂٓٿڃحچٌ پٌځْحچٌ پو َړًچٌ ٺې و ؾګړې جً وٲح‪ ٨‬جٌجوه‪ ،‬و جهلل ض‪٫‬حپِ ‪‬‬
‫پو چ‪ٍٛ‬ش ذحچىې جّڃحڄ جً و ذٍُ ڂ‪٫‬نٌُ ًْحتٽ پٻو ټْنګ جّڃحڄ‪،‬‬
‫ضٷٌُ‪ ،‬و ڂٓإپْص جقٓحِ‪ ،‬و جڂٍْ ج‪٢‬ح‪٪‬ص جً و ًقىش جقٓحِ‬
‫ڂٌؾٌو ًُ‪ ،‬چٌ ٺو پٌځِ ًْحتٽ یې ىٍ څٌڂٍه ىځ پږ ّح ٺڃًٌُُ ًُ‪،‬‬
‫ذْح ىځ وښڃڅ ضو چو ضٓٿڃېږُ‪ ،‬و چحضٌجچۍ پو ‪ٌٌٚ‬ش ٺې ښحیې ضېښطې‬
‫ضو پو ضٓٿْڃېىًپٌ ضٍؾْف ًٌٺړُ‪ ،‬ضٍڅٌ و ْرح ًٌځې پپحٌه ذْح ځحڄ‬
‫ؾګړې ضو ضْحٌ ٺړُ‪ ،‬نٌ وښڃڅ ضو ًْٿو پو َڂٻو چو ږوُ‪.‬‬
‫نٌ پو ٲٻٍُ ؾګړه ٺې و ڂٷحًڂص ڂ‪٫‬نٌُ ‪ٌ٪‬جڂٽ پٻو جّڃحڄ‪٪ ،‬ٷْىه‪،‬‬
‫‪ُ٪‬ڀ جً و ڂٷحًڂص جٌجوه پو ڂنځو ًړټ ٺېږُ‪ .‬پو ىٯٌ ڂٓٿڃحچٌ ىېٌجوًچٌ‬
‫ٺې چې نٿٻٌ ی ې پو ٲٻٍُ ؾګړه ٺې ڂحضې نٌړپې وه و ٺحٲِ ؾنګِ‬
‫ًْحتٿٌ جً قطَ و(جضٌڀ ذځ) پو وٌپٌوپٌ ٍْه ٍْه ذْح ىځ و وښڃڅ پو ڂٷحذٽ‬
‫ٺې و وٌېىپٌ ضٌجڄ چو پٍُ‪ ،‬جً و ؾګړُ ضٍ ًٍٖ‪ ٨‬ٺېىپٌ وڂهو یې و‬
‫جْالڀ وښڃنحچٌ ضو و ضٓٿڃېىپٌ ج‪٪‬الڄ ٺړٍ ًُ‪ .‬چو ٌّجَې وج چې و‬
‫وښڃڅ پو ڂٷحذٽ ٺې ڂٷحًڂص چِٗ ٺٌپَ‪ ،‬ذٿکې پو ډېٍې ذې ٍٖڂۍ و‬
‫نپٽ وّڅ جً ڂٿص پو نالٰ و وښڃڅ پو ‪ٚ‬ٱ ٺې وٌېږُ جً ىٯو څو ٺٌُ‬
‫چې وښڃڅ یې ًٌڅهو ٮٌجړُ‪.‬‬
‫پو ٲٻٍُ ؾګړې ٺې و ڂحضې پو ‪ٌٌٚ‬ش ٺې ډېٍې ًْٿې‪ ،‬ؾنګې‬
‫ڂيحٌضٌچو‪ ،‬ٺحٲِ ٖڃېٍ پٌځٌچو‪ ،‬ښو ډېٍ ڂحوُ ًْحتٽ ٶٌُ جٶط‪ٛ‬حو ضٍ‬

‫‪49‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ىٯو ًنطو و ٺحٲٍ وښڃڅ پو ڂٷحذٽ ٺې و غرحش‪ ،‬وٲح‪ ٨‬جً ڂٷحًڂص ‪ٌ٪‬جڂٽ‬
‫چِٗ ٺېىٍ ضٍڅٌ چې و ؾنګْحپٌْ پو َړًچٌ ٺې جّڃحڄ‪ ،‬پو جهلل ‪ً ‬ېٍه‪،‬‬
‫و جْالڀ پٍ قٷحچْص ذحًٌ‪ ،‬جً پو ٺٳٍ څهو ٺٍٺو جً چٳٍش ًؾٌو ًچو پٍُ‪.‬‬
‫و وې پپحٌه چې و ڂٓٿڃحچحچٌ پٌځٌچو و چ‪ٍٛ‬ش پو ڂ‪٫‬نٌُ ‪ٌ٪‬جڂٿٌ څهو‬
‫ذې ذٍنې ًُ ٮٍخ پو ټٌپٌ جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې ىڅو ٺٌُ چې و‬
‫ڂٓٿڃحچحچٌ پٌځٌچو‪ ،‬وٲح‪ ِ٪‬جًجڂنْطِ ٶٌجًې جً جْطهرحٌجش پو ڂٻڃٽ‬
‫ډًټ پو وّڅ‪٪ ،‬ٷْىې جً جْالڂِ ًٌقْې څهو ڂكًٍڀ ًًٌَُ‪ .‬و وٮې‬
‫ذې وّنې ًٌَچې چطْؿو وج وه چې چڅ ضٷٍّرحً و ټٌپې جْالڂِ چړۍ و‬
‫ىېٌجوًچٌ پٌځٌچو و ‪ٚ‬ٿْد ضٍ ذٍْ‪ ٬‬الچىې و جْالڀ جً نپٿٌ ڂٿطٌچٌ پو‬
‫نالٰ پو ؾګړً جنطو وُ‪ .‬جً وج ځٻو چې ٲٻٍُ ؾګړې یې جّڃحڄ‪،‬‬
‫‪٪‬ٷْىه جً جْالڂِ جقٓحِ پو ڂنځو ًړٍ وٍ‪.‬‬
‫‪–۵‬‬

‫ٺو پو ‪ٓ٪‬ٻٍُ ؾګړه ٺې ښحًٌچو‪ ،‬ٺٿِ‪ ،‬پٿٌچو‪ْ ،‬ړٺٌچو جً چٌٌ ‪٪‬حڂو‬

‫ضأْْٓحش ًٌجڄ ِٖ‪،‬ٺېىٍ ِٖ ىٯو و پٌٓ پنځو پٌٓ ٺٿٌچٌ پو‬
‫جًږوًٺې ضٍ ىٯٌ پهٌجچٌْ ىځ ښو ؾٌړ ِٖ‪ ،‬ځٻو چې ًٌځ پو ًٌځ‬
‫وجچٓحچحچٌ ‪ٚ‬ن‪٫‬طِ ضؿٍذو جً ټٻنحپٌژُ ضٍٶِ ٺٌُ‪ ،‬جً و ًوجچٌپٌ چٌُ‬
‫چٌُ ًْحتٽ جً ڂٌجو جّؿحوېږُ‪ًٌ .‬جڄ ښحًٌچو ښحیې ضٍ پهٌجچٌْ پو ښو‬
‫چٷٗو جً ډُّجّڅ ؾٌړ ِٖ‪ًٌ .‬جڄ پٿٌچو‪ْ ،‬ړٺٌچو‪ ،‬ڂٻطرٌچو‪ ،‬پٌىنطٌچٌچو‪،‬‬
‫ٖٳحنحچِ‪ ،‬ذحٮٌچو‪ًّ ،‬حپې جً چيًٍچو ښحیې و چٌیٌ ڂ‪٫‬ٿٌڂحضٌ جً ‪ٍُٛ٪‬‬
‫ض‪٫‬ڃٍْجضِ ضؿٍذٌ جً ڂېطٌوًچٌ پو ٺحًٌپٌ ضٍ پهٌجچٌْ ىځ پو ښو ٺْٳْص‬
‫ؾٌړ ِٖ‪.‬‬
‫نٌ ىٯو ٲٻًٍچو‪٪ ،‬ٷْىې جً جنالٴ چې و ٲٻٍُ ؾګړې پو ضٍڅ ٺې ًٌجڄ‬
‫ٌُٖ ًُ‪ ،‬و ىٯٌ ؾٌړًټ‪ ،‬ج‪ٚ‬الـ ٺٌټ‪ ،‬ذېٍضو و قٵ ڂ‪ْ٫‬حًٌچٌ ضو‬
‫ٌجګٍځٌټ نٌٌج ډېٍ ًنص‪ ،‬ډېًٍ پًٍګٍجڂٌچٌ‪ ،‬ډېًٍ چٍٗجضٌ‪ٚ ،‬حذًٍ جً‬

‫‪50‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ڂحىًٍ و‪ٌ٪‬وضګٍجچٌ‪ ،‬جْطحيجچٌ‪ ،‬ڂ‪ٛ‬ٿكْنٌ‪ ،‬و ض‪٫‬ٿْځ جً ضٍذْې ىٍ جړنًُْ‬

‫ج‪ٚ‬الـ ٌٖیٌ چ‪ٛ‬حذٌچٌ جً و ډېًٍ پٌْٓ ڂ‪ ٍٰٛ‬ضو ‪ًٌٍٞ‬ش پٍُ‪ .‬جً وٮو‬
‫ٺحٌ پو َڂحچِ پكح‪ ٤‬ىځ ډېٍ جًږوه ًنص جً ڂٓٿٓٿٌ ىڅٌ ضو ‪ًٌٍٞ‬ش‬
‫پٍُ‪.‬‬
‫ډېٍ جْالڂِ ىېٌجوجًچو پو جچګٍُّجچٌ آَجو ٌٖټ‪ ،‬نٌ پو (جچګٍېُّص) څهو‬
‫ال و پٓګٌچٌ ٺٿٌچٌ پو ضېٍېىپٌ ىځ چو وُ نال٘ ٌُٖ‪ .‬ډېٍ ىېٌجوًچو پو‬
‫ٲٍجچٓې څهو نال٘ ٌٖټ‪ ،‬نٌ و نٿٻٌ جٲٻحٌ‪ ،‬چ‪ٍّ٧‬حش‪ ،‬چ‪٧‬حڀ جً و‬
‫ژًچى ټٌټ جړنٌچو ّې و چْڃې پېړۍ پو ضېٍېىً ًًٌْطو ىځ پو (ٲٍجچٌّٓص)‬
‫څهو چىُ نال٘ ٌُٖ‪.‬‬
‫ىڃىج ډًټ ډېٍ جْالڂِ ىېٌجوًچو پو ًٌْْې څهو نال٘ ٌٖټ‪ ،‬نٌ پو‬
‫نٿٻٌ جً چ‪٧‬حڀ ٺې یې ال ضٍ جًْو ىځ جْالڀ چىٍ ٌجٮٿَ‪ ،‬جً ىٍ څو ّې پو‬
‫ىڃحٮو ًٌِْ چ‪٧‬حڀ جً و ٺڃٌچُْڀ پو جپكحو ًىٿې ٲٿٓٳو ذحچىې چٿېږُ‪،‬‬
‫جً پو چږوې ٌجضٿٌچٻِ ٺې وج ض‪ ٌٌٛ‬ىځ چِٗ ٺْىپې چې وٮو ىېٌجوًچو‬
‫وې پو ٌښطْح و قٷْٷَ جْالڀ ٮېږې ضو ٌجًګٍځِ‪ ،‬جً ٺېىجٍ ِٖ‬
‫ْٿګٌچو ٺٿٌچو ًٮٌجړُ چې پو وٮٌ ىېٌجوًچٌ ٺې وې جْالڀ قحٺځ ِٖ‪،‬‬
‫جً ّح یې و نٿٻٌ جپكحو ًىٿِ ٲٻًٍچو ذېٍضو پو جْالڂِ ڂٳحىْڃٌ ًٌښحچو‬
‫ِٖ‪ .‬وج ىٍ څو پو وې والپص ٺٌُ چې و ٲٻٍُ ؾګړې ضهٍّد و ‪ٓ٪‬ٻٍُ‬
‫ؾګړې ضٍ ضهٍّرو ډېٍ وًجڂىجٌ جً ن‪ٍ٣‬چحٸ ًُ‪ .‬و ٲٻٍُ ؾګړې جً‬
‫‪ٓ٪‬ٻٍُ ؾګړې ضٍ ڂنځ چٌٌ ډېٍ ضٌپًٍْچو ىځ ٖطو‪ ،‬نٌ و وې پپحٌه چې‬
‫ذكع ډېٍ جًږو چِٗ و ىڃىٮٌ څٌ ڂػحپٌچٌ پو ّحوًپٌ جٺطٳح ٺًٌ‪.‬‬

‫و ڂٓٿڃحچحچٌ جً و ٮٍخ ضٍ ڂنځ و ٲٻٍُ ؾګړُ پو ىٻٿو و ‪٪‬الڂو ڂكڃى‬

‫جٶرحټ الىٌٌُ ٲٻٍ جً چ‪ ٍ٧‬ځٻو و ج‪٪‬طرحٌ ًړ وٍ چې چٌڂٌړٍ و وٮې‬
‫ؾګړې پو ڂْىجڄ څهو ٌجٮٿَ وٍ‪ .‬ىٯو و وٮې ؾګړې جًٌ جً ټٌټ پړجًچو‬
‫پْىپِ‪ ،‬جً ىځ یې و وٮې ؾګړې و ڂٷحذٽ پٌٌُ پو ؾنګْحپٌْ ٍْه ٖپې‬

‫‪51‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جً ًٌځې ضېٍې ٺړې وُ‪ ،‬جً و ىٯٌب پو ڂٷح‪ٚ‬ىً نرٌٍٖی وی‪ .‬ىٯو و‬
‫وٮې ؾګړې و پالڄ ؾٌړًًچٻٌ پو چْطٌچٌ جً جٌجوً ىٿطو پو ٮٍخ ٺې‬
‫نرٌٍٖی‪ ،‬جً ذْح ی ې پو نپٿٌ جٖ‪٫‬حًٌ جً چ‪ٍّ٧‬حضٌ ٺې نپٽ جڂص ضو و‬
‫وٮې ؾګړې و ن‪ًٍ٣‬چٌ نرٍوجٌٍ ًٌٺړُ وٍ‪.‬‬
‫جٶرحټ پو نپٽ ً‪٢‬څ ٺې پو ٮٍذِ ڂٓطٍٗٶْنٌ َوه ٺړه ٺړې‪ ،‬و ىٯٌب‬
‫چ‪ٍّ٧‬حش یې ڂ‪٫‬ٿٌڀ ٺړُ‪ًًٌْ ،‬طو ذْح ٮٍخ ضو ضٿٿَ‪ ،‬پو جًٌپح ٺې یې و‬
‫ٮٍخ پو ٲٻٍُ ٌىرٍجچٌ جً ٲْٿٌٓٲحچٌ ٍْه ًنص ضېٍٺړٍ‪ ،‬جً و ىٯٌب‬
‫چ‪ٍّ٧‬حش یې و جْالڀ پو ٌڼح ٺې څېړپِ وُ‪ .‬ىٯو پو ٮٍخ څهو ډېٍ څو‬
‫َوه ٺړُ‪ ،‬نٌ و ٮٍخ پو وجڀ ٺې ښٻْٽ ٌٖی چىٍ‪ .‬ىٯو و وه پو نپٿو‬
‫ًّنح پٻو جذٍجىْځ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ و ًنص و چڃًٍو پو جًٌه(و ٮٍخ و کحٲٍ‬
‫ضڃىڄ پو ٲکٍُ ضأغیٍجضٌ) ْالڂص ٌجًضٿَ‪ ،‬پٻو چې ًجِّ‪:‬‬
‫ٌذٌوڀ وجچو ً وجڂٕ گٓٓطځ‬ ‫‪٢‬ٿٓځ ‪ ٍٛ٪‬قح‪ٌ ٍٞ‬ج ٖٻٓطځ‬
‫ذو چحٌ جً چو ذی پًٍج چٗٓطځ‬ ‫نــىج وجچــى ٺو ڂحچنـى ذٍجىـْـځ‬
‫جٶرحټ پو وٮې ٲٻٍُ ؾګړې ٌّجَې ًٌ‪ٌ ٬‬جًضٿَ‪ ،‬نٌ چٌٌ نٿٹ یې ډېٍ‬
‫ًپْىټ چې څنګو و وٮې ؾګړې ٶٍذحچِ ٌٖټ‪ ،‬ىٯو ًجِّ‪:‬‬
‫ٺٗطۀ جٲٍچگْحڄ ذی قٍخ ً‪ٍٞ‬خ‬ ‫ڂح ىڃو جٲٌٓچَ ضيًّد ٮٍخ‬
‫جٶرحټ و وٮې ؾګړې ٶٍذحچْحچٌ ضو چې پو ٮٍخ ڂْڅ وُ‪ ،‬پو ىٍ څو ٺې و‬
‫ٮٍخ ضٷٿْى ٺٌُ جً پٍ الٌه ّې ځې‪ ،‬ذېٍضو نپٽ ځحڄ ضو وٌجګٍځېىپٌ‬
‫ضٌ‪ْٚ‬و ٺٌُ جً و(نٌوۍ) وٌِ ًٌٺٌُ‪ ،‬ىٯٌب ضو ًجیِ چې ضحْې ٮٍخ‬
‫پو قٷْٷِ ٖٻٽ چو وٍ پېژچىپَ‪ٌّ ،‬جَې و ىٯو پو (نُځ) څهو و څٌ‬
‫ؾحڂٌچٌ پو څښٿٌ پو ځحچو ذْهٌوه ٌُٖ ّحْص‪ ،‬پٻو چې ًجِّ ‪:‬‬

‫ذْح جٶرحټ ؾحڂَ جَ نڃٓطحڄ نٌوٍ وٌٺٕ‬

‫ضٌ جَ ڂْهحچۀ ڂٯٍخ َنٌو ذْگحچو ڂَ آّی‬

‫‪52‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ًًٌْطو ىٯو و ٮٍخ پو ٌّښطنِ ٖٻٿو پٍوه پٌٌضو ٺٌُ جً ٮٌپېىپیٌ‬

‫ڂٓٿڃحچحچٌ ضو و ٮٍخ و ٲٿٓٳې قٷحتٵ ًٌښٻحٌه ٺٌُ ‪:‬‬
‫ٍَّ گـٍوًڄ ٌْځ الوّنــی چيــحو‬ ‫ٌٌّپ جَ ٖڃٍْٗ نٌو ذٓڃٽ ٲطـــحو‬
‫ىٍ َڂـــــحڄ جچـىٌ ٺڃْـڅ ذٍه تـې‬ ‫گٍگــَ جچـــــىٌ پٌْطْـــڅ ذٍه تـــې‬
‫آوڂْـــص ٌج ٮــځ پنيــحڄ جًَْص‬ ‫ڂٗٻالش ق‪ٍٟ‬ش جچٓـــحڄ جًَْــص‬
‫ٺـــحًٌجڄ َچىگــی ذی ڂنُټ جْــص‬ ‫وٌچـگحىـٕ آوڂـــی آخ ًگـــــٽ جْص‬
‫آه! وٌ جٲٍچــگ ضأغٍْٔ ؾىجْـــص‬ ‫‪٪‬ٿځ جْٖــح نحٸ ڂحٌج ٺْــڃـــْحْــص‬

‫ىٯو پىې ىٻٿو چې څنګو ٮٍخ پو نپٿو ڂٿګٍضْح ٺې پو ؾرٍجتْٽ ‪ٚ‬ٳطو‬

‫چْٹ جچٓحڄ څهو ىځ جذٿّْ ؾٌړًُ‪ ،‬جً څنګو پو ‪٪‬ٿځ څهو و جچٓحچْص و‬
‫ضرحىۍ ًْٿو ضْحًٌُ ًجِّ‪:‬‬
‫‪٪‬ٿځ جًَ ٌٌْجْص جچىٌ ٖيًٍوٖص ؾرٍتْٽ جَ‪ٚ‬كرطٕ جذٿّْ گٗص‬
‫وٌ ىالٸ چٌ‪ ٨‬جچٓحڄ ْهص ٺٌٔ‬ ‫وجچـــٕ جٲـــٍچگــْـــحڄ ضْـــ٭ ذـــىًٔ‬
‫آه! جَ جٲـــٍچــــــــــگ ً جَ آّــْــــــــــڅ جً آه! جَ جچىّــــٗـــــــــــۀ الوّــــــــــــڅ جً‬

‫جٶرحټ پو ٮٍخ ضېًٍضٿٌ و ٲٻٍُ ؾګړې ٶٍذحچْحچٌ ضو و ٮٍخ و‬

‫ذٍٗوًْطۍ جً قٷٌٴ پْژچىچې پو ىٿٻو ًجِّ‪:‬‬

‫ٖــٍ‪ٌٌّ ٨‬پ ذَ چـــُج‪ ٨‬ٶْــٽ ًٶحټ ذـــٍه ٌج ٺٍوْـــص ذٍگٍگـــحڄ قالـ ـټ‬
‫ٺٗطـڅ ذَ قٍخ ً‪ٍٞ‬خ آّــْڅ جً ڂٍگيـــــح جَ گـــــٍؤ ڂحٖـــــْڅ جً‬

‫جٶرحټ چو ٌّجَې وج چې نٿٻٌ ضو و ٮٍخ قٷْٷص ذٍذنډًُ‪ ،‬ذٿکې و ٮٍخ‬

‫پو ٲٻٍُ وجڀ ٺې و پٌېىپٌ ڂٓٿڃحچحچٌ جً و ٮٍخ و ٲٻٍُ ؾګړې و‬
‫ٶٍذحچْحچٌ ىٯو ض‪ ٌٍّٛ‬ىځ ًړجچىې ٺٌُ چې څنګو ٮٍذِ ډًپو ض‪٫‬ٿْځ‬
‫ٮٍْضِ ڂٓٿڃحچحڄ و ٮٍخ پو چحچځٻٌ ذىټ ٺړټ‪ ،‬جً و جْالڀ ىٍ څو یې‬
‫ًٌڅهو ًجنْٓطٽ‪ ،‬ىٯو ًجِّ ‪:‬‬

‫‪53‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫قــٻڃــص جٌذــحخ ٺـْـڅ ٌج ىځ ذـىجڄ‬ ‫قٻڃـــــص جٌذــــحخ وّڅ ٺٍوڀ ذْــحڄ‬

‫ڂٻٍ ًٲڅ؟ ضهٍّـد ؾحڄ ض‪٫‬ڃْــٍضڅ‬ ‫قٻڃـص جٌذحخ ٺْڅ ڂٻٍجْص ًٲڅ‬
‫جَ ڂــٷـــــحڀ ٖـــٌٴ وًٌ جٲطــحوه یی‬ ‫قٻڃـــطَ جَ ذنــــىوّــــڅ آَجوه یی‬
‫ضــح ذـــو ٺــحڀ نٌجؾو جچىّــٗى ٮالڀ‬ ‫ڂٻطــد جَ ضــىذـــٍْ جً گْــٍو چــ‪٧‬حڀ‬
‫ذـــٍڂـــٍجو جً ٺـــنـــى ضــؿــىّـى وّـڅ‬ ‫ْٖــم ڂٿــــص ذح قــىّــع وپنٗـــْڅ‬
‫ًجٍ ٶـــٌڂـــَ ٺٗــطــۀ ضـــىذٍْ ٮْــٍ ٺــحٌ جً ضـــهــٍّـد نٌو ض‪٫‬ـڃٍْ ٮٍْ‬
‫ڂْٗـــٌو وٌ‪٪‬ٿــځ ًٲــڅ ‪ٚ‬حقد چ‪ ٍ٧‬جَ ًؾـــٌو نــــٌو چــگــٍوو ذـــحنــرــٍ‬
‫چــٌؾـــٌجچــحڄ چٌڄ َچحڄ ڂٗٯٌټ ضڅ‬ ‫جَ قــــْـح ذــْـگـــحچــو پـْـــٍجڄ ٺــيــڅ‬
‫وٌ وټ ٖــــحڄ آًٌَىــــح ذـــــَ غرـــحش ڂــٍوه َجّـــنـــى جَ ذــ‪٣‬ــٌڄ جڂـيـــحش‬
‫ونطـــٍجڄ جً ذـــو َپــــٱ نـٌو جْـــٍْ ٌٖل چٗځ ًنٌو چڃح ً نٌٌوه گٍْ‬
‫‪ٚ‬ــرــف جً جَ ٖـــحڀ جً ضـــحٌّـــٹ ضـــٍ‬ ‫ڂٿـــطـــَ نحٺٓــــطٍ جً ذــــَ ٖـــــٌٍ‬
‫ىٍ َڂـــڅ جچــىٌ ضـــالٔ ْـحًَذـــٍگ ٺـــحٌ جً ٲــٻٍ ڂ‪٫‬ـحٔ ً ضٍِ ڂٍگ‬
‫ڂن‪٫‬ـڃحڄ جً ذهْٽ ً ‪ْ٪‬ــٕ وًْــص ٮـحٲـٽ جَ ڂٯـُچى ً جچىٌ ذنى پٌْص‬
‫ٶــٌش ٲـــٍڂحچــــًٍج ڂـــــ‪٫‬رــٌو جً وٌ ًَاټ وّـــڅ ً جّـــڃـــحڄ ْــــٌو جً‬
‫جَقــىجڂـــًٍَ نٌو ذــْـــًٍڄ چؿٓص ًٌَ گحٌٔ چٷٕ ّٹ ٲٍوج چـو ذٓص‬
‫جَ چْــحٺـحڄ وٲــطٍٍ جچــىٌ ذـــٯـــٽ جالڂــــحڄ جَ گــــٳطـــو ىحٍ ذـــَ ‪٪‬ـڃٽ‬

‫ّ‪٫‬ــنــَ جَ نـــٗـص قــٍڀ ض‪٫‬ڃٍْ وٍَّ‬ ‫وّــڅ جً ‪٪‬ــيــى ًٲح ذــٓطڅ ذــو ٮٍْ‬

‫قٻْځ جً ٲْٿٌٰٓ جٶرحټ ًًٌْطو و جچګٍُُّ ډًپو ض‪٫‬ٿْځ جً ڂٻطد پو‬

‫ڂنٳِ ضأغٍْه ٖکحیص ٺٌُ جً و وٮو ڂٻطد ًٌٖڅ ٲٻٍه نٌ ضحٌّٹ‬
‫‪ٞ‬ڃٍْه ذچْحڄ وج ډًټ ٌج ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺٌُ‪:‬‬

‫ڂ‪ٛ‬ـــ‪٣‬ــٳَ چـح ّـحخ جٌَجڄ ذٌپيد‬ ‫وٌ‪٪‬ــؿـځ گٍوّــــىڀ ىــــځ وٌ ‪٪‬ـــٍخ‬

‫‪٦‬ٿــڃــص آذــحو ‪ٞ‬ڃٍْٔ ذَ چٍج‪٬‬‬ ‫جّڅ ڂٓٿڃحڄ َجوۀ ًٌٖــڅ وڂـــح‪٬‬‬
‫آًٌَ وٌْــْـــنـــۀ جً ًَو ڂــــْــــــٍ‬ ‫وٌؾٌجچَ چـٍڀ ً چحَٸ چـــٌڄ قٍّـٍ‬
‫قـــٍّــــص جچــــىّـــٗــۀ جً ٌج قــٍجڀ‬ ‫جّـڅ ٮــالڀ جذــڅ ٮـــالڀ جذــــڅ ٮـــالڀ‬

‫‪54‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ڂٻطـد جًٍَ ؾًذـۀ وّـــڅ وٌٌذـــٌو جَ ًؾــٌؤ جّـڅ ٶىٌوجچځ ٺو ذٌو‬

‫چحڄ ؾٌ ڂْهٌجىى جَ وْص ٲٍچگ‬ ‫جّڅ َنٌو ذْگحچو جّڅ ڂٓـص ٲـٍچگ‬
‫ڂــإڂــڅ ً جچــىّٗــۀ جً ْــٌڂـنحش‬ ‫جَ ٲٍچــگـَ ڂــْـهٍو الش ً ڂـــنـحش‬
‫ضـــح ذـــىڄ ٌج َچــىه وجٌو ؾـحڄ وىى‬ ‫وّـڅ ً وجچـٕ ٌج ٮــالڀ جٌَجڄ وىـــى‬
‫گــٍچـو ذٍ پــرــيحٍ جً چـحڀ نـــىجْص ٶـــرــٿـــۀ جً ‪٢‬ــحٶــص ٲٍڂحچًٍجْص‬
‫و ٮٍخ و ڂحوُ ٲٿٓٳې پو َىًٍ نرٍ جً و ًجٶ‪ ِ٫‬ضؿٍذې نحًچى جٶرحټ‬
‫ڂٓٿڃحچحچٌ ضو و ٮٍخ و ٲٻٍ و نپٿٌپٌ پو ن‪ ٍ٣‬څو نرٍوٌجٍ ًٌٺٌُ جً‬
‫ًٌضو ًجِّ چې ىٍڅٌٸ چې ٌّ ځٽ و ٮٍخ و ٲٻٍ پو َىًٍ َىٍؾڅ ٌٖ‬
‫ىٯو ذْح و ڂٓٿڃحچحچٌ و ٺحٌ چو پحضې ٺېږُ‪.‬‬
‫ىٍ ٺو نٌٌو جچىٌ ىڃْڅ ڂْهحچو ڂٍو‬ ‫ىٌٖــڃنىٍ جَ نُځ جً ڂـــَ چهـــٌٌو‬
‫ځْنې ٮٍخ ځپٿِ نٿٹ چې ج‪ٚ‬الً و ‪٪‬ٿځ جً ًٌجؼ ضٍڂنځ ٲٍٴ چِٗ ٺٌپَ‬
‫جً ګٌڂحڄ ٺٌُ چې ٺو چېٍې وًب ىځ و ٮٍذْحچٌ ًٌجؾٌچو نپٽ ٺړُ‪،‬‬
‫نپٽ ٖٻٽ‪ ،‬ڂ‪٧‬يٍ‪ ،‬پرحِ جً ٲْٗڅ و ىٯٌب پو څېٍ ؾٌړ ٺړُ‪ ،‬چٌ وًب‬
‫ذو ىځ و ٮٍذْحچٌ پو څېٍ پو ‪٪‬ٿځ جً ٲڅ ٺې پٍڂم ًالړ ِٖ‪ ،‬جً ٍٖٴ ذو ىځ‬
‫و ٮٍخ پو څېٍ و ڂحوُ پٍڂهطګٌچٌ پٌړً پٌړچٌ ضو ًٌٌُْ‪ ،‬جٶرحټ و وٮو‬
‫نحڀ نّحټ جً ځحڄ ٮٌپٌچې پو ىٻٿو و ٮٍخ ڂْنحچٌ ضو ًجِّ ‪:‬‬
‫ذــحّــى جّــڅ جٶــٌجڀ ٌج ضــنـٷـْى ٮٍخ‬ ‫ٍٖٴ ٌج جَ نٌو ذـٍو ضــٷٿــْى ٮــٍخ‬
‫ٶـٌش ڂٯـــٍخ چو جَچنـــگ ً ٌذـــحخ چــَ َ ٌٶــ‪ ٙ‬ونــطٍجڄ ذـَ قـؿــحخ‬
‫چَ َ‪ٍّ٪‬حڄ ْحٴ چَ جَ ٶ‪ ٩٣‬ڂٌْص‬ ‫چــَ َْكٍ ْحقــــــٍجڄ الپــو ًٌْـص‬
‫چـــَ ٲـًٍٮــٕ جَ نـ‪ ١‬الضـْنَ جْص‬ ‫ڂـكـٻڃـَ جً ٌج چو جَ الوّـنـَ جْص‬
‫جَ ىڃْڅ آضٕ چٍجٮٕ ًٌٖڅ جْص‬ ‫ٶـــٌش جٲــٍچــگ جَ ‪٪‬ٿــځ ًٲــڅ جْـص‬
‫قـٻـڃص جَٶ‪ ً ٩٣‬ذٍّىؾحڂو چْٓص ڂــحچــ‪٪ ٩‬ــٿــځ ًىــنــٍ ‪٪‬ـڃحڂو چْٓص‬
‫ڂــٯــُ ڂــَ ذحّــى چــو ڂـٿرٌِ ٲٍچگ‬ ‫‪٪‬ٿـځ ًٲــڅ ٌج جٍ ؾٌجڄ ٌٖل ًٖنگ‬
‫جّــڅ ٺــٿو ّح آڄ ٺٿو ڂ‪٣‬ٿٌخ چْٓص‬ ‫جچىٌّڅ ٌه ؾُ چگو ڂ‪٣‬ٿٌخ چْٓص‬
‫‪٢‬ـرـ‪ ٩‬وٌّجٺـَ جگـٍ وجٌٍ ذـّ جْــص‬ ‫ٲـٻٍ چحالٺــَ جگٍ وجٌٍ ذــّ جْص‬

‫‪55‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جٶرحټ پو پحٍ ٺې و جْالڂِ جڂص ذچْحچٌ ضو ضٌ‪ْٚ‬و ٺٌُ جً ًٌضو ًجِّ‬

‫چې چو و ٮٍخ ګٌىٍ و نپٿٌپٌ وٍ‪ ،‬جً چو یې ڂښٹ و ذٌٌّپٌ وُ‪ ،‬ځٻو‬
‫چې ګٌىٍ یې ‪ٚ‬حٰ چو وٍ ‪،‬جً ڂښٹ ّې و ىٌْۍ پو (چحٲې) څهو چو‪،‬‬
‫ذٿکې و ْپِ چو (چٌُ) څهو ٌجًضٿِ وُ‪ ،‬ىٯو ًجِّ‪:‬‬

‫ڂٗٹ جّڅ ٌْوج گٍجَ چحٰ ْگ جْص‬ ‫گٌىٍٔ ضٳىجٌ ً وٌ پ‪٫‬ٿٕ ٌگ جْص‬

‫نٌ و ٮٍخ ْْٻٌپٍ (ذې وّنو) ٮالڂحڄ ذْح ىځ و جْالڂِ چړۍ ځٌجچحچٌ ضو‬
‫و ٮٍذْحچٌ و پًٍْۍ ضٌ‪ْٚ‬ې ٺٌُ‪ ،‬جً و ٮٍخ ٲٍىنګ ًٌضو و پٌړ‬
‫جچٓحچِ ٲٍىنګ پو قْع ًٌڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺٌُ‪.‬‬

‫و پٌځِ ؾګړې ڂهنٌٍْ ٺٿو پو پٌځِ ٮٿرې جً ٺٿو ىځ پو ‪ٚ‬ٿكې جً‬

‫ڂطحٌٺې ٍْه ٺېږُ‪ .‬نٌ ٲٻٍُ ؾګړه ذْح ىٯو ؾګړه وه چې پو ىېڅ‬
‫‪ٌٌٚ‬ش چو ‪ٚ‬ٿكو جً ڂنځګړضٌخ ڂنِ‪ ،‬جً چو ًٌٺې و ‪ٚ‬ٿكې پپحٌه ځحٍ‬
‫ٖطو‪ .‬ٲٻٍُ ؾګړه ٌّجَې و ٲٻٍُ ٮٿرې پو ‪ٌٌٚ‬ش ٺې وٌېږُ جً ذّ‪.‬‬
‫جً ضٍڅٌ چې ٌّ ‪ ٍٰ٢‬پٍ ذٽ ‪ ٍٰ٢‬پىې ؾګړه ٺې پو ڂٻڃٽ ډًټ ٮحپد‬
‫ٌٖی چو ًُ‪ ،‬ضٍ ىٯو ذو وٮو ؾګړه ًٌجچو ًُ‪.‬‬
‫پو ٲٻٍُ ؾګړه ٺې چو جْالڀ ‪ٚ‬ٿف جً ڂنځګړضٌخ ڂنِ‪ ،‬جً چو ىځ ٺٳٍ‪ .‬پو‬
‫ىٯو ًنص چې ٌٌْټ جهلل ‪ ‬و جهلل ض‪٫‬حپی پو جڂٍ پو ڂٻو ڂٻٍڂو ٺې و‬
‫ٍٖٸ جً ٺٳٍ پو نالٰ پو ٌّجَې ځحڄ ٲٻٍُ ؾګړه پْٽ ٺړې ًه‪ ،‬و ڂٻې‬
‫ٺٳحٌ پو وٮې ؾګړٍ ٺې پو ٌٌْټ جهلل ‪ ‬څهو ډېٍ ضنګ ٌٖټ‪ .‬ڂٍٗجڄ‬
‫یې و ٌٌْټ جهلل ‪ ‬ضٍه جذٌ‪٢‬حپد ضو ٌجٮٿٽ ضٍڅٌ و وًب جً و ٌٌْټ جهلل ‪‬‬
‫ضٍ ڂنځ ڂنځګړضٌخ ًٺړُ جً ٌٌْټ جهلل ‪ ‬و وًب و ٍٖٺِ جٲٻحًٌ جً‬
‫چ‪ٍّ٧‬حضٌ پو نالٰ پو ڂرحٌَې څهو جّٓحٌ ٺړُ‪ .‬جذٌ‪٢‬حپد ىځ پو ډېٍې‬
‫ڂيٍذحچۍ و ٺٳحًٌ و ڂٍٗجچٌ وٮو ٮٌښطنو ٌٌْټ جهلل ‪ ‬ضو ًړجچىې ٺړه‪.‬‬
‫ٌٌْټ جهلل ‪ ‬چې و وٮې ٲٻٍُ ؾګړې و ضٌٶٱ پو ن‪ٍ٣‬چحٺٌ ‪ٌ٪‬جٶرٌ ښو‬

‫‪56‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫نرًًٍ‪،‬چٌ ځکو یې نپٽ ضٍه ضو یې وجْې ً ٲٍڂحّٽ‪( :‬‬

‫)‪( .‬ٶٓځ ڂې وې پو جهلل ًُ جٍ ضٍه! ٺو ٺحٲٍجڄ پڃٍ‬

‫َڂح پو ښِ الِ جً ْپٌږڂۍ َڂح پو ٺْڼ الِ ٺې ٌجضو ٺېږوُ و وې‬
‫پپحٌه چې َه وج ٺحٌ پٍېږوڀ‪ ،‬ضٍ ىٯو ذو یې پٍې چږوڀ چې ّح یې جهلل ‪ ‬پٍ‬
‫ٺٳٍ ٮحپد ٺړُ‪ ،‬جً ّح َه پو وې الٌه ٺې ًڂٍڀ)‪.‬‬
‫ٺو و ٌٌْټ جهلل ‪ ‬وٮو وٌّځ ضو ًګًٌٌ چٌ ًّنٌ چې ىٯو ڂرحٌٸ پىجْې‬
‫ًنص ٺې و نپٿې ٲٻٍُ ڂرحٌَې و وًجڀ ٶٓځ ّحوًُ چې وٍ ڂرحٌک پو‬
‫ڂْىجڄ ٺې ٌّجَې ًالړ وٍ‪ ،‬جً قطَ چې ضٍه یې ىځ و وه ضٍڅنګ چو‬
‫وٌېږُ‪ ،‬نٌ ذْح ىځ ىٯو ڂرحٌٸ ٲٍڂحّې‪ :‬چې ٺو ٺحٲٍجڄ چحڂڃٻڅ‬
‫ٍٖ‪ٌ٢‬چو چې و پڃٍ جً و ْپٌږڂۍ پو الٌْچٌ ٺې ًٌضو جّښٌوټ وُ ىځ‬
‫ًٌضو ڂڃٻڅ ٺړُ‪ ،‬چٌ ذْح ذو ىځ و وًب پو ٲٻٍُ وښڃنۍ څهو الِ چو‬
‫جنٿِ‪ .‬وج پىٍ والپص ٺٌُ چې پو جْالڀ ٺې و ٺٳٍ پو نالٰ پو ٲٻٍُ‬
‫ؾګړې جً وښڃنۍ ٺې (ٌْپو) جً (ڂنځګړضٌخ) ځحٍ چو پٍُ‪ .‬پو ‪ٓ٪‬ٻٍُ‬
‫ؾګړه ٺې ٌٌْټ جهلل ‪ٚ ‬ٿكو ٺړې وه‪ ،‬نٌ پو ٲٻٍُ ؾګړه ٺې یې‬
‫ىېڅٻٿو چو وه ٺړې‪.‬‬
‫ىڃىٮو ډًټ ٺٳحٌ ىځ ضٍ ىٯو و ڂٓٿڃحچحچٌ پو وښڃنۍ څهو الِ چو جنٿِ‬
‫ضٍڅٌ یې چې ڂٓٿڃحچحڄ پو نپٽ وّڅ‪ ،‬ٲٻٍ جً ڂٿص څهو چې جْالڀ وٍ‬

‫ًّٓطٿِ چو ًُ‪ .‬جهلل ٲٍڂحِّ‪ :‬ﭽ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ‬

‫ﭘ ﭙﭚ ﭼ البقزة‪۶١١ :‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬ىېڅ ٻٿو ذو ّيٌو جً چ‪ٛ‬حٌٍ پو ضح څهو نٌښ جً ٌج‪ ِٞ‬چِٗ ضٍ‬
‫ىٯو چې ووًب وڂٿص (وّڅ) پًٍُْ ًچو ٺړې‪.‬‬

‫‪57‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ﭽﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ‬ ‫ىڃىجٌچګو جهلل ٲٍڂحِّ‪:‬‬

‫ﮔ ﮕ ﮖﮗﭼ البقزة‪١۶۲ :‬‬

‫ضٍؾڃو‪( :‬ىْٗو ذو ًُ وًب (ٺحٲٍجڄ) چې ؾګړه ذو ٺٌُ پو ضحْې ٍْه ضٍ‬
‫ىٯې چې ضحْې پو نپٽ وّڅ څهو ڂٍضى ٺړُ‪ ،‬ٺو وًب پو وې ٺحٌ‬
‫ًضٌجچېږٍ)‪.‬‬
‫پو پٌٌضنیٌ وًجړً آّطٌچٌ ٺې پو ‪ٍٚ‬جقص ٍْه ڂ‪٫‬ٿٌڂېږُ چې ٺٳحٌ ذو ضٍ‬
‫ىٯو ًنطو و ڂٓٿڃحچحچٌ پو نالٰ پو ؾګړه ٺې ًُ‪ ،‬چې ضٍڅٌ یې و‬
‫ڂٓٿڃحچحچٌ وّڅ‪ ،‬ٲٻٍ جً چ‪ٍّ٧‬حش چو ًُ ًٌذىټ ٺړُ‪٫ّ .‬نې و وًب‬
‫‪ٓ٪‬ٻٍُ ؾګړې ذو ىځ و ٲٻٍ پپحٌه ًُ‪ .‬ج‪ٚ‬ٿِ ؾګړه ذو ٲٻٍُ ًُ‪ ،‬نٌ‬
‫ٺېىجٍ ِٖ چې ‪ٓ٪‬ٻٍُ ؾګړې ىځ و وٮې ٲٻٍُ ؾګړې پپحٌه و‬
‫ًْحتٿٌ پو قْع جْط‪٫‬ڃحټ ِٖ‪.‬‬
‫وج چې ٲٻٍُ ؾګړه پو ىېڅ ‪ٌٌٚ‬ش (ٌْپو) جً (ڂنځګړضٌخ) چو ڂنِ‪ ،‬چٌ‬
‫و وٮې ؾګړې ڂٷحذٿو جً ڂهنٌٍْ ذو څنګو جً پو څو ٖٻٽ ٺًٌ؟ جً ذْح‬
‫پو نح٘ ډًټ ڂٌچږ جٲٯحچحڄ ذو یې و نپٽ وّنِ‪ ،‬ٲٻٍُ‪ْْ ،‬حِْ‪٪ ،‬ٿڃِ‬
‫جً جؾطڃح‪ْ٫ًٞ ِ٪‬ص پو پحڀ ٺې چٌْپٌ ٍْه څنګو ٺًٌ؟ پىې ىٻٿو ٌّه‬
‫‪ٍ٢‬قو و جْالڂِ ٲٻٍ جً چ‪ ٍ٧‬و نحًچىجچٌ پو نىڂص ٺې پو الچىې څٌ‬
‫ضىذًٍْچٌ ٺې ًړجچىې ٺًٌڀ‪:‬‬

‫پو جْالڂِ چړۍ ٺې و چنو جً پو ىٯې څهو و ذحچىې چې و ڂٓٿڃحچحچٌ پو‬

‫نالٰ و ٲٻٍُ ؾګړې ضٍ ٖح چې څٌٸ ًالړ وُ ىٯٌب ټٌټ چ‪٧‬حڂٌچو جً‬
‫قٻٌڂطٌچو وُ‪ .‬جًٺٌڀ ًْحتٽ چې پىٮو ؾګړه ٺې پو ٺحٌ جچٌټ ٺېږُ‬
‫پٻو ڂٻطرٌچو‪ ،‬پٌىنطٌچٌچو‪ ،‬څېړچُْڂٍجٺُ‪ٌ ،‬جډٌّګحچې‪ ،‬ضٿًٌُّچٌچو‪،‬‬
‫ًَجٌضٌچو‪ ،‬ٶٌجچْڅ‪ْْ ،‬حِْ جً پٌځِ ٲٗحًٌچو‪ ،‬پو ڂٿْحٌوًچٌ ډجپٍ پو‬
‫ڂٿٌْچٌچٌ ًٌَټ ٌُٖ ڂطه‪ْٛٛ‬څ جً ڂحىٍ ٺحٌٺًٌچٻِ جً چٌٌ ًْحتٽ‬

‫‪58‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫چې ضٷٍّرحً ټٌټ یې و ىٯٌ قٻٌڂطٌچٌ پو ًجٸ ٺې وُ چې و جْالڀ جً‬

‫ڂٓٿڃحچحچٌ پو نالٰ یې وٮو ن‪ٍ٣‬چحٺو ٲٻٍُ ؾګړه پْٽ ٺړې وه جً پٍ‬
‫ڂم یې ذْحِّ‪.‬‬
‫پو جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ذْح پو نح٘ ډًټ پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې و وٮٌ ًْحتٿٌ‬
‫ڂٷحذٿو جً ّح ڂهنٌٍْ و جٲٍجوً جً ضن‪ْ٧‬ڃٌچٌ پو ضٌجڄ څهو ًضٿَ ٺحٌ وٍ‪.‬‬
‫جً ضٍڅٌ چې چ‪٧‬حڀ جًقٻٌڂص و جْالڂِ ٲٻٍ و نحًچىجچٌ الِ ضو چو ًُ‬
‫ًٌٮٿَ جً ضٍڅٌ یې چې و جٲٯحچٓطحڄ و ټٌپٌ وّنِ‪ْْ ،‬حِْ‪ ،‬پٌځِ‪،‬‬
‫جوجٌُ‪ ،‬جؾطڃح‪ ،ِ٪‬ڂحپِ‪ ،‬ٺٿطٌٌُ ض‪٫‬ٿْڃِ چحًٌ ًجګِ پو ڂٳٓىً‪،‬‬
‫ْْٻٌپًٍ‪،‬وّڃٌٺٍجضٌ‪ ،‬پْرٍجپٌ‪ ،‬ٺڃٌچٓطٌ‪ ،‬چٗنٿٓطٌ‪ ،‬ٮٍخ پٿًٌ‬
‫‪٪‬نح‪ ًٍٚ‬جً و جًٌپحّې جٲٻحًٌ و ڂنٌچٻٌ پو ٺٍٮېړچٌ ڂنګٌپٌ چو ًُ‬
‫جنْٓطِ‪ ،‬ضٍ ىٯو پٌٌې و ج‪ٚ‬الـ جچٳٍجوُ ىڅې ذې ګټې جً ّح ذې‬
‫ڂ‪٣‬ٿٌذې ګټې وُ‪.‬‬
‫و قحٺڃْص پو ْ‪٣‬كې څهو پٍْې ىڅٌ جً و‪ٌ٪‬ش پو ضېًٍ چٌُ ٺٿٌچٌ‬
‫ٺې ًښٌوټ چې ٌّجَې و و‪ٌ٪‬ش جً ‪٢‬حٮٌضحچٌ ضو و ‪ًًٌ٪‬چٌ جً َجٌٌّ پو‬
‫الٌې و جْالڂِ چړۍ پو ٌّه ىېٌجو ٺې ىځ جْالڂِ چ‪٧‬حڀ ٌجڂنځطو چو ٌٖ‪.‬‬
‫ځٻو چې و ٍٖی‪٫‬ص پو پٌٌه کیىپٌ ًًٌْطو ٌّجَې پو و‪ٌ٪‬ش و‪ٌ٪‬ش‬
‫جکطٳح کٌټ و ٶٍآڄ کٍیځ جً و ٌٌْټ جهلل ‪ ‬پو ‪ٍّ٢‬ٷې څهو نالٰ ٺحٌوٍ‪.‬‬
‫ٌٌْټ جهلل ‪ ‬چې و ٍٖی‪٫‬ص ضٍ پٌٌه کېىپٌ ڂهکې وّحٌپّ ٺحپو ٌّجَې‬
‫و‪ٌ٪‬ش ًٺړ چٌ ٌّجَې و جضًٌٌْ پو ٖح جً نٌج ٺې نٿٹ ڂٓٿڃحچحڄ ٌٖټ‪.‬‬
‫نٌ و ٺٳٍ جً ؾحىٿْص چ‪٧‬حڀ ىڃحٮو ډًټ پٍ ځحٍ ًالړ ًً‪ .‬نٌ ٺٿو چې‬
‫ٌٌْټ جهلل ‪ ‬پو ڂىّنو ڂنٌٌه ٺې قٻٌڂص جً چ‪٧‬حڀ ؾٌړ ٺړ‪ ،‬جً و‬
‫قٻٌڂص و چحًٌ ًجګی یې ضٍالْو ٺړ‪ ،‬چٌ ضٍ پٌٓ ٺٿٌچٌ پو ٺڃو ڂٌوه ٺې‬
‫چو ٌّجَې جْالڀ و ‪ٍ٪‬ذٌ پو ټٌپو ؾٍُّه ٺې نپٌٌ ٌٖ‪ ،‬ذٿکې و ‪ٍ٪‬ذٌ ضٍ‬
‫ؾٍُّې و ذحچىې یې ىځ و ٺٳٍ و پٌٌّ پٌٌّ جڂپٍج‪ ٌٌٌّ٢‬و ًَاټ َڂْنو‬
‫ذٍجذٍه ٺړه‪.‬‬

‫‪59‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ڂٌچږ پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې ضٍ ىٯو و ٮٍخ و ٲٻٍُ ؾګړې ڂهنٌٍْ چٌٗ‬

‫ٺٌپَ چې ضٍ څٌ ڂٌ و ذحپڃػٽ ًْحتٿٌ و پٍپٌ ضٌجڄ چو ًُ پْىجٺړُ‪ .‬جً وج‬
‫ٺحٌ ذو ىٯو ًنص ڂڃٻڅ ًُ چې نپٽ چ‪٧‬حڀ جً قٻٌڂص و ٮٍخ پو‬
‫ٮالڂحچٌ جً ڂٿګًٍ نال٘ ٺړً‪ ،‬جً پو ٌّښطنې ڂ‪٫‬نَ یې و جْالڀ و وّڅ‬
‫پو جْحْحضٌ ًوًًٌ‪ .‬چو وج چې چٌڀ یې جْالڂِ قٻٌڂص ًُ‪ ،‬نٌ چحٌې‬
‫یې ټٌپې و ٺٳٍ جً ڂ‪٫‬ح‪ ٍٚ‬ؾحىٿْص پو ٶٌجچْنٌ چٿېږُ‪.‬‬
‫و ‪٢‬حپرحچٌ و قٻٌڂص ضؿٍذې ًښٌوپو چې جْالڂِ جوجٌه چې ٺو څو ىځ‬
‫چې پو ڂحوُ پكح‪ ٤‬ٺڃًٌُُ ىځ ًُ و ٲٓحو‪٦ ،‬ٿځ جً ٺٳٍُ چ‪ٍّ٧‬حضٌ پو‬
‫ڂهنٌُْ ٺې ضٍ ٶٌُ ذې وّنو قٻٌڂص ډېٍه ڂإغٍه ًُ‪ .‬ىڃىٮو ْرد ؤ‬
‫چې ټٌپو ٺٳٍُ چړۍ و وجْې ٌّ قٻٌڂص پو ڂٷحذٽ ٺې و ؾګړې پپحٌه‬
‫ٌجپٌٌضو ٌٖه چې پښې ّې ال پو َڂٻو چو ًې ټْنګې ٌٖې‪ .‬وج ځٻو چې‬
‫ٺٳحٌ پىې پٌىېږُ چې ٺو ٌّځٽ پو ٺٌڀ جْالڂِ ىېٌجو ٺې ٌّ قٷْٷِ جً‬
‫ًجٶ‪ ِ٫‬جْالڂِ چ‪٧‬حڀ جً قٻٌڂص ڂنځطو ٌجِٖ‪ ،‬چٌ ىٯو ذو قطڃحً و چًٌٌ‬
‫ڂٓٿڃحچٌ ڂٿطٌچٌ پپحٌه و ٌّه ڂػحټ جً ڂحډټ قْػْص ٮٌٌه ٺٌُ چې‬
‫ىٯٌب ذو یې ىځ پو نپٿٌ ىېٌجو ًچٌ ٺې و ٶحتڃٌپٌ ىڅو ٺٌُ‪.‬‬
‫چٌ و وې پپحٌه چې ڂٿص ڂٌ و ٮٍخ پو ٲٻٍُ ؾګړې جً پو وّڅ پو چو‬
‫ًالړً چ‪ٍّ٧‬حضٌ ژٮٌٌپَ ًُ ذحّى و (قٻٌڂص) جً (ضأغٍْ ګًجٌۍ) ټٌټ‬
‫ٲٍ‪ٚ‬طٌچو جً ًْحتٽ و ٮٍخ پٿًٌ ْْٻٌپًٍ ‪٪‬نح‪ ًٍٚ‬پو الْو نال٘‬
‫ٺړً‪ ،‬جً و جهلل ‪ ‬و وّڅ و قحٺڃٌپٌ پپحٌه یې پو نپٽ الِ ٺې ًچٌْٓ‪،‬‬
‫جً پىې الٌ ٺې پو ىېچح ٍْه و جْالڀ پو ٍْ ڂ‪٫‬حڂٿو ًچو ٺړً‪.‬‬
‫و ضېًٍ جضْحًً ٺٿٌچٌ ضحٌّم غحذطو ٺړه چې ضٍڅٌ پٌٌې چِ و ٮٍخ پو‬
‫ٲٻٍ ًٌَټ ٌٖې ‪٪‬نح‪ ٍٚ‬پو ٶىٌش ٺې ًُ‪ ،‬ضٍ ىٯو ذو و جْالڂِ ٲٻٍ‬
‫پٿٌیحڄ ّح ًژټ ٺېږُ‪ّ ،‬ح ذو پو َچىجچٌچٌٺې ًُ‪ ،‬جً ّح ذو ىځ پو ضر‪ْ٫‬ى جً‬
‫چًٌٌ ډًټ ډًټ ڂكىًوّطٌچٌ جً ذنىًُّچٌ ٍْه ڂم ٺېږُ‪.‬‬

‫‪60‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پو جْالڂِ چړۍ ٺې و ض‪٫‬ٿْځ وًه ډًپو چ‪ٛ‬حذٌچو ٌجتؽ وُ چې ٌّ یې و‬

‫وّنِ جً ذٽ یې و وچْحًُ ض‪٫‬ٿْځ چ‪ٛ‬حخ وٍ‪ .‬وٮو وًجړه ډًپو چ‪ٛ‬حذٌچو‬
‫جْحِْ ج‪ٚ‬الـ ضو ‪ًٌٍٞ‬ش پٍُ چې ذحّى پو الچىې ډًټ ًُ‪:‬‬
‫‪۱‬‬
‫و وچْحًُ ض‪٫‬ٿْځ چ‪ٛ‬حخ و وې ضٍڅنګ چې ذحّى و ڂ‪٫‬ح‪ ًٍٚ‬ضكٷْٷحضٌ جً‬
‫څېړچٌ پو ٌڼح ٺې و ڂإغٍ ضٷىّځ )‪ ،(Presentation‬وضىٌّّ و ‪ٍُٛ٪‬‬
‫‪ٍّ٢‬ٷٌ )‪(Methods‬جً و ض‪٫‬ٿیځ و ڂ‪٫‬ح‪ًْ ًٍٚ‬حتٿٌ و کحًٌپٌ پو ٖٻٽ ٺې‬
‫ضىًّڅ ِٖ‪ ،‬جً پو ٮٍذِ ٲٿٓٳې‪ ،‬ٮٍذِ جنالٶٌ‪ ،‬ٮٍذِ ٲٍىنګ جً و‬
‫ٮٍخ پو ٲٻٍُ ضأغٍْجضٌ څهو ىځ ذحّى پو ټٌپو ڂ‪٫‬نَ پحٸ ِٖ‪ .‬ځٻو چې‬
‫ڂٌچږ و ٌّه ڂإڂڅ ڂٿص پو قْع و نپٽ ٌخ‪ ،‬نپٽ وّڅ جً نپٽ ڂٿِ‬
‫ضٗه‪ ٙ‬پو ًړجچىې جپطُجڂحش پًٍ‪ ،‬چې ىٯو َڂٌچږ و ژًچى ټٌټ جړنٌچو‬
‫جقطٌج ٺٌُ‪ .‬ڂٌچږ ٺو ‪ًٌٍٞ‬ش پًٍ چٌ ىٯو ٌّجَې و ٮٍخ ‪٪‬ٿڃِ جً‬
‫‪ٚ‬ن‪٫‬طِ ضؿٍذې ضو وٍ‪ ،‬چو و ٮٍخ جنالٶٌ‪ ،‬و ژًچى ٲٿٓٳې جً و ىٯو ذې‬
‫الٌې جً جپكحوُ ٺٿطٌٌ ضو‪.‬‬
‫ټٌټ ىٯو ڂٳحىْځ چې و ٮٍخ و ڂٗحًٌّنٌ پو جٖحًٌ جً ّح و ىٯٌب و‬
‫ٖحګٍوجچٌ پهٌج پو ٌْڃِ ض‪٫‬ٿْڃِ چ‪ٛ‬حخ ٺې ځحٍ پٍ ځحٍ ٌُٖ وُ‬
‫ذحّى و نرًٍْ جً و جْالڂِ ٲٻٍ پو ټٌپٌ جړنٌچٌ و پٌىٌ جٖهح‪ ٌٚ‬پهٌج‬
‫ض‪ٛ‬ٳْو ِٖ‪ ،‬جً پٍ ځحٍ یې ٌْچو جْالڂِ جٲٻحٌ پو ض‪٫‬ٿْڃِ چ‪ٛ‬حخ ٺې‬
‫ٖحڂٽ ٺړجٍ ِٖ‪.‬‬
‫نٌ وج پىې ڂ‪٫‬نَ چىه چې و جْالڂِ ڂىٌٌْ وّنِ ‪ٍ٪‬ذِ ٺطحذٌچو ّح و‬
‫‪ ٍٰٚ‬جً چكٌٍ جنط‪ٛ‬ح‪ ِٚ‬ٺطحذٌچو چې پو چڅ څهو ضٷٍّرحً جضو ٌْه ّح‬
‫ٌَٺحپو پهٌج و ىڃحٮې َڂحچې و ٖ‪ ٌٌُ٫‬جً يىنِ ٺْٳْص جً ‪٪‬ٿڃِ‬
‫ٌِّْ پو چ‪ ٍ٧‬ٺې چٌْپٌ ٍْه و ىڃحٮې َڂحچې نٿٻٌ ضو پْٻٽ ٌُٖ ًټ‬
‫ٌجًجنْٓطٽ ِٖ جً پٍضو پو ٺٌڀ ضٓيْٽ‪ ،‬ضٍؾڃې جً چٌُ ضىًّڅ څهو وې‬

‫‪61‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و ڂٻطد پو چ‪ٛ‬حخ ٺې ٖحڂٽ ٺړجٍ ِٖ‪ .‬ذٿکې وّنِ جً پٯٌُ ڂٓحتٽ‬

‫ذحّى پو (ْْٓطڃحضْٹ) ډًټ و وې َڂحچې و ًٌجچِ (ًٌقِ) ‪٪‬ٿڃِ‪،‬‬
‫جؾطڃح‪ ،ِ٪‬پٯٌُ ً‪ْ٫ٞ‬ص‪ٍ٪ ،‬ٲٌچٌ جً ج‪ٌٚ‬پٌ پو چ‪ ٍ٧‬ٺې چٌْپٌ ٍْه پو‬
‫ڂنحْد ډًټ جً ضىٌؼ ضو پو پحڀ ٍْه پو ټٌټ چ‪ٛ‬حخ ٺې پو جًټ ‪ٚ‬نٱ څهو‬
‫چٌْپې ضٍ پٌىنطٌڄ پٌٌٍ وجنٽ ٺړجٍ ِٖ‪ .‬وجْې چو چې پٍضو پو ٺٌڂې‬
‫ڂٷىڂې‪ ،‬ضىٌّؽ جً ڂهٻنۍ يىڅ ؾٌړًچې چحذرٍه و(ٶٌجچْڅ ٌَجوُ)‬
‫کطحخ جً ّح و (ٍٖـ َچؿحچِ) کطحخ و ڂٻطد پو جًڀ ّح جضځ ‪ٚ‬نٱ ٺې‬
‫وجنٽ ِٖ‪ ،‬پىجْې قحټ ٺې و وٮٌ ٺطحذٌچٌ ڂىٌِ پو نپٿو ىځ پىې‬
‫ٶحوٌ چو ًُ چې و ٌَجوُ ٶٌجچیڅ وې و ‪ٚ‬نٱ ٖحګٍوجچٌ ضو پو ضهطو‬
‫ذحچىې پو ڂن‪٧‬ځ ډًټ ًپْٻِ جً ٍٖـ یې ٺړُ‪.‬‬

‫‪–۲‬‬
‫ووّنِ َوه ٺړً چ‪ٛ‬حذٌچو و ىٍې َڂحچې و ٮٌښطنٌ‪ًٌٍٞ ،‬ضٌچٌ‪ْْ ،‬حِْ‬
‫جً جؾطڃح‪ٍٖ ِ٪‬جت‪ ٌ٣‬جً و ڂٓٿڃحچحچٌ و ڂٌؾٌو ً‪ْ٫ٞ‬ص پو پحڀ ٺې چٌْپٌ‬
‫ٍْه ؾٌړېږُ جً و َڂحچې جً قحالضٌ پو ذىپٌڄ ٍْه پو وّنِ چ‪ٛ‬حخ ٺې و‬
‫ڂ‪ٟ‬حڂْنٌ ذىپٌڄ ىځ ‪ .ًُ ًٌٍُٞ‬جً ىڃىٮو پو جچرْحؤ جً جڂطٌچٌ ٍْه و‬
‫جهلل ض‪٫‬حپَ ‪ْ ‬نص ىځ وُ‪.‬‬
‫جهلل ‪ ‬و ىٍې َڂحچې پْٯڃرٍ جً جڂص ضو ؾال ؾال ٍّٖ‪٫‬ص جً ڂنيؽ چې‬
‫پو ج‪ٌٚ‬پٌ ٺې ٍْه ڂطكى ًټ ٌجپېږپَ وٍ‪ .‬ٺو وجْې چو ًُ چٌ ىڃحٮو و‬
‫آوڀ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ ‪ٚ‬كْٳې ذو یې ضٍ ٶْحڂطو پو جچٓحچٌ ڂٷٌٍې ٺړې ًجٍ‬
‫جً و ذېالذېٿٌ ‪ٚ‬كْٳٌ جً ٺطحذٌچٌ چحَپٌپٌ ضو ذو ‪ًٌٍٞ‬ش چو ؤ‪ .‬نٌ وج ٺحٌ‬

‫‪62‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫قٻْځ جً ‪٪‬ٿْځ ٌخ ځٻو چو وٍ ٺړٍ چې و ىٍې َڂحچې ذېٿې ٮٌښطنې جً‬

‫ٍٖجت‪.ًُ ١‬‬
‫ىڃىٮو ډًټ َڂٌچږ پو ٍّٖ‪٫‬ص ٺې و چحْم جً ڂنٌٓل ٲٿٓٳو ىځ وه‪ .‬و‬
‫وې پو څنٹ ٺې وج ىځ ګًٌٌ چې پو (ڂٻِ ‪٪‬يى) ٺې ٍّٖ‪٫‬ص ٌّه ذڼو‬
‫وٌپٌوه‪ ،‬پو (ڂىچِ ‪٪‬يى) ٺې یې ذْح ذٿو ذڼو ٮٌٌه ٺړه‪ ،‬جً و ٌٌْټ جهلل ‪‬‬
‫ضٍ ًٲحش ًًٌْطو ذْح و ‪ٚ‬كحذو ؤ ٺٍجڂٌ و جؾطيحو وپْٽ ىځ پو ٍّٖ‪٫‬ص‬
‫ٺې ًٌ ج‪ٞ‬حٲو ٌٖ‪،‬جً ًًٌْطو ذْح و جؾڃح‪ ،٨‬ٶْحِ‪،‬جْط‪ٛ‬كحخ‪،‬‬
‫جْطكٓحڄ‪ْ ،‬ىّ يٌجت‪ ،٩‬ڂٳيٌڀ جپڃهحپٳس‪ ،‬ڂ‪ٛ‬حپف ڂٍْٿو‪ ،‬ٶٌټ‬
‫جپ‪ٛ‬كحذِ‪٪ ،‬ڃٽ أىٽ جپڃىّنس جً چًٌٌ ٍٖ‪ ِ٪‬والتٿٌ ج‪ٞ‬حٲو ىځ و ٲٷيِ‬
‫ڂًجىرٌ پو ٖٻٽ ٺې ٌجڂنځطو ٌٖه‪.‬‬
‫وٮو ټٌټ ذىپٌچٌچو پىجْې ٖٻٽ ٺې ٌجضٿٽ چې و ٍّٖ‪٫‬ص ج‪ٚ‬ٽ ًٌٺښې‬
‫ڂكٳٌ‪ ٤‬پحضې ٺېىه‪ .‬جً وج ىٍ څو و وې نرٍې وپْٽ وُ چې و ىٍې‬
‫َڂحچې قحالش ذېٽ چ‪ٛ‬حخ جً ذېٽ ڂ‪ٟ‬حڂْڅ ٮٌجړُ‪.‬‬
‫آّح پو جًْنۍ َڂحچو ٺې ذو ډېٍه ‪٪‬ؿْرو چو ًُ چې جْالڂِ چړۍ جً‬
‫ڂٓٿڃحڄ جڂص ٌجڅهو وٺڃٌچُْڀ‪ ،‬جپكحو‪،‬ڂحوّص‪ ،‬ډّڃٌٺٍجْۍ‪،‬‬
‫پېرٍجپُْڀ‪ ،‬چٗنٿُڀ جً ګٿٌذالُّّٗڅ ذالګحچٌ پو نٌپو ٺې چٌْپَ ًُ جً‬
‫ڂٌچږ جًِ ىځ پو نپٽ وّنِ ض‪٫‬ٿْڃِ چ‪ٛ‬حخ ٺې و ًٌَ ٺٿٌچٌ پهٌجچٌْ‬
‫ٺالڂِ جً ٲٿٓٳِ ٲٍٶٌ جً ڂًجىرٌ پو ىٻٿو ڂ‪٫‬ٿٌڂحش ضىًٌٌّٓ؟!‬
‫ًپې و وې َڂحچې ىٯو ٲٿٓٳې‪ ،‬چ‪ٍّ٧‬حش جً ڂًىرِ ٲٍٶې ضٍ ګٌَجٌ الچىې‬
‫چو چٌْٓ چې و ڂْٿٌْچٌچٌ ڂٓٿڃحچحچٌ جّڃحڄ جً ‪٪‬ٷْىه یې ًٌنٍجذو ٺړې‬
‫جً ال ًٌنٍجذٌُ یې‪.‬‬
‫آّح َڂٌچږ پو ٺٌڂو وّنِ ڂىٌْو ّح ٺٌڀ وّنِ ض‪٫‬ٿْڃِ چ‪ٛ‬حخ ٺې و‬
‫ڂ‪٫‬ح‪ ٍٚ‬ٺٳٍ و جٖٻحپٌ جً جچٌج‪ ٌ٪‬پو ىٻٿو ڂ‪ٟ‬حڂْڅ ضىٌّٓېږُ؟ آّح ڂٌچږ‬
‫پًٍڄ و ٺڃٌچُْڀ و چ‪ٍّ٧‬حضٌ جً چڅ و ٮٍذِ (الوّنو) ْْٻٌپٍ چ‪ٍّ٧‬حضٌ و‬
‫نپٍېىً ڂهنٌٍْ ًٺړجی ٌٖ؟ ٺو ڂٌ چو ًُ ٺړٍ چٌ ذحّى پو نپٽ‬
‫ض‪٫‬ٿْڃِ چ‪ٛ‬حخ څهو ټٌټ َجړه‪ ،‬ذَ ‪ًٌٍٞ‬ضو جً ج‪ٞ‬حٲِ ګٍجڂٍُ ڂ‪ٟ‬حڂْڅ‬

‫‪63‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ًذحٌْ‪ ،‬جً پٍ ځحٍ یې و ڂ‪٣‬ٿٌذې جچىجَې ګٍجڂٍُ ڂ‪ٟ‬حڂینٌ ضٍڅنګ‬

‫نحپ‪٪ ِ٪ٍٖ ٙ‬ٿٌڀ جً ىٯو ڂ‪ٟ‬حڂْڅ چې ڂ‪٫‬ح‪ ٍٚ‬جْالڂِ ٲٻٍ ًٌضو‬
‫ٖىّى ‪ًٌٍٞ‬ش پٍُ پٻو ٍْْش جً جْالڂِ ضحٌّم‪ْْ ،‬حِْ جً جؾطڃح‪ِ٪‬‬
‫‪٪‬ٿٌڀ جً و جْالڂِ چړۍ و جًْنِ ً‪ْ٫ٞ‬ص جً و ىٯو و ڂٌؾٌوً‬
‫ڂٗٻالضٌ پو جړه ڂ‪ٟ‬حڂْڅ ًٌج‪ٞ‬حٲو ٺړً‪ ،‬ضٍڅٌ و چڅ ًٌځِ و ڂىٌْې‬
‫‪٢‬حپد و چڅ جً و ْرح و ٲٻٍُ‪٪ ،‬ٷحتىُ‪ْْ ،‬حِْ جؾطڃح‪ ِ٪‬ڂٗکالضٌ‬
‫ڂٷحذٿو ًٺړجٍ ِٖ‪.‬‬

‫و ٌّې ڂكطح‪ َ٢‬جچىجَې پو ڂهې و جًْنِ جٲٯحچٓطحڄ پو ښحًٌچٌ‪ ،‬ٺٿٌْ‬

‫جً ذحچډً ٺې ضٷٍّرحً څٿٌٌ پٻو (‪ )۴۰۰۰۰۰‬ڂٓؿىًچو ًؾٌو پٍُ‪ .‬جً پو‬
‫ىٍ ڂٓؿى ٺې ٌّ ضڅ جڂحڀ و جڂحڂص پو ً‪ْ٦‬ٳو ڂ‪ ًٍٰٛ‬وٍ‪ .‬وٮو څٿٌٌ‬
‫ٌْه ٌَه ڂٓؿىًچو ٺو پو قٷْٷِ ڂ‪٫‬نِ و و‪ٌ٪‬ش پو ڂٍٺًُچٌ ضرىّٽ ِٖ‬
‫جً جڂحڂحڄ یې پو ًجٶ‪ ِ٫‬ډًټ و جهلل ‪ ‬وّڅ ضو و نٿٻٌ و ٌجذٿٿٌ جً و‬
‫نٿٻٌ و ٲٻٍُ‪٪ ،‬ٷْىًُ‪ ،‬ٲٷيِ جً جنالٶِ ڂٗٻالضٌ و قٽ ٺٌپٌ‬
‫جْط‪٫‬ىجو جً ‪ٚ‬القْص پو ځحڄ ٺې پْىجٺړُ‪ ،‬چٌ ىېڅ جؾنرِ ٲٻٍ جً‬
‫ًجٌوجضِ ګڃٍجىِ ذو ًچِٗ ٺٌپِ چې و جٲٯحچٓطحڄ نٿٹ جً ذْح پو نح٘‬
‫ډًټ پو پٻٌچٌ ځٌجچحڄ پو جْالڀ څهو پٍضو پو چًٌٌ چ‪ٍّ٧‬حضٌ ٶحچ‪ ٩‬ٺړُ‪.‬‬
‫نٌ وج ضٍّم قٷْٷص ذحّى ًڂنٌ چې پو جٲٯحچٓطحڄ کې ٺڃٌچُْڀ و‬
‫ىڃىًڂٍه ڂالّحچٌ جً جڂحڂحچٌ پو ٖطٌڄ ٍْه ٍْه ذْح ىځ پو ٺٿٌْ جً‬
‫ښحًٌچٌ کې ځحپې ؾٌړې کړې‪ ،‬جً پو پٻٌچٌ ځٌجچحڄ ّې پو جْالڀ څهو‬
‫ڂنكٍٰ جً پو نپٽ ‪ٚ‬ٱ ٺې ّې ًوًٌټ‪.‬‬
‫ىڃىج ډًټ ٍْه پىې چې َڂٌچږ ڂٿص و ؾيحو‪ ،‬ىؿٍش‪ ،‬ٶٍذحچٌْ‪،‬‬
‫ٖيحوضٌچٌ جً پو پٍجنو پْڃحچو پو ٍٖ‪ ِ٪‬ڂٳحىْڃٌ جً ‪٪‬ٿٌڂٌ ٍْه و‬
‫چږوٌّجپِ ٌّه جًږوه وًٌه ىځ ضېٍه ٺړه‪ ،‬نٌ ذْح ىځ ٮٍذِ ڂإْٓحضٌ جً‬

‫‪64‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٮٍذِ ٲٻٍُ ؾيطٌچٌ ًٺٌالٍ ٌٖټ چې َڂٌچږ و ڂٿص ٌّه پٌّو ذٍنو‬
‫نٿٹ پٍ جٲٯحچٓطحڄ و جڂٍّٻح پو ٍّٮٽ ٺې جً ىځ ضٍ ىٯو ًًٌْطو و‬
‫جڂٍّٻحّحچٌ ضٍڅنګ ًوًٌُ جً پىې یې ٶحچ‪ ٩‬ٺړُ چې و ‪ٚ‬ٿْد ضٍ ذٍْ‪٬‬‬
‫الچىې و جْالڀ جً ڂٓٿڃحچحچٌ پو نالٰ ًؾنګېږُ‪.‬‬
‫َڂٌچږ پو پٻٌچٌ جڂحڂحڄ‪ ،‬ن‪ْ٣‬رحڄ‪ ،‬قحٲ‪٧‬حڄ جً و ٍٖ‪٪ ِ٪‬ٿځ ڂنٌٓذْڅ‬
‫ًپې و ًجٌوجضِ ٺٳٍُ جٲٻح ًٌ پو ڂٷحًڂص جً ذې جغٍه ٺٌپٌ ‪٪‬حؾُ وُ؟‬
‫ًپې و وًب پو پٍجل ٖطٌڄ ٍْه ٍْه و ڂٿص پو پٻٌچٌ ذچْحڄ ٺٿو و‬
‫ٺڃٌچُْڀ ضٍ ذٍْ‪ ٬‬الچىې وٌېږُ‪ ،‬جً ٺٿو ىځ و ٮٍخ و ‪ٚ‬ٿْد ضٍ ذٍْ‪٬‬‬
‫الچىې؟! وٮو ٺحٌ ډېٍ جْرحخ جً ‪ٌ٪‬جڂٽ پٍُ چې ځْنې ڂيځ یې پو الچىې‬
‫ډًټ وُ‪:‬‬

‫و جٲٯحچٓطحڄ پو ډېًٍ ‪٪‬ٿڃحؤ‪ ،‬جڂحڂحچٌ‪ ،‬ڂالّحچٌ جً و ڂىٌٌْ پو ‪٢‬حپرحچٌ‬

‫ٺې و و‪ٌ٪‬ش و جقٓحِ چٗطٌجپَ پْىټ ٺېږُ‪ .‬ىٯٌب ځحچٌچو ٌّجَې‬
‫ڂىٌْْڅ‪ ،‬و ڂٓحؾىً جڂحڂحڄ جً و ٺطحذٌچٌ پٌْطٌچٻِ ګڼې‪ .‬ٺو څٌٸ‬
‫پٌښطنو ضٍې ًٺړُ ځٌجخ ًٌضو ًجِّ‪ ،‬جً ٺو یې ضٍې ًچو ٺړُ چٌ وًب پو‬
‫چح پٓې چو ًٌځِ‪ ،‬چو پو نپٿو جچىه و ټٌپنې و جٲٍجوً و جؾطڃح‪ِ٪‬‬
‫پٌىحًُ پپحٌه و‪ٌ٪‬ضِ پًٍګٍجڂٌچو ؾٌړًُ جً چو ىځ و جؾطڃح‪ ِ٪‬جً‬
‫جنالٶِ ٲٓحو پو نالٰ ڂن‪٧‬ڃو جً ڂٓٿٓٿو ڂرحٌَه نپٽ ڂٓإًپْص ګڼِ‪.‬‬
‫وج ڂٗٻٽ پو وې ځحّو ٌجًالړ ٌٍٖ چې َڂٌچږ پو وّنِ ض‪٫‬ٿْڃِ چ‪ٛ‬حخ‬
‫ٺې ‪ ،ٍٰٚ‬چكٌ‪ ،‬ڂن‪٣‬ٵ‪ ،‬ذالٮص‪ ٍ٫ٖ ،‬جً ٖح‪ ،ٍُ٪‬و(چٳكس جپْڃڅ) جً‬
‫(ڂٷحڂحش جپكٍٍُّ) پو څېٍ و پٳ‪ٚ ِ٧‬ن‪٫‬ص پو ضٻٿٱ څهو ډٺې نٍجٲِ‬
‫ٺْٓې جً چٻٿٌچو و جوخ پو چحڂو پٌْطٽ ٺېږُ‪ ،‬نٌ و و‪ٌ٪‬ش جپی جهلل و‬
‫‪ٍّ٢‬ٷٌ‪ ،‬ج‪ٌٚ‬پٌ‪ ،‬جْحپْرٌ جً و ٲٍوُ‪ ،‬جؾطڃح‪ ٍُْ ،ِ٪‬جً ‪٪‬ٿنِ و‪ٌ٪‬ش‬
‫وٺړچالٌې پو ىٻٿو ٌّٺطحخ ىځ چو پو چ‪ٛ‬حخ کې ځحُ پٍُ جً چو ىځ‬
‫پٌْطٽ ٺېږُ‪.‬‬

‫‪65‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ىڃىجٌچګو و ٌٌْټ جهلل ‪ ‬جً و چًٌٌ پْٯڃرٍجچٌ ‪٪‬ٿیيځ جپٓالڀ و و‪ٌ٪‬ش و‬

‫ضحٌّم‪ ،‬ضؿٍذٌ‪ ،‬ڂٗٻالضٌ‪ ،‬ٺحڂْحذٌْ جً پٍ ذٍُٗ ټٌپنٌ و ىٯٌب و‬
‫جقٓحچٌچٌ پو ىٻٿو ٌّ ٺطحخ څو چې ٌّ ڂ‪ٟ‬ڃٌڄ ىځ چو پٌْطٽ ٺېږُ‪.‬‬
‫و ٌٌْټ جهلل ‪ ‬ج‪ٚ‬كحذحڄ چې ضٍ جچرْحؤ ‪٪‬ٿیيځ جپٓالڀ ًًٌْطو ٮٌٌه‬
‫نٿٹ وُ جً ذٍّٗص ضو و و‪ٌ٪‬ش و جْطحيجچٌ چړٌّاټ قْػْص پٍُ‪ ،‬و‬
‫ىٯٌب و ضحٌّم جً و‪ٌ٪‬ش پو ىٻٿو ىځ ىېڅ ٺطحخ پو چ‪ٛ‬حخ کې ڂٷٌٍ‬
‫چىی‪ .‬جً قطې چې و ٲٷيِ ڂًجىرٌ و جڂحڂحچٌ جً و جْالڂِ ٍّٖ‪٫‬ص و‬
‫ضىًّنًٌچٻٌ ‪٪‬ٿڃحًً ٌقڃيځ جهلل ض‪٫‬حپی و ضحٌّم‪ ،‬ؾى جًؾيى جً ٶٍذحچٌْ‬
‫پو ىٻٿو ىځ ٺٌڀ ٺطحخ پو ٌْڃِ ډًټ پو ض‪٫‬ٿڃِ چ‪ٛ‬حخ ٺې ٖحڂٽ چو‬
‫وٍ‪.‬‬
‫چٌ ښٻحٌه نرٍه وه چې ٺو پو چ‪ٛ‬حخ ٺې و و‪ٌ٪‬ش ڂ‪ٟ‬ڃٌڄ ًؾٌو ًچو‬
‫پٍُ‪ ،‬چٌ و چ‪ٛ‬حخ پو ٲحٌٮحچٌ ٺې ذو و و‪ٌ٪‬ش جقٓحِ پو ٺٌڂو ځحّو‬
‫ٌجِٖ؟‬
‫جپرطو وج نرٍه پو ڂ‪٣‬ٿٵ ډًټ چىه‪ ،‬ځکو چې ډېًٍ جٲٯحچٌ ‪٪‬ٿڃحؤ جًِ ىځ‬
‫پو ٲٌٴ جپ‪٫‬حوه ډًټ جْالڂِ ٲٻٍ‪ ،‬و‪ٌ٪‬ش‪،‬جً و ټٌپنې جؾطڃح‪ ِ٪‬پٌىحًُ‬
‫ضو ډېٍ پٌٍ پٌٍ نىڂطٌچو ٺړُ وُ جً کٌُ یې‪ .‬نٌ و ىٯٌب ٲْ‪ٛ‬ىُ‬
‫ډېٍه پږه وه‪.‬‬

‫َڂٌږ پو جٺػٍه ڂٓحؾىً ٺې وجْې نٿٹ ىځ پو جڂحڂص ګٌڂحٌټ ٌُٖ چې‬

‫پو ٌّښطنې ڂ‪٫‬نَ و جڂحڂص جْط‪٫‬ىجو جً جىٿْص چو پٍُ‪ ،‬چو ٺحٲِ ٍٖ‪ِ٪‬‬
‫‪٪‬ٿځ پٍُ‪ ،‬چو پو ٶٍآڄ جً قىّع پو ڂ‪٣‬ٿٌخ ډًټ پٌىېږُ‪ ،‬جً چو ًٌٺې و‬
‫ذال‪ ٬‬جً ذْحڄ ڂ‪٣‬ٿٌخ ‪ٚ‬القْص ٖطو‪ .‬ځْنې یې پو ڂًٌٌغی ډًټ و نپٿٌ‬
‫ڂٓحؾىً جڂحڂحڄ ٌُٖ وُ‪ ،‬جً ځْنې چًٌٌ یې و جڂحڂص ڂن‪ٛ‬د و ځېنې‬
‫ڂحوُ ګټٌ پپحٌه جٖٯحټ ٺړٍ پٍضو پىې چې و جڂحڂص جً و‪ٌ٪‬ش قٵ جوج‬
‫ٺړُ‪.‬‬

‫‪66‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫وٮٌ قٍٲٌُ جڂحڂحچٌ ضو و نٿٻٌ ‪ٚ‬الـ جً ګڃٍجىِ وًڂٍه جىڃْص چو پٍُ‬

‫پٻو څٌڂٍه چې ًٌضو و َٺحضٌچٌ‪ٚ ،‬ىٶحضٌ‪ٍْْ ،‬حٌّ‪ًٍٗ٪ ،‬چٌ‪ ،‬و‬
‫ٶٍذحچۍ و پٌْطٻٌ جً ٖٻٍجچٌ جنْٓطٽ جىڃْص پٍُ‪ .‬وٮو ډًټ جڂحڂحڄ‬
‫چو ٌّجَې وج چې پو نپٿو و و‪ٌ٪‬ش ً‪ْ٦‬ٳو چو ضٍ ٍْه ٺٌې‪ ،‬ذٿکې چٌٌ‬
‫‪٪‬ٿڃحء جً وج‪ْ٪‬حڄ ىځ پو نپٽ ڂٓؿى جً ٺٿِ ٺې و‪ٌ٪‬ش ضو چو پٍېږوُ‪،‬‬
‫‪٪‬حڀ نٿٹ جً ؾحىالڄ و ڂهٿ‪ ٌٛ‬و ‪ٌ٪‬ضګًٍ پو نالٰ ٌجپحًٌُ جً پو‬
‫و‪ٌ٪‬ضګًٍ پٌٌې ډًټ ډًټ ضًٌٌچو جً ضيڃطٌچو ضړُ‪.‬‬
‫وٮٌ جڂحڂحچٌ ضو و ٺٿِ و نٿٻٌ ‪ ٍٰ٪‬جً ‪٪‬حوش‪ًٌ ،‬جؼ جً ‪٪‬ن‪٫‬نې و‬
‫ٍّٖ‪٫‬ص ضٍ جقٻحڂٌ ډېٍ جىڃْص پٍُ‪ .‬ځٻو چې و ٺٿِ و ًٌجؾٌچٌ پحپٽ‬
‫یې و ً‪ْ٦‬ٳې و وًجڀ ‪ٞ‬ڃحچص ًٌٺٌُ‪ ،‬نٌ و ٍّٖ‪٫‬ص و ىٯٌ جقٻحڂٌ‬
‫ذْحچٌټ چې و نٿٻٌ پو ًٌجؾٌچٌ ٍْه جنطالٰ پٍُ ښحیې و وه وٖړټ‬
‫ٺېىپٌ ْرد ِٖ‪ .‬وٮو ډًټ ڂالّحڄ چو ٌّجَې وجچې و ڂ‪٫‬ح‪ ًٍٚ‬ٲٻٍُ‬
‫ٲطنٌ جً جٌضىجوًچٌ ڂٷحذٿو چِٗ ٺٌپِ‪ ،‬ذٿکې پو نپٿٌ نٍجٲِ ‪٪‬ٷحّىً جً‬
‫ٮٍْ ٍٖ‪ ِ٪‬ج‪٪‬ڃحپٌ و وّڅ و ذىچحڂٌپٌ جً و وّڅ وښڃنحچٌ ضو و ًْٿې و‬
‫پو الِ ًٌٺٌپٌ ْرد ىځ ګٍځِ‪.‬‬
‫جْالڂِ قٻٌڂص جً وکٿٌْ ىٌښْحٌ جً ض‪ٛ‬ڃْځ چیًٌچکِ نٍْ جچىېٗو‬
‫نٿک ذحّى وٮو ډًټ قٍٲٌُ جڂحڂحڄ و جڂحڂص پو ‪ْ٧٪‬ځ جً ڂيځ ڂن‪ٛ‬د‬
‫څهو پٍُْ جً پٍ ځحٍ ّې جىٽ جً و وّڅ پو ًٌـ نرٍ ‪٪‬حپڃحڄ و جڂحڂص‬
‫پپحٌه ًټحٺې‪.‬‬
‫و وُ پپحٌه چې ڂٓحؾى ڂٌ پو ٌّښطنِ ډًټ و جْالڂِ ‪٪‬ٿٌڂٌ و َوه‬
‫ٺړې پو ڂٍجٺًُ جً و ٲٻٍې ؾګړُ و ڂٷحًڂص پو ٶٌُ ْنګًٍچٌ ذىټ‬
‫ٌُٖ ًُ جً پو جڂحڂحچٌ جًن‪ْ٣‬رحچٌٺې ڂٌ ٶْحوُ ‪ٚ‬القْطٌچو جً و ٲٻٍُ‬
‫جً ‪٪‬ٷحتىُ ٲطنٌ و ڂهنٌُْ پْحٶص جً جْط‪٫‬ىجو پْىج ٌُٖ ًُ‪ ،‬جْالڂِ‬
‫چ‪٧‬حڀ ذحّى و جڂحڂحچٌ جً ن‪ْ٣‬رحچٌ و ًٌَپٌ پپحٌه ىځ و وجْې ڂٓٿٻِ‬
‫ًٌَچې ٲٍ‪ٚ‬طٌچو ٌجڂنځطو ٺړُ پٻو و ڂٳطْحچٌ‪ ،‬ٶح‪ْٞ‬حچٌ جً ڂ‪٫‬ٿڃْنٌ‬
‫وًٌَچې پپحٌه چې ٌجڂنځطو ٌُٖ وُ‪.‬‬

‫‪67‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫وٮو ٲٍ‪ٚ‬طٌچو ښحّې و پٌىنطٌچٌچٌ پو چٌٺحټ ٺې و و‪ٌ٪‬ش جً جڂحڂص‬

‫وٲحٺٌپطې پو ٖٻٽ ٺې ًُ‪ .‬جً ّح و وې ٺحٌ پپحٌه ٌّه نح‪ٚ‬و ‪٪‬حپِ‬
‫ڂىٌْو‪ ،‬جٺحډڂِ جً ّح پو ٺٌڀ ذٽ چحڂو ‪٪‬ٿڃِ ًٌَچُْ ڂٍجٺُ پٍجچٓطٽ‬
‫ِٖ‪.‬‬
‫و جڂحڂص ڂن‪ٛ‬د پو ج‪ٚ‬ٽ ٺې و چرٌش و ڂن‪ٛ‬د ڂٍْجظ وٍ‪ ،‬جً ضٍ کٿو‬
‫چې پٍ وٮو ڂن‪ٛ‬د جىٽ جً ذح جْط‪٫‬ىجوه ‪٪‬ٿڃحء ټحٺٽ ٺېىټ‪ ،‬چٌ ڂٓٿڃحچې‬
‫ټٌپنې پو ىٍ ډًټ جؾطڃح‪ ِ٪‬جً ٲٻٍُ جچكٍجٰ څهو پو جڂڅ کې ًې‪ .‬ځٻو‬
‫چې جڂحڀ ذو پږ ضٍ پږه پنځو ًنطو پو ٖپو جً ًٌځ ٺې و ټٌپنې و جٲٍجوً پو‬
‫ىٍ ډًټ قحالضٌ څهو ځحڄ نرٍجًه‪ ،‬جً و ٍّٖ‪٫‬ص پو ٌڼح ٺې ذو یې و نٿٻٌ‬
‫و ٲٻٍُ‪ ،‬جنالٶِ‪٪ ،‬ٷْىًُ‪ ،‬ٲٷيِ جً قطَ جؾطڃح‪ ِ٪‬ڂٗٻالضٌ و قٽ‬
‫و ٌجًېٓطٿٌ ىڅو ٺٌپو‪.‬‬
‫نٌ پو ٺٌڂِ ًٌځې چې وې ڂن‪ٛ‬د ضو پو ٺځ چ‪ ٍ٧‬ٺطٽ ٌُٖ‪ ،‬پو ىڃحٮې‬
‫ًٌځې و ڂٿص جً جڂحڀ ضٍ ڂنځ ًٌقِ ٌجذ‪٣‬و ٺڃًٌُې ٌٖې وه‪ ،‬چې وٮو‬
‫ٺڃًٌُُ ذْح و جْالڀ وښڃنحچٌ پو نپٿو ګټو ٺحًٌپې جً و ټٌپنې و جٲٍجوً‬
‫پٍ جٲٻحًٌ جً جيىحچٌ یې ضحغٍْ ٺړی‪.‬‬
‫ٺو چېٍې ٌّ ځٽ ذْح ڂٓحؾى و ‪٪‬رحوش ضٍڅنګ و ‪٪‬ٿځ‪ ،‬ٲٻٍ‪ ،‬جنالٶٌ‪،‬‬
‫جؾطڃح‪ ِ٪‬ج‪ٚ‬القِ ضٳٻٍ جً و وښڃنحچٌ و وٌْْٓ جً ضٌ‪ ٌْ٢‬و ٖنډًپٌ‬
‫ڂٍجٺُ ًګٍځِ جً و َړه ٌْجچىً ‪٪‬ٿڃحؤ جً و‪ٌ٪‬ضګًٍ جڂحڂحچٌ پهٌج ًٌٺې‬
‫جْالڀ ضو ىٍجړنُْ و‪ٌ٪‬ش ًٍٖ‪ ،ِٖ ٨‬چٌ ًذو ًّنٌ چې څنګو و ټٌپنې‬
‫ٲٻٍُ ٶْحوش و جْالڀ وښڃنٌ جٖهح‪ ٌٚ‬جً ؾيطٌچٌ پو الْو ًًځِ جً‬
‫ذېٍضو و ‪ٚ‬حپكٌ نٿٻٌ الْطو ًٌځِ‪.‬‬
‫و وې ذكع پو پحٍ ٺې ًّٿَ ٌٖ چې ٲٻٍُ ؾګړه ضٍ ‪ٓ٪‬ٻٍُ ؾګړې‬
‫ډېٍه ن‪ٍ٣‬چحٺو وه‪ ،‬جً آغحٌ یې و ‪ٓ٪‬ٻٍُ ؾګړې ضٍ آغحًٌ ډېٍ وًجڂىجٌه‬
‫وُ‪ .‬ىڃىجٌچګو و ٲٻٍُ ؾګړُ ڂٷحذٿو ىځ و ‪ٓ٪‬ٻٍُ ؾګړې ضٍ ڂٷحذٿې‬
‫ډېٍه ګٍجچو وه جً ډې ٍ ‪ٚ‬رٍ جً نٌٌج پٍجل جً ىٍ جړنٍَْ ضه‪ ١ْ٣‬جً ضن‪ْ٧‬ځ‬
‫ضو ‪ًٌٍٞ‬ش پٍُ‪.‬‬

‫‪68‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫فكري جګړه‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پو ‪ٓ٪‬ٻٍُ ؾګړه ٺې وٺٌڀ ڂٿص پحضې ٌجضٿٽ و ىٯو ڂٿص و وجتڃِ پو‬
‫ڂنځو ضٿٿٌ پو ڂ‪٫‬نَ چِٗ ٺېىٍ‪ .‬نٌ ٺو چېٍې ٺٌڀ ڂٿص پو ٲٻٍُ ؾګړه‬
‫ٺې ڂحضې ًنٌٌُ جً پو نپٽ وّڅ‪ ،‬ٲٻٍ‪٪ ،‬ٷْىې‪ ،‬جنالٶٌ‪ ،‬ڂٿِ‬
‫جٌَښطٌچٌ جً ضحٌّم څهو وٲح‪ً ٨‬چِٗ ٺٌپِ‪ ،‬چٌ وج پو قٷْٷص ٺې و وٮو‬
‫ڂٿص و ڂ‪٫‬نٌُ جً ٲٻٍُ ڂړّنې پو ڂ‪٫‬نَ وه‪ ،‬چې ن‪ٍ٣‬چحٸ ‪ٌ٪‬جٶد پٍُ‪.‬‬
‫و ٲٻٍُ ؾګړې پو جړه وٮو څٌ نرٍې پو ډېٍه ًنطو َڂح پو يىڅ ٺې ًې‬
‫چې وجوٍ و نپٽ ڂٿص و َړه ٌْجچىً جً ڂهٿ‪ ٌٛ‬ذچْحچٌ پو ڂهٻې ڂې‬
‫ٺښېښٌوې‪ ،‬ىْٿو وه چې ىٯٌب ذو ڂې وٮې ن‪ٍ٣‬چحٺې ؾګړې ضو ڂطٌؾو‬
‫ٺړُ جً نپٽ ڂٓإًپْص ذو ڂې ضٍ ٌّه قىه ٌٲ‪ ٩‬ٺړی ًُ‪.‬‬

‫‪69‬‬
(c) ketabton.com: The Digital Library

70
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫پردي معيارًنو‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پىجْې قحټ ٺې چې ڂٓٿڃحڄ و ىٯو قٵ وّڅ ڂنٌچٻِ وُ چې جهلل ‪ ‬پو‬

‫آل‬ ‫ﭽﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼﭽﭼ‬ ‫ىٯو پٍضو ذٽ وّڅ چو ڂنِ‬

‫ﭽﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ‬ ‫عمزان‪۶١ :‬‬

‫ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭼ آل عمزان‪۸٨ :‬‬
‫جً پىجْې قحټ ٺې چې ڂٓٿڃحڄ ىېٌجوًچو و ًوجچې چړۍ پو ڂنځ ٺې‬
‫ڂٌٶ‪ْ٫‬ص پٍُ چې پو ْْحِْ‪ ،‬جٶط‪ٛ‬حوُ جً ْطٍجضْژّٹ پكح‪ ٤‬پو ډېٍ‬
‫جىڃْص څهو ذٍنڃڅ وُ‪ ،‬جً پىجْې قحټ ٺې چې ڂٓٿڃحچحڄ و ٖڃېٍ پو‬
‫پكح‪ًٌ ٤‬ځ پو ًٌځ َّحضېږُ جً و ژًچى ًْحتٽ یې ىځ ښو ٺېږُ‪ ،‬نٌ پو‬
‫وې ىٍ څو ٍْه ذْح ىځ ڂٓٿڃحڄ ىېٌجوًچو پو ضېًٍ پنځٌ ًٌْ ٺٿٌچٌ‬
‫ٌجىْٓې ٺٿو و ٌّه ٍّٮٿګٍ جً ښٻْالګٍ ىېٌجو جً ٺٿو ىځ و ذٽ ضٍ ضٓٿ‪١‬‬
‫جً ّح ضيىّى الچىې ًنص ضېًٍُ جً ڂٓٿڃحچحڄ پو چړۍ کې پو ًًٌْطو‬
‫پحضې ًپٌٓچٌ ٺې ٖڃېٍټ ٺېږُ‪.‬‬
‫وٮو ذى قحپص ډېٍ جْرحخ جً ‪ٌ٪‬جڂٽ پٍُ چې ضٍ ټٌپٌ ج‪ٚ‬ٿې جً پٌٍ‬
‫‪٪‬حڂٽ ّې و ڂٓٿڃحچحچٌ و نپٽ وّڅ پو ڂُجؼ جً ٮٌښطنو ځحڄ چو پٌىٌټ‬
‫وُ‪.‬‬
‫پو ىٯو ًنص ٺې چې ڂٓٿڃحچحڄ و نپٽ وّڅ پو ڂُجؼ جً ٮٌښطنٌ پٌىېىټ‬
‫جً و چړۍ جً جچٓحچْص چحًٌ ضو یې و (نپٽ ٲٻٍ) پو ٌڼح ٺې ٺطٽ‪ْ ،‬ځ جً‬
‫چحْځ ٺحًٌچو یې پو (نپٿٌ ڂ‪ْ٫‬حًٌچٌ) ڂ‪٫‬ٿٌڂٌټ جً و نپٽ ځحڄ پپحٌه یې‬
‫جىىجٰ جً و پٍڂهطګ الٌه ىځ پو نپٿو ټحٺٿو‪،‬چٌ پو ىٯو ًنص ٺې‬
‫ڂٓٿڃحچحڄ ضٍ ټٌپٌ ٮښطٿِ جً پْحًړُ نٿٹ ًټ چې پو ىٓپحچْې چٌْپې‬

‫‪71‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫پردي معيارًنو‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ضٍ چْڅ پٌٌې و وًب ذٍْ‪ٌ ٬‬پېىه جً و چٌٌې چړۍ نٿٻٌ ذو ٺٌښښ ٺحًه‬
‫چې پىًب څهو (وّڅ) جً ّح (ضڃىڄ) َوه ٺړُ‪.‬‬
‫نٌ ٺٿو چې و ذېالذېٿٌ ‪ٌ٪‬جڂٿٌ پو چطْؿو ٺې و ڂٓٿڃحچحچٌ جؾطڃح‪ِ٪‬‬
‫ضٳٻٍ ذىټ ٌٖ جً نپٽ ڂ‪ْ٫‬حًٌچو جً ضګالٌه یې پٍېښٌوه جً و چًٌٌ‬
‫ڂ‪ْ٫‬حًٌچو جً ضګالٌې یې نپٿې ٺړې چٌ چطحتؽ ىځ ڂ‪٫‬ٻٌِ ٌجًًضٽ‪.‬‬
‫ٶْحوش جً ْْحوش و ڂٓٿڃحچحچٌ پو الْو الړ جً ٺٍجٌ ٺٍجٌ ڂٓٿڃحڄ‬
‫ىېٌجوًچو جً ًپٌٓچو ٌّ پو ذٽ پٓې و پٍوٌّ ضٍ ًجٺڃنۍ الچىې ٌٖټ‪ ،‬جً‬
‫وٮې پٍوۍ ًجٺڃنۍ ذْح پو ڂهطٿٳٌ الًٌ جً پٿڃٌ ڂٓٿڃحچحڄ پو نپٿې‬
‫جٌجوې‪ ،‬آَجوۍ‪ ،‬وّڅ‪ ،‬ضڃىڄ‪ ،‬ژذٌ‪ ،‬ضحٌّم‪ ،‬ٲٍىنګ جًڂ‪٫‬نٌُ جٌَښطٌچٌ‬
‫څهو ڂكًٍڀ ٺړټ‪ ،‬چې و وٮو ڂكًٍڂْص ژًچىُ ڂػحپٌچو و ڂٓٿڃحچحچٌ و‬
‫ْْحِْ‪ ،‬جؾطڃح‪ ،ِ٪‬پٌځِ‪ ،‬ضٷنْنِ‪٪ ،‬ٿڃِ‪ ،‬ٲٍىنګِ جً جٶط‪ٛ‬حوُ‬
‫ژًچى پو ذېالذېٿٌ ډګًٍچٌ ٺې پو الچىې ډًټ ًّنٌ‪:‬‬
‫‪–۱‬‬
‫پو وجنٽ ٺَ و ًپٌٓچٌ جً ىېٌجوًچٌ ْْحِْ جً ټٌپنُْې چحٌې جً ىځ پو‬
‫چٌٌې چړۍ ٍْه ذْڅ جپڃٿٿَ وًه جړنُْ ًٌجذ‪ ١‬و ىٍ ىېٌجو و قحٺڃحچٌ جً‬
‫قحٺځ چ‪٧‬حڀ پو پٌٌُ پٍڂم ذٌْټ ٺېږُ‪ .‬و ىڃىٮو جىڃْص پو جڂٿو و قحٺځ‬
‫جً و قحٺڃْص و څٍچګٌجپِ ټحٺٽ پو جْالڀ ٺې ٍٖ‪ ِ٪‬جً ‪٪‬ٷْىًُ‬
‫ڂٌ‪ ٨ٌٞ‬وه‪ ،‬جً جْالڂِ ٍّٖ‪٫‬ص و قحٺځ و ټحٺٿٌ پپحٌه و وجْې الًٌ‬
‫چحًٌ و نپٿٌپٌ جڂٍٺړٍ چې پو چطْؿو ٺې یې ‪ٚ‬حپف قحٺځ جً ‪٪‬حوټ‬
‫قحٺڃْص ٌجڂنځ ضو کېږُ‪.‬‬
‫و جْالڀ ٲٷيحًً و قحٺځ و ض‪ْ٫‬یڅ جً ‪ُ٪‬ټ (ټحٺٿٌ جً پٍْې ٺٌپٌ) پپحٌه و‬
‫ٍّٖ‪ ٫‬ص پو ٌڼح ٺې وجْې ڂ‪ْ٫‬حًٌچو جً ٶٌْو ً‪ ٩ٞ‬ٺړُ چې پو ‪٪‬ڃٿِ‬
‫ٺٌپٌ یې جْالڂِ ټٌپنو و قحٺڃْص پو ډګٍ ٺې پو ټٌپنُْ ج‪ٍ٣ٞ‬جخ څهو‬
‫و ضٽ پپحٌه پو جڂحڄ کې پحضې ٺېږُ‪.‬‬

‫‪72‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫پردي معيارًنو‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پو جْالڀ ٺې و قحٺځ پو جْحِْ جً ڂيڃٌ ڂٓإًپْطٌچٌ څهو و جْالڂِ‬

‫ٍّٖ‪٫‬ص چحٲًًټ‪ ،‬پو ىېٌجو جً وّڅ څهو وٲح‪ ٨‬ٺٌټ‪ ،‬و ًګړً و ٲٍوُ جً‬
‫جؾطڃح‪ ِ٪‬قٷٌٶٌ ضحڂْڅ جً پو چړٌّجپو ْ‪٣‬كو و ڂٓٿڃحچحچٌ پو قٷٌٶٌ‬
‫څهو وٲح‪ ٨‬وه‪ .‬وج چې پو جْالڂِ چړۍٺې و وٮو ډًټ قحٺځ پو ٖطٌڄ ٺې‬
‫و چړٌّاټ ٺٳٍُ ىېٌجوًچو نپٿٌ جىىجٲٌ ضو چٌٗټ ٌْېىپی چٌ یې پو‬
‫ڂهطٿٳٌ الًٌ چحًٌ پو جْالڂِ چړۍ ٺې و قحٺځ جً قحٺڃْص پپحٌه چٌُ‬
‫ڂ‪ْ٫‬حًٌچو پو ڂٓٿڃحچحچٌ ًٌ ًضپٽ چې پو چطْؿو ٺې یې وجْې چ‪٧‬حڂٌچو جً‬
‫قحٺڃحڄ پٍ جْالڂِ چړۍ ڂٓٿ‪ٌٖ ١‬ټ چې و چړٌّجپٌ ٺٳٍُ ىېٌجوًچٌ ګټٌ‬
‫ضو و نپٿٌ ىېٌجوًچٌ جً ًپٌٓچٌ پٍ ګټٌ ضٍؾْف ًٌٺٌُ‪ .‬وٮو ډًټ‬
‫قحٺڃحڄ پو الچىې څٌ ډًپٌچٌ ٺې پْىالٍ ٌٖ‪:‬‬

‫ٖحىِ قٻٌڂطٌچو ٺو څو ىځ چې و جْالڀ و ْْحِْ ًٌقْې ڂڃػٽ چىُ‬

‫نٌ کو جْالڂِ چ‪٧‬حڀ ض‪٣‬رْٵ ٺړٍ ښحیِ ضٍ وّڃٌٺٍجضْٻٌ قٻٌڂطٌچٌ‬
‫ٮٌٌه ًُ‪ ،‬ځٻو چې و ىٍ قحٺځ پو ڂړّنو جً ّح پېٍې کېىپٌ ذو پو‬
‫ىېٌجوًچٌ ٺې چٌُ چٌُ ج‪ٍ٣ٞ‬جذٌچو چو ٌجڂنځطو کېږُ‪ .‬نٌ جًِ چې‬
‫ٺٌڀ ٖحىې چ‪٧‬حڂٌچو پو ځْنٌ جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې قحٺځ وُ ټٌټ و‬
‫جْط‪٫‬ڃحٌٍ ىېٌجوچٌ پهٌج پٍ نٿٻٌ ضپٽ ٌُٖ وُ‪ .‬جً پو ىڃىې جڂٿو ضٽ‬
‫ٺٌښښ ٺٌُ چې و جْط‪٫‬ڃحٌُ ىېٌجوًچٌ و ڂ‪ٛ‬حپكٌ پو ضأڂْڅ ىٯٌب پو‬
‫ځحچو ٌج‪ًْ ِٞ‬حضِ‪ ،‬ضٍ څٌ و ډېٍ ًنص پپحٌه پو ٶىٌش ٺې پحضې ِٖ ٺو‬
‫څو ىځ چې وج ٺحٌ ًٌضو و جْطرىجو‪٦ ،‬ٿځ جً جْالڀ وښڃنۍ پو ٶْڃص ضڃحڀ‬
‫ِٖ‪.‬‬
‫ذٿو وج چې پو وٮو ډًټ ٖحىِ ٺٌٌچٌْ ٺې ًجٸ پو ڂًٌٌغَ ٖٻٽ پو ٌّه‬
‫څهو ذٽ ضو پو جضٌڂحضْٹ ډًټ پېږوُ‪ ،‬جً وېطو چو ٺطٽ ٺېږُ چې آّح پو‬
‫ٌجضٿٌچٻِ قحٺځ ٺې و ‪ٚ‬حپف جً جىٽ قحٺځ ًړضْح ٖطو جً ٺو چو؟ ډېٍ ځٿې‬
‫نٌ وجْې ىځ پېښېږُ چې جْط‪٫‬ڃحٌُ ىېٌجوًچو پو ٖحىِ ٺٌٌچۍ ٺې ضٍ‬

‫‪73‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫پردي معيارًنو‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ټٌپٌ ٌّ ذې ٺٳحّطو جً چح جىٿو ٖه‪ ٙ‬جچطهحخ ٺړُ‪ ،‬ضٍڅٌ پو پٌٌه ذې‬

‫پًٍجّۍ و نپٽ و ىېٌجو جً ًپّ ګټې پو پحڂو ًٮٌٌځٌُ‪ ،‬جً پو ټٌټ‬
‫قڃحٶص و پٍوٌّ پو جٖحًٌ ًچٿېږُ‪.‬‬
‫و چڅ ٖحىِ چ‪٧‬حڂٌچو و ڂٓٿڃحچحچٌ پهٌج چىُ ٌجڂنځطو ٌُٖ‪ ،‬ذٿکې‬
‫ٮٍذْحچٌ قحٺځ ٺړُ وُ‪ .‬وٮو قٻحڀ نپٽ ىېٌجوًچو جً ًپٌٓچو و ًٌَ جً‬
‫جؾرحٌ پو الٌې پو ىٯٌ ‪ٍّ٢‬ٷٌ جً ٶٌجچْنٌ چٿٌُ چې ٮٍذْحچٌ ًٌضو ټحٺٿِ‬
‫وُ‪ .‬جً ٺو څٌٸ و وٮو ډًټ ڂٳٓىً قحٺڃحچٌ پو نالٰ و ج‪٪‬طٍج‪ ٜ‬ٮږ‬
‫پٌٌضو ٺٌُ چٌ پو ډېٍې ذې ٌقڃۍ ًىٽ کېږُ‪ ،‬ضړټ کېږُ‪ٖ ،‬ړټ کېږُ جً‬
‫ًژټ ٺېږُ‪ .‬و ٮٍخ و ذٍُٗ قٷٌٶٌ ْحَڂحچٌچو ىځ و وٮو ډًټ (ڂطٍٶِ؟!)‬
‫قحٺڃحچٌ پو ‪٦‬ٿځ جً جْطرىجوه ْطٍګې پټٌُ‪ ،‬جً ىځ ّې وٮو ډًټ چحٌې‬
‫پو ذېالذېٿٌ چٌڂٌچٌ ْطحِّ جً وٲح‪ًٌ ٨‬څهو ٺٌُ‪.‬‬
‫و جًْنٌْ ٖحىَ ٺٌٌچٌْ ٮړُ جً ًپْ‪٫‬يىجڄ جٺػٍه و ٮٍخ پو ض‪٫‬ٿْڃِ‬
‫ڂإْٓحضٌ جً پٌىنطٌچٌچٌ ٲحٌ‪ ًُ ٌُٖ ٬‬چې ٲٻٍُ ڂ‪ْ٫‬حًٌچو یې ىځ و‬
‫ٮٍذْحچٌ پو څېٍ ًُ‪ .‬وٮو نٿک پو نپٿٌ ًپٌٓچٌ څهو و ًڂٍه پٍوُ ٌُٖ‬
‫ًُ چې و ژًچى پو ىٍڅو ٺې و نپٿٌ ىېٌجوًچٌ پو نٿٻٌ ڂهطٿٱ ًُ‪ .‬جً‬
‫و نپٽ وّڅ جً ٶٌڀ جنالٶِ جٌَښطٌچو ًٌضو و ٮٍذِ جٌَښطٌچٌ پو ڂٷحذٽ‬
‫ٺې ىېڅ جىڃْص چو پٍُ‪.‬‬

‫پو جْالڂِ چړۍ ٺې وًىځ ډًټ قٻٌڂطٌچو ىٯو ٺٌوضحِّ قٻٌڂطٌچو وُ‬
‫چې و پٍوٌّ پهٌج و ًٌَټ ٌٌّٖ جً پحپٽ ٌٌّٖ ڂطنٳًً نٿٻٌ جً ؾيطٌچٌ‬
‫پو الِ ٌجڂنځطو ٌُٖ وُ‪ .‬و وٮو ډًټ قٻٌڂطٌچٌ ضٍ ٖح جْط‪٫‬ڃحٌُ‬
‫ىېٌجوًچو پو پٌځِ جً ْْحِْ پكح‪ً ٤‬الړ ًُ‪ .‬پٻو څنګو چې وًب و‬
‫پٍوٌّ پهٌج ٌجڂنځطو ٌُٖ ًُ ىڃحٮو ډًټ و پٍوٌّ پپحٌه پو نپٿٌ نٿٻٌ‬
‫جً ىېٌجوًچٌ قٻٌڂص ىځ ٺٌُ‪.‬‬

‫‪74‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫پردي معيارًنو‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫وٮو قٻٌڂطٌچو و نپٽ قحٺڃْص و ذٷح پپحٌه وجْې چ‪٧‬حڂٌچو جً ٶٌجچْڅ‬

‫ؾٌړًُ چې پو ىٍ قحپص جً ٖٻٽ ٺې و وًب و قحٺڃْص جْطڃٍجٌ ضأڂْڅ‬
‫ٺړُ‪ .‬وېطو ىېڅ پحڀ چو ٺٌُ چې وٮو ډًټ چ‪٧‬حڂٌچو جً ٶٌجچْڅ و نٿٻٌ پو‬
‫وّڅ‪ ،‬جنالٶٌ‪ ،‬ڂٿِ جٌَښطٌچٌ جً چًٌٌ ‪٢‬رْ‪ ِ٫‬ٮٌښطنٌ ٍْه ْڃٌڄ پٍُ‬
‫جً ٺو چو‪.‬‬
‫وٮو ډًټ ٺٌوضحِّ چ‪٧‬حڂٌچو ضٍ ىٍڅو و ڂهو پو ټٌپٌ ىٯٌ نٿٻٌ َچىجچٌچو‬
‫ډٺٌُ چې و نپٽ ًَاټ ن‪ًٌ ٍ٣‬څهو جقٓحٌُْ‪ .‬جًٺو ٺٿو پو ٌّه ڂٿِ‬
‫پحڅٌڄ ٍْه ڂم ِٖ چٌ ذْح و ًْٿِ جً ځٌجٸ ذې وٌّٯو جْط‪٫‬ڃحټ ضو ڂهو‬
‫جړًُ‪ .‬جً ٺو پو وې ىځ چحٌه ً چو ِٖ چٌ ذْح پٍوُ پٌځٌچو نپٽ ىېٌجو ضو‬
‫ٌجذٌپِ جً ىٍڅو و ىٯٌب پو جنطْحٌ ٺې ًٌٺٌُ‪.‬‬
‫جْالڂِ چړۍ پو ٖٿڃو ڂْالوُ پېړٍ ٺې پو وٮو ډًټ قٻٌڂطٌچٌ ډېٍه‬
‫ګړېىپې جً ال ضٍ جًْو ٺړېږُ‪ .‬وج ىٍڅو ځٻو پېښېږٍ چې پو جْالڂِ‬
‫چړۍ ٺې و قحٺڃْص جً قٻٌڂص ڂ‪ْ٫‬حًٌچو پٍوُ وُ‪.‬‬

‫پو جًْنۍ جْالڂِ چړۍ ٺې ډېٍ ځٿو وجْې پېښېږُ چې ٺٿو ىځ ڂٿٻِ‬
‫جً ّح و ٮٍذْحچٌ پو ج‪٣ٚ‬الـ (ؾڃيٌٌٍ) قٻٌڂطٌچو و جْط‪٫‬ڃحٌُ‬
‫قٻٌڂطٌچٌ و ڂ‪ٛ‬حپكٌ پو ضأڂْڅ ٺې پحضې ٌجِٖ جً و ن‪ٍ٣‬چحٺٌ ٲْ‪ٛ‬ٿٌ‬
‫پو ٺٌپٌ څهو ‪٪‬حؾُ ِٖ جً وج ًېٍه ًٌضو پْىج ِٖ چې ٺېىجٍ ِٖ ًجٸ و‬
‫جْالڂِ جً ڂٿِ ځٌجٺٌچٌ الِ ضو ًٌِٖ‪ ،‬جً و وٮو ډًټ قحپص و ٌجضٿٿٌ پو‬
‫‪ٌٌٚ‬ش ٺې ذو و ىٯٌب ټٌټ ښٻېالٺِ ڂ‪ٛ‬حپف پو ن‪ ٍ٣‬ٺې ًپٌېږُ‪ ،‬چٌ‬
‫ىڃحٮو ًُ چې ذْح و پٌځِ ٺٌوضحګحچٌ پپحٌه الٌه ىٌجٌه ٺړُ‪،‬جً و ٺٌوضح‬
‫پو چطْؿو ٺې پٌځِ قٻٌڂص ٌجڂنځطو ٺېږُ چې وٮو پٌځِ ًجٺڃڅ ذْح‬
‫ټٌټ ىٯو ٶٌجچْڅ جً چ‪٧‬حڀ پو ڂنځو ًړُ چې ٺېىجٍ ِٖ ضٍ ٌّ قىه ذو‬
‫جْالڂِ جً ڂٿِ ڂ‪ٛ‬حپف ًٌٺې نٌچىُ ًً‪.‬‬

‫‪75‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫پردي معيارًنو‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جْط‪٫‬ڃحٌُ ٶٌضٌچو وې ډًټ پٌځِ قٻٌڂطٌچٌ ضو ً‪ْ٦‬ٳو ًٌٺٌُ چې و‬

‫نپٽ ًپّ پو نالٰ ًؾنګېږُ جًنپٿٌ نٿٻٌضو چې و جْط‪٫‬ڃحٌ جً‬
‫ٮالڂۍ ڂهحپٳص ٺٌُ پٍوُ جً و ىېٌجو جً ٌْپې وښڃنحڄ ًًجِّ‪ ،‬جً‬
‫جْط‪٫‬ڃحٌُ ٍّٮٿګًٍ جً ڂىجنٿو ګًٍ ىېٌجوًچٌ ضو و وًْطحچٌ پٷد‬
‫ًٌٺړُ‪ ،‬جً پو ىٯٌب ٍْه و (وًْطۍ)‪( ،‬جڂنْطِ) جً و (ْطٍجضْژّٻٌ)‬
‫ضړًچٌچٌ پو چحڂو و ٮالڂۍ جً يپص ڂ‪٫‬حىىې جڂ‪ٟ‬حء ٺړُ‪ .‬جً و ىٯٌ‬
‫آَجوُ ٮٌښطٌچٻٌ چې پو ىېٌجو ٺې و وٮو ډًټ پٌځِ ًجٺڃنٌ ڂهحپٳص‬
‫ٺٌُ و پو ڂنځو ًړپٌ ٺٌښښ ٺېږُ‪.‬‬
‫وٮو ډًټ پٌځِ ًجٺڃڅ و ىېٌجو ټٌپې ڂٿٻِ جوجٌې‪ ،‬پٌځ‪ ،‬و جٶط‪ٛ‬حو‬
‫ڂٿِ ڂنحذ‪ ٩‬جً ىٍڅو و پٍوٌّ پو ٮالڂِ ٺې و نپٿې ذٷح پهح‪ٍ٢‬‬
‫جْط‪٫‬ڃحپٌُ جً ًپّ ضو پو قٓحخ ًٌٺٌپٌ ځحڄ پٌړ ګڼِ‪.‬‬
‫جٺػٍه وٮو ډًټ پٌځِ قٻٌڂطٌچو پو ىٯٌ ىېٌجوًچٌ ٺې ٌجڂنځطو ٺېږُ‬
‫چې ىٿطو ًپٌٓچو پو جْالڂِ ًٌقْو ‪ْ٪‬حٌ جً جْالڂِ جً ؾيحوُ‬
‫قٍٺطٌچو ًجٸ ضو و ٌْېىپٌ پو وٌٖٽ ٺې ًُ‪ .‬وٮو ٌٖڂو ضؿٍذو څٌ څٌ‬
‫ځٿو پو ضېًٍ ضٷٍّرحً ْٿٌ ٺٿٌچٌ ٺې پو جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې ضٻٍجٌ ٌٖې‬
‫وه‪.‬‬

‫ؾڃيٌٌُ جً جچطهحذِ قٻٌڂطٌچو ٺو څو ىځ چې پو ْ‪٣‬كِ چ‪ ٍ٧‬ضٍ‬

‫جْطرىجوُ ٖحىۍ‪ ،‬ٺٌوضحِّ جً پٌځِ قٻٌڂطٌچٌ ښو ښٻحٌُ‪ ،‬نٌ پو‬
‫قٷْٷص کې وٮو ډًټ قٻٌڂطٌچو ضٍ ټٌپٌ ن‪ٍ٣‬چحٸ وُ‪ ،‬جً ڂنٳِ آغحٌ یې‬
‫ضٍ ټٌپٌ وًجڂىجٌه ًُ‪ .‬جً وج ځٻو چې وٮو قٻٌڂطٌچو و ٮٍذِ‬
‫ډّڃٌٺٍجْۍ‪ ،‬ٮٍذِ ټٌپنًُْ ج‪ٌٚ‬پٌ جً ٮٍذِ ْْحِْ جٌَښطٌچٌ پو ذنح ٌج‬
‫ڂنځطو ٺېږُ‪ ،‬چې و جْالڂِ چړۍ پو وّنِ‪ ،‬ڂٿِ‪ ،‬جنالٶِ جً ْْحِْ‬
‫ج‪ٌٚ‬پٌ جً جٌَښطٌچٌ ٍْه پو ټٻٍ ٺې وُ چې پو الچىې ډًټ ّې پْىالٍ‬
‫ٌٖ‪:‬‬

‫‪76‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫پردي معيارًنو‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و ٮٍذَ ډّڃٌٺٍجْۍ پٍ ذنٓټ ًالړ جچطهحذحش جچٓحچحچٌ ضو و ‪٪‬ٿځ‪،‬‬

‫ضؿٍذې‪٪ ،‬ٷٽ‪ ،‬وّنىجٌۍ جً جڂحچطىجٌۍ پو چ‪ٍ٧‬ه چو ګٌٌُ‪ ،‬ذٿکې ټٌپٌ‬
‫ًګړً ضو پو ٌّه ْطٍګو ګٌٌُ‪ .‬و ڂػحټ پو ډًټ و قحٺځ پو جچطهحخ جً و‬
‫ٶحچٌڄ پو ض‪ٌّٛ‬د ٺې وٌّه ْطٍ ‪٪‬حپځ جً ٶحچٌڄ پٌه و ٌأّې جً و وجْې ٌّ‬
‫ٖه‪ ٙ‬و ٌأّې ضٍڂنځ چې ٺػحٲحش ټٌپٌُ‪ ،‬ضٗنحذٌچو پحٺٌُ جً چٌٌ پو‬
‫ىېڅ چو پٌىېږُ ىېڅ ضٳحًش چٗطو‪ .‬جً ىځ و ٌّه ْٖم جپكىّع ّح ڂٳطِ‬
‫ج‪٧٪‬ځ جً و ٌّه وجْې چح و ٌأّې ضٍڂنځ ىېڅ ضٳحًش چٗطو چې پو ڂٿِ‬
‫ْ‪٣‬كو پو نْحچص‪ ،‬ٮىجٌۍ ىٍ ډًټ ذىجنالٶۍ پېژچىټ ٌٖې ًُ‪ .‬وًب‬
‫وًجړه ٌّجَې ٌّه ٌّه ٌأّو جْط‪٫‬ڃحپٌپَ ِٖ‪ ،‬پٍضو پىې چې وې ضو وې‬
‫ًٺطٽ ِٖ چې ‪٪‬حپځ جً ڂٳطِ ج‪٧٪‬ځ ّح ٶح‪ ِٞ‬جپٷ‪ٟ‬حز و ىېٌجو و‬
‫ڂ‪ٛ‬حپكٌ پو ضٗهْ‪ ٙ‬ٺې ضٍ ٌّه ذى جنالٶو‪ ،‬ٲحْى جً ڂٳٓى جچٓحڄ‬
‫څٌڂٍه ٮٌٌه وٍ‪.‬‬
‫و ٮٍذِ ډّڃٌٺٍجْۍ پٍ ذنٓټ ًالړ جچطهحذحش و ىېٌجو ىٍ ًګړُ ضو وج‬
‫قٵ ًٌٺٌُ چې و ٌّحْص جً ّح ذٿې ً‪ْ٦‬ٳَ پپحٌه ٺحچىّى ِٖ‪ .‬پٍضو پىې‬
‫چې ًکطٽ ِٖ چې ىٯو و کٌڀ ویڅ جً یح کٌڂې ‪٪‬ٷْىې پًٍچٻَ وی‪ّ .‬ح‬
‫پو ذٽ ‪٪‬رحٌش پٻو څنګو چې و ‪ٚ‬حپكٌ ٺحچىّىجچٌ پٍ ڂم و ٺحچىّىېىپٌ‬
‫وًٌجَه نال‪ٚ‬و وه ىڃىج ډًټ و ٲحْىً جً ڂٳٓىً پٍ ڂم ىځ و‬
‫ٺحچىّىېىپٌ وًٌجَه نال‪ٚ‬و وه‪ .‬ذٿکې پو جًْنۍ جْالڂِ چړۍ ٺې نٌ‬
‫ضٷٍّرحً چٌُ ٲْ‪ٛ‬ىه و ڂ‪ٛ‬ٿكٌ نٿٻٌ پٍ ڂم و ٺحچىّىېىپٌ وًٌجَې ضړپې‬
‫وُ‪ ،‬جً ىځ پٍ جْالڂِ جقُجذٌ پو ذېالذېٿٌ ذيحچٌ ذنىًُّچو پګٌټ ٌُٖ جً‬
‫ٺحٌٺًٌچٻِ یې پو ٲ‪٫‬حپْص څهو ڂن‪ ٩‬ٺېږُ‪.‬‬
‫ډېٍ ځٿې وجْې ىځ پْښ ٌُٖ چې جْالڂِ ؾيطٌچو جً جقُجخ پو‬
‫جچطهحذحضٌ ٺې ذٍّحپِ ٌُٖ‪ ،‬نٌ ًًٌْطو ذْح و ىٯٌب قٻٌڂطٌچو و پٌځ‬
‫جً ّح و ٺٌوضحه ګحچٌ پو الٌې پو ًجٺو پٍْې ٌُٖ جً پو ڂٓإًپْنٌ یې‬
‫َچىجچٌچو ډٸ ٌُٖ وُ‪.‬‬

‫‪77‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫پردي معيارًنو‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و ٮٍذَ ډّڃٌٺٍجْۍ پٍ ذنٓټ ًالړ قٻٌڂطٌچو ٲْ‪ٛ‬ٿې ًٌج جً چحًٌج‪ّ ،‬ح‬

‫‪ٚ‬الـ جً ٲٓحو ضو پو ٺطٿٌ ٍْه چو ٺٌُ‪ ،‬ذٿکې ىٿطو و جٺػٍّص ٌأّې ضو‬
‫ٺطٽ ٺېږُ‪ ،‬جً ىٍڅو چې جٺػٍّص نٌښ ٺړټ ىڃحٮو ًٌج جً ‪ٚ‬الـ وه‪،‬‬
‫ٺو څو ىځ چې و جهلل ‪ ‬و وّڅ پو جقٻحڂٌ ٍْه ْٽ ٲْ‪ٛ‬ىه ڂهحپٱ ىځ‬
‫ًُ‪ .‬و ڂػحټ پو ډًټ ٺو جٺػٍّص ٌأّو ًٌٺړُ چې ٌّ چحٌّنو پو ذٽ چحٌّنو‬
‫ٍْه‪ّ ،‬ح وًه ښځې ٌّه پو ذٿې ٍْه چٻحـ ٺٌپَ ِٖ‪ّ ،‬ح وج چې (ٌْو) وې‬
‫ؾحتـُ ِٖ‪ ،‬جً ّح وج چې ښځو وې نپٽ نحًچى ضو ‪٢‬الٴ ًٌٺړجٍ ِٖ‪ ،‬جً‬
‫ىځ ّح وج چې چ‪٧‬حڀ وې ْْکٌپٍ ًُ‪٫ّ ،‬نې و جهلل ‪٫ٍّٖ ‬ص ضو وې و‬
‫ژًچى جً وًپص پو چحًٌ ٺې ځحٍ چو ًُ‪ ،‬چٌ وج ىٍڅو ٶحچٌڄ ګڼٽ ٺېږُ‪،‬‬
‫جً و ىٯو ڂ‪٣‬حذٵ ٲْ‪ٛ‬ٿو ٺېږُ‪.‬‬
‫ٮٍذِ ډّڃٌٺٍجِْ وج چو ڂنِ چې ٶحچٌڄ جً ٍّٖ‪٫‬ص وې و جهلل ‪ ‬پو نٌج‬
‫ًُ‪ ،‬ذٿکې ىٯو (ضٍّٗ‪ )٩‬جً (ضٷنْڅ) نپٽ قٵ ګڼِ‪ .‬ډیڃٌکٍجِْ (ًٌج‬
‫ٺٌټ) جً (چحًٌج ٺٌټ) و جچٓحچحچٌ قٵ ګڼِ‪ ،‬جً و (قٵ) جً (چحقٵ) پپحٌه‬
‫ڂ‪ْ٫‬حًٌچو ىځ ذحیى جچٓحچحڄ پو نپٿو ًټحٺِ‪.‬‬
‫ضؿٍذې جً ڂٗحىىې وج غحذطو ٺړې چې پو جْالڂِ چړۍ ٺې ټٌټ ىٯو‬
‫قٻٌڂطٌچو چې ځحچطو ؾڃيٌٌُ ّح ډّڃٌٺٍجضْٹ قٻٌڂطٌچو ًجّې و ٮٍخ‬
‫پٍ الٌه ًٌجڄ وُ‪ ،‬جً پو نپٿٌ ًپٌٓچٌ یې ٮٍذِ چ‪٧‬حڂٌچو جً ٶٌجچْڅ‬
‫ضكڃْٽ ٺړُ وُ‪ .‬جً ىځ پو وٮٌ ًٌجو ٌٌّٖ ٶٌجچْنٌ څهو و ًٌَ جً َچىجڄ‬
‫پو ڂټ وٲح‪ ٨‬ٺٌُ‪ .‬وٮٌ قکٌڂطٌچٌ و جهلل ض‪٫‬حپی ‪ ‬و وّڅ پو نالٰ‬
‫‪٪‬ٿنِ ؾګړه ج‪٪‬الڄ ٺړې جً ڂٓٿٓٿې ىڅې ٺٌُ چې و ىېٌجوًچٌ پو‬
‫ىېڅ ٶحچٌڄ ٺې ىېڅ جْالڂِ ڂحوه پحضې چِٗ‪ .‬جً ٺو پحضې ىځ ِٖ چٌ ذحیى‬
‫و ىٯې و ‪٪‬ڃٿِ ٺېىپٌ پو ڂم ٺې وًڂٍه ٍٖجت‪ ١‬جً چٌٌ ٶحچٌچِ ننډًچو‬
‫ٌجًالړ ٺړُ چې و ىٯې ڂحوې و ٖطٌڄ جٲحوّص ًٌنطځ ٺړُ‪.‬‬
‫و وٮو ډًټ ؾڃيٌٌُ جً ډّڃٌٺٍجضْٻٌ قٻٌڂطٌچٌ قٻحڀ ضٽ وج ىڅو‬
‫ٺٌُ چې څٍچګو ٮٍذِ ٲٍىنګ پو نپٿٌ نٿٻٌ ڂٓٿ‪ ١‬ٺړُ‪ ،‬وًب پىې‬

‫‪78‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫پردي معيارًنو‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫الٌه ٺې و نٿکٌ و ًّنٌ ذيٌپٌ ضو ىځ ضْحٌ وُ‪ .‬وج ىٍڅو و نپٿٌ ًپٌٓچٌ‬
‫پو نالٰ پو وجْې قحټ ٺې ٺٌُ چې ځحچطو ڂٿِ جً ًپٌٓجٺو قٻٌڂطٌچو‬
‫ىځ ًجّې‪ .‬نٌ ٺو و ًپّ جٺػٍّص ًٌڅهو و وّڅ جً ىېٌجو و ڂٿِ جً‬
‫ڂ‪٫‬نٌُ جٌَښطٌچٌ و ْحضنِ ڂ‪٣‬حپرو ًٺړُ‪ ،‬چٌ ذْح ًپٌٓچو و جٌضؿح‪،٨‬‬
‫ذنٓټ پحپنې جً‪ ...‬پو چٌڀ ځپٽ ٺېږُ‪.‬‬
‫پو پنډه ًیٿَ ٌٖ چې پو جْالڂِ چړۍ ٺې وج ىٍ څو ځٻو ضٍٍْه ٺېږُ‬
‫چې ڂٓٿڃحچحڄ و قحٺڃْص پو ډګٍ ٺې و نپٿٌ ڂ‪ْ٫‬حًٌچٌ پو پٍپٌ څهو‬
‫ڂكًٍڀ ٺړجٍ ٌُٖ وُ‪ ،‬جً ىٍ څو یې و پٍوٌّ پو ڂْ‪٫‬حٌ جً ضٿو ضٿٽ‬
‫ٺېږُ‪.‬‬
‫‪۲‬‬
‫و ًپٌٓچٌ و ضٍٶۍ جً ًَاټ ٌجَ پو ض‪٫‬ٿْځ جً ضٍذْو ٺې چٯښطَ وٍ‪ .‬ىٍ‬
‫ىٯو ًپّ چې و ض‪٫‬ٿْځ جً ضٍذْې پو ډګٍ ٺې ضٍ چًٌٌ ڂهٻې ًُ‪ ،‬ىٯو ذو‬
‫پو ڂحوُ پٍڂهطګ ٺې ىځ ضٍ چًٌٌ ڂهٻې ًُ‪ .‬جً ىٍٺٿو چې ض‪٫‬ٿْځ جً‬
‫ضٍذْو و ًپّ پو ‪٪‬ٷحتىً‪ ،‬جٲٻحًٌ‪ ،‬چ‪ٍّ٧‬حضٌ جً جؾطڃح‪ ِ٪‬ٲٍىنګ ٍْه‬
‫ىڃٯږې ًُ چٌ ذْح یې ًپٌٓچو پو ڂنٿٌ جً نپٿٌپٌ ٺې ىېڅ ڂٗٻٽ جً‬
‫قٓحْْص چو ښثِ‪ ،‬جً وٮو ډًټ ض‪٫‬ٿیځ جً ضٍذیو پو ډېٍه ذْړه جً پو پٍجنو‬
‫پْڃحچو نپٍېږُ‪ ،‬جً و قحالضٌ جً ٍٖجت‪ ٌ٣‬و ذىپٌڄ پو چ‪ٍ٧‬ٺې چٌْپٌ ٍْه‬
‫ًوه ىځ ٺٌُ‪ ،‬چې پو ىٍ پړجً ٺې و ًپّ جً ىېٌجو و ْْحِْ قحٺڃْص و‬
‫ټْنګښص جً و ىٯو و جٌضٷح ْرد ګٍځِ‪.‬‬
‫نٌ ٺو چېٍضو ض‪٫‬ٿْځ جً ضٍذْو و ىېٌجو و نٿٻٌ و وّڅ‪ ،‬جنالٶٌ‪ْْ ،‬حِْ‬
‫جً جؾطڃح‪ ِ٪‬ٲٍىنګ ضٍؾڃحچو چو ًُ‪ ،‬ذٿکې و ذٽ چح پهٌج جً و ذٽ چح و‬
‫جىىجٲٌ و ضٍٍْه ٺٌپٌ پپحٌه و ذٽ ٶٌڀ جً وّڅ پٍ ْْحِْ‪ ،‬ٲٻٍُ جً‬
‫جؾطڃح‪ ِ٪‬ذنٓټٌچٌ ًالړه ًُ‪ ،‬جً پٍ ڂٓٿڃحچې ټٌپنې و ؾرٍ پو ‪ٌٌٚ‬ش‬
‫ٺې ًٌضپٽ ٌٖې ًُ‪ ،‬جً و ىڃىٮو ډًټ ض‪٫‬ٿْڃِ چ‪ٛ‬حخ جً چ‪٧‬حڀ پو چْطؿو‬
‫ٺې ٌجپٌٍ ٌُٖ چٓٽ ‪٪‬ڃالً وج غحذطو ٺړې ىځ ًُ چې و نپٽ وّڅ جً‬

‫‪79‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫پردي معيارًنو‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫نپٿٌ ‪٪‬ٷحتىً پو ىٻٿو چو ٌّجَې ذې ج‪٪‬طنح وُ‪ ،‬ذٿکې ښٻحٌه وښڃنِ‬

‫ىځ ًٌٍْه ٺٌُ‪ ،‬جً وج یې ىځ غحذطو ٺړې ًُ چې و نپٽ ىېٌجو جً ًپّ‬
‫پٍګټٌ و ذٽ جْط‪٫‬ڃحٌُ ىېٌجو ګټٌ ضو ضٍؾْف ًٌٺٌُ‪ ،‬جً پو نپٽ ضحٌّم‬
‫څهو ٺٍٺو پٍُ‪ ،‬نٌ و ٮٍخ پو ضحٌّم ًّحړُ جً نپٽ نٿٹ پو ًٌَه و‬
‫ٺٳٍُ ىېٌجوًچٌ ٮالڂۍ ضو جړ ذحِْ‪ ،‬چٌ ذْح ذو ‪٢‬رْ‪ ًُ ِ٫‬چې و ًپّ و‬
‫ٲٻٍ جً ٲٍىنګ ْحضٌچٻِ و وٮو ډًټ ًجٌوً ٌٌّٖ جً پٍوٌّ چ‪ٛ‬حذٌچٌ جً‬
‫چ‪٧‬حڂٌچٌ پو نالٰ ٌجپٌٌضو ِٖ‪ ،‬جً و ‪٪‬ڃٿِ کېىپٌ ڂهنٌْی ّې ًکړُ‪.‬‬
‫ٺېى ٍ ِٖ ځْنې نٿٹ وجْې ٲٻٍ ًٺړې چې جًْنٌْ قحٺڃٌ چ‪٧‬حڂٌچٌ‬
‫ځٻو ٮٍذِ ډًپو ض‪٫‬ٿْڃِ چ‪٧‬حڀ جً چ‪ٛ‬حخ نپٽ ٺړٍ چې پو ڂحوُ ډګٍ‬
‫ٺې پٍڂهطګ ًٺړُ جً و ٮٍخ و ض‪٫‬ٿْځ جً ټٻنحپٌژۍ پو ضؿٍذې څهو‬
‫جْطٳحوه ًٺړُ‪ .‬وج نرٍه ضٍ ډېٍه قىه ڂ‪٫‬ٷٌپو وه‪ ،‬نٌ پىې ىٻٿو الچىې‬
‫وًه ڂيڃې نرٍې و ّحوًپٌ وُ‪.‬‬
‫‪ ۳‬ــ ڂٌچږ ٺو ‪ًٌٍٞ‬ش پًٍ چٌ ىٯو و ٮٍخ ‪٪‬ٿٌڂٌ جً ضهنْٹ ضو وٍ‪ ،‬چو و‬
‫ٮٍخ ٲٍىنګ‪ ،‬جنالٶٌ‪ ،‬چ‪ٍّ٧‬حضٌ‪ ،‬وّڅ جً و ژًچى ٲٿٓٳې ضو‪ .‬نٌ پو‬
‫جْالڂِ چړۍ ٺې ًّنٌ چې و ض‪٫‬ٿْځ جً ضٍذْې ًَجٌضٌچو و ٮٍخ و ‪٪‬ٿٌڂٌ‬
‫پو نپٿٌپٌ و ىٯو و ٲٍىنګ نپٿٌپٌ ضو ډېٍ پٌْجپو وُ‪ ،‬جً پو وې ډګٍ ٺې‬
‫ىٍٺحټ پو پٓګٌچٌ ڂْٿٌْچٌ ډجپٍ ڂ‪ٍٛ‬ٲٌُ‪ .‬ٺو وٮو وٌجچو پګښطٌچو و‬
‫ٮٍذِ ٲٍىنګ جً جنالٶٌ و ضًٍّؽ پٍ ځحٍ و ‪٪‬ٿٌڂٌ پو ضًٍّؽ‪ ،‬و‬
‫الذٍجضٌجًٌچٌ پو ٌجڂنځطو ٺٌپٌ جً و ض‪٫‬ٿْڃِ ْحڂحڄ آالضٌ جً ًْحتٿٌ پو‬
‫جنٓطٿٌ ڂ‪ٍٛ‬ٲېىالٍ چٌ پحّٿو ذو ّې ضٍ جًْنِ قحپص ډېٍه ٮٌٌه ًه‪.‬‬
‫‪۱‬ــ ٺو وج ًڂنٌ چې و ٮٍخ و ض‪٫‬ٿْڃِ چ‪٧‬حڀ جً چ‪ٛ‬حخ نپٿٌټ و پٍڂهطګ‬
‫ْرد ګٍځِ جً و پٍڂهطګ پو ‪ٌٌٚ‬ش ٺې ذو ىېٌجوًچو آَجو جً ًپٌٓچو و‬
‫نپٿې جٌجوې نحًچىجڄ ِٖ‪ ،‬نٌ وج ىځ پو ‪٪‬ڃٽ ٺې چو پْىټ ٺېږُ‪ .‬ځکو‬
‫ىڃىج جًِ ډېٍ جْالڂِ ىېٌجوًچو ښو پٌړ ‪ٚ‬ن‪٫‬طَ ڂ‪ْ٫‬حٌ ضو ٌْېىپِ‪،‬‬
‫ښې وٌچې ًْٿې جً پٌځِ ضؿيُْجش یې ىځ ؾٌړټ ٺړټ‪ ،‬ځْنٌ یې (جضٌڀ‬

‫‪80‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫پردي معيارًنو‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ذځ) ىځ ؾٌړ ٺړ‪ ،‬نٌ ذْح یې ىځ چو ىېٌجوًچٌ ٌّښطنې آَجوُ ً پْىپو‪ ،‬جً‬
‫چو یې نٿٹ و نپٿې ڂٿِ جٌجوې نحًچىجڄ ٌٖټ‪ .‬ذٿکې پو ىٍڅو ٍْه و‬
‫جْط‪٫‬ڃحٌُ ىېٌجوًچٌ پو نىڂص ٺې پحضې وُ‪ .‬جً وج پىې جڂٿو چې‬
‫ض‪٫‬ٿْڃِ چ‪ٛ‬حخ یې نپٿٌ پٌْطٌچٻٌ ضو و نپٿې ْْحِْ جً ڂٿِ جَجوۍ‬
‫پْٯحڀ چو پٍُ‪.‬‬
‫و جْالڂِ چړۍ و ض‪٫‬ٿْځ جً ضٍذْې ًَجٌضٌچٌ پو ض‪٫‬ٿْڃِ چ‪ٛ‬حخ ٺې و‬
‫ض‪٫‬ٿْځ ڂ‪ْ٫‬حٌ ٌّجَې وًڂٍه جّښَ چې پٌْطٌچٻِ یې ٌّجَې قٻٌڂطِ‬
‫ڂحڂٌٌّص ًٌذحچىې ًٺٌپَ ِٖ جً ذّ‪ .‬وج چې ض‪٫‬ٿْڃِ ڂ‪ْ٫‬حًٌچو وې‬
‫وًڂٍه پٌړًُ چې پو پٌْطٌچٻِ ٺې یې جذطٻحٌُ ‪ٚ‬القْطٌچو پْىجٺړُ‬
‫جً ‪٪‬ٿځ وې پو چ‪ٍّ٧‬ې څهو ‪٪‬ڃٽ ضو ًجړًُ ډېٍ پږ پْىټ ٺېږُ‪ .‬ىڃىج‬
‫ْرد وٍ چې ٍْه پىې چې پو جْالڂِ چړۍ ٺې پو ڂْٿٌْچٌچٌ ځٌجچحڄ پو‬
‫ڂٻطرٌچٌ جً پٌىنطٌچٌ ٺې ‪٪ ٍُٛ٪‬ٿٌڀ پٻو ٺْڃْح‪ ،‬ٲُّٹ‪ٌّ ،‬ح‪،َٞ‬‬
‫ذْحپٌژُ‪ ،‬ؾٌْپٌژُ جً چٌٌ‪٪‬ٿٌڀ َوه ٺٌُ‪ ،‬نٌ ضٷٍّرحً ٌّجَې ٌّ ٲْ‪ٛ‬ى‬
‫یې پو وٮٌ ‪٪‬ٿٌڂٌ ٺې و ‪٪‬ڃٽ ډګٍ ضو ٌجًځِ‪ ،‬جً پو پحضې چًٌٌ څهو یې‬
‫َوه ٺړُ چ‪ٍّ٧‬حش ىځ ذېٍضو ىېٍ ِٖ جً و ذیٌٓجوه نٿکٌ پو څېٍ ‪٪‬حڀ‬
‫کحًٌچو کٌُ‪.‬‬
‫ٺو پو ٖٿڃو پېړۍ ٺې پو جْالڂِ چړۍ ٺې و ‪ ٍُٛ٪‬ض‪٫‬ٿْځ ذيٍْ ضو‬
‫ًګًٌٌ چٌ ًّنٌ چې څٌڂٍه چې و ‪ ٍُٛ٪‬ض‪٫‬ٿْځ پڃڅ نٌٌه ٌٖې وه پو‬
‫ىڃحٮو جچىجَه و وٮو ډًټ ض‪٫‬ٿْځ جً ٲٍىنګ پًٍچٻِ نٿک پو وّڅ‪،‬‬
‫ڂ‪٫‬نٌّص‪ ،‬جْالڂِ جنالٶٌ جً ضيًّد څهو ىځ پٍْې ٌُٖ وُ‪.‬‬
‫وج ْڃو وه چې و ‪ ٍُٛ٪‬ض‪٫‬ٿْځ پو وٌپٌوًچٻٌ ٺې ىځ و جْالڂِ ٲٻٍ‬
‫ځْنې ْطٍ ْطٍ پٌىحڄ ٌجڂنځطو ٌُٖ‪ ،‬نٌ ىٯٌب و ‪ ٍُٛ٪‬ض‪٫‬ٿْځ و‬
‫پحچګې جً ڂكطٌٍ و نپٿٌپٌ پو چْطؿو ٺې چو‪ ،‬ذٿکې پو و ٮو چ‪ٛ‬حخ جً‬
‫چ‪٧‬حڀ څهو و ذحچىې پو ذٽ چحپْرّحټ ٺې و جًْېىً جً پو ڂٓٿڃحچٌ‬
‫ڂٳٻٍّنٌ څهو و ضأغٍ پو چطْؿو ٺې ٌجڂنځطو ٌُٖ وُ‪.‬‬

‫‪81‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫پردي معيارًنو‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٺو پو ٖٿڃې پېړۍٺې وجْالڂِ چړۍ ْْحِْ جً ضكٍّٻِ ذيٍْضو ًګًٌٌ‬

‫چٌ ذْح ىځ ًّنٌ چې ټٌټ ْْٻٌپٍ (الوّنو) جً ّح جپكحو ضو ڂحتٽ (چپِ)‬
‫جقُجخ جً و ىٯٌب پٿٌّحڄ ټٌټ و ىڃىٮو ‪ ٍُٛ٪‬ض‪٫‬ٿْځ و ڂكْ‪ ١‬ــ چې پو‬
‫وّنِ ًٌـ څهو ضٕ وٍ ــ َېږچىه وُ‪ .‬جً وج ىځ ټٌپٌ ڂٓٿڃحچحچٌ ًپْىټ‬
‫چې جْالڂِ چړۍ و وٮٌ جقُجذٌ جً و ىٯٌ پو قحٺڃْطٌچٌ څٌڂٍه ًٺړېىه‪.‬‬
‫و ىڃىٮو ذې ڂ‪٫‬نٌّطو ‪َ ٍُٛ٪‬وه ٺړې نحًچىجچٌ پو جْالڂِ چړۍ ٺې‬
‫پو ْٿګٌچٌ ٌَه ڂٓٿڃحچحڄ پو ڂنځنۍ آْْح‪ ،‬جٲٯحچٓطحڄ‪ٍ٪ ،‬ذِ جً‬
‫جٲٍّٷحِّ ىېٌجوًچٌ ٺې پىې نح‪ًً ٍ٢‬ژټ جً ّح ّې پو َچىجچٌچٌ ٺې ذنى‬
‫ٺړټ چې ىٯٌب و ڂ‪٫‬ح‪ ٍٚ‬ؾحىٿْص ًجٌو ٌُٖ ٶٌجچْڅ جً چ‪٧‬حڂٌچو چو‬
‫ڂنٽ‪،‬جً و نپٿٌ جْالڂِ جً ڂٿِ چٌجڂٌْٓ جً جٌَښطٌچٌ پو ْحضٿٌ یې‬
‫ټْنګحٌ ٺحًه‪ ،‬جً پو ىٯٌ څهو و وٲح‪ ٨‬پو الٌه ٺې ىٍ ډًټ ٶٍذحچٌْ ضو‬
‫قح‪ٍٞ‬ېىټ‪.‬‬
‫ٺو پو ٌّه ژًٌ چ‪ ٍ٧‬و جْالڂِ چړۍ ض‪٫‬ٿْڃِ ذيٍْ ضو ًګًٌٌ چٌ ًذو ًّنٌ‬
‫چې و ض‪٫‬ٿْځ پو ډګٍ ٺې ىٍڅو و ٮٍخ پو پٌٌُ پو ډُّجّڅ ٌٖې ‪ٍ٢‬قو‬
‫ًٌجڄ وُ‪ .‬جً چطحتؽ یې ىځ پو ىڃحٮو ذڼو ٺې ٌجڅٍګنىېږُ چې ٮٍخ یې‬
‫ٮٌجړُ‪.‬‬
‫وٮو ډًټ ض‪٫‬ٿْڃِ جچكٍجٰ پو ڂٓٿڃحچٌ پٌىحچٌ جً چ‪٧‬حڂٌچٌ څهو ٌّ‬
‫ىٍجړنُْ ْنؿٌټ ٌٍٖ جً جچٷالذِ ‪٪‬الؼ ٮٌجړُ‪ ،‬نٌ وج چې پٍ جْالڂِ‬
‫چړۍ ضپٽ ٌُٖ پٍوُ پحپٌچٻِ قحٺڃْطٌچو و وٮو ډًټ جْحِْ ‪٪‬الؼ پو‬
‫ڂم ٺې ننډ ًجٶ‪ ٩‬وُ چٌ ‪٢‬رْ‪ ِ٫‬وه چې پٌڂړٍ ذحّى و جڂص ٌّښطْنِ جً‬
‫ڂؿحىى ذچْحڄ و وٮو ننډ و پو ڂنځو ًړپٌ پپحٌه ٌجپٌٌضو ِٖ‪ ،‬ٺو څو ىځ‬
‫چې وٮو ٺحٌ ذو و ٌّې ‪٪‬رٌٌُ ڂٍقٿې پپحٌه پو جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې ٌّ‬
‫څو ج‪ٍ٣ٞ‬جخ ٌجڂنځطو ٺړُ چې و ضىذٍْ‪ ،‬غرحش جً جْطٷحڂص پو چطْؿو‬
‫ٺې ذو ذْح پو نپٿو پو ڂنځو ځِ‪.‬‬

‫‪82‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫پردي معيارًنو‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫چ‪٧‬حڀ جً ٶٌجچْڅ ىٯو څو وُ چې و ټٌپنٌ جً جٲٍجوً قٷٌٴ‪ً ،‬ؾحتد جً‬

‫ڂٓإًپْطٌچو ض‪ْ٫‬نٌُ جً پو ټٌپنٌ ٺې و ٲٓحو جً ج‪ٍ٣ٞ‬جخ ڂهو چِْٓ‪.‬‬
‫نٌ و چ‪٧‬حڀ ؾٌړًټ جً و ٶٌجچْنٌ ض‪ٌّٛ‬د ذحّى و ټٌپنې و وّڅ‪ ،‬ٲٍىنګ‪،‬‬
‫جنالٶِ جً ڂ‪٫‬نٌُ جٌَښټٌچٌ‪ْْ ،‬حِْ‪ ،‬جؾطڃح‪ ،ِ٪‬جٶط‪ٛ‬حوُ‪ ،‬ضحٌّهِ‬
‫جً ‪٢‬رْ‪ً ِ٫‬جٶ‪ْ٫‬طٌچٌ جً قٷحتٷٌ پو ٌڼح ٺې جً و ټٌپنَ و ًٌجچِ(ًٌقِ)‬
‫ٺْٳْص پو چ‪ ٍ٧‬ٺې چٌْپٌ ٍْه ضٍٍْه ِٖ‪ ،‬ضٍڅٌ وجِْ چٗې چې‬
‫ٮٌښطنې جً ‪ًٌٍٞ‬ضٌچو ٌّ ډًټ ًُ جً چ‪٧‬حڂٌچو جً ٶٌجچْڅ ذٽ ډًټ‬
‫ٌجڂنځطو ِٖ‪ ،‬چې پىې قحپص ذو ذْح و ټٌپنې جً ٶٌجچْنٌ ضٍڂنځ ؾګړه جً‬
‫ٺٗڃٻٕ ٌّه ‪٢‬رْ‪ ِ٫‬چطْؿو ًُ‪ .‬ځکو چې پو ٌّې نٌج ذو ڂٓٿڃحڄ‬
‫ًپٌٓچو و نپٿٌ وّنِ‪ ،‬جنالٶِ‪ ،‬جؾطڃح‪ْْ ،ِ٪‬حِْ جً چًٌٌ جٌَښطٌچٌ و‬
‫نٌچىُ پحضې ٺېىپٌ پپحٌه ڂرحٌَه ٺٌُ‪ ،‬جً پو ذٿې نٌج ذو قکٌڂطٌچو پو‬
‫نٿٻٌ څهو و ٶٌجچْنٌ و ض‪٣‬رْٵ جً ٌ‪٪‬حّص و ٮٌښطنې پو الٌ ٺې پو ًٌَه‬
‫ٺحٌ جنٿِ‪.‬‬
‫ٺو و پٌٌضنِ ٲ‪ ٍُ٣‬جً ‪٢‬رْ‪ ِ٫‬ٲحٌڂٌپې پو ٌڼح ٺې و جْالڂِ چړۍ‬
‫جًْنِ ً‪ْ٫ٞ‬ص ضو ًګًٌٌ‪ ،‬چٌ ًّنٌ چې ضٷٍّرح پو ټٌپو جْالڂِ چړۍ ٺې‬
‫و ًپٌٓچٌ جً چ‪٧‬حڂٌچٌ ضٍڂنځ پو ضېٍې ٌّې پېړۍ ٌجىْٓې ضٍنو جً چو‬
‫ضڃحڂېىًچٻې ؾګړه ًٌجچو وه‪ .‬و وې ؾګړې ٌّ پٌٌی ىٯو ڂٓٿڃحڄ‬
‫ًپٌٓچو‪ ،‬جْالڂِ ضكٍّٻٌچو جً چي‪ٟ‬طٌچو وُ چې جچٓحچحڄ و جهلل ‪ ‬ذنىه‬
‫ګحڄ ګڼې جً و ىٯٌب پپحٌه و جهلل ‪ ‬و ٶحچٌڄ پٿِ ٺېىټ و ټٌټ ذٍّٗص و‬
‫ْ‪٫‬حوش ڂ‪ٛ‬ىٌ ګڼِ‪ ،‬ځکو چې ىٯٌب ًجّې چې جچٓحچحڄ جهلل ‪‬‬
‫پْىجٺړُ وُ جً ىڃحٮو جهلل ‪ ‬و وًب پو ٮٌښطنٌ‪ًٌٍٞ ،‬ضٌچٌ جً‬
‫جْط‪٫‬ىجوًچٌ ضٍ ىٍ چح ښو پٌه وٍ‪ ،‬چٌ ‪٢‬رْ‪ ِ٫‬وه چې و ىٯو پو پٌٌُ‬
‫ٌجپېږټ ٌٖی ٶحچٌڄ وې و ذٍّٗص و چحًٌ ضٍ ټٌپٌ ښو ضن‪ْ٧‬ڃًٌچٻَ جً‬
‫ْڃرحپًٌچٻَ ًُ‪ ،‬چې و ىٯو و ض‪٣‬رْٵ پپحٌه ڂٓٿڃحڄ ًپٌٓچو جً‬

‫‪83‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫پردي معيارًنو‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جْالڂِ چي‪ٟ‬طٌچو و نپٽ پحّښص جً ّح پو ڂنځو ضٿٿٌ پو ؾګړه کې جنطو‬

‫وُ‪.‬‬
‫و ؾګړې ذٽ پٌٌٍ ذْح ىٯو ڂٓطرى‪ ،‬ؾحذٍ جً (ْْٻٌپٍ) چ‪٧‬حڂٌچو وُ چې‬
‫وّڅ جً و ڂٓٿڃحچٌ ټٌپنٌ ٮٌښطنٌ ضو پو ىېڅ جىڃْص ٶحتٽ چىُ‪.‬‬
‫ڂٓطرىً چ‪٧‬حڂٌچٌ و ٮٍخ جً ٮٍذِ جْط‪٫‬ڃحٌُ ٶٌضٌچٌ و ذٍالْۍجً و‬
‫جْالڂِ ٶٌجچْنٌ و پو ڂنځو ًړپٌ پپحٌه وجْې ٶٌجچْڅ ٌجڂنځطو ٺړُ چې‬
‫و ټٌپنې و ٲ‪ ٍُ٣‬جً ‪٢‬رْ‪ ِ٫‬ٮٌښطنٌ ٍْه ىېڅ جړل چو پګٌُ‪ .‬نٌ پو ‪ْ٪‬څ‬
‫ًنص ٺې پو نپٽ ټٌټ ٶٌش جً ٲٗحٌ ٍْه پو ڂٓٿڃحچٌ ًپٌٓچٌ و نپٿٌ‬
‫چ‪٧‬حڂٌچٌ قحٺڃْص جً و نپٿٌ ً‪ ِ٫ٞ‬ٶٌجچْنٌ ض‪٣‬رْٵ ضو وًجڀ ًٌٺٌُ‪،‬‬
‫چې پىې الٌه ٺې و پٻٌچٌ جً ّح ڂْٿٌْچٌچٌ ڂٓٿڃحچحچٌ جً آَوُ‬
‫ٮٌښطٌچٻٌ و ًژپٌ پپحٌه ىځ و ىڃحٮٌ ٶٌجچْنٌ پڃنو چِْٓ چې وًب پو‬
‫نپٿو ؾٌړ ٺړُ وُ‪.‬‬
‫و ڂٓٿڃحچې چړۍ و ىېٌجوًچٌ ضٷٍّرحً ټٌټ جْحِْ‪ ،‬قٷٌٶِ‪ ،‬ڂىچِ‪،‬‬
‫ؾنحِّ‪ ،‬جٶط‪ٛ‬حوُ جً چٌٌ ٶٌجچْڅ پو ضېٍې ٌّې ّح ٌّې چْڃې پېړۍ‬
‫ٌجىْٓې پٍ ٮٍذِ ذنٓټٌچٌ ًالړ وُ‪ ،‬چې و ٮٍذِ ىېٌجوًچٌ و‬
‫جْط‪٫‬ڃحٌُ ىڅٌ پو چطْؿو ٺې ٌجڂنځطو ٌُٖ وُ‪.‬‬
‫و جْالڂِ چړۍ پو ىېٌجوًچٌ ٺې ضٷٍّرحً ټٌټ ڂٿِ جً ذْڅ جپڃٿٿِ ض‪ٛ‬حڂْځ‬
‫جً ٲْ‪ٛ‬ٿې و ىٯٌ ٶٌجچْنٌ جً ضړًچٌچٌ پو ٌڼح ٺې ضٍ ٍْه ٺېږُ چې و‬
‫ٮٍخ و ڂ‪ٛ‬حپكٌ و نٌچىُ ْحضٿٌ پپحٌه ً‪ ٌُٖ ٩ٞ‬وُ‪.‬‬
‫و ٶٌجچْنٌ پو ډګٍ ٺې چو ٌّجَې وج چې پو ْْڃو یُْه ضٌګو پو ىېٌجوًچٌ‬
‫ٺې ٮٍذِ ډًپو ٶٌجچْڅ چحٲً وُ‪ ،‬ذٿکې و جْالڂِ ىېٌجوًچٌ قٻٌڂطٌچو‬
‫پو ټْنګو و ىٯٌ چړٌّجپٌٶٌجچْنٌ جً و ذٍُٗ قٷٌٶٌ جً و ڂٿګًٍ ڂٿطٌ‬
‫پهٌج و ؾٌړً ٌٌّٖ ٶٌجچْنٌ ڂنٿٌ ضو ىځ ژڂڅ ګٍځٌپَ ٌُٖ چې و ىٯٌ‬
‫پو ً‪ ٩ٞ‬ٺې ج‪ٚ‬الً جْالڂِ ٍّٖ‪٫‬ص جً و جْالڂِ چړۍ ٮٌښطنٌ ضو ځحٍ‬
‫چىٍ ًٌٺړټ ٌٍٖ‪ .‬نٌ ٮٍذِ ىېٌجوًچٌ‪ ،‬و ڂٿګًٍڂٿطٌ جوجٌې‪ ،‬و جڂنْص‬

‫‪84‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫پردي معيارًنو‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٌٌٖی جً چًٌٌ ٮٍذِ جوجًٌ نپٿٌ وٮٌ ٶٌجچْنٌ ضو وجْې ٶىجْص ًٌذښٿَ‬
‫وٍ چې و ٶٍآڄ کٍیځ جً و ٍّٖ‪٫‬ص ٶىجْص یې پو ڂٷحذٽ ٺې ًٌضو ىېڅ‬
‫جىڃْص چو پٍُ‪.‬‬
‫و ڂػحټ پو ډًټ ٺو ٌّ ٺحٌ ىٍڅٌ (وّڅ) قٍجڀ ٺړٍ جً ّح الَڀ ٺړٍ ًُ‪ ،‬نٌ‬
‫چې و (ذٍُٗ قٷٌٶٌ) جً ّح پو چًٌٌ چړٌّجپٌ ٶٌجچْنٌ ٍْه چې ج‪ٚ‬الً و‬
‫ٮٍذْحچٌ و ڂ‪ٛ‬حپكٌ و نٌچىُ ٺٌپٌ پپحٌه پْٻٽ ٌُٖ وُ ڂٯحٍّش ًپٍُ‬
‫چٌ ىٿطو ذو ىًٍ ڂًٍ و ٍّٖ‪٫‬ص پو پٍضٿو وٮٌ ٮٍذِ ٶٌجچْنٌ ضو ضٍؾْف‬
‫ًٌٺٌټ ٺېږُ‪ ،‬جً و ٍٖ‪ ِ٪‬ٶحچٌڄ و ض‪٣‬رْٵ ڂهنٌٍْ ذو ٺېږُ‪.‬‬
‫جً ٺو چېٍې ٺٌڀ ىېٌجو و ٍٖ‪ ِ٪‬ٶٌجچْنٌ پو پٿِ ٺٌپٌ ج‪ٍٚ‬جٌ ًٺړُ‪ ،‬چٌ‬
‫ذْحذو پو ډًټ ډًټ ض‪ٍُّ٫‬جضٌ جً ذنىُّچٌ ٍْه ڂم ٺېږُ جً ّح ذو پو ىٯو‬
‫ىېٌجو ٺې و ٍٖ‪ ِ٪‬چ‪٧‬حڀ و پو ڂنځو ًړپٌ پپحٌه وْْٓې جً ٺٌوضح ګحچې‬
‫پو ٺحٌ جچٌټ ٺېږُ‪ ،‬جً ّح ذو یې ىځ پو ڂٷحذٽ ٺې و وجنٿِ ؾګړې پپحٌه‬
‫ځْنې جٶٿْطٌچو و قٷٌٶٌ و ٮٌښطٿٌ پو ذيحچو ٌجپٌٌضو ٺٌُ جً پو ىٯٌ‬
‫څهو ذو و (ذْڅ جپڃٿٿَ) ڂالضړ پپحٌه ىٍجړنُْې ىڅې پو ٺحٌ جچٌُ‪.‬‬
‫پو وٮو ډًټ ٮٍْ ٲ‪ ٍُ٣‬جً ضپٽ ٌٌّٖ ٶٌجچْنٌ جً چ‪٧‬حڂٌچٌ څهو و‬
‫نال‪ٌٚ‬ڄ پو الٌه ٺې پو ډېًٍ جًږوً ضٻٍجٌُ ضؿٍذٌ‪ ،‬ڂٓٿٓٽ َٮځ جً ‪ٚ‬رٍ‬
‫ًًٌْطو ڂٓٿڃحچٌ ڂٳٻٍّنٌ ضو وج غحذطو ٌٖه چې و نال‪ٌٚ‬ڄ ٌّجَې ٌّه‬
‫الٌه ٖطو جً ذّ‪ ،‬جً ىٯو الٌه و ڂٓٿ‪ ٌ٣‬چ‪٧‬حڂٌچٌ پو نالٰ و ٌّه ڂٓٿف‬
‫ؾيحوُ جً جچٷالذِ پحڅٌڄ الٌه وه چې پو چطْؿو ٺې یې ذحّى وٮو و پٍوٌّ‬
‫پو الِ ؾٌړ ٌُٖ چ‪٧‬حڂٌچو جً و ىٯٌب پهٌج چحٲً ٌُٖ ٶٌجچْڅ پو ٌّ‬
‫ڂهُْ ډًټ پو ڂنځو ًالړ ِٖ‪ ،‬جً پٍ ځحٍ یې پىجْې قحټ ٺې جْالڂِ‬
‫ٶٌجچْڅ چحٲً ِٖ چې پو ىٯٌ څو و وٲح‪ ٨‬پو نح‪ ٍ٢‬پو ْْحِْ‪ ،‬ٲٻٍُ‪،‬‬
‫جؾطڃح‪ ِ٪‬پٌځِ جً ‪٪‬ٿڃِ ډګًٍچٌ ٺې چو ْطړې ٺېىًچٻې ىڅې پو الٌ‬
‫ًجچٌټ ِٖ‪.‬‬

‫‪85‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫پردي معيارًنو‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و ىٍ ىېٌجو پٌځِ جً جڂنْطِ ځٌجٺٌچو و وې پپحٌه ؾٌړېږُ چې و ىٯو‬

‫ىېٌجو و جًْېىًچٻٌ و ژًچى پپحٌه ٌّه ډجډڂنو ٲ‪ٟ‬ح ضأڂْڅ ٺړُ‪ ،‬و‬
‫ىېٌجو و ؾٯٍجٲْحِّ جً ڂ‪٫‬نٌُ ٍْقىجضٌ ْحضنو ًٺړُ‪ ،‬پٍ ىېٌجو جً‬
‫ًپّ یې و ٍّٮٽ ڂهو ًچِْٓ‪ ،‬جً و ‪ًٌٍٞ‬ش پو ًنص ٺې و قٵ و جغرحش‬
‫جً پو ىٯو څهو و وٲح‪ ٨‬پو الٌ ٺې پو ڂېړجچو ًؾنګېږُ‪.‬‬
‫ىڃىجٌچگو جڂنْطِ ځٌجٺٌچو وچىه پٍُ چې پو ىېٌجو ٺې و چحٲًً‬
‫ٶٌجچْنٌ ض‪٣‬رْٵ ض‪ٟ‬ڃْڅ ٺړُ‪ ،‬و ىٍ ډًټ ‪٦‬ٿځ جً ٲٓحو ڂهو ًچِْٓ‪ ،‬و‬
‫الښو جڂنْص و ضأڂْڅ پپحٌه ڂؿٍڂْڅ ض‪٫‬ٷْد ٺړُ‪ ،‬پو ټٌپنو ٺې و‬
‫ڂٳٓىّنٌ ځحپې ًپټٌُ جً پو ڂنځو یې ٌِّْ‪ .‬جً ىځ و ‪ًٌٍٞ‬ش پو ًنص‬
‫و پٌځِ ځٌجٺٌچٌ ضٍڅنګ و وښڃڅ پو نالٰ ًؾنګېږُ‪.‬‬
‫ٌّ ځٌجٺڃڅ پٌځ جً ًّښې جً ٲ‪٫‬حپې جڂْنطِ ٶٌجًې ذحّى ضٍ ىٍڅو و ڂهو‬
‫و نپٽ وّڅ‪٪ ،‬ٷْىې‪ ،‬ىېٌجو‪ً ،‬پّ جً ٲٍىنګ پو ٮٌښطنٌ و ٌّه ڂن‪٧‬ځ‬
‫جّډّحپٌژّٹ چ‪٧‬حڀ جً چ‪ٛ‬حخ پو ًْْٿو ًپٌىٌټ ِٖ‪ ،‬جً و وٮٌ ٮٌښطنٌ و‬
‫ضكٷٵ پو الٌه کې و ٶٍذحچۍ ًٌٺٌپٌ پو ًٌقْو ًًٌَټ ِٖ‪ ،‬ضٍڅٌ ىٯٌب‬
‫نپٽ ځحڄ و ڂ‪٫‬حٔ جً ً‪ْ٦‬ٳې پو ذىټ ٺې و جؾٍْ جً چٌٺٍ پو قْع ًچو‬
‫پْژچِ‪ .‬ذٿکې ضٽ و ٍْښنىچې جً ٶٍذحچۍ پپحٌه و ڂؿحىى پو ‪ٚ‬ٳص ضْحٌ‬
‫ًُ‪ ،‬نپٽ ڂٓإًپْطٌچو پو جهلل ‪ ‬څهو و ًېٍې جً پو ىٯو څهو و‬
‫ڂٻحٲحش جً ڂؿحَجش پو ًٌقْو ٍْضو ٌٌُْ‪.‬‬
‫و جْالڀ ْطٍ پْٯڃرٍ‪ ‬نپٽ و ج‪ٚ‬كحذٌ ٺٍجڂٌ ٌ‪ ِٞ‬جهلل ‪٪‬نيځ پٌځ پو‬
‫ىڃىٮو ًٌقْو ًٌَپَ جً ْڃرحټ ٺړٍ ؤ‪ .‬چٌ ځٻو نٌ یې ًٺٌالٍ ٌٖټ چې‬
‫پو ډېٍه پږه ڂٌوه ٺَ و ‪ٍ٪‬ذٌ پو ؾٍُّې جً و ىٯې پو ٖح جً نٌج ْْڃٌ‬
‫څهو و ٺٳٍ جً ٍٖٸ ټٯٍ ًٌټٌټ ٺړُ‪ ،‬جً و چړۍ و ٌّې پٌّې جڂپٍج‪ٌٌ٢‬ۍ‬
‫(ٲحٌِ) جْطرىجوُ قحٺڃْص ضو و پحٍ ټٻَ ٺېږوُ‪.‬‬

‫‪86‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫پردي معيارًنو‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و پْٯڃرٍ‪ ‬و ج‪ٚ‬كحذحچٌ جً ضحذ‪ْ٫‬نٌ پو جْالڂِ ‪٪‬ٷْىې ْڃرحټ پښٻٍ چو‬

‫ٌّجَې وج چې پو پڼىه ڂٌوه ٺې ٌّ پٌٍ ځٌجٺڃڅ وًپص ضأّْْ ٺړ چې‬
‫قىًو یې پو چْڅ جً ٶٌٶحَ څهو چٌْپِ ضٍ ڂٍجٺٕ جً جْپحچْح پٌٌې‬
‫ٮُېىپِ ًً جً و ىنى جً ڂىّطٍجچې پٍ ْڃنىًٌچٌ یې ًجٸ چٿېىه‪ ،‬ذٿکې‬
‫و چړۍ پٌٌّ پٌٌّ وًپطٌچٌ ذو ٺٌښښ ٺحًه چې و نپٿِ ذٷح پپحٌه و‬
‫جْالڂِ وًپص قڃحّص قح‪ٚ‬ٽ ٺړُ‪.‬‬
‫نٌ ٺو و چڅ ًٌځې و جْالڂِ چړۍ پٌځٌچٌضو ًګًٌٌ چٌ ًذو ًّنٌ چې‬
‫ىٍڅو یې و نپٽ ڂح‪ َٞ‬پو نالٰ و پٍوٌّ پٍ ڂ‪ْ٫‬حًٌچٌ ًالړ وُ چې‬
‫ڂٗه‪ٛ‬حش یې پو الچىې ډًټ ذْحچٌپَ ٌٖ‪:‬‬
‫و چڅ ًٌځې و ڂٓٿڃحچٌ ىېٌجوًچٌ پٌځٌچو پو ڂؿڃٌ‪ ٨‬ٺې پو وّڅ جً وّنِ‬
‫جٌَښطٌچٌ ډېٍ پٍې ْحضٽ ٺېږُ‪ ،‬پو ضٍذْو جً چ‪ٛ‬حخ ٺې یې وّڅ‪،‬‬
‫‪٪‬ٷْىه‪ ،‬آنٍش‪ ،‬جْالڂِ ضحٌّم جً و جْالڀ پٌځِ ضحٌّم ىېڅ ځحٍ چو‬
‫پٍُ‪ .‬ىڅو ٺېږُ چې پٌځٌچو جً جڂنْطِ ځٌجٺٌچو و ْْٻٌپٍُّڀ (ذې‬
‫وّنۍ) پو ج‪ٌٚ‬پٌ ًًٌَټ ِٖ‪ ،‬ضٍڅٌ و ىٯٌب پو َړًچٌ ٺې و جْالڀ پپحٌه‬
‫ىېڅ ډًټ ڂٓإًپْص جً ًٲحوجٌُ ځحٍ ًچو چِْٓ جً ٺٌڂو ًٌځ و نپٽ‬
‫ڂٓطرى قحٺځ و ٶٌڂحچىې پٍ ځحٍ ٍٖ‪ ِ٪‬جًجڂًٍ جً جقٻحڂٌ ضو ضٍؾْف‬
‫ًٌچکړُ‪.‬‬
‫و جْالڂِ چړۍ پٌځٌچو ‪٪‬ڃالً و جْط‪٫‬ڃحٌُ ىېٌجوًچٌ و پٌځِ ٺحٌپٌىحچٌ‬
‫جً جْطحيجچٌ پهٌج پو ٮٍذِ ّح ًٌِْ چ‪ٛ‬حخ جً ڂ‪ْ٫‬حًٌچٌ ًٌَټ ٺېږُ‪،‬‬
‫جً ذْح پٌځِ جٲٍٓجڄ و پٌړً َوه ٺړً پپحٌه ىڃحٮٌ جْط‪٫‬ڃحٌُ ىېٌجوًچٌ‬
‫ضو جْطٌټ ٺېږُ چې و ىٯٌب پو پٌځِ پٌىنطٌچٌچٌ ٺې َوه ٺړې ًٺړُ‬
‫جً و پٌځِ َوه ٺړً ضٍ څنګ یې پو ىٍ ډًټ جْالڂِ جٲٻحًٌ جً جچګېٍچٌ‬
‫څهو (ڂحٮُه پٍېڃْنځٽ) ىځ ضٍ ٍْه ِٖ‪.‬‬
‫ډېٍ ځٿو وجْې ىځ پْښ ٌُٖ چې وٮو ډًټ پٌځَ جٲٍٓجڄ ذْح پو نپٿٌ‬
‫ىېٌجوًچٌ ٺې و ىڃحٮٌ جْط‪٫‬ڃحٌُ ىېٌجوًچٌ پو ګټو پو ٺٌوضح ګحچٌ الِ‬

‫‪87‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫پردي معيارًنو‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پٌٌې ٺٌُ جً نپٽ ڂٿِ جً ٶحچٌچِ چ‪٧‬حڂٌچو و ذٽ چح پپحٌه ٌجپٍځٌُ‪،‬‬

‫چې ًًٌْطو ذْح پٌځ جً جڂنْطِ ځٌجٺٌچو ىځ پو پټٌ ْطٍګٌ و ىڃىٮٌ‬
‫ٺٌوضحچْحچٌ پو ٶٌڂحچىه چٿېږُ‪.‬‬
‫و جْالڂِ چړۍ و ىېٌجوًچٌ پٌځٌچو پو ذېالذېٿٌ ضړًچٌچٌ جً ٶٍجٌوجوًچٌ‬
‫پو وجْې ډًټ پو ٮٍذِ ىېٌجوًچٌ پٌٌې ضړټ ٌُٖ چې و ىٯٌب پو جؾحَې‬
‫جً ڂٌٌٗې پٍضو ٌّ جٶىجڀ ىځ چِٗ ٺٌالٍ‪ًْ .‬ٿَ‪ْ٢ ،‬حٌٍ‪ٌّ ،‬ځِ ْحڂحڄ‬
‫آالش جً پٌژّٓطْٻَ ًْحتٽ و وجَْ ٶٍجٌوجوچٌ پو ضٍځ ٺې و ىڃحٮٌ‬
‫جْط‪٫‬ڃحٌُ ىېٌجوً پهٌج ًٌضو ذٍجذٍېږُ چې پو ىېڅ ډًټ ذحّى پو ىٯٌ‬
‫څهو و جْالڀ و وٲح‪ ٨‬پپحٌه ٺحٌ ًجچو نٓطٽ ِٖ‪.‬‬
‫پو جًْْنٌ پٌځٌچٌ ٺې یٌجَې ىٯو جٲٍٓجڄ پٌړً ٌضرٌ ضو ٌْېىالٍ ِٖ‬
‫چې پو ڂٻڃٽ ډًټ یې وّڅ جً وّنِ جٌَښطٌچٌ ضو ٖحٺړې ًُ جً و‬
‫جْط‪٫‬ڃحٌُ ٶٌضٌچٌ و ج‪٪‬طڃحو ًړ ګٍځېىپِ ًُ‪ .‬و ضٍٲْ‪ ٩‬جً جٌضٷح پپحٌه‬
‫وجْې ٍٖجّ‪ ١‬جً ڂ‪ْ٫‬حًٌچو ًٌضو ټحٺٽ ٌُٖ چې و وّنِ ٲٻٍ پًٍچٻِ‬
‫جٲٍٓجڄ ذحّى ىېڅٻٿو پو ىٯٌ ذٍجذٍ ٌجچِٗ‪ ،‬جً ٺو چېٍې ٌّ چْځ ځحٍ‬
‫ٺٌڀ ڂٓٿڃحڄ جٲٍٓ و نپٽ پٌځِ پْحٶص جً ً‪ْ٦‬ٳٌُ ًړضْح پو جڂٿو ٺٌڂې‬
‫پٌړې ٌضرې ضو پو ٌْې ىپٌ ذٍّحپَ ىځ ِٖ چٌ ىٯو ىځ پو ذېالذېٿٌ پٿڃٌ و‬
‫ٶْحوش پو ڂٌٶٱ څهو پٍُ ْحضٽ ٺېږُ‪ ،‬ذىچحڂېږُ جً ّح و ٺٌوضح جً ّح‬
‫ٺٌڀ ذٽ ضٌٌ پو ؾٍڀ ذنىُ کېږُ جً یحج‪٪‬ىجڂېږُ‪.‬‬
‫و جْالڂِ چړۍ جًْنِ ‪ٓ٪‬ٻٍُ ځٌجٺٌچو و وې پٍځحٍ چې پو ىېٌجو جً‬
‫ڂٷىْحضٌ څهو وٲح‪ً ٨‬ٺړُ جً ىځ یې جڂنْطِ ځٌجٺٌچو و ڂؿٍڂْنٌ جً‬
‫ڂٳٓىّنٌ ڂهو ًچِْٓ جً و ټٌپنې ‪ٚ‬حپف نٿٹ و ًٍٍّٖ جً ‪٦‬حپڃٌ نٿٻٌ‬
‫پو ٍٖ څهو ًژٮٌٌُ‪ ،‬پو نپٿو و نپٿٌ ًپٌٓچٌ پو نالٰ ؾنګېږُ‪ ،‬و‬
‫نپٽ ڂٿص پو نالٰ و پٍوٌّ پو ٮٌښطنو ‪ٓ٪‬ٻٍُ ٶٌش جْط‪٫‬ڃحپٌُ‪،‬‬
‫ذڃٌچو پٍې جًًٌُ‪َ ،‬چىجچٌچو ضٍې ډٺٌُ جً و نپٽ ٺٌٌ جً ٺٿِ پٍېښٌوپٌ‬
‫ضو یې ڂؿرٌٌ ًُ‪.‬‬

‫‪88‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫پردي معيارًنو‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پٌپّْ ىځ و ڂؿٍڂْنٌ‪ ،‬ڂٳٓىّنٌ‪ ،‬ڂٿِ ٮىجٌجچٌ جً و ٲكٗح و‬

‫نًًٌٌچٻٌ ضٍڅنګ وٌېږُ جً جڂنْص یې ضأڂْنٌُ‪ .‬نٌ پو ڂٷحذٽ ٺې و‬
‫ټٌپنې ‪ٚ‬حپف نٿٹ‪٪ ،‬ٿڃحء‪ ،‬ڂؿحىىّڅ‪ ،‬ڂٿِ ڂهٌٌ جْالڂِ ٖه‪ْٛ‬طٌچو‬
‫ضړُ‪ً ،‬ژچِ ّې جً ّح یې و َچىجڄ ضْحًٌضو ًٌٮٌٌځٌُ‪.‬‬
‫ىڃىٮو ځٌجٺٌچو و ًْٿې جً ًٌَ پو ڂټ نٿک جْالڀ ضو پو ٌجګٍځېىپٌ‬
‫څهو جّٓحًٌُ‪ .‬ڂٓٿڃحڄ وج‪ْ٪‬حڄ‪ ،‬و جْالڀ ڂىجٲ‪ْ٫‬څ جً ڂؿحىىّڅ چِْٓ‬
‫جً پٍ ڂكحٌذٌ ٺٳٍُ ىېٌجوچٌ یې و څٌ پٌْٓ پو ڂٷحذٽ ٺې نٍڅٌُ‪ ،‬جً‬
‫وج ىٍ څو ځٻو ٺٌُ چې وًب و ذٽ چح پو الِ‪ ،‬و ذٽ چح پو ٲٻٍ جً‬
‫چ‪ٛ‬حخ جً و ذٽ چح و جىىجٲٌپپحٌه ًٌَټ ٌُٖ وُ‪.‬‬
‫ډېٍ ځٿې ًپْىټ ٌٖټ چې و پٍوٌّ و ٍّٮٽ پو ًنص ٺې و ڂٓٿڃحچٌ‬
‫ىېٌجوًچٌ پٌځْحڄ و وٲح‪ ٨‬جً ڂٷحًڂص پٍ ځحٍ و ٍّٮٿګًٍ ضٍ څنګ‬
‫وٌېىپِ جً و ىٯٌب ضٍ ٶٌڂحچىې الچىې و نپٽ ڂٿص پو نالٰ ؾنګْىپِ‬
‫وُ جً وجْط‪٫‬ڃحٌ و پحضې ٺْىً جً وًجڀ پپحٌه یې و ٮالڂۍ پو قحپص ٺې‬
‫ىځ ٶٍذحچِ ًٌٺړې وه‪ ،‬چې ښو ڂػحټ یې پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې و ًٌْحچٌ‬
‫ضٍڅنګ و جٲٯحچِ پٌځ وٌّىټ ؤ‪ .‬جً وج وٍ جًِ یې ذْح ًّنٌ چې و‬
‫ىڃحٮو پٌځ جً ڂٿېٌٗ پحضې ٌٖچِ و جڂٍّٻحِّ پٌځٌچٌ ضٍڅنګ و نپٽ‬
‫ڂٿص پو نالٰ پو ؾګړه جنطو وُ‪.‬‬
‫پىجْې قحټ ٺې چې و ڂٓٿڃحچٌ ىېٌجوًچٌ و پٌځٌچٌ جً جڂنْطِ جٌګحچٌچٌ‬
‫وٮو قحټ ًُ‪ ،‬چٌ ‪٢‬رْ‪ ِ٫‬ذو ًُ چې و ڂٓٿڃحچٌ ڂٿطٌچٌ ذح جقٓحْو‬
‫ٮٍْضِ‪ ،‬پو وّڅ جً آَوۍ ڂْڅ ځٌجچحڄ و ٌّ ڂػرص ذىپٌڄ پو چْص و وٮو‬
‫ډًټ پٌځٌچٌ جً جڂنْطِ جٌګحچٌچٌ پو نالٰ پو ًْٿٌجپو ڂرحٌَه الِ پٌٌې‬
‫ٺٌٍ ٺو څو ىځ چې ډېٍه ذو ًٌضو وٌچو ضڃحڂېږُ‪ .‬ىٯٌب و ضرىیٿۍ پپحٌه‬
‫ښحِّ ذٿو الٌ ًچو پٍُ‪ ،‬ځٻو چې ْْٻٌپٍ (ذَ وّنو) پٌځٌچو‪ ،‬پٍوُ‬
‫پحپٌچٻِ ؾنٍجالڄ جً و پٍوٌّ پهٌج ؾٌړ ٌُٖ قٻٌڂطٌچو جً قحٺڃحڄ یې و‬

‫‪89‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫پردي معيارًنو‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫‪٪‬ٷٽ جً ڂن‪٣‬ٵ نرٍې ضو چو ٮٌږ ږوٍ‪ ،‬جً چو یې و نپٿٌ جْط‪٫‬ڃحٌُ‬

‫ذحوجٌجچٌ پهٌج و جًٌېىپٌ جؾحَه پٍُ‪.‬‬

‫ج‪٪‬الڀ پو ټٌپنو ٺې و ‪٪‬ڃٌڂِ پٌىحًُ جً جؾطڃح‪ ِ٪‬الٌښٌچې ڂٓإًپْص‬

‫پو ٮحړه پٍُ‪ .‬پىې ڂ‪٫‬نَ چې ج‪٪‬الڀ ذحّى و ټٌپنې و ټٌپٌ ‪٢‬رٷحضٌ جً ًګړً‬
‫و ٲٻٍُ جٌضٷح پپحٌه ٺحٌ ًٺړُ‪ ،‬نٿٹ پو قحالضٌ څهو ذحنرٍه ًْحضِ‪ ،‬و‬
‫وّنِ‪ ،‬ڂٿِ‪ ،‬جؾطڃح‪ ِ٪‬جً ٲٍىنګِ جٌَښطٌچٌ و پحپنې جً پو ىٯٌ څهو و‬
‫وٲح‪ ٨‬پو الٌ ٺې جٲٍجو جً ټٌپنُْ ذنٓټٌچو جً جوجٌې نپٿٌ ڂٓإًپْطٌچٌ ضو‬
‫ڂطٌؾو ٺړُ‪ ،‬و قٻحڂٌ جً چحًٌجٺٌ و ٺړً ًړً ڂػرطو څحٌچو ًٺړُ‪،‬‬
‫ٲٻٍُ جً جوذِ جذطٻحًٌچٌ ضو و ټٌپنې ذح جْط‪٫‬ىجوه ًګړُ ًىڅٌُ‪ ،‬جً ىځ‬
‫و ټٌپنې و ضٍٲْيِ يًٴ و پٌٌه ٺٌپٌ پپحٌه وجْې جوذِ ڂٌجو ٌجڂنځطو‬
‫ٺړُ چې و ټٌپنې پو جٲٍجوً ٺې ‪ٌ٪‬ج‪٢‬ٱ جً جقٓحْحش و نٍْ جً پٌړً‬
‫جچٓحچِ جىىجٲٌ پو پٌٌ څپحچى ٺړُ‪ ،‬جً و ىٍ ډًټ ٍٖ‪٦ ،‬ٿځ جً جذطًاټ‬
‫څهو و نٿٻٌ پو َړًچٌ ٺَ ٺٍٺو و ضٽ پپحٌه ژًچىۍ ًْحضِ‪.‬‬
‫پو وې ًنص ٺې ج‪٪‬الڀ و نپٽ ضحٌّم ضٍ ټٌپٌ پٍڂهطٿٿې ڂٍقٿې ضو‬
‫ٌْېىپَ چې ‪٪‬ڃٌڂحً پو وٌې ‪ٚ‬نٳٌچٌ ًّٗٽ ٺېږُ‪:‬‬

‫چحپِ ج‪٪‬الڀ پٻو ٺطحذٌچو‪ ،‬ڂؿٿې‪ ،‬جنرحًٌچو جً وجْې چٌٌ چې پو پٍجنو‬

‫پْڃحچو‪ٌ ،‬چګْڅ ٖٻٽ جً ‪ ٍُٛ٪‬ډُّجّڅ چحپېږُ جً ضٷٍّرحً و ټٌپنې ټٌپٌ‬
‫پٌْطٌ نٿٻٌ ضو ٌْېږُ‪.‬‬
‫نٌ وج چې چحپٌْطِ نٿٹ ڂ‪٣‬رٌ‪٪‬حش چِٗ پٌْطٿِ چٌ و ىٯٌب پپحٌه ذْح‬
‫‪ٌٚ‬ضِ و(جًٌېىپٌ) جً ض‪ ٌٍُّٛ‬و (پْىپٌ) ج‪٪‬الڀ ٌجڂنځطو ٌٍٖ‪.‬‬

‫‪90‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫پردي معيارًنو‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫‪ٌٚ‬ضِ ج‪٪‬الڀ پٻو ٌجډٌّ‪ ،‬ٲْطې جً وې ضو ًٌضو چٌٌْحتٽ ذٍٶِ چې پو‬

‫جْحچۍ ٍْه و ىٍ چح جً ىٍې ٺٌٌچۍ ٮٌږ ضو پو ىٍ ځحٍ ٺې نپٽ پْٯحڀ‬
‫پو آْحچو ًٌ ٌٌُْ جً پو ىٯٌب ضأغٍْ ٺٌُ‪ .‬پىې پړ ٺې ٌجډٌّ ضٍ ټٌپٌ‬
‫ىٯو ڂيڃو ًْْٿو وه چې نپٽ پْٯحڀ و ْڃې‪ ،‬ٮًٍچٌ‪ ،‬وښطٌ‪ ،‬ځنګٿٌچٌ‪،‬‬
‫ًچې جً ْڃنىٌ ىٍځحٍ ضو ٌٌُْ‪.‬‬

‫ض‪ٌٛ‬یٍُ ج‪٪‬الڀ پٻو ضٿًٌُّڄ‪ْْ ،‬نڃح‪ ،‬ٺڃپٌْټٍ‪ًّ ،‬ډٌّٲٌڄ‪ْ ،‬ټْالّټ‪،‬‬

‫ضْحضٍ‪ ،‬ٲېٓرٌک جً چٌٌ چې پو ډېٍه ڂإغٍه ضٌګو جً ‪٪‬حپِ ٺْٳْص ىٍه‬
‫‪ٚ‬كنو پو ژًچىُ ډًټ و نٿٻٌ ڂهې ضو ږوُ جً پْىًچٻِ ڂٓطٷْڃحً ضٍ‬
‫ضأغٍْ الچىې ٌجًپِ‪.‬‬
‫ىٍڅٌڂٍه چې و ج‪٪‬الڀ ډًپٌچو ډېٍېږُ جً ٺْٳْص یې پٍ ڂهطٿٿی ٺېږُ چٌ‬
‫پو ىڃحٮو جچىجَه یې و ضأغٍْ جً چٳٌي ْحقو ىځ پٍجنېږُ‪.‬‬
‫جًِ پو چړٌّجپو ْ‪٣‬كو و ىٍ ډًټ ج‪٪‬الڀ ًجګِ جً ٺنټًٍټ و ذْڅ جپڃٿٿَ‬
‫‪ٚ‬يٌْچُْڀ جً جْط‪٫‬ڃحٌُ وًپطٌچٌ پو الِ ٺې وُ‪ .‬جً پو ْْڃو یُْه‬
‫ْ‪٣‬ك و یې ضٷٍذْح ټٌټ جْالڂِ وًپطٌچو جً وىٯٌب ج‪٪‬الڀ ىځ ضٍ ضأغٍْ‬
‫الچىې ٌجًْطٿَ وٍ‪ .‬و چړٌّاټ ‪ٚ‬يٌْچُْڀ پو ضٍټٌپٌ ن‪ٍ٣‬چحٸ ٺطحخ‬
‫(ّيٌوُ پًٍضٌ ٺٌپٌچو) کې چې و ټٌپې چړۍ وٺنټًٍپٌ پپحٌه و ‪ٚ‬يٌْچِ‬
‫ٺحٌپٌىحچٌ و چ‪ٍّ٧‬حضٌ جً پالچٌچٌ ڂؿڃٌ‪٪‬و وه ٌجٮٿِ چې‪:‬‬
‫((پو چړۍ ٺې ټٌټ ج‪٪‬الڀ َڂٌچږ پو ڂنګٌپٌ ٺې وٍ‪ .‬ٺو ٌّه چْڃو ؾٍّىه‬
‫چېٍې آَوه ىځ پحضې ًُ چٌ ىٯو وًڂٍه و جىڃْص جً ضأغٍْ ًړ چو وه‪ .‬ىٯو‬
‫ذو ىځ پو ٌّ چو ٌّ ډًټ و نپٿٌ جىىجٲٌ پپحٌه ًٺحًًٌ))‪ .‬ىڃىج ٌجَ پو ذٽ‬
‫ځحٍ ٺې پْٻِ‪((:‬و وچْح ټٌټ چٍٗجضِ جٌګحچٌچو جً و ٲٻٍ و نپًٍپٌ ټٌپې‬
‫جوجٌې ذحّى َڂٌچږ پو ٺنټًٍټ ٺې ًُ‪ .‬ٺو چېٍې ٺٌڂو جوجٌه َڂٌچږ‬

‫‪91‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫پردي معيارًنو‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ڂهحپٳص ًٺړُ و ىٯې و ذنىًپٌ پپحٌه ذو پو ٶحچٌچِ الًٌ چحًٌ ٺحٌ‬

‫جنٿٌ))‪ .‬ىڃىج ډًټ پْٻِ‪((:‬پو وچْح ٺې ذو ډېٍې ڂؿٿې جً جنرحًٌچو وجْې‬
‫ًُ چې پو ‪٦‬حىٍه ذو ذېالذْٽ جٲٻحٌ جً چ‪ٍّ٧‬حش نپًٍُ‪ ،‬نٌ و پٍوې ضٍ‬
‫ٖح ذو ټٌټ َڂٌچږ و جىىجٲٌپپحٌه ٺحٌ ٺٌٍ ))‪.‬‬
‫ٺو پو جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺېى ج‪٪‬الڀ و ټٌپٌ ډًپٌچٌ ‪٪‬ڃٿِ جً ًجٶ‪ِ٫‬‬
‫قحپص ضو ًګًٌٌ چٌ ًّنٌ چې پو جْالڂِ چړۍ ٺې و جْالڀ جً ڂٓٿڃحچحچٌ‬
‫پو ځحٍ ٮٍخ جً و ٮٍخ ْْحِْ‪ ،‬ٲٻٍُ‪ ،‬جؾطڃح‪ ،ِ٪‬جٶط‪ٛ‬حوُ‬
‫جًْطٍجضېژّٻٌ جىىجٲٌ پپحٌه پو ٺحٌ جچٌټ ٌُٖ وُ‪ .‬پىې ڂ‪٫‬نَ چې‬
‫ڂٓٿڃحڄ ىېٌجوًچو ضٿًٌُّچٌچو پٍُ نٌ و وې پٍځحٍ چې نٿٻٌضو جْالڂِ‬
‫جً ڂٿِ جٌَښطٌچو ًٌڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺړُ‪ٖ ،‬پو جً ًٌځ ًٌضو و ٮٍذِ ډًپو ژًچى و‬
‫ضېًٍپٌ ضٿٷْڅ ًٌٺٌُ‪ .‬ىٯو ډًټ ‪ٚ‬كنې جً پًٍګٍجڂٌچو نپًٍُ چې‬
‫ڂٓٿڃحڄ پْىًچٻِ پو جْالڂِ جٌَښطٌچٌ جً نپٽ ڂٿِ جً ضحٌّهِ ج‪ٚ‬حپص‬
‫څهو پٍوُ ٺٌُ‪ ،‬جً و ؾنّ‪ ،‬ىٌِ‪ ،‬ڂٌډ‪ ،‬ٲْٗڅ جً ٮٍذِ ټٌپنٌ پو‬
‫ضٷٿْى یې جنطو ٺٌُ‪ .‬ځٌجچحڄ جً پْٯٿې و ټٌپنې و ج‪ٌٚ‬پٌ جً ‪ٌٞ‬جذ‪ ٌ٣‬پو‬
‫نالٰ و آَوۍ پو چٌڀ ذٯحًش ضو ًٌذٌپِ‪.‬‬
‫ىڃىج ډًټ جْالڂِ ىېٌجوًچو ٌجډٌّګحچې پٍُ نٌ نپًٍچې یې و ضٿًٌُّچِ‬
‫نپًٍچٌ پو څېٍ و ژًچى پو ىٍ جړل ٺې و پٍوٌّ ڂ‪٣‬حپد جً ڂكطٌٍ‬
‫نپًٍُ‪ .‬ٺو چېٍې یې ٌّچْځ پًٍګٍجڀ و جْالڀ پو جړه ىځ ًُ چٌ ىٯو ىځ‬
‫چْڃګړې ْ‪٣‬كِ جً ‪ٌٚ‬ٲْحچو ٮٌچىې ٌّ َٖ ًُ چې و جْالڀ و‬
‫قحٺڃْص‪ ،‬جْالڂِ چ‪٧‬حڀ جً ‪ٚ‬كْكې ‪٪‬ٷْىې پپحٌه ًٌٺې ىېڅ چو ًُ‪.‬‬
‫ذٿکې ضٍ وې ًٌىحنٌج ډېٍ ځٿې و وٮو ډًټ ضٕ پو چحڂو جْالڂِ‬

‫(‪ -)۳‬و وچْــح وڂ‪٫‬ح‪ٚ‬ــًٍ وّنٌچــٌ جً ڂــًىرٌچٌ ڂهط‪ٛ‬ــٍه جچٓــحّٻٿٌپْډّح‪ ،‬و‪ٚ‬ــيٌْچُْڀ‬

‫ذكع ؼ ‪ٚ ۳‬ـ ‪۵۱۵ – ۱۶‬‬

‫‪92‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫پردي معيارًنو‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پًٍګٍجڂٌچٌ پو ًجْ‪٣‬و جْالڂِ ڂٳحىْځ ضكٍّٳٌٍ جً ّح ىځ ىٯو څو و‬

‫جْالڀ پو چحڂو ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺٌُ چې ىٯو ج‪ٚ‬الً جْالڀ چو ًُ‪.‬‬
‫و ٌجډٌّګحچٌ جً ضٿٌېًُچٌ چٌ ضٍ څنګ و چحپِ ج‪٪‬الڀ ًْحتٽ پٻو‬
‫جنرحًٌچو‪ ،‬ڂؿٿِ‪ ،‬چٍّٗې‪ ،‬چحًپٌچو جً وجْې چٌٌ ىځ ضٷٍّرحً پنځو چٌُ‬
‫ٲْ‪ٛ‬ىه و وجْې ټٌپنٌ جً پْٻٌجالچٌ پهٌج نپٍېږُ چې و ٮٍخ پو جٲٻحًٌ‬
‫جً چ‪ٍّ٧‬حضٌ ًٌَټ ٌُٖ جً ْْٻٌپٍُّڀ (ذَ وّنِ) یې و ‪٪‬ٷْىې پو قْع‬
‫نپٽ ٺړٍ ًُ‪ .‬وٮو ډپو نٿٹ و ْْٻٌپٍُّڀ و ج‪ٌٚ‬پٌ پٍ جْحِ پو وًپص‬
‫جً جؾطڃح‪ ِ٪‬ژًچى ٺې و وّڅ جً ٍّٖ‪٫‬ص پپحٌه پو ىېڅ چٷٕ ٶحچ‪ ٩‬چو وُ‪.‬‬
‫نٌ پو ‪ْ٪‬څ ًنص ٺِ ذْح و ٮٍذِ ډّڃٌٺٍجْۍ جً ٮٍذِ ډًپو آَجوٌّ جً‬
‫قٷٌٶٌ پپحٌه ضٍ ٍّٖ‪٫‬ص جً وّڅ ىځ پو ډېٍ ٶىجْص ٶحتٽ وُ‪ ،‬جً نپٽ‬
‫ٲٻًٍچو جً ٶٿڃٌچو یې ٖپو جً ًٌځ و وې پپحٌه ڂٓهٍ ٺړُ وُ چې‬
‫څنګو وٮو ًجٌو ٌُٖ ڂٳحىْځ جً جٌَښطٌچو و ڂٓٿڃحچحچٌ پو يىنٌچٌ ًٌ‬
‫ًضپِ‪.‬‬
‫پىې الٌه ٺې وٮو ډًټ نٿٻٌ ضو ٮٍذِ چړۍ پو ټٌپٌ جْالڂِ ڂٷىْحضٌ جً‬
‫ٍٖ‪ ِ٪‬جٌَښطٌچٌ و ذٍّىٺٌپٌ پپحٌه ٌّه ن‪ٍ٣‬چحٺو ًْٿو پو الِ ًٌٺړې‬
‫چې و(ذْحڄ و آَجوۍ) چ‪ٍّ٧‬و وه‪ ،‬ىٯو چې و ٮٍخ پو چ‪ٍّ٧‬حضٌ جً چ‪ٛ‬حخ‬
‫ضٍذْو ٌُٖ ٲٍىنګْحڄ ًٌڅهو و جْالڂِ ڂٷىْحضٌ پو ‪ٞ‬ى ٺحٌ جنٿِ‪ .‬جً‬
‫ٺٿو ىځ چې و وًب و ٲٻٍُ ؾنحّحضٌ پو نالٰ پو نٿٻٌ ٺې ٺٍٺو جً‬
‫چٳٍش ٌجًپحٌېږُ چٌ ذْح ٮٍذِ چړۍ جً پو جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې و ىٯٌب‬
‫قحٺځ چ‪٧‬حڂٌچو وٮٌ ڂؿٍڂْنٌ ضو و ذْحڄ و آَجوۍ پو وپْٽ ذٍجتص ًٌٺٌُ‬
‫ىځ وٲح‪ًٌ ٨‬څهو ٺٌُ‪.‬‬
‫و ج‪٪‬الڀ پو ډګٍ ٺې چو ٌّجَې وج چې پو جْالڂِ چړۍ ٺې وچنو ٲٓحو‬
‫قحٺځ وُ‪ ،‬ذٿکې پو نحٌؼ څهو ىځ ىٍه ًٌځ پو ٌَګٌچٌ ْح‪٪‬طو ٌجډٌّیِ‬
‫جً ضٿًٌُّچِ نپًٍچې ڂٓٿڃحڄ ىېٌجوًچو ضٍ نپٽ پٌښښ الچىې ٌجًپِ و‬
‫جْالڂِ جڂص و ذچْحچٌ ٲٻٍُ ڂٍْٓ ًٌذىپٌُ‪.‬‬

‫‪93‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫پردي معيارًنو‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جچټٍچْټ‪ ،‬ٲېٓرٌک جً چٌٌُ ٺْرٽ ال چٌٌ ىځ و جْالڂِ ىېٌجوًچٌ پو‬

‫ٲٻٍُ جً جنالٶِ ٲ‪ٟ‬ح ذحچىې و ٮٍخ ضٓٿ‪ ًٌ ١‬آْحچو جً ىٍ جړنُْ ٺړ‪.‬‬
‫پو جْالڂِ چړۍ ٺې چو ٌّجَې وج چې و ڂٓٿڃحچحچٌ ج‪٪‬الڂِ ْنګًٍچو‬
‫نحپِ وُ‪ ،‬ذٿکې و ىٯٌ و ډٺٌپٌ پپحٌه ڂإغٍ ٺٌښښٌچو ىځ چو ضٍ ٍْه‬
‫ٺېږُ‪ ،‬چې وج ذْح و جْالڂِ قٍٺطٌچٌ جً چي‪ٟ‬طٌچٌ ٌّه ذٿو ٮڃُْه وه‪.‬‬
‫و ڂې ډّح جً ڂ‪٣‬رٌ‪٪‬حضٌ پو ډګٍ ٺې ڂٓٿڃحڄ جڂص ځٻو پو ذىې ًٌځې ٍْه‬
‫ڂم وې چې پىې ډګٍ ٺې ىځ ڂٓٿڃحچحچٌ پٍوُ ڂ‪ْ٫‬حًٌچو نپٽ کړُ وُ‪.‬‬

‫ىٍ ٶٌڀ جً ڂٿص پو چړۍ ٺې ٌّ ځحچګړٍ ٲٍىنګ جً و ټٌپنُْ ژًچى ٌّه‬

‫ځحچګړې ذڼو پٍُ چې ىٯو ّې و جؾطڃح‪ ِ٪‬پْژچىګٿٌُ ڂ‪٧‬يٍ ًُ‪ .‬پو‬
‫نح٘ ډًټ ىٯو ڂٿطٌچو چې پو ٺٌڀ وّڅ ‪٪‬ٷْىه پٍُ ىٯٌب ضٽ ىڅو ٺٌُ‬
‫چې ڂٿِ ضٗه‪ ٙ‬یې ڂٓطٷٽ ًُ پو ذٽ ٶٌڀ جً ڂٿص ٺې ڂىٮځ چِٗ‪.‬‬
‫ٺو وٌّه ڂٿص ًګړُ نپٽ ڂٿِ پرحِ‪ ،‬نپٽ ٲٍىنګ و پېژچىګٿٌۍ نپٽ‬
‫چٌٌ ڂٗه‪ٛ‬حش پو الْو ًٌٺړُ‪ ،‬ىٯٌب ٺو ىٍ څٌڂٍه ىٌښْحٌ‪ ،‬ذحٌْجوه‪،‬‬
‫جً پو ڂحوُ پكح‪ ٤‬پٍڂهطګ ًٺړُ‪،‬چٌ ذْح ىځ ٌّ ڂٓطٷٽ ڂٿص چو ذٿٽ‬
‫ٺېږُ‪.‬‬
‫ڂٓٿڃحچحڄ ىځ و چړۍ و چًٌٌ ڂٿطٌچٌ پو ڂنځ ٺې پو نپٽ ځحچګړُ ٲٍىنګ‬
‫جً و جؾطڃح‪ ِ٪‬ژًچى پو ځحچګړې ذڼو پېژچىټ ٺېږُ‪ ،‬جً و وٮې ځحچګړې‬
‫ذڼې پو ًْْٿو پو ٺحٲًٍ ٶٌڂٌچٌ ٍْه نپٽ ضٌپٍْ غحذطٌُ‪ .‬ٺو وٮو ضٌپٍْ‬
‫پو ڂنځو ًالړ ِٖ‪ ،‬ذْح چٌ و وًب جً و ٺٳحًٌ ضٍ ڂنځ پو ‪٦‬حىٍٍ ذڼو ٺې‬
‫ٲٍٴ چو پحضې ٺېږُ‪.‬‬
‫و ىٍ ٶٌڀ ٲٍىنګ‪ ،‬ژًچىذڼو‪ ،‬پرحِ‪٪ ،‬حوضٌچو‪ًٌ ،‬جؾٌچو‪ ،‬ؾٗنٌچو جً و‬
‫پڃحچځٿٌنح‪ٚ‬ې ًٌځې و ىٯو ٶٌڀ پو وّڅ‪ ،‬ج‪٪‬طٷحوجضٌ‪ ،‬جنالٶٌ‪ ،‬ضحٌّهِ‬
‫ج‪ٚ‬حپص‪٢ ،‬رْ‪ ِ٫‬جً ؾٯٍجٲٌُْ ڂٌٶ‪ْ٫‬ص پٌٌې جړه پٍُ‪ ،‬چې و ىٯٌ‬

‫‪94‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫پردي معيارًنو‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پٍېښٌوټ پو قٷْٷص ٺې پو نپٽ ځحڄ جً نپٽ ٶٌڀ څهو و پٍوُ ٺېىپٌ پو‬
‫ڂ‪٫‬نَ وُ‪.‬‬
‫پو ٺٌڂِ ًٌځې چې و جْالڂِ چړۍ ىېٌجوًچو و ٮٍخ ضٍ جْط‪٫‬ڃحٌ الچىې‬
‫ٌجٮٿِ وُ‪ ،‬پو ىڃحٮې ًٌځې ٮٍذْحچٌ ٺٌښښٌچو پْٽ ٺړُ چې‬
‫ڂٓٿڃحچحڄ پو جؾطڃح‪ ِ٪‬جً ٲٍىنګِ پكح‪ ٤‬ىځ پو نپٽ ځحڄ پٓې ًٌجڄ‬
‫ٺړُ‪ .‬پو وې ٺحٌ څهو و ٮٍذِ جْط‪٫‬ڃحٌُ ىېٌجوًچٌ وٌې ڂيځ ىىٲٌچو‬
‫وُ چې پو الچىې ډًټ یې ّحوًً‪:‬‬
‫جپٱ‪ :‬و ڂٓٿڃحچحچٌ ٲٍىنګ چې ٌّ جْالڂِ ٲٍىنګ وُ جً پو ىٍڅو ٺې‬
‫یې و ْڃٌجپِ جً چحْڃٌجپِ ڂ‪ْ٫‬حٌ جْالڂِ ٍّٖ‪٫‬ص وُ‪ ،‬ٮٍذْحڄ ٮٌجړُ‬
‫ڂٓٿڃحچحڄ پو نپٽ وې ٲٍىنګ جً و ټٌپنُْ ژًچى پو ذڼې څهو پٍوُ ٺړُ‪،‬‬
‫و ىڃىې پپحٌه و ڂٓٿڃحچحچٌ و ٲٍىنګ جً ټٌپنې ىٍڅو ذېٍضو پحضې‪،‬‬
‫جٌضؿح‪ ِ٪‬جً و َڂحچې پو ڂٌډه پٌېىپِ ګڼِ‪ ،‬جً پٍځحٍ ّې ڂٓٿڃحچحڄ و‬
‫ٮٍذِ ٲٍىنګ‪٪ ،‬حوضٌچٌ‪ًٌ ،‬جؾٌچٌ‪ ،‬پرحِ جً ژًچىوًو نپٿٌپٌ ضو‬
‫ضٌّٗٷٌُ‪ ،‬چې پىې ٺحٌ ٍْه و ڂٓٿڃحچحچٌ جً جْالڀ ضٍ ڂنځ ذْٿطٌڄ‬
‫جّؿحوًُ‪ ،‬چې ىڃىج و ٮٍخ یٌ جْحِْ ىىٰ وٍ‪.‬‬
‫خ‪ :‬ٺٿو چې و ڂٓٿڃحچحچٌ جً ٮٍذْحچٌ جؾطڃح‪ ِ٪‬جً ٺٿطٌٌُ ژًچى ٌّ ډًټ‬
‫ِٖ جً ٮٍذْحڄ و ټٌپنې جً ٺٿطٌٌ پو ډګٍ ٺې و ڂٓٿڃحچحچٌ پپحٌه و ڂحډټ‬
‫جً چڃٌچې پو قْع ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ِٖ‪ ،‬چٌ ‪٢‬رْ‪ َ٫‬وه چې پو ىٯو ًنص ٺې ذو و‬
‫ڂٓٿڃحچحچٌ پو َړًچٌ و ٮٍخ و ڂْٓكِ‪ّ ،‬يٌوُ جً ْْکٌپٍې ټٌپنې پو‬
‫جړه ٺٍٺو جً چٳٍش پو نپٿو ًًځِ‪ .‬جً ىٯٌب ذو ًٌضو وښڃنحڄ چو‪ ،‬ذٿکې‬
‫وًْطحڄ جً و ضڃىڄ جْطحيجڄ ښٻحٌُ چې ذحّى پًٍُْ یې ًِٖ‪ ،‬چو وج‬
‫چې وښڃنِ ًٌٍْه ًِٖ‪ .‬وج پىجْې قحټ ٺې چې جهلل ض‪٫‬حپی‪ ‬ىٯٌب‬
‫ڂٓٿڃحچحچٌ ضو و وښڃنحچٌ پو قْع ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺړُ وُ‪ ،‬جً وج یې ًٌضو‬
‫ٲٍڂحّٿِ چې ّيٌو جً چ‪ٛ‬حٌی پو وًْطۍ ڂو چْٓة‪ ،‬جهلل ‪ ‬ٲٍڂحِّ‪:‬‬

‫‪95‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫پردي معيارًنو‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ﭽ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙﭚ ﭛ ﭜ ﭝﭞ‬
‫ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭼ‬
‫المائدة‪٨۶:‬‬
‫ضٍؾڃو‪(:‬جٍ ڂإڂنحچٌ! ّيٌو جً چ‪ٛ‬حٌٍ پو وًْطۍ ڂو چْٓة! و وًب‬
‫ځْنې یې و ځْنې چًٌٌ وًْطحڄ وُ‪،‬ٺو پو ضحٌْ څهو څٌٸ وًب پو‬
‫وًْطۍ ًچِْٓ چٌ وی ىځ پو ىٯٌب څهو وٍ‪ ،‬جهلل ‪٦‬حپځ ٶٌڀ ضو ىىجّص‬
‫چو ٺٌُ)‪.‬‬
‫ٮٍذْحڄ ٮٌجړُ و ٲٍىنګ‪ ،‬ټٌپنًُْ ‪٪‬حوضٌچٌ جً ًٌجؾٌچٌ پو الٌې‬
‫ڂٓٿڃحچحڄ پو ځحڄ پٓې ًٌجڄ ٺړُ‪ ،‬پو ىڃىې جڂٿو ٮٍذِ ڂېډّح ڂٓٿڃحڄ‬
‫جڂص و ٮٍذِ ٲٍىنګ جً ٮٍذِ ټٌپنې و ًٌځٌ جً ڂنحْرطٌچٌ پڃحچځٿٌ ضو‬
‫ىڅٌُ‪ ،‬ذٿکې ٮٍذْحچٌ نپٿې ًٌځې‪٪ ،‬حوضٌچو ڂنحْرحش و ڂٿٽ ڂطكى‪،‬‬
‫ٌّچْٓٻٌ جً چًٌٌ ٮٍذِ چړٌّجپٌ جوجًٌ پو الٌې چړٌّجپې ًٌځې ګٍځٌپې‬
‫وُ چې ذحّى و چړۍ ټٌټ ڂٿطٌچو ًٌضو جقطٍجڀ ًپٍُ جً ًیې پڃحچځِ‪ .‬پو‬
‫ىڃىې جڂٿو ٮٍخ جً پو ٍْ ٺې یې جڂٍّٻح نپٽ ٲٍىنګ ضو و چړٌّاټ‬
‫ٲٍىنګ جً نپٽ چ‪٧‬حڀ ضو و چړٌّاټ چ‪٧‬حڀ چٌڀ ًٌٺٌُ‪.‬‬
‫و ضأْٱ ځحی وی چې ڂٓٿڃحچحچٌ و ٲٍىنګ جً ټٌپنُْ وًو جً وْطٌٌ پو‬
‫ډګٍ ٺې ىځ پٍوُ ڂ‪ْ٫‬حًٌچو نپٽ کړُ وُ چې وج و جْالڂِ جڂص و يپص‬
‫ٌّ ذٽ ‪٪‬حڂٽ وٍ‪.‬‬
‫ؼ‪ :‬ٮٍذې ىېٌجوًچو ٮٌجړُ چې پو جْالڂِ چړۍ ٺې و ٮٍذې ٺٿطٌٌ‪،‬‬
‫ڂٌډ‪ ،‬ٲْٗڅ جً ‪٪‬حوضٌچٌ پو نپًٍپٌ پو ڂٓٿڃحچحچٌ ٺې ىځ و ٮٍذْحچٌ و‬
‫ژًچى ‪ًٌٍٞ‬ضٌچو جّؿحو ٺړُ جً ذیح و وٮٌ (ًجٌوجضِ) جً (ڂ‪ٛ‬نٌ‪)ِ٪‬‬
‫‪ًٌٍٞ‬ضٌچٌ و پٌٌه ٺٌپٌ پپحٌه و ٮٍخ ‪ٚ‬ن‪٫‬ص جً ٲحذٍّٻٌ ضو جچٻٗحٰ‬
‫ًٌٺړُ‪ ،‬چې پىې ضٍضْد جْالڂِ ىېٌجوًچو و ځحڄ پپحٌه پو ٌّ پٌٍ‬
‫ڂ‪ٍٛ‬ٲِ جً جْطيالٺِ ڂحٌٺْټ ضرىّٽ ٺړُ‪.‬‬

‫‪96‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫پردي معيارًنو‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پو پحٍ ٺې وې چطْؿې ضو ٌْېږً چې ضٍڅٌ ڂٓٿڃحچحڄ و ژًچى پو ټٌپٌ‬

‫جړنٌچٌ ٺې ذېٍضو نپٿٌ ڂ‪ْ٫‬حًٌچٌ ضو ٌجګٍځېىپِ چو ًُ جً و ٮٍخ پو‬
‫ړجچىه ضٷٿْى څهو یې ځحچٌچو ژٮٌٌپِ چو ًُ‪ ،‬ضٍ ىٯو پٌٌې ذو ڂٓٿڃحچحڄ‬
‫وښې ًٌځې ڂم ًچو ًّنِ‪ .‬ځٻو چې جهلل ض‪٫‬حپِ‪ ‬و ىېڅ ٶٌڀ پو قحپص‬
‫ٺې ڂػرص ذىپٌڄ ضٍ ىٯو چو ٌجًپِ چې ضٍڅٌ ىٯو ٶٌڀ پو نپٿٌ ٺړً ًړً‪،‬‬
‫‪٪‬ٷحّىً‪ ،‬چ‪ٍّ٧‬حضٌ‪ ،‬ٲٍىنګ‪٪ ،‬حوجضٌ جً ًٌجؾٌچٌ ٺې ڂػرص ذىپٌڄ چو ًُ‬
‫ٌجًْطٿَ‪.‬‬

‫‪97‬‬
(c) ketabton.com: The Digital Library

98
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پٍ جٲٯحچٓطحڄ و جڂٍّٻح ضٍ ٍّٮٽ ًًٌْطو چې و وٮو ٍّٮٽ پو ْْحِْ جً‬

‫ٲٻٍُ ٺٿطٌٌ ٺې ٺٌڂٌ ج‪٣ٚ‬القحضٌ َّحش ًٌجؼ ڂٌچىپَ ٌّه ىځ پو ىٯٌ‬
‫ٺې (ډّڃٌٺٍجِْ) وه‪ .‬ځٻو چې و ٮٍخ ڂېډّح‪ ،‬پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې پو‬
‫ٲ‪٫‬حپْص ذٌنص و ٮٍخ ْْحِْ جً جؾطڃح‪ ِ٪‬ڂإْٓحش‪ ،‬و ٍّٮٿګًٍ پو‬
‫الِ ؾٌړ ٌُٖ قٻٌڂص‪ ،‬جً و وٮو قٻٌڂص ټٌټ ڂإْٓحش جً ٲٻٍُ‬
‫ٖه‪ْٛ‬طٌچو ضٍ ىٍڅو َّحش و ډّڃٌٺٍجْۍ و نپًٍپٌ جً چحٲًًپٌ پپحٌه‬
‫ٺحٌ ٺٌُ‪.‬‬
‫نٌ وج چې ‪٪‬حڀ جٲٯحچحڄ و (ډّڃٌٺٍجْۍ( پو ج‪ٚ‬ٿِ ڂٳيٌڀ جً ٲٿٓٳو‬
‫ذحچىې چح ښو چىُ پٌه ٺړُ‪ ،‬ذٿکې و ٮٍذِ ډّڃٌٺٍجْۍ و ج‪ٚ‬ٿِ‬
‫ڂٳحىْڃٌ و ڂ‪ٍ٫‬ٲِ پٍ ځحٍ ّې و نٿٻٌ و ضېٍ جّٓطٿٌ پپحٌه ىٯو پو چًٌٌ‬
‫ٺٿڃحضٌ جً ج‪٣ٚ‬القحضٌ پٻو ًپٌٓجکۍ‪،‬آَجوۍ‪٪ ،‬ىجپص‪ ،‬ڂٓحًجش‪،‬‬
‫ذٍُٗ قٷٌٶٌ‪ ،‬ڂىچِ ټٌپنې‪ ،‬ٶحچٌچْص‪ ،‬ضٍٶۍ‪َ ،‬ٮځ جً چًٌٌ چٌڂٌچٌ‬
‫ض‪٫‬رٍْ کړې وه‪ .‬چٌ ځٻو نٌ یې ٌّه ذٍنو ‪٪‬حڀ جٲٯحچحڄ ىځ پو جًٌېىپٌ جً‬
‫ڂنٿٌ ٺې څو قٍؼ چو جقٓحٌُْ‪ .‬ذٿکې و ىٯې و نپٍجًُ جً ض‪٣‬رْٵ پپحٌه‬
‫ٺحٌ ٺٌټ ىځ ًٌضو څو و ٺٳٍ جً ‪ْ٪‬د نرٍه چو ښٻحٌُ‪.‬‬
‫و ډّڃٌٺٍجْۍ و ج‪ٚ‬ٿِ ڂٳحىْڃٌ و ً‪ٞ‬حقص جً ‪ٍٚ‬جقص و چٗطٌجپِ‬
‫ضٍڅنګ چې ٌّ ذٽ ‪٪‬حڂٽ ىځ و ډّڃٌٺٍجْۍ پو ًړجچىې و ‪٪‬حڂٌ‬
‫ڂٓٿڃحچحچٌ و چٳٍش جً قٓحْْص و ٺڃٌپٌ پو ٺحٌٺې ڂيځ چٷٕ پٍپی‬
‫ىٯو و ډّڃٌٺٍجْۍ پو ‪ٚ‬ٱ ٺې و ىٯٌ ڂالّحچٌ‪ٖ ،‬ېهحچٌ‪ ،‬پٍْجچٌ‪،‬‬
‫ق‪ٍٟ‬ضحچٌ جً ؾيحوُ ڂكٍٲْنٌ ٖطٌڄ وٍ چې نپٽ وّڅ‪ ،‬جّڃحڄ‪ ،‬ٮٍْش‪،‬‬
‫ؾيحو جً جْطٷالټ ّې و څٌ ډجپًٍ جً څٌٺٌْ پو ڂٷحذٽ ٺې پٍ جڂٍّٻحّحچٌ‬
‫نٍڅ ٺړُ‪ ،‬نٌ ال ضٍ جًْو یې نپٿو ذڼو ذىپو ٺړې چو وه‪ .‬ځٻو چې‬
‫جڂٍّٻحّحچٌ وًب و ىڃىې پپحٌه جْطهىجڀ ٺړُ ضٍڅٌ و وًب پو ڂًىرِ‬

‫‪99‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ذڼې جً ًٌقحچِ ًؾحىص و ډّڃٌٺٍجْۍ ٺٳٍُ قٷْٷص پو نٿٻٌ پټ‬

‫ًْحضِ‪.‬‬
‫پًٍڄ ىځ ٺڃٌچٓطحچٌ جٲٯحچحچٌ ضو (ٺڃٌچُْڀ) و جؾطڃح‪٪ ِ٪‬ىجپص‪ ،‬جچٓحچِ‬
‫ڂٓحًجش‪ ،‬ضٍٶۍ جً ٺحٌګٍُ قٍٺص پو چٌڀ ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺړٍ ؤ‪ .‬ىٯٌب ىځ پو‬
‫ٺڃٌچُْڀ ٺې (جپكحو) جً پو (وّڅ څهو جچٻحٌ) و ىڃىٮٌ ڂٳحىْڃٌ جً‬
‫ج‪٣ٚ‬القحضٌ ضٍ ٖحه پو ‪٪‬حڂٌ نٿٻٌ پټ ْحضٿَ ؤ‪.‬‬
‫ٺو پًٍڄ و ٺڃٌچُْڀ ضٍ قحٺڃْص و ڂهو و وّڅ ‪٪‬ٿڃحؤ جً و جْالڂِ ٲٻٍ‬
‫نحًچىجچٌ نٿٻٌ ضو و ٺڃٌچُْڀ ج‪ٚ‬ٿِ ڂٳحىْځ پو پٍجنو پْڃحچو جً پو ڂإغٍ‬
‫ډًټ ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺړُ ًجٍ چٌ پو پّ ګٌچٌ ٌَه ځٌجچحڄ جً ‪٪‬حڀ جٲٯحچحڄ ذو ّې‬
‫ضٍ ذٍْ‪ ٬‬الچىې چو وٌېىټ‪ ،‬جً چو ذو و نپٿٌ پٿًٍچٌ‪ًًٌ ،‬ڼٌ ڂؿحىىّنٌ پو‬
‫نالٰ و ٺڃٌچُْڀ پو ګټو ؾنګېىټ‪.‬‬
‫وج چې چڅ جڂٍّٻحّحڄ جً ًٌٍْه ڂٿګٍُ یې پو ټٌپو جْالڂِ چړۍ پو ًٌَ و‬
‫ډّڃٌٺٍجْۍًٌضپٽ ٮٌجړُ جً پىې الٌ ٺې پو ٌَګٌچٌ ڂٿْحٌوه ډجپٍ‬
‫ڂ‪ٍٛ‬ٲٌُ‪ ،‬پو ٌَګٌچٌ ڂٌْٓې‪ ،‬پو پٻٌچٌ پٌځْحڄ جً پو پٓګٌچٌ ضپٽ‬
‫ٌُٖ قٻٌڂطٌچو ّې پىې ڂٷ‪ٛ‬ى پو ٺحٌ جچٌپِ چې پو جْالڂِ‬
‫ىېٌجوًچٌ ٺې (ډّڃٌٺٍجِْ) نٌٌه ٺړُ‪ ،‬جً و ىڃىٮې (ډّڃٌٺٍجْۍ) و‬
‫قحٺڃٌپٌ پپحٌه یې پو ‪ٍ٪‬جٴ ٺې ضٍ جًًپٻٌ َّحش‪ ،‬پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې یې‬
‫ضٍ ٌّپٹ َّحش‪،‬جً پو ‪ٌٚ‬ڂحپْح ٺې ّې پو پٓګٌچٌ ٌَه نٿٹ ًًژټ جً ال‬
‫جًِ ىځ و وې پپحٌه و ڂٓٿڃحچحچٌ ًژچو ًٌجچو وه چې ذحّى پو ىېٌجوًچٌ‬
‫کې ّې (ډّڃٌٺٍجِْ) قحٺڃو ِٖ‪ ،‬جً و ڂهنٌُْ ‪٪‬نح‪ ٍٚ‬جً ‪ٌ٪‬جڂٽ ّې‬
‫پو ڂهې پٍْې ِٖ‪.‬‬
‫و جْالڀ جً ڂٓٿڃحچٌ پو نالٰ و ډّڃٌٺٍجْۍ جً ډّڃٌٺٍجضحچٌ وٮو پٌٍ‬
‫ؾنحّحش ذحّى ڂٌچږ جٲٯحچحڄ وېطو ًىڅٌُ چې (ډّڃٌٺٍجِْ) پو ژًٌه ضٌګو‬
‫ڂ‪٣‬حپ‪٫‬و ٺړً‪ ،‬پو ٲٿٓٳو یې ځحڄ پٌه ٺړً‪ ،‬جً وج ځحچطو ڂ‪٫‬ٿٌڂو ٺړً چې‬
‫ډّڃٌٺٍجِْ ٺٳٍ وٍ‪ ،‬جً ٺو جْالڀ؟ جً و ڂٓٿڃحچحچٌ پو قْع و ىٯې جړه‬

‫‪100‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫څو ڂٌٶٱ نپٿٌټ پکحٌ وُ؟ جً وج ځٻو چې جڂٍّٻحّحڄ ذو پىې نحًٌې‬

‫ځِ‪ ،‬نٌ ډّڃٌٺٍجټحڄ جً و ډّڃٌٺٍجْۍ جٲٻحٌ ذو وپطو و نپٽ ځحی‬
‫چحْطِ پو قْع پٍځحٍ پٍېږوُ‪ ،‬جً ذْح ذو ىڃىٮو ڂكٿِ ډّڃٌٺٍجټحڄ و‬
‫جْالڀ و قحٺڃْص و ڂهنٌُْ پپحٌه پو ذېالذېٿٌ ډًپٌچٌ نپٿٌ ىڅٌ ضو‬
‫وًجڀ ًٌٺٌُ‪ .‬ىڃىٮو ًؾو چې جڂٍّٻحّحڄ پو ڂؿحىىّنٌ ٺې و وجْې‬
‫ؾيص پو ؾٌړپٌ ذٌنص وُ چې (ڂنځالٌُ) ًُ‪ ،‬پو ډّڃٌٺٍجټحچٌ ٍْه‬
‫ٌّځحٍ پو ٌّه ڂٗطٍٸ چ‪٧‬حڀ ٺې ګٌَجٌه ًٺړُ‪ ،‬جً ىٯٌب ضو و ٌّڅو ًجٸ‬
‫و ًٌْپحٌپٌ و ٌّې ڂ‪٫‬حڂٿې پو ضٍڅ ٺې و ىٯٌ ڂهٿ‪ ٌٛ‬ڂؿحىىّنٌ پٍ ڂم‬
‫و قحٺڃْص و ًٌجَه ذنىه ٺړُ چې پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې و نحپ‪ ٙ‬جْالڂِ‬
‫قٻٌڂص و ٶْحڀ پپحٌه ٺحٌ ٺٌُ‪.‬‬
‫پىې ذكع ٺې ڂٌچږ ٺٌښښ ٺړٍ چې و (ډّڃٌٺٍجْۍ) پو جړه نرٍه پو‬
‫الچىې وًً چٷ‪ ٌ٣‬ٺې ڂكىًوه ًڅېړً جً ىٯو وجْې چې‪:‬‬
‫جًټ‪ :‬ډّڃٌٺٍجْۍ څو َٖ وه؟‬
‫وًىځ‪ :‬ډّڃٌٺٍجْۍ ًپې ٺٳٍ وه؟‬
‫پٍ ىٍه چ‪ٍّ٧‬و جً ‪٪‬ٷْىه ذحچىې ضٍ قٻځ ٺٌپٌ و ڂهو وج نرٍه ډېٍه ‪ًٌٍُٞ‬‬
‫ًُ چې ىٯو چ‪ٍّ٧‬و وې پو ىٍ جړنُْ ډًټ ًپېژچىټ ِٖ‪ ،‬جً ټٌپې ضحٌّهِ‪،‬‬
‫ٲٿٓٳِ‪ً ،‬جٶ‪ ِ٫‬جً ‪٪‬ڃٿِ نٌجًې وې یې ٌجًْپړپَ ِٖ‪ ،‬ضٍڅٌ و پٌٌه‬
‫ً‪ٞ‬حقص پو چطْؿو ٺې جً و ٶٌُ والّٿٌ پو ٌڼح ٺې قٻځ ًٌذحچىې ًٺړجٍ‬
‫ِٖ‪.‬‬
‫پو ج‪ٌٚ‬پِ پكح‪ ٤‬وج نرٍه ىځ ‪ ًٌٍُٞ‬وه چې و څېړپٌ جً قٻځ پپحٌه ذحّى‬
‫ىٍه چ‪ٍّ٧‬و پو نپٽ ج‪ٚ‬ٿِ ٖٻٽ ٺې ًڅېړټ ِٖ‪ .‬و ڂػحټ پو ډًټ ٺو څٌٸ‬
‫پٍ جْالڀ ذكع ٺٌټ ٮٌجړُ چٌ ذحّى پٍ ىٯو جْالڀ یې ًٺړُ چې و جهلل ‪‬‬
‫پو پٌٌُ پٍ ڂكڃى ‪ ‬پو ڂٻو جً ڂىّنو ٺې چحَټ ٌٍٖ‪ ،‬جً و ٶٍآڄ ٺٍّځ‪،‬‬
‫جقحوّػٌ جً و ىٯې َڂحچې و ڂٓٿڃحچحچٌ (ْٿٱ ‪ٚ‬حپكْنٌ) و ٲيځ پو ٖٻٽ‬
‫ٺې ڂكٳٌ‪ ٤‬وٍ‪ .‬چو پٍ ىٯو جْالڀ چې و کٌڂې ڂنكٍٲې ډپې و جچګېٍچٌ‬

‫‪101‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جً ذٍوجٖطٌچٌ پو چطْؿو کې ڂنځطو ٌجٮٿی ًُ‪ ،‬جً ّح و ٮٍخ ٺٌڀ‬

‫ضكٷْٷحضِ ّح ضرٿْٯحضِ جوجٌې ضىًّڅ ٺړٍ ًُ‪.‬‬
‫ىڃىج ډًټ ٺو و (ډّڃٌٺٍجْۍ) پو جړه ذكع ٺېږُ چٌ ذحّى ىٯو‬
‫ډّڃٌٺٍجِْ ضٍ ذكع الچىې ًچٌْپو ِٖ چې ٮٍخ پو نپٿو ٌجڂنځطو‬
‫ٺړې‪ ،‬ىٿطو یې ض‪٣‬رْٵ ٺړې جً و ىٯې پپحٌه یې ج‪ٌٚ‬ټ ً‪ ٩ٞ‬ٺړُ وُ‪ .‬چو‬
‫ىٯو ډّڃٌٺٍجِْ چې ٮٍخ پٿًٌ جْالڀ ضو ڂنٌٓذٌ ڂٳٻٍّنٌ پو جْالڀ‬
‫ٍْه و(پٌْچى ٺحٌۍ) پو چطْؿو ٺې ٌجڂنځطو ٺړې وه‪.‬‬
‫ٺو وجْې چِٗ چٌ ذْح ىٍ َٖ پو نپٽ ج‪ٚ‬ٿِ قٷْٷص ٺې چو ښٻحٌه‬
‫ٺېږُ‪ ،‬جً و قٌٻځ جً ڂكٻٌڀ ضٍ ڂنځ ذو جنطالٰ ڂٌؾٌو ًُ‪.‬‬
‫و وې پپحٌه چې وج ذكع ڂٌ پو ٌّه ًج ‪ٞ‬ف جً ڂٍضد ډًټ پٌْطٌچٻٌ ضو‬
‫ًړجچىې ٺړُ ًُ چٌ پٍ وًؤ ذٍنٌ یې ًٌّٗ‪ ،‬چې پٌڂړۍ ذٍنو یې پو‬
‫ڂهط‪ ٍٛ‬ډًټ و (ډّڃٌٺٍجْۍ) ڂ‪ٍ٫‬ٲِ وه‪ ،‬جً وًىڃو ذٍنو یې پو ٌّ څو‬
‫ضٳ‪ْٛ‬ٽ و جْالڀ پو چ‪ٍ٧‬ه و (ډّڃٌٺٍجْۍ) ڂنحٶٗو جً و ىٯې و ضٻٳٍْ‬
‫والّٽ وُ‪:‬‬

‫و پٯص پو پكح‪ ٤‬و ډّڃٌٺٍجْۍ جٖطٷحٴ پو وًً پهٌجچٌْ ٌّچحچِ پٳ‪ٌ٧‬چٌ‬

‫څهو ٌٍٖ چې ٌّ یې (وّڃٌِ) ‪ Demos‬و (ًپّ) پو ڂ‪٫‬نَ‪ ،‬جً ذٽ یې‬
‫(ٺٍجضٌِ) ‪ Cratos‬و(ًجٸ) جً (قٻځ) پو ڂ‪٫‬نَ وه‪ ،‬چې و وًجړً ضٍٺْرِ‬
‫ڂ‪٫‬نَ (ًپٌٓجٺِ) ّح و(ًپّ قحٺڃْص) وٍ‪.‬‬
‫جً پو ج‪٣ٚ‬القِ ډًټ ذْح ٮٍذْحچٌ (ډّڃٌٺٍجِْ) وجْې ض‪ٍّ٫‬ٱ ٺړې وه‪:‬‬
‫‪Government of the People by the People For the People‬‬
‫(و نٿٻٌ قٻٌڂص‪ ،‬و نٿٻٌ پو الِ‪ ،‬و نٿٻٌ پپحٌه)‪.‬‬

‫‪102‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫قٻٌڂص ّح قحٺڃْص وًه ذٍنې پٍُ چې ٌّه یې و ٶٌجچْنٌ جً چ‪٧‬حڀ ذٍنو‬

‫وه‪ ،‬جً ذٿو یې ضنٳًُْ ّح جؾٍجِّ ذٍنو وه‪٫ّ .‬نَ پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې ذو و‬
‫ژًچى و ىٍ جړل جً و ىٍې ڂٓأپې و قٽ پپحٌه ٶٌجچْڅ ىځ و نٿٻٌ پهٌج‬
‫ً‪ ٩ٞ‬ٺېږُ‪ ،‬قحٺځ ذو ىځ و نٿٻٌ پهٌج ټحٺٽ ٺېږُ‪ ،‬جً ٲْ‪ٛ‬ٿو ذو ىځ و‬
‫نٿٻٌ پهٌج ٺېږُ‪( .‬وّڅ) (ًقې) ّح (آْڃحچِ ٌْحپص) ضو پو ډّڃٌٺٍجْۍ‬
‫ٺې ىېڅ ځحٍ چٗطو‪.‬‬
‫و پٌٌضنٌْ پٯٌُ جً ج‪٣ٚ‬القِ ض‪ٍّ٫‬ٳٌچٌ پو قح‪ٚ‬ٽ څهو و ډّڃٌٺٍجْۍ‬
‫ؾحڂ‪ ٩‬ض‪ٍّ٫‬ٱ پو الچىٍ ٖٻٽ پو الِ ٌجځِ جً ىٯو وجْې چې‪:‬‬
‫(ډّڃٌٺٍجِْ و ژًچى پپحٌه پو وجْې ٌّه ْْحِْ‪ ،‬جؾطڃح‪ ِ٪‬جً ٲٻٍُ پو‬
‫وّڅ چو ًالړ چ‪٧‬حڀ څهو ‪٪‬رحٌش وه چې قحٺڃْص‪ ،‬ضٍّٗ‪ ٩‬جً ٲْ‪ٛ‬ٿو ًٌٺې‬
‫و نٿٻٌ پهٌج‪ ،‬و نٿٻٌ پو الِ جً و نٿٻٌ پپحٌه‪ ،‬و جٺػٍّص پو ٖٻٽ ٺې‬
‫پو ىٍ وّنِ ٶْى جً ذنى څهو پٍضو ضٍٍْه ٺېږُ)‪.‬‬

‫ڂ‪٫‬ح‪ٍٚ‬ه ډّڃٌٺٍجِْ پو ٮٍخ ٺې َېږّىپِ وه‪ .‬و ٮٍخ پو ىٻٿو نٌ وج‬

‫نرٍه ٌّ قٷْٷص وی چې ٮٍذْحچٌ ضٍ جًْو پٌٌې ىېڅ جپيِ وّڅ پو ْحپڃو‬
‫ذڼو ٺې چىٍ پْىپَ‪ .‬ځکو چې (ّيٌوّص) ٌّجَې و(ذنِ جٍْجتْٿٌ) وّڅ ؤ‪،‬‬
‫جً ىٯٌب چو ٮٌښطٽ چې چٌٌ نٿٹ نپٽ وّڅ ضو و‪ٌ٪‬ش ٺړُ‪ .‬جً‬
‫(ڂْٓكْص) ىځ ىٯو ًنص ٮٍخ ضو ًٌْېى چې و ڂط‪ٛ٫‬د یيٌوُ‬
‫(ٖحًټ) چې ًًٌْطو ّې نپٽ چٌڀ (پحًټ) ضو جړًپی ًً جً و ڂٓیكیص و‬
‫ڂنٿٌ و‪ٌ٪‬ی ّې کړې ًه پو الِ ضكٍّٱ ٌٍٖ ؤ‪ ،‬جً و(ضٌقْى) ځحٍ‬
‫ًٌٺې (ضػٿْع) چٌْپَ ؤ‪.‬‬
‫ضكٍّٱ ٌُٖ (ڂٓیكْص) پو ٌخ ٍْه و جچٓحڄ و ٌجذ‪ َ٣‬پپحٌه ٌّ څو‬
‫الٌښًٌچې وٌپٌوې‪ ،‬نٌ و جچٓحچحچٌ ضٍڂنځ یې و ض‪٫‬حڂٽ پپحٌه (ٍّٖ‪٫‬ص)‬
‫جً (ٶٌجچْڅ) چو وٌپٌوټ‪.‬‬

‫‪103‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پو ٮٍخ ٺې نٿٻٌ و ژًچى ْْحِْ‪ ،‬جؾطڃح‪ ِ٪‬جً جٶط‪ٛ‬حوُ چحٌې و‬

‫پهٌجچٌْ (ًٌڂحچِ) جً (ٌّچحچِ) ٶٌجچْنٌ جً ‪ٍ٪‬ٲٌچٌ ڂ‪٣‬حذٵ ‪ْ٪‬حٌې ٺړې‬
‫ًې‪ ،‬چې وې ٺحٌ پو ډېٍ پهٌج ٌجىْٓې و ٮٍذِ ټٌپنې پو يىڅ ٺې وج‬
‫ٶنح‪٪‬ص جّؿحو ٺړٍ ؤ چې وّڅ و ژًچى پو چحًٌ ٺې ونٽ جً ٮٍ‪ ٜ‬چو‬
‫پٍُ‪.‬‬
‫و ژًچى جً ټٌپنې پو چحًٌ ٺې و ڂْٓكِ وّڅ و ٶٌجچْنٌ و چٗطٌجپِ وٮو‬
‫ضٗو ذحوٖحىحچٌ‪ ،‬ڂٿٻحچٌ جً ٍْڂحّو وجٌجچٌ پو نپٽ پٌٌُ و ٶٌجچْنٌ پو‬
‫ً‪ ٩ٞ‬ٺٌپٌ ډٺو ٺړې ًه‪ .‬ىٯٌب وجْې ٶٌجچْڅ ً‪ ٩ٞ‬ٺړُ ًټ چې و ٮٍذِ‬
‫ټٌپنې جٺػٍّص یې و ٌّ څٌ ذحوٖحىحچٌ جً ٲٌْډجالچٌ پو نىڂص ٺې پو‬
‫ذېالذېٿٌ چٌڂٌچٌ جً ٖٻٿٌچٌ ڂٓهٍ ٺړٍ ؤ‪.‬‬
‫ذحوٖحىحچٌ ذو پٍ نٿٻٌ نپٽ قحٺڃْص و جهلل ض‪٫‬حپی‪ ‬پو ‪ٍ٢‬ٲو نپٽ قٵ‬
‫ګحڼو‪ ،‬چو وج چې و ڂٿص پو ‪ٍ٢‬ٲو وٺٌڀ ضړًڄ ّح ذْ‪٫‬ص پو چطْؿو ٺې جڂحچص‬
‫ًٌْپحٌټ ٌٍٖ ًُ‪.‬‬
‫ٺٿْٓح ىځ ٺو پو ٌّې نٌج و ژًچى و چحًٌ و ضن‪ْ٧‬ڃٌپٌ پپحٌه ٶحچٌڄ جً‬
‫ٍّٖ‪٫‬ص چو وٌپٌو‪ ،‬چٌ پو ذٽ پٌٌُ یې ‪٪‬ٿځ‪ ،‬وّڅ‪ ،‬ضٳٻٍ جً ‪٪‬ٷٽ ىځ پو‬
‫نپٽ جقطٻحٌ ٺې ٌجًْطٿَ ؤ‪.‬‬
‫ٲٻٍُ جْطرىجو وجْې ڂٍقٿې ضو ٌْېىپې ًً چې ىٍ چح ذو چې ٺٌڂو‬
‫وجْې چ‪ٍّ٧‬و ًړجچىې ٺړه چې و ٺٿْٓح ذو نٌښو چو ًه چٌ ٲٌٌجً ذو ىٯو‬
‫ٖه‪ ٙ‬ٺحٲٍ جً و جهلل ‪ ‬پو ٌقڃطو ڂكًٍڀ ګڼٽ ٺېىه‪ ،‬جً پو وّڅ څهو ذو‬
‫و ذٯحًش پو ؾٍڀ ڂكٻٌڂېىه‪.‬‬
‫و ٺٿْٓح پو پٌٌُ و وّڅ ضكٍّٱ ٌُٖ جً چح ڂ‪٫‬ٷٌټ ض‪ ٌٌٛ‬جً و‬
‫ذحوٖحىحچٌ ؾحذٍجچو چ‪٧‬حڀ پو جًٌپح ٺې نٿٹ پو وّڅ‪ٌْ ،‬حپص جً ڂٿٌٺْص‬
‫څهو ڂطنٳٍ ٺړټ‪ ،‬جً و جًٌپح و چٌُ ‪( ٍٛ٪‬و ضنٌٍّ و ‪ )ٍٛ٪‬و ڂٳٻٍّنٌ پٍ‬
‫ڂم یې و جپكحو (پو وّڅ څهو و جچٻحٌ) وًٌجَه ًٌنال‪ٚ‬و ٺړه‪ .‬ىٯٌب ىځ‬

‫‪104‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و(وّڅ) پٍځحٍ پو ڂ‪٣‬ٿٵ ډًټ و نٿٻٌ جٌجوه و ٶٌجچْنٌ ڂ‪ٛ‬ىٌ ًګٍځٌپو‪،‬‬

‫جً و قٵ جً چحقٵ و پېژچىپٌ ڂ‪ْ٫‬حٌ یې و (ًقې) پٍ ځحٍ (‪٪‬ٷٽ) ًګحڼو‪.‬‬
‫و وّڅ پو جړه جًٌپحّحڄ پٍ وًؤ ډپٌ ًًېٗٽ ٌٖټ‪ ،‬چې ٌّې ډپې پو وّڅ‪،‬‬
‫ٌْحپص جً ًٌقحچْص څهو ٍْجٍْ جچٻحٌ ًٺړ‪ ،‬چې وج چ‪ٍّ٧‬و ذْح ًًٌْطو‬
‫پو ٺڃٌچُْڀ ٺې ٌجڅٍګنىه ٌٖه‪ ،‬جً ذٿې ډپې پو وّڅ ذحچىې ٌّجَې و‬
‫جٲٍجوً پو (ٖه‪ٞ ِٛ‬ڃٍْ) ٺې ج‪٪‬طٍجٰ ًٺړ جً ذّ‪ .‬پىې ڂ‪٫‬نَ چې‬
‫وّڅ و ٲٍو جً جهلل ‪ ‬ضٍ ڂنځ ٌجذ‪٣‬و وه‪ ،‬نٌ و ژًچى پو چحًٌ ٍْه یې ىېڅ‬
‫ٺحٌ چٗطو‪ ،‬جً جچٓحڄ و نپٽ ژًچى پپحٌه و ٶٌجچْنٌ پو ؾٌړًپٌ ٺې ڂ‪٣‬ٿٷو‬
‫آَجوُ پٍُ چې وٮو چ‪ٍّ٧‬و ذْح و (ْْٻٌپٍُّڀ) ّح پو وّڅ څهو و(ژًچى) جً‬
‫(وًپص) و ذېٿطٌڄ پو چحڂو ًپېژچىټ ٌٖه‪ ،‬چې ىڃىٮو چ‪ٍّ٧‬و و‬
‫ډّڃٌٺٍجْۍ پپحٌه ٲٻٍُ ذنٓټ ضٗٻْٿٌُ‪.‬‬
‫و ڂ‪٫‬ح‪ٍٚ‬ې ډّڃٌٺٍجْۍ ڂٗيًٌٌ ٲْٿٌٓٲحچٌ ىٍ ٌّ (ضٌڂحِ ىٌذُ)‪،‬‬
‫(ؾحڄ الٸ) جً (ؾحڄ ؾحٸ ًٌٌْ) و ډّڃٌٺٍجْۍ پپحٌه وٮو ذنٓټ و‬
‫‪( social contact‬ټٌپنُْ ضړًڄ) و ٲٿٓٳې پو ٖٻٽ ٺې ًړجچىې ٺړ چې‬
‫نال‪ٚ‬و یې پو الچىې ډًټ وه‪:‬‬
‫وٮو ٲْٿٌٓٲحڄ ًجّې چې‪(:‬جچٓحچحڄ پو پهٌج َڂحچو ٺې ىڃىجْې پو ٲ‪ٍُ٣‬‬
‫ژًچىٺې جًْېىټ‪ .‬ژًچى یې چحڂن‪٧‬ځ ؤ‪ ،‬ٶحچٌڄ جً وًپص یې چو وٌپٌو چې و‬
‫وًب چحٌې ڂن‪٧‬ڃې ٺړې ًجی‪ًًٌْ ،‬طو ذْحنٿٻٌ ٶحچٌڄ جًقٻٌڂص ضو‬
‫‪ًٌٍٞ‬ش جقٓحِ ٺړ‪ ،‬جً و چ‪٧‬حڀ جً ٶحچٌڄ و ؾٌړًپٌ پپحٌه ٍْه ٌجټٌټ‬
‫ٌٖټ‪ ،‬جً جٲٍجوً و ټٌپنې پو ګټو پو نپٿٌ یٌ څو ٖه‪ ِٛ‬قٷٌٶٌ څهو پو‬
‫ضېٍېىپٌ پو نپٽ ڂنځ ٺې ٌّ (ټٌپنُْ ضړًڄ) ‪ٌ Social Contac‬جڂنځطو‬
‫ٺړ‪ ،‬چې ًًٌْطو یې ذْح و قٻٌڂص جً ٶحچٌڄ ٖٻٽ ٮٌٌه ٺړ‪ ،‬چې پو وې‬
‫جْحِ و ٶحچٌڄ جً قٻٌڂص ض‪ ٌٌٛ‬و نٿٻٌ پو جٌجوې څهو ٌجڂنځطو ٌٖ)‪.‬‬
‫پٌٌضنۍ چ‪ٍّ٧‬و پو جهلل‪ ‬جً و ىٯو پو ٌٌْالچٌ جً جپيِ جوّحچٌ څهو پو‬
‫جچٻحٌ ًالړه وه‪ .‬پىې ڂ‪٫‬نَ چې – چ‪ٌ٫‬يذحهلل‪ -‬چو جهلل ‪ٖ ‬طو‪ ،‬چو یې نٿٹ‬

‫‪105‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پْىجٺړُ‪،‬جً چو یې چ‪٧‬حڀ‪ ،‬ٶٌجچْڅ جً ٌٌْالڄ ًٌضو ٌجپېږپِ وُ‪ .‬جً ّح وج‬

‫چې جهلل ‪ ‬و نٿکٌ نحپٵ وٍ‪ ،‬نٌ پو پْىجٺٌپٌ پٍضو یې چٌٌ ىېڅ چىُ‬
‫ٺړُ‪ .‬چو یې ٌٌْالڄ ٌجپېږپِ‪ ،‬چو یې جوّحڄ چحَټ ٺړُ‪ ،‬جً چو یې جچٓحچحچٌ‬
‫ضو و ژًچى و چحًٌ ضن‪ْ٧‬ڃٌټ ًٌښٌوپِ وُ‪ .‬ځٻو چې ٺو چېٍې وج ىٍڅو‬
‫ٌُٖ ًجٍ چٌ ذْح ذو و ډّڃٌٺٍجْۍ و ٲْٿٌٓٲحچٌ و ‪Social Contac‬‬
‫نْحپِ (ټٌپنُْ ضړًڄ) ضو څو ‪ًٌٍٞ‬ش ؤ؟‬

‫ٮٍذِ ډّڃٌٺٍجِْ پٍ وًً ذنٓټًُْ ج‪ٌٚ‬پٌ ًالړه وه چې و ىٯٌ وًجړً جً‬

‫ّح ٌّه و چٗطٌجپِ پو ‪ٌٌٚ‬ش ٺې ٌّ چ‪٧‬حڀ ّح ٌّه ټٌپنو ډّڃٌٺٍجټْٻو‬
‫چِٗ ذٿٽ ٺېىجٍ‪ ،‬جً ىٯو ج‪ٚ‬ٿٌچو وج وُ‪:‬‬
‫‪ – ۳‬و ْْحوش (قحٺڃْص) ج‪ٚ‬ٽ‪.‬‬
‫‪ – ۱‬و قٷٌٶٌ جً آَجوٌّ ج‪ٚ‬ٽ‪.‬‬
‫پٌٌضنِ وًجړه ج‪ٌٚ‬ټ ىٍ ٌّ نپٽ ن‪ٌْٚٛ‬حش جً ڂٗه‪ٛ‬حش پٍُ چې پو‬
‫پنډ ډًټ ّې پو الچىې ٺٍښٌ ٺې ّحوًچو ٺًٌ‪:‬‬

‫(ْْحوش ّح (ج‪٪‬ٿَ قحٺڃْص) ىٯو ڂ‪٣‬ٿٷو ج‪٪‬ٿَ ْٿ‪٣‬و وه چې ٌّجَې ىٯې‬

‫ضو پٍ جْٖحؤ جً جٲ‪٫‬حپٌ و قٻځ و ‪ٚ‬حوًٌپٌ قٵ قح‪ٚ‬ٽ ًُ)‬
‫ٌّ ذٽ ض‪ٍّ٫‬ٱ ًجّې‪ْْ( :‬حوش و (جڂٍ) جً (چيې) ىٯو ڂ‪٣‬ٿٷو ‪٪‬ٿْح ْٿ‪٣‬و وه‬
‫چې چو و ىٯې پو څنګ ٺې ًٌٍْه ڂٓحًُ جً چو ىځ ضٍ ىٯې پٌٌضو ذٿو‬
‫ْٿ‪٣‬و ٖطو)‪.‬‬
‫و ْْحوش (ج‪٪‬ٿی قحٺڃْص) ج‪ٚ‬ٽ پو ډّڃٌٺٍجْۍٺې پٍ الچىې وًً‬
‫ٖٷٌچٌ ًالړ وٍ‪.‬‬

‫‪106‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جپٱ‪ :‬و ضٷنْڅ ّح (ضٍّٗ‪ٖ )٩‬ٵ‪ ،‬جً ىٯو پىې ڂ‪٫‬نَ وی چې وٺٌڀ ٶحچٌڄ‬
‫ّح ٍّٖ‪٫‬ص پٍ جْحِ ذو و نٿٻٌ ضٍڂنځ ٲْ‪ٛ‬ٿو ٺېږُ؟‬
‫خ‪ :‬و ضنٳًْ ٖٵ‪ ،‬جً ىٯو پىې ڂ‪٫‬نَ وی چې و ٶٌجچْنٌ چحٲًًًچٻی‬
‫(قحٺځ) ذو څٌٸ ًُ؟ جً څنګو ذو قحٺڃْص ضو ٌْېږُ؟‬
‫پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې و ضٷنْڅ (ضٍّٗ‪ )٩‬و ٖٵ ن‪ٌْٚٛ‬طٌچو پو الچىې ډًټ‬
‫وُ‪:‬‬
‫‪۳‬ــ ْْحوش (ج‪٪‬ٿَ قحٺڃْص) ذو پو ڂ‪٣‬ٿٵ ډًټ و (ًپّ) ًُ‪٫ّ .‬نې ىٯو‬
‫قحٺڃْص ذو چې ضٍ ىٯو پٌٌضو ذٽ ىېڅ قحٺڃْص ًؾٌو ًچو پٍُ و ًپّ‬
‫قٵ ًُ‪ ،‬چو و جهلل قٵ‪.‬‬
‫‪۱‬ــ و ًپّ جٌجوه ڂٷىْو وه‪٫ّ .‬نې ىېڅ جٌجوه و ًپّ جٌجوه چِٗ ٌوًپَ‪،‬‬
‫جً چو ًٌذحچىې ج‪٪‬طٍج‪ ٜ‬ٺٌپَ ِٖ‪ .‬ىٍ څو چې ًپّ ٮٌجړُ ىڃحٮو قٵ‬
‫وٍ‪.‬‬
‫‪۱‬ــ و ًپّ و (جٺػٍّص ٌأّو) و قٵ و پېژچىپٌ ٌښطْنَ ڂ‪ْ٫‬حٌ وٍ‪ ،‬پىې‬
‫ڂ‪٫‬نَ چې ټٌټ ًپّ ذو ٺْىٍ ِٖ چې پٍ ٌّه نرٍه ڂطٳٵ چو ًُ‪ ،‬نٌ ٺو‬
‫جٺػٍّص پٍ ٌّه نرٍه جضٳحٴ ًٺړُ‪ ،‬چٌ و جٺػٍّص وٮو جضٳحٴ و قٵ ڂْ‪٫‬حٌ‬
‫وٍ‪.‬‬
‫‪۴‬ــ ‪٪‬ٷٽ و ٶٌجچْنٌ و ؾٌړًپٌ ٌّجځْنَ ڂ‪ٛ‬ىٌ وٍ‪٫ّ .‬نې و ٶٌجچْنٌ پو‬
‫ؾٌړًپٌ جً و جقٻحڂٌ پو ‪ٚ‬حوًٌپٌ ٺې (ًقیو) ىېڅ چٷٕ چو پٍُ‪ .‬ىٍڅو‬
‫ضو چې ‪٪‬ٷٽ ښو ًجّې ىٯو قٵ جً ىٍ څو چې ‪٪‬ٷٽ یې ذى ًګڼِ ىٯو ذح‪٢‬ٽ‬
‫وُ‪.‬‬
‫‪۵‬ــ وج چې ټٌټ ًپّ پو ٌّه ًنص کې قحٺځ ٺېىجٍ چِٗ‪ ،‬چٌ ًپّ ذحّى‬
‫ٌّ ٖڃېٍ نٿٹ و قحٺڃْص جً ٶحچٌڄ ؾٌړًچې پپحٌه و جچطهحذحضٌ پو الٌې‬
‫قٻٌڂص جً پحٌپڃحڄ ضو ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺړُ چې و ًپّ پو ًٺحپص ٶٌجچْڅ ؾٌړ‬
‫ٺړُ جً قٻٌڂص ًچٿٌُ‪ ،‬چې پىې ډًټ ‪٪‬ڃٌڂِ جچطهحذحش و قٻٌڂص و‬

‫‪107‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫چٿًٌچٻٌ جً و ٶحچٌڄ و ؾٌړًًچٻٌ و ټحٺنې پپحٌه و قحٺڃْص وًىځ ّ‪٫‬نې‬

‫و (ضنٳًْ) ٖٵ ضٗٻْٿٌُ‪.‬‬

‫‪۳‬ــ قٻٌڂص ذو و نٿٻٌ و جٺػٍّص پهٌج و ‪٪‬حڂٌ جچطهحذحضٌ پو الٌې‬

‫ڂنځطو ٌجځِ‪.‬‬
‫‪۱‬ــ جچطهحذحش ذو و وجْې ٶحچٌڄ پو جْحِ ضٍ ٍْه ٺېږُ چې (وّڅ) ًٌٺې‬
‫ىېڅ چٷٕ چو پٍُ‪.‬‬
‫‪۱‬ــ پو جچطهحذحضٌ ٺې ذو و ىېٌجو ټٌټ نٿٹ ٌّ ډًټ ْْحِْ قٷٌٴ پٍُ‪.‬‬
‫ّ‪٫‬نې ىٍ څٌٸ چې و ىٍ وّڅ جً ڂًىد ڂنٌچکِ ًُ ټٌټ ٍْه ٌّ ډًټ‬
‫ْْحِْ قٷٌٴ پٍُ‪ .‬وّڅ و ىٯٌب ضٍ ڂنځ و ضٳح‪ٞ‬ٽ (ذٍضٍۍ) ‪٪‬حڂٽ چِٗ‬
‫ګٍځېىٍ‪ .‬و ڂٓٿڃحڄ جً ٺحٲٍ‪ ،‬ښځې ّح چٍ ڂ‪ْ٫‬حٌ پو جچطهحذحضٌ ٺې ځحٍ‬
‫چو پٍُ‪ .‬ټٌټ و (ٌأّې ًٌٺٌپٌ) جً (ٺحچىّىېىپٌ) ڂٓحًُ قٵ پٍُ‪.‬‬
‫پو جچطهحذحضٌ ٺې ‪٪‬ٷٽ‪٪ ،‬ٿځ‪ ،‬ضؿٍذو‪ ،‬ضٷٌٍ جً ‪ٚ‬حپكْص ىېڅ جٌَښص چو‬
‫پٍُِ‪٫ّ ،‬نې و ٌّه ذې ٌْجوه جً ٌّه ‪٪‬حپځ ٌأّو ٍْه ڂٓحًُ ګڼٿو ٺېږُ‪.‬‬
‫ىڃىج ډًټ و ٌّه ډېٍ ٍَّٸ جً ىٌښْحٌ جچٓحڄ جً و ٌّه چيحّص ٮرِ جً‬
‫جقڃٵ جچٓحڄ و ٌأٌّ ضٍڂنځ ىېڅ ٲٍٴ چٗطو‪.‬‬
‫ىڃىجٌچګو و ٌّ ضؿٍذو پًٍچٻِ پحنو ڂٿِ جً ْْحِْ ٖه‪ ٙ‬و ٌأّې جً و‬
‫ىٯو چح و ٌأّې ضٍڂنځ چې پو ىېڅ چو پٌىېږُ جً ٌّجَې ٌّ جچٓحڄ وٍ‬
‫ىېڅ ضٌپٍْ چٗطو‪ .‬پو جچطهحذحضٌ ٺې ٌّ ‪ٚ‬حپف‪ ،‬ڂطٷِ‪ ،‬ذح ‪٪‬ٳطو جً ڂكٓڅ‬
‫جچٓحڄ پو ٌّه ٌٌٖش نٌٌ‪َ ،‬جچِ‪ ،‬ٶحضٽ‪ ،‬پٌ‪ ،ِ٢‬ٮٿو جً قٍجڂکحٌ جچٓحڄ‬
‫ٍْه ذحپٻٽ ٌّ ډًټ ڂٓحًُ ْْحِْ قٵ پٍُ‪.‬‬

‫‪108‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و جچطهحذحضٌ پپحٌه ذحّى ٺحچىّىجڄ ښو ډېٍ پګښطٌچو ًٺٌُ‪ ،‬پو ڂْحٖطٌ‬

‫جً ٺٿٌچٌ ضرٿْٯحضِ ٺڃپحّنٌچو ًچٿٌُ‪ ،‬ضٍڅٌ نٿٹ و نپٿٌ ځحچٌچٌ پو ګټو‬
‫ٌأّې ًٌٺٌپٌ ضو ضٌّٗٵ ٺړُ‪.‬‬
‫و جچطهحذحضٌ پو چطْؿو ٺې چې و ىٍې چ‪ٍ٧‬یې نٿٹ قحٺڃْص ضو ًٌْېږُ‬
‫چٌٌ ټٌټ نٿٹ ذو یې قٻٌڂص ڂنِ جً پو نالٰ ذو یې چو ٌجپٌٌضو ٺېږُ‪،‬‬
‫نٌ و ڂهحپٱ قُخ پو ٖٻٽ ٺې و قٻٌڂص پو ځْنٌ جٶىجڂحضٌ ج‪٪‬طٍج‪ٜ‬‬
‫ٺٌپَ َٖ‪.‬‬

‫پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې و قحٺڃْص ضٍ ج‪ٚ‬ٿو ًًٌْطو ذٽ ج‪ٚ‬ٽ و قٷٌٶٌ جً‬

‫آَجوٌّ ج‪ٚ‬ٽ وٍ چې و ډّڃٌٺٍجْۍ وًىځ ج‪ٚ‬ٽ ګڼٽ ٺېږُ‪ .‬و وٮو ج‪ٚ‬ٽ‬
‫پو ض‪٣‬رْٷېىپٌ پٍضو ډّڃٌٺٍجِْ ىېڅ ڂ‪٫‬نَ چو پٍُ‪٫ّ .‬نې ټٌټ ىٯو‬
‫قٻٌڂطٌچو چې ٮٌجړُ و ډّڃٌٺٍجټْٻٌ ّح ؾڃيٌٌُ قٻٌڂطٌچٌ پو قْع‬
‫ً پېژچىټ ِٖ ذحّى پو قطڃِ ډًټ و ډّڃٌٺٍجْۍ پو ټٌپٌ قٷٌٶٌ ٌْڃِ‬
‫ج‪٪‬طٍجٰ ًٺړُ جً و ډّڃٌٺٍجْۍ ټٌپې آَجوۍ ضأڂْڅ ٺړُ‪ .‬ٺو وج ٺحٌ ًچو‬
‫ٺړُ چٌ ىٯو قٻٌڂطٌچو ؾڃيٌٌُ جً ډّڃٌکٍجټْک چو ګڼٽ ٺېږُ‪ .‬و‬
‫ډّڃٌٺٍجْۍ قٷٌٴ جً آَجوۍ پو الچىې ډًټ وُ‪:‬‬
‫‪۱‬‬
‫پو ډّڃٌٺٍجْۍٺې ‪٪‬ٷْىه ٌّ ڂٓإًپْص جً ڂٻٿٳْص چو‪ ،‬ذٿکې ٌّ‬
‫جنطْحٌُ جڂٍ وٍ‪ .‬پىې ڂ‪٫‬نَ چې وج ‪ ًٌٍُٞ‬چو وه چې جچٓحڄ وې قطڃحً‬
‫ڂٓٿڃحڄ ً جًِْ جً ٌّجَې و جهلل ‪٪ ‬رحوش وې ًٺړُ چې و وه نحپٵ جً‬
‫ڂحپٹ وٍ‪ .‬ذٿکې پو ډّڃٌٺٍجْۍٺې جچٓحڄ و ‪٪‬ٷْىې پو ڂؿحټ ٺې آَجو‬
‫وٍ‪ .‬نٌښو یې چې ٺٌڀ وّڅ ڂنِ‪ ،‬جً ٺو پو ٍْه ٌّ وّڅ ىځ چو ڂنِ‪.‬‬
‫ىڃىج ډًټ جچٓحڄ وج قٵ پٍُ چې ٌّ وّڅ پٍېږوُ جً ذٽ وّڅ ضو ًجًړُ‪.‬‬
‫ڂػالً چڅ ڂٓٿڃحڄ ًُ‪ْ ،‬رح ضو ڂْٓكِ ِٖ‪ ،‬ذٽ ْرح ضو ىنىً ِٖ‪ ،‬ذٿو‬

‫‪109‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ًٌځ ّيٌوُ‪ ،‬ٺڃٌچٓص‪ ،‬ذٌوجیِ جً ّح و ٺٌڀ ذٽ وّڅ ڂنٌچٻَ ِٖ‪ .‬ىېڅ‬

‫ٶحچٌڄ جً ىېڅ ڂٍؾ‪ ٩‬پو وه ٍْه و وّڅ و ذىپٌپٌ و ڂكحْرې قٵ چو پٍُ‪.‬‬
‫ځٻو چې وج پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې و ىٯو نپٽ ٖه‪ ِٛ‬قٵ وٍ چې ټٌپنو‬
‫جً چ‪٧‬حڀ و ىٯو پو ‪٪‬ٷْىې ٍْه ىېڅ ٺحٌچو پٍُ‪ .‬جً ٺو ٺٌڀ ؾيص پو وه‬
‫څهو وٮو قٵ ْٿرٌُ‪ ،‬چٌ ډّڃٌٺٍجِْ ذحّى پو نپٽ ټٌټ ٶٌش و ىٯو ضٍ‬
‫څنګ ًوٌېږُ جً و وٮو قٵ ْحضنو یې ًٺړُ‪.‬‬
‫‪۲‬‬
‫پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې و چ‪ّ ٍ٧‬ح ٌأّې و آَجوۍ قٵ ىځ ٌّ پو ىٯٌ قٷٌٶٌ‬
‫څهو وٍ چې ىېڅ ٶْى جً ذنى چو ڂنِ‪ .‬پىې ڂ‪٫‬نَ چې جچٓحڄ پو ىٍ څو‬
‫ٺې نپٿو ٌأّو ًٌٺٌپَ ِٖ‪ ،‬پٍضو پىې چې ًٺطٽ ِٖ چې و وّڅ جقٻحڀ‬
‫جً ٶٌجچْڅ و(ًقْې) پٍ ذنٓټ ًالړ وُ جً پو جچٓحڄ څهو پٌٌه ضٓٿْڃِ‬
‫ٮٌجړٍ‪ ،‬جً و جچٓحڄ ٌأّې ضو پو ىٯٌ ٺې ځحٍ چٗطو‪.‬‬
‫نٌ پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې و جچٓحچحچٌ و ٌأّې ٶىجْص و(ًقْې) جً (وّڅ) ضٍ‬
‫ٶىجْطو پٌٌضو وٍ‪ .‬ځٻو نٌ پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې وّنِ جقٻحڀ ىځ و‬
‫نٿٻٌ و ٌأیې پٍ جْحِ ذىپېىپَ ِٖ‪.‬‬
‫‪۳‬ــ‬
‫پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې ذٿو آَجوُ ٖه‪ ِٛ‬آَجوُ وه‪ٖ .‬ه‪ ِٛ‬آَجوُ پىې‬
‫ڂ‪٫‬نی وه چې جچٓحڄ و نپٽ ٖه‪ ٙ‬پو جړه ڂٻڃٽ آَجو وٍ‪ .‬ىٯو پو نپٽ‬
‫ځحڄ ىٍ څو ٺٌپَ ِٖ‪ .‬ىٯو ىٍ ډًټ ْٿٌٸ جً جنالٴ جنطْحًٌپَ ِٖ‪،‬‬
‫پٍضو پىې چې ىٯو ْٿٌٸ جً جنالٴ وې و(ًٌج) جً (چحًٌج) پو ضٿو ً ضٿٽ‬
‫ِٖ‪.‬‬
‫پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې َچح‪ ،‬پٌج‪٢‬ص جً وې ضو ًٌضو چٌٌ ٺحًٌچو و جچٓحڄ نپٽ‬
‫ٖه‪ ِٛ‬قٵ وٍ‪ ،‬جً ضٍ ىٯو پٌٌې چې پو نپٿو ٌ‪ٞ‬ح ضٍ ٍْه کېږُ جً‬
‫جؾرحٌ ًٌٺې چو ًُ ٌجٮٿَ ؾٍڀ چو ګنٽ کېږُ‪.‬‬

‫‪110‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫‪۴‬‬
‫پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې و ذْحڄ آَجوُ ٌّ ڂٓٿځ قٵ وٍ‪ .‬ىٍڅٌٸ و ىٍڅو و‬
‫ذْحچٌپٌ قٵ پٍُ‪ .‬څٌک ذٽ څٌٸ و چ‪ ٍ٧‬پو ذْحچٌپٌ څهو چو ِٖ ڂن‪٩‬‬
‫ٺٌپَ‪ .‬ٺو څو ىځ و چ‪ ٍ٧‬وٮو ذْحڄ و جهلل ض‪٫‬حپی‪ ،‬و وّڅ‪ ،‬و ٺٌڀ پْٯڃرٍ‬
‫‪٪‬ٿیو جپٓالڀ جً ّح و ‪٪‬ٷْىې پو ىٻٿو ًُ‪ .‬و جْالڀ ْطٍ پْٯڃرٍ ڂكڃى‬
‫‪ ‬ضو و جًٌپح پهٌج وٺحٌضٌچٌچٌ پو ًْیٿو و ْپٻحًُ پو ‪٪‬ڃٽ ٺې ىځ‬
‫ىڃىٮو وپْٽ و ؾٌجَ پپحٌه ًښٌوټ ٌٖ‪.‬‬
‫‪۵‬‬
‫ډّڃٌٺٍجِْ ىٍ جچٓحڄ ضو قٵ ًٌٺٌُ چې پو ىٍځحٍ ٺې یې چې َړه‬
‫ًٮٌجړُ ًجًِْ‪ ،‬جً پو ىٯو ځحٍ ٺې وې و ىٯو ىٌّص جً ٖه‪ْٛ‬ص ضو‬
‫جقطٍجڀ ًٺړجٍ ِٖ‪٫ّ .‬نَ ٺو ٌّ ٺحٲٍ ًٮٌجړُ چې پو ڂٻو ٺې و قٍڀ‬
‫ضٍڅنګ ً جًِْ چٌ ىځ ذحّى ڂن‪ ٩‬چو ٺړجٍ ِٖ‪.‬‬
‫‪۶‬‬
‫پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې جچٓحڄ و ىٍ ِٖ و ڂٿٻْص و پٍپٌ‪ ،‬پو ىٍې الٌې و‬
‫ڂحټ و ګټٿٌ جً پو ىٍه الٌه ٺې و ىٯو و ڂ‪ٍٛ‬ٲٌپٌ قٵ پٍُ‪ .‬ډّڃٌٺٍجِْ‬
‫و ڂحټ پو ګټٿٌ جً ّح ڂ‪ٍٛ‬ٲٌپٌ ٺې ىېڅ نحٌؾِ وّنِ جً ّح ذٽ ‪٪‬حڂٽ ضو‬
‫و ونحپص جؾحَه چو ًٌٺٌُ‪ .‬ذٿکې وج و جچٓحڄ قٵ وٍ چې پو ىٍه ‪ٍّ٢‬ٷو‬
‫ڂحټ ګټٿَ جً ّح ڂ‪ٍٛ‬ٲٌپَ ِٖ ً یې ګټِ جً ڂ‪ّ ٍٰٛ‬ې ٺړُ‪.‬‬
‫‪۷‬‬
‫پو ډّڃٌٺٍجْۍٺې جچٓحڄ و ىٍ ډًًټ ٺحٌ و کٌپٌقٵ پٍُ‪ .‬پو ٺحًٌچٌ‬
‫ٺې قالټ جً قٍجڀ چٗطو‪ ،‬ی‪٫‬نې پو جْالڀ کې وًًِْ جً و ٲكٗحًً کحٌ‬
‫قٍجڀ وی‪ ،‬نٌ پو ډّڃٌکٍجْۍ کې نٿک ىڃىٮو کحٌ ىځ و (ْکّ‬
‫ًٌکٍجچٌ) پو چحڂو پو ٶحچٌچِ ٖکٽ کٌپی ِٖ‪.‬‬

‫‪111‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫‪۸‬‬
‫پو ډّڃٌٺٍجْۍٺې جچٓحڄ و ىٍ ډًټ ‪٪‬ٿځ و َوه ٺړې پٌٌه آَوُ جً قٵ‬
‫پٍُ ٺو څو ىځ چې ىٯو و ؾحوً ‪٪‬ٿځ ًُ‪.‬‬
‫‪۹‬‬
‫پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې ښځو جً چٍ وًجړه ٌّ ډًټ قٷٌٴ جً آَجوۍ پٍُ‪ .‬ىٍ‬
‫څو چې چحٌّنو ٺٌپَ ِٖ‪ ،‬ښځې ىځ ذحّى پو ىٯٌ څهو ڂن‪ ٩‬چو ٺړجٍ ِٖ‪.‬‬
‫چحٌّنو پٍ ښځٌ و ٶْڃٌڂْص جً ًجٺڃنۍ قٵ چو پٍُ‪ .‬ذٿکې وًجړه ٌّ و ذٽ‬
‫پو ًړجچىې ڂٓحًُ ڂطٷحذٽ قٷٌٴ پٍُ‪.‬‬
‫و وٮٌ قٷٌٶٌ ضٍڅنګ ٌّ پړ چٌٌ قٷٌٴ ىځ و ډّڃٌٺٍجْۍ پو ڂيڃٌ‬
‫قٷٌٶٌ څهو ګڼٽ ٺېږُ چې پو ىٯٌ ٺې و(ْْحِْ پٿٌٌجپُْڀ) جً (وّنِ‬
‫پٿٌٌجپُْڀ) قٷٌٴ جً آَجوۍ ىځ ٌجځِ‪.‬‬

‫ْْحِْ پٿٌٌجپُْڀ و ْْحِْ جقُجذٌ و ض‪٫‬ىو پو ڂ‪٫‬نَ وٍ‪٫ّ .‬نې پو‬

‫ډّڃٌٺٍجټْٻو ټٌپنو ٺې نٿٹ ذېالذېٽ ْْحِْ جقُجخ ؾٌړًپَ ِٖ‪ .‬وٮو‬
‫ْْحِْ جقُجخ و ذېالذېٿٌ ٶٌڂِ جً جېډّحپٌژّٻٌ جؾنډجؤ جً چ‪ٍّ٧‬حضٌ و‬
‫پٍڂم ذٌْپٌ پپحٌه ضأْْٓېږُ‪ ،‬جً ذْح ًجٸ ضو و ٌْېىپٌ پپحٌه و ٌٶحذص‬
‫پو ڂهطٿٳٌ ًْحّٿٌ جً ‪ٍّ٢‬ٷٌ څهو ٺحٌ جنٿِ‪.‬‬
‫ډېٍځٿو وجْې پېښېږُ چې ٶىٌضڃڅ جْط‪٫‬ڃحٌُ وًپطٌچو پو چًٌٌ‬
‫وًپطٌچٌ ٺې نپٿٌ جىىجٲٌ ضو و ٌْېىپٌ پپحٌه جقُجخ ؾٌړًُ‪ ،‬جً ذْح یې‬
‫و ذېالذېٿٌ ‪ٍّ٢‬ٷٌ پو الٌې ٶىٌش ضو ٌٌُْ‪ .‬ضٍڅٌ و ىٯٌ پو الٌې آَجو‬
‫ىېٌجوًچو نپٿې ڂٓط‪٫‬ڃٍې ًګٍځٌُ جً نپٽ ڂ‪ٛ‬حپف ًٌٺښې ضأڂْڅ‬
‫ٺړُ‪.‬‬

‫‪112‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې ٺو څو ىځ چې (وّڅ) و ټٌپنې جً وًپص پو چحًٌ ٺې‬

‫څو ًٌټ چو پٍُ نٌ وج چې جوّحچٌ ضو و نٿٻٌ ٲ‪ ٍُ٣‬جً ڂ‪٫‬نٌُ ‪ًٌٍٞ‬ش‬
‫وٍ جً وٮو ضٗو پو وّڅ پٍضو پو ذٽ څو چو ډٺېږُ چٌ ځٻو نٌ ډّڃٌٺٍجِْ‬
‫ىځ و ‪٪‬ٷْىې جً ‪٪‬رحوش ضٍ قىه و جچٓحڄ پو ٖه‪ ِٛ‬ژًچىٺې (وّڅ) ضو‬
‫جؾحَه ًٌٺٌُ‪ ،‬جً پو ىڃىٮٌ قىًوً ٺې وّنِ جقُجخ ىځ ٲ‪٫‬حپْص ٺٌپَ‬
‫ِٖ‪ .‬نٌ پىې ٍٖ‪ ٠‬چې پو ْْحِْ جً جؾطڃح‪ ِ٪‬چحًٌٺې ذو ډّڃٌٺٍجِْ‬
‫ڂنِ‪.‬‬
‫پٍ ىڃىې جْحِ ىٍڅٌٸ ىٍ چېٍې و نپٽ وّڅ جً ‪٪‬ٷْىې و نپًٍپٌ قٵ‬
‫پٍُ‪ .‬و ڂػحټ پو ډًټ پٻو څنګو چې ڂٓٿڃحڄ ضرٿْٯْحڄ ىٍ چېٍې و جْالڀ‬
‫و ضرٿْ٭ قٵ پٍُ‪ ،‬ىڃىج ډًټ ذحّى و ىٍ وّڅ جً ڂًىد نٿٻٌ ضو وج قٵ‬
‫قح‪ٚ‬ٽ ًُ چې پو ڂٓٿڃحچٌ ټٌپنٌ ٺې و نپٽ وّڅ و نپٍجًُ پپحٌه‬
‫آَجوجچو ٺحٌ ًٺړُ‪ ،‬جً څٌٸ یې ڂهو ً چو چَْٓ‪ .‬جً ٺو ّې ڂهو چٌْټ‬
‫ٺېږُ چٌ وچړۍ ډّڃٌٺٍجټْٹ قٻٌڂطٌچو یې ذحیى پو نالٰ جٶىجڀ ًٺړُ‪.‬‬
‫و وې پپحٌه چې و ډّڃٌٺٍجْۍ قٷٌٴ جً آَجوۍ چې و ٮٍخ و ڂْٓكِ‬
‫ټٌپنې و ًٌقِ‪ ،‬جؾطڃح‪ْْ ،ِ٪‬حِْ جً جْط‪٫‬ڃحٌُ ڂٷح‪ٚ‬ىً پو چ‪ ٍ٧‬ٺې‬
‫چٌْپٌٍْه ً‪ ٌُٖ ٩ٞ‬وُ پٍ ټٌپو چړۍ و ٌّه ٶحچٌڄ پو ٖٻٽ ٺې پو قطڃِ‬
‫ډًټ ض‪٣‬رْٵ ِٖ وٮو قٷٌٴ جً آَجوۍ و ٮٍذْحچٌ پهٌج و ذٍٗ و قٷٌٶٌ و‬
‫چړٌّاټ ڂْػحٴ پو ٖٻٽ ٺې ٌجًړټ ٌُٖ‪ ،‬جً پو ڂٿګًٍ ڂٿطٌٺې پٍ ٖحڂٿٌ‬
‫ىېٌجوًچٌ پو قطڃِ ٖٻٽ ڂنٽ ٌُٖ وُ چې ٍْٮړجًٍ ًٌڅهو پو ىېڅ‬
‫‪ٌٌٚ‬ش ؾحتُ چو ګڼٽ ٺېږُ‪ ،‬پٻو چې و ذٍٗ و قٷٌٶٌ و ڂْػحٴ و چيو‬
‫ًّٗطڃې (‪ )۱۹‬ڂحوې پو (ؼ) ؾُء ٺې چې پو ‪ٍٚ‬جقص ٍْه پْٻٽ ٌُٖ‬
‫وُ‪( :‬پو ىېڅ ‪ٌٌٚ‬ش ٺې ًٌج چو وه چې پو وٮٌ قٷٌٶٌ ٍْه پىجْې ډًټ‬
‫ض‪٫‬حڂٽ ًِٖ چې و ڂٿګًٍ ڂٿطٌ پو ج‪ٌٚ‬پٌ جً جىىجٲٌ ٍْه ض‪ٟ‬حو ًپٍُ)‪.‬‬
‫ّ‪٫‬نې ټٌټ وًپطٌچو ذو وٮو قٷٌٴ جً آَجوۍ ذو پو ىڃحٮو ٖٻٽ جً قْػْص‬

‫‪113‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ض‪٣‬رْٷٌُ چې ڂٿګٍُ ڂٿطٌچو یې ٮٌجړُ‪ ،‬جً ىېڅٌٸ ىٯو پو ذٿو ذڼو‬

‫چِٗ ض‪٫‬رًٍْپَ‪ .‬وٮو قٻځ و ىٯٌ نٿٻٌ ذيحچو پو ڂنځو ًړُ چې ًجِّ‬
‫ڂٌچږ و ذٍٗ قٷٌٴ پو جْالڂِ ذڼو ض‪٫‬رًًٍْ‪.‬‬
‫–‬

‫ډّڃٌٺٍجِْ ٌّ چٌٍ ٺٳٍُ وّڅ وٍ چې نپٽ ٍّٖ‪٫‬ص‪ ،‬نپٽ ٶٌجچْڅ‪،‬‬

‫نپٽ جنالٴ جً و ژًچى پپحٌه نپٽ ځحچګړٍ ض‪ ٌٌٛ‬پٍُ‪ .‬و وٮو چٌُ وّڅ‬
‫ٲْٿٌٓٲحڄ جً پًٍْجڄ ٮٌجړُ چې و ډّڃٌٺٍجْۍ وٮو چٌٍ (وّڅ) وې ضٍ‬
‫جْالڀ‪ّ ،‬يٌوّص‪ ،‬ڂْٓكْص‪ ،‬ىنىًُّڀ‪ ،‬ذٌوجتْص جً ضٍ ذٽ ىٍ وّڅ ڂٷىڀ‬
‫جً ڂكطٍڀ ًٍ‪ .‬جً ذٽ ٌّ وّڅ وې ىځ و ډّڃٌٺٍجْۍ پو جچىجَه ٶىجْص ًچو‬
‫پٍُ‪ .‬ټٌټ جچٓحچحڄ وې پو ؾرٍُ ٖٻٽ و وٮو چٌُ وّڅ ڂنٿٌ ضو جړ ٺړجٍ‬
‫ِٖ‪ ،‬جً ٺو یې څٌٸ چو ڂنِ چٌ ىٯٌب و جچٓحچْص و وٌؾې ڂٓطكٵ ىځ‬
‫چو وُ‪.‬‬
‫و ڂػحټ پو ډًټ‪ :‬جڂٍّٻح ٌّ ڂْٓكِ ىېٌجو وٍ‪ ،‬نٌ ٺو ىٿطو څٌٸ‬
‫ڂْٓكْص چو ڂنِ‪ّ ،‬ح پو ڂْٓكْص څهو ذٽ وّڅ ضو جًړُ‪ ،‬چٌ قٻٌڂص‬
‫ًٌٍْه ىېڅ ڂٗٻٽ چو پٍُ‪ .‬نٌ ٺو ٌّ څٌٸ پو جڂٍّٻح ٺې ډّڃٌٺٍجِْ‬
‫چو ڂنِ‪ ،‬ىٯو پو ټٌپو جڂٍّٻح ٺې و جًْېىپٌ قٵ چو پٍُ‪.‬‬
‫ىڃىج ډًټ ٺو څٌٸ پو ذٍضحچْو‪ ،‬ٲٍجچٓو‪ ،‬ؾٍڂنِ‪ ،‬جّټحپْح جً قطَ پو‬
‫جْطٍجپْح ٺې چې ټٌټ ڂْٓكِ ىېٌجًچو وُ ڂْٓكْص ً چو ڂنِ پو ىېڅ‬
‫ڂٗٻٽ ٍْه چو ڂم ٺېږُ‪ ،‬نٌٺو ډّڃٌٺٍجِْ ًچو ڂنِ‪ ،‬ىٯو ٖه‪ٙ‬‬
‫ىٿطو و جًْېىً قٵ چو پٍُ‪.‬‬
‫ىڃىجْې ٺو ٌّ څٌٸ پو چٌْټ ٌُٖ ٲٿٓ‪ْ٣‬څ (جٍْجتْٽ) ٺې ّيٌوّص چو‬
‫ڂنِ‪ ،‬جًْېىپَ ِٖ‪ ،‬نٌ ٺو ډّڃٌٺٍجِْ چو ڂنِ‪ ،‬چٌ چِٗ جًْېىپَ‪.‬‬
‫ىڃىٮو قٻځ چڅ ًٌځ و وچْح پو ټٌپٌ ىېٌجوًچٌ ٺې قحٺځ وٍ‪ .‬جڄ ضٍ وې‬

‫‪114‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫چې ٺو څٌٸ پو جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې چې چ‪٧‬حڂٌچو یې و وٮو چٌُ وّڅ‬

‫ڂنٌچٻِ وُ جْالڀ چو ڂنِ جً ّح پو جْالڂو ڂٍضى ٺېږُ‪ ،‬ىېڅ ڂٗٻٽ چو‬
‫پٍُ‪ .‬نٌ ٺو څٌٸ ډّڃٌٺٍجِْ چو ڂنِ‪ ،‬ىٯو پو ىٍ ډًټ جچٓحچِ قٷٌٶٌ‬
‫ڂكًٍڂېږُ‪ ،‬جً قطَ و ژًچى قٵ چو ًٌٺٌټ ٺېږُ‪.‬‬
‫پىې ًًٌْطٌْ ٺې پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې ًپْىټ ٌٖټ چې ٺو قٻٌڂص ىځ پو‬
‫ٺٌڀ ٶحچٌڄ ٺې ٺٌڂو جْالڂِ ڂحوه ٌجًپِ ٺو څو ىځ چې ىٯو و ٖه‪ِٛ‬‬
‫جقٌجپٌ پو ٶحچٌڄ پٌٌې جړه ًپٍُ جً و ډّڃٌٺٍجْۍ و ج‪ٌٚ‬پٌ ڂ‪٣‬حذٵ پو‬
‫ټٌپٌ ٶحچٌچِ ڂٍقٿٌ ضېٍه ٌٖې ىځ ًُ‪ ،‬ذْح یې ىځ ټٌټ ٮٍخ پو ٌّه ٮږ پو‬
‫نالٰ ٌجپٌٌضو ٺېږُ جً و ىٯې و ذىپٌڄ پپحٌه پٍ قٻٌڂص ىٍ جړنُْ‬
‫ٲٗحًٌچو ٌجًړُ ضٍ څٌ ىٯو ٌّه جْالڂِ ڂحوه ىځ و ډّڃٌٺٍجْۍ و وّڅ‬
‫پو ڂٷحذٽ ٺې ًجٶ‪ ٩‬چِٗ‪.‬‬
‫ىڃىج ډًټ ًپْىټ ٌٖټ ٺو پو پحٺٓطحڄ ٺې پحٌپڃحڄ جً قٻٌڂص ىځ و ٌّې‬
‫ْْڃې پپحٌه پو ډّڃٌٺٍجضْٻو ‪ٍّ٢‬ٷو وجْې ٌّ ٶحچٌڄ ًڂنې چې جْالڂِ‬
‫ڂٌجو ًٌٺښې ٌ‪٪‬حّص ٌُٖ ًُ‪ ،‬چٌ ټٌټ ٮٍخ یې پو نالٰ وٌېږُ جً‬
‫قٻٌڂص پو نپٿې ٲْ‪ٛ‬ٿې څهو ګٍځېىپٌ ضو پىې وپْٽ جړکٌُ چې ڂنٽ‬
‫ٌٍٖ ٶحچٌڄ و ډّڃٌٺٍجْۍ پو چٌُ وّڅ ٍْه ڂهحپٳص پٍُ‪.‬‬
‫ٮٍخ چې پو جًْنۍ َڂحچو ٺې و ډّڃٌٺٍجْۍ و چٌُ ذٍُٗ وّڅ‬
‫ٌجڂنځطو ٺًٌچٻَ جً ڂنٌچٻَ وٍ پو ڂٿْحٌوًچٌ ډجپٍه‪ ،‬پو پٻٌچٌ‬
‫پٌځْحڄ‪ ،‬پو پٓګٌچٌ ٌَه جوٌجې جً ڂإْٓې یې پو چړۍ ٺې و‬
‫ډّڃٌٺٍجْۍ و وّڅ و نپًٍپٌ پپحٌه پو ٺحٌ جچٌپې وُ‪ .‬جً ىٍ ىٯو ڂٿص‬
‫چې و وٮو چٌُ وّڅ ڂنٿٌ ضو چو ضْحٌېږُ‪ ،‬و ىٯو و ځپٿٌ پپحٌه و‬
‫ډّڃٌٺٍجْۍ پو وّڅ څهو و ىٯو پو نالٰ و ؾګړې ؾٌجَ ذٍجذًٍُ جً پو‬
‫ڂٿګًٍڂٿطٌ څهو و ىٯو و ًژپٌ ٌْڃِ جً ٶحچٌچِ ٲطٌٍ ضٍالْو ٺٌُ‪.‬‬
‫وج چې ډّڃٌٺٍجِْ ًپې ٺٳٍ وٍ؟ ٍٖ‪ ِ٪‬والّٽ یې پو الچىې ډًټ‬
‫ذْحچًٌ‪ ،‬جً و وې پپحٌه چې و پٌْطٌچٻٌ پپحٌه جْحچو ًُ پو ىڃحٮو‬

‫‪115‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ضٍضْد ڂٌ چې و ډّڃٌٺٍجْۍ ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ًٌضو ًړجچىې ٺړې وه‪ ،‬و ضٻٳٍْ‬

‫والّٽ ّې ىځ پو ىڃحٮو ضٍضْد ذْحچًٌ‪:‬‬

‫‪–۱‬‬
‫ڂهٻې و ډّڃٌٺٍجْۍ پو ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺې ّحوًچو ًٌٖه چې (ْْحوش) ّ‪٫‬نې‬
‫ج‪٪‬ٿَ قحٺڃْص پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې و ًپّ قٵ ګڼٿَ ٺېږُ چې و‬
‫جٺػٍّص پو ٖٻٽ ٺې ذو قٻڃٍجچِ ٺٌُ‪ ،‬نٌ پو جْالڀ ٺې وٮو قٵ‬
‫ٌّجَې جً ٌّجَې و جهلل ‪ ‬وٍ‪.‬‬
‫جْالڀ ًجِّ چې ذنىګحڄ ټٌټ و جهلل ‪ ‬ڂهٿٌٴ وُ‪ٌّ ،‬جَې ىٯو ‪‬‬
‫پْىجٺړُ‪ ،‬جً ىٍ څو ًٌضو ىڃحٮو ٌّ جهلل ‪ ‬پْىج ٺړُ وُ‪ .‬جً ىڃىٮو‬
‫جهلل ‪ ‬و ذٍٗ پو ټٌپٌ ‪ًٌٍٞ‬ضٌچٌ جً ڂ‪ٛ‬حپكٌ ښو پٌه وٍ‪ .‬جً و ىڃىٮې‬
‫جَپِ پٌىې پو ڂهې یې پو ىٍه َڂحچو ٺې ىٍ ٶٌڀ ضو و ىٯٌب و قحټ جً‬
‫ً‪ْ٫ٞ‬ص ڂٌجٲٵ ٍّٖ‪٫‬ص جً ٶحچٌڄ چحَټ ٺړٍ چې ذحّى ڂ‪٣‬ٿٵ ج‪٢‬ح‪٪‬ص یې‬
‫ًِٖ‪ ،‬جً و ىٯو و قحٺڃْص پو ڂٷحذٽ ٺې ىېڅٌٸ و قحٺځ پو قْع جً‬
‫ىېڅ ٶحچٌڄ و ڂنٿٌ ًړ ًچو ذٿٽ ِٖ‪ .‬پٍ ىڃىې جْحِ ټٌټ ڂٓٿڃحچحڄ‬
‫ڂٻٿٱ وُ چې و جهلل ‪ ‬چحَټ ٌٍٖ ٶحچٌڄ ًڂنِ‪ ،‬جً و جنطالٰ جً‬
‫ڂنحَ‪٪‬ې پو ‪ٌٌٚ‬ش ٺې ٌّجَې جً ٌّجَې و ىڃىه ٶحچٌڄ ضو ٌؾٌ‪ً ٨‬ٺړُ‪،‬‬
‫چو وج چې پو نپٽ پٌٌُ و نپٿې پٌىې جً ‪٪‬ٷٽ پٍ ذنح ٶٌجچْڅ ؾٌړ ٺړُ‪،‬‬
‫جً ذْح پٍ ىٯٌ ٲْ‪ٛ‬ٿې ًٺړُ‪.‬‬
‫پو جْالڀ ٺې ٶ‪ ِ٫٣‬جپػرٌش والّٽ پو ىٯو چح څهو جّڃحڄ چٳې ٺٌُ چې و‬
‫جهلل پو ٶحچٌڄ پٍضو و ذٽ چح پو ٶحچٌڄ ٲْ‪ٛ‬ٿو ٺٌُ‪ ،‬جً و جهلل ‪ ‬پو ڂٷحذٽ‬
‫ٺې و ذٽ چح قحٺڃْص ڂنِ‪ .‬جً ّح وج چې و جهلل ‪ ‬پو ٶحچٌڄ ٲْ‪ٛ‬ٿو ٺٌُ‬
‫نٌ پو َړه چو ًٌذحچىې ٌج‪ ِٞ‬چو ًُ‪ .‬الچىې ‪ٍّٚ‬ف آّطٌچو و وې نرٍې‬

‫‪116‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٶ‪ ِ٫٣‬والّٽ وُ چې قحٺڃْص ذو ٌّجَې جً ٌّجَې و جهلل ‪ ،ًُ ‬جً‬

‫ٶحچٌڄ ذو ٌّجَې و ىٯو ڂنٽ ٺېږُ‪.‬‬

‫‪ - ۳‬ﭽﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼ ﯽ ﯾ ﯿ ﰀ‬
‫ﰁ ﰂ ﰃ ﰄ ﰅ ﰆ ﰇ ﰈ ﰉ ﰊ ﰋ ﰌ ﰍﰎ‬
‫النساء‪٨١ :‬‬ ‫ﰏ ﰐ ﰑﰒ ﰓﭼ‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬جٍ ڂإڂنحچٌ‪ :‬و جهلل‪ٌٌْ ،‬ټ جً و ىٯٌ ٺٓحچٌ ج‪٢‬ح‪٪‬ص ًٺړب چې‬
‫پو ضحٌْ څهو و جڂٍ جًقٻځ نحًچىجڄ وُ‪ .‬جًٺو چېٍې ڂٌ پو ٺٌڀ ِٖ ٺې‬
‫ٖهړه ٌجٮٿو چٌ جهلل جً ٌٌْټ (ٶٍآڄ جًْنص) ضو یې ٌجؾ‪ ٩‬ٺړب ٺو ضحْې پو‬
‫جهلل جً و آنٍش پو ًٌځ جّڃحڄ پًٍچٻِ ّحْص‪ .‬وج ٺحٌ ٮٌٌه جً پحٍ یې ډېٍ‬
‫ښو وٍ)‪.‬‬
‫وج آّص پو ‪ٍٚ‬جقص قٻځ ٺٌُ چې و ڂنحَ‪٪‬ې پو ًنص ٺې وې و ٲْ‪ٛ‬ٿې‬
‫ڂٍؾ‪ٌّ ٩‬جَې و جهلل ‪ ‬جً و ٌٌْټ ‪ًّ ‬نح ًُ‪.‬‬

‫‪ -۱‬ﭽﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ‬
‫ﯥﯦﯧﯨﯩﯪﯫﯬﯭﯮ‬
‫النساء‪٥٨ :‬‬ ‫ﯯﭼ‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬ٶٓځ وٍ پو ٌخ ْطح چې چو ڂإڂنحڄ ٺېږُ وًب ضٍ ىٯو پٌٌې‬
‫چې قَٻَځ (ٲْ‪ٛ‬ٿو ٺًٌچٻې) چو ٺړُ ضح پو ىٯٌ ٖهړً ٺې چې پېښې‬
‫ٌُٖ ًُ و وًب پو ڂنځ ٺې جً ذْح ًچو ڂٌڂِ وًب پو نپٿٌ َړًچٌ ٺې‬
‫چحٌج‪ْ ِٞ‬طح پو ٲْ‪ٛ‬ٿې‪ ،‬جً ًڂنِ وًب ْطح نرٍه پو ڂنٿٌ ٍْه (ذې پو‬
‫ؾګړې پو نٌښۍ ٍْه)‪.‬‬

‫‪117‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پىې آّص ىځ پو ىٯو چح څهو و جّڃحڄ چٳْې ٌٖې چې و پْٯڃرٍ ‪ ‬پو وّڅ‬
‫ٲْ‪ٛ‬ٿو چو ٺٌُ‪ ،‬جً ّح یې پو ٲْ‪ٛ‬ٿو پو َړه څهو ٌج‪ ِٞ‬چو ًُ‪.‬‬

‫‪ - ۱‬ﭽﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ‬
‫ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﭼ النساء‪۶١٨ :‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬ذْٗٻو ڂٌچږ وٌپېږپَ ضح ضو ٶٍآڄ (جٍ ڂكڃىه!) پو قٷو چې‬
‫ٲْ‪ٛ‬ٿو ًٺړې و نٿٻٌ ضٍڂنځ و جهلل و الٌ ښًٌچٌ پو ٌڼحٺې‪ ،‬جً ڂو ٺېږه‬
‫ؾګړه ٺًٌچٻَ و نحّنٌ نٿٻٌ پپحٌه)‪ .‬پىې آّص ٺې ىځ و ٶٍآڄ کٍّځ و‬
‫چحًَپٌ ىىٰ وج ښٌوپَ ٌٍٖ چې ٌٌْټ جهلل ‪ ‬وې و ىٯو پٍ جْحِ و‬
‫نٿٻٌ ضٍڂنځ ٲْ‪ٛ‬ٿې ًٺړُ‪ ،‬جً و نحّنحچٌ پٿٌٍ وې چو ٺٌُ‪.‬‬

‫‪ -۴‬ﭽ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ‬
‫ﭞ ﭟ ﭠﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭼ‬
‫األحزاب‪۶۱ :‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬جً چو وه ًٌج ىې څ ڂإڂڅ ْړُ جً ڂإڂنې ښځې ضو چې ٺٿو‬
‫ٲْ‪ٛ‬ٿو ًٺړُ جهلل ‪ ‬جً ٌٌْټ یې پو ٌّ ٺحٌ ٺې چې ًُ وې وًب ضو‬
‫جنطْحٌ پو نپٽ ٺحٌٺې‪،‬جً ىٍڅٌٸ چې چحٲٍڂحچِ ٺٌُ و جهلل ‪ ‬جً و‬
‫ىٯو و ٌٌْټ ‪ ‬پو ّٷْنِ ډًټ ګڃٍجه ٌٖ پو ګڃٍجىۍ ښٻحٌه)‪.‬‬
‫وج آّص ڂإڂنحڄ پو وې ڂن‪ ٩‬ٺٌُ چې و جهلل ‪ ‬جً و ٌٌْ ټ جهلل ‪ ‬و قٻځ‬
‫پو ڂٷحذٽ ٺې وې ځحچطو ٌّ ذٽ وٌّځ ًچِْٓ‪.‬‬

‫ﭽﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ‬ ‫‪-۵‬‬

‫ﮈ ﮉ ﮊﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐﮑ ﮒ ﮓ‬

‫‪118‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞﮟﭼ‬
‫المائدة‪۸۸ :‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬جً چحَټ ٺړٍ ڂٌوٍ ضح ضو (جٍ ڂكڃىه) ٶٍآڄ پو قٷو ٍْه چې‬
‫ض‪ٛ‬ىّٵ ٺًٌچٻَ وٍ و ىٯو ٺطحخ چې ضٍ وه و ڂهو ؤ‪ .‬جً ْحضٌچٻَ وٍ‬
‫و ىٯو و ڂ‪ٟ‬حڂنٌْ‪ ،‬چٌ ٲْ‪ٛ‬ٿو ٺٌه و وًب ضٍڂنځ پو ىٯو ٺطحخ چې‬
‫پېږپَ یې وٍ ضح ضو‪،‬جً ڂو ٺٌه ڂطحذ‪٫‬ص و وًب و ىْٿٌ جً آًٌَګحچٌ (جً‬
‫ڂو جًړه) پو ىٯو څهو چې ٌجٮٿَ وٍ ضح ضو پو قٵ څهو‪ ،‬ڂٌچږ ضحْې ىٍ‬
‫جڂص ضو ؾال ؾال ٍّٖ‪٫‬ص جً الٌ ټحٺٿې وه)‪.‬‬
‫پىې آّص ٺې ىځ ٌٌْټ جهلل ‪ ‬ضو جڂٍ ٌُٖ چې و نٿٻٌ ضٍڂنځ وې و ىٯو‬
‫ٺطحخ پٍ جْحِ ٲْ‪ٛ‬ٿو ًٺړُ چې جهلل ‪ًٌ ‬ضو چحَټ ٺړی‪ ،‬جً و نٿٻٌ پو‬
‫نٌښٌ پٓې الړ چو ِٖ‪.‬‬

‫‪ -۶‬ﭽ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ‬
‫ﭜﭝﭞﭟﭠﭡﭢﭣﭤﭥﭦ‬
‫ﭧﭨﭩﭪﭫﭬﭭﭮﭯﭰﭱ‬
‫ﭲﭳﭴﭵﭶﭷﭸﭹﭺﭻ‬
‫النساء‪٥۶ -٥١ :‬‬ ‫ﭼﭽﭾﭿﭼ‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬آّح ضو چو ګٌٌې ىٯو نٿٹ (جٍ ڂكڃىه!) چې ګٌڂحڄ ٺٌُ چې پو‬
‫ىٯو ٺطحخ یې جّڃحڄ ٌجًړٍ چې چحَټ ٌٍٖ وٍ ضح ضو جً ىځ پو ىٯو چې‬
‫چحَټ ٌٍٖ ؤ ضٍ ضح و ڂهو‪ ،‬ٮٌجړٍ و ٲْ‪ٛ‬ٿې پپحٌه ًړجچىې ِٖ ‪٢‬حٮٌش‬
‫(ٺ‪٫‬د ذڅ جٍٰٖ ّيٌوُ) ضو پىجْې قحټ ٺې چې وًب ضو جڂٍ ٌٍٖ چې‬
‫پو ‪٢‬حٮٌش ٺحٲٍ ِٖ (پو ىٯو ڂنٻٍ َٖ) جً ْٖ‪٣‬حڄ ٮٌجړُ ىٯٌب ډېٍ‬

‫‪119‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫َّحش ګڃٍجىحڄ ٺړُ‪(،‬جً چې ٺٿو ىٯٌب ضو ًًّٽ ِٖ و جهلل چحَټ ٌُٖ‬

‫ٺالڀ جً ٌٌْټ ضو ٌجِٖ‪ ،‬چٌ ضو ًّنې چې ڂنحٲٷحڄ پو ضح څهو ڂهٌچو‬
‫جړًُ)‪.‬‬
‫وج آّطٌچو ىځ ىٯو څٌٸ ڂٓٿڃحڄ چو ګڼِ چې پو ٶٍآڄ و جّڃحڄ و‪ٌٍ٪‬‬
‫ٺٌُ نٌ ٲْ‪ٛ‬ٿو و ذٽ چح ٶحچٌڄ ضو ًًٌړُ‪ ،‬جً و ٶٍآڄ ٶحچٌڄ ضو پو‬
‫ٲْ‪ٛ‬ٿې ًًٌړپٌ ڂم جړًُ‪.‬‬

‫‪ -۷‬ﭽ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ‬
‫النور‪٨۶ :‬‬ ‫ﯲ ﯳﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﭼ‬
‫ضٍؾڃو‪(:‬ذې ٖٻو و ڂإڂنحچٌ ًّنح وجوه چې ٺٿو ًذٿٿَ ِٖ جهلل جً و ىٯو‬
‫ٌٌْټ ضو چې ٲْ‪ٛ‬ٿو ًٺٌُ ٌٌْټ و ىٯٌب ضٍڂنځ وجچې ڂٌچږ ذٿنو‬
‫ًجًٌېىه جً ً ڂٌ ڂنٿو‪ ،‬ىڃىًب نال‪ْٚ‬ىًچٻِ وُ)‪.‬‬
‫وج آّص و ڂإڂنحچٌ ‪ٚ‬ٳص وج ګڼې چې و ٌٌْټ جهلل ‪ ‬ٶحچٌڄ ضو ذې پو ٶْى‬
‫جً ٍٖ‪٢‬و ضٓٿْڃېږُ جً ڂنِ یې‪.‬‬

‫‪ -۸‬ﭽﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ‬
‫ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﭼ‬
‫النساء‪۶۶٨ :‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬جً ىٍ څٌٸ چې و ٌٌْټ ڂهحپٳص ًٺړُ ًًٌْطو پو ىٯو چې و‬
‫ىىجّص الٌه ًٌضو ښٻحٌه ِٖ جً و ڂإڂنحچٌ پو الٌې پٍضو پو ذٿو ًالړ ِٖ چٌ‬
‫ڂٌچږ ذو یې پو ىڃٯو پٌٌ ًګٍځًٌ چې وٍ ًٌضو ګٍځېىپَ وٍ جً ؾينځ‬
‫ضو ذو یې وجنٽ ٺړً‪ .‬جً ؾينځ ډېٍ ذى و ًٌضګ ځحٍ وٍ)‪.‬‬
‫پىې آّص ٺې ىځ جهلل ض‪٫‬حپَ ‪ ‬و ىٯو چح و ؾينځ ضو و ًٌوجنٿٌپٌ نرٍه‬
‫ٺٌُ چې و ٌٌْټ جهلل‪ ‬پو ٶحچٌڄ ٍْه ڂهحپٳص ٺٌُ‪.‬‬

‫‪120‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫‪-۹‬ﭽﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶﯷﭼ الشورى‪۶١ :‬‬

‫ضٍؾڃو‪( :‬جً پو ىٍ څو ٺې چې ضحِْ جنطالٰ ًٺړب چٌ و ىٯو پٍېٻړ ه پو‬
‫جهلل ٍْه وه)‪.‬‬
‫پٌٌضنِ ټٌټ آّطٌچو جً پو پّ ګٌچٌ چٌٌ آّطٌچو پو پٌٌه ‪ٍٚ‬جقص ٍْه وج‬
‫ڂٌ‪ ٨ٌٞ‬ذْحچٌُ چې ْْحوش (ج‪٪‬ٿَ قحٺڃْص) ٌّجَې جهلل ‪ ‬جً و ىٯو‬
‫ٌجپېږپِ ٍّٖ‪٫‬ص ضو قح‪ٚ‬ٽ وٍ‪ .‬جً ٲْ‪ٛ‬ٿو ذحّى ٌّجَې جً ٌّجَې پو ىٯو‬
‫ٶحچٌڄ ًِٖ چې جهلل ‪ٌ ‬ج چحَټ ٺړُ وٍ‪ .‬جً ىٍڅٌٸ چې و جهلل و ٶحچٌڄ‬
‫پو ڂٷحذٽ ٺې و نپٽ ‪٪‬ٷٽ جً جٌجوې پٍ ذنح و ذٍٗ پپحٌه وجْې ٶٌجچْڅ‬
‫ؾٌړًُ چې و جهلل ‪ ‬پو ٶحچٌڄ ٍْه ڂهحپٱ ًُ ىٯو ڂإڂڅ چِٗ پحضې‬
‫ٺْىپَ‪ ،‬ذٿکې ىٯو پو ّٷْنِ ډًټ و جْالڀ پو وجتٍې څهو ًځِ‪.‬‬
‫پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې ج‪٪‬ٿَ قحٺڃْص و ًپّ قٵ ګڼٿَ ٺېږُ‪ ،‬نٌ پو‬
‫جْالڀ ٺې قحکڃیص و جهلل ‪ ‬قٵ وٍ‪ .‬پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې و ذٍٗ و‬
‫ڂنحَ‪٪‬حضٌ و قٽ جً ٲ‪ٛ‬ٽ پپحٌه ٶٌجچْڅ و ذٍٗ پهٌج ٌّجَې و ‪٪‬ٷٽ پٍ ذنح‬
‫ؾٌړېږُ‪ ،‬جً و جٺػٍّص (پحٌپڃحڄ) و ڂنٿٌ جً ض‪ٌّٛ‬د جً و قحٺځ پو ضٌْٖف‬
‫ًًٌْطو ٶحچٌچْص پْىجٺٌٍ‪ ،‬نٌ پو جْالڀ ٺې ذو و جْالڀ و ٶحچٌڄ پو‬
‫ڂٷحذٽ ٺې ىېڅ ٶحچٌڄ چو ؾٌړېږُ‪ ،‬جً چو ذو و جْالڀ ٶحچٌڄ پحٌپڃحڄ ضو‬
‫ض‪ٌّٛ‬د جً ّح ٌوًپٌ پپحٌه ًړجچىې ٺېږُ‪ .‬جً ٺو وجْې ًِٖ چٌ ذْح ذو‬
‫پحٌپڃحڄ ضو و جهلل ‪ ‬پٍ قٻځ و ضٳٌٴ قْػْص ًٌٺړجٍ ٌُٖ ًُ‪ ،‬چې وج‬
‫ذْح پو نپٿو ‪ٍّٚ‬ف ٺٳٍ وی‪.‬‬
‫‪۲‬‬
‫پو ډّڃٌٺٍجْۍٺې ضٍ ټٌپٌ ڂٷىِ جً جٌَښطڃڅ َٖ و ًپّ جٌجوه وه‪ .‬جً‬
‫ىڃىٮو و ًپّ جٌجوه و ٶحچٌڄ ڂ‪ٛ‬ىٌ ګڼٿَ ٺېږُ‪،‬ىٍ څو چې ًپّ‬
‫ًٮٌجړُ ىڃحٮو قٵ جً ٶحچٌڄ وٍ‪ ،‬جً ىٍ څو چې ًپّ ٌو ٺړُ ىٯو ىېڅ‬
‫ٍٖ‪ْ٪‬ص جً ٶحچٌچْص چو پٍُ‪ .‬و ًپّ جٌجوه پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې و جهلل ‪‬‬

‫‪121‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ضٍ جٌجوې ىځ ڂٷىْو ګڼٿو کېږُ‪ .‬ٺو جهلل ‪ ‬پو نپٽ ٶحچٌڄ جً ٍّٖ‪٫‬ص‬
‫ٺې ٌّ څو چحَټ ٺړُ ًُ نٌ ًپّ ذٽ څو ًٮٌجړُ چٌ ډّڃٌٺٍجِْ قٻځ‬
‫ٺٌُ چې جپيِ ٍّٖ‪٫‬ص وې پٍېښٌوټ ِٖ جً و نٿٻٌ پو جٌجوې ٌج ًضٿَ‬
‫ٶحچٌڄ وې ‪٪‬ڃٿِ ٺړجٍ ِٖ‪.‬‬
‫ډّڃٌٺٍجِْ ًجِّ چې و ًپّ جٌجوه وې و جْحِْ ٶحچٌڄ پو ٖٻٽ ٺې و‬
‫ٺٌڀ ضٷنْنِ ڂؿٿّ یح (پٌّې ؾٍګې) جً ّح ذٽ ٺٌڀ ًپِٓ ڂٍؾ‪ ٩‬پهٌج‬
‫ضىًّڅ جً ًڂنٿَ ِٖ‪ ،‬جً ذْح وې ٍٖی‪٫‬ص جً ّح ذٽ ‪ ٍٰ٪‬جً ٶحچٌڄ ضو و‬
‫جْحِْ ٶحچٌڄ پو ٌڼح ٺې ًٺطٿَ ِٖ‪ ،‬ٺو چېٍې پو جْحِْ ٶحچٌڄ ٍْه‬
‫ذٍجذٍ ًً چٌ ذْح پىې نح‪ ٍ٢‬و ڂنٿٌ ًړ وٍ چې پو جْحِْ ٶحچٌڄ ٍْه‬
‫ڂٌجٲٵ وٍ‪ ،‬چو پو وې جڂٿو چې ىٯو و جهلل ‪ ‬قٻځ جً ٍّٖ‪٫‬ص وٍ‪ .‬جً ٺو‬
‫چېٍې پو جْحِْ ٶحچٌڄ ٍْه ڂٌجٲٷص ًچو پٍُ چٌ ذْح پو ىېڅ ‪ٌٌٚ‬ش کې‬
‫‪٪‬ڃٿِ ٺېىالٍ چِٗ‪ ،‬ٺو څو ىځ چې ‪ٍّٚ‬ف آّص‪ّ ،‬ح ‪ٚ‬كْف قىّع جً ّح‬
‫وجڂص و ‪٪‬ٿڃحؤ جؾڃح‪ ٨‬ىځ ًُ‪ .‬و نٿٻٌ ٌأّې جً جٌجوې ضو پٍ ٍّٖ‪٫‬ص‬
‫ذحچىې و ضٳٌٴ قٵ ًٌٺٌټ ىٯو ٺٳٍ وٍ چې جهلل ‪ ‬نپٽ ٌٌْټ ًٌڅهو‬
‫ڂن‪ ٩‬ٺړٍ وٍ‪ ،‬جهلل ‪ ‬ٲٍڂحِّ‪:‬‬

‫ﭽﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ‬
‫المائدة‪٩١ :‬‬ ‫ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫﯬ ﭼ‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬جً ٲْ‪ٛ‬ٿو ًٺړه و وًب ضٍ ڂنځ پو ىٯو ٶحچٌڄ چې چحَټ ٺړٍ وٍ‬
‫جهلل ‪ ‬جً و وًب پو نٌښٌ جً جًٌَګحچٌ پٓې ڂو ځو‪ ،‬جً ځحڄ ًْحضو پو‬
‫ىٯٌب چې ًجړًُ ضح پو ځْنِ ىٯو څو چې جهلل ‪ ‬وٌضو ٌجپېږپِ وُ)‪ .‬نٌ‬
‫پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې ذحّى قطڃحً ًپّ ضو ٌؾٌ‪ ًِٖ ٨‬جً و ىٯٌب ىْٿې جً‬
‫آًٌَګحچې ً پٌښطٿَ ِٖ‪ ،‬جً و ىٯٌ پٍ ذنح وې ٶٌجچْڅ ً‪ ،ِٖ ٩ٞ‬ٺو څو‬
‫ىځ چې و جهلل ‪ ‬و ٶحچٌڄ ڂهحپٱ ًُ‪ ،‬ضٍ وې ًًٌْطو ذْح ىېڅ ٶحچٌڄ جً‬
‫جٌجوه و نٿٻٌ و جٌجوې پٍ ذنح ؾٌړ ٌٍٖ ٶحچٌڄ چِٗ ٌوًپَ‪.‬‬

‫‪122‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫‪۳‬‬
‫پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې و جٺػٍّص ٌأّو و(قٵ ڂ‪ْ٫‬حٌ) ګڼٿې ٺېږُ‪ .‬پىې‬
‫ڂ‪٫‬نَ چې ىٍ چح ّح ىٍ څو ضو چې جٺػٍّص ٌأّو ًٌٺړُ ىڃٯو قٵ ګڼٿی‬
‫ٺېږُ‪ ،‬جً ىڃحٮو څٌٸ ذو و قحٺڃْص ڂٓطكٵ ًُ چې جٺػٍّص یې‬
‫ضأیْى ٺړٍ ًُ‪.‬‬
‫نٌ پو جْالڀ ٺې و ٌأّې ًٌٺًٌچٻٌ و ٖڃېٍ ډېًٍجپَ و قٵ جً جْطكٷحٴ‬
‫ڂ‪ْ٫‬حٌ چو وٍ‪ .‬ذٿکې پو جْالڀ ٺې قٵ ىٯو وٍ چې ٶٍآڄ‪ ،‬قىّع جً و‬
‫ٍٖ‪ ٨‬والتٽ یې ضأیْى ًٺړُ‪ ،‬ٺو څو ىځ چې و ىٯو ضٍ ٖح ىېڅٌک ًالړ چو‬
‫ًُ‪ ،‬جً ّح پږ ٖڃېٍ نٿٹ ًالړ ًُ‪ ،‬جً پو ڂٷحذٽ ٺې یې ډېٍ نٿٹ ًالړ‬
‫ًُ‪.‬‬
‫و ڂػحټ پو ډًټ ٺو و ٌّه ىېٌجو جٺػٍّص نٿٹ پو ٌّه ّح ذٽ وپْٽ و َچح‪،‬‬
‫پٌج‪٢‬ص ّح ٌْو و ؾٌجَ پو قٵ ٺې ٌأّې ًٌٺړُ جً پو ڂٷحذٽ ٺې ّې ٌّ‬
‫ٺّ ڂهحپٳو ٌأّو ًٌٺړُ‪ ،‬جً ّح ىځ ىېڅٌٸ ٌأّو ًٌچٻړُ‪ ،‬ذْح ذو ىځ‬
‫وٮو جٲ‪٫‬حټ چو ًٌجٺېږُ‪ .‬ذٿکې و ضٽ پپحٌه ذو قٍجڀ ًُ‪ .‬نٌ پو‬
‫ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې ذْح و جٺػٍّص ٌأّو و (قالټ ګٍځٌپٌ) جً ّح (قٍجڀ‬
‫ګٍځٌپٌ) ‪ٚ‬القْص پٍُ‪.‬‬
‫پو جْالڀ ٺې (قٵ) جً (ؾحتُ) ىٯو وُ چې ٍّٖ‪٫‬ص (قٵ) جً (ؾحتُ) ذٿٿَ‬
‫ًُ‪ .‬جً (ذح‪٢‬ٽ) جً (چحؾحتُ) ىٯو وُ چې ٍّٖ‪٫‬ص (ذح‪٢‬ٽ) جً (چحؾحتُ)‬
‫ګٍځٌپِ ًُ‪.‬‬
‫پو جْالڀ ٺې چو ٌّجَې وج چې جٺػٍّص و قٵ ڂْ‪٫‬حٌ چو وٍ ڂنٽ ٌٍٖ‪،‬‬
‫ذٿکې ٶٍآچَ آّطٌچو پو ‪ٍٚ‬جقص ٍْه ًجّې چې پږ نٿٹ و قٵ ڂنٌچٻِ جً‬
‫ٖٻٍ ٺًٌچٻِ وُ‪.‬‬

‫‪123‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ﭽﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ‬ ‫جهلل ‪ ‬ٲٍڂحِّ‪:‬‬

‫األنعام‪:‬‬ ‫ﯡ ﯢﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬﭼ‬
‫‪۶۶٥‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬جً ٺو ضو و َڂٻې و ڂم و ډېًٍ نٿٻٌ نرٍه ًڂنې چٌ و جهلل ‪ ‬پو‬
‫الٌې ذو وې ًجړًُ‪ ،‬ځٻو چې ىٯٌب پو ګٌڂحچٌچٌ پٓې ًٌجڄ وُ جً‬
‫(جټٻٿْحڄ وُ)‬

‫األعزاف‪:‬‬ ‫ىڃىج ٌجَ ٲٍڂحِّ‪ :‬ﭽﰕ ﰖ ﰗ ﰘ ﰙ ﰚ ﭼ‬

‫‪۶۸۲‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬نٌ ډېٍ نٿٹ چو پٌىېږُ)‪.‬‬

‫سبأ‪۶۶ :‬‬ ‫جً ذٽ ځحٍ ٺې ٲٍڂحِّ‪:‬ﭽ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﭼ‬

‫ضٍؾڃو‪َ( :‬ڂح ډېٍ پږ ذنىګحڄ ٖٻٍ ٺًٌچٻِ وُ)‪.‬‬
‫ٌٌْټ جهلل ‪ ‬ضو ىځ چې ٺٿو قٵ و جٶٿْص پو ٌأّو ٺې ښٻحٌه ٌٍٖ وٍ چٌ‬
‫و جٺػٍّص و ٌأّې پٍ نالٰ یې و جٶٿْص ٌأّو ڂنٿې وه‪ .‬پٻو و(ذىٌ) پو‬
‫ؾنګ ٺې ّې چې ٌّجَې و (قرحخ ذڅ جپڃنًٌ ‪ )‬پٍ ٌأّو پو وجْې قحټ‬
‫ٺې ‪٪‬ڃٽ ًٺړ چې نپٿو ٌٌْټ جهلل ‪ ‬جً چًٌٌ ج‪ٚ‬كحذحچٌ ٌ‪ ِٞ‬جهلل ‪٪‬نيځ‬
‫و ؾنګ و ډګٍ پو جړه ذٿو ٌأّو وٌپٌوه‪.‬‬
‫ىڃىج ډًټ ٌٌْټ جهلل ‪ ‬و (قىّرْې) پو ‪ٚ‬ٿكو ٺې و ج‪ٚ‬كحذٌ ٌ‪ َٞ‬جهلل‬
‫‪٪‬نيځ و جٺػٍّص ٌأّو ًچو ڂنٿو‪ ،‬جً و ىٯٌب و ٌأّې پو نالٰ ّې پو‬
‫ٶٌٍّٗ ٍْه ‪ٚ‬ٿكو ًٺړه‪.‬‬
‫جذٌذٻٍ ‪ٚ‬ىّٵ ٌ‪ ِٞ‬جهلل ‪٪‬نو ىځ و جٌضىجو و ٲطنې پو ڂٷحذٽ ٺې و ٶٌُ‬
‫ڂٌٶٱ پو نپٿٌپٌ ٺې و جٺػٍّص و ٌأیې ڂهحپٳص ًٺړ جً و (جْحڂو ‪)‬‬
‫پښٻٍ یې و ٖحڀ پو پٌٌُ ًپېږه‪.‬‬

‫‪124‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پو پٌٌضنٌْ ټٌپٌ والّٿٌ ڂ‪٫‬ٿٌڂېږُ چې پو جْالڀ ٺې و ٌأّو ًٌٺًٌچٻٌ‬

‫جٺػٍّص ّح جٶٿْص و (قٵ) جً (ذح‪٢‬ٽ) (ًٌج) جً (چحًٌج) پو ټحٺٿٌ ٺې ىېڅ‬
‫چٷٕ چو پٍُ‪ ،‬پىجْې قحټ ٺې چې پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې جٺػٍّص و (ئپو)‪،‬‬
‫جً ٌأّو ّې و (ٍّٖ‪٫‬ص) پٍ ځحٍ وًٌټ ٌُٖ وُ‪ ،‬چې و ج ٌّ ښٻحٌه ٺٳٍ‬
‫وٍ‪.‬‬
‫‪۴‬‬
‫وج چې ډّڃٌٺٍجْۍ جْحْحً و(ْْٻٌپٍُّڀ) پٍ ذنٓټ چې ًجِّ (وّڅ)‬
‫ذحّى و (ژًچى) جً (چ‪٧‬حڀ) پو چحًٌ ٺې ىېڅ چٷٕ ً چو پٍُ ًالړه وه چٌ پٍ‬
‫ىڃىې جْحِ پو (ډّڃٌٺٍجْۍ) ٺې و ٶحچٌڄ ڂ‪ٛ‬ىٌ و نٿٻٌ ‪٪‬ٷٽ وٍ‪،‬‬
‫چو (ئپيَ ًقْو)‪.‬‬
‫پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې ىٍ ىٯو څو ضو (ښو) ًّٿَ ٺېږُ چې و نٿٻٌ ‪٪‬ٷٽ‬
‫یې (ښو) ًګڼِ‪ .‬جً ىٍ ىٯو څو ضو (ذى) ًّٿَ ٺېږُ چې و نٿٻٌ ‪٪‬ٷٽ یې‬
‫(ذى) ًګڼِ‪.‬جً ذْح و ىڃىٮٌ ښېګڼٌ ّح ڂ‪ٛ‬حپكٌ پو پحڀ ٺې چٌْپٌ ٍْه‬
‫ٶٌجچْڅ ً‪ ٩ٞ‬ٺېږُ‪.‬‬
‫پو ڂٓٿڃحچٌ ىېٌجوًچٌ ٺې نٌ ډېٍ ځٿِ وجْې ىځ پېښېږُ چې ٌّه چْڃو‬
‫ٍٖ‪ ِ٪‬ڂحوه ٺو چېٍې پو ٺٌڀ ٶحچٌڄ ٺې پحضې ىځ ًُ ىٯو ىځ ذحّى و ‪٪‬ٷٽ‬
‫پو ضٿو ًضٿٽ ِٖ‪ ،‬جً نٿٹ ًٌذحچىٍ و نپٽ ‪٪‬ٷٽ پو ٌڼح ٺې قٻځ ًٺړُ‪.‬‬
‫پٻو چې پو پحٺٓطحڄ ٺې څو ڂٌوه ڂهٻِ و(قىًو آٌډچْنّ) و ٍٖ‪ِ٪‬‬
‫قىًوً و ٲٍڂحڄ پو ىٻٿو و نٿٻٌ و جيىحچٌ و ضكٍّٻٌپٌ پپحٌه و جڂٍّٻح‬
‫پو ذٌوّؿو پو ځْنِ ضٿًٌُّچٌچٌ جً جنرحًٌچٌٺې پٌٌه ٖپږ ڂْحٖطې‬
‫و(يٌجٌْچثې) پو چٌڀ ٺڃپحّڅ ًچٿٌټ ٌٖ جً پو چطْؿو ٺې یې پو پحٌپڃحڄ‬
‫ٺې جٺػٍّص و نپٽ ‪٪‬ٷٽ پو قٻځ ځْنې ٍٖ‪ ِ٪‬جقکحڀ ڂن‪ ٩‬ج‪٪‬الڄ ٺړټ‪.‬‬

‫‪125‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫‪۵‬‬

‫‪٪‬ٷٽ و الچىې ًؾٌىحضٌ پو جڂٿو پٍ جْٖحؤ جً جٲ‪٫‬حپٌ و ‪ٚ‬كْف قٻځ ٺٌپٌ‬

‫‪ٚ‬القْص چو پٍُ‪:‬‬
‫‪۳‬ــ و نٿٻٌ ‪٪‬ٷٿٌچو ٍْه ٲٍٴ پٍُ‪ ،‬ٺو ځْنَ یې ٌّ (َٖ) ّح ٌّ (ٺحٌ) ښو‬
‫ًګڼِ‪ ،‬ځْنې چٌٌ یې ذْح ىڃحٮو (َٖ) جً ّح (کحٌ) ذىګڼِ‪ّ .‬ح ىځ وجْې‬
‫چې و ځْنې نٿٻٌ پو ‪٪‬ٷٽ ذو ٌّ څٌٸ و ٌّه ٺحٌ و ٺٌپٌ پو جڂٿو و‬
‫ڂٻحٲحش ًړ ذٿٽ ٺېږُ‪ ،‬نٌ و ځْنې چًٌٌ پو ‪٪‬ٷٽ ذو ذْح ىڃحٮو ٖه‪ٙ‬‬
‫و ىڃحٮو ٺحٌ پو جڂٿو و ڂؿحَجش ًړ ذٿٽ ٺېږُ‪ .‬ځٻو نٌ ‪٪‬ٷٽ ضٍ ىٯو‬
‫ًنطو پٍ جْٖحًً جً جٖهح‪ ٌٚ‬و ‪ٚ‬كْف قٻځ و ‪ٚ‬حوًٌپٌ ‪ٚ‬القْص چو‬
‫پٍُ چې ضٍ څٌ یې (جپيِ ًقْې) الٌښًٌچو چو ًُ ٺړې‪.‬‬
‫‪۱‬ــ و جچٓحچحچٌ ‪٪‬ٷٿٌچو و ىٯٌب پو نٌجىٗحضٌ جً ٲ‪ ٍُ٣‬ٮًٍُّ جً‬
‫ضڃحّالضٌ ڂطأغٍ ٺېږُ‪ .‬جً و جیٌه ڂنٽ ٌٖې نرٍه وه چې و نٿٻٌ‬
‫نٌجىٗحش جً ٮٍُّې ٍْه ؾال ؾال وُ‪ ،‬چٌ پٍ ىڃىې ذنح یې ‪٪‬ٷٿٌچو ىځ‬
‫و ىڃىٮو ضأغٍ پو جڂٿو پٍ جْٖحؤ جً جٲ‪٫‬حپٌ ذېٽ ذېٽ قٻڃٌچو ٺٌُ‪ ،‬چې‬
‫پىې ٺې ذْح و قٷْٷِ ڂ‪ٛ‬ٿكص ضٗهْ‪ ٙ‬چح ڂڃٻڅ ٺحٌ ًګٍځِ‪.‬‬
‫‪۱‬ــ و جچٓحچحچٌ ‪٪‬ٷٿٌچو و قحالضٌ‪ٍٖ ،‬جت‪ ٌ٣‬جً َڂحچې پو ذىپٌڄ ٍْه ذىپٌڄ‬
‫ڂٌڂِ‪ ،‬چڅ ذو ٌّ َٖ ښو ګڼې نٌ ْرح ضو ذو پو چًٌٌ ٍٖجت‪ ٌ٣‬جً قحالضٌ‬
‫ٺې ىڃحٮو َٖ ذىګڼِ چې پىې ٺې و ‪٪‬ٷٽ ذې غرحضِ ٌجځَ‪ ،‬پىجْې‬
‫قحټ ٺې چې (جپيَ ًقْو) و ټٌپٌ قحالضٌ پو چ‪ ٍ٧‬ٺې چٌْپٌ ٍْه ٌّ غحذص‬
‫قٻځ ٺٌُ‪.‬‬

‫‪126‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫‪۴‬ــ پو جْالڀ ٺې و غٌجخ جً ‪٪‬ٷحخ پو پكح‪ ٤‬پٍ جْٖحؤ جً جٲ‪٫‬حپٌ ذحچىې‬

‫و(قِٽ) جً (قٍُڂص) قٻځ ٌّجَې جً ٌّجَې و جهلل ‪ ‬قٵ وٍ جً ذّ‪ ،‬پٻو‬

‫األنعام‪٨۲ :‬‬ ‫چې جهلل ٲٍڂحِّ‪ :‬ﭽﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ﮲ ﭼ‬

‫ضٍؾڃو‪( :‬قٻځ چىٍ ڂګٍ ٌّجَې و جهلل)‪ .‬جً ىڃىج ډًټ جهلل ‪ ‬ٲٍڂحِّ‪:‬‬

‫ﭽﮗﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ‬
‫ﮣ ﮤﭼ الجاثيت‪۶۸ :‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬ضٍ وې ًًٌْطو ڂٌ پْٯڃرٍه! ضو و وّڅ پٍ ٌّه ًٌښحچو الٌ ذٍجذٍ‬
‫ٺړې‪ .‬ضو ذحّى ىڃىج ًڂنې‪،‬جً و ىٯٌ نٿٻٌ پو ىْٿٌ جً ىٌٌْچٌ پٓې ڂو‬
‫ځو چې چو پٌىېږُ)‪.‬‬
‫‪۵‬ــ ٌٌْټ جهلل ‪ ‬ىځ و ىٍ ىٯو قٻځ و (ٌو) ٲْ‪ٛ‬ٿو ٺړې وه چې و وّڅ پو‬
‫ٺٌڀ وپْٽ ًالړ چو ًُ‪ .‬جً جچٓحچحچٌ و نپٽ ‪٪‬ٷٽ پٍ ذنح ً‪ ٩ٞ‬ٺړُ ًٍ‪ .‬پو‬
‫‪٪‬حّٗې ٌ‪ ِٞ‬جهلل ‪٪‬نيح څهو ًٌجّص وې چې ٌٌْټ جهلل ‪ ‬ٲٍڂحِّ‪(( :‬‬

‫)) ذهحٌُ جً ڂٓٿځ‪.‬‬

‫ضٍؾڃو‪ :‬څٌٸ چې َڂٌچږ پو وّڅ ٺې وجْې ٌّ څو جّؿحو ٺړُ چې پو‬
‫وّڅ څهو چو ًُ ىٯو ڂٍوًو وُ‪ .‬پو ذٽ پٳ‪ ٥‬ٺې ٌجٮٿِ‪:‬څٌٸ چې ٌّ‬
‫وجْې ٺحٌ ًٺړُ چې پٍ ىٯو َڂٌچږ جڂٍ (وپْٽ) چو ًُ ىٯو ڂٍوًو وٍ‪.‬‬
‫نٌ و پٌٌضنٌْ ټٌپٌ والّٿٌ پٍنالٰ پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې (قٻځ) ٺٌټ جً (ٶٌجچْڅ‬
‫ؾٌړًټ) و ‪٪‬ٷٽ ٺحٌ وٍ چې (ًقْې) ضو ًٌٺښې ىېڅ و ونحپص قٵ چٗطو‪ .‬پو ذٽ‬
‫‪٪‬رحٌش پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې و ضٍّٗ‪ ٩‬جً ٶحچٌڄ قٵ پو جهلل ‪ ‬څهو پو ذٗپړ ډًټ‬
‫جنْٓطٽ ٺېږُ‪ ،‬جً پو ذٗپړ ډًټ جچٓحچحچٌ ضو ْپحٌټ ٺېږُ چې و نپٽ ‪٪‬ٷٽ‬
‫پٍ ذنح ّې ؾٌړ ٺړُ چې وج پو قٷْٷص ٺې ضٍ ټٌپٌ پٌٍ ٺٳٍ وٍ‪.‬‬

‫‪127‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پو ډّڃٌٺٍجْۍٺې جچطهحذحش و ڂال و ضٍْ قْػْص پٍُ چې پو ىٯٌ پٍضو‬

‫ىېڅ چ‪٧‬حڀ ضو ‪ٚ‬كْف ډّڃٌٺٍجضْٹ چ‪٧‬حڀ چِٗ ًّٽ ٺېىجٍ‪ .‬نٌ ىٯو ډًټ‬
‫جچطهحذحش چې پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې ضٍٍْه ٺېږُ پو جْالڀ ٺې یې ىېڅ‬
‫ځحٍ چٗطو‪.‬‬
‫پٻو څٍچګو چې جْالڀ و ژًچى و ىٍ جړل پپحٌه نپٽ ج‪ٌٚ‬ټ جً ‪ٌٞ‬جذ‪ ١‬پٍُ‬
‫ىڃىجٌچګو و قٻٌڂص جً ْْحْص پپحٌه ىځ نپٽ چ‪٧‬حڀ جً ج‪ٌٚ‬ټ پٍُ چې‬
‫ځْنې ڂٗه‪ٛ‬حش یې پو الچىې ډًټ وُ‪:‬‬

‫جًټ ن‪ٌْٚٛ‬ص – پو جْالڀ ٺې قحٺڃْص ّح ًالّص ٌّ ٮنْڃص جً ًپؿو چو‬

‫وه چې پو ىٍه ‪ٍّ٢‬ٷو چې ڂڃٻڅ ًُ ذحّى قح‪ٚ‬ٿو ٺړجٍ ِٖ‪ .‬ذٿکې پو‬
‫جْالڀ ٺې قحٺڃْص جً ًالّص ٌّ وًٌچى ڂٓإًپْص جً ن‪ٍ٣‬چحٸ ڂٻٿٳْص‬
‫وٍ چې و ڂٿص پهٌج ىٯو چحضو ًٌْپحٌټ ٺېږې چې پو ىٯو ٺې و جڂحڂص‬
‫و جچ‪٫‬ٷحو ٖپږ جْحِْ ٍٖ‪ٌ٢‬چو ڂٌؾٌو ًُ چې پو الچىې ډًټ وُ‪:‬‬
‫جًټ ٍٖ‪ :٠‬قحٺځ ذحّىڂٓٿڃحڄ ًُ‪ .‬ٺحٲٍ و جْالڂَ وًپص ڂٍٗ چِٗ‬
‫ؾٌړّىپَ‪ ٌّ .‬ډًټ ٺحٲٍ ىځ و ڂٓٿڃحچحچٌ ڂٍٗ ٺېىجٍ چو ِٖ‪ ،‬ٺو ىٯو‬
‫(ّيٌوی)‪(،‬چ‪ٍٛ‬جچی) ‪ ،‬یح (ْْٻٌپٍ) ًٍ‪ ،‬جً ّح ىځ و ٺٌڀ ذٽ وّڅ ڂنٌچٻې‬
‫ًُ‪ ،‬جً ّح ىځ ڂٿكى (ٺڃٌچٓص) ًُ چې و ٌّه وّڅ ڂنٌچٻې ىځ چو ًُ‪.‬‬

‫جهلل ‪ ‬ٲٍڂحّې ‪:‬ﭽ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭼ‬

‫النساء‪۶٩۶ :‬‬
‫ضٍؾڃو‪(:‬جً ىېڅٻٿو ذو ًچو ګٍځٌُ جهلل و ٺحٲٍجچٌ پپحٌه پٍ ڂإڂنحچٌ‬
‫ذحچىې څو الٌه)‪.‬‬
‫پو ٶٍآڄ ٺٍّځ ٺې و ڂٓٿڃحچحچٌ پو (أًپَ جألڂٍ) ٍْه ىٍځحٍ و جٶْى پګٌټ‬
‫ٌٍٖ وی چې ىٯو ذحّى پو ڂٓٿڃحچحچٌ څهو ًُ‪ .‬جً پٍ وې ٍٖ‪ ٠‬ذحچىې و‬

‫‪128‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جْالڀ و ټٌپٌ ‪٪‬ٿڃحؤ جؾڃح‪ ٨‬وه چې ىېچح یې ڂهحپٳص چو وٍ ٺړٍ‪ .‬پٍ‬

‫ىڃىې ذنح پو جْالڀ ٺې پٍ ڂٓٿڃحچحچٌ و ٺحٲٍقحٺځ ٺېىټ قٍجڀ وُ‪.‬‬
‫نٌ پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې و وّڅ پپحٌه ىېڅ ج‪٪‬طرحٌ چٗطو‪ .‬ىٿطو ىٍڅٌٸ و‬
‫ڂٍٗۍ پپحٌه ځحڄ ٺحچىّىًالٍ ِٖ‪ .‬پٍضو پىې چې و ىٯو (ڂٓٿڃحچۍ) ّح‬
‫(ٺٳٍ) ضو وې ًٺطٽ ِٖ‪ .‬ذٿکې جًِ نٌ پو ‪٪‬ڃٿِ پكح‪ ٤‬و ټٌپې جْالڂِ‬
‫چړۍ پپحٌه و وچْح و ٺٳحًٌ وج ڂطٳٷو ٲْ‪ٛ‬ٿو وه چې ‪ٚ‬كْف ڂٓٿڃحڄ ذحّى‬
‫پو ٌّه جْالڂِ ىېٌجو ٺې ىځ قحٺڃْص ضو ًچو ٌْېږُ‪ .‬جً ٺو ًٌْېږُ ٺو‬
‫څو ىځ چې وجچطهحذحضٌ پو الٌې ٌْېىپَ ًُ چٌ ذْح ىځ ذحّى پو قحٺڃْطو‬
‫ٌج ًپٍځٌپَ ِٖ‪ ،‬جً پٍې چښٌوٍ ِٖ چې قٻٌڂص ؾٌړ ٺړُ‪ ،‬چې وٮو‬
‫ڂػحپٌچو پو ضٍٺْو‪ ،‬جپؿُجتٍ‪،‬ڂ‪ ٍٛ‬جً چًٌٌ جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې ًپْىټ‬
‫ٌٖټ‪.‬‬
‫وًىځ ٍٖ‪ :٠‬پو جْالڀ ٺې و قحٺځ پپحٌه وًىځ ٍٖ‪ ٠‬چحٌّنطٌخ وٍ‪ .‬و‬
‫ښځې قحٺځ ٺېىټ پو جْالڀ ٺې قٍجڀ وُ‪ .‬پو ىٯو قىّع ٍّٖٱ ٺې چې‬
‫جڂحڀ ذهحٌُ‪ ،‬ضٍڂًُ‪ ،‬چٓحتِ جً جڂحڀ جقڃى ًٌجّص ٺړٍ وٍ ٌجٮٿِ وُ‬
‫چې ٺٿو چې ٌٌْټ جهلل ‪ٚ‬ٿَ جهلل ‪٪‬ٿْو ًْٿځ ضو نرٍ ًٌْېى چې و جٍّجڄ‬
‫نٿٻٌ و جٍّجڄ و ذحوٖحه (ٺٍٍٓ) پو ڂړّنې ًًٌْطو و ىٯو پٌٌ قحٺڃو‬
‫)‬ ‫ٺړې وه چٌ ًّې ٲٍڂحّٽ‪(( :‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬ىېڅٻٿو ذو ىٯو ٶٌڀ ٺحڂْحخ چِٗ چې نپٽ ًالّص (قحٺڃْص)‬
‫یِ ښځې ضو ًٌٺړٍ ًُ)‪ .‬نٌ و وې پٍ نالٰ پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې چٍ جً‬
‫ښځو ٌّ ډًټ و جچطهحذېىپٌ جً قحٺځ ٺېىپٌ قٵ پٍُ‪ .‬جً ىڃىٮو قٻځ و‬
‫جٲٯحچٓطحڄ پو جًْنِ جْحِْ ٶحچٌڄ ٺې چې و جڂٍیکح و جٖٯحټ پو ًنص‬
‫ؾٌړ ٌٖی ىځ پو وې ډًټ ذْحڄ ٌٍٖ وٍ‪ :‬و(( جٲٯحچٓطحڄ جضرح‪ ٨‬و‬
‫جچطهحذٌپٌ جً جچطهحذْىپٌ قٵ پٍُ)) (‪ ۱۱‬ڂحوه)‪ .‬چې وج ٺحٌ پو جْالڀ ٍْه‬
‫ښٻحٌه ڂهحپٳص وٍ‪.‬‬
‫وٌېْځ ٍٖ‪ :٠‬وٌېْځ ٍٖ‪ ٠‬ذٿٌ‪ ٬‬وٍ‪ ،‬ځٻو چې چح ذحپ٭ ڂٻٿٱ چو ًُ‪.‬‬

‫‪129‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫څٿٌٌڀ ٍٖ‪ :٠‬څٿٌٌڀ ٍٖ‪٪ ٠‬ٷٽ وٍ‪ ،‬ځٻو چې پېٌچَ ىځ ڂٻٿٱ چو ًُ‪.‬‬
‫پنځځ ٍٖ‪ :٠‬پنځځ ٍٖ‪ ٠‬آَجو ًجپَ (قٍّص) وٍ‪ ،‬ځٻو چې ڂٍّی و نپٽ‬
‫ځحڄ پو ىٻٿو و ض‪ ٍٰٛ‬ڂٿٻْص چو پٍُ چٌ و ذٽ چح پو ىٻٿو ذو ّې څو‬
‫ًپٍُ‪.‬‬
‫ٖپږڀ ٍٖ‪ٖ :٠‬پږڀ ٍٖ‪٪ ٠‬ىجپص وٍ‪ ،‬پىې ڂ‪٫‬نِ چې و ڂٓٿڃحچحچٌ ڂٍٗ‬
‫ذو ٲحْٵ چو ًُ‪ ،‬ٺو څو ىځ چې ځْنې ‪٪‬ٿڃحء و ٲحْٵ ًالّص ىځ ٍْه پو‬
‫ٺٍجىْطو ؾحتُ ذٌپِ‪.‬‬
‫وًىځ ن‪ٌْٚٛ‬ص‪ -‬پو جْالڀ ٺې قحٺځ و (جىٽ جپكٽ ًجپ‪٫‬ٷى) پهٌج ټحٺٽ‬
‫ٺېږُ‪( .‬أىٽ جپكٽ ًجپ‪٫‬ٷى) و ټٌپنې ىٯو ‪ٚ‬حپف‪َ ،‬ذىه‪٪ ،‬ٿڃحء‪ْْ ،‬حْص‬
‫پٌه جىٽ نرٍه نٿٹ ًُ چې وجڂص ڂ‪ٛ‬حپف پو ڂٳحْىً څهو ضٗهْ‪ٌٛ‬پَ‬
‫ِٖ جً و قحٺځ پو جچطهحخ ٺې پو پٌٌه جقطْح‪ ٠‬جً و ٶص څهو ٺحٌ جنٿِ‪.‬‬
‫جً و ىٯٌب ضٍ جچطهحخ ًًٌْطو ذْح جڂص پو ىٯو ٍْه و ‪٢‬ح‪٪‬ص ‪٪‬ڃٌڂِ‬
‫ذْ‪٫‬ص ٺٌُ‪.‬‬
‫نٌ پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې ىٍ ٺحٲٍ‪ ،‬ٲحْٵ‪ ،‬ڂؿٍڀ‪ ،‬کځ ‪٪‬ٷٽ جً ؾحىٽ ضو و‬
‫قحٺځ پو جچطهحذٌپٌ ٺې ىڃحٮو قٵ قح‪ٚ‬ٽ وٍ چې ٌّه ڂإڂڅ‪ ،‬ڂطىّڅ‪،‬‬
‫‪ٚ‬حپف‪ ،‬ىٌښْحٌ جً ‪٪‬حپځ ضو قح‪ٚ‬ٽ وٍ‪ .‬پو ډّڃٌٺٍجْۍٺې جچٓحچحچٌ ضو و‬
‫(‪ٚ‬حپف ًجپِ) جً (ٲحْىًجپِ) پو َجًّې چو ٺطٽ ٺېږُ‪ ،‬ذٿکې ىٿطو ٌّجَې‬
‫نٿٹ ٖڃېٍټ ٺېږُ‪ ،‬و ىٍچح ٖڃېٍه چې ډېٍه ٌٖه ىڃحٮو و قحٺڃْص‬
‫قٷىجٌ ذٿٽ ٺېږُ‪ .‬و ڂػحټ پو ډًټ ٺو ٌّې نٌجضو (‪٪ )۵۰‬ٿڃحء‪،‬‬
‫ڂؿحىىّڅ‪ٚ ،‬حپكحڄ جً ڂؿٍخ ْْحْص پٌىحڄ ًُ‪ ،‬نٌ ذٿې نٌجضو (‪)۵۳‬‬
‫ٲحْٷحڄ‪ٍٖ ،‬جذْحڄ جً ؾحىالڄ ًُ‪ ،‬چٌ و ډّڃٌٺٍجْۍ پو ضٿو ٺې وًىڃو‬
‫ډپو ضٍ پٌڂړۍ ډپې ٮٌٌه جً و قحٺڃْص قٷىجٌه ذٿٽ ٺېږُ‪ .‬ىڃىٮو‬
‫ڂ‪ْ٫‬حٌ ضو پو پحڀ ٍْه (‪٪‬الڂو جٶرحټ) و ؾڃيٌٌّص ّحوًچو پو نپٽ ٖ‪ ٍ٫‬ٺې‬
‫وجْې ٺٌُ‪:‬‬

‫‪130‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ڂطـــح‪ ٨‬ڂ‪٫‬نـــَ ذْگحچـــو جَ وًڄ ٲ‪ٍ٣‬ضـــحڄ ؾـــٌّی‬

‫َ ڂـــٌٌجڄ ٖـــٌنی ‪٢‬رـــ‪ْ ٩‬ـــٿْڃحچی چڃـــی آّـــى‬
‫گٍّـُ جَ ‪٢‬ـٍَ ؾڃيـٌٌی ٮـالڀ پهطـو ٺـحٌی ٖــٌ‬
‫ٺو جَ ڂٯُ وً‪ٚ‬ى نٍ ٲٻٍ جچٓحچِ چڃـی آّـى(‪)1‬‬
‫وٌېْځ ن‪ٌْٚٛ‬ص‪ :‬جْالڀ و جهلل ض‪٫‬حپَ‪ ‬پو ‪ٍ٢‬ٲو چحَټ ٌٍٖ قٵ وّڅ‬
‫وٍ چې ضٍ ټٌپٌ چ‪ٍّ٧‬حضٌ جً جوّحچٌ ج‪٪‬ٿَ وٍ‪ .‬چو ضٍ نپٽ ځحڄ ذٿو چ‪ٍّ٧‬و جً‬
‫وّڅ پو پٌړ ًجپِ ڂنِ‪ ،‬جً چو یې پو ځحڄ ٍْه پو ڂٓحًُ جً ذٍجذٍ قْػْص‬
‫ڂنِ‪ .‬ذٿکې نپٿٌ جضرح‪ ٌ٪‬ضو جڂٍ ٺٌُ چې ضٍ ىٯو پٌٌې ذحّى و کٳحًٌ پو‬
‫نالٰ ًؾنګېږُ چې ضٍڅٌ و ٺٳٍ ٲطنو پو ڂنځو ًالړه ِٖ‪ ،‬جً و جهلل ٺٿڃو‬
‫ضٍ ټٌپٌ پو پٌړ قْػْص ًڂنٿو ِٖ‪ .‬جهلل ‪ ‬ٲٍڂحّې‪:‬‬

‫ﭽﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ‬
‫ﯝﯞﭼ األنفال‪۶١ :‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬ضٍ ىٯو و ٺٳحًٌ پو نالٰ ًؾنګېږب چې ٲطنو ًٌٺو ِٖ جً وّڅ‬
‫ټٌټ و جهلل ‪.)ِٖ ‬‬
‫نٌ و وې پٍ نالٰ ډّڃٌٺٍجِْ ټٌپٌ (جوّحچٌ) ضو پو ٌّه چ‪ ٍ٧‬ګٌٌُ‪ ،‬جً و‬
‫ٺٳٍ جً جْالڀ ضٌپٍْ چو ڂنِ‪ .‬پو ىڃىې جڂٿو پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې ٺٳحًٌ جً‬
‫ڂٓٿڃحچحچٌ ضو ٌّ ډًټ جچطهحذِ قٷٌٴ جً ‪ٚ‬القْطٌچو ًٌٺٌټ ٺېږُ‪ ،‬جً‬
‫ٺحٲٍ و ىٯو و ٺٳٍ پو جڂٿو پٍ ڂٓٿڃحچحچٌ پو قحٺڃْص څهو چو ڂن‪ ٩‬ٺېږُ‪.‬‬
‫ذٿکې ‪٪‬ڃالً نٌ وج پْىټ ٺېږُ چې ڂٓٿڃحڄ و ڂٓٿڃحچۍ پو جڂٿو پو‬
‫قحٺڃْص څهو پٍْې ْحضٽ ٺېږُ‪.‬‬
‫پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې و ٺٳٍ جً جْالڀ ضٍڂنځ و ٲٍٴ و چٗطٌجپِ پو جڂٿو‬
‫ډّڃٌٺٍجِْ پو نپٿو ٌّه ٺٳٍُ چ‪ٍّ٧‬و ګڼٽ ٺېږُ‪.‬‬

‫‪ 1‬ٺٿْحش جٶرحټ – جٲٻحٌ‪.‬‬

‫‪131‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پو جْالڂَ چړۍ ٺې ځْنې جْالڂِ ضن‪ْ٧‬ڃٌچو چې و ٮٍخ پو ْْحِْ جً‬

‫ٲٍىنګِ ٲٿٓٳې څهو ڂطأغٍ وُ جً و جْالڂِ چ‪٧‬حڀ و ؾٌړًپٌ ضٍضْد جً‬
‫‪ٍّ٢‬ٷو و ٌٌْټ جهلل ‪ ‬پو ٍْْش څهو چو جنٿِ‪ ،‬ذٿکې ٮٌجړُ و ٮٍخ و‬
‫ډّڃٌٺٍجْۍ پو الٌې جْالڂِ چ‪٧‬حڀ ٌجًپِ‪ ،‬جً و وې ىىٰ پپحٌه و چًٌٌ‬
‫ْْٻٌپٍ (ذَ وّنو) جقُجذٌ پو څېٍ ډّڃٌٺٍجضْٹ ًْحتٽ پو ٺحٌ جچٌُ‪،‬‬
‫جچطهحذحضٌ ضو وٌېږُ جً ذْح و وّڅ پو چحڂو پو نٿٻٌ ًًټ (ٌأّو) ٮٌجړُ‪،‬‬
‫وٮو نٿٹ پو الچىې وٌٌّ قحپطٌچٌ ذيٍ چو وُ‪:‬‬
‫‪۳‬ــ وې نٿٻٌ ډّڃٌٺٍجْۍ ْڃو چو وه پېژچىپې‪ ،‬ځٻو چې پو‬
‫ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې نٌ (ج‪٪‬ٿَ قحٺڃْص ) جً (و ٶٌجچْنٌ و ؾٌړًپٌ قٵ) و‬
‫نٿٻٌ وٍ‪ ،‬چو و جهلل ‪٫ّ .‬نې پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې نٿٻٌ ضو جنطْحٌ‬
‫ًٌٺٌټ ٺېږُ چې ىٍ ډًټ چ‪٧‬حڀ جً ٶٌجچْڅ چې و ځحڄ پپحٌه ٮٌجړُ ؾٌړ‬
‫ّې ٺړُ‪ ،‬پىجْې قحټ ٺې چې پو جْالڂِ چ‪٧‬حڀ ٺې و (ج‪٪‬ٿَ قحٺڃْص)‬
‫جً (و ضٍّٗ‪ ٩‬قٵ) ٌّجَې جً ٌّجَې و جهلل ‪ ‬وی‪ ،‬نٌ پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې‬
‫ذو چيحِّ ٲْ‪ٛ‬ٿو ونٿٻٌ ًُ‪ ،‬چو و جهلل ‪ .‬چٌ وٮو نٿٹ څنګو و‬
‫ډّڃٌٺٍجْۍ پو الٌې و جهلل ‪ ‬چ‪٧‬حڀ چحٲًًپَ ِٖ؟‬
‫‪۱‬ــ ٺېىجٍ ِٖ چې وٮو نٿٹ ذو پو قٷیٷِ جْالڀ چو پٌىېږُ‪.‬وًب ٌّجَې‬
‫جْالڂِ ‪٪‬ٿځ جً ٍّٖ‪٫‬ص ضو ڂنٌٓخ نٿٹ وُ‪ ،‬نٌ و جْالڀ پو ًٌـ‪،‬‬
‫ضٷح‪ٞ‬ح جً ن‪ٌْٚٛ‬حضٌ چو پٌىېږُ‪ .‬چو و جْالڀ چ‪٧‬حڀ ًٌڂ‪٫‬ٿٌڀ وٍ جً چو پو‬
‫جْالڀ ٺې و قحٺڃْص چ‪ٍّ٧‬و ًٌڂ‪٫‬ٿٌڂو وه‪ .‬پو ىڃىې جڂٿو و جْالڀ جً‬
‫ډّڃٌٺٍجْۍ ضٍڂنځ پو ٲٍٴ ىځ چو پٌىېږُ‪.‬‬
‫‪۱‬ــ وٮو نٿٹ ښحیِ پىې پٌىېږُ چې جْالڀ جً ډّڃٌٺٍجِْ وًه ذېٽ ذېٽ‬
‫چ‪٧‬حڂٌچو وُ‪ ،‬نٌ وج چې و جْالڂِ چ‪٧‬حڀ جٶحڂو ؾيحو‪ ،‬ٶٍذحچٌْ جً و‬

‫‪132‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٺړجًًچٌ َٮڃٽ ٮٌجړٍ جً وًب وې ٺحٌ ضو ضْحٌ چو وُ‪ ،‬ذٿکې و نپٿٌ‬

‫وچْحًُ ڂٷح‪ٚ‬ىً جً ڂ‪ٛ‬حپكٌ ضكٷٵ ًٌضو و ډّڃٌٺٍجْۍ پو الٌې آْحڄ‬
‫ښٻحٌُ‪ ،‬چٌ و ڂنحٲٷص پو ڂهې پو وېڃٌٺٍجْۍ ذحچىې و جْالڀ چٌڀ ږوُ‬
‫ضٍڅٌ پو یٌې نٌج ‪٪‬حڀ نٿٹ پىې ضېٍذحِْ چې وًب نٌ جْالڂِ‬
‫ضن‪ْ٧‬ڃٌچو وُ جً و جْالڀ پپحٌه ٺحٌ ٺٌُ‪ ،‬جً پو ذٿې نٌج و ‪٢‬حٮٌش و‬
‫الٌې پو نپٿٌپٌ ٍْه پو آْحچۍ جً ذې ٶٍذحچۍ ‪ٍّ٢‬ٷې پو قحٺڃْص ٺې پو‬
‫ْْٻٌپٍ جقُجذٌ ٍْه ٍّٖٹ ِٖ‪ ،‬جً پو قٻٌڂطِ جڂطْحَجضٌ وًب ىځ‬
‫نٌچىًچو ًجنٿِ‪.‬‬
‫نٌ ٍّٖ‪٫‬ص‪٪ ،‬ٷٽ‪ ،‬ضحٌّم جً ضؿٍذو ټٌټ وج غحذطٌُ چې و جچطهحذحضٌ جً‬
‫ډېڃٌٺٍجْۍ پو الٌې جْالڂِ چ‪٧‬حڀ پو ىېڅ ډًټ چِٗ چحٲًېىپی‪،‬چې‬
‫ووې و‪ ٌٍ٪‬ځْنې والتٽ پو الچىې ډًټ ّحوًً‪:‬‬

‫پٌڂړی وپْٽ‪ :‬و ډّڃٌٺٍجْۍ جْحِْ ڂٳٻٌٌه وج وه چې قٻٌڂص‪ ،‬چ‪٧‬حڀ‬

‫جً ٶٌجچْڅ ذو و نٿٻٌ پهٌج‪ ،‬و نٿٻٌ پو الِ جً و نٿٻٌ پپحٌه ؾٌړېږُ‪.‬‬
‫چٌ پو ىڃىې جْحِ ىٍ ىٯو ؾيص چې ډّڃٌٺٍجضْٹ ٲ‪٫‬حپْص ٺٌُ ضٍ‬
‫ىٍڅو ڂهکې ذحّى وج ًڂنِ چې چ‪٧‬حڀ ذو و نٿٻٌ پو نٌښو ؾٌړېږُ‪،‬‬
‫قطَ ٺو جْالڂِ چ‪٧‬حڀ ىځ ٌجځِ چٌ پىې جْحِ ذو چو ٌجځِ چې ىٯو و‬
‫جهلل ‪ ‬پو ‪ٍ٢‬ٲو ٌّ ڂٻٿٳْص وٍ‪ ،‬ذٿکې پىې جْحِ ذو ٌجځِ چې و‬
‫نٿٻٌ نٌښ وٍ‪ .‬پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې ذو نٿٻٌ ضو پٌٌه پٌٌه جنطْحٌ‬
‫ًٌٺٌټ ٺېږُ چې جْالڀ ٮٌجړُ جً ٺو کٌڀ ذٽ وّڅ جً‪ٍّ٢‬ٷو؟ پو جْالڀ‬
‫ٺې نٿٻٌ ضو وٮو قٵ ًٌٺٌټ و جْالڀ پو ٲٻٍ جً ٍّٖ‪٫‬ص ٍْه ښٻحٌه‬
‫ڂهحپٳص پٍُ‪.‬‬
‫و پٌٌضنۍ نرٍې ذٿو ڂ‪٫‬نَ وجوه چې ىٍ جْالڂِ ضن‪ْ٧‬ځ چې پو جچطهحذحضٌ‬
‫ٺې ذٍنو جنٿِ ذحّى و جنرٍه ضٍ ىٍڅو و ڂهو ًڂنِ چې پٻو څٍچګو چې‬
‫وًب ٮٌجړُ نٿٹ جْالڀ ضو و‪ٌ٪‬ش ٺړُ ىڃىٮو ډًټ ذحّى ٮٍْ جْالڂِ‬

‫‪133‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ضن‪ْ٧‬ڃٌچٌ جً جقُجذٌ ضو ىځ وج قٵ ًڂنِ چې ڂٓٿڃحچحڄ وې ٺٳٍ ضو و‪ٌ٪‬ش‬

‫ٺړُ جً وًب وې ىېڅ ج‪٪‬طٍج‪ًٌ ٜ‬ذحچىې ًچو پٍُ‪.‬‬
‫وًىځ وپْٽ‪ :‬پو پحٌپڃحڄ ٺې و جٺػٍّص قُخ و ىٍ ډًټ ٶٌجچْنٌ و ؾٌړًپٌ‬
‫جً ض‪ٌّٛ‬رٌپٌ قٵ پٍُ‪ ،‬جً ضٍڅٌ چې کٌڀ جْالڂِ ضن‪ْ٧‬ځ پو پحٌپڃحڄ ٺې‬
‫جٺػٍّص ًچو پٍُ ضٍ ىٯو و ٶحچٌڄ ؾٌړًپٌ جً و ىٯو و ض‪ٌّٛ‬رٌپٌ قٵ چو‬
‫پٍُ‪.‬‬
‫و پحٌپڃحچِ ج‪ٌٚ‬پٌ پٍ ذنح پٍ جٶٿْص وج الَڂو وه چې و ٶحچٌڄ ؾٌړًپٌ پپحٌه‬
‫وې و جٺػٍّص قٵ ًڂنِ‪،‬ٺو څو ىځ چې ىٯٌب و جْالڀ پو نالٰ ٶٌجچْڅ‬
‫ؾٌړ ٺړُ‪ .‬پو ٌّ ڂٓٿڃحڄ ىېٌجو ٺې و جْالڀ پو نالٰ و ٶٌجچْنٌ و‬
‫ؾٌړًپٌ قٵ ضٓٿْڃٌټ و جْالڀ نالٰ ٺحٌ وٍ جً ڂٓٿڃحچحڄ ذحّى ىېچح ضو‬
‫جؾحَه ًٌچٻړُ چې و وًب پو ىېٌجو ٺې وې ٮٍْ جْالڂِ ٶٌجچْڅ ؾٌړ‬
‫ٺړُ‪.‬‬
‫وٌّځ وپْٽ‪ :‬و جچطهحذحضٌ ګټٌچٻِ ضن‪ْ٧‬ځ ضو وج قٵ ًٌٺٌټ ٺېږُ چې و‬
‫څٿًٌٌ ّح پنځٌ ٺٿٌچٌ پپحٌه قٻٌڂص ًٺړُ‪ ،‬جً چٌٌ نٿٹ ذحّى و ىٯٌب‬
‫قٻٌڂص و وٮې ڂٌوې پپحٌه ًڂنِ‪ .‬ٺو ذحپٳٍ‪ ٜ‬ٺٌڀ جْالڂِ ضن‪ْ٧‬ځ‬
‫جٺػٍّص ضٍ الْو ٺړُ جً جْالڀ چحٲً ىځ ٺړُ‪ ،‬چٌ ذْح ذو ىځ و جْالڀ چٳحي‬
‫و څٿًٌٌ ّح پنځٌ ٺٿٌچٌ پپحٌه ًُ‪ .‬جً و نپٿې ڂٌوې ضٍ پٌٌه ٺٌپٌ‬
‫ًًٌْطو ذحّى قحکځ قُخ پو قٻٌڂص څهو الِ پٍ ٍْ ِٖ جً نپٽ‬
‫جْالڂِ قکٌڂص ړچګ کړُ‪ ،‬چې وج ٺحٌ پو جْالڀ ٺې و جؾڃح‪ ٨‬پو‬
‫نالٰ وٍ‪ .‬پو جْالڀ ٺې قحٺځ ضٍ ىٯې و قحٺڃْص قٵ پٍُ چې ضٍ څٌ‬
‫ژًچىٍ ًُ جً و قحٺڃْص ٍٖ‪ ِ٪‬جىٿْص ًپٍُ‪ .‬ځٻو چې ٺو ٍٖ‪ِ٪‬‬
‫جىٿْص پٍُ چٌ ذْح ًپې پٍْې ٺېږُ‪ .‬جً ٺو ٍٖ‪ ِ٪‬جىٿْص چو پٍُ چٌ ذْح‬
‫ًپې و وًىځ ځٽ پپحٌه و قحٺڃْص قٵ ًٌٺٌټ ٺېږُ؟‬
‫وًىځ ڂهحپٳص ّ ې پو جْالڀ ٍْه وج وٍ چې ىٯو جْالڀ چې وًب چحٲً‬
‫ٺړٍ ًُ ىٯو ذحّى و ضٽ پپحٌه چحٲً ًُ‪ ،‬نٌ پىې ‪ٌٌٚ‬ش ٺې څٿٌٌ ّح‬

‫‪134‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پنځو ٺحپو ًًٌْطو وٮو چ‪٧‬حڀ ذحّى پو نپٿو پو ڂنځو ًالړ ِٖ‪ ،‬جً نٿٻٌ‬
‫ضو ٌّ ځٽ ذْح وج قٵ ًٌٺړ ِٖ چې جْالڂِ چ‪٧‬حڀ ٮٌجړُ جً ٺو کٌڀ ذٽ‬
‫ډًټ چ‪٧‬حڀ جً ٶحچٌڄ؟ چې پىې ٺحٌ ٍْه ذْح ْْٻٌپًٍ (ذَ وّنو) جقُجذٌ ضو‬
‫قحٺڃْص ضو وٌْېىً ٲٍ‪ٚ‬ص ًٌٺٌټ ٺېږُ‪.‬‬
‫څٿٌٌڀ وپْٽ‪ :‬و جْالڀ و قحٺڃْص جً و ډّڃٌٺٍجْۍ و قحٺڃْص چ‪٧‬حڂٌچو‬
‫وًه ٍْه ؾال ؾال چ‪٧‬حڂٌچو وُ‪ .‬و جْالڂِ ضن‪ْ٧‬ڃٌچٌ جً جقُجذٌ پهٌج پو‬
‫ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې ٖحڂٿېىټ و ډّڃٌٺٍجْۍ و ضأّْى جً ضٌغْٵ پو ڂ‪٫‬نَ‬
‫وُ‪ .‬ځکو چې ‪٪‬حڀ نٿٹ چې ٺٿو ًګٌٌٍ چې ‪٪‬ٿڃحء ىځ پو ډّڃٌٺٍجْۍ‬
‫ٺې ذٍنو جنٿِ جً جچطهحذحضٌ ضو وٌېږُ‪ ،‬چٌ پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې و وًب و‬
‫ٖڃٌپْص پو جڂٿو ‪٪‬حڂٌ نٿٻٌ ضو وج ٲٻٍ پْىجٺېږُ چې ٺېىٍ ِٖ‬
‫ډّڃٌٺٍجِْ ذو ىځ ٌّ قٵ چ‪٧‬حڀ ًُ‪ ،‬ځٻو چې ٺو چحقٵ ًجٍ چٌ وّنِ‬
‫‪٪‬ٿڃحؤ ذو ًٌٺښې ذٍنو چو جنْٓطو‪.‬‬
‫‪٪‬ٿڃحء ٺو ىٍ څٌ نٿٻٌ ضو و نپٽ ڂٗحٌٺص پپحٌه و ڂؿرٌٌّص جً و‬
‫و‪ٌ٪‬ش و ڂ‪ٛ‬ٿكص ضأًّٿٌچو جً والّٽ ًړجچىې ٺړُ ‪٪‬حڀ نٿٹ پٍې چو‬
‫پٌىېږُ‪ .‬ځٻو چې پو پحٌپڃحچِ ذيٍْ ٺې ‪٪‬ٿڃحء جً ْْٻٌپٍ (ذَ وّنو)‬
‫جٖهح٘ ټٌټ پٍ ٌّ ډًټ ج‪ٌٚ‬پٌ چٿېږٍ‪ ،‬جً پو ‪٪‬ڃٽ ٺې ىځ و وًجړً ضٍ‬
‫ڂنځ ٺٌڀ ٲٍٴ چو پْىټ ٺېږُ‪.‬‬
‫پنځځ وپْٽ‪ :‬ىٍ چ‪٧‬حڀ ٌّه جّډّحپٌژُ جً ٲٻٍ پٍُ چې ىٯو چ‪٧‬حڀ ضو و‬
‫ٌْېىپٌ پپحٌه الٌ جً ًْحّٽ ىځ پو ىڃحٮو ٲٻٍ څهو جچطهحذېږُ‪.‬‬
‫وډّڃٌٺٍجْۍ جّډّحپٌژُ جً ٲٻٍ (ْْٻٌپٍُّڀ) وٍ‪ .‬جً جچطهحذحش ىځ و‬
‫ْْٻٌپٍُّڀ پٍذنٓټ ًالړ وُ‪ .‬ځٻو چې و جچطهحذحضٌ پپحٌه جْحِْ ٍٖ‪٠‬‬
‫ْْحِْ ڂٓحًجش وٍ‪ ،‬جً وٮو ڂٓحًجش ىٯو ًنص ٌجضالٍ ِٖ چې ټٌټ‬
‫ؾيطٌچو و ډّڃٌٺٍجْۍ پپحٌه نپٽ وّڅ پٍېږوُ‪ .‬جً وج ځٻو چې وّڅ‬
‫جچٓحچحچٌ ضو ٌّ پٍذٽ و ضٳح‪ٞ‬ٽ (ذٍضٍۍ) وٌِ ًٌٺٌُ‪ .‬و ڂػحټ پو ډًټ‬
‫جْالڀ ًجِّ چې ڂٓٿڃحڄ ضٍ ٺحٲٍ ٮٌٌه وٍ‪ ،‬نٌ ډّڃٌٺٍجِْ ًجِّ چې‬

‫‪135‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ذحّى وًب وًجړه ڂٓحًُ ًُ‪ ،‬جً ڂٓحًجش ٌّجَې پو ىٯو ‪ٌٌٚ‬ش ٺې‬
‫ٌجڂنځطو ٺېږُ چې وٺٳٍ جً جْالڀ نرٍه پو ڂنځو ًًځِ‪.‬‬
‫پٍ ىڃىې جْحِ جچطهحذحش پو ډّڃٌٺٍجْۍ پٌٌې نح٘ وُ‪ .‬و ىٯٌ پو‬
‫الٌې ٌّجَې ډّڃٌٺٍجِْ ٌجضالٍ ِٖ‪ ،‬چو جْالڀ‪ .‬ځٻو چې پٻو څنګو چې‬
‫جْالڀ پو ډّڃٌٺٍجْۍ څهو ٌّ ؾالوّڅ وی چٌ و چحٲًًپٌ الٌه جً ًْْٿو‬
‫یې ىځ پو ډّڃٌٺٍجْۍ څهو ؾال وه‪.‬‬
‫پٻو څنګو چې ډّڃٌٺٍجِْ پو ٺڃٌچُْڀ‪ ،‬چ‪ٍٛ‬جچْص‪ّ ،‬يٌوّص جً چًٌٌ‬
‫جوّحچٌ ٍْه پٌْچى ٺحٌُ چو ڂنَ‪ ،‬ىڃىٮو ډًټ جْالڀ ىځ پو چًٌٌ جوّحچٌ جً‬
‫‪ٍّ٢‬ٷٌ ٍْه پٌْچىٺحٌُ چو ڂنِ‪ ،‬جً چو ىځ پو چًٌٌ الًٌ ٶحتڃْىالٍ ِٖ‪.‬‬
‫جْالڀ ذو ٌّجَې پو ىٯو ‪ٍّ٢‬ٷو ٶحتڃېږُ چې و ٌٌْټ جهلل ‪ ‬پو َڂحچو ٺې‬
‫ًٌذحچىې ٶحتځ ٌٍٖ ًً‪ .‬پو ىڃىې جڂٿو پو ذح‪٢‬ٿٌ الًٌ و جْالڀ و چٳحي‬
‫پپحٌه ٺٌښښٌچو ٌّ چحًٌج جً و ‪٪‬ٷٽ جً ٲ‪ٍ٣‬ش نالٰ ٺحٌ وٍ‪.‬‬
‫ٖپږڀ وپْٽ‪ :‬ډّڃٌٺٍجِْ و پحچګو ًاټ چ‪٧‬حڀ (ٺپْټحپُْڀ) َېږچىه جً و‬
‫ىڃىٮو چ‪٧‬حڀ ْْحِْ ڂ‪٧‬يٍ وٍ‪ .‬ىٍ څٌڂٍه چې پو جْالڂِ چړۍ ٺښې‬
‫ډّڃٌٺٍجِْ ټْنګېږٍ پو ىڃحٮو جچىجَه پحچګو ًاټ پٍ ٌْو جً جقطٻحٌ ًالړ‬
‫چ‪٧‬حڀ ىځ چې و جْالڀ ڂهحپٱ جٶط‪ٛ‬حوُ چ‪٧‬حڀ وٍ ټْنګېږُ‪.‬‬
‫ٺو چېٍې ذحپٳٍ‪ ٜ‬ٺٌڀ جْالڂِ ضن‪ْ٧‬ځ و ډّڃٌٺٍجْۍ پو الٌې ٶىٌش ضو‬
‫ىځ ًٌْېږُ‪ ،‬چٌ ىٯو ىځ پو ٺٍجٌه ٺٍجٌه و پحچګو ًاټ چ‪٧‬حڀ ذٍنو ګٍځِ‪،‬‬
‫جً وجْالڀ پو جٶط‪ٛ‬حوُ چ‪٧‬حڀ څهو نحٌؾېږُ‪.‬‬
‫جًًڀ وپْٽ‪ :‬جچطهحذحضِ ْْحْص وجْې ٌّ ډچډ وې چې کو ٌّځٽ ٺٌڀ‬
‫جْالڂِ ضن‪ْ٧‬ځ ًٌٺښې ًپٌېږُ چٌ ذْح ّې پو ىٯو څهو ًضٽ ًٌضو‬
‫جچطيحِّ ڂٗٻٽ ٺحٌ ًُ‪ .‬ټٌټ ىٯو جْالڂِ ضن‪ْ٧‬ڃٌچو چې ٌّ ځٽ پو‬
‫ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې ًٌ وجنٽ ٌُٖ وُ ىٯٌب چٌٌ و جْالڀ و ٮٿرې پپحٌه پو‬
‫جچٷالذِ ؾيحوُ ىڅٌ الِ جنْٓطَ‪ .‬ځٻو چې و ډّڃٌٺٍجضْٹ ْْحْص‬
‫پپحٌه وج ٍٖ‪ ٠‬وې چې ڂٓٿكو ڂرحٌَه ذو چو ٺٌُ‪ .‬و ڂٓٿكې ڂرحٌَې‬

‫‪136‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پٍېښٌوټ جً پو ډّڃٌٺٍجْۍ جً جچطهحذحضٌ پٌٌې و جْالڀ و ٮٿرې و‬

‫جڂْىًچٌ ضړټ جً وٮو ٺحٌ ضو و جْالڂِ ڂرحٌَې چٌڀ ًٌٺٌټ و جْالڀ و‬
‫چٳحي پو الٌه ٺې ٌّ ن‪ٍ٣‬چحٸ ننډ وٍ‪ .‬ځٻو چې پو وې الٌې ڂٓٿڃحچحڄ‬
‫پو ؾيحو جً و ىٯو پو چطحتؿٌ ذې ذحًٌه ٺېږُ‪.‬‬
‫پىې ڂْىجڄ ٺې و ڂ‪ ٍٛ‬و (جالنٌجڄ جپڃٓٿڃٌڄ) و جٲٯحچٓطحڄ و پهٌجچیٌ‬
‫ؾيحوُ ضن‪ْ٧‬ڃٌچٌ جً و پحٺٓطحڄ و جْالڂِ ضن‪ْ٧‬ڃٌچٌ چحٺحڂو ضؿٍذې ضٍ‬
‫ټٌپٌ ًج‪ٞ‬ف ڂػحپٌچو وُ‪ .‬چو ٌّجَې وج چې و جًږوې ڂٌوې پو ضېٍېىً‬
‫ٍْه ٍْه ّې جْالڂِ چ‪٧‬حڀ چحٲً چو ٺړجٍ ٌٖ‪ ،‬ذٿکې و جْالڀ وښڃنحچٌ پو‬
‫ډېٍ ڂٻٍ جً ڂيحٌش وٮو ډپې و ڂؿحىىّنٌ پو نالٰ پو نپٽ ٺطحٌ ٺې‬
‫ًوًٌپې‪ .‬جً نرٍه وې ځحٍ ضو ٌجًٌْېىه چې ضٕ پو چحڂو جْالڂِ‬
‫ډّڃٌٺٍجش ضن‪ْ٧‬ڃٌچٌ ىځ نپٽ ټٌټ ضرٿْٯحضِ ًْحتٽ و ؾيحو جً‬
‫ڂؿحىىّنٌ پو نالٰ پو ‪ٚ‬ٿْرْحچٌ جً وىٯٌب پو ڂٿګًٍ ٍْه ىڃٯږُ ٺړُ‬
‫وُ‪.‬‬
‫جضځ وپْٽ‪ :‬ډّڃٌٺٍجِْ ٌّ وجْې چ‪٧‬حڀ وٍ چې پو ىٯو ٺې جْالڂِ‬
‫ضن‪ْ٧‬ڃٌچو جٺػٍّص چِٗ ګټٿَ‪ ،‬پٻو چې پو ضېًٍ ٖپېطٌ ٺٿٌچٌ ٺې پو‬
‫جْالڂِ چړۍ ٺې ًپْىټ ٌٖټ‪ .‬جً وج ځٻو چې و ډّڃٌٺٍجْۍ ٲٻٍُ جً‬
‫ْْحِْ ؾٌړښص وجْې وٍ چې ىٿطو ذحّى ٍْڂحّو وٌجڄ‪ ،‬ٲٌْډجالڄ‪،‬‬
‫نحچحڄ‪ ،‬ڂٿٻحڄ‪ٚ ،‬ن‪٫‬ص ٺحٌجڄ‪ ،‬پٌٍ ضحؾٍجڄ‪ ،‬پهٌجچِ ذًٍْٺٍجټحڄ جً پو‬
‫ڂحپِ وٌٮٿٌْ ٺې ٺٻړ نٿٹ ٶىٌش ضو ًٌْېږُ‪ .‬ځٻو چې پو‬
‫ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې ٶىٌش ضو و ٌْېىپٌ پپحٌه ضٍ ټٌپٌ پٌّو جً ڂيڃو ًْْٿو‬
‫و ڂحټ ڂ‪ٍٛ‬ٲٌټ وُ‪ .‬جً و وې ضٍ څنګ ٌٌٖش ًٌٺٌټ‪ ،‬و نٿٻٌ ٌأّې پو‬
‫پٌْٓ جنٓطٽ‪ ،‬و نٿٻٌ ضېٍ جّٓطٽ‪ ،‬وًٌجٮؿنې ً‪٪‬ىې ًٌٺٌټ جً و ځحڄ‬
‫پو ګټو ڂػرص جً و ڂهحپٱ پٌٌُ پو نالٰ پٍجنو ڂنٳِ ضرٿْٯحش ٺٌټ ىځ‬
‫و جچطهحذحضٌ ىٯو ‪ًٌٍٞ‬ضٌچو وُ چې پو ىٯٌ پٍضو پو جچطهحذحضٌ ٺې‬
‫ٺحڂْحذېىټ ڂڃٻڅ چو وُ‪.‬‬

‫‪137‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و جچطهحذحضٌ پپحٌه وٮو الٌه جچطهحذٌټ چو جْالڂِ وه چو وجْالڂِ‬

‫ضن‪ْ٧‬ڃٌچٌ پو ًْ‪٫‬ې پٌٌه وه‪.‬‬
‫چيځ وپْٽ‪ :‬ٺو چېٍې ٺٌڀ جْالڂِ ضن‪ْ٧‬ځ پو وې ټٌپٌ ننډًچٌ جً‬
‫ڂٗٻالضٌ ٍْه ٍْه ذْح ىځ پو جچطهحذحضٌ ٺې جٺػٍّص ًګټِ جً ٶىٌش ضو‬
‫ًٌْېږُ چٌ ذْح ذو ىځ و ىڃحٮو جْحِْ ٶحچٌڄ پحذنى ًُ چې و‬
‫ډّڃٌٺٍجْۍ پٍ جْحِ جً و ىٯې و ضكٷٵ پپحٌه ؾٌړ ٌٍٖ ًُ‪ .‬جً‬
‫جْحِْ ٶحچٌڄ و جچطهحذحضٌ ګټٌچٻِ ضن‪ْ٧‬ځ ضو وج ؾحَه چو ًٌٺٌُ چې‬
‫ڂٻڃٽ ٍّٖ‪٫‬ص چحٲً ٺړُ‪ .‬جً و جْحِْ ٶحچٌڄ ذىپٌپٌ ضو یې چٌٌ ْْٻٌپٍ‬
‫(ذَ وّنو) ٶٌضٌچو چو پٍېږوُ‪.‬چٌ ٺو کٌڀ ګټٌچکی جْالڂِ ګٌچى جْحِْ‬
‫ٶحچٌڄ پٍېږوُ جً ڂٓطٷْڃحً ڂٻڃٽ ٍّٖ‪٫‬ص چحٲًٺړُ‪ ،‬چٌ ذْح یې پو‬
‫ٶىٌش ٺې و پحضې ٺېىپٌ ؾٌجَ پو ڂنځو ځِ‪ ،‬ځٻو چې و ىڃىې جْحِْ‬
‫ٶحچٌڄ پو ڂهې و جچطهحذحضٌ پو الٌې ٶىٌش ضو ٌْېىپَ وٍ‪ .‬جً کٿو چې‬
‫ٶحچٌڄ ځِ چٌ و وًب و قحٺڃْص ؾٌجَ ذو ىځ ًٌٍْه ځِ‪.‬‬
‫پٓځ وپْٽ‪ :‬و جچطهحذحضٌ پو الٌې ٶىٌش ضو ٌْېىًچٻی جْالڂِ ضن‪ْ٧‬ځ ٺو‬
‫جْالڀ چحٲً ىځ ٺړُ ذْح ذو ىځ ڂٻڃٽ جْالڀ چو ًُ‪ .‬ځٻو چې و جْالڂِ‬
‫قٻٌڂص ٌّه جىڃو ًؾْرو و(جڂٍذحپڃ‪ )ًٍٰ٫‬جً (چيَ ‪٪‬څ جپڃنٻٍ) ً‪ْ٦‬ٳو‬
‫وه‪ .‬جً ضٍ ټٌپٌ پٌٍ ڂنٻٍ وج وٍ چې پو جْالڂِ ىېٌجو ٺې وې ٮٍْ‬
‫جْالڂِ جقُجخ ڂٌؾٌو ًُ جً و ٮٍْ جْالڂِ ٲ‪٫‬حپْطٌچٌ و ضٍ ٍْه ٺٌپٌ‬
‫جؾحَه وې ىځ ًپٍُ‪.‬‬
‫جْالڂِ قٻٌڂص ذحّى ټٌټ ْْٻٌپٍ جً ڂٍضى جقُجخ پو ٲ‪٫‬حپْص څهو ڂن‪٩‬‬
‫ٺړُ‪ .‬جٲٍجو یې جْالڀ ضو و‪ٌ٪‬ش ٺړُ‪ ،‬جً و جڂطنح‪ ٨‬پو ‪ٌٌٚ‬ش ٺې یې پو‬
‫ڂنځو ٌِّْ‪ .‬جچطهحذِ قٻٌڂص وٮو ٺحٌ ىېڅٻٿو چِٗ ٺٌالٍ‪ ،‬ځٻو‬
‫چې ډّڃٌٺٍجِْ ىٍ چحضو و ىٍې ‪٪‬ٷْىې و ذْحڄ جً ج‪٦‬يحٌ آَجوُ‬
‫ًٌٺٌُ‪.‬‬

‫‪138‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ىڃىجٌچګو وٮو ډًټ قٻٌڂص وٺٳحًٌ پو نالٰ و جٶىجڂِ ؾيحو ٲٍّ‪ٟ‬و‬

‫ىځ چِٗ ضٍٍْه ٺٌالٍ‪ .‬ذٿکې و وې پٍ نالٰ ذحّى و ذْڅ جپڃٿٿِ ٶٌجچْنٌ‬
‫پٍ جْحِ پو ټٌپٌ ٺٳٍُ ىېٌجوًچٌ ٍْه و جڂڅ جً ض‪٫‬حًڄ ڂطٷحذٽ قٓنو‬
‫ًٌجذ‪ً ١‬پٍُ‪.‬‬
‫ىڃىجٌچګو ذحّى وّڃٌٺٍجضْٹ جچطهحذِ قٻٌڂص و ڂٿګًٍڂٿطٌ‪ ،‬و جڂنْص‬
‫و ٌٌٍٖ جً چًٌٌ چړٌّجپٌ ضړًچٌچٌ جً ڂْػحٶٌچٌ پٌٌه ٌ‪٪‬حّص ًٺړُ‪ ،‬چې و‬
‫ڂهحپٳص پو ‪ٌٌٚ‬ش ٺې ذو پو چړٌّجپٌ ذنىًُّچٌ جً ُْجګحچٌ ٍْه ڂم‬
‫ٺېږُ‪.‬‬
‫وج ټٌټ ىٯو والتٽ وُ چې و جْالڀ پو چحٲًًپٌ ٍْه و ډّڃٌٺٍجْۍ‬
‫ڂهحپٳص ښة‪.‬‬
‫و جْالڀ و ٌجضګ ج‪ٚ‬ٿِ ڂٷ‪ٛ‬ى وج وٍ چې ذحّى پو چًٌٌ ذح‪٢‬ٿٌ جوّحچٌ‬
‫ٮحپد ِٖ‪ ،‬چو وج چې پو ىٯٌ ٍْه ٌّ ځحٍ و ضٓحًُ پٍ جْحِ ژًچى‬

‫ًٺړُ‪ .‬جهلل ‪ ‬ٲٍڂحِّ ﭽﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ‬

‫ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﭼ الصف‪١ :‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬جهلل ىٯو يجش وی چې ٌجپېږپَ یې وٍ ٌٌْټ نپٽ ڂكڃى‪ ‬پو‬
‫ىىجّص جً پو قٵ وّڅ چې ٮٿرو ًٌٺړُ جهلل ‪ ‬وٮو قٵ وّڅ ضو پٍ ټٌپٌ‬
‫وّنٌچٌ ذحچىې‪ ،‬ٺو څو ىځ چې ڂٍٗٺحڄ وٮو ٮٿرو ذىه ګڼِ)‪.‬‬
‫چٌ پٍ ىڃىې جْحِ ذحّى جْالڀ پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٮحپد ًُ‪ ،‬چو وج چې و‬
‫ىٯې پو چٌٺحټ ٺې ًچٿېږُ‪.‬‬

‫و ډّڃٌٺٍجْۍ وًىځ ج‪ٚ‬ٽ و قٷٌٶٌ جً آَجوٌّ ج‪ٚ‬ٽ وې‪ .‬وٮو قٷٌٴ جً‬
‫آَجوۍ پو قٷْٷص ٺې و ډّڃٌٺٍجْۍ و چ‪ٍّ٧‬ې جً ٲٿٓٳې قح‪ٚ‬ٽ جً غڃٍه‬

‫‪139‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫وه‪ .‬پو ىٍ چ‪٧‬حڀ ٺې چې وٮو قٷٌٴ جً آَوۍ نٿٻٌ ضو قح‪ٚ‬ٿې چو ًُ ىٯو‬

‫چ‪٧‬حڀ ډّڃٌٺٍجضْٹ چو ذٿٽ ٺېږُ‪.‬‬
‫‪۱‬‬
‫و آَجوٌّ جً قٷٌٶٌ پو پړ ٺې جًټ و وّڅ و جچطهحخ جً و ‪٪‬ٷْىې آَجوُ‬
‫وه‪ .‬پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې ىٍ جچٓحڄ ضو وج قٵ ًٌٺٌټ ٺېږُ چې ىٍ ًنص‬
‫ًٮٌجړُ و ځحڄ پپحٌه پو نپٿو نٌښو چٌی ویڅ جچطهحخ ٺړُ چٌ‬
‫جچطهحذٌپی یې ِٖ‪ .‬و ڂػحټ پو ډًټ‪ ٌّ :‬جچٓحڄ قٵ پٍُ چې چڅ ّيٌوٍ‬
‫ًُ‪ْ ،‬رح ضو چ‪ٍٛ‬جچَ ِٖ‪ ،‬ذٿو ًٌځ ىنىً ِٖ ذٿو ًٌځ ڂٓٿڃحڄ ِٖ‪ ،‬ذٽ‬
‫ًنص ذْح ذېٍضو جْالڀ پٍېږوُ جً ذٌوجتِ ِٖ‪ ،‬جً ّح ىځ پو ټٌپٌ جوّحچٌ‬
‫جچٻحٌ ًٺړُ جً ڂٿكىیحٺڃٌچٓص َٖ‪ .‬پىې ټٌپٌ قحالضٌ ٺې ىٯو چو‬
‫ڂكحْرو ٺېىالٍ ِٖ جً چو ًٌڅهو څٌٸ و ‪٪‬ٷْىې و آَجوۍ قٵ ْٿرٌپَ‬
‫ِٖ‪.‬‬
‫پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې وّڅ جً ‪٪‬ٷْىه ٌّ ٖه‪ ِٛ‬جڂٍ وٍ چې و وًپص جً‬
‫چ‪٧‬حڀ ًٌٍْه ىېڅ ٺحٌ چٗطو‪ .‬وّڅ پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې و ؾحڂٌ جً ٲیٗڅ‬
‫قْػْص پٍُ چې و ىٍ چح نٌښو وه چې ٺٌڀ ٌچګ جً ډًټ ؾحڂې جٮٌچىُ‬
‫جً څنګو ٲیٗڅ ٮٌٌه کٌی‪ .‬نٌ پو جْالڀ ٺې وّڅ جً ‪٪‬ٷْىه ٌّ ٖه‪ِٛ‬‬
‫جڂٍ چو‪ ،‬ذٿکې ٌّ ڂٻٿٳْص وٍ‪ .‬جً ىڃىٮو ضىیڅ و جچٓحچحچٌ جً پٍّْحچٌ و‬
‫نٿٷص ىىٰ ښًٌپَ ٌٍٖ وٍ‪ ،‬پٻو چې جهلل ض‪٫‬حپَ‪ ‬ٲٍڂحِّ‪:‬‬

‫الذارياث‪٨٥ :‬‬ ‫ﭽﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭼ‬

‫ضٍؾڃو‪(:‬جً ڂح چو وُ پْىجٺړُ پٍّْحڄ جً جچٓحچحڄ ڂګٍ ووُ پپحٌه چې َڂح‬
‫‪٪‬رحوش ًٺړُ)‪.‬‬
‫جهلل ض‪٫‬حپی ‪ ‬پېٍّحڄ جً جچٓحچحڄ و ‪٪‬رحوش پپحٌه پْىجٺړُ وُ جً ذْح یې‬
‫و ‪٪‬رحوش وٺْٳْص و ض‪ْ٫‬یڅ جً و ‪ٍّ٢‬ٷې و ًٌښٌوپٌ پپحٌه ًٌضو وّڅ‬
‫چحَټ ٺړٍ جً جچرْحء یې ٌج پېږپِ چې ضٍ ټٌپٌ ًًٌْطَ وّڅ (جْالڀ) جً ضٍ‬

‫‪140‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ټٌپٌ ًًٌْطَ پْٯڃرٍ (ڂكڃى) ‪ ‬وٍ‪ .‬جً و ىڃىه پو ڂرحٌٸ ٌجضګ‬

‫پهٌجچِ ټٌټ جوّحڄ ڂنٌٓل ٌُٖ وُ‪ ،‬جً و جهلل ‪ ‬پو چُو ٌّجځنَ ڂٷرٌټ‬
‫وّڅ (جْالڀ) وٍ‪ .‬چٌ ىٍ څٌٸ چې و جهلل ‪ ‬و ‪٪‬رحوش پپحٌه پو جْالڂو‬
‫پٍضو ذٽ وّڅ جچطهحخ ٺړُ ىېڅٻٿو ذو یې جهلل ض‪٫‬حپی ‪ًٌ ‬څهو ٶرٿٌټ چو‬

‫ٺړُ‪ ،‬جهلل ‪ ‬ٲٍڂحِّ ‪ :‬ﭽﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ‬

‫ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭼ آل عمزان‪۸٨ :‬‬
‫ضٍؾڃو‪(:‬جً ىٍ څٌٸ چې پو جْالڀ پٍضو ذٽ وّڅ ًپټٌُ ىېڅٻٿو ذو ضٍې ً‬
‫چو ڂنٽ ِٖ پو آنٍش ٺې ذو پو ضحًجچْحچٌ څهو ًُ)‪.‬‬
‫پو جْالڀ ٺې پو جْالڀ څهو ًضٽ جٌضىجو وٍ‪ ،‬چې ٺو ڂٍضى ضٌذو ًچو ذحِْ‬
‫جً ذېٍضو پو جنال٘ جْالڀ ضو ٌجًچو ګٍځِ چٌ ُْج یې ًژټ کېىټ وُ‪ .‬ځٻو‬
‫چې پو ٌّه وّڅ څهو ًضٽ جً ذٽ وّڅ ضو وجنٿېىټ و پهٌجچِ وّڅ و ذح‪٢‬ٽ‬
‫ګڼٿٌ پو ڂ‪٫‬نَ وُ‪ .‬ی‪٫‬نې ىٍ څٌٸ چې پو جْالڀ څهو ٺٌڀ ذٽ وّڅ ضو‬
‫ًٌځِ ىٯو پو نپٽ وٮو ‪٪‬ڃٽ پو جْالڀ ذحچىې و ذ‪٣‬الڄ قٻځ ٺٌُ جً و‬
‫چٌُ وّڅ و قٷحچْص ج‪٪‬طٍجٰ ٺٌُ‪ .‬نٌ پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې و وّڅ ذىپٌټ‬
‫ىېڅ ُْج چو پٍې‪ .‬ځٻو چې ىٯو ٌّٖه‪ ِٛ‬جڂٍ وٍ‪.‬‬
‫پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې چې جًِ جڂٍّٻحّحچٌ ٌّ ډّڃٌٺٍجضْٹ چ‪٧‬حڀ ؾٌړ ٺړٍ‬
‫وٍ ىڃىٮو و جٌضىجو قٵ یې ىځ و جْحِْ ٶحچٌڄ پو الٌې و ىٍ ٲٍو پپحٌه‬
‫نٌچىُ کړٍ وٍ‪ .‬ځٻو چې و جْحِْ ٶحچٌڄ پو ڂٷىڂو جً ٖپږڂو ڂحوه‬
‫ٺې پو ‪ٍٚ‬جقص ٍْه و(ډّڃٌٺٍجْۍ ضكٷٵ) جً و(ذٍُٗ قٷٌٶٌ ڂالضړ) و‬
‫وًپص ڂٻٿٳْص ښٌوټ ٌٍٖ وٍ‪ .‬جً و ذٍٗ و قٷٌٶٌ و چړٌّجپې ج‪٪‬الڂْې‬
‫پو جضو پٓڃو ڂحوه ٺې پو ‪ٍٚ‬جقص ٍْه وجْې پْٻٽ ٌُٖ وُ ‪( :‬ىٍ جچٓحڄ‬
‫و ٲٻٍ و آَوۍ جً و وّڅ و جچطهحخ پو قٵ څهو ذٍنڃڅ وٍ‪ .‬جً ىڃىج قٵ‬
‫و وّڅ جً و ‪٪‬ٷْىٍ ضرٿْ٭‪ ،‬و ډپو ًُّْ ښًٌچٌ جً ٌْنٌْ پو الٌُ و چ‪ٍ٧‬‬

‫‪141‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ج‪٦‬يحٌ جً ىڃىج ډًټ و ٖ‪٫‬حتًٍ ٍُّْ جً ‪٪‬ٿنِ ضٍٍْه ٺٌپٌ جً پو ىٯٌ څهو‬
‫قٳح‪٦‬ص ضو ىځ ٖحڂٽ وٍ)‪( .‬جضٿٓڃو ڂحوه)‬
‫و ىڃىٮې ج‪٪‬الڂْې پو چٌپٓڃو ڂحوه ٺې و جٌضىجٌو قٵ پو چٌٌ ‪ٍٚ‬جقص‬
‫ٍْه پىې ډًټ ذْحڄ ٌٍٖ وٍ‪:‬‬
‫ىٍ جچٓحڄ و چ‪ ٍ٧‬جً نپٽ پْى پٌٌُ و آَجوۍ پو قٵ څهو ذٍنڃڅ وٍ‪.‬‬
‫وٮو قٵ وېطو ىځ ٖحڂٽ وی چې څٌٸ وې وذٽ چح جٲٻحٌ جً چ‪ٍّ٧‬حش و‬
‫ذٽ چح پو ڂىجنٿې پٍضو ًڂنِ‪ .‬جً ىځ ٺٌالٍ ِٖ نپٽ جٲٻحٌ جً چ‪ٍّ٧‬حش‬
‫پو ىٍې ڂڃٻنې ًْْٿې پو ىٍ ؾٯٍجٲٌُْ ٶْى جً ذنى څهو پٍضو ضٍ الْو جً‬
‫چٍٗ ٺړُ چٌپٓڃو ڂحوه)‪.‬‬
‫وج چې و جٲٯحچٓطحڄ جًْنَ جْحِْ ٶحچٌڄ چې و (ډّڃٌٺٍجْۍ ضكٷٵ) جً‬
‫و (ذٍٗ و قٷٌٶٌ ڂالضړ) و وًپص ڂٻٳْص ګڼِ جً پىې وًجړً ٺې و وّڅ‬
‫جً ‪٪‬ٷْىې جچطهحخ و ىٍ چح ٖه‪ ِٛ‬قٵ وٍ جً و ذٽ چح ونحپص ًٌٺښې‬
‫چحًٌج ٺحٌ ګڼِ‪ ،‬چٌ ځٻو نٌ جْحِْ ٶحچٌڄ ىځ ضٍ پٍوې الچىې پو ‪ٞ‬ڃنِ‬
‫ډًټ ىٍ چحضو و ڂٍضىٺېىپٌ قٵ ًٌٺٌُ‪ .‬جًِ چٌ پو نٿٻٌ‪ْ٫ًٞ ،‬ص‬
‫قحالضٌ پٌٌې جړه پٍُ چې څٌٸ و ‪٪‬رىجپٍقڃڅ پنؿٗېٍُ پو څېٍ و‬
‫ډّڃٌٺٍجْۍ پو وٮو قٵ څهو و جْطٳحوې ‪٪‬ٿنِ ؾٍأش ٺٌُ؟‬
‫ځْنٌ ضٕ پو چحڂو جْالڂِ قٻٌڂطٌچٌ پو نپٿٌ جْحِْ ٶٌجچْنٌ ٺې وج‬
‫پْٻٿِ چې و جْالڀ پو نالٰ ذو ٶٌجچْڅ چو ؾٌړېږُ‪ ،‬نٌ پو ذٽ پٌٌٍ یې‬
‫وج ىځ پو ‪ٍٚ‬جقص ٍْه پْٻٿِ چې ىېٌجوًچو یې و ڂٿګًٍ ڂٿطٌچٌ‪،‬‬
‫چړٌّجپٌ ضړًچٌچٌ جً و ذٍٗ و قٷٌٶٌ و ج‪٪‬الڂْې و ٌ‪٪‬حّص ٺٌپٌ ض‪٫‬يى‬
‫پٍُ‪ .‬پٻو وجٲٯحچٓطحڄ پو جًْنِ جْحِْ ٶحچٌڄ ٺې چې پو جًًڂو ڂحوه‬
‫ٺې وجْې پْٻٽ ٌُٖ وُ‪:‬‬

‫‪142‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جًًڂو ڂحوه‪ :‬وًپص و ڂٿګًٍ ڂٿطٌچٌ و ڂنٌٌٗ‪ ،‬و ذْڅ جپىًټ ڂ‪٫‬حىىً‪ ،‬و‬
‫چړٌّجپٌ ڂْػحٶٌچٌ چې جٲٯحچٓطحڄ پو ىٯٌ ٍْه ضړجً ًپٍُ جً و ذٍُٗ‬
‫قٷٌٶٌ و چړٌّجپې ج‪٪‬الڂْې ٌ‪٪‬حّص ٺٌُ‬
‫و ذٍٗ و قٷٌٶٌ و چړٌّجپې ج‪٪‬الڂْې چې و جٲٯحچٓطحڄ جْحِْ ٶحچٌڄ یې‬
‫ٌ‪٪‬حّص ٺٌُ پو ‪ ۱۹‬ڂو ڂحوه ٺې و ذٍُٗ قٷٌٶٌ و ج‪٪‬الڂْې پو قٷٌٶٌ‬
‫ٍْه و ض‪٫‬حڂٽ پو جړه وجْې ٌجٮٿِ وُ‪:‬‬
‫‪ ۱۹‬ڂو ڂحوه‪ :‬و (ؼ) ؾُء‪ :‬پو ىېڅ ډًټ ٍٖجّ‪ ٌ٣‬ٺې ًٌج چو وه چې و ذٍٗ‬
‫پو قٷٌٶٌ ٍْه وې پو وجْې ډًټ چٿنى ًِٖ چې و ڂٿٽ ڂطكى پو ج‪ٌٚ‬پٌ‬
‫جً جىىجٲٌ ٍْه ض‪ٟ‬حو ًپٍُ‬
‫ّ‪٫‬نې و ذٍٗې قٷٌٶٌ و ض‪٫‬رٍْ جً ضٳٍْٓ ‪ٚ‬القْص ٌّجَې و ڂٿګًٍ‬
‫ڂٿطٌچٌ پو ْحَڂحڄ ٍْه وٍ‪ ،‬جً ىٍ وًپص یې چې ٌ‪٪‬حّص ٺٌٍ ذحّى و‬
‫ڂٿګًٍ ڂٿطٌ پو ج‪ٌٚ‬پٌ جً جىىجٲٌ ٍْه ْځ یې ًٺړٍ‪ ،‬چو وج چې و نپٽ‬
‫وّڅ جً ڂًىد ڂ‪٣‬حذٵ یې ض‪٫‬رٍْ ٺړُ‪ ،‬چٌ پو ىڃىې ذنحء وج نرٍه ٌّجَې‬
‫ٌّ ڂنحٲٷص وٍ چې پو ٌّه جْالڂِ ىېٌجو ٺې وې ىځ جْالڀ ض‪٣‬رْٵ ِٖ‬
‫ىځ و ڂٿٽ ڂطكى جً و ذٍٗ و قٷٌٶٌ ج‪٪‬الڂْو‪ .‬ذٿکې پو وًجړً څهو ذو‬
‫ٌّجَې ٌّ ض‪٣‬رْٵ ٺېږُ جً ذّ‪.‬‬
‫پو جْالڀ ٺې ىځ و ‪٪‬ٷْىې جً وّڅ و آَوۍ قٵ ٖطو وٍ‪ ،‬نٌ ىٯو پو وې‬
‫ڂ‪٫‬نې وٍ چې و چًٌٌ جوّحچٌ ڂنٌچٻِ ذو پو ًٌَ چِٗ ڂٓٿڃحچٌپَ‪،‬‬
‫ذٿکې ٌّجَې و‪ٌ٪‬ش جً پو ښو ‪ٍّ٢‬ٷو ذو ڂنحٶٗو جً ڂنح‪ٍ٦‬ه ًٌٍْه ٺٌپَ‬

‫ﭽﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ‬ ‫ِٖ‪ .‬پٻو چې جهلل ض‪٫‬حپَ ٲٍڂحِّ‪:‬‬

‫ﮫ ﮬﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ﮲ﭼ النحل‪۶١٨ :‬‬

‫‪143‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ضٍؾڃو‪( :‬جٍ پْٯڃرٍه و نپٽ ٌخ و الٌٍ پو پٌٌ پو قٻڃص جً چْٹ جْٿٌخ‬

‫ذٿنو ًٺړه ڂرحقػو ٺٌه ىٯٌب ٍْه پو ىٯو ‪ٍّ٢‬ٷو چې ىٯو ډېٍه ښو ًُ)‪.‬‬
‫جً و ًٌَ وچو جْط‪٫‬ڃحټ پو ىٻٿو جهلل ض‪٫‬حپَ‪ ‬ٲٍڂحِّ‪:‬‬

‫ﭽ ﯿ ﰀ ﰁ ﰂﰃ ﰄ ﰅ ﰆ ﰇ ﰈﰉ ﭼ البقزة‪١٨٥ :‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬چٗطو ًٌَ و وّڅ پو ڂنٿٌ ٺې‪ ،‬پو ضكٷْٵ ٍْه ښٻحٌه ٌٖ ىىجّص‬
‫پو ذې الٌۍ څهو)‪.‬‬
‫جْالڀ چحڂٓٿڃحچٌ نٿٻٌ ضو و جْالڀ قٷحچْص جً ٲ‪ْٟ‬ٿص ذْحچٌُ جً و‬
‫ڂنٿٌ ضٌ‪ْٚ‬و یې ًٌضو ٺٌُ‪ ،‬نٌ پو ًٌَ یې ىېڅٻٿو ڂنٿٌ ضو چو جړذحِْ‪.‬‬
‫جً ٺو څٌٸ جْالڀ چو ڂنِ ىٯٌب پٍ نپٽ وّڅ جً ‪ٍّ٢‬ٷو پىې ٍٖ‪٠‬‬
‫پٍېږوُ چې ڂٓٿڃحچحڄ ذو ٺٳٍ ضو چو و‪ٌ٪‬ش ٺٌُ جً و جْالڂِ چ‪٧‬حڀ پو‬
‫جچط‪٧‬حڂِ ج‪ٌٚ‬پٌ جً پٌجتكٌ ذو ٍْٮړًچو چو ٺٌُ‪.‬‬
‫و ج‪ٚ‬كحذٌ ٌ‪ ِٞ‬جهلل ‪٪‬نيځ پو َڂحچې ٌجىْٓې ضٍ چنو پٌٌُ پو جْالڂِ‬
‫چړۍ ٺې و ڂْٓكْحچٌ‪ّ ،‬يٌوّحچٌ‪ ،‬ىنىًجچٌ جً چًٌٌ ‪٢‬حتٳٌ ٖطٌڄ پٍ وې‬
‫والپص ٺٌُ چې جْالڀ ىٯٌب پو ڂٓٿڃحچېىپٌ چو وُ ڂؿرٌٌ ٺړُ‪ ،‬ذٿکې‬
‫ىٯٌب ضو یې پو نپٽ وّڅ وآَجو پحضې ٺېىپٌ قٵ ًٌٺړٍ وٍ‪.‬‬
‫نٌ پو جْالڀ ٺې پو ىېڅ ډًټ ٌّه ڂٓٿڃحڄ ضو وج جؾحَه چٗطو چې ىٯو پو‬
‫جْالڀ څهو ڂٍضى ِٖ‪ .‬ځٻو چې ڂٍضى پو جْالڀ څهو و ًضٿٌ پو ‪٪‬ڃٽ پو‬
‫جْالڀ ذحچىې و ذ‪٣‬الڄ قٻځ ٺٌُ‪ .‬ٺو وجْې چو ًُ چٌ ذْح ًپې پو جْالڀ‬
‫څهو نحٌؾېږُ؟ وج چې ىٯو پىې ٺحٌ ٍْه پو قٵ وّڅ و ذ‪٣‬الڄ قٻځ‬
‫ٺٌُ پو جْالڂِ ټٌپنو ٺې ج‪ٍ٣ٞ‬جخ ٌجڂنځطو ٺٌُ‪ ،‬چٌ ځٻو ذحّى ضٍ‬
‫جْططحذې (ضٌذو ٮٌښطنې) ًًٌْطو ٺو ذېٍضو ٌجًچو ګٍځېى ًًژپَ ِٖ‪،‬‬
‫پٻو چې ٌٌْټ جهلل ‪ ‬ٲٍڂحّٿِ وُ‪(( :‬ڂڅ ذىّټ وّنو ٲحٶطٿٌه) ذهحٌُ‪.‬‬
‫ضٍؾڃو‪(:‬چح چې نپٽ وّڅ ذىټ ٺړ ًّې ًژچة)‪.‬‬

‫‪144‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پو جْالڀ ٺې و ‪٪‬ٷْىٍ آَجوُ و ډّڃٌٺٍجْۍ و ‪٪‬ٷْىې پو آَجوۍ ٍْه و‬

‫ٌڼح جً و ضْحٌې ٲٍٴ پٍُ‪ .‬نٌ ىٯو ډپو ٮٍخ پٿٌُ ‪٪‬حپځ چڃحیحڄ چې‬
‫ٮٌجړُ نٿٻٌ ضو جْالڀ جً ډّڃٌٺٍجِْ ٌّ َٖ ًښثِ پو ڂنحٲٷحچو ډًټ‬
‫وٮو وًجړه آَجوۍ ٌّ ډًټ ښِْ‪ ،‬ضٍ څٌ نٿٻٌ ضو و جْالڀ پو ٶحپد ٺې‬
‫ٺٳٍ ښحتٓطو ٺړُ‪.‬‬

‫و ډّڃٌٺٍجْۍ پو آَجوٌّ څهو ٌّه ىځ و ٌأّې (چ‪ )ٍ٧‬و ج‪٦‬يحٌ آَجوُ وه‪.‬‬
‫پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې ىٍڅٌٸ قٵ پٍُ چې نپٽ ىٍ ډًټ چ‪ ٍ٧‬پو آَجوۍ‬
‫ذْحڄ ٺړُ‪ ،‬ٺو څو ىځ چې ىٯو چ‪ ٍ٧‬و جپيِ ًقْې جً وّنِ ڂٷىْحضٌ پو‬
‫نالٰ ىځ ًُ‪.‬‬
‫و وٮې آَجوۍ و ضٍالْو ٺٌپٌ ض‪ ٌٌٛ‬ځٻو پو ٮٍخ ٺې ٌج پْىجٌٖ چې ټٌټ‬
‫ٮٍخ و ٲٍجچٓې ضٍ جچٷالذو و ڂهو وٺٿْٓح ضٍ ڂ‪٣‬ٿٷې وّنِ جً ٲٻٍُ‬
‫ًجٺڃنۍ الچىې جًْېىه‪.‬‬
‫وج چې ٺٿْٓح وجچكٍجٰ جً ٲٻٍُ جْطرىجو جًؼ ضو ٌْېىپې ًه جً ىېچح‬
‫ضو یې پو وّنْحضٌ‪ ،‬جنالٶْحضٌ‪ ،‬جؾطڃح‪ ِ٪‬ج‪ٌٚ‬پٌ جً قطَ ْحّنّ ٺې و‬
‫ٌأّې و ج‪٦‬يحٌ قٵ چو ًٌٺحًه‪ ،‬جً ٺو ذو چح و ٌأّې و ج‪٦‬يحٌ ؾٍأش ًٺړ چٌ‬
‫ىٯو ذو پو ډًټ ډًټ ُْجګحچٌ ڂكٻٌڂېىه‪ .‬پو ىڃىې جڂٿو جًٌپحّحچٌ و‬
‫ٺٿْٓح و جْطرىجو پو نالٰ آًجَ پٌٌضو ٺړ‪ ،‬و ضكٍّٱ ٌُٖ ڂْٓكْص و‬
‫ٺٿْٓح ضٓٿ‪ ١‬یې پو ڂنځو ًٌّړ جً پو ىٍ څو ٺې یې و چ‪ ٍ٧‬و ج‪٦‬يحٌ‬
‫آَجوُ ضٍ الْو ٺړه‪.‬‬
‫جًٌپحّحچٌ نٌ پو ىٯو ًنص ٺې وٮو جٶىجڀ و ٌّ (ذح‪٢‬ٽ جً ضكٍّٱ ٌُٖ)‬
‫وّڅ پو نالٰ ًٺړ‪ ،‬نٌ ًًٌْطو یې وٮو آَجوُ و ٌّ (ڂٷىِ قٵ) پو‬
‫قْع و (قٵ وّڅ) پو نالٰ ىځ جْط‪٫‬ڃحپٌټ ًٍٖ‪ ٨‬ٺړټ‪ .‬جڄ ضٍوې چې و‬
‫جْالڀ ڂٷىْحش یې ىځ و وٮې ذې ذنىًذحٌه آَوۍ ضٍ ذٍّى الچىې‬

‫‪145‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٌجًْطٽ‪ ،‬جً و جْالڀ و ٍّٖ‪٫‬ص‪ ،‬ٶٍآڄ جً پْٯڃرٍ ‪ ‬پو نالٰ یې نپٽ پو‬
‫ْپٻحًُ ډٸ ج‪٦‬يحٌجش و ٌأیې جً ذْحڄ و آَجوۍ و قٵ پو چحڂو ّحو ٺړټ‪،‬‬
‫چې پىې پړ ٺې وٮو الچىې جٶىجڂحش پو چږوې ڂح‪ ِٞ‬ٺې ټٌپې وچْح‬
‫ًپْىټ‪:‬‬
‫ىنىًْطحچی ڂٍضى ْٿڃحڄ ٌٖىُ چې و ذٍضحچْې ضحذ‪ْ٫‬ص پٍُ و ٮٍخ پو‬
‫ىڅٌچو یې و جْالڀ پو نالٰ نپٽ ڂٗيٌٌ ٺطحخ (ْٖ‪٣‬حچِ آّطٌچو)‬
‫ًپْٻو جً و ټٌپې وچْح ڂٓٿڃحچحچٌ ضو یې ْپٻحًٍ ًٺړ‪ ،‬نٌ ٺٿو چې‬
‫ڂٓٿڃحچحچٌ پو ٮٍخ څهو و ىٯو و ڂكحٺڃې ٮٌښطنو ًٺړه‪ ،‬ټٌټ ٮٍخ پو‬
‫ٌّه نٌپو و ىٯو پو وې جٶىجڀ څهو وٲح‪ً ٨‬ٺړه جً و ىٯو وٮو ٺحٌ یې و‬
‫ٌأّې جً ذْحڄ و آَجوۍ قٵ ًګحڼو‪ ،‬جً ىٯو ضو ّې پنحه ًٌٺړه چې ضٍ چنو یې‬
‫پو نپٽ قٳح‪٦‬ص ٺې ْحضِ‪.‬‬
‫چو ٌّجَې وج چې ٮٍخ ْٿڃحڄ ٌٖىُ ضو پنحه ًٌکړې‪ ،‬ذٿٻې و ذٍضحچْې‬
‫ڂٿٻې ىٯو پو پٌٌّ ٖحىحچو جپٷحذٌ ىځ پو ٌْڃِ ډًټ ًچحَجًه‪ ،‬جً و‬
‫ڂٓٿڃحچحچٌ و ‪ٌ٪‬ج‪٢‬ٳٌ ىېڅ پًٍج یې ًچو پٍپو‪.‬‬
‫ضٍ ْٿڃحڄ ٌٖىُ ًًٌْطو ذنګٿو وّٗۍ ڂٍضىې پْٻٌجپې (ضٓٿْڃې‬
‫چٍّٓڅ) ىځ و ٌٖىُ پٍ پٿو پٽ کېښٌو جً ىٯې ضو ىځ ٮٍخ پو نپٿې‬
‫ٮېږې ٺې پنحه ًٌٺړه‪ ،‬جً و ىٯې جٶىجڀ یې و چ‪ ٍ٧‬و ج‪٦‬يحٌ پو آَجوۍ‬
‫ض‪٫‬رٍْ ٺړ‪.‬‬
‫ىحپنډُ ژًچحپْٓص و ٶٍآڄ و ْپٻحًُ ٲٿځ ؾٌړ ٺړ‪ ،‬جً ٺٿو چې‬
‫ڂٓٿڃحچحچٌ جؾطؿحؼ ًٺړ چٌ و ىحپنډ ‪ٚ‬ىٌج‪٧٪‬ځ و ىحپنډُ ژًچحپٓص ٺحٌ‬
‫و ٌأې و ذْحڄ آَوُ ًذٿٿو جً پو ىٯو څهو ّې وٲح‪ً ٨‬ٺړه‪.‬‬
‫و ٶٍآڄ ٺٍّځ ذٽ ْپٻحًی ىٯو ؤ چې ٮٍخ و (ٌښطْنِ ٶٍآڄ) پو چحڂو پو‬
‫جپكحو جً ْپٻحًُ ډٸ ٺطحخ چې و ٶٍآڄ ٺٍّځ ٌٌْضٌچٌ ضو پو ًٌضو‬
‫ٖٻٽ پْٻٽ ٌٍٖ ؤ ٌجڂنځطو ٺړ جً پو جچټٍچْټ ٺې یې نپٌٌ ٺړ‪ .‬جً وج‬
‫یې ىځ و ٌأّې و ج‪٦‬يحٌ قٵ ًګحڼو‪.‬‬

‫‪146‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و ډچڃحٌٸ ٌّه ٺحٌّٻحضٌٌ ؾٌړًًچٻِ و جْالڀ پْٯڃرٍ ‪ ‬ضو ڂنٌٓخ پو‬

‫ْپٻحًُ ډٸ ٺحٌضٌچٌچو ؾٌړ ٺړټ جً نپحٌه یې ٺړټ‪ .‬ٺٿو چې ڂٓٿڃحچحچٌ‬
‫پو ټٌپو چړۍ ٺې جقطؿحؼ ًٺړ جً و ىٯو ٌْحڀ و ڂكحٺڃې ٮٌښطنو یې‬
‫ًٺړه‪ ،‬چٌ و ډچڃحٌٸ ‪ٚ‬ىٌ ج‪٧٪‬ځ (ٌجْڃٌْڅ) چې ًًٌْطو ذېح و چحټٌ و‬
‫ضړًڄ ٌتّْ ٌٖ پو ٺحٌضٌڄ ؾٌړًچٻِ څهو وًپطِ وٲح‪ً ٨‬ٺړه‪ ،‬جً و ىٯو‬
‫ٺحٌ یې و ٌأیې و ذیحڄ و آَجوۍ قٵ ًذحپو‪.‬‬
‫ٺٿو چې ڂٓٿڃحچحچٌ نپٽ جقطؿحؼ ضو چٌٌ ىځ ًٌَ ًٌٺړ‪ ،‬جً پو جًٌپحِّ‬
‫ڂ‪ٛ‬نٌ‪٪‬حضٌ ٍْه یې و پٍېٻٌڄ ج‪٪‬الڄ ًٺړ‪ ،‬چٌ و چحټٌ و ضړًڄ ٌتّْ و‬
‫ډچڃحٌٸ ڂٌٶٱ و ټٌپې جًٌپح و ڂٌٶٱ پو قْع ج‪٪‬الڄ ٺړ‪ ،‬جً پو وې ډًټ‬
‫ىٯو ٺحٌضٌچٌچو پو ڂٻٌٍ ډًټ پو چًٌٌ جًٌپحِّ ىېٌجوًچٌ ٺې ىځ نپحٌه‬
‫ٌٖټ‪.‬‬
‫پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې چې و جڂٍّٻح و پٌځِ ٖطٌڄ ضٍ قڃحیې الچىې ڂٍضى‬
‫(پًٍُّ ٺحڂرهٕ) و جْالڀ نالٰ ڂ‪ٟ‬حڂْڅ چحپ جً نپحٌه ٺړټ جً کٿو‬
‫چې و ڂٓٿڃحچحچٌ و ٖىّى ٲٗحٌ پو چطْؿو ٺې ڂكٻڃې ىٯو پو جٌضىجو‬
‫ڂكٻٌڀ جً ذنىُ ٺړ‪ ،‬ټٌټ ٮٍخ جً ٮٍذِ ڂېډّح و ىٯو ضٍ څنګ ًوٌېىه‪،‬‬
‫و ىٯو ڂٌٶٱ یې و ٌأیې و ج‪٦‬يحٌ پو آَجوۍ ض‪٫‬رٍْ ٺړ‪ ،‬جً و ىٯو و نٌٖې‬
‫ٺٌپٌ ىڅې یې پْٽ ٺړې‪ ،‬چې پو چطْؿو ٺې یې و ج‪٪‬ىجڀ قٻځ پو قرّ‬
‫ضرىّٽ ٌٖ جً ٺېىٍ ِٖ چې څو ڂٌوه ًًٌْطو پو ٺٌڂو ذيحچو پو َچىجڄ‬
‫څهو آَجو جً و ذْحڄ و آَجوۍ پو ٌّه ٶيٍڂحڄ ضرىّٽ ِٖ‪.1‬‬
‫جْالڀ و ٌأیې و ج‪٦‬يحٌ و آَجوۍ ڂهحپٱ چو وی‪ ،‬ذٿکې و ګڃٍجه ٺًٌچٻې‬
‫ٌأّې و ج‪٦‬يحٌ ڂهحپٱ وٍ‪ .‬ىٯو ٌأّو چې و قٵ و ذْحڄ جً آَجوۍ پپحٌه‬
‫ًُ جْالڀ چو ٌّجَې و ىٯې پٿٌٍ ٺٌُ‪ ،‬ذٿکې ىٯو ٌّ ‪٪‬رحوش ذٌپِ جً‬
‫ج‪٦‬يحٌ ضو ّې نٿٹ ضٌّٗٷٌُ‪ .‬ٺو څو ىځ چې ىٯو و ٌّ ‪٦‬حپځ قحٺځ پو‬

‫‪ 1‬قحڂىٺٍَُ و نپٿٌ وًىځ ځٽ جچطهحذْىپٌ پو وٌٖٽ ٺې ىٯو و ٌّ ٲٍڂـحڄ پـو ‪ٚ‬ـحوًٌپٌ‬

‫آَجو ٺړ جً پو وٌچحًُ و ٮٍذِ قٿٷٌ پهٌج پو جٲٯحچٓطحچو ًًېٓطٿَ ٌٖ‪.‬‬

‫‪147‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ڂهٻې ًُ‪ .‬پو ىٯو قىّع ٍّٖٱ ٺې چې جذٌْ‪ْ٫‬ى جپهىٌُ ‪ًٌ ‬جّص‬
‫ٺړٍ ٌٌْټ جهلل ‪ ‬ٲٍڂحّٿِ وُ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫((ئڄ ڂڅ أ‪٧٪‬ځ جپؿيحو ٺٿڃس ‪٪‬ىټ ‪٪‬نىْٿ‪٣‬حڄ ؾحتٍ) ( )‪.‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬پو پٌٍ ؾيحو څهو وج ىځ وٍ چې و ‪٪‬ىټ نرٍه وې و ‪٦‬حپځ‬
‫پحوٖحه پو ڂهٻې ًٺړجٍ ِٖ)‪.‬‬
‫جً ٺو څٌٸ و قٵ و ًّنح پو جڂٿو ًًژټ ِٖ ىٯو پو جْالڀ ٺې پو ٮٌٌه‬
‫ٖيْىجچٌ څهو ٖڃېٍټ ٺېږُ‪ ،‬پٻو چې ٌٌْټ هلل ‪ ‬ٲٍڂحّٿِ وُ‪( :‬نٍْ‬
‫جپٗيىجء قڃُز ذڅ ‪٪‬رىجپڃ‪٣‬ٿد ً ٌؾٽ ٶحڀ ئپَ ٌؾٽ ٲأڂٍه ً چيحه ٲِ‬
‫يجش جهلل ٲٷطٿو ‪٪‬ٿَ يپٹ (‪)2‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬پو ٖيْىجچٌ ٺې ٮٌٌه ٖيْى قڃُه ذڅ ‪٪‬رىجپڃ‪٣‬ٿد جً ىٯو ْړٍ‬
‫وٍ چې و جهلل‪ ‬پپحٌه ٌّ ذٽ چحضو پو چېٻۍ جڂٍ ًٺړُ جً پو ذىۍ څهو‬
‫یې ڂن‪ ٩‬ٺړُ جً ىٯو یې ذْح پىې ٺحٌ ًًژچِ)‪.‬‬
‫چٌ ڂ‪٫‬ٿٌه ٌٖه چې پو جْالڀ ٺې ىٍ څٌٸ ذٽ چحضو و قٵ ًّنح جً چ‪ْٛ‬كص‬
‫ٺٌپَ ِٖ‪ .‬جً ذحّى چې ًیې ٺړُ‪ ،‬ځٻو چې (وّڅ چ‪ْٛ‬كص وٍ)‪.‬‬
‫نٌ پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې جچٓحڄ ضو و ىٍ څو و ًّٿٌ جً ج‪٦‬يحٌ جؾحَه ٖطو‬
‫چې ىٯو (قٵ) ًُ جً ٺو (ذح‪٢‬ٽ)‪.‬‬
‫پو ىٯٌ جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې چې ٮٍذِ ډّڃٌٺٍجِْ ًٌٺښې قحٺڃو وه‬
‫پو ښٻحٌه پْىپَ ٺېږُ چې ىٿطو نٿٹ ٌّجَې و ذح‪٢‬ٽ و ج‪٦‬يحًٌپٌ قٵ‬
‫پٍُ جً ذّ‪ .‬جً ىٍ څٌٸ چې و قٵ ٌأّو ج‪٦‬يحٌ ٺړُ ىٯو پو ًژپٌ‪ ،‬ضړپٌ‪،‬‬
‫ٖړپٌ جً ډًټ ډًټ ضيىّىًچٌ ٍْه ڂم ٺېږُ‪.‬‬
‫و ٺٳٍُ چ‪ٍّ٧‬حضٌ و نپًٍپٌ پپحٌه ټٌټ ًْحتٽ پو ٺحٌ جچٌټ ٺېږُ‪ ،‬نٌ و‬
‫قٵ و ج‪٦‬يحٌ پپحٌه ىېڅ ٌجډٌّ‪ ،‬ضٿٌٌُّّڄ‪ ،‬ڂؿٿې‪ ،‬جنرحٌ جً چٍّٗې ضو‬
‫جؾحَه چو ًٌٺٌټ ٺېږُ‪ .‬جً ٺو چېٍې ٌّ چْځ ځحٍ جؾحَه ىځ ًٌٺړټ ِٖ چٌ‬

‫‪ 1‬جپطٍڂًُ ٺطحخ جپٳطڅ ذحخ أٲ‪ٟ‬ٽ جپؿيحو‪.‬‬

‫‪ 2‬جپڃٓطىٌٸ پٿكحٺځ‪.‬‬

‫‪148‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ذْح ّې ىځ پحپِْٓ‪ ،‬قىًو جً ڂٌ‪٪ٌٞ‬حش ًٌضو و وًپطِ جوجًٌ پهٌج‬

‫ټحٺٽ ٺېږُ چې ضٍ ىٯٌ ىحنٌج یې چٍّٗحش ؾٍڀ ګڼٽ ٺېږُ‪.‬‬

‫و ډّڃٌٺٍجْۍ ضٍ ټٌپٌ ڂيڃو آَجوُ چې و ډّڃٌٺٍجْۍ َړه ذٿٽ ٺېږُ‬

‫ٖه‪ ِٛ‬آَوُ وه چې جنالٶَ آَجوُ ىځ ذٿٽ ٺېږُ‪.‬‬
‫و ٖه‪ ِٛ‬آَوۍ ڂ‪٫‬نَ وج وه چې جچٓحڄ و نپٽ ٖه‪( ٙ‬يجش) پو جړه‬
‫ڂٻڃٿو آَجوُ پٍُ چې ىٍ څو ًٌذحچىې ٺٌُ ذې پو ٺٌڀ ٶْى جً ٍٖ‪٠‬‬
‫څهو یې ًٺٌپَ ِٖ‪ .‬و ټٌپنې ‪ٍ٪‬ٲٌچو‪ٌْ ،‬ځ جً ًٌجؼ‪ ،‬جوجخ جً جنالٶِ‬
‫ٶٌجچْڅ ذحّى پو ژًچى څهو و نٌچى و جنٓطٿٌ پو الٌه ٺې ڂحچ‪ً ٩‬چو ګٍځِ‪.‬‬
‫جً ٲٍو ذحّى پىې ٺحٌ ٺې و ىٍ چح پو ضٓٿ‪ ١‬جً ڂكحْرې څهو آَجو ًُ‪.‬‬
‫و وٮو ډًټ آَجوۍ ڂ‪٣‬حپرو ىځ پو ٮٍخ ٺې و ٺٿْٓح و ‪٢‬ٯْحڄ جً و نٿٻٌ‬
‫پو جؾطڃح‪ ِ٪‬جً جنالٶِ ژًچى ذحچىې و ىٯې و ٖىّى ڂٍجٶرص ‪٪‬ٻّ‬
‫جپ‪٫‬ڃٽ ًً‪ .‬پٻو څنګو چې نٿٻٌ و وّڅ‪٪ ،‬ٷْىې جً ‪٪‬رحوش پو ڂؿحټ ٺې‬
‫و ٺٿْٓح ضٓٿ‪ًٌ ١‬نطځ ٺړ‪ ،‬ىڃىج ډًټ یې و ٺٿْٓح جنالٶِ څحٌ جً‬
‫ٌٶحذص ىځ پو ڂنځو ًٌّړ‪.‬‬
‫و ٲٍجچٓې جچٷالخ (وّڅ) پو (وًپص) څهو ؾال ٺړ‪ ،‬جً و ْْٻٌپٍُّڀ چ‪ٍّ٧‬و‬
‫یې جّؿحو ٺړه‪ .‬جً ضٍىٯې ًًٌْطو یې و (وّڅ) جً و (جنالٶٌ) ضٍ ڂنځ ىځ‬
‫ذېٿطٌڄ ٌجًْص‪ .‬و جنالٶٌ پو ښو ًجپِ جً ذىًجپِ ذحچىې قٻځ ٺٌټ و وّڅ‬
‫‪ٚ‬القْص چو‪ ،‬ذٿکې و ٖه‪ ِٛ‬يًٴ جً ْٿْٷې ٺحٌ ًګڼٽ ٌٖ‪ .‬پىې‬
‫ڂ‪٫‬نَ چې ىٍ ىٯو څو چې ٲٍو ضو ښو ښٻحٌُ ىڃحٮو ښو جنالٴ وُ جً‬
‫څٌٸ ذحّى پٍې و ج‪٪‬طٍج‪ ٜ‬قٵ ًچو پٍُ‪ .‬و ىڃىٮې ٖه‪ ِٛ‬آَجوۍ و‬
‫ٲٿٓٳې و ڂنٽ ٺېىً پو جڂٿو پو ٮٍخ ٺې َچح‪ ،‬پٌج‪٢‬ص‪ْ ،‬كحٴ‪( ،‬ښځْنو‬
‫ىڃؿنّ ذحَُ) و چحٌّنو پو ذٽ چحٌّنو جً و ښځې پو ذٿې ښځې ٍْه ًجوه‬
‫ٺٌټ و جنالٶٌ نالٰ ٺحًٌچو چو ګڼٽ ٺېږُ‪ ،‬جً و ٮٍذِ ىېٌجوًچٌ‬
‫ٶٌجچْڅ ًٌضو جؾحَه ًٌٺٌُ‪ .‬وٮو ټٌټ ٺحًٌچو و ډّڃٌٺٍجْۍ پو ٲٍىنګ‬

‫‪149‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٺې ضٍ ىٯو پٌٌې ؾٍڀ چو ګڼٽ ٺېږُ چې ضٍڅٌ پو جؾرحٌُ ٖٻٽ چو ًُ ضٍ‬
‫ٍْه ٌُٖ‪ .‬جً ٺو پو جؾرحٌُ ٖٻٽ ضٍٍْه ِٖ چٌ ذْح ىځ پىې جڂٿو ؾٍڀ چو‬
‫ًُ چې وٮو ٺحًٌچو قٍجڀ وُ‪ ،‬ذٿکې پىې جڂٿو ؾٍڀ ګڼٽ ٺېږُ چې پو‬
‫جؾرحٌُ ٖٻٽ ضٍ ٍْه ٌُٖ وُ‪.‬‬
‫و ٖه‪ ِٛ‬آَجوۍ ٮٍذِ ڂ‪ْ٫‬حًٌچٌ ضو پو پحڀ ٍْه پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې (جڂٍ‬
‫ذحپڃ‪ ًٍٰ٫‬جً چيَ ‪٪‬څ جپڃنٻٍ) ىېڅ ځحٍ چو پٍُ‪ .‬جً پٍ ىڃىې ذنح چې پو‬
‫ىٍ وًپص ٺې وّڃٌٺٍجِْ ‪٪‬ڃٿِ ٺېږُ ىٿطو و (جڂٍ ذحپڃ‪ ًٍٰ٫‬جً چيِ‬
‫‪٪‬څ جپڃنٻٍ) قٵ پو نپٿو پو جضٌڂحضْٹ ٖٻٽ پو ڂنځو ځِ‪ .‬ىٿطو ذو ّح‬
‫ډّڃٌٺٍجِْ ًُ ّح ذو جڂٍذحپڃ‪ ،ًُ ًٍٰ٫‬وًجړه پو ىېڅ ‪ٌٌٚ‬ش چِٗ‬
‫ؾڃ‪ ٩‬ٺېىالٍ‪ .‬ځٻو چې جڂٍذحپڃ‪ ًٍٰ٫‬جً چيِ ‪٪‬څ جپڃنٻٍ جٺػٍه پو‬
‫‪٪‬رحوجضٌ جً جنالٶْحضٌ پٌٌې جړه پٍُ‪ ،‬جً پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې وٮو وًجړه‬
‫ٖه‪ َٛ‬جڂٌٌ وُ چې ذٽ څٌٸ ًٌٺښې و ڂىجنٿې قٵ چو پٍُ‪.‬‬
‫پو وّڃٌٺٍجْۍ ٺې و ٖه‪ ِٛ‬آَجوۍ جً جنالٶٌ ٲٿٓٳو و جچګٍُّ‬
‫ٲْٿٌٰٓ ىٌذُ (‪۳۶۷۹ – ۳۵۸۸‬ڀ) پٍ چ‪ٍّ٧‬حضٌ ًالړه وه چې ًجِّ‪ :‬و‬
‫نٍْ ڂ‪٫‬نَ ٖيٌش (نٌچى) وٍ‪ ،‬جً و ٍٖ ڂ‪٫‬نَ چٳٍش (ٺٍٺو) وه‪٫ّ .‬نې پو‬
‫ىٍ ىٯو څو ٺې چې ٖيٌش (نٌچى) ڂٌؾٌو ًُ ىٯو و نٍْ ٺحٌ وٍ‪ .‬جً پو‬
‫ىٍ ىٯو څو ٺې چې چٳٍش (ٺٍٺو) ڂٌؾٌوه ًُ ىٯو و ٍٖ ٺحٌ وٍ‪ .‬و نٍْ‬
‫جً و ٍٖ و ڂ‪ْ٫‬حًٌچٌ ض‪ْ٫‬یڅ و وّڅ ٺحٌ چو‪ ،‬ذٿکې و ٖه‪ ِٛ‬يًٴ جً‬
‫ٮٍُّې ٺحٌ وٍ‪.‬‬
‫وٮو ډًټ ٖه‪ ِٛ‬آَجوُ چو ٌّجَې وج چې پو جْالڀ ٺې ځحٍ چو پٍُ‬
‫ذٿکې پو چًٌٌ جوّحچٌ جً ْٿْځ ٲ‪ٍ٣‬ش ٍْه ىځ ڂهحپٳص پٍُ‪ .‬چٌ پٍ ىڃىې‬
‫ذنح ډّڃٌٺٍجِْ و وٮو ډًټ آَوۍ و پٍپٌ پو جڂٿو ىځ ‪ٍّٚ‬ف ٺٳٍ ګڼٽ‬
‫ٺېږُ‪.‬‬

‫‪150‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې ىٍ جچٓحڄ ضو قٵ ًٌٺړ ٌُٖ چې پو ىٍ ځحٍ ٺې یې‬

‫چې َړه ًُ ىٿطو ًجًْږُ‪ .‬پٍ ىڃىې جْحِ ٮٍذِ ډّڃٌٺٍجِْ وج چو‬
‫ڂنِ چې ٺٳحٌ وې پو (ؾٍُّز جپ‪ٍ٫‬خ) څهو ًًېٓطٽ ِٖ‪ ،‬جً ّح وې ٺٳحٌ‬
‫و قٍڀ پو ْحقو ٺې چو پٍېښٌوټ ٺېږُ‪ ،‬پىجْې قحټ ٺې چې و ‪ٍ٪‬ذٌ پو‬
‫ؾٍُّه ٺې وٺٳحًٌ و چو پٍېښٌوپٌ ‪ٍّٚ‬ف قٻځ پو قىّع ٍّٖٱ ٺې‬
‫ٌجٮٿَ وٍ‪ٌٌْ ،‬ټ جهلل ‪ ‬ٲٍڂحِّ‪((:‬أنٍؾٌج جپڃٍٗٺْڅ ً ٲِ ًٌجّس‪:‬‬
‫جپْيٌو ً جپن‪ٛ‬حٌٍ ڂڅ ؾٍُّز جپ‪ٍ٫‬خ‪.)1( ))...‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬ڂٍٗٺحڄ و ‪ٍ٪‬ذٌ پو ؾٍُّې ًذحْة) پو ذٽ ًٌجّص ٺې وُ‪ّ( :‬يٌو‬
‫جً چ‪ٛ‬حٌٍ پو ؾٍُّز جپ‪ٍ٫‬خ څهو ًذحْة)‪.‬‬
‫پو ىڃىې جڂٿو ‪٪‬ڃٍ ذڅ جپه‪٣‬حخ ٌ‪ َٞ‬جهلل ‪٪‬نو پو نپٽ نالٲص ٺې ټٌټ‬
‫ّيٌوجڄ جً چ‪ٛ‬حٌٍ پو ؾٍُّز جپ‪ٍ٫‬خ څهو ًًېٓطٽ‪ .‬نٌ ٺو پو جًْنې‬
‫ًنص ٺې څٌٸ پو ؾٍُّز جپ‪ٍ٫‬خ څهو و ّيٌوً‪ ،‬چ‪ٛ‬حٌجؤ جً ّح چًٌٌ‬
‫ٺٳحًٌ و ًېٓطٿٌ ڂ‪٣‬حپرو ٺٌُ ّح یې و ًېٓطٿٌ ىڅو ٺٌُ ىٯٌب و‬
‫ډُېڂٌٺٍجْۍ و ڂهحپٳص پو ؾٍڀ ڂكٻٌڂېږُ جً و ًژپٌ ؾٌجَ یې‬ ‫‪‎‬‬
‫ذٍجذٍېږُ‪.‬‬

‫وج چې ٮٍذِ ډّڃٌٺٍجِْ و ٺپْټحپُْڀ (پحچګو ًاټ جٶط‪ٛ‬حو) و نٌچىُ‬

‫ْحضٿٌ پپحٌه ٌجڂنځطو ٌٖې وه‪ ،‬چٌ پو ىڃىې جڂٿو ًٌٺښې ٲٍو ضو پو ىٍې‬
‫الٌې و ڂحټ و ګټٿٌ جً پو ىٍ څو ٺې و ڂ‪ٍٛ‬ٲٌپٌ ڂ‪٣‬ٿٷو آَجوُ ًٌٺړټ‬
‫ٌٖې وه‪.‬‬
‫و ڂحټ پو ګټٿٌ جً ڂ‪ٍٛ‬ٲٌپٌ ٺې ډّڃٌٺٍجِْ ىېڅ وّنِ جً جنالٶِ ‪٪‬حڂٽ‬
‫ضو و ونحپص قٵ چو ًٌٺٌُ‪ .‬ىڃىج وپْٽ وٍ چې پو ډّڃٌٺٍجټْٻٌ‬

‫‪ 1‬ذهحٌُ‪.‬‬

‫‪151‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ىېٌجوًچٌ ٺې پحچګو ًاټ و ٌْو‪ ،‬جقطٻحٌ‪ ،‬و ڂُوًٌجچٌ و َذْښحٸ جً جڄ‬

‫و چًٌٌ ىېٌجوًچٌ و چیٌپٌ جً و ىٯٌب و ‪٢‬رْ‪َ ِ٫‬ېٍڂٌ و ٮال کٌپٌ‪،‬‬
‫پٌټٌپٌ‪ ،‬و ؾنګٌچٌ و ٌجڂنځطو ٺٌپٌ پو الٌې و ًْٿٌ و نٍڅٌپٌ جً قٍذِ‬
‫ٲحذٍّٻٌ و چٿٌپٌ پو يٌّ‪٫‬و نپٿو پحچګو ډېًٍُ جً ذْح یې پو ‪ ْٕ٪‬جً‬
‫‪ٍٗ٪‬ش‪ ،‬ٶڃحٌ‪ ،‬ٲكٗحء جً ذىنٍڅٌْ ٺې ڂ‪ٍٛ‬ٲٌُ‪.‬‬
‫نٌ پو جْالڀ ٺې پٻو څنګو چې و ڂحټ و ګټٿٌ پپحٌه و قالپٌ الًٌ جً‬
‫ًْحّٿٌ جچطهحخ ‪ ًٌٍُٞ‬وٍ‪ ،‬ىڃىجٌچګو یې و ڂ‪ٍٛ‬ٲٌپٌ پپحٌه ىځ ٶٌْو‬
‫ً‪ ٌُٖ ٩ٞ‬وُ‪.‬‬
‫جْالڀ و ٌّ وجْې ڂطٌجَڄ جٶط‪ٛ‬حوُ چ‪٧‬حڀ پًٍچٻې وٍ چې چو پٻو و پحچګو ًاټ‬
‫چ‪٧‬حڀ ٍْڂحّو و څٌ ڂكىًوً نٿٻٌ پو ڂنځ ٺې ْحضِ جً چو پٻو ٺڃٌچُْڀ چې‬
‫جٲٍجو پو ٖه‪ ِٛ‬ڂٿٻْص څهو ڂكًٍڂٌُ‪ .‬ذٿکې جْالڀ ىځ و ٍْڂحّې و پٍپٌ‬
‫قٵ ًٌٺٌُ جً ىځ و ذډجٌّ نٿٻٌ پو ٍْڂحّو ٺې و چېٓطڃنٌ جً ٮٍّرٌ نٿٻٌ قٵ‬
‫ضػرْطٌُ‪.‬‬

‫پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې جچٓحڄ ضو و ىٍ ډًټ ٺحٌ و ٺٌپٌ جً پېٗې و جنطْحًٌپٌ‬

‫ڂ‪٣‬ٿٵ قٵ قح‪ٚ‬ٽ وی‪ .‬نٌ پو جْالڀ ٺې ٲٍو ٌّجَې و قالټ جً ًٌج ٺحٌ و ٺٌپٌ‬
‫قٵ پٍُ‪ .‬جً ٺو چېٍې وجْې ٌّ ٺحٌ جنطْحٌ ٺړُ چې پو ڂٓٿڃحچۍ ٍْه ض‪ٟ‬حو‬
‫ًپٍُ پٻو ٍٖجذهحچو نال‪ٌٚ‬ټ ّح و َچح جډه جً وجْې چٌٌ ؾٌړًټ چٌ پو ىٯو‬
‫‪ٌٌٚ‬ش ٺې جْالڀ ٲٍو ضو و وٮو ډًټ ٺحٌ جؾحَه چو ًٌٺٌُ‪ .‬نٌ پو ډّڃٌٺٍجْۍ‬
‫ٺې ٲٍو وج ىٍ څو ٺٌالٍ ِٖ‪.‬‬

‫پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې ٲٍو ضو و ىٍ ٲڅ جً ‪٪‬ٿځ و َوه ٺړې ڂ‪٣‬ٿٵ قٵ قح‪ٚ‬ٽ وٍ‪.‬‬

‫نٌ پو جْالڀ ٺې ٲٍو ضو و وجْې ‪٪‬ٿٌڂٌ جً ٲنٌچٌ و َوه ٺٌپٌ قٵ چو ًٌٺٌټ‬
‫ٺېږُ چې ىٯو پو جْالڀ ٍْه ټٻٍ پٍُ‪ ،‬پٻو‪ :‬و ٺٌډً (ؾحوً‪٫ٖ ،‬رىه ذحَۍ‪،‬‬
‫ڂىجٌُ ګٍۍ جً وجْې چٌٌ ‪٪‬ٿڃٌچو‪ .‬جْالڀ و ؾحوً َوه ٺړه ٺٳٍ ذٌپِ جً‬
‫ڂهنٌٍْ یې ٺٌُ‪.‬‬

‫‪152‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پحٌپڃحڄ پو ډېڃٌٺٍجْۍ ٺې و نٿٻٌ و ڂنطهرٌ جْطحًَ ىٯو جوجٌه وه چې‬

‫و نٿٻٌ پپحٌه و ٶٌجچْنٌ و ؾٌړًپٌ ّح و ضٍّٗ‪( ٩‬ضكٿْٽ ضكٍّځ) ڂ‪٣‬ٿٵ قٵ‬
‫پٍُ‪ .‬و جٺٓٳٌٌډ ٶحڂٌِ و(پحٌپڃنټ) ٺٿڃو وجْې ضٍّٗف ٺٌُ‪:‬‬
‫‪Parliament: a group of people that makes the lows of a‬‬
‫‪Country.‬‬
‫پحٌپڃنټ و نٿٻٌ ىٯو ډپو وه چې وٌّه ىېٌجو پپحٌه ٶٌجچْڅ ؾٌړًُ‪.‬‬
‫پو ضېًٍ ذكػٌچٌ ٺې ًپْىټ ٌٖټ چې پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې و نٿٻٌ‬
‫جٺػٍّص و (ئپو) ڂٍضرو پٍُ‪ ،‬ځٻو چې و ْْحوش (ج‪٪‬ٿَ قحٺڃْص) قٵ چې‬
‫و (جڂٍ) جً (چيې)‪( ،‬ضكٿْٽ) جً (ضكٍّځ) ڂ‪٣‬ٿٵ قٵ وٍ پو جٺػٍّص پٌٌې‬
‫جړه پٍُ‪ .‬جً پٻو څنګو چې پو وّڅ ٺې و جهلل ‪ ‬ٲْ‪ٛ‬ٿو چِٗ ٌو ٺېىپَ‬
‫ىڃىج ډًټ پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې و جٺػٍّص ٲْ‪ٛ‬ٿو چِٗ ٌو ٺېىپَ‪.‬‬
‫وج چې جٺػٍّص پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې و جهلل ڂٍضرو پٍُ‪ ،‬چٌ پحٌپڃحڄ چې و‬
‫جٺػٍّص جْطحٍَ وٍ و پْٯڃرٍۍ (جْطحَّطٌخ) ڂٍضرو پٍُ‪ .‬پىې ڂ‪٫‬نَ‬
‫چې جْطحٍَ ذو و نپٿٌ ڂٌٺّٿْنٌ و نٌښې ڂ‪٣‬حذٵ ٶٌجچْڅ جّؿحوًُ جً و‬
‫ىٯٌب ڂ‪ٛ‬حپف ذو ضأڂْنٌٍ‪.‬‬
‫ډېڃٌٺٍجْۍ چې ج‪ٚ‬الً و ْْٻٌپٍُّڀ (ال وّنْص) پٍ ذنٓټ ًالړه وه و‬
‫قٻٌڂص جً چ‪٧‬حڀ پو چحًٌ ٺې (وّڅ) ضو و ڂىجنٿې قٵ چو ًٌٺٌُ‪ .‬چٌ پو‬
‫ىڃىې جْحِ ټٌټ ىٯو ٶٍجٌوجوًچو جً ڂٌٓوې چې و ٶحچٌڄ ٺېىپٌ پپحٌه‬
‫پحٌپڃحڄ ضو و ذكع جً ٮٌٌ پو ڂٷ‪ٛ‬ى ًړجچىې ٺېږُ ذحّى پٍ وّنِ‬
‫ذنٓټٌچٌ ًالړې چو ًُ‪.‬‬
‫و ډّڃٌٺٍجْۍ پو الٌې ‪ٍ٢‬قې‪ ،‬چ‪ٍّ٧‬حش جً ڂٌٓوې ضٍ ىٯو ًنطو و‬
‫ض‪٣‬رْٵ ًړ چو وُ چې ضٍ څٌ یې و پحٌپڃحڄ پهٌج و(ٶحچٌچْص) قیػیص چو‬
‫ًُ ضٍ الْو ٺړٍ‪ .‬ځٻو چې پو پحٌپڃحڄ ٺې ىٯې ڂ‪ٌٛ‬ذې ضو (ٶحچٌڄ) ًّٽ‬

‫‪153‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٺېږُ چې و پحٌپڃحڄ وًجړه ؾٍګې یې ض‪ٌّٛ‬د ٺړُ جً ؾڃيٌٌ ٌتّْ یې‬

‫ضٌْٖف ٺړُ‪ .‬جً ضٍڅٌ یې چې وج ڂٍجقٽ چو ًُ ‪ ِ٢‬ٺړُ ضٍ ىٯو پٌٌې و‬
‫ض‪٣‬رْٵ ًړ چو ګڼٽ ٺېږُ‪.‬‬
‫پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې پح ٌپڃحڄ ضو و ىٍ ٲٻٍ جً چ‪ ٍ٧‬نٿٹ و جچطهحذحضٌ پو‬
‫الٌې ځحڄ ٌٌْپَ ِٖ‪.‬ٺٳٍ‪ ،‬جپكحو‪ّ ،‬ح ٺٌڀ ذٽ ‪٪‬ٷْىًُ جچكٍجٰ پحٌپڃحڄ‬
‫ضو و ىٯٌب و ٌْېىً ڂحچ‪ ٩‬چو ګٍځِ‪ .‬پٍ ىڃىې جْحِ چې ىٍ څٌٸ‬
‫پحٌپڃحڄ ضو ًٌْېږُ ىٯٌب ىٿطو و نپٿې نٌښې جً چ‪ٍّ٧‬ې ڂ‪٣‬حذٵ‬
‫ٶحچٌچِ ‪ٍ٢‬قې پحٌپڃحڄ ضو ًړجچىې ٺٌُ‪ ،‬جً ىٯٌب ذیح و نپٿٌ ىٍ ډًټ‬
‫جٲٻحًٌ جً چ‪ٍّ٧‬حضٌ و ذْحڄ پو جڂٿو ضٍ ‪٪‬ىپِ ض‪٫‬ٷْد الچىُ ىځ چِٗ‬
‫ٌجضالٍ‪ ،‬ٺو څو ىځ چې ىٯو چ‪ٍّ٧‬حش و وّڅ پو نالٰ ًُ چې ىڃىٮو‬
‫‪ٚ‬القْص پو جٲٯحچٓطحڄ کې و جڂٍّکحِّ جٖٯحټ و قٻٌڂص و ‪۳۱۸۱‬ىـ‬
‫ٔ کحټ و جْحِْ ٶحچٌڄ پو ‪ ۳۰۳‬ڂو ڂحوه ٺې وجْې ذْحڄ ٌٖی وٍ‪ :‬و‬
‫ڂٿِ ٌٌٍٖ ىېڅ ٮړٍ و ىٯې ٌأّې ّح چ‪ٍّ٧‬ې پو جڂٿو چې و ً‪ْ٦‬ٳې و‬
‫‪1‬‬
‫جؾٍج پو ًنص ٺې یې څٍګنىًُ ضٍ ‪٪‬ىپِ ض‪٫‬ٷْد الچىې چو چٌْټ ٺېږُ‬

‫‪٢‬حٮٌش پو جْالڂِ ٍّٖ‪٫‬ص ٺې ىٍ ىٯو څو ضو ًّٽ ٺېږُ چې پٍضو پو جهلل‬

‫‪ ‬یې ‪٪‬رحوش ٺېږُ‪.‬‬
‫‪٪‬رحوش ٌّجَې پڃحچځو‪ًٌ ،‬ژې‪َ ،‬ٺحش‪ ،‬قؽ جً و‪٪‬ح ضو چو ًّٽ ٺېږُ‪،‬‬
‫ذٿکې و ٌّ چح و ضكٿْٽ‪ ،‬ضكٍّځ جً ضٍّٗ‪ ٩‬ڂنٿٌ ضو ىځ ًّٽ ٺېږُ‪ .‬پىې‬
‫ڂ‪٫‬نی چې کو یٌ څٌک جً یح کٌڀ ؾيص و یٌ چح پپحٌه وجْې ٶحچٌچګىجٌُ‬
‫ًکړُ چې قالټ ًٌضو پکښې قٍجڀ جً قٍجڀ ًٌضو پکې قالټ کړُ‪ ،‬جً‬
‫نٿک ىځ و وې ٲٍو یح ؾيص ىڃىٮو ٶحچٌڄ یح ٶٌجچیڅ ًڂنِ چٌ وٮو کحٌ‬
‫و وې نٿکٌ پو پٌٌُ و وې ٲٍو جً یح و وې ؾيص ‪٪‬رحوش کٌټ ګڼٽ‬

‫‪ 1‬و‪ ۳۱۸۱‬کحټ و جْحِْ ٶحچٌڄ ٌّ ْٽ جً ًٌّڂو ڂحوه‪.‬‬

‫‪154‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫کېږُ‪ .‬وپْٽ یې وج الچىې قىّع ٍّٖٱ وُ چې جڂحڀ ضٍڂًُ‪ ،‬جڂحڀ‬

‫ذْيٷِ جً چًٌٌ ڂكىغْنٌ پو نپٿٌ ْننٌ ٺې پو ‪٪‬ىُ ذڅ قحضځ ‪ ‬څهو‬
‫ًٌجّص ٺړٍ وٍ‪:‬‬
‫حبَارَُُ ْن‬
‫خذُّا أَ ْ‬ ‫(عي عذی بي حاتن‪ :‬أًَّ سوع الٌبی ‪‬یقزأ ُذٍ اآلیة‪( :‬اتَّ َ‬
‫َّرُ ُْبَا ًَُِنْ أَ ْربَاباً ِهيْ دُّىِ اهلل َّالْوَسِیحَ ا ْبيَ هَ ْزیَنَ َّهَا أُهِزُّا إِلَّا ِلیَ ْع ُبذُّا إِلَِاً‬
‫سبْحَاًََُ عَوَّا یُشْزِکُْى)[التْبة‪ ،]۳۱ :‬فقلت‪ :‬إًا لسٌا‬ ‫َّاحِذاً ال إِلَََ إِلَّا َُُْ ُ‬
‫ًعبذُن‪ .‬قال‪( :‬ألیس یحزهْى ها أحل فتحزهًَْ‪ّ ،‬یحلْى ها حزم اهلل فتحلًَْ؟‬
‫فقلت بلی‪ ،‬قال‪( :‬فتلک عبادتِن)‪ .‬رّاٍ أحوذ ّالتزهذی ّحسٌَ)‪.‬‬
‫‪٪‬ىُ ذڅ قحضځ و ذنٌ‪ َ٢‬و ٶرْٿې و ڂٗيٌٌ ْهحًضڃنى قحضځ ‪٢‬حتې ًٍَ‬
‫ؤ‪ ،‬ىٯو ڂْٓكْص ڂنٿَ ؤ جً پو ٖحڀ ٺې یې پو جىٽ ٺطحذٌ ٍْه ګٌَجٌه‬
‫ٺړې ًه‪ .‬ىٯو و نپٿې نٌٌ پو و‪ٌ٪‬ش جْالڀ ضو ضٌّٗٵ ٌٖ جً پىجْې قحټ‬
‫ٺې و ٌٌْټ جهلل ‪ ‬ڂؿٿّ ضو ٌجٮَ چې و ًٍْ ًٌَ ‪ٚ‬ٿْد یې پو ٮحړه‬
‫ؤ‪ .‬ىٯو ًجِّ‪َ :‬ه پو وجْې قحټ ٺې و ٌٌْټ جهلل ‪ ‬ڂؿٿّ ضو ٌجٮٿځ چې‬

‫ﭽﯘ ﯙ‬ ‫ىٯو ڂرحٌٸ و ٶٍآڄ ٺٍېځ وج آّص پٌْص‪:‬‬

‫ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞﭼ التوبت‪۶۶ :‬‬
‫ضٍؾڃو‪ّ( :‬يٌوً جً چ‪ٛ‬حٌجؤ نپٽ ‪٪‬ٿڃحء جً پٍْجڄ پو جهلل ‪ ‬پٍضو نىجّحڄ‬
‫چٌْپَ ؤ)‪.‬‬
‫‪٪‬ىُ ‪ً ‬جِّ‪ :‬ڂح ٌٌْټ جهلل ‪ ‬ضو ًًّٽ‪ :‬ڂٌږ نٌ یې ‪٪‬رحوش چو ٺًٌ‪.‬‬
‫ٌٌْټ جهلل ‪ ً ‬ٲٍڂحّٽ‪:‬آیح ىٯٌب و جهلل قالټ وٌذحچىې قٍجڂٌُ چو چې‬
‫ضحْې ىځ ًٌٍْه قٍجڂٌب؟ جً و جهلل قٍجڀ وٌضو قالپٌُ چو چې ضحْې ّې‬
‫ىځ ًٌٍْه قالپٌب؟ ڂحًٌضو ًًیٽ‪ :‬ىٌ ًپې چو‪ً .‬یې ٲٍڂحیٽ‪ :‬ىڃىٮو ٺحٌ‬
‫و ىٯٌب ‪٪‬رحوش ٺٌټ وُ‪.‬‬
‫وج چې پو ډېڃٌٺٍجْۍ ٺې قالټ جً قٍجڀ و ضٍّٗ‪ ِ٫‬ٶٌې (پحٌپڃحڄ) پهٌج‬
‫ض‪ْْ٫‬نېږُ‪ ،‬جً و پحٌپڃحڄ ٮړً ضو و ٶٌجچْنٌ و ً‪ ٩ٞ‬ٺٌپٌ ڂ‪٣‬ٿٵ قٵ ًٌٺړ‬
‫ٌٍٖ وٍ‪ ،‬چٌ پو ىڃىې جْحِ وًب ضو (ڂٍّٗ‪ْ٪‬څ) ىځ ًّٽ ٺېږُ‪ .‬پىجْې‬

‫‪155‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫قحټ ٺې چې و قالټ جً قٍجڀ ض‪ْْ٫‬نٌټ ٌّجَې و جهلل ‪ ‬ن‪ٌْٚٛ‬ص وٍ‪،‬‬

‫جً پو وٮو ن‪ٌْٚٛ‬ص ٺې و ذٽ ىٍ چح ًٌګډًټ و جهلل ‪ ‬و ضٍّٗ‪ ٩‬پو‬
‫ن‪ٌْٚٛ‬ص ٺې پو ىٯو ٍْه ٍٖٸ ګڼٽ ٺېږُ‪ .‬جهلل ‪ ‬ض‪٫‬حپَ ٲٍڂحّې‪:‬‬

‫ﭽﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﮲ ﮳ ﮴ ﮵ ﮶ ﮷ ﮸﮹ﭼ‬
‫الشورى‪١۶ :‬‬
‫ضٍؾڃو‪(:‬آّح وجْې ٍّٖٻحڄ پٍُ چې ىٯو وّڅ یې ًٌضو ؾٌړ ٺړٍ چې جهلل‬
‫‪ ‬یې جؾحَه چو وه ٺړې)‪.‬‬
‫پو ډېڃٌٺٍجْۍ ٺې و وّڅ جً جنالٶِ جڂًٌٌ پو جړه و قٻځ ً‪ ٩ٞ‬ٺٌټ ىځ‬
‫و پحٌپڃحڄ ٺحٌ وٍ‪ .‬و ڂػحټ پو ډًټ ٺو پو ٮٍخ ٺې و پحٌپڃحڄ جٺػٍّص‬
‫ٮړُ وج ضأیْى ٺړٍ چې (ىڃؿنّ ذحَُ) ًٌج وه‪ ،‬چٌ ىٯو ٌّ (ًٌج) جً‬
‫ٶحچٌچِ ‪٪‬ڃٽ ګڼٽ ٺېږُ‪ ،‬و ىٯو پپحٌه ٶٌجچْڅ ؾٌړېږُ جً قٷٌٴ یې‬
‫ضػرْطېږُ‪ .‬جًّح وج چې ٺو َچح و وًجړً پٌٌٌّ پو ڂٌجٲٷو ًِٖ چٌ ىېڅ‬
‫ؾٍڀ چو ګڼٽ ٺېږُ‪.‬‬
‫پو جْالڀ ٺې و ؾٍڀ جً و ُْج ض‪ْ٫‬یڅ و ٍٖی‪٫‬ص ٺحٌ وٍ‪ ،‬نٌ وج پو‬
‫ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې و پحٌپڃحڄ قٵ وُ‪ ،‬چو و ٍّٖ‪٫‬ص‪.‬‬
‫پو ډېڃٌٺٍجْۍ ٺې ذو و جنطالٰ پو ‪ٌٌٚ‬ش ٺې ڂنحَ‪٪‬و و ٲْ‪ٛ‬ٿې پپحٌه‬
‫ٍّٖ‪٫‬ص ضو چو ذٿکې جْحِْ ٶحچٌڄ جً چًٌٌ ىٯٌ ً‪ ِ٫ٞ‬ٶٌجچْنٌ ضو ًًٌړټ‬
‫ٺېږُ چې و ډېڃٌٺٍجْۍ پو ج‪ٌٚ‬پٌ ٍْه ْځ ً‪ ٌُٖ ٩ٞ‬وُ‪ .‬پىجْې قحټ‬
‫ٺې چې پو جْالڀ ٺې و جهلل ‪ ‬پو ٶحچٌڄ جً ٍّٖ‪٫‬طو پٍضو ذٽ ىٍ ٶحچٌڄ‪،‬‬
‫ٍّٖ‪٫‬ص جً و ٲْ‪ٛ‬ٿې ڂٍؾ‪ ٩‬ضو (‪٢‬حٮٌش) ًّٽ ٌُٖ وُ‪ .‬جً ڂٓٿڃحچحچٌ‬
‫ضو جڂٍ ٌٍٖ چې پٍ ىٯٌ ٺحٲٍ ِٖ (ًیې چو ڂنِ)‪ .‬جً و ىٯٌ نٿٻٌ جّڃحڄ‬
‫و وًٌجٮٌ جّڃحڄ ذٿٽ ٌُٖ چې پو نٌپو ًجّې ڂإڂڅ ّځ‪ ،‬نٌ ٲْ‪ٛ‬ٿو و جهلل‬
‫‪ ‬پو ٶحچٌڄ چو‪ ،‬ذٿکې و ذٽ چح پٍ ٶحچٌڄ ٺٌُ‪.‬‬

‫‪156‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جهلل ‪ ‬ٲٍڂحِّ‪ :‬ﭽ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ‬

‫ﭚﭛﭜﭝﭞﭟﭠﭡﭢﭣﭤ‬
‫ﭥﭦﭧﭨﭩﭪﭫﭬﭭﭮﭯ‬
‫ﭰﭱﭲﭳﭴﭵﭶﭷﭸﭹﭺ‬
‫ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﭼ النساء‪٥۶ -٥١ :‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬آّح ضو چو ګٌٌې (جٍ ڂكڃىه) ىٯو نٿٹ چې ګٌڂحڄ ٺٌُ چې پو‬
‫ىٯو ٺطحخ یې جّڃحڄ ٌجًړٍ چې چحَټ ٌٍٖ وٍ ضح ضو جً ىځ پو ىٯو چې‬
‫چحَټ ٌٍٖ ؤ ضٍ ضح و ڂهو‪ ،‬ٮٌجړُ و ٲْ‪ٛ‬ٿې پپحٌه ًړجچىې ِٖ ‪٢‬حٮٌش‬
‫ضو‪ ،‬پىجْې قحټ ٺې چې وًب ضو جڂٍ ٌٍٖ چې پو ‪٢‬حٮٌش ٺحٲٍ ِٖ‪.‬‬
‫(ًیې چو ڂنِ) ْٖ‪٣‬حڄ ٮٌجړُ ىٯٌب ډېٍ َّحش ګڃٍجىحڄ ٺړُ‪ .‬جً چې‬
‫ٺٿو ىٯٌب ضو ًًّٽ ِٖ و جهلل ‪ ‬چحَټ ٺړُ ٺالڀ جً ٌٌْټ ضو ٌجِٖ (و‬
‫ٲْ‪ٛ‬ٿې پپحٌه) چٌ ضو ًّنې چې ڂنحٲٷحڄ پو ضح څهو ڂهٌچو جړًُ)‪.‬‬
‫ىڃىجٌچګو جهلل و ىٯٌ نٿٻٌ پو ىٻٿو چې ٲْ‪ٛ‬ٿو و جهلل‪ ‬پو ٶحچٌڄ چو‬
‫ٺٌُ وجْې ٲٍڂحّې‪:‬‬

‫ﭽﮍﮎﮏﮐﮑﮒﮓﮔﮕﮖﮗ‬
‫ﮘﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ‬
‫ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﭼ النور‪٩۸ -٩۲ :‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬جً ڂنحٲٷحڄ ًجِّ چې ڂٌچږ پو جهلل ‪ ‬جً ٌٌْټ ‪ ‬جّڃحڄ ٌجًړٍ‪.‬‬
‫جً ‪٢‬ح‪٪‬ص ڂٌ ٺړٍ وٍ‪ .‬نٌ ذْح ځْنې نٿٹ پىې ًّنح ڂم جړًُ‪ ،‬وًب‬

‫‪157‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ڂإڂنحڄ چو وُ‪ .‬جً ٺٿو چې ىٯٌب و جهلل ‪ ‬جً و ىٯو و ٌٌْټ ‪ ‬پو پٌٌ‬
‫ًٌ ًذٿٽ ِٖ چې ٌٌْټ ‪ ‬و ىٯٌب ضٍڂنځ ٲْ‪ٛ‬ٿو ًٺړُ‪ ،‬چٌ ځْنَ ّې‬
‫چحذرٍه ډډه ٺٌُ)‪.‬‬
‫نٌٺو چېٍې و جْالڀ ٺٌڀ قٻځ پو ډېڃٌٺٍجْۍ ٍْه ڂ‪٣‬حذٵ ًُ جً و وًب‬
‫ڂٷح‪ٚ‬ى ًٌڅهو پو ٌّ ډًټ ضٍٍْه ٺېږُ‪ ،‬چٌ ذْح ىٯو و جْالڀ قٻځ ىځ‬
‫ڂنِ‪ .‬نٌ و وې پپحٌه چو چې ىٯو و جهلل ‪ً ‬جؾد جپ‪٫‬ڃٽ قٻځ وٍ‪ ،‬ذٿکې‬
‫و وې پپحٌه چې ىٯو و ډېڃٌٺٍجْۍ ڂ‪٣‬حذٵ وٍ‪.‬‬
‫پىې ٺحٌ ٺې ډّڃٌٺٍجضحڄ ٺټ ڂټ و جهلل ‪ ‬و وې ًّنح ڂ‪ٛ‬ىجٴ وُ چې‬

‫ٲٍڂحِّ‪ :‬ﭽﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﭼ النور‪٩١ :‬‬

‫ضٍؾڃو‪( :‬ٺو چېٍې قٵ و ىٯٌب پو نٌج ًُ چٌ ذْح ښو ٮحړه جّښٌوًچٻِ و‬
‫پْٯڃرٍ پو پٌٌ ٌج ًٌجڄ ًُ)‪.‬‬
‫و جْالڂِ چړ ۍ پو ټٌپٌ ىٯٌ قٻٌڂطٌچٌ ٺې چې ځحڄ ډّڃٌٺٍجټْٹ ذٌپِ‬
‫ٲْ‪ٛ‬ٿې و جهلل و ٍّٖ‪٫‬ص پو نالٰ و ىٯو جْحِْ ٶحچٌڄ ڂ‪٣‬حذٵ ٺېږُ چې‬
‫و ډېڃٌٺٍجْۍ پو ج‪ٌٚ‬پٌ ٍْه ْځ ؾٌړ ٌٍٖ ًُ‪.‬‬
‫پو و ٮٌ قٻٌڂطٌچٌ ٺې و (جْحِْ ٶحچٌڄ) قٍڂص جً ٶىجْص ضٍ (ٶٍآڄ‬
‫کٍیځ) جً (قىّع ٍٖیٱ) پٌٌضو ًُ‪ .‬ٺو چېٍې و ٺٌڂې ٲْ‪ٛ‬ٿې پو ضأیْى‬
‫ٺې ىٍ څٌڂٍه و ٶٍآڄ‪ ،‬قىّع جً ٍّٖ‪٫‬ص والّٽ ٌجًړټ ِٖ‪ ،‬نٌ چې و‬
‫جْحِْ ٶحچٌڄ ڂ‪٣‬حذٵ چو ًُ چٌ و ڂنٿٌ ًړ چو ګڼٽ ٺېږُ‪ ،‬جً و پحٌپڃحڄ‬
‫ًٺْالڄ ىځ ىېڅٻٿو وجْې ٶٌجچْڅ چِٗ ض‪ٌّٛ‬رٌپَ چې و جْحِْ ٶحچٌڄ‬
‫و ڂٌجوً ڂهحپٱ ًُ‪ .‬چٌ پو ىڃىې جڂٿو پحٌپڃحڄ ٌّه (‪٢‬حٮٌضو) جوجٌه وه‪.‬‬
‫ٺو پو ٺٌڀ جْالڂِ ىېٌجو ٺې چې پو ډېڃٌٺٍجْۍ ‪٪‬ڃٽ ٺېږُ جً و‬
‫پحٌپڃحڄ ٺٌڀ ٮړٍ ّح ؾيص چې و جْالڀ پپحٌه ٺحٌ ٺٌټ ٮٌجړُ ىځ‬
‫ًٮٌجړُ چې و ٍّٖ‪٫‬ص ٺٌڀ قٻځ ّح جقٻحڀ و پحٌپڃحڄ پو الٌې و ٶحچٌڄ پو‬
‫قْع ‪٪‬ڃٿِ ٺړُ چٌ ذحّى نپٽ ًړجچىُّ و ڂٌٓوې پو ٖٻٽ پحٌپڃحڄ ضو و‬

‫‪158‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ذكع جً ٌأّې جنْٓطنې پپحٌه ًړجچىې ٺړُ‪ ،‬چې ّح ذو ضأّْىېږُ‪ ،‬جً ّح‬
‫ذو ٌو کېږُ‪ .‬جً و ٌو ٺېىپٌ پو ‪ٌٌٚ‬ش ٺې ذو ذْح وٮو ًړجچىُّ وٌّې‬
‫ټحٺٿې ڂٌوې پپحٌه وًىځ ځٽ و ذكع پپحٌه چو ًړجچىې ٺېږُ‪.‬‬
‫پو پٌٌضنِ ‪ٌٌٚ‬ش ٺې و جهلل ‪ ‬قٻځ ذٍٗ ضو و (ڂٌجٲٷې ) ّح (چو ڂٌجٲٷې)‬
‫پپحٌه ًړجچىې ٺېږُ چې (ًړجچىې ٺًٌچٻَ) جً (ٌوًًچٻَ) یې وًجړه پو‬
‫وّڅ څهو ًځِ‪ .‬ځٻو چې ًړجچىې ٺًٌچٻِ وپطو ذٽ څٌٸ و جهلل ض‪٫‬حپَ‬
‫پٍ قٻځ (قَٻَځ) ګٍځٌُ جً ذٽ چحضو قٵ ًٌٺٌُ چې و جهلل ‪ ‬ٲْ‪ٛ‬ٿو (ٌو)‬
‫جً ّح (ضأیْى) ٺړُ‪ ،‬پىجْې قحټ ٺې چې جهلل ‪ ‬ٲٍڂحیِ و وه ٲْ‪ٛ‬ٿو‬

‫ىېڅٌٸ چِٗ ًًٌْطو ٺٌپَ‪ :‬ﭽﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ﯺﯻ ﯼ‬

‫ﯽ ﯾ ﯿ ﭼ الزعد‪٩۶:‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬جً جهلل‪ ‬ٲْ‪ٛ‬ٿو ٺٌُ (پو ىٍ څو چې جٌجوه ًٲٍڂحِّ) چٗطو‬
‫ىېڅٌٸ ًًٌْطو ٺًٌچٻَ و ىٯو و ٲْ‪ٛ‬ٿې‪ ،‬جً ىٯو ډېٍ ٌَ قٓحخ‬
‫ٺًٌچٻَ وٍ)‪.‬‬

‫ىڃىجٌچګو جهلل ‪ ‬ٲٍڂحِّ‪ :‬ﭽ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ‬

‫ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ‬
‫ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭼ األحزاب‪۶٥ :‬‬
‫ضٍؾڃو (جً چو وه ًٌج ىېڅ ڂإڂڅ ْړُ جً ڂإڂنې ښځې ضو چې ٲْ‪ٛ‬ٿو‬
‫ًٺړُ جهلل ‪ ‬جً ٌٌْټ ‪ ‬یې پو ٌّ ٺحٌ ٺې چې ًُ وې وًب ضو جنطْحٌ‬
‫پو نپٽ ٺحٌ ٺې‪ .‬جً ىٍ څٌٸ چې چحٲٍڂحچِ ٺٌُ و جهلل ‪ ‬جً و ىٯو و‬
‫ٌٌْټ ‪ ‬پو ّٷْڅ ٍْه ىٯو ګڃٍجه ٌٖ پو ګڃٍجىۍ ښٻحٌه)‪.‬‬

‫‪159‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پو وٮو ډًټ پحٌپڃحچِ ؾٍّحڄ ٺې و جهلل ‪ ‬و قٻځ ٌو ٺًٌچٻَ و (ٌو) پو‬
‫جڂٿو ٺحٲٍ ٺېږُ‪ ،‬جً ًړجچىې ٺًٌچٻې یې پو وې جڂٿو پو وّڅ څهو ًًځِ‬
‫چې ذٽ چح ضو و جهلل ‪ ‬پٍ ٲْ‪ٛ‬ٿې و پحْو و ذٿَ ٲْ‪ٛ‬ٿې پو قٵ ٶحتٽ وُ‪.‬‬
‫پو وُ ىٻٿو ىڃىٮو ٲيځ و ‪٪‬ڃٍ ذڅ جپه‪٣‬حخ ‪ ‬پو ىٯو ‪٪‬ڃٽ څهو ىځ‬
‫څٍګنىېږُ چې و ٌّه ڂنحٲٵ چې پو ٌّه ّيٌوُ ٍْه یې ڂنحَ‪٪‬و ًه جً‬
‫ٌٌْټ جهلل ‪ ‬و ّيٌوُ پو قٵ ٺې ٲْ‪ٛ‬ٿو ًٺړه نٌ ڂنحٲٵ پو ىٯې‬
‫ٲْ‪ٛ‬ٿې ٶنح‪٪‬ص ًچو ٺړ جً و ٌٌْټ جهلل ‪ ‬ٲْ‪ٛ‬ٿو یې ‪٪‬ڃٍ ‪ ‬ضو ًٌّړه‪.‬‬
‫ٺٿو چې ‪٪‬ڃٍ ‪ ‬پٌه ٌٖ چې پو وې ڂنحَ‪٪‬و ٺې ٌٌْټ جهلل ‪ ٌّ ‬ځٽ‬
‫ٲْ‪ٛ‬ٿو ٺړې وه جً ڂنحٲٵ و ٌٌْټ جهلل ‪ ‬پٍ ٲْ‪ٛ‬ٿې و پحْو و ‪٪‬ڃٍ‬
‫ٲْ‪ٛ‬ٿو ٮٌجړُ چٌ ځٻو یې ىٯو ڂٍضى ً ذحپو جً ٍْ یې ضٍې پٍې ٺړ‪.‬‬
‫ٌٌْټ جهلل ‪ ‬چو ٌّجَې وج چې پىې ٺحٌ ‪٪‬ڃٍ ‪ ‬ڂالڂص چو ٺړ‪ ،‬ذٿکې‬
‫ىٯو ضو یې و (ٲحًٌٴ) پٷد ىځ ًٌٺړ‪.‬‬
‫پو جْالڀ ٺې پٻو څنګو چې و پڃحچځو‪ًٌ ،‬ژې‪َ ،‬ٺحش جً قؽ قٻځ و‬
‫جٺػٍّص و ٲْ‪ٛ‬ٿې پپحٌه چو ًړجچىې ٺېږُ جً ٌأْحً یې و ض‪٣‬رْٵ جڂٍ‬
‫ٌٍٖ‪ ،‬ىڃىج ډًټ قىًو‪ ،‬قؿحخ‪ ،‬ٶ‪ٛ‬ح٘‪ ،‬پو کٳحًٌ ٍْه و وًْطۍ‬
‫قٍجڂٌجپَ جً چٌٌ جقٻحڀ ىځ و ض‪٣‬رْٵ پپحٌه و جٺػٍّص ٌأّې جً ٲْ‪ٛ‬ٿې ضو‬
‫چو ًړجچىې ٺېږُ‪ .‬نٌ پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې وٮو ٺحٌ و ډّڃٌٺٍجْۍ و‬
‫ج‪ٌٚ‬پٌ نالٰ جً و چو ڂنٿٌ وٍ‪.‬‬

‫ځْنې جْالڀ ضو ڂنٌٓخ ‪٪‬ٿڃحء چې ّح و ٮٍخ پو ٲٻٍُ ضأغٍْ الچىې‬

‫ٌجٮٿِ وُ‪ ،‬جً ّح ىځ و ؾيحو جً ٶٍذحچٌْ و چرٌُ ڂنيؽ پو الٌې و جْالڂِ‬
‫قٻٌڂص و ٌجڂنځطو ٺٌپٌ پو ‪ٍّ٢‬ٷې ٍْه چح آٖنح وُ‪ ،‬جً ّح ىځ پو ىٍ ډًټ‬
‫قٻٌڂص جً ٍٖجّ‪ ٌ٣‬ٺې و قٻٌڂطٌچٌ پو ٌ‪٪‬حّطٌچٌ جً جڂطْحَجضٌ ذٍنڃڅ‬
‫ٺېىټ ٮٌجړُ‪ ،‬ٺو څو ىځ چې پو ىٍ ٶْڃص ًُ‪ ،‬وًب پو ډیڃٌکٍجْۍ کې‬

‫‪160‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و ڂٗحٌکص پو الٌې و جْالڂِ قکٌڂص و ٶحتڃٌپٌ ذېځحیو ىڅې جً ‪٪‬رع‬

‫کٌښښ کٌُ‪.‬‬
‫و جٲٯحچٓطحڄ پو جًْنۍ و جڂٍّٻحّحچٌ پو ًٌَ ٌجٮٿې ډېڃٌٺٍجْۍ ٺې ىځ‬
‫ډېًٍ ضٕ پو چحڂو جْالڂِ ضن‪ْ٧‬ڃٌچٌ‪ ،‬ټٌپنٌ جً جٖهح‪ ٌٚ‬ىڃىج چحڂ‪٣‬ٿٌذو‬
‫الٌه چٌْپې وه‪ .‬وٮو نٿٹ پو ډېڃٌٺٍجټْٻٌ قٻٌڂطٌچٌ جً پحٌپڃحچٌچٌ ٺې‬
‫و ًٌګډېىً پپحٌه پو جْالڂِ ٍّٖ‪٫‬ص ٺې و نپٽ وٮو ٺحٌ پپحٌه ځْنې‬
‫ٖريې جً والّٽ ضٍجِٖ‪ ،‬جً پو ذېځحّو جْطىالپٌچٌ جً و ٖريحضٌ پو‬
‫ٌجًالړًپٌ و ځحڄ پپحٌه پو ډېڃٌٺٍجْۍ ٺې و ٺحٌ ٺٌپٌ ؾٌجًَچو ذٍجذًٍُ‬
‫چې ځْنې ٖريې ّې پو الچىې ډًټ وُ‪:‬‬

‫ځْنَ نٿٹ جْطىاټ ٺٌُ چې ٌّْٱ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ پىجْې قحټ ٺې چې و‬

‫جهلل پْٯڃرٍ ؤ و ڂ‪ ٍٛ‬پو ٺحٲٍ ذحوٖحه ٍْه یې و ىٯو پو قٻٌڂص ٺې و‬
‫ًٍَّ پو قْع ٺحٌ ٺړٍ وٍ‪ .‬چٌ پو ىڃىې وپیٽ جًِ ىځ ڂٓٿڃحچحڄ ٺٌپَ‬
‫ِٖ چې پو ٌّٺحٲٍ چ‪٧‬حڀ ٺې ٺحٌ ًٺړُ‬
‫پو ډېڃٌٺٍجْۍ ٺې و ٺحٌ پپحٌه پو پٌٌضنۍ وپْٽ جْطىجالټ ٺٌټ و الچىې‬
‫ًؾٌىحضٌ پو جڂٿو ذح‪٢‬ٽ وُ‪:‬‬
‫جپٱ ــ جًْنِ پحٌپڃحچٌچو ٍٖٺِ جً ‪٢‬حٮٌضِ پحٌپڃحچٌچو وُ‪ .‬جً وپْٽ یې‬
‫وجوٍ چې پحٌپڃحڄ ضو و ضٍّٗ‪( ٩‬ضكٿْٽ جً ضكٍّځ) قٵ ًٌٺړټ ٌٍٖ وٍ‪،‬‬
‫پىجْې قحټ ٺې چې و ضٍّٗ‪( ٩‬ضكٿیٽ جًضكٍّځ) قٵ ٌّجَې جً ٌّجَې و‬
‫جهلل ‪ ‬وٍ‪ .‬نٌ پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې وٮو قٵ پو ًپّ پٌٌې جړه پٍُ چې‬
‫پحٌپڃحڄ یې ڂڃػٽ وٍ‪.‬‬
‫پو جْالڀ ٺې و(ج‪٪‬ٿَ قحٺڃْص) جً و(ضٍّٗ‪ )٩‬قٵ ىېڅ ٍّٖٹ چو ڂنِ‪ .‬نٌ‬
‫پو ډېڃٌٺٍجْۍ ٺې چو ٌّجَې وج چې قالټ جً قٍجڀ ګٍځٌټ و ًپّ و‬

‫‪161‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جٺػٍّص قٵ وٍ‪ ،‬ذٿٻې پو ٶ‪ ِ٫٣‬ډًټ یې جهلل ‪ ‬پو وٮو قٵ څهو و‬

‫وًب پو َ‪٪‬ځ ڂكًٍڀ ٺړٍ وٍ‪.‬‬
‫و ىڃىٍ جً چًٌٌ وپیٿٌچٌ پو ڂهې (جْالڀ) ٌّ وّڅ جً (ډّڃٌٺٍجْۍ) ٌّ‬
‫ځحچګړٍ ذٽ وّڅ وٍ‪ .‬جً پو وې وًجړً وینٌچٌٺې و ضٍّٗ‪ ٩‬جً ٶٌجچینٌ‬
‫ڂ‪ٛ‬حوٌ ىځ ٍْه ؾال ؾال وُ‪.‬‬
‫پو جْالڀ ٺې و ضٍّٗ‪ ٩‬ڂ‪ٛ‬ىٌ (جپيِ ًقْو) جً (ٌٌْټ ‪ٚ‬ٿّی جهلل ‪٪‬ٿْو‬
‫ًْٿّځ) وُ‪ .‬نٌ پو ډېڃٌٺٍجْۍ ٺې و ضٍّٗ‪ ٩‬ڂ‪ٛ‬ىٌ (و نٿٻٌ نٌجىٗحش‬
‫جً ىٌٌْچو) وُ‪ .‬جً جهلل ‪ ‬ضو ٌّجَې و جْالڀ وّڅ و ڂنٿٌ وٍ‪ .‬جهلل‬

‫ﭽﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ‬ ‫ٲٍڂحِّ‪:‬‬

‫ﭹ ﭺ ﭻ ﭼﭼ آل عمزان‪۸٨ :‬‬
‫ضٍؾڃو ‪( :‬جً ىٍ څٌٸ چې پٍضو پو جْالڂو ذٽ وّڅ ٮٌٌه ٺړُ ىېڅٻٿو ذو‬
‫ًٌڅهو ًچو ڂنٽ ِٖ جً ىٯو ذو پو آنٍش ٺې پو َّحڄ ٺحٌجچٌ څهو ًُ)‪.‬‬
‫چٌ آّح څٌٸ وجْې ض‪ ٌٌٛ‬ٺٌپَ ِٖ چې ٌّْٱ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ ذو پو‬
‫جْالڂو پٍضو ذٽ وّڅ ڂنٿَ ًُ؟ جً ّح ذو یې و نپٿٌ ڂٌقّىً چْٻٌچٌ پو‬
‫ڂٿص څهو پٍضو ذٽ ڂٿص ٮٌٌه ٺړٍ ًُ؟ جً ّح ذو یې و ىٯو و جقطٍجڀ جً‬
‫پحْىجٌۍ ٌْګنى پٌٌضو ٺړٍ ًُ؟ جً ّح ذو یې ىځ و ىٯو ڂ‪٣‬حذٵ ٶحچٌڄ‬
‫ګًجٌُ ٺړې ًُ پٻو څنګو چې وجًْنۍ َڂحچې وپحٌپڃحچٌچٌ قحټ وُ؟‬
‫ٌّْٱ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ نٌ ال و ذنىّطٌخ جً ذې ًْۍ پو ًنص ٺې چې ىېڅ‬
‫یې پو ًجٸ ٺې چو ًټ پو ٍٖٸ جً ڂٍٗٺْنٌ څهو و ذُْجٌۍ ج‪٪‬الڄ ٺړٍ ؤ‬

‫پٻو چې جهلل ض‪٫‬حپی ‪ ‬ٲٍڂحِّ‪ :‬ﭽ ﰆ ﰇ ﰈ ﰉ ﰊ ﰋ ﰌ‬

‫ﰍ ﰎ ﰏ ﰐﰑ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ‬

‫‪162‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟﭠ ﭼ يوسف‪-۶٥ :‬‬ ‫ﭕ ﭖﭗ ﭘ ﭙ‬
‫‪۶۸‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬ذېٗٻو ڂح پٍې جّښَ وٍ وّڅ و ىٯٌ نٿٻٌ چې جّڃحڄ چو ٌجًړُ‬
‫پٍ جهلل ‪ ‬جً قحټ وج چې وًب پو آنٍش ىڃىًب ٺحٲٍجڄ وُ‪ .‬جً ڂطحذ‪٫‬ص‬
‫ٺړٍ وٍ ڂح و وّڅ و نپٿٌ پٿًٍچٌ چې جذٍجىْځ‪ ،‬جْكٵ جً ّ‪٫‬ٷٌخ وُ‪ .‬چو‬
‫ښحِّ ڂٌچږ ضو چې ٍّٖٹ ًچٌْٓ پو جهلل ‪ ‬پٌٌٍ ٺٌڀ َٖ)‪.‬‬
‫ًًٌْطو ٌّْٱ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ و ٍٖٸ جً و ضٌقْى و قٷْٷص ذْحڄ ٺٌُ جً‬
‫وج ج‪٪‬الچٌُ چې قٻځ ذو ٌّجَې و جهلل ض‪٫‬حپَ ‪ ‬چٿېږُ جً ‪٪‬رحوش ذحّى‬
‫ٌّجَې و جهلل ‪ ،ًِٖ ‬پٻو چې جهلل ض‪٫‬حپی ‪ ‬پو ىٯو څهو پو قکحیص‬

‫ٲٍڂحِّ‪ :‬ﭽﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ‬
‫ﭶﭷﭸﭹﭺﭻﭼﭽﭾﭿ‬
‫ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋﮌ ﮍ ﮎ ﮏ‬
‫ﮐ ﮑﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛﭼ‬
‫يوسف‪٩١ -۶١ :‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬جٍ َڂح و َچىجڄ وًجړً ڂٿګًٍ! آّح ڂطٳٍٴ نىجّحڄ ٮٌٌه وُ ٺو‬
‫ىٯو جهلل ‪ ‬چې ٌّ وٍ؟ ډېٍ ٶٌُ ٮحپد وٍ‪٪ .‬رحوش چو ٺٌب ضحْې ٮٍْ‬
‫پو جهلل ‪ ‬ڂګٍ و څٌ چٌڂٌچٌ چې چٌڂٌچو ڂٌ جّښِ وُ و ىٯٌ ضحٌْ جً‬
‫ْطحٌْ پٿًٍچٌ‪ .‬چو وٍ ٌجپېږپَ جهلل ‪ ‬پٍ ‪٪‬رحوش و ىٯٌب ٺٌڀ وپْٽ جً‬
‫ْنى‪ .‬چو وٍ قٻٌڂص و ىېچح‪ ،‬ڂګٍ نح٘ و جهلل ‪ ‬وٍ‪ .‬جڂٍ یې ٺړٍ‬
‫پىې چې ‪٪‬رحوش ڂو ٺٌب ضحْې ڂګٍ ٌّجَې و ىڃىه‪ .‬وٮو ْځ وّڅ وٍ‪،‬‬
‫نٌ َّحش نٿٹ چو پٌىېږُ)‪.‬‬

‫‪163‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫چٌ آّح وج ٺېىٍ ِٖ چې ٌّْٱ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ وې و ذنى جً ‪٫ٞ‬ٱ پو‬

‫ًنص ٺې ٍٖٸ پو پٌړ آًجَ ٌوًُ‪ ،‬جً قٻٌڂص وې ٌّجَې و جهلل ‪‬‬
‫ګڼِ‪ ،‬جً ذْح وې و آَجوۍ جً ٶٌش پو ًنص ٺې وٮو قٷْٷص پټٌُ؟! جً و‬
‫پحوٖحه پو وّڅ وې ٲْ‪ٛ‬ٿې ٺٌُ؟ پىجْې قحټ ٺې چې جهلل ض‪٫‬حپَ پو‬
‫َڂٻو ٺې (ضڃٻْڅ) ىځ ًٌٺړ ٍ ًً؟‬
‫ٌّه ذٿو نرٍه چې و ّحوًپٌ ًړ وه ىٯو وج وه چې پو پحٌپڃحڄ جً ًَجٌش‬
‫ٺې ٲٍٴ ڂٌؾٌو وٍ‪ .‬پحٌپڃحڄ ٍّٖ‪٫‬ص جً ٶٌجچْڅ ؾٌړًُ جً ًَجٌضٌچو یې‬
‫ضنٳًًُْ‪ .‬چٌ ىٯو نٿٹ چې پو جًْنٌْ پحٌپڃحچٌچٌ ٺې و جهلل ‪ ‬و وّڅ پو‬
‫نالٰ ٶٌجچْڅ ؾٌړًُ جً ض‪ٌّٛ‬رٌُ یې و ىٯٌب ؾٍڀ ضٍ ىٯٌ ډېٍ وٍ چې‬
‫ؾٌړ ٺړُ ٶٌجچْڅ ‪٪‬ڃٿِ ٺٌُ‪ .‬چٌ پٍ وې جْحِ و ىٯٌ نٿٻٌ جْطىالټ‬
‫چې و ٌّْٱ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ پو ‪٪‬ڃٽ یې پحٌپڃحڄ ضو و ًٌ ضٿٿٌ پپحٌه ٺٌُ‬
‫‪ٚ‬كْف چو وٍ‪ .‬نٌ وج پىې ڂ‪٫‬نَ چو وه چې پو جًْنٌْ قکٌڂطٌچٌ کې‬
‫وې پحٌپڃحڄ ضو ًٌضګ چحؾحتُ جً ًَجش ٶرٿٌټ وې ؾحتُ ِٖ‪.‬‬
‫پو جًْْنٌ ‪٢‬حٮٌضِ چ‪٧‬حڂٌچٌ ٺې چې و جهلل‪ ‬پو وّڅ ٍْه یې ؾګړه‬
‫ج‪٪‬الڄ ٺړې وه‪ ،‬و جهلل ‪ ‬پو وًْطحچٌ ٍْه ؾنګېږُ جً و جهلل ‪ ‬پو‬
‫وښڃنحچٌ ٍْه وًْطۍ جً جّطالٲٌچو ٺٌُ و ًَجٌش ٶرٿٌټ ىځ قٍجڀ جً و‬
‫ٌّْٱ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ پو ‪٪‬ڃٽ جْطىالټ ذح‪٢‬ٽ وٍ‪ .‬ځٻو چې پو جًْْنٌ‬
‫قٻٌڂطٌچٌ ٺې ًٍَّجڄ ىځ و ىڃحٮو جْحِْ ٶحچٌڄ و پحْىجٌۍ جً جقطٍجڀ‬
‫ٌْګنى پٌٌضو ٺٌُ چې و ډېڃٌٺٍجْۍ و ٺٳٍ پٍ ذنٓټ ؾٌړ ٌٍٖ ًُ‪.‬‬
‫پىجْې قحټ ٺې چې جهلل ‪ ‬پو وٮو ډًټ ‪٢‬حٮٌضَ (قَٻَځ) ذحچىې و ٺحٲٍ‬
‫ٺېىپٌ جڂٍ ٺړٍ وٍ پٻو چې ٲٍڂحِّ‪:‬‬

‫ﭽ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨﭼ‬
‫النساء‪٥١ :‬‬

‫‪164‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ضٍؾڃو‪( :‬ٮٌجړُ چې نپٿو و‪ ٌٍ٪‬وٲْ‪ٛ‬ٿې پپحٌه ‪٢‬حٮٌش ضو ٌِّْ‪،‬‬

‫پىجْې قحټ ٺې چې وًب ضو جڂٍ ٌٍٖ چې پو ىٯو (‪٢‬حٮٌش) وې ٺحٲٍ‬
‫ِٖ)‪.‬‬
‫جًِ ٺو څٌ ٸ وج ګٌڂحڄ ٺٌُ چې ٌّْٱ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ ذو ىځ ىڃىٮو‬
‫ډًټ و ‪٢‬حٮٌضِ ٶحچٌڄ و ڂنٿٌ‪ ،‬پحْىٌجۍ جً جقطٍجڀ ٌْګنى پٌٌضو ٺړٍ‬
‫ًُ پىجْې قحټ ٺې چې جهلل ‪ ‬پو ىٯو څهو ذىُ جړًپې ًه جً ىٯو ّې پو‬
‫نپٿٌ ڂهٿ‪ ٌٛ‬ذنىګحچٌ ګٍځٌپَ ؤ‪ ،‬چٌ ّٷْنحً چې وٮو ګٌڂحڄ ٺًٌچٻی ذو‬
‫و جهلل ‪ ‬پو ٌّه پْٯڃرٍ و وًٌٮٌ ًٌّچٻَ‪ ،‬ضٍ ټٌپٌ ذى ٺحٲٍ جً پو‬
‫جْالڂِ ڂٿص څهو ًضٿَ جچٓحڄ ًُ‪.‬‬
‫خ‪ :‬پو جًْنٌْ قٻٌڂطٌچٌ ٺې ًٍَّجڄ و ً‪ ِ٫ٞ‬ٺٳٍُ ٶٌجچْنٌ ڂنٌچٻِ‪،‬‬
‫ڂنٳًّڅ جً پو ىٍ څو ٺې ذحّى و ً‪ ِ٫ٞ‬ٶٌجچْنٌ پحذنى ًُ‪ .‬چٌ آّح و‬
‫ٌّْٱ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ پو ىٻٿو وج ګٌڂحڄ ٺېىپَ ِٖ چې– ڂ‪٫‬حي جهلل‪ -‬ىٯو‬
‫ذو و وٮو ډًټ ً‪ ِ٫ٞ‬ٺٳٍُ‪٦ ،‬حپڃٌ جً ذح‪٢‬ٿٌ ٶٌجچْنٌ پحذنىؤ؟ ٺو څٌٸ‬
‫و ىٯو پو ىٻٿو وٮو ډًټ ګٌڂحڄ ٺٌُ جً ذْح و ىٯو پو ٲ‪٫‬ٽ جْطىالټ‬
‫ٺٌُ‪ ،‬چٌ پو ّٷْنِ ډًټ ذو ىٯو و جهلل ‪ ٌّ ‬پْٯڃرٍ و ٺٳٍُ ٶٌجچْنٌ پو‬
‫ڂنٿٌ ضٌٌڄ ٺړٍ ًُ‪ ،‬چې وج ٺحٌ پو نپٿو ٺٳٍ جً و جْالڀ پو وّڅ څهو‬
‫ًضٽ وُ‪ .‬ځٻو چې جهلل ض‪٫‬حپَ جچرْحء و وې پپحٌه نپٿٌ جڂطٌچٌ ضو ٌجپېږپِ‬
‫وُ چې ىٯٌب ضو و ‪٢‬حٮٌش و پٍېښٌوپٌ جً ٌّجَې و جهلل ‪ ‬و جقٻحڂٌ و‬
‫ڂنٿٌ ض‪٫‬ٿْځ ًٌٺړُ‪ ،‬جهلل ‪ ‬ٲٍڂحِّ ‪:‬‬

‫ﭽﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ‬
‫ﭾﭿ ﭼ النحل‪۶٥ :‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬پو ّٷْڅ ٍْه ڂٌچږ ٌجپېږپَ پو ىٍ جڂص ٺې ٌٌْټ و وې پپحٌه‬
‫چې نٿٻٌ ضو ًًجِّ و جهلل ‪٪ ‬رحوش ًٺړب جً پو ‪٢‬حٮٌش څهو ځحڄ‬
‫ًْحضة)‪.‬‬

‫‪165‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جً ىڃىٮو پْٯحڀ و ٌّْٱ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ و ٌْحپص ىځ ؤ‪ .‬چٌ وج څنګو‬

‫ٺېىجٍ ِٖ چې ٌّْٱ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ وې پو پْٯڃرٍۍ ٍْه ٍْه و‬
‫‪٢‬حٮٌش ٶحچٌڄ ڂنٿَ جً ٲْ‪ٛ‬ٿې وې یې و ىٯو ڂ‪٣‬حذٵ ٺړُ ًُ؟‬
‫ؼ‪ :‬و ٌّْٱ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ ًَجٌش ىٯو ضو و جهلل‪ ‬پو پٌٌُ پو َڂٻو ٺې‬
‫(ضڃٻْڅ) ؤ‪ .‬ىٯو و جهلل ‪ ‬و قٻځ ڂ‪٣‬حذٵ ٲْ‪ٛ‬ٿو ٺٌپو‪ .‬ځٻو ىٯو ضو‬
‫ىېچح ‪ ٌٍٞ‬چٌٗ ٌٌْپَ‪ .‬چو چح پٍْې ٺٌپَ ٌٖ جً چو یې پو ٺٌڂو ٲْ‪ٛ‬ٿو‬
‫ڂؿرًٌٌپَ ٌٖ‪ .‬جً ىڃىٮو و (ضڃٻْڅ ٲَ جألٌ‪ )ٜ‬ڂ‪٫‬نَ وه‪.‬‬
‫چٌ آّح و چڅ َڂحچې پو ‪٢‬حٮٌضِ قٻٌڂطٌچٌ ٺې ىځ ًٍَّجڄ ىڃىٮو ډًټ‬
‫ڂ‪٣‬ٿٵ ‪ٚ‬القْطٌچو پٍُ؟ ضٍ څٌ یې و ٌّْٱ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ پٍ ًٌَجش‬
‫ٶْحِ ‪ٚ‬كْف ِٖ؟‬
‫و چڅ ًٍَّجڄ نٌ پو ټٌپو ڂ‪٫‬نَٰ و ‪٢‬حٮٌضِ ٶٌجچْنٌ پو ذنىًچٌ وجْې ضړټ‬
‫ٌُٖ چې و جْالڀ پو ګټو ىېڅ قٍٺص ًٌڅهو چِٗ ٺٌپَ‪.‬‬
‫ٌّْٱ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ و نپٽ ٺحٌ پو ضٍ ٍْه ٺٌپٌ ٺې پو ىٍ ډًټ ‪٪‬ىپِ‬
‫ض‪٫‬ٷْد جً څحٌچې څهو آَجو ًً‪ .‬ځٻو ٺٿو چې ذحوٖحه ٌّْٱ ‪٪‬ٿْو‬
‫جپٓالڀ پو َچىجڄ څهو ٌجًًېٓص جً ىٯو ذحوٖحه ضو نپٿې نرٍې ًٺړې‪،‬‬

‫چٌ ذحوٖحه یَ پو نرًٍ وجْې ٶحچ‪ ٌٖ ٩‬چې ىٯو ضو ّې ًًّٽ‪ :‬ﭽﭮ ﭯ‬

‫ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭼ يوسف‪٨٩ :‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬ذې ٖٻو ضو چڅ ًٌځ پو ڂٌچږ ٍْه و ڂٍضرې نحًچى جً جڂحچطګٍ‬
‫یې)‪.‬‬
‫ڂٳٍّٓڅ پْٻِ چې ضٍ وې ًًٌْطو و ڂ‪ ٍٛ‬ذحوٖحه ىٓې ضٕ پو چحڂو‬
‫ذحوٖحه ًً‪ ،‬جً چٌٌ ټٌټ ٺحًٌچو ذو ٌّْٱ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ جؾٍج ٺٌټ‪ ،‬جً و‬
‫(‪ )ُُّ٪‬پو چحڂو ذو ّحوېىه‪ .‬ځْنې ‪٪‬ٿڃحء ال وج ىځ ًجّې چې ىٯو پحوٖحه و‬
‫ٌّْٱ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ پو الِ ڂٓٿڃحڄ ٌٖ‪ ،‬جً ضٍ وې ًًٌْطو و ٌّْٱ‬
‫‪٪‬ٿْو جپٓالڀ پٍ وّڅ چٿېىه‪.‬‬

‫‪166‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫چٌ آّح پو جًْْنٌ ‪٢‬حٮٌضِ قٻٌڂطٌچٌ ٺې ىځ ‪ٚ‬حپكٌ ڂٓٿڃحچٌ ًٍَّجچٌ‬

‫ضو ىڃىٮو ڂٍضرو قح‪ٚ‬ٿو وه؟ جً ٺو و چڅ ً‪ْ٫ٞ‬ص و ٌّْٱ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ‬
‫ضٍ ً‪ْ٫ٞ‬طو ذىټ ًُ چٌ ذْح نٌ ٶْحِ چو وٍ ‪ٚ‬كْف‪.‬‬
‫‪ :‬جهلل ض‪٫‬حپَ و ٌّْٱ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ پو ىٻٿو و ضڃٻْڅ یحوًچو ٺړې وه‪:‬‬

‫ﭽ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥﭼ يوسف‪١۶ :‬‬
‫ضٍؾڃو (جً ىڃىٮو ډًټ ڂٌ ٌّْٱ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ ضو ضڃٻْڅ پو َڂٻو ٺې‬
‫ًٌٺړ)‪.‬‬
‫و ضڃٻْڅ پٳ‪ ٥‬پو وې آّص ٺې ڂؿڃٽ وٍ‪ ،‬نٌ پو ذٽ ځحٍ ٺې جهلل ض‪٫‬حپَ‬
‫و وٮو جؾڃحټ ضٳ‪ْٛ‬ٽ وجْې ذْحڄ ٺړٍ وٍ‪:‬‬

‫ﭽﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ‬
‫ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﭼ‬
‫الحج‪٩۶ :‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬ىٯو ٺٓحڄ ٺو چېٍې ًٌٺړً ڂٌچږ وًب ضو پو َڂٻو ٺې ضڃٻْڅ‬
‫چٌ ٶحتڃٌُ وًب پڃٌچځ جً ًٌٺٌُ َٺحش جً جڂٍ ذو ٺٌُ نٿٻٌ ضو پو‬
‫چْٻۍ جً ڂن‪ ٩‬ٺٌُ ذو نٿٹ پو ذىۍ جً نح٘ و جهلل‪ ‬پو جنطْحٌ ٺې وه‬
‫آنٍه نحضڃو و ټٌپٌ ٺحًٌچٌ)‪.‬‬
‫وج چې و یٌْٱ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ پو ىٻٿو ىځ جهلل ‪ ‬ىٯو ضو و ضڃٻْڅ یحوًچو‬
‫ٺړې وه‪ ،‬چٌ ّٷْنحً چې ٌّْٱ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ ىځ پو ىڃىٮٌ نٿٻٌ څهو ؤ‬
‫چې و ٶىٌش پو ًنص پو نٿٻٌ پڃٌچځٌچو وًٌُ‪َ ،‬ٺحش ًٌٺٌُ‪ ،‬جڂٍ‬
‫ذحپڃ‪ ًٍٰ٫‬جً چيَ ‪٪‬څ جپڃنٻٍ ٺٌُ‪ .‬جً پىې پړ ٺې ضٍ ټٌپٌ پٌٍ ڂ‪ًٍٰ٫‬‬
‫(ضٌقْى) جً ضٍ ټٌپٌ پٌٍ ڂنٻٍ (ٍٖٸ) وٍ‪.‬‬
‫یٌْٱ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ و نپٿٌ پٿًٍچٌ و قٵ وّڅ جضرح‪ ٨‬جً پو ىٯو یې ٲْ‪ٛ‬ٿو‬
‫ٺٌپو‪ .‬پو ىٯو ٶحچٌڄ یې ىېڅٻٿو ٲْ‪ٛ‬ٿو چو ٺٌپو چې جهلل ‪ ‬چو ًً چحَټ‬

‫‪167‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٺړٍ‪ .‬جً چو یې ىځ و جهلل ‪ ‬و ٶحچٌڄ نالٰ و چًٌٌ ٶٌجچْنٌ ؾٌړًپٌ ضو‬
‫جؾحَه ًٌٺٌپو‪ .‬جً ٺو څٌٸ و ىٯو ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ پو ىٻٿو و وې پو نالٰ‬
‫‪٪‬ٷْىه ًپٍُ ىٯو ڂٓٿڃحڄ چِٗ پحضې ٺېىٍ‪.‬‬
‫و جًْنۍ َڂحچې پو ‪٢‬حٮٌضِ قٻٌڂطٌچٌ ٺې نٌ ٺو ٺٌڀ ًٍَّ ٌّجَې و‬
‫جْالڀ پپحٌه ٌّ جوچَ ٺحٌ ىځ ًٺړُ چٌ ٲٌٌجً پو ً‪ْ٦‬ٳې څهو ذٍ‪ٍٰ٢‬‬
‫ٺېږُ‪ ،‬جً ّح جْحِْ ٶحچٌڄ جً قٻٌڂص ضو و نْحچص پو ؾٍڀ َچىجڄ ضو‬
‫ًٌٮٌٌځٌټ ٺېږُ‪ .‬جً ٺو چېٍې ټٌټ قٻٌڂص جً ًَجٌضٌچو و جچطهحذحضٌ پو‬
‫الٌٍ ىځ و ڂٓٿڃحچحچٌ الِ ضو ًٌِٖ چٌ ذْح ىځ ًٌضو و قٻٌڂص ٺٌپٌ‬
‫ٲٍ‪ٚ‬ص چو ًٌٺٌټ ٺېږُ‪ ،‬پٻو چې و جْالڂِ چړۍ پو ځْنې وًپطٌچٌ ٺې‬
‫ًپْىټ ٌٖټ‪ .‬چٌ پٍ ىڃىې جْحِ و ٌّْٱ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ پو ٺحٌ جْطىالټ‬
‫ٺٌټ ٌّجَې ٌّه ذيحچو وه جً ذّ‪.‬‬
‫–‬
‫ځْنې ىٯو ڂٓٿڃحچحڄ چې پو َړًچٌٺې یې و ډّڃٌٺٍجْۍ ڂٍ‪ ٜ‬ځحٍ‬
‫چٌْپَ پو ډېڃٌٺٍجټْٻٌ چ‪٧‬حڂٌچٌٺې و نپٽ ڂٗحٌٺص پپحٌه و چؿحِٖ‬
‫ٌقڃس جهلل ‪٪‬ٿیو پو ‪٪‬ڃٽ جْطىالټ ٺٌُ‪ ،‬جً ًجیِ چې چؿحِٖ ٍْه پىې‬
‫چې ٌّ ڂٓٿڃحڄ پحوٖحه ًً نٌ جْالڂِ قٻٌڂص یې چو ًً چحٲً ٺړٍ‪ .‬جً‬
‫پىې ٍْه ذْح ىځ ٌٌْټ جهلل ‪ ‬ىٯو ْطحّٿَ جً ىٯو ضو یې (‪٪‬رى‪ٚ‬حپف)‬
‫ًّٿِ جً پٍ ىٯو یې ٮحّرحچو ؾنحَه ىځ ٺړې وه‪ .‬چٌ ٺو پو جًْنِ ًنص ٺې‬
‫ىځ ٺٌڀ پحوٖحه جْالڂِ چ‪٧‬حڀ چحٲً چو ٺړُ جً ّح چٌٌ ڂٓٿڃحچحڄ پو ٌّ ٮٍْ‬
‫جْالڂِ چ‪٧‬حڀ ٺې ذٍنو ًجنٿِ څو چحًٌج نرٍه چو وه‬

‫چؿحِٖ (ٌـ) و قرٗې ىٯو پحوٖحه ًً چې و چرٌش پو پنځځ ٺحټ یې ىٯٌ‬

‫ڂٓٿڃحچٌ ڂيحؾٍّنٌ ضو پنحه ًٌٺړه چې ٌٌْټ جهلل ‪ ‬پو ڂٻې ڂٻٍڂې‬
‫څهو ًٌپېږپِ ؤ‪ .‬وې پحوٖحه و ىڃىٮٌ ڂيحؾٍّنٌ پو الِ جْالڀ ٶرٌټ ٺړ‬

‫‪168‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جً ڂْٓكْص یې پٍېښٌو‪ .‬ىٯو ڂيحؾٍّڅ پو ډیٍ ‪ُ٪‬ش جً جقطٍجڀ ًْحضٽ‪.‬‬

‫ٺٿو چې ٶٌٍّٗ و ڂيحؾٍّنٌ و ذېٍضو ًٌْپحٌپٌ پو ىىٰ ٌّ وًه ٺُْٓ‬
‫ًٲى ىٯو ضو پو ډېًٍ ٌْٮحضٌچٌ ٍْه ًٌ ًپېږه‪ ،‬پو ڂنحٶٗې جً ضكٷْٵ‬
‫ًًٌْطو ىٯو ضو ښٻحٌه ٌٖه چې ٶٍّٕ ‪٦‬حپڃحڄ وُ جً ذحّى ڂيحؾٍّڅ ًٌ‬
‫ًچو ْپحٌټ ِٖ‪ .‬ىڃحٮو ؤ چې و ٶٌٍّٗ ًٲى یې چحڂٍجوه ٌن‪ٛ‬ص ٺړ‪.‬‬
‫چؿحِٖ (ٌـ) ًًٌْطو ٌٌْټ جهلل ‪ ‬ضو نرٍ ًٌ ًپېږه چې وه و ؾ‪٫‬ٳٍ ذڅ‬
‫جذِ ‪٢‬حپد (ٌ‪ٞ‬ی جهلل ‪٪‬نو) پو الِ جْالڀ ٶرٌټ ٺړٍ جً پو ٌٌْټ جهلل ‪‬‬
‫ٍْه یې و ىٯو پو ًجْ‪٣‬و ذْ‪٫‬ص ٺړٍ وٍ‪ .‬جً ذْح یې پو ٌّه ڂٍقٿو ٺې‬
‫نپٽ ًٍَ و ٌّ پٌٍ ًٲى پو ڂٿګٍضْح و ٌٌْټ جهلل ‪ ‬و ضأیْى جً چ‪ٍٛ‬ش‬
‫پپحٌه ًٌ ًپېږه جً ضٍې ًیې ٮٌښطٽ چې ٺو ٌٌْټ جهلل ‪ ‬ٮٌجړُ چٌ‬
‫ڂىّنې ڂنٌٌې ضو ذو ىؿٍش ًٌ ًٺړُ‪ٌٌْ .‬ټ جهلل ‪ ‬ىٯو ضو و‪٪‬ح ًٺړه‪ ،‬جً‬
‫ٺٿو چې ىٯو ًٲحش ٌٖ چٌ ٌٌْټ جهلل ‪ ‬پو ڂىّنو ڂنٌٌه ٺې و ىٯو‬
‫ٮحّرحچو ؾنحَه ىځ ًٺړه‪.‬‬
‫وج چې جًِ ځ ْنې نٿٹ وج جْطىالټ ٺٌُ چې ىٯو ڂٓٿڃحڄ ًً نٌ‬
‫جْالڂِ ٍّٖ‪٫‬ص یې چو ًً چحٲً ٺړٍ‪ ،‬چٌ ٺو وًب ىځ وج ٺحٌ ًٺړُ ىېڅ‬
‫ذحٸ چو پٍُ‪ .‬وٮو جْطىالټ پو الچىې څٌ ًؾيٌ ذح‪٢‬ٽ وٍ‪:‬‬
‫‪۳‬ــ پىٍ جړه چې ىٯو جْالڂِ ٍّٖ‪٫‬ص چو ًً چحٲً ٺړٍ و وې و‪ ٌٍ٪‬پو‬
‫پًٍچٻٌ ٍْه ىېڅ ٶ‪ ِ٫٣‬جً و ج‪٪‬طرحٌ ًړ والّٽ چٗطو‪ .‬و چؿحِٖ (ٌـ)‬
‫ٮحترحچو جّڃحڄ ٌجًړټ‪ ،‬ڂٓٿڃحچحچٌ پو ځحڄ ٍْه نٌچىُ ٺٌټ‪ ،‬و نپٿٌ‬
‫ذ‪ٍٍّّ٣‬ٻحچٌ (ڂْٓكِ ‪٪‬ٿڃحؤ) ڂهحپٳص جً ٌٌْټ جهلل‪ ‬ضو نپٽ ًٍَ جً‬
‫ٖپْطو ٺٓحڄ و ضأیْى جً چ‪ٍٛ‬ش پپحٌه ًٌپېږټ‪ ،‬وج ټٌټ پىې والپص ٺٌُ‬
‫چې ىٯو وې و ڂٓٿڃحچۍ پو قحپص ٺې و ‪٢‬حٮٌش پو قٻځ جً چ‪٧‬حڀ‬
‫ٲْ‪ٛ‬ٿې ًچو ٺړُ‪.‬‬
‫‪۱‬ــ و چؿحِٖ (ٌـ) پو ً‪ْ٫ٞ‬ص جْطىالټ ٺٌټ ٶْحِ وٍ‪ .‬جً ٶْحِ پو‬
‫ج‪ٌٚ‬پٌ ٺې وې ضو ًجِّ چې ٌّه وجْې قحوغو چې و ٍٖ‪٪‬ې چ‪ ٙ‬و ىٯې‬

‫‪169‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پو ىٻٿو ڂٌؾٌو چو ًُ و ٌّې ذٿې وجْې قحوغې قٻځ پو ىٯې ًپګٌپَ‬
‫ِٖ چې و ٍٖ‪٪‬ې چ‪ًٌ ٙ‬ذحچىې ڂٌؾٌو ًُ‪ .‬نٌ ٍٖ‪ ٠‬یې وج وٍ چې و‬
‫وًجړً قحوغٌ ضٍ ڂنځ ڂٗطٍٸ ‪٪‬ٿص ڂٌؾٌو ًُ جً و وًجړً ضٍ ڂنځ ٲٍٴ‬
‫ڂٌؾٌو چو ًُ‪ .‬جً و ٶْحِ پو ٍٖ‪ٌ٢‬چٌ څهو ٌّ وج ىځ وٍ چې ‪ :‬ىٯو ٲٍ‪٨‬‬
‫چې پٍ ج‪ٚ‬ٽ ٶْحِ ٺېږُ پو ىٯې ٺې ذو چ‪ ٙ‬ڂٌؾٌو چو ًُ‪.‬‬
‫وپطو جًِ و چؿحِٖ (ٌـ) ‪٪‬ڃٽ ج‪ٚ‬ٽ ګٍځٌټ ٌٍٖ جً پو جًْنۍ َڂحچو‬
‫ٺې پو ډېڃٌٺٍجضْٹ قٻٌڂص ٺې ڂٗحٌٺص ٲٍ‪ ٨‬ګٍځٌټ ٌٍٖ‪ .‬جً و‬
‫وًجړً ضٍڂنځ و ٍّٖ‪٫‬ص چو ضنٳًًْټ ڂٗطٍٸ ‪٪‬ٿص ګٍځٌټ ٌُٖ وٍ‪ .‬نٌ‬
‫وٮو ٶْحِ ځٻو ‪ٚ‬كْف چو وٍ چې وپطو و ٲٍ‪٪‬ې پو ىٻٿو ‪ٍّٚ‬ف‬
‫چ‪ً ٌ٘ٛ‬ؾٌو پٍُ جً ىٯو وج چې ىٍ څٌٸ چې ٍّٖ‪٫‬ص (قَٻَځ) ًچو ګڼِ‬
‫ىٯو ڂٓٿڃحڄ چِٗ پحضې ٺېىٍ‪ ،‬پٻو چې جهلل ‪ ‬پو ‪ٍٚ‬جقص ٍْه‬
‫ٲٍڂحِّ‪:‬‬

‫ﭽﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ‬
‫ﯦﯧﯨﯩﯪﯫﯬﯭﯮﯯﭼ‬
‫النساء‪٥٨ :‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬ٶٓځ وٍ پو ٌخ ْطح چې چو ڂإڂنحڄ ٺېږُ وًب ضٍ ىٯو پٌٌې‬
‫چې قَٻَځ (ٲْ‪ٛ‬ٿو ٺًٌچٻَ) چو ٺړُ ضح پو ىٯٌ ٖهړً ٺې چې پېښې‬
‫ٌٖې و وًب ضٍ ڂنځ جً ذْح ًچو ڂٌڂِ وًب پو نپٿٌ َړًچٌ ٺې چحٌج‪ِٞ‬‬
‫ْطح پو ٲْ‪ٛ‬ٿِ‪ ،‬جً ًڂنِ وًب ْطح نرٍه پو ڂنٿٌ ٍْه (ذې پو ؾګړې)‪.‬‬
‫جً ىڃىجٌچګو جهلل ‪ ‬ٲٍڂحِّ‪:‬‬

‫‪170‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ﭽﭑﭒﭓﭔﭕ ﭖﭗﭘﭙﭚﭛﭜﭝ‬
‫ﭞﭟﭠﭡﭢﭣﭤﭥﭦﭧﭨ‬
‫ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭼ النساء‪٥١ :‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬آّح چو ګٌٌې ىٯو نٿٹ چې ګٌڂحڄ ٺٌُ چې جّڃحڄ یې ٌجًړٍ پٍ‬
‫ىٯو ٺطحخ چې چحَټ ٌٍٖ وٍ ضح ضو‪ ،‬جً پٍ ىٯو چې چحَټ ٌٍٖ ًً ضٍ ضح و‬
‫ڂهو‪ .‬ٮٌجړُ و ٲْ‪ٛ‬ٿې پپحٌه ًړجچىې ِٖ ‪٢‬حٮٌش ضو‪ ،‬پىجْې قحټ ٺې‬
‫چې وًب ضو جڂٍ ٌٍٖ چې پٍ ‪٢‬حٮٌش ٺحٲٍ ِٖ (ًیې چو ڂنِ) جً ْٖ‪٣‬حڄ‬
‫ٮٌجړُ ىٯٌب ډېٍ َّحش ګڃٍجىحڄ ٺړُ)‪.‬‬
‫چٌ آّح وج ًٌج وه چې و ٍٖ‪ ِ٪‬چ‪ ٙ‬پو ٖطٌڄ ٍْه وې پو ٶْحِ ‪٪‬ڃٽ‬
‫ًٺړً؟ پىجْې قحټ ٺې چې ج‪ٌٚ‬پِ ٶح‪٪‬ىه وج وه چې و ٍٖ‪ ِ٪‬چ‪ ٙ‬پو‬
‫ٖطٌڄ کې ٶْحِ ‪ٚ‬كْف چو وٍ‪.‬‬
‫‪۱‬ــ و چؿحِٖ (ٌـ) پو ًنص ٺې ٍّٖ‪٫‬ص ڂٻڃٽ ٌٍٖ چو ًً‪ .‬جً چو ىٯو ضو‬
‫و ڂٓحٲې و پٍْې ًجپِ جً و ڂٌج‪ٚ‬الضٌ و ًْحتٿٌ و چٗطٌجپِ پو جڂٿو و‬
‫ىٍې ًٌځې‪ ،‬ىٳطې جً ڂْحٖطې جقٻحڀ ًٌٌْېىټ‪ .‬ىٯو پو ىٯٌڂٍه څو‬
‫ڂٻٿٱ ًً چې ًٌْېىپِ ًً‪ .‬نٌ جًِ چې ٍّٖ‪٫‬ص ڂٻڃٽ وٍ جً ټٌټ‬
‫ٍّٖ‪٫‬ص پو ٌّ ځحٍ ڂٌچږ ضو ٌجٌْېىپَ وٍ چٌ و ډېڃٌٺٍجْۍ ‪٪‬حٖٷحڄ‬
‫څنګو جًْنَ ڂٻڃٽ ٍّٖ‪٫‬ص پٍېږوُ جً و ىٯو ًنص پىجْې ٌّ ‪٪‬ڃٽ‬
‫جْطىالټ ٺٌُ چې ال ىٯو ًنص ٍّٖ‪٫‬ص چو ؤ ڂٻڃٽ ٌٍٖ؟!‬

‫ْْٻٌپٍ جً ٮٍخ پٿٌُ ‪٪‬نح‪ ٍٚ‬چې پو جْالڂِ چړۍ ٺې و ډّڃٌٺٍجْۍ و‬

‫نپًٍپٌ جً چحٲًًپٌ پو ىڅو ٺې وُ ٮٌجړُ و ڂٓٿڃحچحچٌ و ضېٍ جّٓطٿٌ‬
‫پو ىىٰ ٮٍذِ ذې وّنې ډېڃٌٺٍجْۍ ضو و جْالڀ و (ٌٌٍٰٖ) چٌڀ ًٌٺړُ‬

‫‪171‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جً پو وًٌٮٌ ضرٿْٯحش ٺٌُ چې ډّڃٌٺٍجِْ و ٌٌٍٖ ٌّ ڂطٍٶِ ٖٻٽ‬

‫وٍ‪ ،‬جً پو ‪٪‬ڃٿِ ٺېىپٌ یې و جْالڀ ٌٖجٌِّ چ‪٧‬حڀ ‪٪‬ڃٿِ ٺېږُ‪.‬‬
‫جڂٍّٻح جً چًٌٌ ‪ٚ‬ٿْرِ ڂٿګًٍ یې چې ٺٿو جٲٯحچٓطحڄ و ذې وٌّٯو جً‬
‫ْهطٌ ذڃرحٌٌّ جً و وجنٿِ ڂنحٲٷٌ جً ؾحٌٌْْ ډپٌ ټپٿٌ پو ڂټ ضٓهٍْ‬
‫ٺړ جً و پٓګٌچٌ ًٌَ ڂٓٿڃحچحچٌ پو ًژپٌ ًًٌْطو یې ًٮٌښطٽ وپطو ٌّ‬
‫ٮالڀ جً ذې ًجٺو قٻٌڂص ؾٌړ ٺړُ جً ذْح و ىٯو پو الٌې نپٽ پٌځِ‬
‫جٖٯحټ ضو و ؾٌجَ والّٽ ذٍجذٍ ٺړٍ‪ ،‬چٌ وپطو یې ىځ و ډېڃٌٺٍجْۍ چٯحٌه‬
‫ًډچګٌپو جً ٌّ څٌ جؾٍْ‪ ،‬پو ډجپًٍ جنْٓطٽ ٌُٖ‪ ،‬جً پو ٮٍخ څهو ٌّ‬
‫څٌ ٌج‪ٚ‬حوٌ ٌُٖ ْْٻٌپٍ جٲٯحچحڄ یې پو پًٍچیٌ ٺڃٌچٓطحچٌ جً و ىٯٌب‬
‫پو ڂٿګًٍ ڂٿْٗو ډپٌ ٍْه و ډّڃٌٺٍجْۍ پو ًچىٌ ًضړټ جً و ىٯٌب پٍ‬

‫ڂرحٌٸ آّص پو ىٯو نْڃو ٺې‬ ‫ﭽﮞ ﮟ ﮠﭼ‬ ‫ٍْ یې ىځ و‬

‫پْٻٿَ ؤ چې و ىڃىٮٌ جٖٯحپګًٍ پهٌج یې پٍ ٍْ و پٌّې ؾٍګېى نْڃې‬
‫پو چحڂو وًٌپې ًه‪.‬‬
‫ډّڃٌٺٍجْۍ ضو و ٌٌٍٖ پو چٌڀ ًٌٺٌپٌ ىٯو چو جْالڂِ ٺېږُ‪ ،‬پٻو‬
‫څنګو چې ٍٖجخ و (ًٌقِ ڂًٍٗذحضٌ) جً َچح و (ؾنِٓ ضٷح‪ٞ‬ح) پو چٌڂٌچٌ‬
‫چو قالپېږُ‪.‬‬
‫و جْالڀ و ٌٌٍٖ جً و ډّڃٌٺٍجْۍ و پحٌپڃحڄ ضٍ ڂنځ و قٵ جً و ذح‪٢‬ٽ‬
‫ضٌپًٍْچو وُ چې ځْنې یې پو الچىې ډًټ ّحوًً‪:‬‬

‫جًټ ضٌپٍْ‬
‫و جْالڀ (ٌٌٖې) و ڂإڂنٌ‪ ،‬ڂٌقىً جً ٍّٖ‪٫‬ص ڂنٌچٻٌ ڂٓٿڃحچحچٌ ضٍ‬
‫ڂنځ ًُ‪ ،‬پىجْې قحټ ٺې چې (پحٌپڃحچِ ٌأّو جنْٓطٽ) و وجْې ٌّ‬
‫ڂؿٿّ و ج‪ٟ٪‬حؤ ضٍ ڂنځ ًُ چې پو ىٯو ٺې ڂٓٿڃحڄ‪ ،‬ىنىً‪ ،‬چ‪ٍٛ‬جچِ‪،‬‬
‫ّيٌوُ‪ ،‬ٺڃٌچٓص جً ڂٿكى ټٌټ پو ٌّ ډًټ و(ٌأّې ًٌٺٌپٌ) قٵ پٍُ‪ ،‬جً‬

‫‪172‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٲْ‪ٛ‬ٿو ًٌٺښې و قٵ جً و وپْٽ و ٶٌش پٍ ذنٓټ چو‪ ،‬ذٿکې و جٺػٍّص و‬

‫ٌأیٌ پٍ ذنٓټ ٺېږُ‪.‬‬
‫ٶٍآڄ کٍیځ چې ٺٿو و ٌٌٍٖ آّص يٺٍ ٺٌُ‪ ،‬چٌ و وجْې ڂإڂنحچٌ پپحٌه‬
‫یې و ً‪ٚ‬ٱ پو ډًټ يٺٍ ٺٌُ چې ىٯٌب پٍ جهلل ‪ ‬جّڃحڄ ٌجًړٍ وٍ‪ ،‬پٍ‬
‫جهلل ‪ ‬ضٌٺٽ ٺٌُ‪ ،‬پو پٌٌّ ګنحىٌچٌ جً و ذې قْحّۍ پو ٺحًٌچٌ ځحڄ‬
‫ْحضِ‪ ،‬چې ٺٿو پو ٶيٍ ِٖ ذښنو ٺٌُ‪ ،‬ىٯٌب ىٯو نٿک وُ چې و ٌخ‬
‫ذٿنو یې ڂنٿې‪ ،‬پڃٌچځٌچو یې وًٌپِ‪ ،‬ٺحٌ یې پو ٌٌٍٖ ٍْه ًُ‪ ،‬جً و‬
‫جهلل ‪ ‬پو ًٌٺړې جچٳحٴ ٺٌُ‪ ،‬جً چې ٺٿو ضېٍٍ پٍې ًِٖ ذىټ جنٿِ‪.‬‬

‫ٶٍآڄ ڂؿْى ًجِّ‪ :‬ﭽﮞ ﮟ ﮠﭼ‪ ،‬نٌ ډېڃٌٺٍجِْ جً پحٌپڃحچِ‬

‫ّ‪٫‬نې پو جْالڀ ٺې ذو‬ ‫ٌأّو جنْٓطنو ًجّې‪:‬‬
‫ٌٌٍٖ ٌّجَې و ڂإڂنحچٌ ضٍڂنځ ًُ‪ ،‬نٌ پو ډېڃٌٺٍجْۍ ٺې ذو ٌٌٍٖ و‬
‫ڂإڂنحچٌ جً ٺحٲًٍ ټٌپٌ ضٍ ڂنځ ًُ‪ .‬چٌ پو ىڃىې جْحِ و جْالڀ (ٌٌٍٖ)‬
‫جً و ډّڃٌٺٍجْۍ (ٌأیو جنیٓطٽ) وًجړه ٌّ َٖ ګڼٽ پو قٷْٷص ٺې و قٵ‬
‫جً و ذح‪٢‬ٽ ٌَّٖ ګڼٽ وُ‪.‬‬
‫وًىځ ضٌپٍْ‬
‫و جْالڀ ٌٌٍٖ ٌّ جپيِ قٻځ جً ٍٖ‪ ِ٪‬ڂنيؽ وُ چې پو ًقْې چحَټ‬
‫ٌٍٖ جً و جهلل ٌٌْټ ‪٪ ‬ڃٿِ ٺړٍ وٍ‪ .‬نٌ ډّڃٌٺٍجِْ و ذٍٗ و ىٌی‬
‫جً ىٌِ پٍ ذنٓټ و ٺٳحًٌ پهٌج ٌّ ً‪ ٌٍٖ ٩ٞ‬چ‪٧‬حڀ جً ٌّه ذې وّنو‬
‫ڂٳٻٌٌه وه‪.‬‬
‫وٌّځ ضٌپٍْ‬
‫و جْالڀ ٌٌٍٖ پو ىٯٌ جڂًٌٌ ٺې ٺېږُ چې ىٿطو (ٍٖ‪ ِ٪‬چ‪ )ٙ‬ڂٌؾٌو‬
‫چو ًُ‪ .‬جً چې ٺٿو (ٍٖ‪ ِ٪‬چ‪ )ٙ‬ڂٌؾٌو ِٖ چٌ ذْح ٌٌٍٖ ضو ځحٍ‬
‫چٗطو‪ .‬نٌ پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې جْحْحً و جهلل ‪ ‬جقٻحڂٌ جً ٍّٖ‪٫‬ص ضو‬

‫‪173‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ځحٍ چٗطو‪ .‬ځٻو چې پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې و(قحٺڃْص) جً (ضٍّٗ‪ )٩‬قٵ پو‬

‫ڂ‪٣‬ٿٵ ډ ًټ پو ًپّ پٌٌې جړه پٍُ چې جٺػٍّص یې ضڃػْٿٌُ‪.‬‬
‫څٿٌٌڀ ضٌپٍْ‬
‫پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې (جٺػٍّص) و (جهلل) ڂٍضرو پٍُ چې ذحّى پو نپٿو نٌښو‬
‫ٶٌجچْڅ ؾٌړ ٺړُ‪ ،‬جً و ٶٌجچْنٌ پو ً‪ ٩ٞ‬ٺې ىېڅ نحٌؾِ ‪٢‬حٶص (ًقْو)‬
‫و ڂىجنٿې قٵ چو پٍُ‪ .‬نٌ و جْالڀ پو ٌٌٍٖ ٺې جٺػٍّص چو ٌّجَې وج‬
‫چې (ڂٍَُِّٗ‪ )٨‬جً (ڂُ‪َ٣‬ح‪ )٨‬چو وٍ‪ ،‬ذٿکې ڂأڂٌٌ‪ ،‬ڂٿطُڀ جً ڂ‪ ٩ْ٣‬وُ چې پو‬
‫ىٍڅو ٺې ذو و جهلل‪ ‬جً و ىٯو و ٌٌْټ ‪ ‬نرٍه جً و(أًألڂٍ) نرٍه ڂنِ‪،‬‬
‫ضٍڅٌ یې چې ًٌضو و ڂ‪ْٛ٫‬ص جڂٍ چو ًُ ٺړٍ‪.‬‬
‫پو ٌٌٍٖ ٺې جڂحڀ پو ىٍڅو ٺې و جٺػٍّص و قٻځ پو ڂنٿٌ ڂٿُڀ چو وٍ‪،‬‬
‫ذٿکې جٺػٍّص و جڂحڀ پو ‪٢‬ح‪٪‬ص ڂٿُڀ وٍ ضٍ ىٯو ًنطو چې ‪٢‬ح‪٪‬ص پو‬
‫ڂ‪ ًٍٰ٫‬ٺې ًُ‪.‬‬
‫پنځځ ضٌپٍْ‪:‬‬
‫پو ډېڃٌٺٍجْۍ ٺې و ٶحچٌڄ ڂ‪ٛ‬ىٌ و نٿٻٌ نٌجىٗحش جً و قٵ ڂ‪ْ٫‬حٌ‬
‫و(جٺػٍّص ٌأّو) وه‪ .‬نٌ و جْالڀ پو ٌٌٍٖ ٺې جٺػٍّص و جقٻحڂٌ پو‬
‫ً‪ ٩ٞ‬جً ڂ‪ْ٫‬حٌّص ٺې ىېڅ ونٽ چو پٍُ‪ ،‬ذٿکې و جٺػٍّص پٍځحٍ و‬
‫وپْٽ ٶٌش ج‪٪‬طرحٌ پٍُ ٺو څو ىځ چې و ٌّٖه‪ ٙ‬پهٌج ًړجچىې ِٖ‪.‬‬
‫ٖپږڀ ضٌپٍْ‬
‫ډېڃٌٺٍجِْ و جًٌپح پو ىٯې جپكحو ځپٿې ټٌپنو ٺې پْىج ٌٖې جً چٗأش‬
‫یې ٺړٍ چې ىٿطو (وّڅ) و ژًچىجً چ‪٧‬حڀ پو ټٌپٌ چحًٌ ٺې (ذَ ًجٺو)‬
‫ٌٖی جً ٌّجَې و ٺٿْٓح پو ٺٌچؽ ٺې ذنىُ وٍ‪ .‬نٌ ٌٌٍٖ ذْح و جْالڀ‬
‫چ‪٧‬حڀ وٍ چې و ژًچى جً چ‪٧‬حڀ پو ىٯٌ ټٌپٌ چحًٌ ٺې چې ‪ٍّٚ‬ف چ‪ٌ٘ٛ‬‬
‫ًٌٺښې ڂٌؾٌو چو ًُ نپٽ ضأغٍْ پٍُ‪ ،‬جً ڂٓٿڃحچحڄ یې ‪٪‬ڃٿِ ٺٌپٌ ضو‬
‫ضٌّٗٵ ٌُٖ وُ‪.‬‬

‫‪174‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫چٌ و پٌٌضنٌْ ضٌپًٍْچٌ پٍ جْحِ و(جْالڀ ٌٌٍٖ) جً و(ډّڃٌٺٍجْۍ ٌأیو‬

‫جنیٓطٽ) وًه ؾال ؾال چ‪٧‬حڂٌچو وُ چې ٌّ یې پو جْالڀ جً ذٽ یې پو‬
‫جپكحو څهو ٍْچْنو جنٿِ‪.‬‬
‫جً ىٯو نٿٹ چې ٺٌښښ ٺٌُ ډېڃٌٺٍجِْ نٿٻٌ ضو و جْالڀ و ٌٌٍٖ‬
‫ڂٍجوٰ ښٻحٌه ٺړُ ىٯٌب ّح و جْالڀ و ٌٌٍٖ چ‪٧‬حڀ جً قْػْص چو‬
‫پْژچِ‪ّ ،‬ح ډېڃٌٺٍجِْ چو پْژچِ‪ ،‬جً ّح وًجړه ښو پْژچِ‪ ،‬نٌ و ڂنحٲٷص پو‬
‫ڂهِ و ډېڃٌٺٍجْۍ ٺٳٍُ چ‪٧‬حڀ ‪٪‬حڂٌ ڂٓٿڃحچحچٌ ضو و جْالڀ و ٌٌٍٖ‬
‫پو ٶحپد ٺې ًٌ ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺٌُ‪ ،‬ضٍ څٌ ڂٓٿڃحچحڄ پو ىٯې څهو ٺٍٺو ًچو‬
‫ٺړُ جً ًیې ڂنِ‪.‬‬

‫ځْنې جْالڂِ ضن‪ْ٧‬ڃٌچو جً ّح جٖهح٘ و و‪ٌ٪‬ش و ڂ‪ٛ‬ٿكص پو ذيحچو پو‬

‫ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې ذٍنو جنٿِ‪ ،‬جً وج وپْٽ چِْٓ چې ٺو وًب و‬
‫جچطهحذېىپٌ پپحٌه ًچو وٌېږُ ٺېىٍ ِٖ ىٿطو ٌّ ذٽ جْالڀ وښڃڅ ضن‪ْ٧‬ځ‬
‫جً ّح ٖه‪ ٙ‬ىٯو ځحٍ جٖٯحټ ٺړُ‪ .‬جً ّح وج وپْٽ چِْٓ چې وًب‬
‫ٺٌښښ ٺٌُ چې و پحٌپڃحڄ پو الٌې و جْالڂِ ٶٌجچْنٌ و ‪٪‬ڃٿِ ٺٌپٌ‬
‫پپحٌه َڂْنو ذٍجذٍه ٺړُ‪ .‬جً ّح ىځ پىې نرٍه جْطىالټ ٺٌُ چې پو‬
‫ډېڃٌٺٍجټْٻٌ چ‪٧‬حڂٌچٌ جً قٻٌڂطٌچٌ ٺې و ىٯو چح پپحٌه و و‪ٌ٪‬ضِ‬
‫ٲ‪٫‬حپْص ‪٪‬ٿنِ جؾحَه ڂٌؾٌوه ًُ چې ډېڃٌٺٍجِْ ڂنِ‪ ،‬جً و‬
‫ډېڃٌٺٍجټْٹ چ‪٧‬حڀ پو چٌٺحټ ٺې جًْېږُ‪ .‬نٌ ىٯو څٌٸ چې پو‬
‫ډېڃٌٺٍجټْٹ چٌٺحټ څهو و ذحچىې ًُ ىٯٌب پو ډًټ ډًټ ڂكىًوّطٌچٌ‬
‫ٍْه ڂم ًُ‪ .‬چٌ و وې پپحٌه چې پو ‪٪‬ٿنِ ډًټ و‪ٌ٪‬ش ًٺٌپَ ِٖ جً و‬
‫ټٌپنې ټٌپٌ ‪٢‬رٷٌضو نپٽ ٮږ پو ښٻحٌه ًًٌٌٌْپَ ِٖ‪ ،‬چٌ و و‪ٌ٪‬ش‬

‫‪175‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ڂ‪ٛ‬ٿكص وج ضٷح‪ٞ‬ح ٺٌُ چې پو ډېڃٌٺٍجټْٹ ؾٌړښص ٺې وې وچنو ٺحٌ‬

‫ًٺړجٍ ِٖ‪ ،‬جً پو ډېڃٌٺٍجْۍ ٺې و ذْحڄ پو آَجوۍ وې جْطٳحوه ًِٖ‬
‫و پٌٌضنۍ ٖريې جً ًىڃِ والّٿٌ جً ذيحچٌ پو ىٻٿو وج الچىې څٌ ځٌجذٌچو‬
‫ًړجچىې ٺًٌ‪:‬‬

‫جًټ ځٌجخ‪ :‬پىجْې ٌّ چ‪٧‬حڀ ٺې چې جْحْحً پٍ ٺٳٍ ًالړ ًُ پٻو‬

‫ډېڃٌٺٍجِْ چې و ْْٻٌپٍُّڀ پٍ ٺٳٍ ًالړه وه‪ ،‬وّڅ جً (ًقْې) ضو و‬
‫ژًچى جًقٻٌڂص پو چحًٌ ٺې و ڂىجنٿې ىېڅ قٵ چو ًٌٺٌټ ٺېږُ جً و‬
‫قالټ جً قٍجڀ ض‪ْْ٫‬څ ًٌٺښې و ذٍٗ پو نٌښو و جٺػٍّص و ضأیْى پو ٖٻٽ‬
‫ٺې ضٍٍْه ٺېږُ‪ ،‬پو جهلل ‪ ‬څهو و ضٍّٗ‪ ٩‬ڂ‪٣‬ٿٵ قٵ جنْٓطٽ ٌٖی جً‬
‫پو ڂ‪٣‬ٿٵ ډًټ ذٍٗ ضو ًٌٺړټ ٌُٖ ًُ‪ ،‬و ٺٳٍ جً جْالڀ ضٍ ڂنځ ٲٍٴ وې‬
‫ڂٌؾٌو چو ًُ‪ ،‬ټٌپٌ جچٓحچحچٌ ضو وې ٌّجَې و جچٓحڄ پو ْطٍګو ٺطٽ‬
‫ٺېږُ‪،‬جً و وًجړً ٌأّو وې پٍ جٖهح‪ ٌٚ‬جً جْٖحؤ ذحچىې و قٻځ ٺٌپٌ ٌّ‬
‫ډًټ جٌَښص جً ‪ٚ‬القْص ًپٍُ‪( ،‬جڂٍ ذحپڃ‪ ًٍٰ٫‬جً چيِ ‪٪‬څ جپڃنٻٍ) وې‬
‫و ٖه‪ ِٛ‬آَوۍ ٍْه و ټٻٍ پو جڂٿو ڂڃنٌ‪ ٨‬ګٍځٌټ ٌُٖ ًُ‪ ،‬جٌضىجو وې‬
‫و جچٓحڄ نپٽ قٵ ًُ‪ ،‬جً ڂٍضى وې پو ىٍ ډًټ ڂؿحَجش څهو ڂ‪ٛ‬إًڄ‬
‫ًُ‪ ،‬و جْالڀ پو نالٰ ٮږ پٌٌضو ٺٌټ وې و ٌأّې و ج‪٦‬يحٌ و آَجوۍ پو‬
‫جڂٿو ًٌج جً ٶحچٌچِ ٺحٌ ًُ‪ .‬چٌ پو وٮو ډًټ ٺٳٍُ چ‪٧‬حڀ ٺې ڂٗحٌٺص ذو‬
‫و ىٯو ضأیْى جً ڂنٽ چو ًُ؟ آّح و وٮو ډًټ چ‪٧‬حڀ پو چٌٺحټ ٺې ٺحٌ ٺٌټ‬
‫جً و ىٯو ڂنٽ و ىٯو (ضٌقْى) ڂنحٲِ چو وُ چې ضٍ ټٌپٌ پٌڂړٍ پو‬
‫ڂٓٿڃحڄ څهو پٍ ‪٢‬حٮٌش ٺحٲٍ ٺېىټ ٮٌجړُ؟ ىٯو ضٌقْى چې جًټ پو (ال‬
‫ئپو) ٍْه ضٍ (ئالّ جهلل) و ڂهو پو ىٍ ډًټ ‪٢‬حٮٌش څهو و جچٻحٌ ج‪٪‬الڄ‬
‫ٮٌجړُ؟‬
‫پو جْالڀ ٺې نٌ و ىٯو چح جّڃحڄ ج‪ٚ‬الً چو ‪ٚ‬كْف ٺېږُ چې ضٌقْى ڂنِ‬
‫نٌ و ٍٖٸ پو نالٰ ذې ڂٌٶٳو ًُ‪ ،‬جً پو ىٯو ٍْه ؾنګ چو ج‪٪‬الچٌُ‪.‬‬

‫‪176‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جهلل ‪ ‬نٌ (ٺٳٍ ذحپ‪٣‬حٮٌش) ضٍ (جّڃحڄ ذحهلل) و ڂهو ّحو ٺړٍ پٻو چې‬

‫ٲٍڂحّې‪ :‬ﭽﰊ ﰋ ﰌ ﰍ ﰎ ﰏ ﰐ‬
‫ﰑ ﰒ ﰓ ﰔ ﰕﰖ ﰗ ﰘ ﰙ ﰚ ﭼ البقزة‪١٨٥ :‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬چٌ ىٯو څٌٸ چې ٺحٲٍ ِٖ پٍ ‪٢‬حٮٌش جً جّڃحڄ ٌجًړُ پٍ جهلل‪،‬‬
‫چٌ ّٷْنحً یِ ڂنګٌپې ًپګٌپې پو ىٯې ٺٿٻې ٺړۍ چې چٗطو پٍېٻېىټ‬
‫ىٯې پٍه‪ ،‬جً جهلل ‪ ‬ښو جًٌېىًچٻَ جً ښو ‪٪‬حپځ وُ)‪.‬‬
‫چٌ آّح و جْالڂِ و‪ٌ٪‬ش ڂ‪ٛ‬ٿكص ذو پىې ٺې ًُ چې و ٺٳٍ ‪ٚ‬ٱ ؾال‬
‫جً و جّڃحڄ ‪ٚ‬ٱ وې ؾال ًُ ضٍڅٌ نحپ‪ ٙ‬ضٌقْى ڂطكٷٵ ِٖ‪ ،‬جً پو ٺٳٍ‬
‫څهو و ذُْجٌۍ جً جچٻحٌ ښٻحٌه ج‪٪‬الڄ ًِٖ؟ جً ٺو ذو پو وې ٺې ًُ‬
‫چې و ځْنې ڂٌىٌڂٌ جً ؾُتې ڂ‪ٛ‬حپكٌ پپحٌه وې و ضٌقْى و ج‪٪‬ٿَٰ‬
‫ڂ‪ٛ‬ٿكص ٶٍذحچِ ًٌٺړټ ِٖ؟‬
‫پو جْالڀ ٺې نٌ ضٍ ټٌپٌ ڂ‪ٛ‬حپكٌ پٌٍ ڂ‪ٛ‬ٿكص و جهلل ‪ ‬ضٌقْى جً پو‬
‫‪٢‬حٮٌش څهو ذېُجٌُ وه‪ .‬ٺو وج ڂ‪ٛ‬ٿكص پو ڂنځو ځِ چٌ چٌٌ‬
‫ڂ‪ٛ‬ٿكطٌچو وې ٌَ ځٿې پو ڂنځو ًالړ ِٖ‪.‬‬
‫پو ڂٍٗٺحچٌ‪ْْ ،‬ٻٌپًٍ‪ ،‬ٺڃٌچٓطحچٌ جً ڂٿكىجچٌ ٍْه پو ٌّه ڂؿٿّ ٺې‬
‫جً و ٌّه ٶحچٌڄ پو قىًوً ٺې‪ ،‬و ٌّه چ‪٧‬حڀ و چٿٌپٌ پپحٌه ٮحړه ٮړۍ‬
‫ٺېنحْطٽ جً ّح ىٯٌب ضو و ٺٳٍ و ذْحچٌپٌ قٵ ًٌٺٌټ ىېڅٻٿو چو جْالڀ‬
‫وی جً چو و جْالڂِ و‪ٌ٪‬ش پپحٌه ڂ‪ٛ‬ٿكص‪ .‬ذٿکې جهلل ‪ ‬پو ښٻحٌه پو‬
‫وجْې نٿٻٌ ٍْه پو ٌّځحٍ ٺښْنحْطٿٌ څهو ڂن‪ ٩‬ٺړې وه پٻو چې‬
‫ٲٍڂحِّ‪:‬‬

‫ﭽﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ‬
‫ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻﯼ ﯽ ﯾ‬

‫‪177‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ﯿﰀ ﰁ ﰂ ﰃ ﰄ ﰅ ﰆ ﰇ ﰈ ﰉ ﭼ‬
‫النساء‪۶٩١ :‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬جً ّٷْنحً چحَټ ٺړٍ وٍ جهلل ‪ ‬پٍ ضحٌْ وج قٻځ چې ٺٿو ڂٌ‬
‫ًجًٌېىټ و جهلل ‪ ‬آّحضٌچو چې ٺٳٍ ًٌذحچىې ٺٌپَ ٌٖ جً ڂٓهٍې‬
‫ًٌپٌٌې ٺېىپې‪ ،‬چٌ ضحْې ڂو ٺښْنة پو ىٯٌب ٍْه ضٍ ىٯې چې پو چًٌٌ‬
‫نرًٍٺې ڂٗٯٌټ ِٖ‪( ،‬جً ٺو چېٍې ضحَْ ًٌٍْه ٺښْنة) چٌ ضحٌْ ذو‬
‫ىځ و ىٯٌ پو څېٍ ّحْص‪ّ .‬ٷْنحً جهلل ‪ٌّ ‬ځحٍ ٺًٌچٻَ وٍ و ڂنحٲٷحچٌ‬
‫جً ٺحٲٍجچٌ پو ؾينځ ٺې و ټٌپٌ)‪.‬‬
‫پو ڂٌؾٌوً پحٌپڃحچٌچٌ ٺې پو ښٻحٌه پْىټ ٺېږُ چې ْْٻٌپٍ (ذې وّنو)‬
‫‪٪‬نح‪ ،ٍٚ‬ٺڃٌچٓطحڄ‪ ،‬و ىٌٍ جً ىٌِ ذنىه ګحڄ جً چٌٌې ګڃٍجه ډپې پو‬
‫‪ٍٚ‬جقص ٍْه پو جٌضىجو څهو وٲح‪ ٨‬ٺٌُ‪ ،‬و ٺٳٍُ ٶٌجچْنٌ پٿٌٍ جً پو‬
‫جْالڂِ جقٻحڂٌ پٻو ؾيحو‪ ،‬قىًوً‪ ،‬قؿحخ جً چًٌٌ پٌٌې ڂٓهٍې‬
‫ٺٌُ جً پو ډًټ ډًټ ذىً چٌڂٌچٌ یې ّحوًُ‪ ،‬نٌ ذْح ىځ ضٕ پو چحڂو‬
‫وېڃٌٺٍجش جً پحٌپڃحچِ ڂٓٿڃحچحڄ و و‪ٌ٪‬ش و ڂ‪ٛ‬كٿص پو ذيحچو پو‬
‫ڂٍضىجچٌ ٍْه ٌّ ځحٍ پو ٌّه پحٌپڃحڄ ٺې ٺحٌ ٺٌُ‪.‬‬
‫وًىځ ځٌجخ‪ :‬و جْالڂِ چړۍ پو جٺػًٍ پحٌپڃحچٌچٌٺې ىٯو ډپې چې ځحڄ‬
‫و ڂٓٿڃحچحچٌ جْطحَُ ذٌپِ پو (جٶٿْص) ٺې وُ‪ ،‬چې و(ْْٻٌپٍ)‬
‫(جٺػٍّص) پو ڂٷحذٽ ٺې و نپٽ جٶٿْص پو جڂٿو پو چح جْالڂِ ٶٌجچْنٌ ٺې‬
‫ىېڅ ضرىّٿِ چِٗ ٌجًْطٿَ‪ .‬ځٻو چې پو ډېڃٌٺٍجْۍ ٺې و جٺػٍّص‬
‫ٌأیو قٵ ذٿٿو ٺېږُ‪ .‬پو ىڃىې جڂٿو پو ضېًٍ جضْح ٺٿٌچٌ ٺې چې‬
‫ډّڃٌٺٍجِْ و جْالڂِ چړۍ قٻٌڂطٌچٌ ضو ٌجٮٿې وه پو ىېڅ ځحٍ ٺې‬
‫ًچو پْىټ ٌٖټ چې و ډّڃٌٺٍجْۍ جً جچطهحذحضٌ پو الٌې وې پو ٺٌڀ‬
‫جْالڂِ ىېٌجو ٺې جْالڂِ ٍّٖ‪٫‬ص چحٲً ٌٍٖ ًُ‪ .‬نٌ و ډّڃٌٺٍجْۍ‬
‫ڂٓٿڃحڄ ډًپو (پٌْچِ) ذْح ىځ پو ىٯې الِ چو جنٿِ‪ ،‬جً و ذىپٌڄ پپحٌه و‬

‫‪178‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جْالڀ چرٌُ ڂنيؽ ضو ٌؾٌ‪ ٨‬چو ٺٌُ‪ ،‬چې وج پو نپٿو و ىٯٌب پٍ چْطٌچٌ‬
‫جً جنال٘ ذحچىې و ٖٹ ذح‪٪‬ع ګٍځِ‪.‬‬
‫وٌّځ ځٌجخ‪ٌٌْ :‬ټ جهلل ‪ ‬ضو ىځ و ڂٻې ڂٍٗٺحچو چ‪٧‬حڀ ىڃىٮو ډًټ‬
‫ډّڃٌٺٍجْۍ ضو ًٌضو و ٌّ ڂٗطٍٸ چ‪٧‬حڀ ًړجچىُّ ٺحًه‪ .‬و وجْې ٌّچ‪٧‬حڀ‬
‫چې ىځ ذو ٍٖٺِ ‪٪‬ٷحّى‪ ،‬چ‪ٍّ٧‬حش‪ ،‬ض‪ٌٌٛ‬جش جً ج‪٪‬ڃحټ ًٌٺښې نٌچىُ‬
‫ًټ‪ ،‬جً ىځ ذو ضٍ ٌّه قىه جْالڀ ىځ ًٌٺښې پْىټ ٺېىه‪ .‬نٌ پو جًْنۍ‬
‫ډّڃٌٺٍجْۍ ٍْه یې ٲٍٴ وج ًً چې پٍضو پو جچطهحذحضٌ جً جٺػٍّص څهو‬
‫تې ڂٍُٗ‪٪َ ،‬حڂص‪ ،‬ڂحټ‪ ،‬قٻٌڂص جً ْْحَْ ٶْحوش ىځ پْٯڃرٍ ‪ ‬ضو‬
‫ًٌٺحًً‪ ،‬پٻو چې و پْٯڃرٍ ‪ ‬پو ڂرحٌٸ ٍْْش ٺې ٌجٮٿِ چې و ڂٻې‬
‫و ڂٍٗٺحچٌ ڂٍٗجچٌ و ٌٌٍٖ ڂؿٿّ وجتٍ ٺړ جً ٲْ‪ٛ‬ٿو یې ًٺړه چې‬
‫(‪٪‬طرو ذڅ ٌذْ‪٫‬و جپ‪٫‬رٗڃِ) چې و(ذنٌ ‪٪‬رىٖڃّ) پو ڂٍٗجچٌ څهو ًً پو‬
‫وٮو ًړجچىُّ ٍْه ٌٌْټ جهلل ‪ ‬ضو ًٌ ًپېږُ‪٪ ،‬طرو ٌٌْټ جهلل ‪ ‬ضو و‬
‫ڂٍٗٺْنٌ ًړجچىُّ وجْې ًړجچىې ٺړ‪ :‬جٍ ًٌجٌه! ضو پٌىېږې چې ضو پو‬
‫ڂٌږ ٺې و ښو چٓد جً قٓد نحًچى تې‪ ،‬نٌ ضح وې نپٽ ٶٌڀ ضو وجْې‬
‫ٌّ وّڅ ٌجًړٍ چې و ىٯو پو جڂٿو وې و نپٽ ٶٌڀ جضكحو جً جضٳحٴ ًٌنطځ‬
‫ٺړ‪ ،‬ىٯٌب وې ٺځ ‪٪‬ٷالڄ ًګڼٽ‪ ،‬و ىٯٌب ڂ‪٫‬رٌوجڄ وې ذى ّحو ٺړټ‪ ،‬و‬
‫ىٯٌب وّڅ وې ٺٳٍ جً و ىٯٌب پٿًٍچو وې ٺٳحٌ ًذٿٽ‪َ .‬ه ٌّ څٌ‬
‫ًړجچىًُّچو وٌضو پٍڀ‪ً ،‬جتِ ًٌه !ٺېىجٍ ِٖ چې ځْنې یې ًڂنې‬
‫ٌٌْټ جهلل ‪ ‬ىٯو ضو ً ٲٍڂحّٽ‪ :‬جذٌ جپٌپْىه ًیې ًجّو! جًٌڀ یې‪.‬‬
‫‪٪‬طرو نپٽ ًړجچىًُّچو وجْې ذْحڄ ٺړټ‪:‬‬
‫جٍ ًٌجٌه! ٺو ضو پو وې پْٯڃرٍۍ ڂحټ ٮٌجړې چٌ وًڂٍه ڂحټ ذو وٌضو‬
‫ٌجټٌټ ٺړً چې ضٍ ڂٌږ ټٌپٌ ذو ْطح ڂحټ ډېٍ ًُ‪ .‬جً ٺو ‪ُ٪‬ش ًٌذحچىې‬
‫ٮٌجړې چٌ نپٽ وجْې (ْْى) جً ڂٍٗ ذو وې ًټحٺٌ چې پو ضح پٍضو ذو ٌّه‬
‫ٲْ‪ٛ‬ٿو ىځ چو ٺًٌ‪ .‬جً ٺو ذحوٖحىِ ٮٌجړې چٌ ذحوٖحه ذو وې ٺړً‪ ،‬جً ٺو‬
‫چېٍې ٺٌڀ پې ٍٍ وٌذحچىې چحْص ًُ جً ځحڄ ضٍې چٗې نال‪ٌٚ‬پَ چٌ ٺٌڀ‬

‫‪179‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫(وڀ ګٍُ) ٺحىڅ ضو ذو وې ًًٌپٌ چې وڀ وې ٺړُ جً پىې الٌ ٺې ٺو َڂٌږ‬

‫ىٍڅٌڂٍه ڂحټ ڂ‪ٍٛ‬ٲېږُ ڂ‪ٍٛ‬ٲًٌ یې ضٍڅٌ ضح پىې ضٻٿْٳو نال٘ ٺړً‬
‫ٌٌْټ جهلل ‪ ‬چې ٺٿو و ىٯو نرٍې ًجًٌېىې ًٌضو ًیې ٲٍڂحّٽ‪:‬‬
‫جذٌپٌپْىه نرٍې وې نال‪ٚ‬ې ٌٖې؟ ىٯو ًًّٽ ىٌ‪ٌٌْ .‬ټ جهلل ‪ًٌ ‬ضو‬
‫ًٲٍڂحّٽ‪ :‬جًِ ّې پو ڂح ًجًٌه‪ :‬جً ذْح یې و (ٲ‪ّٛ‬ٿص) و ٌٌْش څٌ‬
‫آّحضٌچو ًٌضو ًپٌْطٽ جً پو ٶٌٍّٗ ٍْه یې و وجْې ٌّ ڂٗطٍٸ چ‪٧‬حڀ‬
‫ًړجچىُّ ٌو ٺړ چې ڂٍٗ ذو ّې ىځ پو نپٿو ٌٌْټ جهلل ‪.ًً ‬‬
‫و ٌٌْټ جهلل ‪ ‬پهٌج پو ٺٳحًٌ ٍْه و ڂٗطٍٸ چ‪٧‬حڀ و ًړجچىُّ پو ٌوپٌ‬
‫څهو وج پو ښٻحٌه ڂ‪٫‬ٿٌڂېږُ چې ىٯو ‪ٚ‬ٿی جهلل ‪٪‬ٿیو ًْٿّځ ال و‬
‫ڂ‪٧‬ٿٌڂْص جً ڂكًٍڂْص پو ًنص ٺې چې وٍ ڂرحٌٸ جً ج‪ٚ‬كحخ (ٌ‪ِِٞ‬‬
‫جهلل ‪٪‬نيځ یې و ڂٍٗٺْنٌ پو ٖىّى جيّص جً ضٻٿْٱ ٍْه ڂم ًټ ىځ پو‬
‫ىٯٌب ٍْه و ګډ چ‪٧‬حڀ چ‪ٍّ٧‬و ًچو ڂنٿو‪ ،‬پىجْې قحټ ٺې چې ٺېىجٍ ٌٖ‬
‫چې و ًړجچىُّ و ڂنٿٌ پو ‪ٌٌٚ‬ش ٺې ذو پٍ ڂٓٿڃحچحچٌ چې پو ڂ‪٧‬ٿٌڂْص‬
‫ٺې ًجٶ‪ً ٩‬ټ ٌّ څو آْحچِ ٌجٮٿې ًه‪ .‬نٌ ذْح ىځ ٌٌْټ جهلل ‪ ‬وج ٺحٌ‬
‫ځٻو ًچو ٺړ چې ڂٓٿڃحچحچٌ ضو وج ًًٌښْې چې ڂإڂڅ جً ٺحٲٍ پو ٌّه‬
‫چ‪٧‬حڀ ٺې چې ٌّښطنَ ًجٸ ًٌٺې و ؾحىٿْص جً ٺٳٍ پو الِ ٺې ًُ ٍْه‬
‫ٌّځحٍ چِٗ پحضِ ٺېىجٍ‪.‬‬
‫ٶٍّٕ کو څو ىځ چې کحٲٍجڄ ًټ نٌ پٻو وجًْنۍ َڂحچې وٺٳحًٌ پو څېٍ‬
‫وًٌجٮؿڅ جً وًه ڂهې چو ًټ‪ ،‬ىٯٌب ٺٳحٌ ًټ نٌ وًٌ‪ ٬‬جً وًٺو ذو یې‬
‫چو نٌښٌپو‪ .‬ىٯٌب پو نپٿٌ ً‪٪‬ىً ٺې پو ٌٌْټ جهلل ‪ٍْ ‬ه ٌښطنِ ًټ‪،‬‬
‫ىٯٌب پو ٌښطْح ٌٌْټ جهلل ‪ ‬ضو (ْْحوش)‪ ،‬ڂحټ‪ ،‬ذحوٖحىِ جً َ‪٪‬حڂص‬
‫ًٌٺحًً‪ ،‬نٌ پو ڂٷحذٽ ٺې یې پو ىٯو څهو و وًب و ؾحىٿْص پو نالٰ و‬
‫ٌٌْټ جهلل ‪ ‬و ڂرحٌَې ضٌٶٱ ٮٌښطٌ‪ ،‬جً وج ىٯو ٺحٌ وٍ چې و جًْنۍ‬
‫َڂحچې و ډېڃٌٺٍجْۍ ٺٳحٌ یې ىځ پو ڂٓٿڃحچحچٌ څهو ٮٌجړُ‪ .‬نٌ ٌٌْټ‬
‫جهلل ‪ ‬ذْح ىځ ًٌٍْه وٮو ډًټ ًړجچىًُّچو ًچو ڂنٽ‪.‬‬

‫‪180‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جًِ پٌښطنو وج وه چې آّح جًْنٌْ ىٯٌ جقُجذٌ ضو چې ځحڄ جْالڂِ ذٌپِ‬

‫جً پو ډېڃٌٺٍجْۍ ٺې پو نپٽ ڂٗحٌٺص ٍْه و ىٯې ضأیْى ٺٌُ جً ضٌٌ‬
‫ڂم ّې ًٌْپْنٌُ‪ ،‬وٮو ډًټ قْػْص ًٌٺٌټ ٺېږُ؟ ىٯٌب ضو نٌ و‬
‫ډّڃٌٺٍجْۍ و ٺٳٍ و ضأیْى پو ذىټ ٺې پو ٌّ څٌ پٌْٓ پٍضو ذٽ ىېڅ چو‬
‫ًٌٺٌټ ٺېږُ‪.‬‬
‫آّح ٌښطْح ىځ وٮو ډًټ ځحڄ ضېٍجېٓطٌچٻٌ جْالڂِ جقُجذٌ ضو پو‬
‫ډېڃٌٺٍجْۍ ٺې و ٌّښطنِ جْالڀ و ذْحچٌپٌ جً و ٺٳٍ و ټٌپٌ جچٌج‪ ٌ٪‬و‬
‫ٌوًپٌ جً و ىٯٌ پو نالٰ و ‪٪‬ڃٿِ جٶىجڀ جؾحَه ًٌٺٌټ ٺېږُ؟ ٺو ًٌٺٌټ‬
‫ٺېږُ چٌ پو ضېٍه ٌّه پېړۍ ٺې وٮو قٵ پو ٺٌڀ ڂٓٿڃحڄ ىېٌجو ٺې‬
‫ًپْىټ ٌٖ؟ جً ٺو چو ًٌٺٌټ ٺېږُ چٌ ذْح ًپې پو وٮو ډًټ ذح‪٢‬ٽ قؿص‬
‫جْطىالټ ٺٌُ‪ ،‬جً جْالڀ ضو و و‪ٌ٪‬ش پو چرٌُ ڂنيؽ څهو چې ڂػحټ یې و‬
‫‪ٚ‬كحذو ؤ ٌ‪ ِٞ‬جهلل ‪٪‬نيځ ژًچى جً و‪ٌ٪‬ش وٍ پو څنګ ځِ؟‬
‫ٺو چېٍې پو وٮو ډًټ ڂٗحٌٺص ٺې و و‪ٌ٪‬ش ڂ‪ٛ‬ٿكص ًجٍ چٌ ٌٌْټ جهلل‬
‫‪ ‬ذو پو ىٯو ًنص ٺې ڂنٿَ ًٍ چې ڂٓٿڃحچحچٌ پٍضو پو َٮځ جً ‪ٚ‬رٍ ذٿو‬
‫ىېڅ الٌه چو وٌپٌوه‪.‬‬
‫پو ىٯو ًنص ٺې ٌٌْټ جهلل ‪ ‬نپٿٌ ڂ‪٧‬ٿٌڂٌ ج‪ٚ‬كحذٌ ٌ‪ ِٞ‬جهلل ‪٪‬نيځ ضو‬
‫جڂٍ ًٺړ چې (قرٗې) ضو ڂيحؾٍ ِٖ نٌ پو ٺٳحًٌ ٍْه یې پو ڂٗطٍٸ‬
‫چ‪٧‬حڀ ٺې ٌّ ځحٍ جًْېىپٌ ضو پٍې چښٌوټ‪ ،‬ضٍڅٌ ًٌ ًښِْ چې جْالڀ و‬
‫ژًچى پپحٌه و ؾحىٿْص پو ىٍ ٶْى جً ذنى څهو آَجو ڂكْ‪ ١‬جً چ‪٧‬حڀ‬
‫ٮٌجړُ‪ ،‬جً ڂٓٿڃحچحڄ ذو ضٍ ىٯې پو ٺٍجٌه چو ٺښْنِ چې ضٍڅٌ یې ځحچطو‬
‫نپٿٌجٸ‪ ،‬نحپ‪ ٙ‬جْالڂِ چ‪٧‬حڀ چو ًُ ؾٌړ ٺړُ‪.‬‬
‫څٿٌٌڀ ځٌجخ‪ :‬و جْالڂِ چړۍ و ىېٌجوًچٌ پو چږوې ڂح‪ ِٞ‬ٺې ضحٌّم جً‬
‫ڂٗحىىې وًجړً وج غحذطو ٺړه چې ډّڃٌٺٍجِْ جً جچطهحذحش ٌّجَې و‬
‫ٺٳٍُ چ‪٧‬حڀ و جٶحڂې پپحٌه وُ‪ .‬جً پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې و (ٌیښطینِ‬

‫‪181‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جْالڀ) پپحٌه ىېڅ ځحٍ چٗطو‪ ،‬ٺو څو ىځ چې ڂٓٿڃحچحڄ و ډېڃٌٺٍجْۍ‬

‫جً جچطهحذحضٌ پو الٌې ٶىٌش ضو ًٌْېږُ‪.‬‬
‫پو ڂ‪ ٍٛ‬ٺې ضٷٍّرحً پو ضېًٍ جضْحًً ٺٿٌچٌ ٌجىْٓې (جإلنٌجڄ جپڃٓٿڃٌڄ) پو‬
‫ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې و ڂٗحٌٺص پو الٌې و جْالڂِ قٻٌڂص پپحٌه ښو ؾىُ‬
‫ٲ‪٫‬حپْص ٺٌُ‪ ،‬نٌ ٺٿو چې ىځ ڂ‪ ٍُٛ‬چ‪٧‬حڀ و (جالئنٌجڄ) پو الِ و څو‬
‫ذىپٌڄ ‪٪‬الڂې ًًّنِ چٌ ْڃ ىْطِ ىٯٌب پو ٌّه ڂ‪ْٛ‬رص ٍْه ڂم ٺړُ‪.‬‬
‫ّح یې ڂٍٗجڄ جً ج‪ٟ٪‬حء َچىجچٌچٌ ضو ًٌ ًٮٌٌځٌُ‪ّ ،‬ح یې پو ْْحِْ‬
‫ٲ‪٫‬حپْص ڂكىًوّطٌچو ًپګٌُ‪ ،‬جً ّح ّې پو ضن‪ْ٧‬ځ ذحچىُ ذنىُّ ًپګٌُ‪،‬‬
‫ټٌپې ٖطڃنۍ یې ڂ‪ٛ‬حوٌه ٺړُ جً ڂٍٗجڄ یې و ْْحْص جً ضأغٍْ پو‬
‫‪ٚ‬كنې څهو ڂكًٍڀ ٺړُ‪ .‬چطْؿو یې وج ٌٖه چې پو ضېًٍ جضْحؤ ٺٿٌچٌ‬
‫ٌجىْٓې چو پو ڂ‪ ٍٛ‬ٺې قٻٌڂص جْالڂِ ٌٖ‪ ،‬چو جْالڂِ ټٌپنو ڂنځطو‬
‫ٌجٮٿو جً چو ىځ و(جالنٌجڄ) ضن‪ْ٧‬ځ پٍ نپٿٌ ج‪ٌٚ‬پٌ جً ىٯې ضګالٌې ټْنګ‬
‫پحضې ٌٖٺٌڂو چې (جڂحڀ قٓڅ جپرنح) جً (ٖيْى ْْىٶ‪٣‬د) پو نپٿٌ ًّنحؤ‬
‫جً ضحپْٳحچٌ ٺې و (جإلنٌجڄ جپڃٓٿڃٌڄ) پپحٌه و ٲٻٍُ جً ‪٪‬ڃٿِ ڂنيؽ پو‬
‫قْع ًج‪ٞ‬ف ٺړې ًه‪ .‬ذٿکې و َڂحچې پو ضېٍېىپٌ ډّڃٌٺٍجْۍ و ىٯٌب‬
‫‪ُ٪‬ڀ ًٌ ْٓص جً ضګالٌه یې ًٌ ذىپو ٺړه‪.‬‬
‫پو ضٍٺْو ٺې چې ٺٿو و چؿځ جپىّڅ جٌذٻحڄ جْالڀ پٿٌُ ګٌچى پو‬
‫جچطهحذحضٌ ٺې و ډّڃٌٺٍجْۍ و ج‪ٌٚ‬پٌ ڂ‪٣‬حذٵ جٺػٍّص ضٍالْو ٺړ جً‬
‫قٻٌڂص یې ؾٌړ ٺړ‪ ،‬نٌ ٺٿو چې و ضٍٺْې پو ډېڃٌٺٍجْۍ څهو ڂىجٲ‪٩‬‬
‫ْْٻٌپٍ پٌځ و جْالڀ پو ګټو و ذىپٌڄ ‪٪‬الڂې ًپْىې چٌ ْڃىْطِ یې و‬
‫ىٯو قٻٌڂص ړچګ جً پٍ ضن‪ْ٧‬ځ یې ذنىُّ ًًٌپګحًه‪ ،‬جً و ضن‪ْ٧‬ځ ڂٍٗجڄ‬
‫یې پو ْْحِْ ٲ‪٫‬حپْص څهو ڂن‪ ٩‬ٺړټ‪.‬‬
‫ىڃىج ډًټ و ٖڃحپِ جٲٍّٷح پو ضٍ ټٌپٌ پٌٍ جْالڂِ ىېٌجو (جپؿُجٍّ) ٺې‬
‫چې ٺٿو و (جچٷحي جْالڂِ ؾريې) و ٮٍذِ ډّڃٌٺٍجْۍ و ج‪ٌٚ‬پٌ ڂ‪٣‬حذٵ‬
‫پو جچطهحذحضٌ ٺې جٺػٍّص ضٍ الْو ٺړ‪ ،‬ىٿطو ىځ ْْٻٌپٍ پٌځ ڂىجنٿو‬

‫‪182‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ًٺړه‪ ،‬وجچطهحذحضٌ چطحتؽ یې پٯٌه ج‪٪‬الڄ ٺړټ‪ ،‬جً و جچٷحي و جْالڂِ‬

‫ؾريې ڂٍٗجڄ جً ڂنٌٓذْڅ یې پو َچىجچٌچٌ ٺې ًجچٌټ‪ ،‬جً و جپؿُجتٍ‬
‫ڂٓٿڃحڄ ڂٿص ّې پو وجْې ٌّې وجنٿِ ؾګړې ٍْه ڂم ٺړ چې ضٍ چنو یې‬
‫پڃرې جً پٌنړې پٌٌضو ٺېږُ‪ ،‬چې پٓګٌچو ٌَه جچٓحچحڄ یې پو جًٌ ٺې‬
‫ًٌْځېىټ جً ال چٌٌ ىځ ٌْځِ‪.‬‬
‫پو پحٺٓطحڄ ٺې ىځ ٺٿو چې ځْنې جْالڂِ ضن‪ْ٧‬ڃٌچٌ و (ذٽ چح) و‬
‫ٶٍذحچٌْ پو ذٍٺطو و ًپّ نٌجنٌږُ قح‪ٚ‬ٿو جً پو ‪ ۱۰۰۱‬ڀ ٺې یې و‬
‫ٍْقى ‪ٌٚ‬ذې (نْرٍ پښطٌچهٌج) جچطهحذحش ًګټٽ جً نپٽ قٻٌڂص یې‬
‫ؾٌړ ٺړ‪ ،‬چٌ و نپٽ قٻٌڂص پو ټٌپو ڂٌوه ٺې یې ٌّ جْالڂِ ٶحچٌڄ ىځ‬
‫چحٲً چو ٺړجٍ ٌٖ‪ .‬جً چو یې و جْالڀ پو ګټو ٺٌڀ وجْې جٶىجڀ ًٺړجٍ ٌٖ‬
‫چې ضحٌّم یې و ىٯٌب و الْطو ٌجًړچې پو قْع پو ځحچو ٍْه ًْحضِ‪.‬‬
‫ذٿکې پو ډېًٍ ڂٗٻالضٌ یې ٌّجَې ىٯو ٺحًٌچو پٍ ڂم ذٌضٿٽ چې‬
‫ْْٻٌپٍ قٻٌڂطٌچٌ ذو پو آْحچۍ پٍ ڂم ذٌْټ‪ .‬جً و جځٻو چې وٮو‬
‫ډېڃٌٺٍجټْٹ قٻٌڂص ضو و ڂٍٺُُ قٻٌڂص پهٌج و جْالڀ و ضنٳًْ جؾحَه‬
‫چو ًٌٺٌټ ٺېىه‪ ،‬جً وًب ىځ پو ډېڃٌٺٍجْۍ (ؾڃيٌٌّص) ٍْه و‬
‫(ًٲحوجٌۍ) ٌْګنى پٌٌضو ٺړٍ ًً‪.‬‬
‫ىڃىٮو ډًټ پو ټٌپې جْالڂ ِ چړۍ ٺې جْالڂِ ٍّٖ‪٫‬ص پو ‪٪‬ڃٿِ ٺېىً‬
‫څهو پٍْې ْحضٽ ٺېږُ جً پٿٌّحڄ یې پو قحٺڃْص څهو ڂكًٍڂېږُ‪ ،‬ٺو‬
‫څو ىځ چې و ډېڃٌٺٍجْۍ پو الٌې ًجٸ ضو ٌْېىپِ ًُ‪.‬‬
‫چٌ ڂ‪٫‬ٿٌڂو ٌٖه چې پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې و ‪ٚ‬كْف جْالڀ پپحٌه ىېڅ ځحٍ‬
‫چٗطو‪ .‬جپرطو وج ٺېىٍ ِٖ چې و ډّڃٌٺٍجْۍ پو الٌې وې ٺٳٍ و جْالڀ‬
‫پو قْع ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ِٖ‪.‬‬
‫و ډّڃٌٺٍجْۍ پو ىٻٿو و وٮې ڂٷحپې پو پحٍ ٺې وې چطْؿې ضو ٌْېږً‬
‫چې ډّڃٌٺٍجْۍ ٌّ ٮٍْ جْالڂِ‪ ،‬ٺٳٍُ جً ْٖ‪٣‬حچِ وّڅ وٍ چې و‬
‫جچٓحچِ ژًچى ټٌپې نٌجًې یې جقطٌج ٺړې وُ‪ .‬ډېڃٌٺٍجْۍ پو قٷْٷص‬

‫‪183‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٺې پو جهلل ‪ ‬څهو و ذٍّٗص پپحٌه و ىٍ ډًټ چ‪٧‬حڀ جً ٶحچٌڄ و ؾٌړچې و‬

‫قٵ ْٿرٌټ جً و ىٯو – چ‪ٌ٫‬ي ذحهلل – ذې ًجٺو ٺٌټ وُ‪ .‬ډّڃٌٺٍجِْ پو‬
‫ٮٍخ ٺې و ڂْٓكْص و جچكٍجٰ جً و جپكحو و ٌجڂنځطو ٺېىً پو چطْؿو‬
‫ٺې ڂنځطو ٌجٮٿې وه چې ىٍ څو ًٌٺښې پو ىٍ وّنِ ٶْى جً ذنى څهو‬
‫آَجو جً و جچٓحچحچٌ پو نپٿو نٌښو ضٍ ٍْه ٺېږُ‪ .‬پو ډّڃٌٺٍجْۍ ٺې و‬
‫جهلل ‪ ‬ڂنٽ جً چو ڂنٽ وًجړه ٌّ ډًټ جٌَښص پٍُ‪ .‬ځٻو چې و ڂنٿٌ پو‬
‫‪ٌٌٚ‬ش ٺې یې ذْح ىځ و ٶحچٌڄ جً ٍّٖ‪٫‬ص ڂنٽ و ډّڃٌٺٍجْۍ و ج‪ٌٚ‬پٌ‬
‫نالٰ ٺحٌ وٍ‪.‬‬
‫ډّڃٌٺٍجْۍ و ٮٍخ و ڂٿكىً ٲْٿٌٓٲحچٌ و جٲٻحًٌ جً چ‪ٍّ٧‬حضٌ پٍ‬
‫ذنٓټ ًالړه وه جً پو جْالڀ ٍْه ىېڅ ډًټ ڂٗحذيص جً ٌجذ‪٣‬و چو پٍُ‪ .‬نٌ‬
‫ٮٍخ پٿٌ ُ ْْٻٌپٍ (ذَ وّنو) ‪٪‬نح‪ ٍٚ‬جً پو ىٯٌب څهو ٌّ څٌ ڂطأغٍ‬
‫ٮٌپېىپِ ڂٓٿڃحچحڄ ٺٌښښ ٺٌُ چې ‪٪‬حڂٌ ڂٓٿڃحچحچٌ ضو پو وًٌجٮٌ و‬
‫جْالڀ جً ډّڃٌٺٍجْۍ ضٍ ڂنځ ًٌجذ‪ ١‬جً ڂٗحذيطٌچو ًضٍجِٖ‪ ،‬ضٍ څٌ پىې‬
‫الٌې ىٯٌب و ډېڃٌٺٍجْۍ و ٺٳٍُ وّڅ پو نالٰ پو ڂرحٌٌٍَ جً ؾيحو‬
‫څهو ٌجًګٍځٌُ‪.‬‬
‫ډّڃٌٺٍجِْ پو جْالڂِ چړۍ ذحچىې و ٮٍذِ جْط‪٫‬ڃحٌ جً ضٓٿ‪ ١‬و وجتڃِ‬
‫ْحضٿٌ ٌّ ن‪ٍ٣‬چحٸ ض‪ٟ‬ڃْڅ وی چې ٮٍخ یې و ًٌَ‪ ،ٌَ ،‬ضًٍُّ‪َ ،‬چىجڄ‪،‬‬
‫جً ڂٍګٌچٌ پو ڂټ پو جْالڂِ چړۍ ٺې و نپٿٌ ٮالڂٌ قٻٌڂطٌچٌ پو الٌې‬
‫نٌچىُ جً ضٿپحضَ ْحضِ‪ ،‬جً و ىٯې و نپٍپٌ جً ضنٳًْ پو الٌه ٺې پو‬
‫ٌَګٌچٌ ڂٿْحٌوه ډجپٍه‪ ،‬پو پٻٌچٌ پٌځْحڄ جً پٌځِ ًْحّٽ ڂ‪ٍٛ‬ٲٌُ جً و‬
‫ڂهحپٳص و پو ڂنځو ًړپٌ پپحٌه یې پو پٻٌچٌ ڂٓٿڃحچحڄ پو جْالڂِ‬
‫ىېٌجوًچٌ ٺې ًژچِ‪ ،‬جً جْالڂِ قٍٺطٌچو جً چي‪ٟ‬طٌچو پىې ًېٍې پو‬
‫ڂنځو ًړُ چې ڂ‪٧‬ٿٌڀ جً ځپٽ ٌُٖ ڂٓٿڃحچحڄ و ډېڃٌٺٍجْۍ پو‬
‫ٺٍٮېړڄ قٷْٷص څهو نرٍ چو ٺړُ‪.‬‬

‫‪184‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډيمٌكراسي كفر ده‪ ،‬كو اسالم؟‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جًِ چې جٲٯحچٓطحڄ و ٮٍخ ضٍ ٍّٮٽ الچىې ٌجٮٿَ پىې ىېٌجو ٺې یې‬

‫ڂٍګٌچې ؾګړه پىې نح‪ًٌ ٍ٢‬جچو ٺړې چې ډّڃٌٺٍجِْ ًٌٺښې چحٲًه‬
‫ٺړُ‪ ،‬چٌ پو ٺحٌ وه چې جٲٯحڄ ڂٓٿڃحڄ ڂٿص و نپٽ وٮو وښڃڅ پو‬
‫ٲٻٍُ‪٪ ،‬ٷحتىُ جً جنالٶِ ڂحىْص پٌه ِٖ‪ ،‬جً و وښڃڅ ىٌّص ًٌضو پو‬
‫ىٍې َجًّې ڂ‪٫‬ٿٌڀ ِٖ‪ .‬و ىڃىٮو ڂٷ‪ٛ‬ى پپحٌه ڂې وٮو ڂٌ‪ ٨ٌٞ‬پو‬
‫ضٳ‪ْٛ‬ٽ ٍْه و نپٽ ڂؿحىى ڂٿص ذچْحچٌ ضو و پٓګٌچٌ ٺطحذٌچٌ پو ڂنځو‬
‫جً و ٌَګٌچٌ ‪ٚ‬ٳكٌ پو ڂ‪٣‬حپ‪٫‬ې ًًٌْطو ٌجًًېٓطو جً پو ًٌجچو ْحوه ژذو‬
‫ڂې و نپٽ ڂٿص و ىٯٌ ځٌجچحچٌ ڂهې ضو کېښٌوه چې پو جْالڀ څهو و‬
‫وٲح‪ ٨‬پو الٌه ٺې ىٍې ٶٍذحچۍ ضو ضْحٌ جً ‪٪‬ڃالً و ډېڃٌٺٍجْۍ و ٺٳٍ پو‬
‫نالٰ پو ؾيحو ذٌنص وُ‪.‬‬
‫پو پحٍ ٺې وًڂٍه ًّٽ ٮٌجړڀ چې ٺو پىې ڂٌ‪ ٨ٌٞ‬ٺې َه قٵ ضو‬
‫ٌْېىپَ ّځ چٌ وج ذو و جهلل ‪ ‬پو پٌٌُ ًُ‪ .‬جً ٺو چېٍې َه پو ٺٌڀ ځحٍ‬
‫ٺې ن‪٣‬ح ٌُٖ ّځ چٌ وج ذو َڂح و ٺځ ‪٪‬ٿڃۍ جً چحضٌجچۍ چطْؿو ًُ چې پو‬
‫ڂهٿ‪٪ ٌٛ‬ٿڃحؤ څهو یې و ض‪ٛ‬كْف پپحٌه و ڂطٌؾو ٺٌپٌ ىْٿو پٍڀ‪.‬‬

‫‪185‬‬
(c) ketabton.com: The Digital Library

186
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پو جًِ ًنص ٺې پو چړۍ ٺې وًه ډًپو جْالڀ ًؾٌو پٍُ‪ ٌّ .‬ىٯو‬
‫جْالڀ وې چې جهلل ‪ ‬پٍ ڂكڃى ‪ ‬چحَټ ٺړی جً ىٯو نپٽ جڂص ضو پو‬
‫ڂٻڃٽ ډًټ ٌٌْپِ وٍ‪ ،‬جً و جْالڂِ جڂص و ضحٌّم پو جًږوً ٺې‬
‫ڂٓٿڃحچحچٌ ڂنٿَ جً ىځ یې پو نپٽ ٲٍوُ جً جؾطڃح‪ ِ٪‬ژًچى ٺې ض‪٣‬رْٵ‬
‫ٺړُ وٍ‪ .‬جً ىڃىج ډًټ یې پو ىٯو څهو و وٲح‪ ٨‬پو الٌ ٺې پو ڂْٿٌْچٌچٌ‬
‫ًٍْچو ٶٍذحڄ ٺړُ وُ‪.‬‬
‫و جْالڀ ‪٪‬ٿڃحؤ ىځ ضٽ و ىڃىٮو جْالڀ پو جړه و وښڃنحچٌ و ضًٌٌچٌ جً‬
‫ٖٻٌچٌ ‪٪‬ٿڃِ جً ڂ‪٫‬ٷٌټ ځٌجذٌچو ًّٿِ جً و وٮو وّڅ و ڂهطٿٳٌ‬
‫جړنٌچٌ جً جقٻحڂٌ و ٍٖـ ٺٌپٌ پپحٌه یې پو پٻٌچٌ ٺطحذٌچو پْٻٿِ‬
‫چې و چړۍ پو ذېالذېٿٌ ژذٌ ٺې پو پٍجنو پْڃحچو ڂٌؾٌو وُ‪ .‬وج ىٯو‬
‫جْالڀ وُ چې جهلل ‪ ‬پو ىٯو څهو پٍضو ذٽ ىېڅ وّڅ چو ٶرٿٌُ‪ ،‬پٻو‬

‫آل عمزان‪۶١ :‬‬ ‫چې ٲٍڂحِّ‪ :‬ﭽﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼﭽﭼ‬

‫ضٍؾڃو‪( :‬و جهلل‪ ‬پو چُو ڂنٽ ٌٖی وّڅ جْالڀ وٍ)‪.‬‬

‫ﭽﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ‬
‫ﭻ ﭼ ﭼ آل عمزان‪۸٨ :‬‬
‫جً ٺو څٌٸ پٍضو پو جْالڀ څهو ذٽ وّڅ ٮٌجړُ چٌ ىېڅٻٿو ذو ًٌڅهو‬
‫ً چو ڂنٽ ِٖ جً پو آنٍش ٺې ذو پو َّحڄ ٺحٌجچٌ څهو ًُ‪.‬‬
‫وٮو جْالڀ ىٯو وّڅ وٍ چې پو ىېڅ ‪ٌٌٚ‬ش پو جً ىېڅ ًنص ٺې‬
‫ٺحٲٍجڄ و ىٯو پو وښڃنۍ څهو الِ چو جنٿِ‪ ،‬جً پو ىٍ ٖٻٽ جً ًْْٿو‬
‫ذو و ىٯو و ڂنٌچٻٌ پو نالٰ پو ىڃْٗنِ ؾنګ جنطو ًُ‪ .‬جً ضٍ ىٯو‬
‫ذو وٮو ؾنګ ؾحٌُ ْحضِ ضٍ څٌ ڂٓٿڃحچحڄ پو جْالڀ څهو ًذحِْ‪،‬‬
‫چې وٮو ٺحٌ ذو ىېڅٻٿو ضٍ ٍْه ىځ چو ٺړجُ ِٖ‪ .‬جهلل ‪ ‬ٲٍڂحِّ‪:‬‬

‫‪187‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ﭽ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖﮗﭼ‬
‫البقزة‪١۶۲ :‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬ىڃېٗو ذو ًُ ٺحٲٍجڄ چې ؾګړه ذو ٺٌُ پو ضحْې ٍْه ضٍ ىٯې‬
‫چې ذېٍضو ًذحِْ ضحْې پو نپٽ وّڅ (جْالڀ) څهو ٺو چېٍې وًب پو‬
‫وې ٺحٌ ًضٌجچېږُ)‪.‬‬
‫ّ‪٫‬نې ضٍ څٌ چې ڂٓٿڃحچحڄ پو ىٯو جْالڀ ټْنګ ًالړ ًُ چې جهلل ‪‬‬
‫چحَټ ٺړٍ وٍ‪ ،‬چٌ و ٺٳحًٌ ؾنګ ذو و وًب پو نالٰ ىٍ ًنص پو ٌّه‬
‫ّح ذٽ ٖٻٽ قطڃحً ًٌجڄ ًُ‪ ،‬جً وًب ذو ڂٓٿڃحچحڄ ٌّجَې ىٯو ًنص و‬
‫وًب وًْطحڄ ګڼِ چې ىٯٌب پو جْالڂو ًًځِ‪.‬‬

‫جهلل ‪ ‬پو ذٽ آّص ٺې ىڃىٮو ڂٳيٌڀ وجْې ذْحچٌُ‪ :‬ﭽﭑ ﭒ ﭓ‬

‫ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙﭼ البقزة‪۶١١ :‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬ىېڅ ٻو ذو ّيٌو جً چ‪ٛ‬حٌٍ پو ضحڅهو نٌٖكحپو چو ِٖ ضٍ ىٯو‬
‫چې و وًب پٍ ڂٿص (وّڅ) ًٌجڄ چو ٖې)‪.‬‬
‫پو ّحوً ٌٌّٖ آّطٌچٌ پو ًج‪ٞ‬ف ډًټ ڂ‪٫‬ٿٌڂېږُ چې (جپيِ جْالڀ)‬
‫ىېڅٻٿو ّيٌوً‪ ،‬چ‪ٛ‬حٌجؤ جً چًٌٌ ٺحٲٍجچٌ ضو و ڂنٿٌ چو وٍ‪ .‬جً پو‬
‫ىڃىې جڂٿو ی ې پو ټٌپو وچْح ٺې نپٽ ټٌټ ڂحوُ جً ڂ‪٫‬نٌُ ًْحتٽ پو‬
‫ٺحٌ جچٌپِ ضٍڅٌ (جپيَ جْالڀ) پو ىېڅ ځحی ٺې ض‪٣‬رْٵ چو ِٖ‪ .‬جً ٺو‬
‫چېٍې ض‪٣‬رْٵ ٌٍٖ ىځ ًُ ىٯو ذحّى پو ىٍه ‪ٍّ٢‬ٷو چې ًُ پو ڂنځو‬
‫ٌّړټ ِٖ‪.‬‬
‫نٌ و (جپيِ جْالڀ) پو ڂٷحذٽ ٺې ٌّ ذٽ ډًټ جْالڀ ىٯو وٍ چې ٮٍخ‬
‫جً پو ٍْ ٺې یې جڂٍّٻح و ىٯو و ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺٌپٌ‪ ،‬نپًٍپٌ جً ض‪٣‬رْٷٌپٌ‬
‫پپحٌه ٺحٌ ٺٌُ‪ ،‬جً نپٽ ټٌټ ڂحوُ جً ڂ‪٫‬نٌُ ًْحتٽ پو ٺحٌ جچٌُ‬

‫‪188‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ضٍڅٌ پو جْالڂِ چړۍ ٺې ىڃىٮو (جڂٍّٻحِّ جْالڀ) و (جپيَ جْالڀ)‬

‫پٍځحٍ و ڂٓٿڃحچحچٌ پو ژًچى ٺې ځحٍ ًچِْٓ‪.‬‬
‫و جڂٍّٻحِّ جْالڀ و ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺٌپٌ پپحٌه و جڂٍّٻح ضٍ ټٌپٌ ڂيڃې‬
‫ضكٷْٷحضِ جوجٌې ‪ٌ( RAND Corporation‬چډکحٌپٌٌیٗڅ) چې پو‬
‫جڂٍیکح کې و جڂٍیکح چ‪٧‬حڀ ضو پو جڂٍیکح څهو و وٲح‪ ٨‬پپحٌه و‬
‫ضكٷیٷحضٌ‪ ،‬ڂًٌٌٗ ًٌکٌپٌ جً جْطٍجضېژکٌ ڂ‪٣‬حپ‪٫‬حضٌ پٌی جً ڂيځ ڂٍکُ‬
‫وی جً و ڂ‪٫‬ح‪ٍٚ‬ې جڂٍیکح پٌی ٌىرٍجڄ جً ڂٳکٍیڅ یې ٮړُ جً‬
‫ڂٗحًٌیڅ وُ چې و ىٯٌب پو ډپو کی و جڂٍیکح پهٌجچِ و وٲح‪٨‬‬
‫ًَیٍجڄ (ىحًٌپډ ذٍجًڄ)‪( ،‬ٲٍجچک کحٌپٌچِ)‪ً( ،‬پیحڀ پیٍُ)‪( ،‬ډًچحپډ‬
‫ٌجڂٓٳیٿډ)‪ ،‬و ڂٿی جڂنیص پهٌجچِ پٌی ڂىیٍجڄ جً ڂٗحًٌیڅ‬
‫(ْیکٌکٍٲص)‪( ،‬کنډًپیُج ٌجیّ)‪َ( ،‬پڃی نٿیٿُجو)‪ ،‬پو وًىڃو چړیٌجپو‬
‫ؾګړه کې و جڂٍیکحیِ پٌځ پٌی ٶٌڂنىجڄ ؾنٍاټ (آٌچٌپډ)‪ ،‬و جڂٍیکح‬
‫ڂ‪٫‬ح‪ ٍٚ‬ٲیٿٌٰٓ جً ڂٳکٍ (ٲٍجچٓیّ ٲٌکٌیحڂح) جً و جڂٍیکح پهٌجچی‬
‫ڂٗيٌٌ نحٌؾو ًَیٍ (ىنٍُ کیٓنؿٍ) ٖحڂٽ وُ‪ .‬وٮو ڂٍکُ و جڂٍیکح‬
‫پپحٌه و جْالڂِ چړۍ پو جړه و پحپیٓۍ ؾٌړًپٌ ْطٍ ضكٷیحضِ ڂٍکُ‬
‫وی‪ ،‬جً و جڂٍّٻح قٻٌڂص ضو و جْالڂِ چړۍ پو چحًٌٺې پو ْْحِْ‪،‬‬
‫جؾطڃح‪ ،ِ٪‬وٲح‪ ِ٪‬جً جْطٍجضْژّٻٌ چحًٌ ٺې پحپْٓۍ ؾٌړًُ‪ ،‬جً و‬
‫جْالڂِ چحًٌ څېړًچٻِ ًٌٺې و ڂٓٿڃحچحچٌ پٍ ژًچى ڂٓٿٓٿې څېړچې‬
‫ٺٌُ جً چطحتؽ یې و جڂٍّٻح و قٻٌڂص ذېالذېٿٌ جوجًٌ ضو و ض‪٣‬رْٵ‬
‫پپحٌه ًٌٺٌُ‪ ،‬و ىڃىٮې جوجٌې ٌّې ډپې ڂٓطٍٗٶْنٌ چې ‪Cheryal‬‬
‫‪ Benard‬یې ڂٍُٗ ٺٌُ ٌّه ‪ٍ٢‬قو ًړجچىې ٺړې وه‪.‬‬
‫چېٍیٽ ذینحٌډ ‪ Cheryal Benard‬چې پو نپٿو ّيٌوۍ جً و جٲٯحچِ‬
‫جال‪ٚ‬ٿو جڂٍّٻحِّ (َپڃِ نٿْٽ َجو) ښځو وه وٮو ‪ٍ٢‬قو یې و ‪Civil‬‬
‫‪democratic Islam Partners Resources and strategies‬‬
‫ّ‪٫‬نې (ڂطڃىڄ‪ ،‬وېڃٌٺٍجضْٹ جْالڀ‪ ،‬ڂٿګٍُ‪ ،‬ڂنحذ‪ ٩‬جً جْطٍضْژجۍ) پو‬

‫‪189‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫چحڂو پو وٌُ جضْح ‪ٚ‬ٳكٌ ٺې ضٍضْد ٺړې چې و نٿْٽ َجو ضٍ څنګ چيٌ‬
‫چًٌٌ څېړًچٻٌ ىځ ًٌٍْه ڂٍْطو ٺړې وه‪.‬‬
‫ّحوه ٌٖې ‪ٍ٢‬قو ٌّ چٌٍ جڂٍّٻحِّ جْالڀ ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺٌُ‪ ،‬جً ذْح و وٮو‬
‫چٌُ جْالڀ و نپًٍپٌ پپحٌه پو جْالڂِ چړۍ ٺې ڂٿګٍُ ضٗهْ‪،ٌُٛ‬‬
‫جً ىٯو ڂنحذ‪ ٩‬ىځ پو ګٌضو ٺٌُ چې و وٮو چٌُ جْالڀ پو ض‪٣‬رْٵ ٺې‬
‫ًٌڅهو جْطٳحوه ٺېىٍ ِٖ‪ .‬جً ىڃىجٌچګو و جپيِ جْالڀ و پو ڂٓهو‬
‫کٌپٌ جً ّح ڂكىًوًپٌ پپحٌه جْطٍجضْژُ ىځ ًړجچىې ٺٌُ‪.‬‬

‫ىٯو جْالڀ چې جڂٍّکح ّې ٮٌجړُ (چٍّْٽ ذنحٌډ) یې پىې ډًټ‬

‫ض‪ٍّ٫‬ٳٌُ‬
‫(جڂٍّٻح‪ ،‬چٌې ‪ٚ‬ن‪٫‬طِ چړۍ جً پو ڂؿڃٌ‪ ٨‬ٺې ذْڅ جپڃٿٿِ ټٌپنو وجْې‬
‫ٌّ جْالڀ ٮٌجړُ چې و چٌٌې چړۍ پو چ‪٧‬حڂٌچٌ ٍْه پٍ ٌّه الٌ ًٌجڄ ِٖ‪.‬‬
‫وېڃٌٺٍجضْٹ جً ڂطٍٶِ جْالڀ ًُ‪ ،‬جً پٍ چړٌّجپٌ ٶٌجچْنٌ‪ ،‬جقٻحڂٌ جً‬
‫جنالٶٌ ًچٿېږُ)‪)1(.‬‬
‫پو ّحو ٌُٖ ض‪ٍّ٫‬ٱ ٺې الچىې چٷ‪٣‬ې ڂٗه‪ٛ‬ې ٌٖې وُ‪:‬‬
‫‪۳‬ــ جْالڀ ذحّى و جڂٍّٻح جً ذْڅ جپڃٿٿِ ټٌپنې پو نٌښو ًُ‪.‬‬
‫‪۱‬ــ جْالڀ ذحّى ٌّ ذېٽ ضٗه‪ ٙ‬جً ځحچګړٍ چ‪٧‬حڀ ًچو پٍُ‪ ،‬ذٿکې و‬
‫چٌٌې چړۍ پو چ‪٧‬حڂٌچٌ ٍْه وې ٌّ َٖ ًُ‪.‬‬
‫‪۱‬ــ جْالڀ وې ډّڃٌٺٍجټْٹ ًُ‪٫ّ .‬نې و نٿٻٌ پهٌج وې ٌجڂنځطو ِٖ‪،‬‬
‫چو وج چې و (ًقْې) پٍ ذنٓټ وې ًالړ ًُ‪.‬‬
‫‪۴‬ــ جْالڀ وې نپٽ َړً ٖٻٽ پٍې جّښَ ًُ‪ ،‬جً چٌٍ ڂطٍٶِ ٖٻٽ‬
‫وې یې ٮٌٌه ٺړٍ ًُ‪.‬‬

‫‪ -1‬جضځ ڂم ‪Civil democratic Islam Partners Resources and strategies‬‬

‫‪190‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫‪ ۵‬ــ وٮو جْالڀ وې پو جقٻحڂٌ جً جنالٶِ ٲٿٓٳو ٺې و ٮٍخ پو‬

‫جقٻحڂٌ جً جنالٶٌ ٍْه ٌّ ډًټ ًُ‪.‬‬
‫چېٍّٽ ذنحٌډ ًًٌْطو پو ىڃىې ‪ٚ‬ٳكو ٺې و وٮو جْالڀ و ڂنٌچٻٌ و‬
‫ڂالضړ جً ضٌّٗٵ پو ىٻٿو پْٻِ‪:‬‬
‫(وج ذو و قٻڃص ٺحٌ ًُ چې پو ڂٓٿڃحچحچٌ ٺې و ىٯٌ ‪٪‬نح‪ ًٍٚ‬ڂالضړ‬
‫جً ضٌّٗٵ ًِٖ چې پو (چړٌّجپې ٌْپې) جً (ذْڅ جپڃٿٿِ ټٌپنې) ٍْه ٌّ‬
‫ځحٍ پٍ الٌه ځِ جً ډّڃٌٺٍجِْ جً ضڃىڄ نپٿٌُ)(‪)1‬‬
‫پو پٌٌضنۍ ؾڃٿو ٺې وٮو ڂٳحىْځ ؾٌش ٌُٖ وُ‪:‬‬
‫‪۳‬ــ و ټٌپٌ ڂٓٿڃحچحچٌ ڂالضړ ذحّى ًچو ِٖ‪ ،‬ذٿکې و نح‪٪ ٌٚ‬نح‪ًٍٚ‬‬
‫ڂالضړ وې ًِٖ‪.‬‬
‫‪۱‬ــ و ىٯٌ ‪٪‬نح‪ ًٍٚ‬ڂالضړ وې ًِٖ چې پو ٺٳحًٌ ٍْه ىېڅ ډًټ ڂٗٻٽ‬
‫چو پٍُ‪ ،‬ذٿکې پو ىٯٌب ٍْه پو چړٌّجپو ٌْپو ٺې ژًچى ضېًٍُ‪ ،‬جً پو‬
‫ؾيحو ىېڅ ذحًٌ چو پٍُ‪ ،‬ٺو څو ىځ چې ٺٳحٌ پو ڂٓٿڃحچحچٌ ىٍڅو ٺٌُ‪.‬‬
‫‪۱‬ــ و ىٯٌ ڂٓٿڃحچحچٌ ڂالضړ وې ًِٖ چې ډّڃٌٺٍجِْ و ژًچى و‬
‫ضګالٌې جً ٮٍذِ ضڃىڄ و ژًچى و ذڼې پو قْع ڂنِ‪.‬‬
‫پْٻٌجپو و ڂٓٿڃحچحچٌ جً ٺٳحًٌ ضٍ ڂنځ و ذېٿٌجپِ ‪٪‬حڂٽ و وٮٌ وًً‬
‫جڂطٌچٌ ضٍ ڂنځ و ٮٍخ پو ٲٍىنګ څهو چې ىٯو یې (چړٌّاټ ٲٍىنګ)‬
‫ذٌپِ و ڂٓٿڃحچحچٌ پٍْې ًجپَ ښِْ جً پْٻِ‪:‬‬
‫پو چړٌّاټ ڂ‪٫‬ح‪ ٍٚ‬ٲٍىنګ څهو و ڂٓٿڃحچحچٌ پٍْې ًجپِ و ىٯٌب جً و‬
‫‪2‬‬
‫چًٌٌ ضٍڂنځ و ٺړٺْچ َڂْنو ذٍجذٍه ٺړې وه‬
‫و پٌٌضنِ ‪٪‬رحٌش ڂ‪٫‬نَ وجوه چې و ڂٓٿڃحچحچٌ جً چًٌٌ ضٍڂنځ ذو ضٍ‬
‫ىٯو ًنطو ٺړٺېچ وًجڀ پٍُ ضٍڅٌ چې ڂٓٿڃحچحچٌ نپٽ جْالڂِ‬

‫‪ -1‬پٌٌضنۍ ڂٍؾ‪.٩‬‬
‫‪Civil democratic Islam Partners Resources and strategies -2‬‬

‫‪191‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٲٍىنګ پٍې جّښَ چو ًُ جً چړٌّاټ ٲٍىنګ یې نپٽ ٺړٍ چو ًُ‪ .‬جً‬

‫ىٍ ٺٿو چې و ٲٍىنګ وٮو ضٌپٍْ پو ڂنځو ًالړ ِٖ چٌ ٺړٺېچ ذو پو‬
‫نپٿو پو ڂنځو ځِ‪ .‬جً وج ٺټ ڂټ ىڃحٮو ڂٳيٌڀ وٍ چې جهلل ‪ ‬یې پو‬
‫ٶٍجڄ ٺٍّځ ٺې وجْې ّحوًچو ٺړې وه‪:‬‬

‫ﭽ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙﭼ البقزة‪۶١١:‬‬
‫ضٍؾڃو‪ّ( :‬يٌو جً چ‪ٛ‬حٌٍ ذو ضٍ ىٯو پو ضح څهو ٌج‪ ِٞ‬چِٗ ضٍڅٌ چې و‬
‫وًب ڂٿص ًچو ڂنې)‪.‬‬
‫جً وج ښٻحٌه نرٍه وه چې چنی (چړٌّاټ چ‪٧‬حڀ) جً (چړٌّاټ ٲٍىنګ)‬
‫ّيٌوجچٌ جّؿحو جً ډُّجّڅ ٺړُ‪ ،‬جً چ‪ٛ‬حٌٍ ّې چې ذٍضحچْو جً جڂٍّٻح‬
‫یې پو ٍْ ٺې وُ پو ټٌپې چړۍ ض‪٣‬رْٷٌُ‪ .‬جً و ىڃىٮو چړٌّاټ ٲٍىنګ‬
‫و ‪٪‬ڃٿِ ٺٌپٌ پپحٌه یې ټٌپو جْالڂِ چړۍ و ؾنګ ڂْىجڄ ګٍځٌپې وه‬
‫ضٍڅٌ نپٽ چٌٍ جْالڀ ًٌٺې ‪٪‬ڃٿِ ٺړُ‪.‬‬

‫و ٺطحخ پْٻٌجپو چٍّْٽ ذنحٌډ و نپٽ ٺطحخ پو چيځ ڂم ٺې و چٌُ‬

‫جڂٍّٻحِّ جْالڀ و پًٍْجچٌ و چٷٕ و ضٷٌّو ٺٌپٌ پپحٌه ٌّ ڂن‪٧‬ځ پالڄ‬
‫ًړجچىې ٺٌُ جً جڂٍّٻحِّ قٻٌڂص ضو و ضٌ‪ْٚ‬ې پو ٖٻٽ پْٻِ‪:‬‬
‫(و وې پپحٌه چې پو جْالڂِ چړۍ ٺې پٍجنې ډّڃٌٺٍجْۍ‪ ،‬ڂحډٌچُْڀ‪،‬‬
‫جً پو ڂ‪٫‬ح‪ ٍٚ‬چړٌّاټ چ‪٧‬حڀ ٍْه و ٌّ ځحٍ ٺېىً پو نح‪ ٌّ ٍ٢‬ڂػرص‬
‫ذىپٌڄ ٌجڂنځطو ِٖ جڂٍّٻح جً ٮٍخ ضو پو ٺحٌ وه چې پو ټٌټ ؾىّص جً‬
‫وٶص ٍْه پو ڂٓٿڃحچحچٌ ٺې ىٯو ‪٪‬نح‪ً ٍٚ‬پټٌُ چې جْالڀ (جڂٍّٻحِّ‬
‫جْالڀ) ضٷٌّو ٺېىټ ٮٌجړُ‪ .‬جً ىڃىج ٌجَ پٍ جڂٍّٻح جً ڂٿګًٍ یې‬
‫الَڂو وه چې و وٮٌ ‪٪‬نح‪ ًٍٚ‬پپحٌه پو وٶص ٍْه جىىجٰ جً جٌَښطٌچو‬
‫ًټحٺِ‪ ،‬جً پىې ىځ پٌه ِٖ چې و وٮٌ ‪٪‬نح‪ ًٍٚ‬وٺحٌ پو پٍڂهطګ‬

‫‪192‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫څهو ٺٌڀ چطحتؽ پو الِ ًٌځِ‪ .‬جً ٺېىجٍ ِٖ چې و وًب و ضٷٌّې‬

‫پپحٌه الچىې پًٍګٍجڂٌچو پو چ‪ ٍ٧‬ٺې ًچٌْټ ِٖ‪:‬‬
‫‪۳‬ــ و وٮٌ ‪٪‬نح‪ ًٍٚ‬پْٻنې جً ڂ‪٣‬رٌ‪٪‬حش ذحّى چحپ جً پو جٌَجچو نپحٌه‬
‫ِٖ‪.‬‬
‫‪۱‬ــ ذحّى وٮو ډپې جً ‪٪‬نح‪ ٍٚ‬ضٌّٗٵ ٺړجٍ ِٖ چې و ‪٪‬حڂٌ نٿٻٌ جً‬
‫ځٌجچحچٌ پپحٌه پْٻنې ًٺړُ‪.‬‬
‫‪۱‬ــ و وًب چ‪ٍّ٧‬حش جً جٲٻحٌ ذحّى و قٻٌڂطِ ض‪٫‬ٿْڃِ چ‪ٛ‬حخ و‬
‫وّنْحضٌ پو ٺطحذٌچٌ ٺې ځحٍ ٺړجٍ ِٖ‪.‬‬
‫‪۴‬ــ ىٯٌب ضو ذحّى ٌجډٌّګحچې‪ ،‬ډپو ُّې ٌْنۍ جً و ًّنح ڂنرًٍچو پو‬
‫جنطْحٌ ٺې ًٌٺړجٍ ِٖ‪.‬‬
‫‪ ۵‬ــ و جْالڂِ جقٻحڂٌ جً ڂٓحّٿٌ پو جړه ذحّى و وًب ض‪٫‬رٍْ جً ضٳٍْٓ‬
‫پو نٿٻٌ ٺې ‪٪‬حڀ ٺړجٍ ِٖ‪ ،‬ضٍ څٌ ًٺٌالٍ ِٖ پو ىٯٌ ذنٓټګًٍ ٍْه‬
‫ٌٶحذص ًٺړُ چې ڂىٌْې‪ ،‬ڂ‪٫‬حىى جً ٺطحذهحچې پٍُ‪ ،‬جً و چ‪ٍّ٧‬حضٌ و‬
‫نپًٍپٌ پپحٌه ‪ ٍُٛ٪‬جپْٻټًٍچٻِ ًْحّٽ پو ٺحٌ جچٌُ‪.‬‬
‫‪ ۶‬ــ (ڂحډٌڄ) جً (ْْٻٌپٍ) ‪٪‬ٿڃحء ذحّى پو پٍجنو پْڃحچو نٿٻٌ ضو ڂ‪ٍ٫‬ٲِ‬
‫ِٖ‪ ،‬ضٍ څٌ و وًب پو الٌې و ٶيٍېىپٌ ڂٓٿڃحچٌ ځٌجچحچٌ څپحچى‬
‫‪ٌ٪‬ج‪٢‬ٱ جً جقٓحْحش ْحړه ٺړجٍ ِٖ‪.‬‬
‫‪۷‬ــ و ٮٍْ جْالڂِ ضحٌّم جً ٲٍىنګ و پٌىې جً ٺطحذٌچٌ و نپًٍپٌ‬
‫پپحٌه ذحّى نپًًٍچٻِ ضٌّٗٵ ِٖ‪ ،‬جً و چحپ جً نپًٍپٌ چحٌې ّې‬
‫ًٌضو آْحچو ِٖ‪ .‬جً ىځ ذحّى وٮو ډًټ ڂ‪٫‬حٌٰ و جْالڂِ ىېٌجوًچٌ پو‬
‫ض‪٫‬ٿْڃِ چ‪ٛ‬حخ جً ڂ‪٣‬رٌ‪٪‬حضٌ ٺې ځحٍ پٍځحٍ ٺړجٍ ِٖ‪ ،‬پو نح٘‬
‫ډًټ ىٯو ضحٌّم جً ڂ‪٫‬حٌٰ ذحّى ډېٍ نپحٌه ِٖ چې پو جْالڀ څهو و‬
‫ڂهو پو جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې ڂٌؾٌو ًټ‪.‬‬
‫‪ ۸‬ــ و ڂىچِ ټٌپنې پو چحڂو وې و ڂٓطٷٿٌ ضن‪ْ٧‬ڃٌچٌ‪ ،‬ټٌپنٌ جً جقُجذٌ‬
‫پو ٌجڂنځطو ٺٌپٌ ٺې ڂٍْطو ًٺړجٍ ِٖ‪ ،‬ضٍڅٌ و ڂىچِ ټٌپنې‬

‫‪193‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٲٍىنګ پو نٿٻٌ ٺې نپٌٌ ِٖ‪ .‬جً ىځ وې و ‪٪‬حڂٌ نٿٻٌ پپحٌه و‬

‫ْْحِْ جؾٍآضٌ و َوه ٺړې جً و ذْحڄ و آَج وۍ ٲٍ‪ٚ‬طٌچو ذٍجذٍ ٺړجٍ‬
‫ِٖ(‪.)1‬‬

‫و وې پپحٌه چې ‪٪‬حڀ جٲٯحچحڄ پىې پٌه ِٖ چې و وٮې جڂٍّٻحّې‬

‫جوجٌې ‪ RAND Corporation‬و (جڂٍّٻح ِّ جْالڀ) و نپًٍپٌ پالڄ پو‬
‫جٲٯحچٓطحڄ ٺې پو څو ډًټ ‪٪‬ڃٿِ ٺېږُ؟ جً څٌٸ ًٌضو پو ٺٌڀ ٖٻٽ‬
‫ٺحٌ ٺٌُ؟ و ّحو ٌُٖ پالڄ پو جضو ګٌچٌ ڂحوً ؾال ؾال پنډه ضر‪ٍٛ‬ه ٺًٌ‬
‫جً ‪٪‬ڃٿِ ڂػحپٌچو جً ڂ‪ٛ‬ىجٶٌچو ّې ښٌْ‪:‬‬
‫جً پو ڂحوه و وّڃٌٺٍجضْٹ جْالڀ و پٿٌّحچٌ و پْٻنٌ و چحپٌپٌ جً جٌَجچو‬
‫نپًٍپٌ ضٌ‪ْٚ‬و ٺٌُ چې پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې پىې ډًټ ضٍ ض‪٣‬رْٵ الچىې‬
‫چٌْپې ٌٖې وه‪:‬‬
‫جڂٍّٻح پو جٲٯحچٓطحڄ ذحچىې پو نپٽ ٍّٮٽ ٍْه ْځ جٺػٍه ىٯو جٲٯحچِ‬
‫پْٻٌجالڄ‪ ،‬جوّرحڄ‪ٖ ،‬ح‪ٍ٪‬جڄ‪ ،‬ٲٿځ ؾٌړًچٻِ‪ ،‬ژًٌچحپٓطحڄ‪ ،‬ڂطٍؾڃْڅ‪،‬‬
‫ڂڃػٿْڅ (ْْنڃحګٍجڄ)‪ ،‬چحٍٖجڄ‪٪ ،‬ٿڃِ جً ٲٍىنګِ ٺىًٌچو جً جٖهح٘‬
‫چې پو ٮٍخ ٺې ًٌَټ ٌُٖ جً ّح پو ٮٍذِ ٲٍىنګ څهو ڂطأغٍ ٌُٖ‬
‫ًټ پو ځحچو ٍْه جٲٯحچٓطحڄ ضو ٌجًْطٽ‪ ،‬جً وپطو ّې ًٌضو و ٲٻٍ پو‬
‫ذېالذېٿٌ ډګًٍچٌ ٺې و ٺحٌ ٲٍ‪ٚ‬طٌچو جً ًْحتٽ ضْحٌ ٺړټ‪.‬‬
‫وٮٌ ًجٌوً ٌٌّٖ ‪٪‬نح‪ ًٍٚ‬وپطو پو ٲٻٍُ جً ٲٍىنګِ ډګًٍچٌ ٺې ښو‬
‫پٍجنو ٺحٌ ًٍٖ‪ ٨‬ٺړ‪ ،‬جً پو ْٿګٌچٌ ٺطحذٌچو‪ ،‬ڂؿٿې‪ ،‬جنرحًٌچو‪،‬‬
‫چٍّٗې جً څېړچې ّې ٌجڂنځطو ٺړې‪ .‬وًڂٍه پو پٍجنو پْڃحچو ڂ‪٣‬رٌ‪٪‬حش‬

‫‪ ۷۱ -1‬ڂم ‪Civil democratic Islam Partners Resources and strategies‬‬

‫‪194‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٌجڂنځطو ٌٖټ چې و جنٓطٿٌ ّې څٌٸ چو پېىجٺېږُ جً پو ذېالذېٿٌ‬

‫جوجًٌ جً جٲٍجوً پو ًړّح ډًټ ًېٗٽ ٺېږُ‪.‬‬
‫وج چې ‪٪‬حڀ جٲٯحچحڄ و جٶط‪ٛ‬حوُ ٺڃًٌُضْح جً ّح و چًٌٌ والّٿٌ پو جڂٿو‬
‫پو ٺطحخ جً ڂ‪٣‬رٌ‪٪‬حضٌ پْٓې چو ًٌٺٌُ جً چو ڂ‪٣‬رٌ‪٪‬حش وجْې‬
‫ڂكطٌٍ نپًٍُ چې و ڂٿص و يًٴ ڂ‪٣‬حذٵ ًُ جً و جٲٯحچحچٌ و‬
‫ڂٗٻالضٌ قٽ وې ًړجچىې ٺړجٍ ِٖ‪ ،‬ذٿکې ټٌټ ّې ضٷٍّرحً و‬
‫(ًجٌوجضِ) ڂٳحىْڃٌ جً چ‪ٍّ٧‬حضٌ پو نپًٍپٌ ذٌنص وُ‪ ،‬چٌ پو ىڃىې‬
‫جڂٿو جًْنِ جٲٯحچِ ڂ‪٣‬رٌ‪٪‬حش و ٍْڂحّو ګًجٌۍ جً ضؿحٌضِ ٲ‪٫‬حپْص‬
‫پٍ جْحِ چو چٿېږُ‪ ،‬ذٿکې و ىڃىٮٌ جڂٍّٻحّحچٌ جً و ىٯٌب و ڂٿګًٍ‬
‫پهٌج ڂٍْطو ًٌٍْه ٺېږُ‪ ،‬جً ټٌټ ڂ‪ٛ‬حٌٰ ّې و ذېالذېٿٌ جڂٍّٻحِّ‬
‫جً جًٌپحِّ ڂإْٓحضٌ پهٌج و ىٯو پالڄ و ض‪٣‬رْٵ پهح‪ًٌ ٍ٢‬ٺٌټ ٺېږُ‬
‫چې و ‪ RAND Corporation‬پهٌج پو ڂٓٿڃحچحچٌ ٺې و ٌّه‬
‫(ډّڃٌٺٍجټ جْالڀ) و نپًٍپٌ پو نح‪ ٍ٢‬ؾٌړ ٌٍٖ وٍ‪.‬‬
‫وًىڃو ڂحوه و ډّڃٌٺٍجټ جْالڀ پٿٌّحڄ ‪٪‬حڀ ًپّ جً پو نح٘ ډًټ‬
‫ځٌجچحچٌ ضو و ډېًٍ پْٻٿٌ پپحٌه ضٌّٗٷٌُ چې و وې ڂحوې ض‪٣‬رْٵ ىځ پو‬
‫پٌٌه ؾىّص ضٍ ٺحٌ الچىې چٌْټ ٌٍٖ وٍ‪.‬‬
‫ټٌټ ىٯو پْٻٌجالڄ جً و ٶٿځ نحًچىجڄ چې ٌّ څو پْٻٿَ ِٖ پو پٌړً‬
‫ڂ‪٫‬حٌٖچٌ و ذېالذېٿٌ ڂإٌْٓ پهٌج پو ٲٍىنګِ ٺحًٌچٌ ګٌڂحٌټ ٌُٖ‬
‫وُ‪ .‬جً وٮو ْْٻٌپٍ پْٻٌجالڄ ذْح چو ٌّجَې وج چې پو ْْحِْ جً‬
‫جؾطڃح‪ ِ٪‬ڂٌ‪٪ٌٞ‬حضٌ ٺې پْٻنې ٺٌُ‪ ،‬ذٿکې پو وّڅ جً ٍٖ‪ِ٪‬‬
‫ڂٌ‪٪ٌٞ‬حضٌ ٺې ىځ نپٽ چ‪ٍّ٧‬حش ښٻحٌه ٺٌُ‪ .‬جً ځْنې نٌ یې قطَ‬
‫پو ‪٪‬ٿنِ ډًټ و جٌضىجو ضٍ ٍْقىه پٌٌې و ٌْېىپٌ ؾٍأش ىځ ٺٌُ چې‬
‫ڂػحپٌچو ّې (‪٪‬ٿِ ڂكٷٵ چٓد)‪( ،‬پًٍُّ ٺحڂرهٕ)‪( ،‬پ‪ْ٣‬ٱ پىٌجڀ) جً‬
‫ځْنې چٌٌ وُ‪.‬‬

‫‪195‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پىې پړ ٺې ځْنٌ چًٌٌ پو ضكٍّٱ ٌُٖ ٖٻٽ و ٶٍجڄ کٍیځ ضٍؾڃو چې‬
‫و ٶٍجڄ ٺٍّځ ڂطڅ ىځ ًٌٍْه چو ؤ و ‪٪‬حڂٌ نٿٻٌ و ګڃٍجه ٺٌپٌ پو‬
‫ڂٷ‪ٛ‬ى چحپ کړه چې و جٲٯحچٓطحڄ نٿٻٌ و وې ټٌپٌ پو نالٰ ٖىّى‬
‫ٮرٍګٌڄ ښٻحٌه ٺړ‪.‬‬
‫و ْْحِْ‪ ،‬وّنِ جً جؾطڃح‪ ِ٪‬ڂٌ‪٪ٌٞ‬حضٌ ضٍ څنګ و جوخ جً جوذْحضٌ‬
‫ضٍ ‪٪‬نٌجڄ الچىې و جنالٶِ ٲٓحو پو ٌَګٌچٌ ٲكٕ‪ ،‬پٌېىپې جً ڂرطًپې‬
‫ٺْٓې ځٌجچحچٌ ضو نپٍېږُ چې پو پٌْطٌ ځٌجچحچٌ جً پْٯٿٌ ٺې ؾنِٓ‬
‫‪ٌ٪‬ج‪٢‬ٱ ضكٍّٻٌُ جً و ٲٓحو پٌٌضو ّې ٌْٴ ٺٌُ‪ ،‬چې ٌّ ڂػحټ ّې‬
‫(و ٌّې ٖپې ډّڃٌٺٍجِْ) پو چحڂو ٺْٓو وه چې و ٌّې نرٍّحپې‬
‫چؿٿۍ جً ٌّه ذٽ نررّحټ ىٿٹ ضٍڂنځ پو ْٳٍ ٺې و َچح ٌّ ٺْٓو وه چې‬
‫و آَجوۍ وٌجډٌّ ٌّې نرٍّحپې چؿٿۍ پْٻٿې ًه‪.‬‬
‫وٌېْڃو ڂحوه ضٌ‪ْٚ‬و ٺٌُ چې و ډّڃٌٺٍجټ جْالڀ و پٿٌّحچٌ چ‪ٍّ٧‬حش‬
‫وې پو ض‪٫‬ٿْڃِ چ‪ٛ‬حخ ٺې ٖحڂٽ ٺړجٍ ِٖ ضٍ څٌ پو الَڂِ ٖٻٽ ټٌټ‬
‫نٿٹ و وٮٌ چ‪ٍّ٧‬حضٌ پٌْطٿٌ ضو ڂؿرٌٌ ِٖ‪ ،‬جً ذْح ىڃىٮو چ‪ٍّ٧‬حش و‬
‫وّنْحضٌ و ڂ‪ٟ‬ڃٌڄ پو الٌې و وّڅ جً ‪٪‬ٷْىې پو قْع ًڂنِ‪.‬‬
‫پىٍ الٌ ٺې ىځ جڂٍّٻح پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې و نپٿٌ وًً ڂإٌْٓ ىٍې‬
‫ٌّې )‪ (USAID‬جً و (چرٍجْٻح) و پٌىنطٌڄ پو الٌُ ښو ډېٍ ٺحٌ ًٺړ‪.‬‬
‫و (چرٍجْٻح) پو پٌىنطٌڄ ٺې و جٲٯحچٓطحڄ و ض‪٫‬ٿْځ جً ضٍذْې ڂٍٺُ و‬
‫جٲٯحچٓطحڄ و ض‪٫‬ٿْځ جً ضٍذْې و ًٌَجش پپحٌه چٌُ ض‪٫‬ٿْڃَ چ‪ٛ‬حخ ضْحٌ‬
‫جً )‪ (USAID‬چحپ ٺړ‪ .‬وٮو چ‪ٛ‬حخ و جڂٍّٻحِّ ڂٗحًٌّنٌ ضٍ چ‪٧‬حٌش‬
‫الچىې ؾٌړ ٌٖ جً ټٌټ ىٯو ڂ‪ٟ‬حڂْڅ چې و ؾيحو‪ ،‬پو ٺٳحًٌ ٍْه و‬
‫وښڃنۍ‪ ،‬قؿحخ جً پٍ جْالڀ و ټْنګ پحضې ٺېىپٌ ڂٳحىْځ ًٌٺې ًټ‬
‫ىٯو ّې ټٌټ پو چ‪ٛ‬حخ څهو ًجېٓطٽ جً پٍ ځحٍ ّې پو ٺٳحًٌ ٍْه و‬
‫ٌْپې جً ضٳحىځ‪ ،‬و ٮٍخ پو چ‪ٍ٧‬ه و ذٍٗ و قٷٌٶٌ‪ ،‬و ښځٌ و ٮٍذِ‬
‫ډًپو آَجوۍ‪ ،‬و ضًٌٍُّڀ (ؾيحو) پو نالٰ و ؾٻړې جً و ٮٍذِ ډًپو‬

‫‪196‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ژًچى ڂٳحىْځ ځحٍ پٍ ځحٍ ٺړټ(‪ .)1‬ىڃىٮو کحٌ چحڂو و ‪ٚ‬ٿیِ ؾګړې‬
‫ج‪٪‬الچًٌچکِ و جڂٍیکح ؾڃيٌٌ ٌتّْ (ؾٌٌؼ ډذٿٌْ ذٌٔ) نپٽ ًپّ ضو‬
‫پو جٲٯحچٓطحڄ کې و نپٿې ٌّې پٌّې الْطو ٌجًړچې پو قْع وجْې‬
‫ج‪٪‬الڄ کړه‪:‬‬
‫‪“And before the end of the year, we’ll have sent almost‬‬
‫‪10 million of them [that is, new textbooks] to the‬‬
‫‪children of Afghanistan. These textbooks will teach‬‬
‫‪tolerance and respect for human dignity instead of‬‬
‫‪indoctrinating students with fanaticism and bigotry.‬‬
‫”‬
‫‪– George W. Bush, “Weekly Radio Address,” March 16,‬‬
‫‪2002‬‬
‫(و کحټ و پحی ضٍڂهو ذو ڂٌږ و جٲٯحچٓطحڄ ڂحٌٖڂحچٌ ضو ضٷٍیرحً پّ‬
‫ڂٿیٌچو وٌِْ کطحذٌچو ًٌپېږپِ ًُ‪ .‬وٮو کطحذٌچو ذو ىٯٌب ضو (و چًٌٌ‬
‫پو ڂٷحذٽ کې) َٮځ جً و ضٌچىالٌیطٌخ جً ض‪ٛ٫‬د پٍ ځحی و جچٓحچِ‬
‫کٍجڂص جقطٍجڀ ًٌ َوه کٌُ)‪.‬‬
‫ىڃىٮو ٺٌښښٌچو پو ڂٓٿٓٽ ډًټ وًجڀ پٍُ جً پو ىٍ ٺحټ ٺې و‬
‫وّنْحضٌ‪ ،‬جؾطڃح‪ْ٪‬حضٌ‪ ،‬ضحٌّم جً جوذْحضٌ پو ٺطحذٌچٌ ٺې چٌُ چٌُ‬
‫ڂ‪ٟ‬حڂْڅ وجنٿېږُ‪ .‬وٮو ٺحٌ چو ٌّجَې وج چې پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې ؾٍّحڄ‬
‫پٍُ‪ ،‬ذٿکې و ټٌپې چړۍ پو جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې جً ذْح پو نح٘ ډًټ‬
‫پو ىٯٌ ىېٌجوًچٌ ٺې چې جڂٍّٻحّې پٌځْحڄ ًٌٺې پٍجضو وُ جً ّح‬
‫ىٿطو و جڂٍّٻح ڂ‪ٛ‬حپف ضٍ ضيىّى الچىې وُ پو ټٌټ ًٌَ ٍْه ‪٪‬ڃٿِ‬
‫ٺېږُ‪ .‬جڂٍّٻح و وې ٺحٌ پپحٌه ىٍ ٺحټ پو ْٿګٌچٌ ڂْٿٌْچٌ ډجپٍ و‬
‫)‪ ،(USAID‬آٮحنحڄ ٲحًچډّٗڅ‪ ،‬جّٗح ٲحًچډّٗڅ جً چًٌٌ ڂإٌْٓ پو‬

‫‪ -1‬پىې ىٻٿو و ڂػحټ پو ډًټ و جڂٍّٻحّحچٌ و ًنص جً و ڂؿحىىّنٌ و ًنص و چ‪ٛ‬حخ‬

‫و جًټ ‪ٚ‬نٱ ڂٷحٌچو و ىڃىې ٺطحخ (و جڂٍّٻحّحچٌ پو ٌجضګ ٍْه پو ض‪٫‬ٿْڃِ چ‪ٛ‬حخ‬
‫ٺې ضرىّٿِ) ضٍ ‪٪‬نٌجڄ الچىې ٺې ًګٌٌب‪.‬‬

‫‪197‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جنْطحٌ ٺې ًٌٺٌُ ضٍ څٌ پو ضىٌّؽ ٍْه و ڂٓٿڃحچٌ ىېٌجوًچٌ ض‪٫‬ٿْڃِ‬

‫چ‪ٛ‬حذٌچو پو قٷْٷِ جْالڀ څهو نحپِ جً پٍ ځحٍ ّې و (چٌُ ډّڃٌٺٍجټ‬
‫جْالڀ) ڂٳحىْځ نٿٻٌ ضو ًٌ ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺړُ‪.‬‬
‫و ‪ RAND Corporation‬و جڂٍّٻحِّ جْالڀ و ‪ٍ٢‬قې څٿٌٌڂو ڂحوه پو‬
‫جْالڂِ چړۍ ٺې ْْٻٌپًٍ ‪٪‬نح‪ ًٍٚ‬ضو و ٌْنٌْ پو جنطْحٌ ٺې و‬
‫ًٌٺٌپٌ نرٍه ٺٌُ چې پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې پىې ډًټ ‪٪‬ڃٿِ ٌٖه‪:‬‬
‫و وې پپحٌه چې پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې ډېڃٌٺٍجټٌ جً ْْٻٌپٍ ‪٪‬نح‪ ًٍٚ‬ضو‬
‫و ًّنح و ٌٌْپٌ پٍجل ًْحّٽ جً ډېٍ ٲٍ‪ٚ‬طٌچو پو الِ ًٌٮٿِ ًُ‬
‫جڂٍّٻح ٌّ ڂن‪٧‬ځ ضرٿْٯحضِ پالڄ ؾٌړ ٺړ چې پو وٌې ْ‪٣‬كٌ ٺې ض‪٣‬رْٵ‬
‫ٌٖ‪:‬‬
‫جًټ‪ :‬ټٌپې ىٯو ذيٍچۍ ٌجډٌّ ګحچې چې و جٲٯحچٓطحڄ پپحٌه ّې و ًٌځې‬
‫و چْځ ْح‪٪‬ص ّح ٌّ ْح‪٪‬ص پًٍګٍجڂٌچو وٌپٌوټ نپٽ پًٍګٍجڂٌچو یې‬
‫وًپٌٓ جً څٿًٍّٗطٌ ْح‪٪‬طٌ ضو ًٮًُټ‪ ،‬ضٍ څٌ پو پٍجنو پْڃحچو و‬
‫ټٌپنې ډېٍ نٿٹ ضٍ ضرٿْٯحضِ پٌښښ الچىې ًچِْٓ‪ ،‬جً و ٮٌ ٌجډٌّګحچٌ‬
‫چې پهٌج ّې ٌّجَې جنرحٌُ پًٍګٍجڂٌچو وٌپٌوټ جًِ ّې و ىٯٌ ضٍ‬
‫څنګ پو پٍجنو پْڃحچو و ْْحِْ‪ ،‬جؾطڃح‪ ،ِ٪‬ض‪٫‬ٿْڃِ‪ ،‬جوذِ‪،‬‬
‫ٲٍىنٻِ‪ ،‬جٶط‪ٛ‬حوُ جً وّنِ پًٍګٍجڂٌچٌ ْٿٓٿې جً ٍّْحپٌچو نپًٍټ‬
‫ىځ ًٍٖ‪ ٨‬ٺړټ‪ .‬جً ىځ وٮٌ ٌجډٌّګحچٌ و جٲٯحچٓطحڄ ضٻړه نرٍّحالڄ‪،‬‬
‫ژًٌچحپٓطحڄ‪ ،‬څېړًچٻِ‪ ،‬جوّرحڄ ْْحِْ ٺحٌ پٌىحڄ و ډېًٍ پٌړً‬
‫ډجپٍُ ڂ‪٫‬حٌٖچٌ پو ذىټ ٺې نپٿٌ جوجًٌ ضو ؾًخ ٺړټ‪ ،‬ضٍ څٌ و‬
‫جٲٯحچحچٌ و (ٮٍذِ) ٺٌپٌ پپحٌه ىٍ جړنُْ ٺحٌ ًِٖ‪.‬‬
‫ٮٍخ و جڂٍّٻح ٮږ جً ذِ ذِ ِْ ٌجډٌّ ضٍ څنګ چٌٌې ٌجډٌّګحچې پٻو‬
‫و آَجوۍ ٌجډٌّ چې و جڂٍّٻح و ٺحچګٍِ پهٌج چٿېږُ‪ ،‬ډٌّه ٌجډٌّ جً‬
‫و ڂٗحټ ٌجډٌّ ىځ پو ٺحٌ ًجچٌپې‪ .‬جً ذْح ٮٍخ و نپٿٌ وٮٌ ٌجډٌّګحچٌ‬

‫‪198‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پپحٌه ْْڃو ُّْ و ‪ْ F.M‬ټْٗنٌچو ىځ پو ذېالذېٿٌ ښحًٌچٌ ٺې‬

‫پٍجچٓطٽ‪ ،‬ضٍ څٌ نپٽ چٍٗجش پو ښو ٺْٳْص نٿٻٌضو ًٌٌْپَ ِٖ‪.‬‬
‫وًىځ‪ :‬ٮٍخ پو جٲٯحچٓطحڄ پو نپٽ ٍّٮٽ څهو ًًٌْطو و جٲٯحچٓطحڄ‬
‫پو ذېالذېٿٌ پٌٌّ ښحًٌچٌ ٺې پو پٓٻٌچو ڂكٿِ چحوًپطِ ٌجډٌّګحچې‬
‫ٲ‪٫‬حپې ٺړې جً پو ٌَګٌچٌ و جڂٍّٻحِّ جْالڀ ڂنٌچٻِ ّې ًٌٺې‬
‫ضٌ‪ْ٦‬ٱ ٺړټ‪ ،‬چې ىٍه ٌّه ّې و ذېالذېٿٌ جىىجٲٌ پپحٌه نپًٍچې ٺٌُ‪.‬‬
‫پىې پړ ٺې ٌّجَې و ٺحذٽ پو ښحٌ څهو ‪ ۴۹‬وًپطِ جً چح وًپطِ‬
‫‪1‬‬
‫ٌجډٌّګحچې نپًٍچې ٺٌُ‪.‬‬
‫وٌېْځ‪ :‬جڂٍّٻحّحچٌ و جٲٯحچٓطحڄ و ًالّحضٌ پو ډېًٍ ًپٌٓجپٌْ ٺې‬
‫ڂكٿِ ٌجډٌّګحچې ؾٌړې ٺړې چې جٺػٍه ّې پو ڂن‪٣‬ٷو ٺې پٍضٌ و‬
‫جڂٍّٻحّحچٌ پو پٌځِ ڂٍجٺًُ څهو نپًٍچې ٺٌُ جً و وې ټٌپٌ پپحٌه و‬
‫جڂٍّٻح و ذْڅ جپڃٿٿِ پٍجنطْح جوجٌه )‪ (USAID‬ذٌوّؿو ذٍجذًٍُ‪ ،‬چې‬
‫ضٍ جًْو پٌٌې و وٮو ډ ًټ ْْڃو ًُّْ ٌجډٌّګحچٌ ٖڃېٍ پو ًپٌٓجپٌْ‬
‫‪2‬‬
‫ٺې ضٍ ‪ٌ ۱۵۰‬جډٌّګحچٌ ٌْېىپَ وٍ‪.‬‬
‫وج ټٌټ ىٍ څو ىڃحٮو و ‪ RAND Corporatio‬و (ډّڃٌٺٍجټ جً ڂطڃىڄ)‬
‫جْالڀ و پٿٌّحچٌ و پْٯحڀ و نپًٍپٌ پپحٌه ضٍ ٍْه ٺېږُ‪.‬‬
‫و وٮو جڂٍّٻحِّ پالڄ پنځڃو ڂحوه وج وه چې جْالڂِ جقٻحڀ ذحّى ىٯو‬
‫ډًټ ض‪٫‬رٍْ جً ضٳٍْٓ ِٖ چې و جڂٍّٻح ْْٻٌپٍ ڂٿٻٍُ ّې ٮٌجړُ‪.‬‬
‫ّ‪٫‬نې و جْالڀ وّڅ ذحّى و ٮٍذِ ٺٿطٌٌ و ڂٳحىْڃٌ ڂ‪٣‬حذٵ و ٮٍخ‬
‫پهٌج و ً‪ ٌٌّٖ ٩ٞ‬ذٍُٗ قٷٌٶٌ پو چٌٺحټ ٺې ض‪٫‬رٍْ ِٖ‪ .‬جً ىٍ ىٯو‬
‫قٻځ چې و ٮٍخ پو ذٍُٗ قٷٌٶٌ‪ ،‬چړٌّجپٌ ڂْػحٶٌچٌ‪ ،‬ذْڅ جپڃٿٿِ‬
‫ٶٌجچْنٌ جً ىڃىجٌچګو و ٮٍذِ ٲٍىنګ پو ڂ‪ْ٫‬حًٌچٌ ٍْه ڂهحپٱ ًُ‬

‫‪1‬‬
‫‪-http://www.elections.pajhwok.com/dr/node/6691‬‬
‫‪2‬‬
‫‪- http://www.bbc.com/persian/afghanistan-38954508‬‬

‫‪199‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ىٯو ذحّى جٌضؿح‪ ،ِ٪‬ذٍْضو پحضې جً ًَړ ًذٿٿَ ِٖ‪ ،‬چې جًِ و وًب پو‬
‫ګٌڂحڄ و ض‪٣‬رْٵ ًړضْح چو پٍُ‪.‬‬
‫ٮٍخ ىڃىٮو ضؿٍذو پو ډېًٍ جْالڂِ ىېٌجوًچٌ پٻو‪ :‬ضٍٺېې‪ ،‬ڂ‪،ٍٛ‬‬
‫پْرْح‪ ،‬ضٌچّ‪ ،‬جپؿُجتٍ‪ ،‬ڂٍجٺٕ‪ ،‬ىنىًْطحڄ‪ ،‬پحٺٓطحڄ جً چًٌٌ‬
‫جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې ضٻٍجٌ ٺړې وه‪ ،‬چې پو چطْؿو ٺې ّې ىٿطو و‬
‫نٿٻٌ پو يىنٌچٌ ٺې و وجْې ٌّ جْالڀ ض‪ ٌٌٛ‬ٶحتځ ٌٍٖ چې پو ٺٳٍ جً‬
‫ٺٳٍُ ژًچى ٍْه ىېڅ قٓحْْص چو پٍُ‪ ،‬جً پو چًٌٌ جوّحچٌ جً ڂًجىرٌ‬
‫ٍْه ّې وًڂٍه وښڃنِ چٗطو پٻو پو قٷْٷِ جْالڀ ٍْه ّې چې پٍُ‪.‬‬
‫ىڃىٮو ًؾو وه چې ٮٍخ ځپٿِ ضٕ پو چحڂو ڂٓٿڃحچحڄ و جْالڂِ چ‪٧‬حڀ‬
‫و ٶحتڃٌپٌ ضٍ ٮٍذْحچٌ ىځ ْهص وښڃنحڄ وُ‪ ،‬جً پو ىٍ ٶْڃص ّې و‬
‫ٶْحڀ ڂهو چِْٓ‪.‬‬
‫جڂٍّٻح جً ڂٿګٍُ ّې جًِ ٮٌجړُ پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې ىځ ىڃىٮو ډًټ‬
‫ٌّ ٮٍخ پٿٌٍ جْالڀ چې ضٳٍْٓ جً ض‪٫‬رٍْ ّې و ٮٍخ پو ڂ‪ْ٫‬حًٌچٌ ٍْه‬
‫ْځ ضٍ ٍْه ٺېږُ ‪٪‬ڃٿِ ٺړُ‪ ،‬چې پىې پړ ٺې ّې الچىې جٶىجڂحش ضٍ‬
‫ٍْه ٺړُ وُ‪:‬‬

‫جًټ‪ :‬و قٷْٷِ جْالڀ و پٿٌّحچٌ (ڂؿحىىّنٌ) ٲٻٍ جً ض‪ ٌٌٛ‬و ٌّ‬

‫جٲٍج‪ ،ِ٢‬ذْګحچو‪ ،‬ضنى الٌُ جً وجْې ٌّ ٲٻٍ جً ض‪ ٌٌٛ‬پو قْع ڂ‪ٍ٫‬ٲِ‬
‫ٺٌټ چې و ض‪٣‬رْٵ ًړضْح چو پٍُ‪ .‬جً و ىٯو پٍ ځحٍ پو ٮٍخ څهو پو‬
‫ٌجٮٿٌ چ‪ٍّ٧‬حضٌ‪ ،‬و جٲٯحچحچٌ پو َړً ًٌجؾٌچٌ‪ ،‬پو ٍّٖ‪٫‬ص څهو و‬
‫ڂنكٍٲٌ نٿٻٌ پو نٌجىٗحضٌ ټْنګحٌ ٺٌټ جً ىڃحٮو و وّڅ پو قْع‬
‫ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺٌټ‪.‬‬

‫‪200‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫وًىځ‪ٌ :‬جډٌّګحچٌ‪ ،‬ضٿًٌُّچٌچٌ جً چًٌٌ ٌْنٌْ ضو و ىٯٌ ‪٪‬ٿڃحؤ ٌجذٿٽ‬

‫چې و ٮٍخ و چ‪ٍّ٧‬ې ڂ‪٣‬حذٵ و جْالڀ ضٳٍْٓ ٺٌُ جً جْالڀ ّې پو‬
‫جْطٍٗجٶِ ڂنحذ‪ ٌ٫‬څهو َوه ٺړ ٍ ًُ‪.‬‬
‫وٌېْځ‪ :‬و جڂٍّٻحّحچٌ و ګٌډجګِ ٌژّځ پهٌج پو ڂٍٺُ جً ًالّحضٌ ٺې و‬
‫ٍّٮٿګًٍ پو ذٌوّؿو وّنِ ڂىٌْې ؾٌړًټ جً پو ىٯٌ ٺې و ىٯو وّنِ‬
‫چ‪ٛ‬حخ ضىٌٌّٓټ چې و ض‪٫‬ٿْځ جً ضٍذْې پو ًَجٌش ٺې و وّنِ‬
‫ضىٌّٓحضٌ و ٌّحْص پپحٌه و جڂٍّٻحِّ ڂٗحًٌّنٌ ضٍ چ‪٧‬حٌش الچىې‬
‫ؾٌړ ٌٍٖ وٍ‪.‬‬
‫څٿٌٌڀ‪ :‬و جٲٯحچٓطحڄ ‪٪‬ىپِ جً ٶ‪ٟ‬حتِ ْْٓطځ چې ضٍ ډېٍه قىه پو‬
‫جْالڀ ًالړ ؤ جًِ پو ىٯو ٺې و جّټحپْح و ىېٌجو پهٌج ذْح ٺطنو جً‬
‫ض‪٫‬ىّالش ٌجًْطٽ ٌٖټ جً ىځ و جّټحپْح و قٷٌٶِ جً ٶحچٌچِ ڂحىٍّنٌ‬
‫پو پٌٌُ و جٲٯحچِ ٶح‪ْٞ‬حچٌ‪ ،‬څحٌچٌجالچٌ‪٪ ،‬ىپِ جً قٷٌٶِ ٺحٌپٌىحچٌ‬
‫ًٌَټ چې پو ضېًٍ جًً ٺٿٌچٌ ٌجىْٓې پو ڂٓٿٓٽ ډًټ وٮو پًٍْو پو‬
‫چټٻۍ ٍْه ًٌجچو وه پو ْٿٻٌچٌ ڂْٿٌْچٌچو ډجپٍ و وې پپحٌه ًٌذحچىُ‬
‫ڂ‪ٍٛ‬ٲېږُ چې و جٲٯحچٓطحڄ ‪٪‬ىپِ جً ٶ‪ٟ‬حتې چ‪٧‬حڀ ىځ و ىڃٯو جْالڀ‬
‫ڂ‪٣‬حذٵ ‪ْ٪‬حٌ ٺړُ چې و ‪ RAND Corporation‬پهٌج ّې و ‪Civil‬‬
‫‪ democratic Islam‬پو چحڂو ‪ٍ٢‬قو ضْحٌه ٌٖې وه‪.‬‬
‫و وې ڂٷ‪ٛ‬ى پپحٌه پو ضېًٍ جضٌ ٺٿٌچٌ ٺې پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې و جّټحپْح و‬
‫ْٳحٌش پو پٌٌُ و جٲٯحچٓطحڄ و ‪٪‬ىپِ جً ٶ‪ٟ‬حِّ ْْٓطځ و جوجًٌ و‬
‫ٺحٌٺًٌچٻٌ‪ ،‬ٶح‪ْٞ‬حچٌ‪ ،‬څحٌچٌجالچٌ‪ ،‬قٷٌٴ پٌىحچٌ‪ ،‬ڂىجٲ‪ً ٩‬ٺْالچٌ جً‬
‫چًٌٌ پپحٌه پو پٓګٌچٌ ض‪٫‬ٿْڃِ ْڃْنحًٌچو ؾٌړ ٌٖټ‪ .‬پو وٮٌ‬
‫ْْڃنحًٌچٌ څهو ٲحٌ‪ ًٌٖ ٬‬ٶح‪ْٞ‬حچٌ ضو پو قٻٌڂطِ ضنهٌجه څهو‬
‫‪٪‬الًه ىٍه ڂْحٖص و جّټحپْح و ىېٌجو پهٌج و ىٯٌب و ٌضرٌ جً ٲ‪٫‬حپْص‬
‫پو ضنحْد پو ْٿګٌچٌ ډجپٍه چٌٌ ڂ‪٫‬حٔ ىځ ًٌٺٌټ ٺېږُ‪ ،‬ضٍ څٌ و‬

‫‪201‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫‪٪‬ىپِ جً ٶ‪ٟ‬حتِ ْْٓطځ و ٮٍذِ ٺٌپٌ و پًٍْې پو ًړجچىې قٓحْْص‬

‫ًچو ښثِ‪.‬‬
‫پنځځ‪ :‬پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې و ڂ‪ ٍٛ‬و جالَىٍ و ْْٻٌپٍ ډًپو پٌىنطٌڄ و‬
‫څحچګې پٍجچٓطٽ‪:‬‬
‫جڂٍّٻح پىې پٌىېږُ چې ضٍ څٌ پٌٌې جٲٯحچحڄ پو نپٿٌ ڂهٿ‪٪ ٌٛ‬ٿڃحؤ‬
‫څهو پو ڂٓؿى‪ ،‬ڂكٍجخ جً ڂىٌْو ٺې وّڅ َوه ٺٌُ چٌ ضٍ ىٯو پٌٌې‬
‫ذو پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې نٿٹ قٷْٷِ جْالڀ و وّڅ پو قْع ڂنِ جً پو ىٯو‬
‫څهو و وٲح‪ ٨‬پهح‪ ٍ٢‬ذو پو ڂٿٌْچٌچٌ ٺٻٍۍ ىځ ٶٍذحچۍ ضو ًړجچىې‬
‫ٺٌُ‪ ،‬پٻو چې پو ضېًٍ څٿٌېښطٌ ٺٿٌچٌ ٺې ًپْىټ ٌٖټ‪.‬‬
‫چٌ ذحّى جڂٍّٻحّحڄ و جٲٯحچِ ڂهٿ‪٪ ٌٛ‬ٿڃحؤ جً و ىٯٌب و ڂىجٌٌْ پٍ‬
‫ځحٍ جٲٯحچحچٌ ضو وجْې چٌُ جً ٮٍخ پٿٌُ ‪٪‬ٿڃحء چَ پو جڂٍّٻحِّ‬
‫جْالڀ ًٌَټ ٌُٖ ًُ پو ذٽ ځحّو ٌجًجٌو ٺړُ‪ ،‬جً وٮو ډّڃٌٺٍجټ‬
‫‪٪‬ٿڃحء ذحّى پو وجْې ٌّه ىېٌجو څهو ٌج ًجٌو ٺړُ چې ىځ و ٮٍخ‬
‫پپحٌه ٺحٌ ًٺړُ‪ ،‬جً ىځ ٌّ څو وّنِ جً ‪٪‬ٿڃِ ًؾحىص ًپٍُ‪ ،‬چې وٮو‬
‫‪ٚ‬ٳحش پو جًْنِ جَىٍ جً جَىٍُ ‪٪‬ٿڃحؤ ٺې پېىټ ٺېږُ‪ .‬پو ىڃىې‬
‫جڂٿو و ٺحذٽ ګٌډجګۍ جوجٌې پو ڂ‪ ٍٛ‬څهو چې پو ‪ٍ٪‬ذِ چړۍ ٺې و‬
‫جٍْجتْٿٌ جً جڂٍّٻح ضٍ ټٌپٌ پٌٍ قٿْٱ وٍ پو ٺحذٽ ٺې و جَىٍ و‬
‫پٌىنطٌڄ و ٌّې څحچٻې و پٍجچٓطٿٌ ٮٌښطنو ًٺړه چې ًڂنٿو ٌٖه‪.‬‬
‫ٌّه نرٍه و ّحوًپٌ ًړ وه چې جَىٍ پهٌج و قٷْٷِ جْالڀ و َوړه ٺړې‬
‫ڂٍٺُ‪ ،‬و جْالڀ ٌّه ْطٍه ٺال جً پو جهلل ‪ ‬څهو و ًېٍېىًچٻٌ ‪٪‬ٿڃحؤ و‬
‫ًٌَچې ځحٍ ًً‪ ،‬نٌ جًِ جَىٍ و ڂ‪ ٍٛ‬و ْْٻٌپٍ قٻٌڂص ٌّه‬
‫(ْْٻٌپٍ ډًپو) جً وڂ‪ ٍٛ‬و قکٌڂص ضحذ‪ ٩‬ض‪٫‬ٿْڃِ ڂإْٓو وه چې ٌّ‬
‫ڂٓم ٌٍٖ جْالڀ ضٷىّڃٌُ‪ .‬و جَىٍ جًْنِ ډېٍی ڂىٌْْڅ وجْې نٿٹ‬
‫وُ چې ږېږې ّې نٍېْٿې ًُ‪ ،‬ضىّڅ ّې ٺڃًٌٍُ ًُ‪ ،‬ىٍ څو چې‬
‫قٻٌڂص ًٌضو ًجِّ ىڃحٮو ضىٌٌُّٓ‪.‬‬

‫‪202‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پو چږوې ڂح‪ َٞ‬ٺې چې څٌڂٍه جَىٍّحڄ جً ّح و ڂ‪ ٍٛ‬و پٌىنطٌچٌچٌ‬

‫ٲحٌٮحڄ ؾڃيٌٌ ٌتْٓحڄ جً ّح ًٍَّجڄ جً و پٌړً ٌضرٌ نحًچىجڄ ٌُٖ وُ‬
‫ټٌپٌ ّې ښو ضحٌّم چو وٍ پٍې جّښَ‪ .‬و ڂػحټ پو ډًټ پو جچىًچُّْح ٺې‬
‫‪٪‬رىجپٍقڃڅ ًقْى‪ ،‬پو ڂحپىّٱ ٺې ڂأڂٌڄ ‪٪‬رىجپٷٌْڀ‪ ،‬پو جٲٯحچٓطحڄ‬
‫ٺې ٌذحچِ جً ڂؿىوُ و ٌتْٓحچٌ پو قْع جً ْْحٰ و ٌّه ضن‪ْ٧‬ځ و‬
‫ڂٍٗ پو قْع‪ ،‬جً و ْطٍې ڂكٻڃې ٌتّْ ‪٪‬رىجپٓالڀ ‪ْ٧٪‬ڃِ ىځ ٌّ‬
‫ْْٻٌپٍ جَىٍٍ ‪٪‬حپځ وٍ‪.‬‬
‫پو جًْنٌْ جَىٍّحچٌ ٺې و ټٌپې جْالڂِ چړۍ پو ْ‪٣‬كو ٌّه ڂٗطٍٺو‬
‫چ‪ٍّ٧‬و ڂٌؾٌوه وه جً ىٯو وج چې و ٮٍخ پو نالٰ ىٍ ډًټ ڂٓٿف‬
‫ٲ‪٫‬حپْص ذحّى ؾيحو ًچو ذٿٿَ ِٖ‪ ،‬ىٯو ضو ذحّى ضًٌٍُّڀ‪ ،‬جٲٍج‪ْ٢‬ص جً‬
‫نحٌؾْص ًًّٽ ِٖ‪ ،‬ذحّى و ىٯو ڂهحپٳص ًِٖ جً ځٌجچحڄ ًٌڅهو‬
‫ًجړًټ ِٖ‪ ،‬چې ىڃىٮو و ٮٍخ ىىٲٌچو ىځ وٍ‪ .‬ضٍ جًْو پٌٌُ ډېٍ پږ‬
‫ڂ‪٫‬ح‪ ٍٚ‬جَىٍّحڄ وجْې پْىټ ٌُٖ چې و جْالڀ پپحٌه جً و ٮٍخ پو‬
‫نالٰ و ؾيحو پو جړه ّې ښو ڂٌجٶٱ پٍپِ ًُ‪.‬‬
‫جڂٍّٻح جًِ پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې و جَىٍ و پٌىنطٌڄ و څحچګې پو الٌې و‬
‫جڂٍّٻحِّ (ْْٻٌپٍ جْالڀ) ‪٪‬ٿڃحء ًٌَټ ٮٌجړُ‪ ،‬ضٍ څٌ پو ڂٓطٷرٽ‬
‫ٺې و وٮو ډًټ (جڂٍّٻحِّ جْالڀ) پپحٌه ٺحٌ جً و‪ٌ٪‬ش ًٺړُ‪ ،‬جً ىځ‬
‫پو ْْڃو ٺَ و ٌّښطنٌْ جً ڂهٿ‪ ٌٛ‬ڂٓٿڃحچٌ ‪٪‬ٿڃحؤ پو ڂٷحذٽ ٺې ٌّه‬
‫وجنٿِ ؾريو پٍجچُُْ‪.‬‬
‫ٖپږڀ‪ٖ :‬پږڂو ڂحوه ټٌپنې ضو و وّڃٌٺٍجضٌ ‪٪‬ٿڃحؤ و ڂ‪ٍ٫‬ٲِ کٌپٌ‬
‫ضٌ‪ْٚ‬و ٺٌُ چې پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې پىې ډًټ ‪٪‬ڃٿِ ٌٖې وه‪:‬‬
‫جڂٍّٻحّحچٌ پو نپٽ ٍّٮٽ ًًٌْطو ټٌټ قٵ پحپٌچٻِ ‪٪‬ٿڃحء پو ٌّه جً‬
‫ذٽ چحڂو ضٍ ض‪٫‬ٷْد جً ڂؿحَجش الچىې ًچٌْټ‪ .‬ځْنې ِ ّې ذنىّحڄ ٺړټ‪،‬‬
‫ځْنې ّې ٖيْىجڄ ٺړټ‪ ،‬جً ځْنې چٌٌ ّې و ىېٌجو پٍېښٌوپٌ جً ّح و‬
‫نٌپې ذنىًپٌ ضو جړ ٺړټ‪ ،‬ضٍ څٌ پىې ډًټ ڂنرٍ‪ ،‬ڂكٍجخ‪ ،‬ڂٻطد جً‬

‫‪203‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ڂىٌْو پو ىٯٌ ‪٪‬ٿڃحؤ څهو نحپِ ٺړُ چې و (جڂٍّٻحّې جْالڀ) و‬

‫نپٍېىً ڂهْنٌٍ ٺٌُ‪ .‬جً پو ‪ْ٪‬څ ًنص ٺې ّې وٮو ضٗو پو ىٯٌ‬
‫‪٪‬ٿڃحؤ جً پٌىحچٌ ډٺو ٺړه چې پو جڂٍّٻح جً ٮٍخ څهو ڂطأغٍه وُ‪،‬‬
‫ډّڃٌٺٍجْۍ ڂنِ‪ ،‬جً و ډّڃٌٺٍجْۍ پو چٌٺحټ ٺې ىٯٌڂٍه وّنِ‬
‫ٲ‪٫‬حپْص ٺٌُ چې ډّڃٌٺٍجِْ ًٌضو جؾحَه ًٌٺٌُ جً و وې پپحٌه چې و‬
‫ډّڃٌٺٍجْۍ و جٲحوّص جً و ذْحڄ و آَجوۍ وًٌٮؿڅ قٵ ّې جوج ٺړی‬
‫ًُ ٺٿو چحٺٿو و قٻٌڂص پو ځْنٌ جٶىجڂحضٌ چٷى ىځ ٺٌُ‪ ،‬چې پىې ٺحٌ‬
‫ٍْه وًه ىىٲو ضٍ الْو ٺٌټ ٮٌجړُ‪ ،‬چې ٌّ ّې و ٍّٮٿګًٍ ضٍڅنګ پو‬
‫نپٽ ٖطٌڄ و ىٯٌب ضٌٌ ڂم ًٌْپْنٌټ جً ذٽ نٿٻٌ ضو وج ًٌښٌوټ چې‬
‫جڂٍّٻحّحڄ پو ‪٪‬ٿڃحؤ ٍْه ىېڅ وښڃنِ چو پٍُ‪ .‬جً ٺو څٌٸ ٮٌجړُ و‬
‫جْالڀ پپحٌه ٺحٌ ًٺړُ‪ ،‬چٌ ٌجوې ِٖ و وًب پو څېٍ وې و‬
‫ډّڃٌٺٍجْۍ پو ٶحپد ٺې وّڅ ضو نىڂص ًٺړُ‪.‬‬
‫جڂٍّٻحّحچٌ وٮٌ ٮٍخ پٿًٌ ڂالّحچٌ جً جْطحيجچٌ ضو و ٖيٍش و ضٍالْو‬
‫ٺٌپٌ پپحٌه و چٍٗجضٌ جؾحَه ىځ ًٌٺړې وه‪ .‬پو ڂٍٺُ جً ًالّحضٌ ٺې ّې و‬
‫ڂٍجٺًُ و ؾٌړًپٌ جً و ىېٌجو پو پٌىنطٌچٌچٌ ٺې و ڂك‪ٛ‬ٿْنٌ جً‬
‫جْطحيجچٌ پو ڂنځ ٺې و ‪٪‬ٿنِ ٲ‪٫‬حپْص ؾٌجَ ىځ ًٌٺړٍ وٍ‪ .‬و وٮې‬
‫جؾحَې پو ذىټ ٺې وٮو ضٕ پو چحڂو ڂٓٿڃحچحڄ و جڂٍّٻح پو پٌٌُ ؾٌړ‬
‫ٌُٖ ګٌډجګِ قٻٌڂص ضو الچىې نىڂحش ضٍ ٍْه ٺٌُ‪:‬‬

‫جًټ‪ :‬پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې و وّنِ ‪٪‬ٿڃحؤ پو قْع و ډّڃٌٺٍجْۍ ڂنٽ جً‬

‫پو ٌّه ْْٻٌپٍ ډّڃٌٺٍجټ قٻٌڂص ٍْه قٓحْْص چو ښٌوټ‪.‬‬
‫وًىځ‪ :‬و ځٌجچحچٌ جً ‪٪‬حڂٌ ڂٓٿڃحچحچٌ پو يىڅ څهو و ؾيحو‪ ،‬ٶطحټ‪،‬‬
‫ىؿٍش‪ً ،‬الء جً ذٍجء ّ‪٫‬نې (و جهلل ‪ ‬پپحٌه پو چح ٍْه و وًْطۍ جً‬
‫وښڃنۍٺٌپٌ) و ڂٳحىْڃٌ ًېٓطٽ‪ ،‬نٿٻٌ ضو وج نرٍه ًٌضٿٷْنٌټ چې‬
‫ؾنګ جً ټٌپٹ و ڂٗٻٽ قٽ چىٍ‪ ،‬جً ىځ وج چې ىڃىې ؾنګ جً ټٌپٹ‬

‫‪204‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جٲٯحچٓطحڄ ًٌجڄ ٺړٍ وٍ‪ ،‬چٌٌ ذحّى پو چړٌّجپې ټٌپنې ٍْه و ً‪٢‬څ پو‬
‫آذحوًپٌ ٺې الِ ٌّ ٺړً‪ .‬جً ىځ نٿٻٌ ضو وج ضرٿْٯحش ٺٌټ چې‬
‫ڂؿحىىّڅ و ٲالچِ جً ٲالچِ ؾيص جّؿنټحڄ وُ جً ىېڅ جٲٯحچِ جؾنډج‬
‫چو پٍُ‪ ،‬چٌ ذحّى و ىٯٌب نرٍه ًچو ڂنٽ ِٖ‪.‬‬
‫پو ؾيحو جً ٶطحټ څهو و نٿٻٌ ٌج جّٓحًٌټ ٌّ پٌٍ ڂنحٲٷص جً و‬
‫جڂٍّٻحّحچٌ و ىىٰ پٌٌه ٺٌټ وُ چې وٮو ډًټ ډّڃٌٺٍجټ ‪٪‬ٿڃحء ّې‬
‫پو ډېٍې ذې ٍٖڂۍ ضٍٍْه ٺٌُ‪.‬‬
‫وٌېْځ‪ :‬و ٖٻٌٺٌ جً ٖريحضٌ پو نپًٍپٌ و قٷْٷِ ‪٪‬ٿڃحؤ و و‪ٌ٪‬ش پو‬
‫ًړجچىې و ننډًچٌ ٌجًالړًټ‪ :‬پکو ځٌجچحچٌ ضو وج ًّٽ چې و ؾيحو پپحٌه‬
‫و ڂطٳٵ ‪٪‬ٿْو جڂٍْ ٖطٌڄ جً و ذٍْ‪ً ٌّ ٬‬جپَ ٍٖ‪ ًُ ٠‬چې جًِ پو‬
‫جٲٯحچٓطحڄ ٺې چٗطو‪ ،‬چٌ پٍ ىڃىې ذنح پو جًْنٌْ ٍٖجّ‪ ٌ٣‬ٺې ؾنګ‬
‫ٍٖ‪ ِ٪‬ؾيحو چو‪ ،‬ذٿکې و ً‪٢‬څ ًٌجچٌټ وُ‪ .‬نٌ وًب و چٳحٴ پو ڂهې پو‬
‫نٿٻٌ وج نرٍه پټو ْحضِ چې ّحو ٌُٖ ٍٖجّ‪( ١‬و ‪٢‬ٿد پو ؾيحو) ّ‪٫‬نې‬
‫ىٯو ؾيحو ٺې چې ڂٓٿڃحچحڄ ّې و ٺٳحًٌ پو نحًٌه ٺې ٺٌُ ‪ًٌٍُٞ‬‬
‫وُ‪ .‬جًِ نٌ پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې وٲح‪ ِ٪‬ؾيحو وٍ چې پٍ ټٌپٌ جٲٯحچحچٌ‬
‫و پڃحچځو پو څېٍ ٲٍ‪ ٜ‬وٍ‪.‬‬
‫څٿٌٌڀ‪ :‬پو جْالڂِ چړۍ ٺې و ٮٍخ ٌّ پٌٍ ىىٰ وج وٍ چې څنګو‬
‫ڂٓٿڃحچې ښځې پو ٺٌٌ څهو وذحچىې ٌجًذحِْ جً ىٯو ڂٌجچ‪ ٩‬جً ذنىًچو‬
‫ڂحش ٺړُ چې و ښځٌ جً چًٍ ضٍڂنځ و جنطال‪ ٠‬ڂهنٌٍْ ٺٌُ‪ .‬پىې‬
‫الٌ ٺې ٮٍخ پو ضىٌّؽ ٍْه قٍٺص ٺٌُ جً ټٌټ ڂڃٻڅ ًْحتٽ پو ٺحٌ‬
‫جچٌُ‪ ،‬ٺو څو ىځ چې ځْنې ذو ِّ ‪٦‬حىٍجً جْالڂِ ذڼو ىځ ًپٍُ‪ ،‬پٻو‬
‫پو ‪ ۴ / ۷ / ۱۰۰۹‬ضحٌّم ٺې چې و ٺٌچړ پو ڂٍٺُ جْى آذحو ٺې و‬
‫جڂٍّٻح و (‪ )P. R. T‬و ًالّطِ ذْحٌٮٌچې جوجٌې و ٌّ ْٽ جً جضْح ٌَه‬
‫ډجپًٍ پو ڂ‪ ٍٰٛ‬نح٘ و ښځٌ پپحٌه و ٌّه ڂٓؿى ذنٓټ کېښٌو‪.‬‬
‫ډېٍه و ض‪٫‬ؿد نرٍه وه چې جڂٍّٻح وې ‪٢‬حپرحڄ‪٪ ،‬حپڃحڄ جً پو ڂٓحؾىً‬

‫‪205‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٺې پو پڃحچځو ًالړ ڂٓٿڃحچحڄ پو ذڃرحٌوًچٌ ًژچِ‪ ،‬نٌ و ىٯٌب ښځٌ‬

‫جً نٌّنىً ضو وې ذْح پو ښحًٌچٌ ٺې پو نپٿې ؾنګِ ذٌوّؿې څهو‬
‫ځحچګړُ ښځْنو ڂٓحؾى ؾٌړًُ‪.‬‬
‫وٮو ډّڃٌٺٍجِْ پٿٌُ ‪٪‬ٿڃحء و وّنِ ٮٌچډً‪ ،‬ض‪٫‬ٿْڃِ ڂكحٲٿٌ جً‬
‫ضٍذٌُْ جؾطڃح‪٪‬حضٌ پو چحڂو پو ٌَګٌچٌ ڂٓٿڃحچې نٌّنىې جً ڂٍْڂنې پو‬
‫ٺٌٌه و ذحچىې ٌج ًذحِْ جً پو پحٌٺٌچٌ‪ ،‬و ښحًٌچٌ پو ‪ْ٪‬ىګحه ګحچٌ جً‬
‫پٌذٯحپٌ ٺې ًٌضو و ٌجؾڃ‪ ٩‬ٺېىپٌ ٲٍ‪ٚ‬طٌچو ذٍجذًٍُ‪ .‬وج ٺحٌ ٺو څو ىځ‬
‫چې و وّڅ پو چحڂو ضٍ ٍْه ٺېږُ‪ ،‬نٌ پو قٷْٷص ٺې ىڃحٮو و ٮٍخ و‬
‫جؾنډج پٌٌه ٺٌټ وُ چې و ڂٓٿڃحچٌ ڂېٍڂنٌ پو ٺٌٌه وذحچىې ًېٓطٽ‬
‫ٮٌجړُ‪ .‬و جْالڀ پو ضحٌّم ٺې ڂٓٿڃحچٌ ‪٪‬ٿڃحؤ و و‪ٌ٪‬ش وٮو ډًټ‬
‫جْٿٌخ ښځٌ ضو و وّڅ و ًٌَوه ٺٌپٌ پپحٌه چو وٍ ٮٌٌه ٺړٍ‪ ،‬جً چو ىځ‬
‫وج و جْالڀ پو ىٯو ‪٪‬ڃٌڂِ ًٌـ ٍْه ْڃٌڄ پٍُ چې و ښځٌ پپحٌه ّې‬
‫ٺًٌٌچو ضٍ ڂٓحؾىً ىځ و ‪٪‬رحوش پپحٌه ٮٌٌه ګڼٿِ وُ‪.‬‬
‫و (ٌچډٺحٌ پٌٌّٗڅ) و جڂٍّٻحّې ‪ٍ٢‬قې جًڂو ڂحوه پو جْالڂِ‬
‫ىېٌجوًچٌ ٺې و ٮٍْ جْالڂِ ىېٌوجوًچٌ جً ًپٌٓچٌ و ضحٌّم جً ضڃىڄ‬
‫و ڂ‪ٍ٫‬ٲِ کٌپٌنرٍه ٺٌُ‪ ،‬جً ذْح پو نح٘ ډًټ ضٌ‪ْٚ‬و ٺٌُ چې‬
‫پو(جْالڀ څهو و ڂهکې) َڂحچې ضحٌّم وې ڂٓٿڃحچحچٌ ضو ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ِٖ‬
‫ضٍ څٌ ىٯو نپٽ ضحٌّم ًګڼِ‪ ،‬جً ىٯو ضو و نپٽ ځحڄ پو ڂنٌٓذٌپٌ‬
‫جٲطهحٌ ًٺړُ‪.‬‬
‫پىې ىٻٿو جڂٍّکح پٿٌُ قٻٌڂص ضٍ جًْو پو پٍجنو پْڃحچو و ڂٻطد پو‬
‫ٺطحذٌچٌ ٺې پىې ًېٍې پٍجل ضٯٍْْ چىٍ ٌجًْطٿَ چې و جٲٯحچٓطحڄ‬
‫پو ٺٿٌْ جً ًپٌٓچٌ ٺې ال ضٍ جًْو جْالڂِ جقٓحِ ژًچىٍ وٍ جً‬
‫ډېٍې ْْڃې وجْې وې چې قٻٌڂص ًٌذحچىُ ضٓٿ‪ ١‬چو پٍُ‪ ،‬نٌ‬
‫ىڃىٮو ٺٍٓ ّې و ڂېډّح جً ڂ‪٣‬رٌ‪٪‬حضٌ پو الٌې پٌٌه ٺړٍ وٍ‪ .‬جً ىٯو‬
‫پىجْې ډًټ چې ښو ډېٍ ضٿًٌُّچٌچو جً ٌجډٌّګحچې چې و پٍوٌّ پهٌج‬

‫‪206‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ضڃٌپېږُ جً ْْٻٌپٍ جٲٯحچحڄ ّې چٿٌُ ٖپو جً ًٌځ جٲٯحچحچٌ ضو و‬

‫ٮٍخ جً و ىنىًجچٌ ضحٌّم‪ ،‬ضڃىڄ جً ٲٍىنګ ًړجچىې ٺٌُ‪.‬‬
‫وجچې و وٮٌ ضٿًٌُّچٌچٌ چٿًٌچٻِ و ىٯٌ ٮٍذْحچٌ پهٌج جْطهىجڀ‬
‫ٌُٖ وُ چې و جٲٯحچٓطحڄ جًْنَ قٻٌڂص ّې ىځ ؾٌړ ٺړی وٍ چٌ‬
‫ځٻو نٌ و ګٌډجګۍ جوجٌې و ج‪٢‬ال‪٪‬حضٌ جً ٺٿطٌٌ ًٍَّجچٌ (‪٪‬رىجپٻٍّځ‬
‫نٍڀ جً ڂهىًڀ ٌىْڅ) ًچٌٗ ٺٌالٍ چې ځْنې ضٿًٌُّچٌچو پو ىٯٌ‬
‫چٍٗجضٌ څهو ڂن‪ ٩‬ٺړُ چې و جٲٯحچحچٌ پو وّڅ‪ ،‬ٲٍىنګ‪ ،‬جنالٶٌ جً‬
‫ڂٿِ جٌَښطٌچٌ ٍْه پو ض‪ٟ‬حو ٺې وُ‪.‬‬
‫ىڃىج ډًټ ىٯو ْْٻٌپٍ پْٻٌجالڄ جً څېړًچٻِ چې پو جْالڀ جً‬
‫جْالڂِ ضحٌّم ٍْه ٺْنو پٍُ ٺٌښښ ٺٌُ چې نپٿې پْٻنې پو‬
‫جٲٯحچٓطحڄ ٺې پو جْالڀ څهو و ڂهو َڂحچې و ضحٌّم جً جوّحچٌ پپحٌه‬
‫ًٶٱ ٺړُ‪ ،‬ضٍ څٌ ًٺٌالٍ ِٖ نٿٻٌ ضو وج ًٌضٿٷْڅ ٺړُ چې جْالڀ جً‬
‫جْالڂِ ضڃىڄ و جٲٯحچحچٌ پو ضڃىچِ ژًچى ٺې ٌّ ‪٪‬حٌ‪ َٖ ِٞ‬وٍ چې‬
‫و ٲحضكْنٌ پو ًٌَ وپطو ٌجٮٿَ وٍ‪ ،‬جً ىځ وج چې و وٮٌ ًپٌٓچٌ‬
‫ج‪ٚ‬حپص پو (آٌّحتْص) (ٌَوٖطْص) (ڂُوٺْص) جً (ذٌوجّْص) ٺې وٍ‪ .‬پو‬
‫ىڃىې جڂٿو ًٌضو پو ذٌوج پٌٌې ضړپِ آغحٌ جً و ضېًٍ پهٌجچٌْ جوّحچٌ‬
‫پحضې ٌٖچِ ډېٍ و جىڃْص ًړ وُ‪ .‬جً و ىٯٌ پو ىٻٿو پو ْٿګٌچٌ ڂٷحپې‬
‫پو (وجٍّز جپڃ‪٫‬حٌٲٌچٌ) جً چٌٌ ڂؿٿٌ ٺې چحپٌُ‪ .‬جً پو وې الٌې ىڅو‬
‫ٺٌُ نٿٹ پو جْالڀ څهو پو ڂهٻې َڂحچې پٌٌې ًضړُ‪.‬‬
‫و ٌچډٺحٌ پٌٌّٗڅ و پالڄ جضڃو ڂحوه پو جْالڂِ چړۍ ٺې و ْْحِْ‬
‫پٿٌٌجپُْڀ (ْْحِْ څٌګٌچِ ضٌخ)‪ ،‬و ڂىچې ټٌپنِ جً و ْْحِْ جقُجذٌ‬
‫جً ضن‪ْ٧‬ڃٌچٌ و ٌجڂنځطو ٺٌپٌ ضٌ‪ْٚ‬و ٺٌُ جً و ًپّ ‪٪‬حڀ نٿٹ پو‬
‫ْْحِْ جؾٍآضٌ ٺې ٲ‪٫‬حټ ڂٗحٌٺص ضو ًٌذٌپِ‪ .‬وٮو ضٌ‪ْٚ‬و چې پو‬
‫قٷْٷص ٺې و جْالڂِ ټٌپنې و ټٌټو ٺٌپٌ جً پو ذې ٖڃېٍه ګٌچىًچٌ و‬

‫‪207‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ىٯې و ًېٗٿٌ ٌّه و ْْٓو وه پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې ىځ پو ډېٍ ڂيحٌش‬

‫ٍْه ‪٪‬ڃٿِ ٌٖه‪.‬‬
‫و جڂٍّٻح پو ٌجضګ ًًٌْطو جٲٯحچِ ټٌپنو چې ال و ىٯو ًنص و جضٌ ّح‬
‫چيٌ جقُجذٌ و ضٳٍٴ جً ڂنحَ‪٪‬حضٌ پو ذال څهو نال‪ٚ‬و ٌٖې چو ًه جً چو‬
‫ّې ىٯو وًٌَچو ٍْه ذېٍضو ٍْه پٌْچى ٌُٖ ًټ چې و ڂؿحىىّنٌ و جًً‬
‫ګٌچىًچٌ جً و ٖ‪ْ٫‬و ګحچٌ و وًً ګٌچىًچٌ و ؾګړً پو چْطؿو ٺې پو‬
‫جٲٯحچِ ټٌپنو ٺې ٌجڂنځطو ٌُٖ ًټ چې جڂٍّٻحّحچٌ جٲٯحچِ ټٌپنو ٌّ‬
‫ځٽ ذْح ذېٍضو پو ضٷٍّرحً وًً ًٌْ ْْحِْ جقُجذٌ جً ډپٌ ًًّٗٿو‪.‬‬
‫ىٍ جًٌپحّې ىېٌجو و ضٷٍّرح ٌّ ٌّ وٌؾڅ ْْحِْ جقُجذٌ و ضأّْْ‪،‬‬
‫ضڃٌّٽ جً چٿٌپٌ ٺٳحپص پٍ ٮحړه ًجنْٓص‪ .‬پو جًٌپحِّ ىېٌجوًچٌ پٍضو‬
‫ګحًچډٌّ ىېٌجوًچٌ ىځ پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې پٍ ٶٌڂِ جً ژذنٌْ ذنٓټٌچٌ و‬
‫نپٿٌ ْْحِْ جً ٺٿطٌٌُ ڂ‪ٛ‬حپكٌ و نٌچىُ ْحضٿٌ پو ىىٰ جقُجخ جً‬
‫ټٌپنې ٌجڂنځطو ٺړې جً و ىٯٌ پپحٌه ّې پو پٍجنو پْڃحچو ضرٿْٯحضِ‬
‫ًْحتٽ جً ډپو ُّْې ٌْنۍ پو ٺحٌ ًجچٌپې‪.‬‬
‫وٮٌ جقُجذٌ جً ْْحِْ ؾٍّحچٌچٌ جٲٯحچې ټٌپنو پىجْې ډًټ ً ًېٗٿو‬
‫چې و ًقىش نرٍه ٌّجځې وجْې ٌّ ٖ‪٫‬حٌ پحضې ٌٖ چې ىېڅ ‪٪‬ڃٿِ‬
‫ضكٷٵ چِٗ ڂٌچىالٍ‪.‬‬
‫ڂٓط‪٫‬ڃٍّڅ ىٍ ځحٍ جْط‪٫‬ڃحٌ ٌُٖ ڂٿطٌچو ىڃىجْې پو ډپٌ جً ټپٿٌ‬
‫ًېِٗ‪ ،‬ضٍ څٌ و وًب پو نالٰ و ٌّ ٺېىپٌ جڂٻحڄ پو الْو ًٌٺړُ‪ .‬جً‬
‫ىځ ىٍه ډپو و ذٿې پو ڂٷحذٽ ٺې و ځحڄ پپحٌه ڂكطحؾو ًْحضِ جً پو وې‬
‫ډًټ و نپٿٌ پحپٌْْٓ جً ‪ٍ٢‬قٌ و ‪٪‬ڃٿِ ٺٌپٌ پپحٌه پو ٌّه څهو َّحش‬
‫ذىّٿٌچو پو جنطْحٌ ٺې ًپٍُ‪ .‬جً ىڃىٮو و جچګٍُّجچٌ و پهٌجچِ‬
‫جْط‪٫‬ڃحٌُ ٖ‪٫‬حٌ ‪٪‬ڃٿِ ڂ‪ٛ‬ىجٴ وٍ چې ًجّې ‪divide and rule‬‬
‫ّ‪٫‬نې (ذېٽ ّې ٺړه جّٽ ّې ٺړه)‪.‬‬

‫‪208‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پو ْْحِْ جؾٍآضٌٺې و ‪٪‬حڂٌ نٿٻٌ و ګډًڄ جً و ذْحڄ و ٮٍذِ ډًپو‬

‫آَجوۍ ڂٷ‪ٛ‬ى وج وی چې پو ڂٓٿڃحچحچٌ ٺې و ج‪٢‬ح‪٪‬ص جًپو ڂٍٺُ څهو‬
‫و ڂالضړ پٍ ځحٍ پو ڂكٿِ ْ‪٣‬كو و ض‪ٛ‬ڃْځ چٌْپٌ ڂط‪٫‬ىو ڂٍجؾ‪٩‬‬
‫ٌجڂنځطو ِٖ‪ ،‬جً و ټٌپنې جٲٍجو وېطو ضٌّٗٵ ِٖ چې ڂٍٺُُ‬
‫قٻٌڂطٌچو و نپٿٌ ْْحِْ جٶىجڂحضٌ پو چطْؿو ٺې ضٍ ٲٗحًٌچٌ الچىې‬
‫ًْحضِ‪ ،‬چې وج پو ٌّه ًنص ٺې ٮٍخ ضو وًه ٲحّىې پو الِ ًٌٺٌُ‪،‬‬
‫چې ٌّه ّې و ڂٍٺُُ قٻٌڂطٌچٌ ٺڃًٌُُ ٺٌټ جً ذٿو ّې پو ‪٪‬حڂٌ‬
‫نٿٻٌ ٺې پو نال٘ الِ و ٲ‪٫‬حپْص و َڂْنې ذٍجذًٍټ جً ىٯٌب و‬
‫قٻٌڂطٌچٌ پو ڂٷحذٽ ٺې و ذېالذېٿٌ ْْحِْ جً جؾطڃح‪ ِ٪‬ؾٍّحچحضٌ پو‬
‫الٌې ڂطكٍٸ ٺٌټ وُ‪.‬‬

‫و ‪ RAND Corporation‬ضكٷْٷحضِ جوجٌه و جڂٍّٻحّې جْالڀ و‬

‫نپًٍپٌ پو ٺحٌ ٺې ٌّه ډپو چٌٌ نٿٹ ىځ ضٗهْ‪ ٌُٛ‬چې ج‪ٚ‬الً و وًب‬
‫ڂٿګٍُ چو وُ‪ ،‬نٌ پو ىٯٌب څهو جْطٳحوه ًٌضو ڂڃٻنو وه‪.‬‬
‫وٮو ډپو نٿٹ ىٯو ًٌجؾِ ڂالّحڄ وُ چې و ٍٖ‪٪ ِ٪‬ٿځ پحچګو ّې پږه‬
‫وه‪ ،‬و جْالڀ پو ًٌـ جً پو ‪٪‬ڃٌڂِ ٌْحپص ٍْه یې آٖنحِّ کڃًٌُې‬
‫وه‪ ،‬جً و ٍٖ‪٪ ِ٪‬ٿځ و ضٷح‪ٞ‬ح ڂ‪٣‬حذٵ و ټٌپنې پو ضن‪ْ٧‬ڃٌپٌ جً‬
‫الٌښًٌچې ‪٪‬حؾُ وُ‪ ،‬نٌ پو ‪( Professional‬قٍٲٌُ) ډًټ پو ټٌپنو ٺې‬
‫و وّنِ چحًٌ پو ْڃرحپٌپٌ ٺې جنطو وُ‪ .‬جً و ىٍ ىٯو قٍٺص جً چٌښص‬
‫ڂهحپٳص ٺٌُ چې ٮٌجړُ جْالڀ پو ًٌجؾِ ٖٻٽ څهو ٌجًذحِْ جً‬
‫ذېٍضو ّې نپٽ ىٯو ج‪ٚ‬ٿِ ٖٻٽ ضو ًٌْطٌڄ ٺړُ چې ٌّ ًنص ّې پو‬
‫ټٌپو چړۍ ٺې ىځ وّڅ جً ىځ وچْح ْڃرحپٌپو‪.‬‬
‫وٮو ډًټ ًٌجؾِ ڂالّحڄ ٲٻٍ ٺٌُ چې پىٮو ډًټ ٌّ ذىپٌڄ وًب نپٽ‬
‫ىٯو ټٌټ ڂحوُ جً ڂ‪٫‬نٌُ ڂ‪ٛ‬حپف پو الْو ًٌٺٌُ چې پو (قٍٲٌُ)‬

‫‪209‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ڂالّۍ ٺې ّې پٍُ‪ .‬چٌ پو ىڃىې جڂٿو چو ٮٌجړُ ضكٍّٻِ جً پو‬

‫ْْحْص پٌه ‪٪‬ٿڃحء وې پو ټٌپنو ٺې و وًب ځحٍ ًچِْٓ‪.‬‬
‫و (ٌچډ کحٌپٌٌّٗڅ) څېړچُْ ڂٍکُ و نپٽ وٮو ٺطحخ ‪civil‬‬
‫‪ democratic Islam‬پو وًه جًّحّڃو ‪ٚ‬ٳكو ٺې ىٯو الٌې چحٌې پو‬
‫ګٌضو ٺٌُ چې څنګو ًٌجؾِ ڂالّحڄ و ؾيحوُ ٲٻٍ جً و ضكٍّٻِ‬
‫‪٪‬ٿڃحؤ جً ځٌجچحچٌ پو نالٰ جْط‪٫‬ڃحټ ٺړجٍ ِٖ‪ ،‬ىٯو پْٻِ‪:‬‬
‫و ًٌجؾِ ڂالّحچٌ ىٯو چٌْٺې جً جچطٷحوًچو چې و ؾيحوُ ضكٍّٻَ‬
‫ٲٻٍ و پًٍچٻٌ پو ٺړً ًړً ّې پٍُ ذحّى پو ښو ًٌَ جً ٌٌٖ ٍْه چٍٗ‬
‫کړجی ِٖ‪ ،‬جً و وې وًجړً ډپٌ ضٍ ڂنځ وې و جنطالٰ جًٌ چٌٌ ىځ ضحَه‬
‫ٺړجٍ ِٖ‬
‫و ذنٓټګًٍ جً ًٌجؾِ ڂالّحچٌ و ٌّځحُ ٺېىً پو الٌه ٺې ذحّى ننډًچو‬
‫جّؿحو ٺړجٍ ِٖ‬
‫و ًٌجؾِ ڂالّحچٌ جً ٮٍخ پٿًٌ ډېڃٌٺٍجټٌ ‪٪‬ٿڃحؤ ضٍ ڂنځ وې و چږوې‬
‫ٺٌپٌ ٺٌښښٌچو ضٌّٗٵ ٺړجٍ ِٖ‬
‫ًٌجؾِ ڂالّحچٌ ضو ذحّى پو ذنٓټګًٍ ٍْه و ڂنحٶٌٗ جً ڂنح‪ ًٍ٦‬ښًٌچو‬
‫ًٺړجٍ ِٖ‪ ،‬ضٍ څٌ ً ٺٌالٍ ِٖ و جْطىالټ پو ډګٍ ٺې و ذنٓټګًٍ‬
‫ڂٷحذٿو ًٺړجٍ ِٖ‪ .‬جً وج ځٻو چې پو ‪٪‬ڃٌڂِ ډًټ ذنٓټګٍ و ذال‪ ٬‬جً‬
‫جْطىالټ پو ډګٍ ٺې ضٍ ًٌجؾِ ڂالّحچٌ ډېٍ ٶٌُ وُ‬
‫پو ځْنې ىېٌجوًچٌ ٺې ذحّى ًٌجؾِ ڂالّحچٌ ضو و(ډّڃٌٺٍجټ جْالڀ)‬
‫ض‪٫‬ٿْځ جً ضٍذْص ًٌٺړجٍ ِٖ‪ ،‬ضٍ څٌ پو ٶٌش ٍْه و ذنٓټګًٍ پو‬
‫ڂهٻې ًوٌّىپَ ِٖ‬
‫و ًٌجؾِ ڂ الّحچٌ پو ڂىٌٌْ جً ڂٍجٺًُ ٺې وې (ڂحډٌڄ) ‪٪‬ٿڃحء ځحٍ پٍ‬
‫ځحٍ ٺړجٍ ِٖ‪.‬‬

‫‪210‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و ىٯٌ قنٳِ ًٌجؾِ ڂالّحچٌ ڂال ضړ وې ًِٖ جً چ‪ٍّ٧‬حش وې ّې‬

‫نپحٌه ِٖ چې و ڂحډٌڄ ‪٪‬ٿڃحؤ پو چ‪ٍّ٧‬حضٌ ٍْه ضٌجٲٵ پٍُ‪ ،‬ضٍ څٌ و‬
‫ْهص وٌُّه ًىحذِ چ‪ٍّ٧‬حضٌ ڂهنٌٍْ ًٌذحچىې ًِٖ‪ ،‬چې وٮو ٺحٌ‬
‫پٌْٓ جً ‪٪‬ٿځ ضو ‪ًٌٍٞ‬ش پٍُ‪ ،‬ځٻو چې و ْهص وٌُّه ًىحذِ‬
‫چ‪ٍّ٧‬حضٌ و نپًٍپٌ پپحٌه ىٯٌب ىځ ډېٍ ڂحټ ڂ‪ٍٛ‬ٲٌُ جً ىځ ّې پو‬
‫‪1‬‬
‫‪٪‬ٿڃِ پكح‪ ٤‬ډېٍ پٍڂهطګ ٺړُ وُ‬
‫و پٌٌضنٌْ ّحوًٌٌّٖ ضٌ‪ ٌْٚ‬و ‪٪‬ڃٿِ ٺٌپٌ پهح‪ً ٍ٢‬پْىټ ٌٖټ چې‬
‫جڂٍّٻح ضٍ نپٽ ٍّٮٽ ًًٌْطو پو جٲٯحچٓطحڄ جً پحٺٓطحڄ ٺې پو‬
‫ًٌجؾِ ڂالّحچٌ جً و ىٯٌب پو ڂىجٌٌْ پو الچىې ډًټ جْطٳحوه ًٺړه‪:‬‬
‫پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې و جڂٍّٻح قٻٌڂص پو ڂٍٺُ جً ًالّحضٌ ٺې و ‪٪‬ٿڃحؤ‬
‫ٌٌٍٖ ګحچې ؾٌړې ٺړې‪ ،‬ىٯٌب ضو ّې ڂ‪٫‬حٌٖچو ڂٷٌٍ ٺړټ‪ ،‬جً و‬
‫ڂؿحىىّنٌ و ذى ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺٌپٌ پپحٌه ّې پو ڂنرٍ جً ڂكٍجخ څهو ٌْء‬
‫جْطٳحوه ًٺړه‪ .‬وٮٌ ًٌجؾِ ڂالّحچٌ ٍّٮٿګٍ ڂٓطأڂنْڅ جً ڂؿحىىّڅ‬
‫ذحٮْحڄ ًذٿٽ‪.‬‬
‫قکٌڂص ىٍ ٺحټ و وٮٌ جؾًٍْ ڂالّحچٌ ٌّ َّحش ٖڃېٍ پو وًپطِ‬
‫پٌْٓ قؽ ضو ىځ ًپېږټ‪.‬‬
‫و کٍَُ و جوجٌې و ض‪٫‬ٿْځ جً ضٍذْې ًٍَّ ٲحًٌٴ ًٌوګ و ‪2013‬ڀ و‬
‫ډْڃرٍ پو ‪۳۳‬ضحٌّم ًپِٓ ؾٍګې ضو ج‪٪‬طٍجٰ ًکړ چې پو ىڃىٮٌ چْڃو‬
‫ذحٌْجوه ڂالّحچٌ څهو ّې‪ ۶۵۰۰۰‬ضنو پٍضو پىې چې ٖيحوضنحڂې ًپٍُ‬
‫و ىېٌجو و ڂ‪٫‬حٌٰ پو چ‪٧‬حڀ کې و جْطحيجچٌ پو قْع ڂٷٌٍکړُ وُ‪.‬‬
‫و جڂٍّکحّحچٌ پو الِ و ؾٌړ ٌُٖ قکٌڂص پهٌج و ڂالّحچٌ و ًٌَپٌ‬
‫پو ىکٿو و ذِ ذِ ِْ ٌجډٌّ پښطٌ څحچګې ًّرٓحیټ و ‪۱۰۳۱‬ڀ کحټ و‬

‫‪ ۷۱ -1‬ڂم ‪Civil democratic Islam Partners Resources and strategies‬‬

‫‪211‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ْپطڃرٍ پو ‪ ۶‬ضحٌّم ًپْکٽ چې‪( :‬جٲٯحڄ قکٌڂص ‪ ۱۰۰۰۰‬ڂالیحڄ‬

‫ًٌَُ)‪ .‬ووې نرٍ ضٳ‪ْٛ‬الش پو الچىې ډًټ ًټ‪:‬‬
‫(( پو جٲٯحچٓطحڄ کې ٖحًنٌج ‪ٌَ ۱۴۰‬ه جڂحڂحڄ جً ڂإيچحڄ ٲ‪٫‬حپیص‬
‫پٍُ‪.‬‬
‫جٲٯحڄ وًپص و ڂطكىه ‪ٍ٪‬ذِ جڂحٌجضٌ پو ڂٍْطو و ؾٌڂحضٌچٌ و جڂحڂحچٌ‬
‫و ًٌَچې پپحٌه ٌّ پٍجل ًٌَچیُ پًٍګٍجڀ پیٽ کړی وی‪.‬‬
‫پو پحڀ کې وه چې و وې پًٍګٍجڀ پو ڂهې ‪ ۱۰۰۰۰‬وینِ ‪٪‬حپڃحڄ جً‬
‫جڂحڂحڄ ًًٌَټ ِٖ‪.‬‬
‫و ًٌَچې و وې پًٍګٍجڀ یٌه ذٍنو پو ڂ‪ ٍٛ‬کې و جالَىٍ پٌىنطٌڄ و‬
‫جْطحوجچٌ پو نٌج پٍڂم ًړټ کېږُ‪.‬‬
‫پو پحڀ کې وه چې و جٲٯحچٓطحڄ و ؾٌڂحضٌ و جڂحڂحچٌ و ًٌَچې و وې‬
‫پًٍګٍجڀ پو پړ کې ‪ ۳۰۰۰۰‬ضنو جڂحڂحڄ پو کحذٿو جً ‪ ۳۰۰۰۰‬ضنو چٌٌ پو‬
‫ًالیطٌچٌ ًًٌَټ ِٖ‪.‬‬
‫و ؾٌڂحضٌچٌ و جڂحڂحچٌ َیحضٍه ذو پو کحذٽ کې و کٌٌچیٌ جً ذيٍچیٌ‬
‫جْطحوجچٌ پو نٌج و جًږوه ڂياټ پپحٌه وینِ َوه کړې ضٍ الْو کړُ‪.‬‬
‫و قؽ‪ ،‬جٌٖحو جً جًٶحٲٌ ًَجٌش و ؾٌڂحضٌ ٌییّ ڂٌپٌُ ‪٪‬رى جپڃحپک‬
‫‪ٞ‬یحِّ ًجِّ پو پحڀ کې وه چې یٌ ٖڃېٍ چٌٌ جڂحڂحڄ چًٌٌ ىېٌجوًچٌ ضو‬
‫و ًٌَچې پپحٌه ًجْطٌټ ِٖ‪.‬‬
‫و ًٌَچې پو پٌڂړیٌ پړجًًچٌ کې جًټ چڃٍه‪ ،‬وًیځ چڃٍه جً وٌیځ چڃٍه‬
‫ټحکٌ‪ .‬پو وې کحٌ ٍْه‪۴۰‬کٓیُه ډپو ؾٌړېږُ‪ .‬وج ‪ ۴۰‬کٓیُه ډپو ذیح‬
‫ڂطكىه ‪ٍ٪‬ذِ جڂحٌجضٌ ضو جْطٌټ کېږُ‪ .‬ذیح چې کٿو وج ډپو ذېٍضو ىېٌجو‬
‫ضو ْطنو ِٖ چٌ ىٯٌی ذیح چًٌٌ ‪٪‬ٿڃحًً ضو پو ڂٍکُ جً ًالیطٌچٌ کې َوه‬
‫کړه ًٌکٌُ‪" .‬‬
‫پو جٲٯحچٓطحڄ کې ٖحًنٌج ‪ٌَ ۱۴۰‬ه جڂحڂحڄ جً ڂإيچحڄ ٲ‪٫‬حپیص پٍُ‪.‬‬

‫‪212‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پو وې ډپې یٌجَې چژوې ‪ ۴۰۰۰‬یې پو جٌٖحو‪ ،‬قؽ جً جًٶحٲٌ ًَجٌش‬

‫ٍْه غرص ٌُٖ وُ‪.‬‬
‫وٮو ٌجَ پو جٲٯحچٓطحڄ کې پو ‪ ۳۱۰۰۰‬ؾٌڂحضٌچٌ یٌجَې ‪ ۳۴۰۰‬یې‬
‫پو جٌٖحو‪ ،‬قؽ جً جًٶحٲٌ ًَجٌش ٍْه غرص ٌُٖ وُ‪.‬‬
‫جًِ و جالَىٍ پٌىنطٌڄ و جْطحوجچٌ پو نٌج و ٶرحء ج‪ٚ‬القِ ڂٍکُ پو چٌڀ‬
‫و یٌه چحوًپطِ ڂٍکُ پو ىڃکحٌۍ و ؾٌڂحضٌچٌ جڂحڂحچٌ جً ن‪٣‬یرحچٌ ضو و‬
‫وًب پو َوه کړً پو پٍجنو جً پٌړه کچو وینِ َوه کړې ًٌکٌټ کېږُ‪.‬‬
‫و وې ڂٍکُ ڂٍٗ (ڂكڃى ٶحْځ قٿیڃِ) ًجِّ پو ڂنرٍ څهو ذحیى پو‬
‫ټٌپنو کې و ٌْپو ییُ ژًچى کٌپٌ جً و ټٌپنې و ْڃٌڄ پپحٌه کحٌ‬
‫ًجنیٓطٽ ِٖ‪.‬‬
‫پو کحذٽ کې و ڂ‪ْ ٍٛ‬ٳحٌش ٶٌچٓٽ ڂكڃى ‪ٚ‬رٍُ ًجِّ و جالَىٍ و‬
‫پٌىنطٌڄ ٖحًنٌج ‪ ۵۰‬وینِ ‪٪‬حپڃحڄ پو کحذٽ کې وُ جً و جٲٯحچٓطحڄ‬
‫پو وینِ ڂىٌٌْ جً ښًٌچځیٌ کې و ضىٌیّ ضٍڅنګ و ن‪٣‬یرحچٌ جً‬
‫جڂحڂحچٌ و ًٌَچې چحٌه ىځ پٍ ٮحړه پٍُ‪:‬‬
‫ڂٌږ پٌىېږً چې جٲٯحچٓطحڄ کې ڂٍُٗ و ‪٪‬ٿڃحًً پو الِ کې وه‪ .‬وًب‬
‫و وې ىېٌجو جْحِ ؾٌړًُ جً نٿک ضٽ و وًب نرٍې جًٌُ‪ .‬ڂٌږ ٮٌجړً‬
‫یٌ وینِ ‪٪‬حپځ ڂهکې پو وې چې ڂنرٍ ضو پٌٌضو ِٖ جً نٿکٌ ضو و ویڅ‬
‫پیٯحڀ ًٌٌُْ ىٯو ذحیى پو ىٍ څو پٌه ًُ‪ .‬و ىٯو پیٯحڀ ذحیى پٍ ْهص‬
‫وٌیځۍ ًالړ چو ًُ ذٿکې پو ج‪٪‬طىاټ جً ڂنځ الٌیطٌخ ذحیى ڂطکِ ًُ‪.‬‬
‫ڂٌږ وج وٌک کړې چې و جٲٯحچٓطحڄ جً ڂ‪٪ ٍٛ‬ٿڃحء ذحیى و و وینِ‬
‫ڂٳحىیڃٌ و ښو وٌک پپحٌه پهپٽ ڂنځ کې و چ‪ًٍ٧‬چٌ ضرحوپو ًکړُ‪.‬‬
‫َڂٌږ پپحٌه و ویڅ جْحِ ڂنځالٌیطٌخ وی‪" .‬‬
‫جٲٯحڄ قکٌڂص یٌجَې ‪ ۱۶۰۰‬جڂحڂحچٌ جً ن‪٣‬یرحچٌ ضو و ڂیحٖطې‬
‫ٖحًنٌج ‪ ۴۰۰۰‬جٲٯحچۍ ڂیحٖطنې ڂ‪٫‬حٔ ًٌکٌُ جً پحضې چًٌٌ ضو و‬

‫‪213‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ىٍې ْیڃې پو ًٌجؼ ٍْه و نٿکٌ پو نٌج و ڂیحٖطې ټحکٿې جچىجَه‬

‫پیٓې ًٌکٌټ کېږُ‪.‬‬
‫ىٯو چې و جٌٖحو‪ ،‬قؽ جً جًٶحٲٌ ًَجٌش چحًٌجکٌ پو ًینح و جڂحڂحچٌ‬
‫‪1‬‬
‫ضٍڂنځ و یٌه ًجقى ٮږ و ٌجڂنځ ضو کٌپٌ ڂهو یې ډخ کړې وه))‪.‬‬
‫ىڃىج ډًټ پو پحٺٓطحڄ ٺې جڂٍّٻح پٿٌُ قٻٌڂص و پحٺٓطحڄ و ًٌجؾِ‬
‫جً ؾڃيٌٌّص پٿًٌ ڂالّحچٌ ټٌټ ضن‪ْ٧‬ڃٌچو‪ ،‬ڂىجٌِ جً وجٌجالٲطحء ګحچې‬
‫و (الټ ڂٓؿى) پو قٍٺص‪ ،‬و چٳحي ٍّٖ‪٫‬ص ڂكڃىُ پو قٍٺص جً و‬
‫‪٢‬حپرحچٌ پو قٍٺص څهو چو ٌّجَې وج چې پٍْې ًْحضٿې‪ ،‬ذٿکې پو‬
‫ښٻحٌه ّې پو ىٯٌب څهو و وٮٌ ؾيحوُ جً ضكٍّٻِ چي‪ٟ‬طٌچٌ پو‬
‫ٮنىپٌ ٺې ذْحچٌچو ىځ ‪ٚ‬حوٌ ٺړټ‪ ،‬جً ىځ ّې پو ىٯٌب ٍْه و ىڃٻحٌۍ‬
‫و چو ٺٌپٌ ٲطٌجګحچې ًٌڅهو ‪ٚ‬حوٌې ٺړې‪ ،‬چې وې ٺحٌ پو پحٺٓطحچۍ‬
‫ټٌپنو ٺې و ًٌجؾِ جً ؾڃيٌٌّص پٿًٌ ڂالّحچٌ ڂٌٶٱ ضو ډېٍ ْهص‬
‫ضحًجڄ ىځ ًٌ ًجړجًه‪ ،‬جً و ‪٪‬حڂٌ ڂٓٿڃحچحچٌ وّنِ ج‪٪‬طڃحو ّې پو ىٯٌب‬
‫څهو ْٿد ٺړ‪.‬‬
‫و وې ضٍ څنګ وج ىځ ًپْىټ ٌٖټ چې و ذٍضحچْې جً جڂٍّٻح قٻٌڂطٌچٌ‬
‫پو ڂٓطٷْځ ډًټ و پحٺٓطحڄ پو ځْنې ڂٗيًٌٌ ڂىجٌٌْ جً پو نح٘‬
‫ډًټ پو ىٯٌ ٍْه چې پو ‪ٌٚ‬ذو ٍْقى ٺې چو وُ ضڃحٌْچو ًچٌْټ‪ ،‬جً‬
‫ځْنې ڂٗيًٌٌ ڂىٌٌْ نٌ ال پو ٺٍجچۍ ٺې پو ىٯٌ ڂٌ‪٪ٌٞ‬حضٌ کې‬
‫چې ٮٍخ ضو پو جًْنِ ًنص ٺې ډېٍ جىڃْص پٍُ‪ ،‬پٻو و ذٍٗ و‬
‫قٷٌٶٌ‪ ،‬و چًٌٌ وّنٌچٌ پو ڂٷحذٽ کې و َٮځ‪ٌْ ،‬پو ُّْ ژًچى جً وېطو‬
‫ًٌضو چًٌٌ ڂٌ‪٪ٌٞ‬حضٌ کې (ضٷٍٍُّ ڂٓحذٷې) ىځ پو ٺحٌ ًجچٌپې‪ ،‬جً پو‬
‫وٮٌ ڂٓحذٷٌ ٺې و ٺحڂْحذحچٌ پپحٌه وٌچې چٷىې ؾحتُې ىځ پو چ‪ ٍ٧‬ٺې‬
‫چٌْټ ٌٖې ًې‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪- http://www.bbc.com/pashto/afghanistan/2013/09/130906_ss-‬‬
‫‪afghanistan-to-train-mullahs‬‬

‫‪214‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و ٖپږڂِ ضٌ‪ْٚ‬ې و پٍځحُ ٺٌپٌ پپحٌه پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې و ‪P. R. T‬‬

‫ګحچٌ جً جڂٍّٻحّحچٌ پهٌج پو ذېالذېٿٌ ًالّحضٌ ٺې ڂٓحؾى جً ڂىجٌِ‬
‫ؾٌړ ٌٖټ جً ىٯو ڂحډٌڄ ّح ًٌجؾِ ڂالّحڄ ًٌٺې ڂٌ‪٦‬ٱ ٌٖټ چې پو‬
‫ؾيحو جً ڂؿحىىّنٌ ٍْه کْنو پٍُ‪.‬‬
‫جً ىڃىجٌچګو پو پحٺٓطحڄ ٺې و وّنِ ڂىجٌٌْ پو چٌٺحټ ٺې‬
‫قٻٌڂطِ ډًپو و ٍٖ‪ْ٪‬حضٌ ٮٍْ ٌْڃِ ٲحٺٌپطې ىځ ؾٌړې ٌٖې‪ ،‬جً‬
‫ىٯو ڂك‪ٛ‬ٿْڅ ًٌٺې ؾًخ ٌٖټ چې پهٌج ّې ڂىٌْې چو ًې ًّٿې‪ .‬و‬
‫وًپطِ پٌىنطٌچٌچٌ جً ٺحپؿٌچٌ وٮو ٲحٌٮحڄ ٌّجَې پو څٌ پنډً وًًٌ‬
‫)‪ (Short courses‬کې و ذٍنې جنْٓٿٌپو الٌې چې ىٯو ىځ جٺػٍه و‬
‫قٻٌڂطِ پٌىنطٌچٌچٌ و جْطحيجچٌ پهٌج ًٌضو ضٍ ٍْه ٺېږُ و جْالڀ و‬
‫‪٪‬ٿڃحؤ پو جپٷحذٌ چحًَټ ٺېږُ‪ ،‬جً و ڂىجٌٌْ جوجٌُ‪ ،‬ضٌؾْيِ جً‬
‫ڂ‪٣‬رٌ‪٪‬حضِ چحٌې ًٌْپحٌټ ٺېږُ‪ ،‬ضٍ څٌ پو ٌجضٿٌچٻِ ًنص ٺې وٮو‬
‫ډپو نٿٹ و ڂحډٌڄ ‪٪‬ٿڃحؤ پو قْع پو ڂىجٌٌْ ٺې ضرحٌَ ًٺړُ‪.‬‬
‫و ض‪٫‬ؿد ځحٍ نٌ ال وج وٍ چې وٮو ډًټ ڂحډٌڄ ٖحګٍوجچٌ ضو و‬
‫ٖحګٍوۍ پو ًنص ٺې ىځ ضٍ ڂىٌْْنٌ ّې پٌړې ضنهٌجګحچې ًٌٺٌټ‬
‫ٺېږُ‪ ،‬پىجِْ قحټ ٺې چې و ڂىٌْې چٌٌ ‪٢‬حپرحڄ و چنىً پو ٌجټٌپٌپٌ‬
‫ګٌڂحٌټ ٺېږُ‪ ،‬جً ډېٍه ڂٌوه پو وجْې ‪٪‬ٿٌڂٌ جً ٲنٌچٌ ڂ‪ْ ًٍٰٛ‬حضٽ‬
‫ٺېږُ چې ج‪ٚ‬الً ًٌضو ىېڅ ‪ًٌٍٞ‬ش چو ٖطو‪.‬‬
‫ىڃىٮو پحٺٓطحچِ ڂىجٌِ جًِ پو ښٻحٌه نپٽ ٖحګٍجڄ پو ڂؿحىىّنٌ‬
‫ٍْه پو ٌّځحٍ ٺېىً ڂن‪ ٩‬ٺٌُ‪ ،‬جً ڂؿحىىّڅ ًٌضو و وّڅ جً و ً‪٢‬څ و‬
‫وښڃنحچٌ پو قْع ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺٌُ‪.‬‬
‫جپرطو وٮو نرٍه ٌّجَې پو ىٯٌ ڂىجٌٌْ پٌٌې نح‪ٚ‬و وه چې چٿًٌچٻِ‬
‫ّې پو قٻٌڂص ٍْه ٶٌُ ًٌجذ‪ ١‬پٍُ‪ ،‬جً ْْحِْ جؾنډج ّې ىځ پو‬
‫قٻٌڂص ٍْه ٍّٖٻو وه‪.‬‬

‫‪215‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و جًڂې ضٌ‪ْٚ‬ې و ‪٪‬ڃٿِ ٺٌپٌ پپحٌه چې ذحّى و ڂؿحىىّنٌ چ‪ٍّ٧‬حضٌ ضو‬

‫و (ًىحذْحچٌ چ‪ٍّ٧‬حش) ًًّٽ ِٖ ىځ پو ْحقو ٺې پٍجل ٺحٌ ًٌجڄ وٍ‪.‬‬
‫ٮٍذِ ڂ‪٣‬رٌ‪٪‬حش ىڅو ٺٌُ ؾيحوُ ٲٻٍ ٌّ (ًىحذې ) ٲٻٍ ًښِْ جً پو‬
‫وې ىٻٿو ښو پٍجل ضرٿْٯحش ٺٌُ‪ .‬جً ىځ پو ٮٍْ ڂٓطٷْڃو ‪ٍّ٢‬ٷو‬
‫ًٌجؾِ ڂالّحڄ ضكٍّٻٌُ ضٍ څٌ پو ڂًىد څهو و وٲح‪ ٨‬پو چحڂو و ىٯٌ‬
‫‪ٍ٪‬ذٌ ڂؿحىىّنٌ پو نالٰ ڂٌٶٱ ًچِْٓ چې ٌّجَې و جهلل ‪ ‬و ٌ‪ٞ‬ح‬
‫پو نح‪ّ ٍ٢‬ې و ؾيحو الٌه چٌْپې وه‪ ،‬جً پىې الٌه ٺې ّې پو ڂحڼٌْ‪،‬‬
‫ً‪ْ٦‬ٳٌ‪ ،‬ىٌْح ژًچى‪ ،‬نپٽ ٺٌٌ جً ٺٿِ جً ذحٓنٍه پو ىٍ وچْحًُ چ‪٫‬ڃص‬
‫څهو ځحچٌچو ڂكًٍڀ ٺړُ وُ‪ ،‬و ٮًٍچٌ جً ٮحًٌچٌ ژًچى جً و ٖيحوش‬
‫جً ټٌټو ټٌټو ٺېىپٌ ڂٍګ ّې نٌښ ٺړی ضٍ څٌ و جهلل ‪ ‬پو وّڅ جً و‬
‫ڂ‪٧‬ٿٌڂٌ ڂٓٿڃحچحچٌ پو چنګ جً چحڂٌِ څهو وٲح‪ً ٨‬ٺړُ‪.‬‬
‫جڂٍّٻحّحڄ ٮٌجړُ چې ‪٪‬حڀ جٲٯحچحڄ ذحّى وٮو ڂؿحىىّڅ پٍوُ ًذٌپِ‪،‬‬
‫نٌ و وًب پو نالٰ ٌجٮٿِ ٍّٮٿګٍ ‪ٚ‬ٿْرِ پٌځْحڄ ذحیى نپٽ وًْطحڄ‬
‫ًګڼِ‪.‬‬
‫جً ٺو نرٍه و(ًىحذْص ًُ)‪ ،‬چٌ و ًىحذْحچٌ ضن‪ْ٧‬ڃٌچٌ نٌ پو‬
‫جٲٯحچٓطحڄ‪ ،‬پحٺٓطحڄ‪ٌ٫ْ ،‬وُ جً ڂ‪ ٍٛ‬څٿٌٌ ًجړً ٺې پو جڂٍّٻح‬
‫پٿًٌ قٻٌڂطٌچٌ ٍْه ذْ‪٫‬ص ٺړٍ وٍ‪ .‬جً و ڂؿحىىّنٌ پو نالٰ و‬
‫قٻٌڂطٌچٌ پو چ‪٫‬ڃطٌچٌ څهو نٌچىًچو جنٿِ‪ ،‬و ڂؿحىىّنٌ پو نالٰ‬
‫ٲطٌجًې ‪ٚ‬حوٌ ًُ جً (نٌجٌؼ) یې ذٌپِ‪ ،‬جً پو ښٻحٌه و ‪ٚ‬ٿْرِ‬
‫ځٌجٺٌچٌ پو نالٰ ؾنګېىًچٻٌ ڂإڂنٌ ڂؿحىىًضو و (ګڃٍجه ډپې)‬
‫ن‪٣‬حخ ٺٌُ‪.‬‬

‫و ‪ RAND Corporation‬جڂٍّٻحّې ضكٷْٷحضِ جوجٌه و ْْٻٌپٍ‬

‫‪٪‬نح‪ ًٍٚ‬پو ڂالضړ جً پو ًٌجؾِ ڂالّحچٌ څهو و جْطٳحوې و الًٌ چحًٌ ضٍ‬
‫ضٗهْ‪ٌٛ‬پٌ ًًٌْطو پو نپٽ ٺطحخ ((‪(Civil democratic Islam‬‬

‫‪216‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٺې وٌّښطْنٌْ ڂٓٿڃحچحچٌ چې وًب ّې ذنٓټګٍ ذٌپِ و ڂهحپٳص جً‬

‫ڂهنٌُْ ٌّه ڂٳ‪ٛ‬ٿو ‪ٍ٢‬قو ًړجچىې ٺٌُ چې ‪٪‬نح‪ّ ٍٚ‬ې پو الچىې ډًټ‬
‫ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺٌُ جً پْٻِ‪:‬‬
‫و جْالڀ پو جړه ذحّى و ذنٓټګًٍ و ض‪٫‬رٍْ جً ضٳٍْٓ ڂهحپٳص ًِٖ جً‬
‫ٮٿ‪ّ ِ٣‬ې ذٍذنډې ٺړجٍ ِٖ‬
‫و ذنٓټګًٍ ىٯو ًٌجذ‪ ١‬ذحّى ٌجًْپړټ ِٖ چې پو ٮٍْ ٍٖ‪ ِ٪‬ډپٌ ٍْه‬
‫ّې پٍُ‬
‫و ذنٓټګًٍ ًٌَ َّحضَ جً و ىٯو ‪ٌ٪‬جٶد ذحّى نٿٻٌ ضو چٍٗ ِٖ‪.‬‬
‫و وې نرٍې و جغرحش پپحٌه ذحّى ډېٍ ٺحٌ ًِٖ چې ذنٓټګٍ و نپٿٌ‬
‫ټٌپنٌ جً وًپطٌچٌ و ضٍٶۍ جً پٍڂهطګ پپحٌه ىېڅ پًٍګٍجڀ چو پٍُ‪ .‬جً‬
‫ىڃىٮو پْٯحڀ ذحّى پو نح٘ ډًټ ځٌجچحچٌ‪٪ ،‬حڂٌ جً ْحوه نٿٻٌ‪ ،‬ښځٌ‬
‫جً پو ٮٍخ ٺې ڂْٗطٌ جٶٿْطٌچٌ ضو ًٌٌْټ ِٖ‪( .‬ضٍ څٌ نٿٹ پو ىٯٌب‬
‫ج‪٪‬طڃحو ًچو ٺړُ‬
‫و نٿٻٌ پو يىنٌچٌ څهو ذحّى و ذنٓټګًٍ جقطٍجڀ و ىٯٌب وٺحٌچحڂٌ‬
‫ضٷىًٍّټ ًجّٓطٿَ ِٖ‪ .‬جً ىځ ذحّى پو ذىً چٌڂٌچٌ پٻو‪ًٍّ :‬ه‬
‫جچًٌچٻٌ‪ًٌ ،‬جچٻحًٌ جً ډجٌچٌ ّحو ٺړجٍ ِٖ‬
‫پْٻٌجالڄ‪ ،‬ژًٌچحپٓطحڄ جً څېړًچٻِ ذحّى ًىڅٌټ ِٖ چې و ذنٓټګًٍ‬
‫پو ىٻٿو و ٲٓحو‪ ،‬چٳحٴ جً ٲٓٵ پْٻنې ًٺړُ‪ٌ ،‬جپًٌٌچو ضْحٌٺړُ جً‬
‫نپحٌه ّې ٺړُ‬
‫‪1‬‬
‫ذحّى ٺٌښښ ًِٖ چې ذنٓټګٍ پو ذېالذېٿٌ ‪٢‬رٷٌ ًًّٗٽ ِٖ))‪.‬‬
‫پٌٌضنۍ ضٌ‪ْٚ‬ې ىځ پو وٶْٵ ډًټ پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې پو الچىې ډًټ و‬
‫‪٪‬ڃٿِ ٺېىپٌ پو ؾٍّحڄ ٺې وُ‪:‬‬

‫‪Civil democratic Islam Partners Resources and strategies -1‬‬

‫‪217‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جڂٍّٻح و نپٿې ڂېډّح پو الٌې ٺٌښښ ٺٌې چې (قٷْٷِ جْالڀ) و‬

‫ڂؿحىىّنٌ ٌّ نپٽ (جٲٍج‪ ِ٢‬ض‪٫‬رٍْ) ًذٌپِ چې پو جًْنۍ َڂحچو ٺې و‬
‫‪٪‬ڃٿِ ٺېىپٌ ًړضْح چو پٍُ‪ .‬جً ىٯو (جْالڀ) قٷْٷِ جْالڀ ًذٌپِ چې و‬
‫وًب پهٌج پو (ْْٻٌپٍ) جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې ٌجڂنځطو ٌٍٖ جً‬
‫ىڃىًب ّې ضٍ ٖح ًالړ وُ‪.‬‬
‫جڂٍّٻح جً ڂٿګٍُ ّې ٺٌښښ ٺٌُ چې پو وًٌجٮٌ و ڂؿحىىّنٌ جً‬
‫(ڂحٲْحِّ) ډپٌ ضٍ ڂنځ و ًٌجذ‪ ٌ٣‬نرًٍچو نپحٌه ٺړُ‪ .‬جً و ڂؿحىىّنٌ‬
‫ڂ‪ٛ‬حٌّٱ پو ڂهىًٌ ڂٌجوً څهو پو الْطو ٌجٮٿٌ پٌْٓ څهو ًګڼِ‪.‬‬
‫و ٮٍخ ڂېډّح ٖپو جً ًٌځ و ڂؿحىىّنٌ پو نالٰ ڂنٳِ ضرٿْٯحش ٺٌُ‬
‫چې و جڂٍّٻح جً ٮٍخ و ړچىً جً ًقْٗحچو ذڃرحٌٌّ و ڂٍګ ژًذٿې پړه‬
‫پٍ ڂؿحىىّنٌ ًجچٌُ‪.‬‬
‫ٺو جڂٍّٻحّحڄ پو ْٿګٌچٌ ٺٿٌْاټ جً ‪٪‬حڀ نٿٹ ًًژچِ ىٯو ٌّه ْيٌه جً‬
‫ٮٿ‪ ِ٣‬ىځ چو ذٌپِ‪ ،‬ذٿکې ج‪ٚ‬الً ّې نرٍ چو ضأّْىًُ‪ ،‬ٺو څو ىځ چې و‬
‫وًب ګٌډجګْحچٌ څٌ څٌ ځٿو ىٯو ضأّْى ٺړې ىځ ًُ‪ .‬نٌ ٺو ڂؿحىىّڅ‬
‫چېٍضو ٺٌڀ نحتڅ‪ ،‬ٮىجٌ جً ؾحٌِْ ًًژچِ جً ّح ٺٌڀ ٍٖ‪ ِ٪‬قى چحٲً‬
‫ٺړُ چٌ پو ىٯو څهو ذْح ډچډًٌه ؾٌړًُ‪ ،‬جً پو ىٳطٌ ىٳطٌ و ٮٍخ‬
‫ڂېډّح ًٌ ذحچىې ڂٍٺې جً ضر‪ٍٛ‬ې نپًٍُ‪.‬‬
‫جڂٍّٻح ٺٌښښ ٺٌُ ڂؿحىىّڅ ًٌجچٻحٌُ جً و ٌْپې وښڃنحڄ ڂ‪ٍ٫‬ٲِ‬
‫ٺړُ‪ .‬نٌ نپٿو ّې چې چْځ جٲٯحچٓطحڄ پٌټې پٌټې ٺړ‪ ،‬پو پٻٌچٌ نٿٹ‬
‫ّې و ً‪٢‬څ پٍېښٌوپٌ ضو جړ ٺړټ‪ ،‬جً پو پٓګٌچٌ ٌَه ذې ګنحه نٿٹ ّې‬
‫پو ضېًٍ څٌ ٺٿٌچٌ ٺې ًًژټ‪ ،‬جً ڂإٌْٓ ّې پو پٓګٌچٌ ڂٿْحٌوه ډجپٍ‬
‫ٮال جً جنطالِ ٺړټ‪ ،‬نٌ ذْح ىځ ٮٌجړُ ځحڄ و ٌْپې ٺٌضٍه ًښِْ جً‬
‫و جٲٯحچٓطحڄ و آذحوًپٌ و‪ٌ٪‬ی ًٺړُ‪.‬‬
‫ٮٍخ ىڅو ٺٌُ چې و نپٿٌ ضرٿْٯحضٌ پو الٌې و جْالڀ ٌّښطْنِ ‪٪‬ٿڃحء‬
‫جً ڂؿحىىّڅ و ضنګ چ‪ ،ًٍ٧‬ذېٍضو پحضٌ‪ ،‬چحڂيًذٌ‪ْ ،‬هص َړً‪ ،‬ٺځ‬

‫‪218‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫‪٪‬ٿڃٌ جً ذې ٌْجوً پو قْع ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺړُ‪ .‬جً و ڂؿحىىّنٌ ىٯٌ َړًًٌ‬

‫جً قٍْجچًٌچٻٌ ٺحٌچحڂٌ ضو چې ټٌټ ٺٳحٌ ّې ىْښ جً قٍْجڄ ٺړُ وُ‬
‫ډجٌڄ جً ذُوالچو ذٍّىًچو ًًجِّ‪.‬‬
‫ٺو و جْالڀ قٷْٷِ ‪٪‬ٿڃحء ذېٍضو پحضې‪ ،‬چحڂيًخ جً ٺځ ‪٪‬ٿڃو ًُ‪ ،‬چٌ‬
‫ټٌټ ٮٍخ ّې و نرًٍ ځٌجخ پو نرًٍ جً ڂن‪٣‬ٵ ًپې چِٗ ًٌٺٌپَ؟‬
‫ًپې و نرًٍ جً ڂن‪٣‬ٵ پٍځحٍ پو ذڃٌچٌ جً ڂٍګٌچٌ ٺحٌ جنٿِ؟‬
‫جً ٺو ڂؿحىىّڅ ډجٌڄ ًُ‪ ،‬چٌ ذْح جڂٍّٻح ٌّجَې ًپې چو ًٌ ڂْىجڄ ضو‬
‫ٺېږُ؟‬
‫ًپې ّې ټٌپو وچْح پو َجٌٌّ جً چنٌجضٌ و ځحڄ ضٍ څنګ وًٌپې وه؟‬
‫وج چې و ٌّښطنٌْ ‪٪‬ٿڃحؤ جً و جهلل ‪ ‬و الٌې و ڂؿحىىّنٌ پو ڂنځ ٺې‬
‫کو څو ىځ چې ڂ‪ٌٛ٫‬ڀ چىُ ٲٓٵ جً جنالٶِ ٲٓحو ًؾٌو چو پٍُ‪ ،‬چٌ‬
‫ځٻو ٮٍخ پٿًٌ پْٻٌجپٌ ضو ىځ څو پو الِ چو ًٌځِ چې پْٻٽ پٍې‬
‫ًٺړُ‪.‬‬
‫و ڂؿحىىّنٌ پٍ ذېالذېٿٌ ډپٌ جً ‪٢‬رٷٌ و ًېٗٿٌ ىڅو پو پهٌج ٌجىْٓې‬
‫ًٌجچو وه‪ ،‬ٺٿو ٺٌښښ ٺٌُ ٌّه ډپو و ڂنځالًٌ پو چحڂو جً ٺٿو ذٿو ډپو‬
‫و ڂنځالًٌ پو چحڂو ًچٌڂٌُ‪ .‬نٌ ضٍ جًْو ىېڅٌٸ و وًب و نٌښې پو‬
‫ڂنځالٌّطٌخ چىُ ٌجًضٿِ‪ ،‬جً ىٯٌ چې ووًب پو نٌښو ڂنځالٌی ضٌخ‬
‫ڂنٿی ىٯٌب ذیح و ڂؿحىىّنٌ پو ‪ٚ‬ٳو ضؿٍیى ٌُٖ وی‪.‬‬

‫و (ٌچډ ٺحٌپٌٌّٗڅ) څېړچیُ ڂٍکُ ٺو پو نپٿې ‪ٍ٢‬قې ٺې پو ٌّې نٌج‬

‫و ٌّښطْنٌ ڂٓٿڃحچحچٌ جً ڂؿحىىّنٌ و ذىچحڂٌپٌ جً پو ىٯٌب پٌٌې و‬
‫ضًٌٌچٌ جً ضيڃطٌچٌ و پٌٌې ٺٌپٌ ضٌ‪ْٚ‬و ٺٌُ‪ ،‬چٌ پو ذٿې نٌج پو‬
‫جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې و ىٯٌ ذې وّنو (ْْٻٌپٍ) ‪٪‬نح‪ ًٍٚ‬و ضٷٌّې جً‬
‫و ىٯٌب و ڂٌجٶٳٌ پو ْطحّٿٌ‪ ،‬جً پو ټٌپنو ٺې ًٌضو و ٶْحوُ قْػْص و‬
‫ًٌذښٿٌ ‪ٍ٢‬قو ىځ پو الچىې ټٻٌ ٺې ًړجچىې ٺٌُ جً پْٻِ‪:‬‬

‫‪219‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫((ْْٻٌپٍ جً ډّڃٌٺٍجش ‪٪‬نح‪ ٍٚ‬ذحّى ًپٌىٌالٍ ِٖ چې ذنٓټګٍ و‬

‫وًب جً و جڂٍّٻح ڂٗطٍٸ وښڃنحڄ وُ‪.‬‬
‫پو جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې ذحّى ٺٌښښ ًِٖ چې ٮٍخ پٿٌُ جً‬
‫ډّڃٌٺٍجټ ‪٪‬نح‪ ٍٚ‬پو ىٯٌ ؾيطٌچٌ ٍْه پو جتطالٰ څهو پٍْې ًْحضٽ‬
‫ِٖ چې پو جڂٍّٻح ٍْه جنطالٰ پٍُ پٻو چٗنٿٓطحڄ جً ّح و‬
‫ٺڃٌچْٓطِ جّډّحپٌژۍ پًٍچٻِ ‪٪‬نح‪( ،ٍٚ‬ىَٓ چو چې ٮٍخ پٿٌُ‬
‫وّڃٌٺٍجضحڄ و ٮٍخ پو ځحٍ و ذٽ چح و جؾنډج پپحٌه پو ٺحٌ جنطو ِٖ)‪.‬‬
‫پو جْالڂِ چړۍ ٺې ذحّى و وّڅ جً وًپص و ؾال ًجپِ چ‪ٍّ٧‬و ضٷٌّو ِٖ‪.‬‬
‫جً پىې الٌ ٺې ذحّى ڂٓٿڃحچحچٌ‪ ،‬ضو وج ضٿٷْڅ ًِٖ چې وٮو چ‪ٍّ٧‬و وّڅ‬
‫ضو ىېڅ ن‪ ٍ٣‬چو پېښٌُ‪ ،‬ذٿکې وّڅ چٌٌ ىځ نحپ‪ ٙ‬ٺٌُ جً ضٷٌّو ٺٌُ‬
‫ّ ې‪.‬‬
‫پو جْالڂِ ټٌپنٌ ٺې ذحّى چٌُ ٶْحوضٌچو جّؿحو کړجی ِٖ جً ىٯٌب ضو‬
‫ٌٖى ًٌٺړټ ِٖ‪.‬‬
‫ىٯو ٮٍخ پٿٌُ چٌُ ٶْحوضٌچو چې و يپْٽ کېىپٌ پو ن‪ٍْ ٍ٣‬ه ڂم وُ‬
‫ذحّى پو ىٯٌ ٺې پو ڂىچِ قٷٌٶٌ څهو و ڂىجٲ‪ ٌ٫‬ٶْحوضٌچٌ َړًٌضْح جً‬
‫ڂٌج‪ٚ‬ٳحش پْىج ٺړً‪ .‬پو نح٘ ډًټ پو ښځٌ ٺې پٻو پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې‬
‫چې (ْْڃح غڃٍ) جً پو ڂ‪ ٍٛ‬ٺې (چٌاټ ْ‪٫‬ىجًُ) ٌجڂنځطو ٌٖې وُ‪.‬‬
‫و ڂٓٿڃحچحچٌ جٺػٍّص ذحّى پو پٍجنٌ ْْحِْ ٲ‪٫‬حپْطٌچٌ ٺې ٍّٖٹ‬
‫ٺړجٍ ِٖ‪ ،‬ضٍ څٌ و ‪٪‬حڂٌ ڂٓٿڃحچحچٌ و (جٲٍج‪ ِ٢‬ڂٓٿڃحڄ ٺېىً)‬
‫ڂهْنٌٍ ًِٖ‪ .‬جً و جٲٍج‪ ِ٢‬ڂٓٿڃحڄ ٺېىً پو ‪ ٌٜ٪‬وج نرٍه ًٌضو‬
‫ضٿٷْڅ ٺړجٍ ِٖ چې جْالڀ نٌ و وًب و ٲٍىنګ ٌّجَې ٌّ ؾُء‬
‫ضٗٻْٿٌُ‪ ،‬جً و ىٯو ضٍ څنګ چٌٌ ْٖحڄ ىځ ٖطو چې و ټٌپنې ‪٪‬ڃٌڂِ‬
‫ٲٍىنګ ضٍې ؾٌړېږُ‪.‬‬
‫و ڂىچِ ټٌپنې ٲٍىنګ ضو وې ًوه ًٌٺړټ ِٖ‪ .‬پو نح٘ ډًټ پو ؾنګ‬
‫ځپٿٌ ْْڃٌ‪ ،‬ڂيحؾٍّنٌ جً پو ٺړٺېچ څهو پو ٌجًضٿٌ ټٌپنٌ ٺې‪.‬‬

‫‪220‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ْْٻٌپٍ جً وّڃٌٺٍجش ٶْحوش ذحّى پو وٮو ډًټ ً‪ْ٫ٞ‬ص څهو‬

‫جْطٳحوه ًٺړُ‪ ،‬و ٮٍْ قٻٌڂطِ ڂإْٓحضٌ جً ټٌپنٌ پو ؾٌړًپٌ جً پو‬
‫ٺٿٌْ جً ښحًٌچٌ ٺې وجْې ذنٓټُْ ٲٍ‪ٚ‬طٌچو جّؿحو ٺړُ چې پو چطْؿو‬
‫ٺې پو نٿٻٌٺې ڂ‪٫‬طىټ (ڂحډٌڄ) ْْحِْ ٶْحوضٌچو جً ْْحِْ ٲٍىنګ‬
‫‪1‬‬
‫ٌجًټٌٺېږُ‬
‫پٌٌضنۍ ّحوې ٌٖې ضٌ‪ْٚ‬ې ىځ و چًٌٌ ضٌ‪ ٌْٚ‬پو څېٍ پو پٌٌه وٶص پو‬
‫جْالڂِ ىېٌجوًچٌ جً ذْح پو نح٘ ډًټ پو ىٯٌ ىېٌجوًچٌ ٺې چې‬
‫ؾيحوُ قٍٺطٌچو ًٌٺې ڂٌؾٌو وُ ‪٪‬ڃٿِ ٌٖې وُ‪.‬‬
‫جڂٍّٻح چو ٌّجَې و ْْڃې ډّڃٌٺٍجټ جً ْْٻٌپٍ ‪٪‬نح‪ ٍٚ‬پىې ًپٌىٌټ‬
‫چې ٌښطنِ ڂٓٿڃحچحڄ و وًب جً و جڂٍّٻح ڂٗطٍٸ وښڃنحڄ وُ‪،‬‬
‫ذٿکې ‪٪‬ڃالً ّې وّڃٌٺٍجش قٻٌڂطٌچو و نپٽ ځحڄ ضٍڅنګ و‬
‫ڂٓٿڃحچحچٌ پو نالٰ و ؾنګ پو ‪ٚ‬ٱ ٺې ًوًٌټ‪ .‬ىڃىٮو ْْٻٌپٍ‬
‫قٻٌڂطٌچو وُ چې پو پٻٌچٌ ڂٓٿڃحچحڄ ذې ٺٌٌه ٺٌُ‪ً ،‬ژچې ّې جً‬
‫پو ٺٿٌْ جً ٺًٌٌچٌ ّې پىې ؾٍڀ ذڃٌچو جًًٌُ چې ىٯٌب جْالڂِ ژًچى‬
‫ٮٌجړُ‪.‬‬
‫ىڃىٮٌ و پٍوٌّ پو الِ ؾٌړً ٌٌّٖ قٻٌڂطٌچٌ وجْې چ‪٧‬حڂٌچو ؾٌړ‬
‫ٺړُ چې جْالڀ ًٌٺې ىېڅ ځحٍ جً چٷٕ چو پٍُ‪ .‬وّڅ ّې و وًپص جً‬
‫چ‪٧‬حڀ پو چحًٌ ڂكًٍڀ ٺړی‪ ،‬جً پو ټٌپنو ٺې ّې ٌّجَې ضٕ چٌڀ ٮٌجړُ‬
‫جً ذّ‪ .‬جً ٺو څٌٸ و ‪٪‬ڃٿِ جْالڀ ٮٌښطنو ٺٌُ ىٯو و ضًٌٍّٓطٌ‪،‬‬
‫ذنٓټپحپٌ‪ْ ،‬هص وٌّځٌ جً ًٌجچٻحًٌ پو چحڂو ځپٽ ٺېږُ‪.‬‬
‫ٮٍذْحچٌ ڂٓٿڃحچٌ ڂٿطٌچٌ ضو و قٷْٷِ ٶْحوضٌچٌ جً ٌښطْنٌْ ٶيٍڂحچحچٌ‬
‫پٍ ځحٍ ډڂحڄ‪ْ ،‬نىٌٮحړُ‪ ،‬پٌذٯحړُ‪ ،‬ګډجګٍ‪ ،‬ٺٍٺټْحڄ جً و ٲٿڃٌچٌ‬
‫ڂڃػٿْڅ و ٶيٍڂحچحچٌ پو قْع ًٌڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺړټ‪ .‬جً ٖپو جً ًٌځ و ٮٍخ جً‬

‫‪ ۷۱-۷۰ -1‬ڂهٌچو ‪Civil democratic Islam Partners Resources and‬‬

‫‪strategies‬‬

‫‪221‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و ىٯٌب و ډّڃٌٺٍجټٌ ڂٿګًٍ ڂ‪٣‬رٌ‪٪‬حضِ جً چٍٗجضِ جوجٌې و ىڃىٮٌ‬

‫ؾ‪٫‬ٿِ ٶيٍڂحچحچٌ پو ځٿٌپٌ جً ْطحّٿٌ ذٌنطې وُ‪ .‬ٮٌجړُ چې و‬
‫ڂٓٿڃحچٌ ًپٌٓچٌ ځٌجچحڄ وې پو ىٍ څو ٺې و وٮٌ نٿٻٌ ضٷٿْى ًٺړُ‪.‬‬
‫ٮٍخ وٮٌ ؾ‪٫‬ٿِ ٶْحوضٌچٌ ضو و ٌٖى جً ضرحٌَ ًٌٺٌپٌ پهح‪ ٍ٢‬پو‬
‫ْٿګٌچٌ ذېالذېٿې ټٌپنې‪ ،‬ؾٍګې‪ْ ،‬حَڂحچٌچو‪ ،‬جوذِ ذيًٍْچو‪ ،‬ٺٿرٌچو‪،‬‬
‫ٶٌڂِ ؾٍګې جً ٺٿطٌٌُ ذنْحوًچو جّؿحو ٺړُ وُ‪ ،‬ضٍڅٌ ىڃىًب و‬
‫ټٌپنې پو جؾطڃح‪ ِ٪‬يىنْص ٺې و ٶيٍڂحچحچٌ پو قْع ځحٍ ً چِْٓ‪.‬‬
‫پو جٲٯحچٓطحڄ جً چًٌٌ جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې و ډّڃٌٺٍجټحچٌ ض‪٫‬ٿْڃِ‬
‫چ‪٧‬حڀ جً ڂېډّح ىڅو ٺٌُ نٿٻٌ ضو جْالڀ و ٌّ ًٌجؾِ وّڅ پو قْع چې‬
‫پو ‪ٍ٪‬ٲٌچٌ جً ‪٪‬ن‪٫‬نحضٌ ًالړ وٍ ًٌڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺړُ‪ .‬جً وج ىځ ًٌضو ضٿٷْنٌُ‬
‫چې جْالڀ ذحّى و وًب و ٲٍىنګ ٌّ ؾُء ًُ‪ ،‬چو وج چې و ژًچى ىٍ څو‬
‫وې ّې و جْالڀ ضحذ‪.ًُ ٩‬‬
‫و ٮٍخ جً و ىٯو و الْپٌڅٌ ډّڃٌٺٍجضحچٌ جنرحًٌچو‪ٌ ،‬جډٌّګحچې جً‬
‫ضٿٌٌُّّچٌچو و ڂٓٿڃحچحچٌ و ذېالذېٿٌ ڂيڃٌ ْْحِْ‪ ،‬جؾطڃح‪،ِ٪‬‬
‫ٲٍىنګِ‪ ،‬پٌځِ جً ْطٍجضْژّٻٌ چحًٌ پو ىٻٿو پو وجْې جٖهح‪ٍْ ٌٚ‬ه‬
‫ڂٍٺې ٺٌُ چې ىٯٌب ج‪ٚ‬الً چو پو جْالڀ نرٍ وُ جً چو و جْالڂِ چړۍ‬
‫و ڂٗٻالضٌ و ضٗهْ‪ ٙ‬جْط‪٫‬ىجو جً ‪ٍ٦‬ٲْص پٍُ‪ .‬ذٿکې ټٌټ ّې ىٯو‬
‫نٿٹ وُ چې ٺٌښښ ٺٌُ پو ىٍ څو ٺې و ٮٍخ ضٿو وٌچو جً وٌّځ ّې‬
‫پٍقٷو ًښْې‪ .‬جً وج ىٍ څو و وې پپحٌه ضٍ ٍْه ٺېږُ چې وٮو ډًټ‬
‫نٿٻٌ ضو پو ټٌپنو ٺې ٶْحوُ قْػْص ًٌ ًذښِ‪.‬‬

‫و ‪ Civil democratic Islam‬ٺطحخ پو پحٍ ٺې و ڂٓٿڃحچحچٌ پو‬

‫نالٰ ٮٍخ جً و ىٯو ْْٻٌپًٍ ڂٿګًٍ ضو ٌّه ىؿٌڂِ ٺړچالٌه ټحٺِ‪،‬‬
‫ضٍ څٌ جْالڀ جً ڂٓٿڃحچحڄ پو نپٽ ٺٌٌ ٺې ضٍ ىؿٌڀ الچىې ًچٌْټ ِٖ‬

‫‪222‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جً وج ضٌجچحّې پو الْو ًٌٺړُ چې نپٽ و‪ٌ٪‬ش جً ؾيحو ٮٍخ ضو‬

‫ًٌٌُْ‪.‬‬
‫پو وٮې ىؿٌڂِ ٺړچالٌې ٺې جْط‪٫‬ڃحپېىًچٻِ ًْحّٽ ذْح ىځ پو‬
‫جْالڂِ چړۍ څهو ٮٌٌه ٌُٖ وُ‪ ،‬ضٍ څٌ و ڂٓٿڃحچحچٌ پو نپٿو ًْٿو‬
‫ذېٍضو ىڃىًب پو ڂنځو ٌّړټ ِٖ‪.‬‬

‫‪۳‬ــ ڂٓٿڃحچحڄ پو ىؿٌڂِ جْط‪٫‬ىجو جً ‪ٚ‬القْص څهو ڂكًٍڂٌټ‪.‬‬

‫‪۱‬ــ پو ‪ٌٚ‬ٲْحچٌ جً ض‪ ٌٰٛ‬څهو و ٮٍخ و جىىجٲٌ و ضٍ ٍْه ٺٌپٌ پپحٌه‬
‫جْطٳحوه ٺٌټ‪.‬‬
‫‪۱‬ــ و چٌُ چٓٽ ٮٍذِ ډًپو ًٌَټ‬
‫چٍّْٽ ذْنحٌډ وٮو ىؿٌڂِ ضګالٌه پىې ډًټ ضٍّٗف ٺٌُ جً پْٻِ‪:‬‬
‫پو ذنٓټګٍ جْالڀ پٌٌې پو ڂٍذٌ‪ ٌ٢‬جٖهح‪ ٌٚ‬جً ڂن‪ٛ‬رٌچٌ څهو‬
‫ذحّى و ٶحچٌچْص جً ‪ٚ‬القْص قْػْص ْٿد ٺړجٍ ِٖ‪ ،‬جً ىځ ًٌذحچىې‬
‫جنالٶِ ذٍّىًچو ضٍ ٍْه ِٖ‪ .‬ضٍ څٌ ىٯٌب پو نپٽ ځحڄ څهو پو وٲح‪٨‬‬
‫‪1‬‬
‫ڂ‪ًْ ًٍٰٛ‬حضٽ ِٖ جً و ٮٍخ جنالٶِ ٲٓحو ّې پو ّحوه ًًځِ‬
‫ىڃىجٌچګو پو ض‪ ٌٰٛ‬څهو و جْطٳحوُ پو ىٻٿو پْٻِ‪:‬‬
‫‪ٌٚ‬ٲِ ڂًىد ضو ذحّى ډېٍ جىڃْص ًٌٺړټ ِٖ‪ .‬ىٯو ىېٌجوًچو چې‬
‫‪ٌٚ‬ٲْحچو ضٌؾيحش پٍُ و ىٯٌ جًْېىًچٻِ ذحّى وېطو ًىڅٌټ ِٖ چې‬
‫پٍ نپٽ ‪ٌٚ‬ٲْحچو ضحٌّم جً ٲٍىنګ ټْنګحٌ جً ضٍٺُْ ًٺړُ جً و جْالڀ‬
‫‪ٌٚ‬ٲْحچو ٲيځ ضو وې پو ض‪٫‬ٿْڃِ چ‪ٛ‬حذٌچٌ ٺې ځحٍ ًٌٺړُ‪ ،‬ضٍڅٌ نٿٹ‬
‫‪2‬‬
‫‪ٌٚ‬ٲْحچو جْالڀ ضو ًًٌذٌپِ‬

‫‪ ۷۱ -1‬ڂم ‪Civil democratic Islam Partners Resources and strategies‬‬

‫‪ -2‬پٌٌضنَ ڂ‪ٛ‬ىٌ ‪ ۵۸‬ڂم‪.‬‬

‫‪223‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫چٍّْٽ و ض‪ ٌٰٛ‬جً ‪ٌٚ‬ٲْحچٌ پو ىٻٿو پْٻِ‪:‬‬

‫((‪ٌٚ ...‬ٲْحڄ پو ڂحډٌچٓطحچٌ ٺې ٖڃېٍټ ٺېىٍ ِٖ‪ .‬ىٯٌب و جْالڀ‬
‫پو جړه ٌّ آَجو ٲٻٍ جً ض‪٫‬رٍْ پٍُ‪ .‬پو ٺحٌ وه چې پو جٲٯحچٓطحڄ جً ‪ٍ٪‬جٴ‬
‫ٺې چې نٿٹ ّې ‪ٌٚ‬ٲْحچو ‪٪‬ن‪٫‬نحش پٍُ ‪ٌٚ‬ٲْحچو ضأغٍْجش پو ض‪٫‬ٿْڃِ‬
‫چ‪ٛ‬حذٌچٌ جً و نٿٻٌ پو ٺٿطٌٌُ ڂ‪ْ٫‬حًٌچٌ ٺې ضٌّٗٵ جً ضأّْىٺړجٍ‬
‫ِٖ‪ٌٚ ...‬ٲَ قٍٺص و نپٿې ٲٿٓٳې‪ ،‬نپٿٌ ‪ٌٚ‬ٲْحچو جٖ‪٫‬حًٌ‪ ،‬جً‬
‫نپٿې ڂٌْْٷۍ پو الٌې و ذېالذېٿٌ وّنٌچٌ ضٍ ڂنځ و ً‪ٚ‬ٽ ٺېىً ٶٌُ‬
‫پٿٌچو ٮًُُ))‪.‬‬
‫پو ‪ٌٚ‬ٲْحچٌ جً ض‪ ٌٰٛ‬څهو و جْطٳحوې ضٌ‪ْٚ‬ې پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې پو‬
‫الچىې ډًټ ‪٪‬ڃٿِ ٌٖې‪:‬‬
‫و جڂٍّٻحّحچٌ پو ٌجضګ ٍْه ْځ و جٲٯحچٓطحڄ جً ْْڃې پو پٌٌّ جً ًړً‬
‫ښحًٌچٌ ٺې و نٍجٲِ َّحٌضٌچٌ ذحَجٌ ډېٍ ګٍڀ ٌٖ‪ .‬و ج‪٢‬ال‪٪‬حضٌ جً‬
‫ٺٿطٌٌ ًَجٌش چې جڂٍّٻحّې پٿٌٍ (ڂهىًڀ ٌىْڅ) ّې پو ٌأِ ٺې ًً‬
‫پو ښحًٌچٌ ٺې و ‪ٌٚ‬ٲْحچو وٌذحًٌچٌ جً نحچٷحًً ؾٌړًپٌ ضو پٌٌه ضٌؾو‬
‫ًٺړه‪ .‬ذېالذېٿٌ ڂنكٍٲٌ ‪ٌٚ‬ٲْحچو ډپٌ پو ٺحذٽ جً ًالّحضٌ ٺې و‪ٌ٪‬ضِ‬
‫پًٍګٍجڂٌچو پْٽ ٺړټ‪.‬‬
‫قٻٌڂص و ذٿم پو ًالّص جً و ٺحذٽ پو (ٺحٌضو ْهِ) ٺې پو نٍجٲِ‬
‫َّحٌضٌچٌ ىٿطو پو ضٍٍْه ٺېىًچٻٌ ڂٍٗٺحچو ڂٍجْڃٌ پو پٻٌچٌ ډجپٍه‬
‫ًپګٌټ‪ .‬و ْْڃې و ىېٌجوًچٌ پو ڂُجًٌچٌ ٺې و ڂٿنګۍ‪ ،‬چٍْْطٌخ‪،‬‬
‫ڂٌْْٷۍ جً ګډج و ڂكٳٿٌچٌ و ذٍجذًٍپٌ پپحٌه ډېٍې آْحچطْحًې ٌجڂنځ‬
‫ضو ٌٖې‪ .‬جً وج ىٍ څو و ‪ٌٚ‬ٲْحچو جْالڀ و ڂ‪٧‬يٍ جً ًٌقحچْص ضو و ضٌؾو‬
‫ضٍ ‪٪‬نٌجڄ الچىې ضٍ ٍْه ٺېږُ‪ .‬ڂٓحؾى جً ڂىجٌِ ذڃرحٌېږُ‪ ،‬ڂىٌْْڅ‬
‫جً ‪٢‬حپرحڄ ًژټ ٺېږُ‪ ،‬نٌ پو ڂٷحذٽ ٺې ّې نحچٷحًې جً ‪ٌٚ‬ٲْحچو‬
‫وٌذحًٌچو ًوجچېږُ‪.‬‬

‫‪224‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ىڃىٮو ‪ٌٚ‬ٲْحچو جْالڀ ضو وًٌجؼ ًٌٺٌپٌ پو چْص ‪ ۱۰۰۷‬ڀ ٺحټ و‬

‫(ٌّچٓٻٌ) پهٌج و ڂٗيٌٌ ‪ٌٚ‬ٲِ ٖه‪ْٛ‬ص (ؾالټ جپىّڅ ًٌڂِ) پو‬
‫چحڂو ًچٌڂٌټ ٌٖ‪ .‬جً و ىٯو و ‪ٌٚ‬ٲْحچو ٖه‪ْٛ‬ص‪ ،‬ٲٿٓٳې جً جٲٻحًٌ‬
‫پو جړه و جًٌپح پو ذېالذېٿٌ ښحًٌچٌ جً جْطٍٗجٶِ ڂٍجٺًُ ٺې‬
‫ْْڃنحًٌچو جً ٮٌچډې ؾٌړې ٌٖې‪ ،‬ضٍ څٌ و ىٯو ‪ٌٚ‬ٲْحچو جٲٻحٌ‬
‫نٿٻٌ ضو و جْالڀ پو قْع ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺړجٍ ِٖ‪.‬‬
‫جڂٍّکح ٮږ‪ ،‬ذِ ذِ ِْ‪ ،‬آَجوُ ٌجډٌّ جً و ٮٍخ چًٌٌ ٌجډٌّګحچٌ چې‬
‫و جْالڂِ ىېٌجوًچٌ پپحٌه نپًٍچې کٌُ پو نپٿٌ نپًًٍچٌکې و‬
‫ض‪ ٌٰٛ‬پًٍګٍجڂٌچو پْٽ کړټ جً نٿکٌ ضو ّې وج ضٿٷْڅ ًٌکًٌټ ًٍٖ‪٨‬‬
‫کړټ چې قٷْٷِ جْالڀ ىٯو وی چې ‪ٌٚ‬ٲْحڄ یې ٮٌجړُ جً (ټٌپٌ‬
‫جچٓحچٌ) ضو و ٶىٌ پو ْطٍکو ګٌٌُ‪ .‬چو ىٯو جْالڀ چې ڂٓٿڃحچحچٌ ضو و‬
‫کٳحًٌ پو نالٰ و ؾنګېىپٌ جڂٍ کٌُ‪ ،‬ىٯو چې ڂؿحىىّڅ ّې ٮٌجړُ‬
‫جً و ىٯو و چحٲًًپٌ پپحٌه ؾيحو جً ڂرحٌَه کٌُ‪.‬‬
‫جپرطو وج نرٍه ذحّى ‪ً ًٌٍٞ‬ج‪ٞ‬كو ٺړجٍ ِٖ چې ض‪ ٌٰٛ‬پو وًه ډًپو‬
‫وٍ‪ ٌّ .‬ىٯو ض‪ ٌٰٛ‬وٍ چې نٿٻٌ ضو و َىى‪ ،‬ضٷٌٍ‪ ،‬ڂأغًٌٌ جيٺحًٌ جً‬
‫پو ْنطٌ و ‪٪‬ڃٽ کٌپٌ وٌِ ًٌٺٌُ‪ .‬چې پىې ڂ‪٫‬نې ٺې ض‪َ ٌٰٛ‬ىى‪،‬‬
‫ضٷٌٍ‪ ،‬قٓڅ نٿٵ جً جّػحٌ ضو ًّٽ ٺېږُ چې پىې ڂ‪٫‬نَ ذحّى ىٍ‬
‫ڂٓٿڃحڄ يجکٍ جً َجىى ًُ‪.‬‬
‫جً ذٽ ٲٿٓٳِ ض‪ ٌٰٛ‬وٍ چې و(ًقىز جپٌؾٌو)‪ً( ،‬قىز جپٗيٌو)‪،‬‬
‫(قٿٌټ)‪( ،‬جٍٖجٴ)‪( ،‬و ‪٪‬رحوجضٌ و ‪ًٌٍٞ‬ش و چٗطٌجپِ) جً (ٌّجَې و َړه‬
‫و پحٺٌجپِ) پو ڂٍٗٺحچو ٲٿٓٳې ًالړ وٍ‪ ،‬چې ٺټ ڂټ ىڃىٮو ډًټ‬
‫ض‪ ٌٰٛ‬پو ىنىًُّڀ‪ ،‬ڂْٓكْص‪ّ ،‬يٌوّص‪ ،‬ذٌوجتْص‪ ،‬ٺنٳٌْْٖٓص‪،‬‬
‫ٌَوٖطْص جً چًٌٌ ٲٿٓٳٌ ٺې ىځ ًؾٌو پٍُ‪.‬‬
‫وٮو ډًټ ض‪ ٌٰٛ‬پو جْالڀ ٺې ىېڅ ځحٍ چو پٍُ جً و جْالڀ ٌښطنٌْ‬
‫‪٪‬ٿڃحؤ ضٽ و ىٯو پو ن‪ ٍ٣‬څهو ڂٓٿڃحچحڄ ًېًٍپِ وُ‪ .‬نٌ ٮٍخ ضو ذْح‬

‫‪225‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ىڃىٮو ض‪ ٌٰٛ‬ڂ‪٣‬ٿٌخ وٍ‪ ،‬ځٻو چې پو وٮو ض‪ ٌٰٛ‬ذحچىې‬

‫ّيٌوّص‪ ،‬ڂْٓكْص‪ ،‬ىنىًُّڀ جً چٌٌ وّنٌچو جً ٲٿٓٳې و قٷْٷِ‬
‫جْالڀ پو ڂٷحذٽ ٺې ٍْه ٌجټٌپېىٍ ِٖ‪ .‬پٻو چې ىڃىج جًِ ّې پو‬
‫ټٌپو وچْح کې و ؾيحو پو نالٰ ٌّه ڂٗطٍٺو ؾريو چٌْپې وه‪.‬‬

‫وج چې ض‪٫‬ٿْځ څو ډًټ و جْالڀ پو نالٰ و ٌّې ًْْٿې پو قْع ًٺحًٌټ‬

‫ِٖ جً و ښ ې ٺحًٌچې پو ‪ٌٌٚ‬ش ٺې ٺٌڀ چطحتؽ و جڂٍّٻح پو الِ‬
‫ًٌځِ (چٍّْٽ ذنحٌډ) ّې وجْې ً‪ٞ‬حقص ٺٌُ ‪:‬‬
‫وج پو آْحچۍ ٍْه ڂڃٻنو چىه چې ذحپ٭ جً ڂطىّڅ نٿٹ چې پو‬
‫جْالڂِ قٍٺطٌچٌ ٍْه ضړجً پٍُ ضٍ ضأغٍْ الچىې ٌجًْطٽ ِٖ جً و نپٿٌ‬
‫چ‪ٍّ٧‬حضٌ پٍېښٌوپٌ ضو وې ًىڅٌټ ِٖ‪ .‬نٌ وج ٺحٌ پو ډېٍې آْحچۍ ٍْه‬
‫پو چٌُ چٓٽ ٺې ضٍٍْه ٺېىجٍ ِٖ‪ ،‬پىجْې ٖکٽ چې و ډّڃٌٺٍجضْٹ‬
‫جْالڀ پْٯحڀ جً ڂٳحىْځ وې ًٌضو پو ض‪٫‬ٿْڃِ چ‪ٛ‬حخ جً ‪٪‬ڃٌڂِ چٍٗجضٌ‬
‫‪1‬‬
‫ٺې ًړجچىې ٺړجٍ ِٖ‬
‫ًًٌْطو ىٯو پو وې الٌه ٺې و پٍضٌ ننډًچٌ پو ىٻٿو پْٻِ ‪:‬‬
‫‪ ...‬نٌ پىې ډګٍ ٺې ىځ ذنٓټګًٍ و نپٽ ضٓٿ‪ ١‬و ټْنګٌپٌ پپحٌه ډېٍ‬
‫ٺحٌ ٺړٍ وٍ‪ .‬جً ښٻحٌُ چې ىٯٌب و وې ڂْىجڄ پٍېښٌوپٌ ضو پو‬
‫ْهطې ؾګړې پٍضو ضْحٌ چو وُ‪ .‬چٌ پو ٺحٌ وه چې پو ىڃحٮو ٶٌش جً‬
‫پْڃحچو چې ذنٓټګٍ پىې ڂْىجڄ ڂٓٿ‪ ١‬وُ ڂٌچږ ىځ ٺحٌ ًٺړً‪ ،‬ضٍ څٌ‬
‫‪2‬‬
‫وج ڂْىجڄ ىځ پو وًب څهو نپٽ ٺړً‬

‫‪ ۷۱ -1‬ڂــم‪Civil democratic Islam Partners Resources and .‬‬

‫‪strategies‬‬
‫‪ -2‬پٌٌضَ ڂ‪ٛ‬ىٌ‪.‬‬

‫‪226‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و ض‪٫‬ٿْځ و جْط‪٫‬ڃحپٌپٌ پو جړه ىځ و ‪ RAND Corporation‬ضٌ‪ْٚ‬ې‬

‫ښې پو وٶص ٍْه پو جٲٯحچٓطحڄ جً ْْڃو ٺې پو الچىې ډًټ و ‪٪‬ڃٿِ‬
‫ٺېىً پو قحټ ٺې وُ‪:‬‬
‫جڂٍّٻحّحچٌ پٍ جٲٯحچٓطحڄ و ضٓٿ‪ ١‬و ٶحّڃٌپٌٍْه ْځ پو ٌّه ڂْحٖص‬
‫ٺې ټٌټ ض‪٫‬ٿْڃِ چ‪ٛ‬حخ ضرىّٽ ٺړ‪ .‬و ڂؿحىىّنٌ جً ‪٢‬حپرحچٌ و ًنص‬
‫چ‪ٛ‬حخ چې پو ضؿٍذٌُ ‪٪‬ٿٌڂٌ ٍْه ّې و وّڅ ښًٌچو ىځ ٺٌپو‪ ،‬پٯٌه‬
‫ٌٖ‪ ،‬جً پٍ ځحٍ ّې و جڂٍّٻح و (چرٍجْٻح) و پٌىنطٌڄ پهٌج ؾٌړ ٌٍٖ‬
‫چ‪ٛ‬حخ ڂٷٌٍ ٌٖ‪.‬‬
‫پو چٌُ ض‪٫‬ٿْڃِ چ‪ٛ‬حخ څهو و ؾيحو‪ ،‬ىؿٍش جً پو ٺٳحًٌ ٍْه و‬
‫وښڃنۍ پو جړه ټٌټ ڂ‪ٟ‬حڂْڅ ًېٓطٽ ٌُٖ‪ ،‬جً پٍ ځحٍ ّې و ٌْپې جً‬
‫ضٳحىځ‪ ،‬ښځې جً چننۍ چړۍ جً و ضًٌٍُّڀ (ؾيحو) پو نالٰ و ؾىًؾيى‬
‫پو ىٻٿو ڂ‪ٟ‬حڂْڅ ځحٍ پٍځحٍ ٌُٖ وُ‪.‬‬
‫جڂٍّٻح چې و چرٍجْٻح پو پٌىنطٌڄ ٺې و جٲٯحچٓطحڄ و ض‪٫‬ٿْڃِ چحًٌ‬
‫ٺٌڀ و څېړچٌ ڂٍٺُ ؾٌړ ٺړٍ ؤ ىٯو یې جٲٯحچٓطحڄ ضو ٌجچٷٽ ٺړ‪،‬جً و‬
‫پٌىنې و ًٌَجش و ټٌپٌ چحًٌ چګٍجچِ ّې و وٮو ڂٍٺُ جً چًٌٌ‬
‫جڂٍّٻحِّ ض‪٫‬ٿْڃِ ڂٍجٺًُ و ڂٓإًپْنٌ پو ٮحړه ًٌ ًجچٌپو‪.‬‬
‫و جڂٍّٻح ْٳحٌش څٌ څٌ ځٿې جٲٯحڄ ښځْنو جً چحٌّنو ڂ‪٫‬ٿڃحڄ و َوه‬
‫ٺړې جً و جڂٍّٻح و ض‪٫‬ٿْځ پو ًٌقْې ٍْه و آٖنح ٺېىً پپحٌه جڂٍّٻح ضو‬
‫ًپېږټ‪ ،‬جً ىڃىج ْٿٓٿو ال ضٍ جًْو ًٌجچو وه‪.‬‬
‫و ض‪٫‬ٿْځ و(ْْٻٌپٍ) ٺٌپٌ پپحٌه و ٺحذٽ و ٌژّځ ضٍ څنګ پو ْٿګٌچٌ‬
‫چٌٌې جًٌپحِّ جً جڂٍّٻحّې ڂإْٓې ىځ پو ذېالذېٿٌ ٖٻٿٌچٌ پو ٺحٌ‬
‫جنطو وُ چې ځْنې ّې پو الچىې ډًټ وُ ‪:‬‬
‫‪۳‬ــ و آٮحنحڄ ض‪٫‬ٿْڃِ نىڂحش (‪)AKES‬‬
‫‪۱‬ــ و آٮحنحڄ و ٺٿطٌٌُ نىڂحضٌ ڂٍٺُ (‪(AKTC‬‬
‫‪۱‬ــ و جٲٯحڄ ضك‪ْٛ‬ٿِ ذٌٌٌْچٌ ذنْحو )‪(FSA‬‬

‫‪227‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫‪۴‬ــ و جٲٯحڄ ضٍٸ و ض‪٫‬ٿْڃِ نىڂحضٌ ڂإْٓو )‪(ATCE‬‬

‫‪۵‬ــ و جٲٯحچٓطحڄ جچٻٗحٲِ جً ضٍذٌُْ ڂٍٺُ )‪(AITM‬‬
‫‪۶‬ــ و جٲٯحچٓطحڄ و پٌڂړچٌْ َوه ٺړً پًٍګٍجڀ )‪(APEP‬‬
‫‪۷‬ــ و جٲٯحچٓطحڄ وښځٌ پپحٌه ض‪٫‬ٿْڃِ جًنىڂحضِ ڂإْٓو )‪(AWSE‬‬
‫‪۸‬ــ و جٲٯحچٓطحڄ و ڂحٌٖڂحچٌ ض‪٫‬ٿْڃِ جً ضٍذٌُْ ٍْٺّ )‪(MMCC‬‬
‫‪۹‬ــ و جٲٯحچٓطحڄ و ښځٌ پپحٌه و ذٍٗ و قٷٌٶٌ و ًٌَچې ڂٍٺُ)‪(THRA‬‬
‫‪۳۰‬ــ و ‪ًٌَ BBC‬چُْه پًٍژه‪)(BBC-AEP) :‬‬
‫‪۳۳‬ــ و ض‪٫‬ٿْڃِ پٍڂهطْحؤ جٺحډڂِ )‪)(ACD‬‬
‫)‪(ACT‬‬ ‫‪۳۱‬ــ و َوه ٺړې پپحٌه ڂٌٌٗضِ ْحَڂحڄ‬
‫)‪(SERVE‬‬ ‫‪۳۱‬ــ و ٍْٰ ضٍذٌُْ جً ج‪ٍ٣ٞ‬جٌُ وٲطٍ‬
‫‪۳۴‬ــ و ِْ آٍ ِْ ًٌَچُْ ڂٍٺُ )‪(CIC- ETC‬‬
‫)‪(EDC‬‬ ‫‪۳۵‬ــ و ښًٌچې جچٻٗحٲِ ڂٍٺُ‬
‫)‪(AWEC‬‬ ‫‪۳۶‬ــ و جٲٯحچٓطحڄ و ښځٌ ض‪٫‬ٿْڃِ ڂٍٺُ‬
‫‪۳۷‬ــ و ڂېډُ و ض‪٫‬ٿْڃِ ڂٍْطٌ ڂٍٺُ )‪(MESAA‬‬
‫وج ټٌپې ىٯو ڂإْٓې وُ چې پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې و جًٌپحّې جً‬
‫جڂٍّٻحِّ جوجًٌ پهٌج پو ض‪٫‬ٿْڃِ چحًٌ ٺې و ٲ‪٫‬حپْص پپحٌه ؾٌړې‬
‫ٌٖې وُ‪ ،‬جً ټٌپې پو ىځ آىنګ ٖٻٽ پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې و ض‪٫‬ٿْځ و‬
‫چ‪ٛ‬حخ‪ ،‬ڂكْ‪ ،١‬ضګالٌې جً جىىجٲٌ و ٮٍذِ ٺٌپٌ پپحٌه ٺحٌ ٺٌُ‪.‬‬

‫و جڂٍّٻح پهٌج و جٲٯحچٓطحڄ ضٍ جٖٯحپٌپٌ ًًٌْطو څٌ څٌ ځٿو ض‪٫‬ٿْڃِ‬

‫چ‪ٛ‬حخ ضرىّٽ ٌٖ‪ .‬جًټ ځٽ ّې ىٯو چ‪ٛ‬حخ پو ڂنځو ًٌّړ چې و ؾيحو‬
‫پو ٺٿٌچٌ ٺې و جْالڀ و جْحْحضٌ پٍ ذنح پو ٌّه ْحپڃو جْالڂِ ًٌقْو‬
‫پْٻٽ ٌٖی ًً‪.‬‬

‫‪228‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و ڂؿحىىّنٌ و چ‪ٛ‬حخ پٍ ځحٍ ّې ٌّ ذٽ چ‪ٛ‬حخ ٌجًړ چې و ؾيحو جً و‬

‫وٲح‪ ٨‬پو جړه ټٌټ ڂ‪ٟ‬حڂْڅ جً ڂٳحىْځ ًٌڅهو ًېٓطٽ ٌُٖ ًً‪ ،‬ضٍ ىٯو‬
‫ًًٌْطو ّې ذٽ چ‪ٛ‬حخ ‪٪‬ڃٿِ ٺړ چ ې پو ذٗپړ ډًټ و(ْْٻٌپٍُّڀ) پٍ‬
‫ًٌقْو پْٻٽ ٌٖی جً ‪ْ٪‬حٌ ٌٖی ًً‪.‬‬
‫پو ًًٌْطِ چ‪ٛ‬حخ ٺې وجْې جوذْحش جً ڂٳحىْځ ځحٍ ٺړټ ٌُٖ وُ‬
‫چې پو ٖ‪ ٌٌُ٫‬ډًټ چٌی چٓٽ پو جْالڂِ ڂٳحىْڃٌ جً ‪٪‬ٷحتىً څهو پو‬
‫وجْې ډًټ پٍْې ٺٌُ جً و ٮٍخ پو ٲٻٍُ‪ ،‬جنالٶِ جً جؾطڃح‪ِ٪‬‬
‫جٌَښطٌچٌ ٍْه ّې آٖنح ٺٌُ چې ىٯٌب ًٌذحچىې پٌه ىځ چِٗ‪.‬‬
‫و ٮٍخ ڂٳحىْځ پٻو ْْٻٌپٍُّڀ‪ ،‬پْرٍجپُْڀ‪ ،‬ډّڃٌٺٍجِْ‪ ،‬پو ٮٍذِ‬
‫ڂ‪ْ٫‬حٌ ذٍُٗ قٷٌٴ‪ ،‬پو ٺٳٍ جً ٺحٲٍجچٌ څهو ٺٍٺو چو ٺٌټ‪ ،‬پو ٺٳحًٌ‬
‫ٍْه ګډ ٌْپو ُّْ ژًچى جً چٌٌ ډېٍ ٮٍذِ ڂٳحىْځ پو چٌُ چ‪ٛ‬حخ ٺې پو‬
‫ډېٍې ٍَّٺۍ جً ڂحىٍجچو ‪ٍّ٢‬ٷې پو ضىٌّؿِ ډًټ ځحٍ پٍځحٍ ٌُٖ‬
‫وُ‪ .‬جً پو ڂٷحذٽ ٺې ّې ټٌټ ىٯو ڂٳحىْځ پو ٺطحذٌچٌ څهو ًېٓطٽ‬
‫ٌُٖ چې و چٌُ چٓٽ پٍ جْالڀ و ټْنګ پحضې ٺېىپٌ پو ڂٷ‪ٛ‬ى و‬
‫ڂؿحىىّنٌ و ًنص پو چ‪ٛ‬حخ ٺې ځحٍ پٍ ځحٍ ٌُٖ ًټ‪.‬‬
‫و وې پپحٌه چې و وې ڂى‪٪‬ح غرٌش ڂٌ ًړجچىې ٺړٍ ًُ ٌّجَې و ڂػحټ‬
‫پو ډًټ و ڂؿحىىّنٌ و ًنص و چ‪ٛ‬حخ جً و جڂٍّٻحّحچٌ ضٍ چګٍجچۍ‬
‫الچىې و ؾٌړ ٌُٖ چ‪ٛ‬حخ و جًټ ‪ٚ‬نٱ و ٺطحخ ڂكطٌی پو ڂٷحٌُّٓ‬
‫ډًټ ًړجچىې ٺًٌ‪ ،‬جً و ىٍ ڂ‪ٟ‬ڃٌڄ پو پحٍ ٺې و ٌجًړټ ٌٖې ضرىّٿۍ‬
‫و ً‪ٞ‬حقص پهح‪ٌّ ٍ٢‬ه ڂهط‪ٍٛ‬ه ضر‪ٍٛ‬ه پْٻٌ‪ .‬پٌْطٌچٻِ ذو ًګٌٌُ‬
‫چې پو څٌڂٍه پْڃحچو جْالڂِ ڂٳحىْځ ٌّجَې و جًټ ‪ٚ‬نٱ پو ٺطحخ‬
‫څهو ًېٓطٽ ٌُٖ وُ‪:‬‬

‫و ٺٍَُ و ًنص چ‪ٛ‬حخ‬ ‫وڂؿحىىّنٌ وًنص چ‪ٛ‬حخ‬

‫‪229‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫(جپٱ)‬ ‫(جپٱ)‬
‫جهلل‬ ‫جهلل‬
‫جهلل ٌّ وٍ‪.‬‬ ‫جهلل ٌّ و ٍ‪.‬‬
‫ڂٌچږ و جهلل ذنىه ګحڄ ٌّ‪.‬‬ ‫ڂكڃى‪ ‬و جهلل ‪ٌٌْ ‬ټ وٍ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه و (ڂكڃى ‪ ‬و جهلل ‪ٌٌْ ‬ټ وٍ) ؾڃٿو چې و ٺٿڃې ‪ْ٢‬رې‬
‫وًىځ ؾُ وٍ ٮٌٌځٌټ ٌٖې وه‪.‬‬

‫(خ)‬ ‫(خ)‬
‫ذٍّحپَ‬ ‫ذحذح‬
‫ذٍّحپَ ٺرحخ نٌٌُ‪.‬‬ ‫ذحذح ٶٍآڄ ٍّٖٱ ًجِّ‪.‬‬
‫ذحذح ىځ ٺرحخ نٌٌُ‪.‬‬ ‫ٶٍآڄ ٍّٖٱ و جهلل ‪ ‬ٺطحخ وٍ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪( :‬ٶٍآڄ جً و ىٯو پٌْطٽ) ٮٌٌځٌټ ٌُٖ‪( .‬ٶٍآڄ ٍّٖٱ و جهلل‬

‫ٺطحخ ګڼٽ) ٮٌٌځٌټ ٌُٖ‪ .‬جً پٍ ځحی ّې و ګېډې و نٌجىٗحضٌ و‬
‫پٌٌه کٌپٌ پو ڂٷ‪ٛ‬ى و کرحخ نٌړًپٌ یحوًچو ٌٖې وه‪.‬‬
‫ضر‪ٍٛ‬ه پحٺٌجپِ ضو و ضٌّٗٵ پٍ ځحٍ ضٌپ ٺٌپٌ ضو و ضٌّٗٵ ڂٳيٌڀ‬
‫ًړجچىې ٌٍٖ وی‪.‬‬

‫‪230‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫(پ)‬ ‫(پ)‬
‫پٌپٽ‬ ‫پحٸ‬

‫پٌپٽ ضٌپ پٍُ‪.‬‬ ‫َه نپٽ ٺحپِ پحٸ ْحضځ‪.‬‬

‫پو ضٌپ پٌذې ٺٌُ‪.‬‬ ‫پحٺٌجپَ ښو وٍ‪.‬‬
‫َڂح ضٌپ ْپْڅ وٍ‪.‬‬

‫(ش)‬ ‫(ش)‬
‫ضٿو‬ ‫ضٌٌه‬
‫وج ضٿو وه‬ ‫جقڃى ضٌٌه پٍُ‪.‬‬
‫پو ضٿو ضٌټ ٺٌُ‪.‬‬ ‫پو ضٌٌه ؾيحو ٺٌُ‪.‬‬
‫ضٌضْح ضٌش ضٿِ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬و ضٌٌې جً ؾيحو وٌِ ټٌټ ٮٌٌځٌټ ٌٖی وٍ‪.‬‬

‫(ټ)‬ ‫(ټ)‬
‫ټحټ‬ ‫ټٌپٹ‬
‫نحټٌټ پو ټحټ ٺې َجچګِ‪.‬‬ ‫َڂح ڂحڂح ټٌپٹ پٍُ‪.‬‬
‫نټٹ و نحټٌپې ًًٌٌ وٍ‪.‬‬ ‫پو ټٌپٹ ؾيحو ٺٌُ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬و ټٌپٹ جً ؾيحو وٌِ ٮٌٌځٌټ ٌٖی پٍ ځحٍ ّې و ذې پْٯحڂو‬

‫ؾڃٿٌ وٌِ ٌجًړټ ٌٍٖ وٍ‪.‬‬

‫‪231‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫(ظ)‬ ‫(ظ)‬
‫غٌٌ و پٍٓپِ وًّڃو ڂْحٖص وه‪.‬‬ ‫غٌجخ‬
‫پو غٌٌ ٺې ګالڄ ٖنو ٺېږُ‪.‬‬ ‫و چحًٌ‪ ٬‬پٌښطنو غٌجخ پٍُ‪.‬‬
‫ٺٌغٍ پو ذحٮچو ٺې ګالڄ ٺٍُ‪.‬‬ ‫َه و غٌجخ ٺحًٌچو ٺٌڀ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬و چحًٌ‪ ٬‬پٌښطنو جً و غٌجخ ٺحًٌچو چې وّنِ ڂٳحىْځ وُ‬

‫ٮٌٌځٌټ ٌُٖ وُ‪.‬‬

‫(ؼ)‬ ‫(ؼ)‬
‫ؾحپو ًجڄ‬ ‫ؾيحو‬
‫وج ؾحپو وه‬ ‫ؾيحو ٲٍ‪ ٜ‬وٍ‬
‫ٍْجؼ ؾحپو ًجڄ وٍ‪.‬‬ ‫جقڃى ؾيحو ضو ضٿٿَ وٍ‪.‬‬
‫ؾحپو پو ژٌّ څهو ؾٌړېږُ‪.‬‬ ‫َه ذو ىځ ؾيحو ضو ځځ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬و ؾيحو و ٺٌپٌ جً و ىٯو و ٲٍ‪ْٞ‬ص وٌِ پو ؾحپې جً‬

‫ؾحپو ًجڄ ضرىّٽ ٌٍٖ وٍ‪.‬‬

‫(چ)‬
‫چڃڅ چحٌ ڂٯُ ٌجًړټ‬
‫ٺٌچَ ضٌش جً چحٌ ڂٯُ نٌٌُ‪.‬‬
‫چڃڅ و ڂچٌْ پو ٖحضٌ ٍْه ڂْنو‬
‫پٍُ‪.‬‬
‫(چ)‬
‫چڃڅ‬
‫وج چڃڅ ْٖڅ وٍ‪.‬‬
‫پو چڃڅ ٺې ګالڄ ٖنو ٺېږُ‪.‬‬
‫ڂٌچږ وچڃڅ ګالڄ چو ٖٻًٌ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬و چڃڅ و ګالچٌ و چو ٖٻٌپٌ ڂٳيٌڀ و ڂحٌٖڂحچٌ پپحٌه پو‬

‫جنالٶِ پكح‪ ٤‬و ضٌضٌ جً و چحٌڂٯًُ پو نٌړپٌ ٮٌٌه وٍ‪ ،‬نٌ وپطو‬
‫ٮٌٌځٌټ ٌٍٖ وٍ‪.‬‬

‫‪232‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫(ـ)‬
‫قؽ‬
‫يذْف قؽ ضو ځِ‪.‬‬
‫و ؾڃحټ ٺحٺح قحؾِ وٍ‪.‬‬
‫قؽ ٺٌټ ٲٍ‪ ٜ‬وُ‪.‬‬
‫(ـ)‬
‫قؽ‬
‫َڂح ٺحٺح قؽ ضو ځِ‪.‬‬
‫و قحڂى پالٌ قحؾِ وٍ‪.‬‬
‫قؽ ٺٌټ ٲٍ‪ ٜ‬وُ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬ڂٗٻٽ چو پٍُ‪.‬‬

‫(ل)‬
‫نْڃو‬
‫ٺٌچْحڄ نْڃې پٍُ‪.‬‬
‫پو نْڃٌ ٺې ژًچى ٺٌُ‪.‬‬
‫جنطٍ پو نٍه ذحٌ ًړُ‪.‬‬
‫(ل)‬
‫نىجٍ ‪‬‬
‫نىجٍ‪ ٌّ ‬وٍ‪.‬‬
‫َه و نىجٍ‪ ‬ذنىه ّځ‪.‬‬
‫َه پو نىجٍ ‪ ‬جّڃحڄ پٍڀ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬و نىجٍ‪ ‬و ضٌقْى‪ ،‬و ىٯو و ذنىه ګۍ جً پٍ ىٯو و جّڃحڄ‬
‫وٌِ ٮٌٌځٌټ ٌٍٖ جً پٍ ځحٍ ّې و ٺٌچْحچٌ و ژًچى جً و نٍه ّحوًچو‬
‫ٌٖې وه‪.‬‬
‫(څ)‬ ‫(څ)‬
‫څٍنَ‬ ‫څحوٌ‬
‫َڂح ڂٌٌ څٍنَ ٺٌُ‪.‬‬ ‫جْٿځ څحوٌ پٍُ‪.‬‬
‫څٍنِ ضو پو پٌڂڅِ چحْطو وه‪.‬‬ ‫و جْٿځ څحوٌ چٌٍ وٍ‪.‬‬
‫پٌڂڅَ و ًړٌّ څهو ؾٌړېږُ‪.‬‬ ‫َه پو څحوٌ پڃٌچځ ٺٌڀ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬پو څحوٌ و پڃحچځو ٺٌپٌ وّنِ ڂٳيٌڀ ٮٌٌځٌټ ٌٍٖ وٍ‪.‬‬

‫‪233‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫(ځ)‬ ‫(ځ)‬
‫ځنګٽ‬ ‫ځحڄ‬
‫وج ځنګٽ وٍ‪.‬‬ ‫َه نپٽ ځحڄ پحٸ ْحضځ‪.‬‬
‫ضٌٌّحپَ ىٍه ًٌځ ځنګٿو ضو ځِ‪.‬‬ ‫َپڃَ پو پحٸ ځحٍ ٺې ٺښْنِ‪.‬‬
‫ښځې جً چحٌّنو پو څنګٿو ٺې‬ ‫ښو ىٿٹ ذې ځحّو نرٍې چو ٺٌُ‪.‬‬
‫پحڼې ټٌپٌُ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬و ڂحٌٖڂحچٌ پپحٌه پو جنالٶِ پكح‪ ٤‬و ځحڄ پحٸ ْحضٿٌ‪ ،‬پو پحٸ‬
‫ځحٍ و ٺښْنحْطٿٌ جً و ذې ځحّو نرًٍ چو ٺٌپٌ ڂٳحىْځ ضٍ ځنګٿو جً پو‬
‫ىٯو ٺې پو پحڼٌ ټٌپٌپٌ ٮٌٌه وُ‪ ،‬نٌ وپطو ٮٌٌځٌټ ٌُٖ وُ‪.‬‬

‫(و)‬
‫وًٺحڄ‬
‫ًوًو وًٺحڄ پٍُ‪.‬‬
‫پو و ًٺحڄ ٺې ٌْوج نٍڅٌُ‪.‬‬
‫وجًو پو ًوًو ٍْه ڂٍْطو ٺٌُ‪.‬‬
‫(و)‬
‫وّڅ‬
‫جْالڀ َڂٌچږ وّڅ وٍ‪.‬‬
‫َه پو نپٽ وّڅ ٍْ ًٌٺٌڀ‪.‬‬
‫ًٌْحڄ جً ټٌټ ٺحٲٍجڄ َڂٌچږ و‬
‫وّڅ وښڃنحڄ وُ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬و جْالڀ و وّڅ‪ ،‬پو ىٯو و ٍْ ًٌٺٌپٌ جً و وّڅ وښڃنحچٌ و‬

‫پېژچىپٌ‪ ،‬وٌِ ٮٌٌځٌټ ٌٍٖ جً پٍ ځحٍ ّې و وًٺحڄ وٌِ ٌجًړټ‬
‫ٌٍٖ وٍ‪.‬‬

‫(ډ)‬ ‫(ډ)‬
‫ډچډ‬ ‫ډًډۍ‬
‫َه و ډًډۍ نٌړپٌ پو ًٍٖ‪ ٨‬ٺې ڂٌچږ پو ذحٮچو ٺې ٌّ ډچډ پًٍ‪.‬‬

‫‪234‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ڂحٌٖڂحڄ پو ډچډ ٺې الڂرٌ‬ ‫ذٓځ جهلل جپٍقڃڅ جپٍقْځ ًجّځ‪.‬‬

‫ڂٌچږ پو ٺٌٌ ٺې ٌّځحٍ ډًډۍ ًىِ‪.‬‬
‫ڂٌچږ ٺٿو ٺٿو و ډچډ پو ٮحړه‬ ‫نًٌٌ‪.‬‬
‫َڂح پالٌ ڂؿحىىّنٌضو ډًډۍ ډًډۍ ىځ نًٌٌ‪.‬‬
‫ًٌٺٌُ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬و ډًډۍ نٌړپٌ پو پْٽ ٺې ذٓځ جهلل جپٍقڃڅ جپٍقْځ ًّٽ‪ ،‬پو‬
‫ٺٌٌچۍ ٺې ٌّځحٍ ډًډۍ نٌړټ جً ڂؿحىىّنٌ ضو ډًډۍ ًٌٺٌټ ټٌټ‬
‫وّنِ جً جنالٶِ ڂٳحىْځ وُ چې ټٌټ پو ٌّې ڂهې ٮٌٌځٌټ ٌُٖ وُ‪.‬‬

‫(ي)‬
‫آيجڄ‬
‫ڂال آيجڄ ٺٌُ‪.‬‬
‫يٺِ ؾٌڂحش ضو ځِ‪.‬‬
‫پو ؾٌڂحش ٺې پڃٌچځ ٺٌُ‪.‬‬
‫(ي)‬
‫يٺٍ‬
‫َه و جهلل ‪ ‬يٺٍ ٺٌڀ‪.‬‬
‫ڂٓٿڃحچحڄ و جهلل ‪ ‬يٺٍ ٺٌُ‪.‬‬
‫و جهلل يٺٍ غٌجخ پٍُ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬وًڂٍه ډېٍ ٲٍٴ ِّ چٗطو‪.‬‬

‫(ٌ)‬
‫ٌڂو‬
‫ٺٌغٍ ٌڂو پٍُ‪.‬‬
‫ٌڂو پو ٮٍه ٺې پْحِّ‪.‬‬
‫پو ٌڂې څهو ْٖىې جنٿِ‪.‬‬
‫(ٌ)‬
‫ًٌژه‬
‫ًٌژه چٌْټ ٲٍ‪ ٜ‬وُ‪.‬‬
‫ڂٌچږ پو ٺحټ ٺې ٌّه ڂْحٖص ًٌژه‬
‫چٌْٓ‪.‬‬
‫ًٌژه ًٌٮطْح ضو ګټو ٌٌُْ‪.‬‬

‫‪235‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬و ًٌژې و ٲٍ‪ْٞ‬ص‪ ،‬و ًٌژې و چٌْپٌ جً و ىٯې و ګټې وٌِ‬
‫ټٌټ ٮٌٌځٌټ ٌٍٖ وٍ جً پٍ ځحٍ ّې و ٌڂې جً ٮٍه نرٍه ٌجًړټ ٌٖې‬
‫وه‪.‬‬
‫(ړ)‬ ‫(ړ)‬
‫و َړګې پالٌ ړًچى وٍ‪.‬‬ ‫ړًچى‬
‫و ړجچىه ٍْه ڂٍْطو ٺٌټ ښو ٺحٌ‬ ‫ړًچى ْړٍ څو چو ًّنې‪.‬‬
‫وٍ‪.‬‬ ‫و ړجچىه ٍْه ڂٍْطو ښو وه‪.‬‬
‫ړًچى ْړٍ جًٌېىټ‪ ،‬پْٻٽ جً‬ ‫َه و ړجچىه ٍْه ٺٌڂٹ ٺٌڀ‪.‬‬
‫پٌْطٽ ٺٌالٍ ِٖ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬څو ڂٗٻٽ چو پٍُ‪.‬‬

‫(َ)‬ ‫(َ)‬
‫ٌَګٍ‬ ‫َٺحش‬
‫َڂح ًٍَ ٌَګٍ وٍ‪.‬‬ ‫َٺحش پٍ ڂٓٿڃحچحچٌ ٲٍ‪ ٜ‬وٍ‪.‬‬
‫َٺحش پو ڂحټ ٺې ذٍٺص َڂٍٸ پو ًٌَ څهو ګحڼې‬
‫ؾٌړًُ‪.‬‬ ‫پْىجٺٌُ‪.‬‬
‫َٺحش ذې ًَپٌ ضو ًٌٺٌټ ٺېږُ‪ .‬پو ګٍوُّ ٺې و ٺحڼٌ وًٺحڄ پٍُ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه و َٺحش و ٲٍ‪ْٞ‬ص‪ ،‬و َٺحش پو جڂٿو پو ڂحټ ٺې و ذٍٺص جً ذې‬

‫ًَپٌ ضو و َٺحش و ًٌٺٌپٌ و وّنِ ڂٳحىْڃٌ وٌِ ټٌټ ٮٌٌځٌټ ٌٖی‬
‫وٍ جً پٍ ځحٍ ّې و ٌَګٍ‪ ًٌَ ،‬جً ٺحڼٌ نرٍه ٌجًړټ ٌٖې وه‪.‬‬
‫و جًټ ټٌپګِ و ڂحٌٖڀ پپحٌه وج ؾڃٿو ٮٍْ ڂن‪٣‬ٷِ جً ذې ځحّو وه چې‬
‫ًًجِّ (َڂح ًٍَ ٌَګٍ وٍ)‪.‬‬

‫‪236‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫(ژ)‬ ‫(ژ)‬
‫ژٌچىه‬ ‫ژڂَ‬
‫چژچى ٌّه ژٌچىه پٍُ‪.‬‬ ‫ژڂِ ٺې ډېٍ ْحړه ًُ‪.‬‬
‫پژًجٸ و چژچى ڂٿګٍی وٍ‪.‬‬ ‫ژڂِ ٺې ًجًٌه جًٌُ‪.‬‬
‫نٿٹ پو ژڂِ ٺې ضٌوُ ؾحڂې پژًجٸ ژٌچىې ضو چژوې جًْېږُ‪.‬‬
‫جٮٌچىُ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬و جڂٍّکحجِّ جٖٯحټ و ًنص و چ‪ٛ‬حخ پو وٌٌْچٌ ٺې و‬

‫جٲٯحچحچٌ پپحٌه و وجْې چٌڂٌچٌ و ڂ‪ٍ٫‬ٲۍ ىڅو ٌُٖ چې ىېڅ جْالڂَ‬
‫ڂ‪٫‬نَ چو پٍُ‪ ،‬پٻو چژچى‪ ،‬پژًجٸ‪ً ،‬ږڂو‪ ،‬ضٌٌګٽ‪ ،‬ګٽ جچىجڂو‪ ،‬ګٿنحٌه‬
‫جً وجْې چٌٌ‪ .‬پىجِْ قحټ ٺې چې جٲٯحچحڄ پو نپٿٌ جًالوًچٌ جٺػٍه‬
‫وجْې چٌڂٌچو ږوُ چې ‪ٍ٪‬ذِ ذڼو جً وّنِ ڂٳيٌڀ پٍُ‪.‬‬
‫(ږ)‬ ‫(ږ)‬
‫ًږٍ‬ ‫ږٍّه‬
‫ًږڂې جً ضٌٌګٽ ٮنځ ًٌّرٽ‪.‬‬ ‫ږٍّه پٍېښٌوټ ڂإٺى ْنص وه‪.‬‬
‫ْپٌږڂۍ و ٮنڃٌ ًږُ ٌجټٌټ‬ ‫َڂح پالٌ ږٍّه پٍُ‪.‬‬
‫و ږٍّې نالپٌټ پو جًوجْو ٺې ٺړټ‪.‬‬
‫ًږڂې و ٮنڃٌ و ًږً څهو ٺٌوې‬ ‫ْنص وُ‪.‬‬
‫ؾٌړې ٺړې‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬و ږٍّې و پٍېښٌوپٌ‪ ،‬و پالٌ و ږٍّې و پٍپٌ جً و ږٍّې و‬

‫نالپٌپٌ و ْنطٌجپِ‪ ،‬و وّنِ ڂٳحىْڃٌ وٌِ ٮٌٌځٌټ ٌٖی وٍ جً‬
‫پٍځحٍ ّې و ًږڂې جً ضٌٌګٽ و ٮنڃٌ نرٍه ٌٖې وه‪.‬‬

‫‪237‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫(ِ)‬ ‫(ِ)‬
‫ْحذو‬ ‫ْرٵ‬
‫جْٿځ پو ذحَجٌ څهو ْحذو‬ ‫َه پو ڂىٌْو ٺې ْرٵ ًجّځ‪.‬‬
‫ٌجًړټ‪..‬‬ ‫جْطحي ڂٌچږ ضو ْرٵ ښثِ‪.‬‬
‫ڂح و ٶٍآڄ ٍّٖٱ ْرٵ ّحو ٺړی ذٓځ جهلل ْحذو پحٸ ًڂْنځٽ‪.‬‬
‫ْحذو ًٌٮطْح ضو ډېٍه ګټو‬ ‫وٍ‪.‬‬
‫ٌٌُْ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬و ڂىٌْې‪ْ ،‬رٵ ًّٿٌ‪ ،‬و جْطحي پو پٌٌُ و ْرٵ ښٌوپٌ جً و‬
‫ٶٍآڄ و ْرٵ وّحوًپٌ‪ ،‬و وّنِ ڂٳحىْڃٌ وٌِ ٮٌٌځٌټ ٌٍٖ وٍ جً‬
‫پٍځحٍ ّې و ْحذٌ نرٍه ٌٖې وه‪.‬‬
‫(ٔ)‬ ‫(ٔ)‬
‫ٖپٌڄ‬ ‫ْٖىې‬
‫ٖپٌڄ ٌڂو پْحِّ‪.‬‬ ‫ٮٌج ْٖىې ٺٌُ‪.‬‬
‫ٌڂو چې ڂړه ِٖ ذْح ٖپْٿۍ‬ ‫پو ْٖىً څهو ڂٓطې ؾٌړېږُ‪.‬‬
‫ًىِ‪.‬‬ ‫َڂح ْٖىې نٌښې وُ‪.‬‬
‫وی پو ٮٍه ٺې ًٌٖې ىځ نٌٌُ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه ‪ :‬و ٺٍَې و چ‪ٛ‬حخ پو وٌِ ٺې و ٖپْٿۍ و ًىٿٌ چې ٍٖ‪٪‬حً ٌّ‬

‫چحًٌج ‪٪‬ڃٽ وٍ و ضٿٷْڅ پو ىىٰ ّحوًچو ٌٖې وه‪.‬‬

‫(ښ)‬ ‫(ښ)‬
‫ښحٌ‬ ‫ښحٌ‬
‫َه پو ښحٌ ٺې جًْېږڀ‪.‬‬ ‫وج ښحٌ پٌی وٍ‪.‬‬
‫ښحٌ ؾګ ؾګ ض‪٫‬ڃًٍْچو پٍُ‪.‬‬ ‫وج ښحٌ ذٍېښنح پٍُ‪.‬‬

‫‪238‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پو ښحٌ ٺې ٺحٌنحچې ډېٍې وُ‪.‬‬ ‫وج ښحٌ َڂح نٌښ وٍ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬ڂٗٻٽ چو پٍُ‪.‬‬

‫(٘)‬
‫‪ٚ‬نىپۍ‬
‫ڂٌږ ژڂَ ‪ٚ‬نىپۍ ږوً‪.‬‬
‫و ذ‪ ٍْٛ‬وًب ‪ٚ‬نىپۍ ضٌوه وه‪.‬‬
‫و ‪ٚ‬نىپۍ يٮحټ نال٘ ٌٖټ‪.‬‬
‫(٘)‬
‫‪ٚ‬ىجٶص‬
‫‪ٚ‬ىجٶص ښو ٺحٌ وٍ‪.‬‬
‫‪ٚ‬حوٴ ْړٍ و ىٍ چح نٌښ ًُ‪.‬‬
‫ڂٓٿڃحڄ ْړٍ ‪ٚ‬حوٴ ًُ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬و ‪ٚ‬ىجٶص‪ٚ ،‬حوٴ ْړُ جً ڂٓٿڃحڄ ْړٍ‪٪ ،‬رحٌضٌچو چې‬

‫جْالڂِ ًٌقْو پٍُ ٮٌٌځٌټ ٌُٖ وُ جً پٍ ځحٍ ّې و ‪ٚ‬نىپۍ جً‬
‫يٮحپٌ نرٍه ٌٖې وه‪.‬‬

‫(‪)ٜ‬‬
‫قٌ‪ٜ‬‬
‫ڂٌچږ پو ذح‪ ٬‬ٺې قٌ‪ ٜ‬پًٍ‪.‬‬
‫وج قٌ‪ ٜ‬جٲ‪ٟ‬ٽ ؾٌړ ٺړی وٍ‪.‬‬
‫پو قٌ‪ ٜ‬ٺې ‪ٞ‬ڃٍْ الڂرٌ ًىِ‪.‬‬
‫(‪)ٜ‬‬
‫‪ٌٍٞ‬‬
‫‪ٌٌْ ٌٍٞ‬ټ ګنحه وه‪.‬‬
‫ښو ىٿٹ چحضو ‪ ٌٍٞ‬چو ٌٌُْ‪.‬‬
‫ڂٓٿڃحڄ ْړٍ ذې ‪ٌٍٞ‬ه ًُ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ٌٌْ ٌٍٞ :‬ټ وګنحه پو قْع ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺٌټ‪ ،‬و ښو ٖحګٍو ‪ ٌٍٞ‬چو‬
‫ٌٌْټ جً و ڂٓٿڃحڄ ذې ‪ٌٍٞ‬ه ًجپَ‪ ،‬پو جنالٶِ پكح‪ ٤‬و ڂحٌٖڂحچٌ‬
‫پپحٌه ضٍ قٌ‪ ٜ‬جً الڂرٌ ًىٿٌ ٮٌٌه وُ‪ ،‬نٌ وپطو ٮٌٌځٌټ ٌُٖ وُ‪.‬‬

‫(‪)٠‬‬ ‫(‪)٠‬‬
‫‪ِ٢ٌ٢‬‬ ‫‪٢‬حپد‬

‫‪239‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫وج و ‪٢‬حىٍ ‪ ِ٢ٌ٢‬وٍ‪.‬‬ ‫َڂح ًًٌٌ و ڂىٌْې ‪٢‬حپد وٍ‪.‬‬

‫و‪٪‬ٿځ ‪٢‬ٿد پو ىٍ ڂٓٿڃحڄ ٲٍ‪٢ ٜ‬حىٍ پو ‪ٍْ ِ٢ٌ٢‬ه نرٍُ‬
‫ٺٌُ‪..‬‬ ‫وٍ‪.‬‬
‫ونْح‪ٖ ِ٢ٌ٢ ٠‬پْٿۍ ًىِ‪.‬‬ ‫‪٢‬حٌٴ و جْالڀ ٌّ چٌڂْحپَ‬
‫ڂؿحىى وٍ‪.‬‬
‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬و ‪٢‬حپد‪ ،‬ڂىٌْې‪ ،‬و ‪٪‬ٿځ و ‪٢‬ٿد و ٲٍ‪ً ٜ‬جپِ جً و ‪٢‬حٌٴ (ذڅ‬
‫َّحو) و جْالڀ و چٌڂْحپِ ڂؿحىى ګڼٿٌ و وّنِ ڂٳحىْڃٌ جٌَښطڃڅ‬
‫وٌِ ٮٌٌځٌټ ٌٍٖ وی‪ .‬جً پٍځحُ ّې و ‪ ِ٢ٌ٢‬جً ٖپْٿۍ ًىٿٌ‬
‫ّحوًچو ٌٖې وه جً و ىڃىې وٌِ پو ‪ٚ‬ٳكو ٺې و ‪٢‬رٿې ‪٪‬ٻّ چې و‬
‫ډڂطٌخ ٌّه آپو وه ىځ پګٌټ ٌٍٖ وٍ‪.‬‬

‫(‪)٤‬‬ ‫(‪)٤‬‬
‫ڂن‪ٍ٧‬ه‬ ‫‪ٍّ٦‬ٱ‬
‫وج وڂكٳٌ‪ ٤‬و ٺٿِ ڂن‪ٍ٧‬ه وه‪.‬‬ ‫‪ٍّ٦‬ٱ نپٽ چ‪٧‬حٲص ْحضِ‪.‬‬
‫َڂٌچږ ىېٌجو ښٻٿې ڂن‪ٍ٧‬ې‬ ‫چ‪٧‬حٲص و جّڃحڄ ٌّه ذٍنو وه‪.‬‬
‫پٍُ‪.‬‬
‫چ‪٧‬حٲص و ًٌٮطْح پپحٌه ګټو پٍُ‪ .‬ښٻٿې ڂن‪ٍ٧‬ې و ىٍ چح‬
‫نٌښېږُ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬و چ‪٧‬حٲص ْحضٽ‪ ،‬ىٯو وجّڃحڄ ٌّه ذٍنو ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺٌټ جً و‬
‫ًٌٮطْح پپحٌه و چ‪٧‬حٲص و ګټې ښٌوټ‪ ،‬پو ّٷْنِ ډًټ پو جنالٶِ جً‬
‫وّنِ پكح‪ ٤‬و ڂن‪ٍ٧‬ې ضٍ ڂ‪ٍ٫‬ٲِ و ڂحٌٖڂحچٌ پپحٌه ډېٍ ٮٌٌه وُ‪ .‬نٌ‬
‫وجڂٍّکحِّ جٖٯحټ و ًنص پو چ‪ٛ‬حخ ٺې ٮٌٌځٌټ ٌُٖ وُ‪.‬‬

‫‪240‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫(‪)٨‬‬ ‫(‪)٨‬‬
‫ْح‪٪‬ص‬ ‫‪٪‬ٿځ‬
‫وج ْح‪٪‬ص وی‪.‬‬ ‫و‪٪‬ٿځ َوه ٺړه پو ىٍ چح ٲٍ‪ ٜ‬وه‪.‬‬
‫ْح‪٪‬ص ذېٽ ذېٽ ډًپٌچو پٍُ‪.‬‬ ‫ڂٌچږ پو ڂىٌْو جً ڂٓؿى ٺې‬
‫‪٪‬رىجهلل ْح‪٪‬ص ؾٌړًچٻَ وٍ‪.‬‬ ‫‪٪‬ٿځ َوه ٺًٌ‪.‬‬
‫ذَ ‪٪‬ٿڃو ژًچىًڄ ګٍجڄ وٍ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬و ‪٪‬ٿځ و َوه ٺړې و ٲٍ‪ٌٞ‬جپِ‪ ،‬ڂىٌْو جً ڂٓؿى و ‪٪‬ٿځ ځحٍ‬
‫ګڼٽ جً و ذې ‪٪‬ٿڃو ژًچىًڄ و ګٍجڄ ګڼٿٌ و وّنِ ڂٳحىْڃٌ وٌِ‬
‫ٮٌٌځٌټ ٌٍٖ وٍ‪ ،‬چې پو ‪٪‬ٿځ‪ ،‬ٲٍ‪ ،ٜ‬ڂٓؿى جً ڂىٌْې ٍْه و‬
‫وښڃنۍ ڂٷ‪ٛ‬ى ًٌٺې پو ًٌجّو ښٻحٌُ‪.‬‬
‫(‪)٬‬‬ ‫(‪)٬‬‬
‫ٮحښ‬ ‫ٮٍْش‬
‫ٮڃَ ٮحښٌچو ذٍِ ٺٌُ‪.‬‬ ‫ىٍڂٓٿڃحڄ پو جْالڀ ٮٍْش ٺٌُ‪.‬‬
‫و ٮڃِ ٮحښٌچو ًٌ‪ ٬‬وُ‪.‬‬ ‫جٲٯحچٓطحڄ ٌّ ٮٍچَ جْالڂِ‬
‫ٮڃَ ًٌٮطْح ضو ډېٍ پحڀ ٺٌُ‪.‬‬ ‫ڂڃٿٻص وٍ‪.‬‬
‫و جٲٯحچٓطحڄ ڂٓٿڃحچحڄ وىېچح‬
‫ٮالڂِ چو ڂنِ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬پو جْالڀ و ىٍ ڂٓٿڃحڄ و ٮٍْش ٺٌپٌ‪ ،‬و جٲٯحچٓطحڄ و ٮٍچِ‬

‫جْالڂِ ڂڃٿٻص ګڼٿٌ جً و ىېچح و ٮالڂۍ و چو ٺٌپٌ‪ ،‬و ڂٳحىْڃٌ‬
‫جٌَښطڃڅ وٌِ ٮٌٌځٌټ ٌٍٖ وٍ‪.‬‬
‫(ٰ)‬ ‫(ٰ)‬
‫ٲٌټرحټ‬ ‫ٲٍڂحڄ‬
‫ٲٌجو جً ٮٳٌٌ ٲٌټرحټ ٺٌُ‪.‬‬ ‫ٶٍآڄ ٍّٖٱ و جهلل‪ ‬ٲٍڂحڄ وٍ‪.‬‬

‫‪241‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ڂٌچږ و جهلل ‪ ‬ٲٍڂحڄ ڂنٿَ وٍ‪ .‬وًب و ٲٌټرحټ و پٌذې ٍْه ڂْنو‬
‫ڂؿحىىّڅ و نپٽ ڂٓٿڃحڄ جڂٍْ پٍُ‪.‬‬
‫ٲٌټرحټ ٺٌټ ًٌٮطْح ضو ګټو‬ ‫ٲٍڂحڄ ڂنِ‪.‬‬
‫ٌٌُْ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬ٶٍآڄ ٍّٖٱ و جهلل ‪ ‬ٲٍڂحڄ ګڼٽ‪ ،‬و جهلل ‪ ‬ٲٍڂحڄ ڂنٽ‪ ،‬و‬
‫ڂؿحىىّنٌ پو پٌٌُ و نپٽ ڂٓٿڃحڄ جڂٍْ ٲٍڂحڄ ڂنٽ‪ ،‬چې ټٌټ وّنِ‬
‫ڂٳحىْځ وُ ٮٌٌځٌټ ٌُٖ وُ‪.‬‬

‫(ٴ)‬
‫ٶٿځ‬
‫ٶىّځ ْرٵ ًجِّ‪.‬‬
‫وی پو ٶٿځ پْٻٽ ٺٌُ‪.‬‬
‫ڂٷْځ پو ْرٵ ٺې ډېٍ ٶحذٽ وٍ‪.‬‬
‫(ٴ)‬
‫ٶٿځ‬
‫َڂح ٶٿځ چٌی وٍ‪.‬‬
‫َه پو ډېٍ ٌٖٴ ن‪ ١‬پْٻځ‪.‬‬
‫ڂٷْځ جً ٲٷٍْ نرٍې ٺٌُ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬څو ڂٗٻٽ چو پٍُ‪ .‬ځٻو چې و ڂؿحىىّنٌ پو چ‪ٛ‬حخ ٺې پو وې‬

‫وٌِ ٺې ٺٌڀ نح٘ وّنِ پْٯحڀ چو ؤ چې و ًېٓطٿٌ ‪ًٌٍٞ‬ش ّې پېښ‬
‫ٌٍٖ ًجٍ‪.‬‬

‫(ٸ)‬ ‫(ٸ)‬
‫ٺٌٌ‬ ‫ٺٌٌ‬
‫َڂٌچږ ٺٌٌ ښٻٿَ وٍ‪.‬‬ ‫جٲٯحچٓطحڄ و ڂٓٿڃحچحچٌ ٺٌٌ وٍ‪.‬‬
‫َه نپٽ ٺٌٌ پحٸ ْحضځ‪.‬‬ ‫ٺحٲٍجڄ َڂٌچږ و وّڅ جً ً‪٢‬څ‬
‫َڂٌچږ پو ٺٌٌ ٺې ګالڄ ٖطو‪.‬‬ ‫وښڃنحڄ وُ‪.‬‬
‫ڂٌچږ پو نپٿو پحٺو نحًٌه ٺې‬
‫وښڃنحڄ چو پٍېږوً‪.‬‬

‫‪242‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬جٲٯحچٓطحڄ و ڂٓٿڃحچحچٌ ٺٌٌ ګڼٽ‪ ،‬ٺحٲٍجڄ و وّڅ جً ً‪٢‬څ‬

‫وښڃنحڄ ګڼٽ جً پو نپٿو پحٺو نحًٌه و وښڃنحچٌ چو پٍېښٌوټ‪ ،‬چې ټٌټ‬
‫وّنِ ڂٳحىْځ وُ جً و ؾيحو جً وٲح‪ًٌ ٨‬قْو ًٌٺې پٍضو وه ٮٌٌځٌټ‬
‫ٌُٖ وُ‪.‬‬

‫(ګ)‬ ‫(ګ)‬
‫ګالڄ‬ ‫ګٽ‬
‫وج وګٿٌذح‪ ٬‬وٍ‪.‬‬ ‫پو پٍٓپِ ٺې ګالڄ جًْحګ ٖنو‬
‫ګٿنحٌې و ګالچٌ ګْډۍ ٌجًړه‪.‬‬ ‫ٺېږُ‪.‬‬
‫و ګٿنحٌې ذٍګ ګالڄ‬ ‫پو ذح‪ ٬‬ٺې ٌچګحٌچګ ګالڄ ًُ‪.‬‬
‫ښو ٖحګٍو و ًچٌ څحچګې جً ګالڄ چو نٌښېږُ‪.‬‬
‫ٖٻٌُ‪.‬‬
‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬څۀ ڂٗٻٽ چو پٍُ‪ .‬ٺٌڀ نح٘ جْالڂِ ڂٳيٌڀ ًٌٺې چو ً چې‬
‫و ٮٌٌځٌپٌ ‪ًٌٍٞ‬ش ّې پْښ ٌٖی ًجی‪.‬‬
‫(ټ)‬ ‫(ټ)‬
‫پٌ‬ ‫پڃٌچځ‬
‫ال ال پٌ ٺٌُ‪.‬‬ ‫پٍ ڂٓٿڃحچحچٌ پڃٌچځ ٲٍ‪ ٜ‬وٍ‪.‬‬
‫ٮنځ پو الٌه ٌّرٽ ٺېږُ‪.‬‬ ‫ڂٓٿڃحچحڄ پو ٖپو جً ًٌځ ٺې پنځو‬
‫پٌګٍٍ و پٌ ٺحپِ جٮٌچىُ‪.‬‬ ‫ًنطو پڃٌچځ ٺٌُ‪.‬‬
‫َه پڃٌچځ ٺٌڀ‪.‬‬
‫پڃٌچځ ْړُ پو ذىً ٺحًٌ څهو‬
‫ْحضِ‪.‬‬

‫‪243‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬و پڃحچځو و ٲٍ‪ً ٜ‬جپِ‪ ،‬و پنځو ًنطو پڃحچځو و ٺٌپٌ جً و‬
‫پڃحچځو پو ْرد پو ذىً ٺحًٌچٌ څهو و ڂن‪ ٩‬ٺېىپٌ وٌِ چې و‬
‫ڂحٌٖڂحچٌ پپحٌه ډېٍ جٌَښڃڅ وّنِ پْٯحڀ پٍُ ٮٌٌځٌټ ٌٍٖ وٍ چې‬
‫پو پڃحچځو ٍْه و وښڃنۍ ښٻحٌه ذېٿګو وه‪.‬‬
‫(ڀ)‬ ‫(ڀ)‬
‫ڂٌٌ‬ ‫ڂؿحىى‬
‫َڂح ڂٌٌ ٺحپِ ګنډُ‪.‬‬ ‫و جٲٯحچٓطحڄ ڂٓٿڃحچحڄ ڂؿحىىّڅ‬
‫ڂٌٌ پو جًالو قٵ پٍُ‪.‬‬ ‫وُ‪.‬‬
‫َه و ڂٌٌ جقطٍجڀ ٺٌڀ‪.‬‬ ‫ڂؿحىىّڅ پو ٺحٲٍجچٌ ٍْه ؾيحو ٺٌُ‪.‬‬
‫ؾيحو ٺٌټ پو ٺحٲٍجچٌ ٍْه ٲٍ‪ ٜ‬وُ‪.‬‬
‫َڂح ٺحٺح ؾيحو ضو ځِ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬وجٲٯحچٓطحڄ ڂٓٿڃحچحڄ ڂؿحىىّڅ ګڼٽ‪ ،‬پو ٺحٲٍجچٌ ٍْه ؾيحو‬

‫ٺٌټ‪ ،‬و ٺحٲٍجچٌ پو نالٰ و ؾيحو ٲٍ‪ً ٜ‬جپَ جً و ٺحٺح ؾيحو ضو ضٿٽ‪،‬‬
‫ټٌټ ؾيحوُ ڂٳحىْځ وُ چې پو ٌّې ڂهې ٮٌٌځٌټ ٌُٖ وُ‪.‬‬

‫‪244‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫(ڄ)‬ ‫(ڄ)‬
‫چحٌچؽ‬ ‫چٌڀ‬
‫َڂح چحٌچؽ نٌښېږُ‪.‬‬ ‫َه نپٽ چٌڀ پْٻٿَ ٖځ‪.‬‬
‫چحٌچؽ ډېٍه ښو ڂٌْه وه‪.‬‬ ‫َڂٌچږ و پْٯڃرٍ چٌڀ ق‪ٍٟ‬ش‬
‫پو چنګٍىحٌ ٺې چحٌچؽ ډېٍ پْىج‬ ‫ڂكڃى‪ ‬وٍ‪.‬‬
‫َڂٌچږ و ټٌپګِ َوه ٺًٌچٻِ ٺېږُ‪.‬‬
‫نپٽ چٌڀ پْٻٿَ ِٖ‪.‬‬
‫ْپٹ جً ذى چٌڀ جنْٓطٽ ګنحه وه‪.‬‬
‫ضر‪ٍٛ‬ه و پْٯڃرٍ ‪ٚ‬ٿِ جهلل ‪٪‬ٿْو ًْٿځ چٌڀ جً و ْپٹ جً ذى چٌڀ‬
‫جنْٓطٽ ګنحه ګڼٽ‪ ،‬چې جْالڂِ ڂٳحىْځ وُ ٮٌٌځٌټ ٌُٖ وُ‪.‬‬

‫(ڼ)‬ ‫(ڼ)‬
‫جضڼ‬ ‫ڂڼو‬
‫جضڼ وجٲٯحچحچٌ ڂٿِ وًو وٍ‪.‬‬ ‫وج ذڼ و ڂڼٌ ًچې پٍُ‪.‬‬
‫جٲٯحچحڄ پو جضڼ ٍْه ڂْنو پٍُ‪.‬‬ ‫وج ڂڼو پهو وه‪.‬‬
‫َڂح جټڅ ډېٍ نٌښېږُ‪.‬‬ ‫پهو ڂڼو نٌږه ًُ‪.‬‬
‫َه نحڂو ڂڼو چو نٌٌڀ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬پىې وٌِ ٺې جضڼ چې و ګډج ٌّ ډًټ وٍ‪ ،‬و جٲٯحچحچٌ ڂٿِ‬
‫وًو ښٌوټ ٌٍٖ‪ .‬پو ىٯو ٍْه و جٲٯحچحچٌ ڂْنو ښٌوټ ٌٖې‪ ،‬جً و‬
‫ٖحګٍو پو ژذو ًّٽ ٌُٖ چې َڂح جضڼ نٌښېږُ‪ .‬جً و وٌِ پو ٍْٺې‬
‫وجْې ٌّ ‪٪‬ٻّ پګٌټ ٌُٖ چې و څٌ ډڂحچٌ ٮټ ٮټ ډًپٌچو پو ٮحړه‬
‫وُ جً ٌّه ډپو ځٌجچحڄ ګډًُ‪ .‬وٌِ ٌّه چحًٌج ‪٪‬ڃٽ ضو و ڂحٌٖڂحچٌ و‬
‫ضٌّٗٷٌپٌ ڂٳيٌڀ جٲحوه ٺٌُ‪ ،‬جً وجْې جچګېٍچو ًٌٺٌُ پٻو چې ټٌټ‬

‫‪245‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جٲٯحچحڄ ګډېىًچٻِ جً جضڼچْحڄ ًُ‪ .‬پىجْې قحټ ٺې چې و جٲٯحچحچٌ‬

‫ٖيٍش و ٌّ ٶٌڀ پو قْع پو ڂېړجچو‪ٖ ،‬ؿح‪٪‬ص‪ ،‬ؾيحو جً وٲح‪ ٨‬ٺې وٍ‪.‬‬
‫چو پو ګډج جً جضڼ ٺې‪.‬‬

‫(ً)‬ ‫(ً)‬
‫ًجًٌه‬ ‫ًًٌٌ‬
‫پو ژڂې ٺې ًجًٌه جًٌُ‪.‬‬ ‫َڂح ٺٍٗ ًًٌٌ ڂىٌْې ضو ځِ‪.‬‬
‫ًجًٌه ډېٍه ّهو وه‪.‬‬ ‫َه ونپٽ ڂٍٗ ًًٌٌ ‪ُ٪‬ش ٺٌڀ‪.‬‬
‫قحڂى پو نپٿٌ ًًٌڼٌ ٍْه ډېٍه ڂْنو ٺٌچنْحڄ پو ًجًٌه ٺې پٌذې‬
‫ٺٌُ‪.‬‬ ‫پٍُ‪.‬‬
‫ټٌټ ڂٓٿڃحچحڄ ٍْه ًًٌڼو وُ‪.‬‬
‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬ڂىٌْې ضو ضٿٽ‪ ،‬و ڂٍٗ ًًٌٌ ‪ُ٪‬ش ٺٌټ‪ ،‬و ټٌپٌ ڂٓٿڃحچحچٌ‬
‫ًًٌٌُ‪ ،‬ټٌټ جْالڂِ ڂٳحىْځ وُ چې ٮٌٌځٌټ ٌُٖ وُ‪ .‬جً پٍ ځحٍ‬
‫ّې ًجًٌه جً پو ىٯې ٺې و پٌذٌ ٺٌپٌ ذې پْٯحڂو ؾڃٿې ٌجًړټ ٌٖې‬
‫وُ‪.‬‬

‫(ىـ)‬ ‫(ىـ)‬
‫جٌه‬ ‫ىٌج‬
‫جٌه ضېٍه ٮحښٌچو پٍُ‪.‬‬ ‫پو پٍٓپِ ٺې ىٌج ښو ًُ‪.‬‬
‫پو جٌه پٍګې جٌه ٺېږُ‪.‬‬ ‫و وًذِ پو ډېٍه ضٌوه ىٌج ٺې‬
‫چؿحٌ پو جٌه ٺحٌ ٺٌُ‪.‬‬ ‫ګٍځېىټ ښو چو وُ‪.‬‬
‫ْيحٌ ضحَه ىٌج ذىڄ ضو ګټو‬
‫ٌٌُْ‪.‬‬
‫َڂٌچږ ىېٌجو ډېٍه ښو ىٌج پٍُ‪.‬‬

‫‪246‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬پو ضٌوه ىٌج ٺې و چو ګٍځېىپٌ‪ ،‬ذىڄ ضو و ضحَه ىٌج و ګټې‪ ،‬و‬
‫ىېٌجو و ښې ىٌج و ْطحّٿٌ ڂٳحىْځ پو ‪ٚ‬كِ‪ ،‬جنالٶِ جً و ىېٌجو‬
‫پحپنې پو پكح‪ ٤‬و ڂحٌٖڂحچٌ پپحٌه و جٌې ضٍ ٮحښٌچٌ جً و پٍګې ضٍ جٌه‬
‫ٺېىًپٌ ٮٌٌه وُ‪ ،‬نٌ ټٌټ ٮٌٌځٌټ ٌُٖ وُ‪.‬‬

‫ىڃُه (ء)‬
‫ٶٍجتص‬
‫و (ىڃٍُ) (ء)‬ ‫َه ىٍ ْيحٌ و ٶٍآڄ ٺٍّځ ٶٍجتص جًٌڀ‪.‬‬
‫قٍٰ چىٍ ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٌٍٖ‪.‬‬ ‫ڂٌچږ و ٶٍآڄ ٺٍّځ و ٶٍجتص پو ًنص ٺې‬
‫نرٍې چو ٺًٌ‪.‬‬
‫و ٶٍآڄ ٺٍّځ ٶٍجتص جًٌېىټ غٌجخ پٍُ‪.‬‬
‫ڂٌچږ جًِ و پښطٌ جً ٲحٌِْ ٺطحخ‬
‫ٶٍجتص ٺٌپَ ٌٖ‪.‬‬
‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬و ڂؿحىىّنٌ و چ‪ٛ‬حخ و ىڃُې و قٍٰ ټٌټ وٌِ چې یٌ‬
‫جْالڂِ وٌِ وٍ ٮٌٌځٌټ ٌٖی وٍ‪.‬‬

‫(ٍ)‬ ‫(ٍ)‬
‫ڂنَ‬ ‫ٌّ‬
‫َړګَ نټٻَ نٌٌُ‪.‬‬ ‫ټٌټ ڂٓٿڃحڄ پو ٌّ جهلل ‪ ‬جّڃحڄ‬
‫نټٻِ پو ڂنې ٺې پهېږُ‪.‬‬ ‫پٍُ‪.‬‬
‫ڂنَ و ڂًٌْ ڂٌْځ وٍ‪.‬‬ ‫جً و ٌّ پْٯڃرٍ ‪ ‬جڂطْحڄ وُ‪.‬‬
‫ټٌټ ڂٓٿڃحچحڄ وٌّ جْالڂِ ٶحچٌڄ‬
‫پًٍْجڄ وُ‪.‬‬
‫جهلل ڂٌ ٌّ‪ ،‬ٶٍآڄ ڂٌ ٌّ‪ ،‬پْٯڃرٍ ڂٌ‬

‫‪247‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٌّ‪ ،‬وّڅ ڂٌ ٌّ جً ٶرٿو ڂٌ ٌّه وه‪.‬‬

‫ىېڅٌٸ چِٗ ٺٌپِ چې ڂٓٿڃحچحڄ‬
‫ٍْه ذْٽ ٺړُ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬و ڂؿحىىّنٌ و چ‪ٛ‬حخ و (ٍ) وٌِ چې پٍ جهلل ‪ ‬جً ٌٌْټ ‪ ‬و‬
‫ڂٓٿڃحچحچٌ و جّڃحڄ جً و جْالڂِ ٶحچٌڄ و ڂنٿٌ جً و ټٌپٌ ڂٓٿڃحچحچٌ و‬
‫ًقىش ضٿٷْڅ ًٌٺٌُ ٮٌٌځٌټ ٌٍٖ وٍ‪ ،‬جً پٍ ځحٍ ّې و نټٻِ و‬
‫نٌړپٌ نرٍه ّحوه ٌٖې وه‪.‬‬

‫جْالڀ‬
‫جْالڀ ضٍ ټٌپٌ وّنٌچٌ ٮٌٌه وّڅ وٍ‪.‬‬
‫ڂٌچږ و جْالڀ و ڂرحٌٸ وّڅ پًٍْجڄ ٌّ‪.‬‬
‫ىېڅ چٗطو‬ ‫ق‪ٍٟ‬ش ڂكڃى‪ ‬و جْالڀ پْٯڃرٍ جً و‬
‫ڂٓٿڃحچحچٌ ْطٍ الٌښٌو وٍ‪.‬‬
‫جڂحڀ جذٌقنْٳو و جْالڀ ٌّ پٌٍ ‪٪‬حپځ جً‬
‫ڂؿحىى ؤ‪.‬‬
‫ڂٌچږ و جڂحڀ جذٌقنْٳو پو ڂًىد ٌّ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬پٌٌضنَ وٌِ چې ټٌټ یٌ ڂيځ جْالڂِ وٌِ وی‪ ،‬و جڂٍّکحِّ‬
‫جٖٯحټ و ًنص پو چ‪ٛ‬حذو ٮٌٌځٌټ ٌٍٖ وٍ‪.‬‬

‫ڂٌٓجٸ‬
‫ىېڅ چٗطو‬ ‫ڂٌٓجٸ ًىٽ ْنص وُ‪.‬‬
‫ڂٌٓجٸ ًىٽ ًٌٮطْح ضو ګټو‬
‫ٌٌُْ‪.‬‬
‫ڂٌٓجٸ ًىٽ ٮحښٌچو پحٺٌُ جً‬

‫‪248‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جچٓحڄ و چحًٌٮۍ څهو ْحضِ‪.‬‬

‫څٌٸ چې ڂٌٓجٸ چو ًىِ نٌپو‬
‫ّې ذٌٍ ٺٌُ جً نٿٹ ضٍې ٺٍٺو‬
‫ٺٌُ جً پو ډًټ ډًټ چحًٌٮٌْ‬
‫جنطو ٺېږُ‪.‬‬
‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬پٌٌضنَ وٌِ ىځ چې ٌّ وّنِ وٌِ وٍ ټٌټ و جڂٍّکحِّ‬
‫جٖٯحټ و ًنص پو چ‪ٛ‬حذو ٮٌٌځٌټ ٌُٖ وُ‪.‬‬

‫ْالڀ جچٌټ‬
‫ْالڀ جچٌټ ْنص وُ‪ .‬ىٍ ڂٓٿڃحڄ‬
‫ىېڅ چٗطو‬ ‫ذحّى ذٽ ڂٓٿڃحڄ ضو ْالڀ ًجچٌُ‪.‬‬
‫څٌٸ چې ْالڀ ًجچٌُ ذحّى و ىٯو‬
‫ځٌجخ ًٌٺړ ِٖ‪ .‬ځٻو چې ْالڀ‬
‫جچٌټ َڂٌچږ ضٍڂنځ ڂْنو جً ڂكرص‬
‫پْىجٺٌُ‪.‬‬
‫َپڃِ پًٍڄ نپٽ پالٌضو ضو ًًّٽ‪:‬‬
‫جپٓالڀ ‪٪‬ٿْٻځ‪ ،‬پالٌ ّې ًًّٽ‪:‬‬
‫ً‪٪‬ٿْٻځ جپٓالڀ‪ٖ ،‬حذحٔ ًَّو! ڂٌچږ‬
‫ذحّى ڂٍٗجچٌ جً ٺٍٗجچٌ ضو ْالڀ‬
‫ًًجٌّ‪.‬‬
‫جْطحو چې چڅ ټٌپګِ ضو ٌجٮَ ټٌپٌ‬
‫ضو ّې ْالڀ ًجچحًه جً ذْحّې پو وٌِ‬
‫پْٽ ًٺړ‪.‬‬

‫‪249‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬پٌٌضنَ وٌِ ىځ چې ټٌټ جْالڂِ ڂٳحىْځ پٍُ‪ ،‬ٮٌٌځٌټ ٌٍٖ‬

‫وٍ‪.‬‬

‫جضكحو‬
‫جضكحو ډېٍ ښو ٺحٌ وٍ‪ .‬جهلل ض‪٫‬حپَ‬
‫ىېڅ چٗطو‬ ‫ڂٓٿڃحچحچٌ ضو و جضكحو جڂٍ ٺړی وٍ‬
‫جً پو ذې جضٳحٶۍ څهو ّې ڂن‪ ٩‬ٺړې‬
‫وه‪ .‬ځٻو چې پو جضٳحٴ ٍْه و‬
‫ڂٓٿڃحچحچٌ ضٍڂنځ ڂْنو پْىجٺېږُ‪ .‬و‬
‫جٲٯحچٓطحڄ ڂؿحىىّڅ پو جضٳحٴ ٍْه‬
‫ؾيحو ٺٌُ‪ .‬پحٸ جهلل وې و وچْح ټٌټ‬
‫ڂٓٿڃحچحڄ پو جضٳحٴ ًپٍُ (آڂْڅ)‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬پٌٌضنَ وٌِ و نپٽ وّنِ جىڃْص پو جڂٿو ټٌټ و جڂٍّکحِّ‬

‫جٖٯحټ و ًنص پو چ‪ٛ‬حذو ٮٌٌځٌټ ٌٍٖ وٍ‪.‬‬

‫َڂٌچږ ىېٌجو‬ ‫َڂٌچږ ىېٌجو‬

‫َڂٌچږ ىېٌجو ډېٍ ښٻٿَ وٍ‪ .‬ډېٍ‬ ‫جٲٯحچٓطحڄ َڂٌچږ ګٍجڄ ىېٌجو‬
‫ځنګٿٌچو جً پٌٍ پٌٍ ٮًٍچو‬ ‫وٍ‪ .‬ٺحذٽ َڂٌچږ و ىېٌجو‬
‫پٍُ‪ .‬پو ښٻٿٌ وًٌ ٺې ّې‬ ‫پحّطهص وٍ‪.‬‬
‫ْْنىًچو ذيېږُ‪ .‬جً نحًٌه ّې و‬ ‫َڂٌچږ ىېٌجو پٌی پٌی ښحًٌچو جً‬
‫ٮٿٌ وجچٌ پپحٌه َّحضو ګټٌٌه وه‪.‬‬ ‫ښٻٿې ىٌج پٍُ‪ًٌْ .‬حچٌ َڂٌچږ‬
‫پٍ جْالڂِ ىېٌجو ضېٍٍ ٺړٍ وٍ‪ .‬وج ىېٌجو پو َړه پٌٌې ٺحچٌچو ىځ‬
‫و جٲٯحچٓطحڄ ڂٓٿڃحڄ ڂؿحىىّڅ پٍُ‪َ .‬ڂٌچږ ىېٌجو و ٌّ ګډ جً‬
‫پو ضېٍُ ٺًٌچٻٌ ٍْه ؾيحو ٍّٖٹ ٺٌٌ پو ٖحڄ وٍ‪ .‬چٌ ٌجځة‬

‫‪250‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٺٌُ‪ .‬و وّڅ جً ىېٌجو ْحضنو پٍ چې نپٽ ىېٌجو ًوجڄ جً آذحو‬

‫ٺړً‪ .‬آذحو وې ًُ َڂٌچږ ګٍجڄ‬ ‫ڂٌچږ ٲٍ‪ ٜ‬وه‪.‬‬
‫جٲٯحچٓطحڄ!‬
‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬و جڂٍّکحِّ جٖٯحټ و ًنص پو چ‪ٛ‬حخ ٺې پو پٌٌضنِ وٌِ‬
‫څهو و جْالڂِ‪ ،‬ڂٓٿڃحڄ‪ ،‬ڂؿحىىّڅ‪ ،‬ضېٍُ ٺًٌچٻٌ‪ ،‬ؾيحو‪ ،‬وّڅ‪،‬‬
‫ىېٌجو ْحضنو جً ٲٍ‪ ٜ‬ٺٿڃحش جً ڂٳحىْځ چې َوه ٺًٌچٻٌ ضو جْالڂِ‬
‫ًٌقْو ًٌٺٌُ ټٌټ ٮٌٌځٌټ ٌُٖ وُ‪ ،‬و آذحوۍ نرٍه ّې ٺړې‪ ،‬نٌ و‬
‫آَجوۍ نرٍه ّې ٮٌٌځٌپې وه‪.‬‬

‫ىڃٻحٌُ‬ ‫ڂٍْطو‬
‫ټٌټ ڂحٌٖڂحڄ ٌّ و ذٽ‬ ‫و ذې ًَپٌ ڂٍْطو ٺٌټ و ىٍ‬
‫ىڃٻحٌۍ ضو جړضْح پٍُ‪.‬‬ ‫ڂٓٿڃحڄ وّنِ ً‪ْ٦‬ٳو وه‪.‬‬
‫وًب پو ىٍ ٺحٌ ٺې ذحّى ٌّ ذٽ‬ ‫ىٍ څٌٸ چې ذې ًَپی ًًّنِ ذحّى‬
‫ضو الِ ًٌٺړُ‪ .‬ځٻو پو ګډً‬ ‫پو ىٯو ٍْه ڂٍْطو ًٺړُ‪.‬‬
‫ىٿٌ ځٿٌ ٺې ىٍ ٺحٌ پو ښو‬ ‫ڂٍْطو ٺٌټ پو ٌّ ذٽ ٍْه پو‬
‫ٖحڄ ٍْضو ٌْېږُ‪.‬‬ ‫ڂٓٿڃحچحچٌ ٺې ڂْنو جً ڂكرص پْىج‬
‫ڂحٌٖڂحڄ پو ګډ ٺحٌ ٺې ٌّ و‬ ‫ٺٌُ‪ .‬ٺو ڂٌچږ پو ٌّ ذې ًَپِ‪،‬‬
‫ذٽ څهو َوه ٺړه ٺٌُ‪.‬‬ ‫ٮٍّد جً ذې چحٌه ٍْه ڂٍْطو جً‬
‫ٺٌڂٹ ًٺړً چٌ جهلل ‪ ‬جً پْٯڃرٍ‪‬‬
‫ٌجڅهو ٌ‪ٞ‬ح ٺېږُ‪ .‬جً ٺو ڂٌچږ و‬
‫ذې ًَپٌ جً ٮٍّرٌ ٍْه ڂٍْطو ًچو‬
‫ٺړً چٌ جهلل ‪ ‬جً پْٯڃرٍ ‪ ‬ذو‬
‫ٌجڅهو چحٌج‪ٞ‬و ِٖ‪.‬‬
‫ىڃىجٌچګو ڂٌچږ ذحّى وٺٌٌ پو‬
‫ٺحًٌچٌ ٺې و نپٽ پالٌ‪ ،‬ڂٌٌ‪،‬‬
‫ًًٌڼٌ جً نپٿٌجچٌ ٍْه ىځ ڂٍْطو‬

‫‪251‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ًٺړً‪.‬‬
‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬پو پٌٌضنِ وٌِ ٺې و ڂكطٌُ و ضرىّٿۍ ٍْذٍْه‪ ،‬الچىې‬
‫جْالڂِ ټٻِ پٻو‪ :‬ڂٓٿڃحڄ‪ ،‬وّنِ ً‪ْ٦‬ٳو‪ ،‬پو ڂٓٿڃحچحچٌٺې ڂْنو جً‬
‫ڂكرص‪ ،‬جهلل ‪ ،‬پْٯڃرٍ‪ ،‬و جهلل ‪ ‬جً و ىٯو و پْٯڃرٍ ‪ٌٞ ‬ح ىځ‬
‫ٮٌٌځٌټ ٌُٖ وُ‪.‬‬
‫پٍ پٌٌضنٌْ ضرىّٿی ٌ جً ٮٌٌځًٌچٌ ٍْذٍْه څٌ چٌٌ ڂ‪ٟ‬حڂْڅ ىځ پو ذٗپړ‬
‫ډًټ و جًټ ‪ٚ‬نٱ پو ٺطحذو ٮٌٌځٌټ ٌُٖ جً پٍ ځحٍ یې چٌٌ وجْې‬
‫ڂ‪ٟ‬حڂْڅ ٌجًړټ ٌُٖ چې پو ‪٦‬حىٍه ذې ‪ٌٍٞ‬ه ښٻحٌُ‪ ،‬نٌ پو قٷْٷص‬
‫ٺې ىٯو و ڂ‪٫‬ح‪ٍٚ‬ې ٮٍذِ ٲٿٓٳې و ڂٳٍوجضٌ پپحٌه ڂٷىڂو جً يىڅ‬
‫ؾٌړًچو ګڼٽ ٺېږُ‪ ،‬چې پو الچىې ډًټ و ٺطحخ ښۍ نٌجضو ٮٌٌځٌټ‬
‫ٌُٖ ڂ‪ٟ‬حڂْڅ جً چپې نٌج ضو ّې چٌُ ٌجًړټ ٌُٖ ڂ‪ٟ‬حڂْڅ پْٻٌ‪:‬‬

‫چٌُ ٌجًړټ ٌُٖ ڂ‪ٟ‬حڂْڅ‬ ‫ٮٌٌځٌټ ٌُٖ ڂ‪ٟ‬حڂْڅ‬

‫جچٓحچْص‬ ‫و چحًٌ‪ ٬‬پٌښطنو‬
‫ټٌټ جچٓحچحڄ ٌّ ٖحڄ پْىج ٌُٖ‬ ‫و چحًٌ‪ ٬‬پٌښطنو پٍ ىٍ ڂٓٿڃحڄ‬
‫وُ‪ .‬ىٍ جچٓحڄ ‪ُ٪‬ش پٍُ‪ ،‬ضٌٌ پو‬ ‫الَڂو وه‪.‬‬
‫ْپْڅ جً ْپْڅ پو ضٌٌ‪ ،‬پٌړًجپَ‬ ‫څٌٸ چې و چحًٌ‪ ٬‬پٌښطنو ًٺړُ‬
‫چو پٍُ‪ ،‬نٌ ىٯو جچٓحڄ ضٍ چًٌٌ‬ ‫جهلل ‪ ‬ىٯو ضو ډېٍ غٌجخ ًٌٺٌُ‪.‬‬
‫ښو وُ چې چېٻهٌّو ًُ‪ ،‬ښو‬ ‫پًٍڄ َڂح پالٌ و ذٍّحپِ و ٺحٺح‬
‫ٺحًٌچو ًٺړُ جً چًٌٌ ضو ګټو‬ ‫پٌښطنې ضو ضٿٿی ًً جً و ډجٺطٍ‬
‫ًٌٌُْ‪.‬‬ ‫څهو ّې ًٌضو وًج ٌجًړې ًه‪.‬‬
‫و ذٍّحپَ ٺحٺح ډېٍ ښو ْړٍ وٍ‬
‫پنځو ًنطو پڃٌچځ ٺٌُ‪.‬‬
‫ٺو پو ؾٌڂحش ٺې ڂٓحٲٍ ًُ‬
‫ىٯو ضو ډًډُ ٌجًړُ‪.‬‬

‫‪252‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پو نٿٻٌ ٍْه ښو ګٌَجٌه ٺٌُ‪ .‬پو‬

‫الًٌ څهو جٮُُ‪ ،‬ضېږُ جً چٌٌ‬
‫ْٖحڄ پٍې ٺٌُ جً ٺو څٌٸ‬
‫چحًٌ‪ ِٖ ٬‬پٌښطنې ضو ّې ًٌځِ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬وج وٌِ پو ‪٦‬حىٍه ذې ‪ٌٍٞ‬ه ښٻحٌُ‪ ،‬نٌ پو قٷْٷص ٺې و‬

‫ڂإڂڅ جً ٺحٲٍ ضٍڂنځ و ضٌپٍْ و چٗطٌجپِ پٍ ذنٓټ ًالړ وٍ‪ .‬جً َوه‬
‫ٺًٌچٻٌ ضو وج ض‪ًٌ ٌٌٛ‬ٺٌُ چې ڂإڂڅ جً ٺحٲٍ ٌّ ډًټ جٌَښص پٍُ‬
‫چې ىڃىٮو و ٮٍخ و ىٌْڂنُْڀ (جچٓحچْص) و ٲٿٓٳې و ڂٯُ ټٻَ وٍ‪.‬‬

‫َٮځ‬ ‫ڂىٌْو‬
‫ٺٿو ٺٿو ڂحٌٖڂحڄ پو نپٿٌ ڂنځٌ‬ ‫ڂىٌْو و ‪٪‬ٿځ‪ ،‬پٌىې جً جوخ و‬
‫ٺې الچؿې ٺٌُ‪ ،‬ڂحٌٖڂحچٌ ضو پو‬ ‫َوه ٺٌپٌ ځحی وٍ‪.‬‬
‫ٺحٌ وُ چې و ٖهړً پو ًنص ٺې‬ ‫ڂٌچږ ىٍه ًٌځ پو ټحٺٿِ ًنص‬
‫و َٮځ جً نرًٍ ٺٌپٌ څهو ٺحٌ‬ ‫ڂىٌْې ضو ځٌ‪ ،‬ٺٿو چې َچګ‬
‫ًجنٿِ‪ .‬جً و ځحڄ څهو وج پٌښطنو‬ ‫ًًىٽ ِٖ نپٿٌ ټٌپګٌْ ضو ځٌ‬
‫ًٺړُ چې آّح وج الچؿو پو ٖهړه‬ ‫جً آٌجڀ ٺښْنٌ‪.‬‬
‫جٌَُ جً ٺو چو؟ ځٻو چې ٖهړه‬ ‫ٺٿو چې جْطحي ټٌپګِ ضو ٌجِٖ‬
‫ٺٌټ ښې جړّٻې ضحًجچِ ٺٌُ جً‬ ‫ڂٌچږ ټٌټ ًٌضو ًالړېږً جً و ىٯو‬
‫ڂٿګٍُ ضٌخ ضو َّحڄ ٌٌُْ‪.‬‬ ‫جقطٍجڀ ٺًٌ‪.‬‬
‫و نپٽ جْطحي پو الٌښًٌچو پو‬
‫وٌِ پْٽ ٺًٌ‪.‬‬
‫ڂٌچږ پو ڂىٌْو ٺې پڃٌچځ‪،‬‬
‫ٶٍآڄ ٺٍّځ‪ ،‬وّنْحش‪ ،‬جوخ جً و‬
‫ؾيحو ٺٌپٌ پْحٌې َوه ٺًٌ‪.‬‬

‫‪253‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬وج ڂ‪ٟ‬ڃٌڄ ىځ و ضېٍ ڂ‪ٟ‬ڃٌڄ پو څېٍ و ٮٍخ و ٲٿٓٳې و َٮځ‬

‫(‪ )Tolerance‬ضٿٷْڅ ًٌٺٌُ‪ ،‬پىې ڂ‪٫‬نَ چې ڂٓٿڃحچحڄ وې و ٮٍخ و‬
‫ڂ‪٧‬حپڃٌ پو ڂٷحذٽ ٺې پو َٮځ څهو ٺحٌ ًجنٿِ جً و ذحپڃػٽ ځٌجخ پٍ‬
‫ځحٍ وې ٌّجَې ډّحپٌګ (نرًٍ جضًٍ) ضو ڂهو ًٺړُ‪.‬‬

‫ًٌ‪ْ ٬‬ړٍ‬ ‫ڂېٿڃو پحپنو‬

‫ًٌ‪ْ ٬‬ړُ چې ىٍ ْيحٌ پو نٌذو‬ ‫ڂٓٿڃحچحڄ پو ڂېٿڃو پحپنو ٺې‬
‫پحڅېږُ ْپٌٌش ٺٌُ‪ ،‬ىٯو پو‬ ‫ضٻړه وُ‪ .‬ڂٌچږ ڂېٿڃو پحپنو پو‬
‫ًړً نرًٍ ځحڄ چو نپو ٺٌُ جً‬ ‫ق‪ٍٟ‬ش ڂكڃى‪ ‬جً و ىٯو پو‬
‫ٺٌښښ ٺٌُ چې پو ژًچى ٺې‬ ‫ج‪ٚ‬كحذٌ څهو َوه ٺړې وه‪.‬‬
‫نٌٖكحپو ًُ‪ْ ٬ًٌ ،‬ړُ چو‬ ‫ڂٌچږ و ڂېٿڃو پو ٌجضګ‬
‫ٌّجَې نپٽ ځحڄ ذٿٻې نپٽ‬ ‫نٌٖكحپېږً‪.‬‬
‫چحپْرّحټ ىځ پحٸ جً ْطٍه‬ ‫و ڂېٿڃو ‪ُ٪‬ش ٺٌټ ډېٍ غٌجخ‬
‫ْحضِ‪ْ ٬ًٌ ،‬ړٍ ضٽ ْحذو‪،‬‬ ‫پٍُ‪.‬‬
‫ىٍ ڂٓٿڃحڄ ذحّى و ڂېٿڃو ‪ُ٪‬ش ڂېٌې جً چٌٌ نٌٌجٺِ ْٖحڄ پو‬
‫ًٺړُ‪ .‬جهلل ‪ ‬و ڂېٿڃو پو ‪ُ٪‬ش جًذٌ پحٸ ڂْنځِ جً ذْح ّې‬
‫نٌٌُ‪ .‬پحٺٌجپَ ًٌٮطْح ضو ډېٍه‬ ‫جڂٍ ٺړٍ وٍ‪.‬‬
‫ګټو پٍُ‪.‬‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬وج وٌِ چې ٌښطْح ىځ ښو ڂٳحىْځ پٍُ‪ ،‬نٌ و وٌِ و پْٽ پو‬
‫ؾڃٿو ٺې پو ډېٍ ڂيحٌش ٖحګٍوجچٌ ضو وج ض‪ًٌ ٌٌٛ‬ٺړټ ٌٍٖ چې پو‬
‫نٌذو پو پحڅېىپٌ ًًٌْطو چې ٺٌڀ ٺحٌ و ٺٌپٌ وٍ ىٯو ْپٌٌش ٺٌټ‬
‫وُ‪ ،‬چو جًوِ جً پڃٌچځ ٺٌټ‪ ،‬پىجِْ قحټ قې چې پو ٌّه ڂٓٿڃحچو‬
‫ټٌپنو ٺې ذحّى ٖحګٍوجچٌ ضو وج ض‪ًٌ ٌٌٛ‬ٺړټ ِٖ چې پو نٌذو و‬

‫‪254‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٌجًّښْىپٌ پو ًنص ٺې ڂٓٿڃحڄ پٌڂړٍ و‪٪‬ح ًجِّ‪ ،‬جًوِ ٺٌُ‪،‬‬

‫پڃٌچځ ٺٌُ جً ذْح ْپٌٌټ ٺٌُ‪.‬‬

‫پٌّو ؾٍګو‬ ‫و ڂؿحىى ًٍَ‬

‫پٌّو ؾٍګو َڂٌچږ ٌّ پهٌجچَ وًو‬
‫وٍ‪ .‬و پٌّې ؾٍګې ٮږ و نٿٻٌ‬
‫ٮږ وٍ‪ .‬پو پٌّو ؾٍګو ٺې و‬
‫نٿٻٌ ْطٌچُې جًجٌېږُ‪.‬‬
‫و پٌّې ؾٍګې پٍېٻړً ضو ىٍ‬
‫څٌٸ وٌچحًٍ ٺٌُ جً ىٯو ڂنِ‪.‬‬
‫ڂٷحذٽ ٺې ؾيحو ٺٌُ؟ ڂٌٌ ّې‬
‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬و جڂٍّٻحّحچٌ پو الِ‬
‫جًْنِ ؾٌړ ٌُٖ چ‪٧‬حڀ جً‬
‫جْحِْ ٶحچٌڄ‪ ،‬ضٕ پو چحڂو و‬
‫پٌّې ؾٍګې پهٌج ٌجڂنځطو ٌُٖ‬
‫جً ضأّْى ٌٖی وٍ‪ .‬وج چې‬
‫ڂؿحىىّڅ و وٮې پٌّې ؾٍګې و‬
‫چح جْالڂِ پٍېګړً پو نالٰ ٌج‬
‫پٌٌضو ٌُٖ وُ جً ٌّ پٌٍ ؾيحو‬
‫ّې ًٌجڄ ٺړی وٍ‪ ،‬ځٻو چٌ وٮو‬
‫ګٌډجګَ چ‪٧‬حڀ و ض‪٫‬ٿْڃِ چ‪ٛ‬حخ‬
‫پو الٌې و ىېٌجو ڂحٌٖڂحچٌ ضو و‬
‫پٌّې ؾٍګې و پٍېٻړً و وٌچحًُ‬
‫جً ڂنٿٌ يىنْص جً ضٿٷْڅ ًٌٺٌُ‪.‬‬
‫و نٿٻٌ ْطٌچُې پو جْالڂِ‬
‫َپڃی و ڂؿحىى ًَی وٍ‪َ ،‬پڃِ‬
‫پو نپٿې ڂٌٌ څهو پٌښطنو ًٺړه‬
‫چې‪ :‬ڂٌٌې َڂح پالٌ چېٍضو ضٿٿَ‬
‫وٍ؟ ڂٌٌ ّې ًًّٽ‪:‬‬
‫ًَّو پالٌ وې ؾيحو ضو ضٿٿَ وٍ‪.‬‬
‫ًٍَ پٌښطنو ًٺړه چې و چح پو‬
‫ًًّٽ‪ :‬پالٌ وې و ًٌْحچٌ جً و‬
‫ىٯٌب و ڂُوًٌجچٌ پو ڂٷحذٽ ٺې‬
‫ؾيحو ٺٌُ‪َ .‬پڃِ پٌښطنو ًٺړه‪:‬‬
‫و ًٌْحچٌ ڂُوًٌجڄ څٌ ٸ وُ؟‬
‫ڂٌٌّې ًًّٽ‪ :‬و ًٌْحچٌ ڂُوًجڄ‬
‫نٿٷْحڄ جً پٍچڃْحڄ وُ‪.‬‬
‫ًٍَ ًًّٽ‪ :‬ڂٌٌې! َه ىځ و ىٯو‬
‫پالٌ ًٍَ ّځ چې و نپٽ وّڅ جً‬
‫ً‪٢‬څ و آَجوًپٌ پپحٌه ّې نپٽ‬
‫ٍْ پو الِ ٺې چٌْپَ‪ ،‬ڂٌٌې! وج‬
‫َڂٌچږ جْالڂِ ً‪ْ٦‬ٳو وه چې و‬
‫نپٽ پالٌ پو ٶىڀ الړ ٌٖ جً نپٽ‬
‫ٍْ و جهلل ‪ ‬و وّڅ پو الٌ ٺې‬
‫ٶٍذحڄ جً نپٽ ً‪٢‬څ و ًٌْحچٌ جً‬

‫‪255‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و ىٯٌب و ڂُوًجچٌ پو ًؾٌو ٍّٖ‪٫‬ص جًجٌېږُ‪ ،‬چو پو پٌٌّ‬

‫څهو پحٸ جً جْالڂِ ٍّٖ‪٫‬ص ؾٍګٌ‪.‬‬
‫ؾحٌُ ٺړً‪.‬‬

‫ٺٌضٍه‬ ‫جْالڂَ ضٍجچو‬

‫ٺـــحٖــٻـې! َه ٺٌضٍه ًجٍ‬ ‫وّڅ َڂٌچږ جْالڀ وٍ و وې الٌې پطنګحڄ ّـٌ‬
‫ٮــحړه ڂـــې ٺــــڃـــــٍه ًجٍ‬ ‫ڂـٌچــږ ڂٓـٿڃـحچـحڄ ّـٌ‪ ،‬ڂــٌچږ ڂـٓٿڃحچحڄ ّــٌ‬
‫چـــحْـــطـــو پــو ډذــٍه ًجٍ‬ ‫ٌخ ڂٌ ٌّ جهلل وی چې ٶحوٌ پو ىٍ ٌّ ٺحٌ وی‬
‫ډېٍه ضـــْــُ چــــ‪٧‬ــٍه ًجٍ‬ ‫ذــې ڂــػٿــو ًجٺىجٌ وٍ ذــې ڂـػٿو ًجٺىجٌ وٍ‬
‫پښې ڂې وًٍْ ًٌَ ًجٍ‬
‫ٖـــٻٍ جڂــطْـــحڄ و ڂـــكڃـــى آنـــــٍ َڂحڄ ّــٌ‬
‫ژًچــى ڂــې ذـَ ن‪ٍ٣‬ه ًجٍ‬
‫ڂـــٌچــږ ڂٓٿڃحچــحڄ ٌّ‪ ،‬ڂٌچږ ڂٓـٿڃحچــحڄ ٌّ‬
‫پــٌی ٺــطحخ ٶــٍآڄ َڂٌږ و الٌې ذـٽ ڂٗـــاټ وٍ‬
‫ڂــٽ ڂــٌ يًجپــؿـالټ وٍ‪ ،‬ڂـٽ ڂٌ يًجپؿالټ وٍ‬
‫ڂٌچږ و وې ڂٗحټ پو پٌٌ و قٵ پو الٌ ًٌجڄ ٌّ‬
‫ڂــٌچــږ ڂٓــٿڃحچـحڄ ّـٌ‪ ،‬ڂـٌچـږ ڂٓـٿڃحچحڄ ٌّ‬

‫ضر‪ٍٛ‬ه ‪ :‬و جْالڂِ ضٍجچې پٍ ځحٍ وجْې ٌّ ٖ‪ٌ ٍ٫‬جًړټ ٌٍٖ چې ىېڅ‬
‫وّنِ‪ ،‬جنالٶِ‪ ،‬جؾطڃح‪ ِ٪‬جً جوذِ پْٯحڀ چو پٍُ‪.‬‬

‫ٖ‪٫‬حٌ‬
‫‪ -۳‬و جهلل ‪ٌٞ ‬ح َڂٌچږ ىىٰ‬
‫وٍ‪.‬‬
‫‪ -۱‬ڂكڃى‪َ ‬ڂٌچږ ٌىرٍ وٍ‪.‬‬
‫‪ -۱‬ٶٍآڄ ٺٍّځ َڂٌچږ ٶحچٌڄ‬
‫وٍ‪.‬‬

‫‪256‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫‪ – ۴‬ٲِ ْرْٽ جهلل ؾيحو َڂٌچږ‬

‫الٌه وه‪.‬‬
‫‪ -۵‬و جهلل پو الٌه ٺې چ‪ٍٛ‬ش جً‬
‫ٖيحوش َڂٌچږ ىْٿو وه‪.‬‬
‫‪ ِ٪ٍٖ – ۶‬قؿحخ َڂٌچږ پص‬
‫وٍ‪.‬‬
‫‪ -۷‬جْطٷالټ َڂٌچږ ‪ُ٪‬ش وٍ‪.‬‬
‫‪ – ۸‬و جْالڂِ چړۍ ًقىش‬
‫َڂٌچږ آًٌَ وه‪.‬‬

‫ذىٺحًٌچو‬
‫ْګٍټ‪ ،‬چٌٓجٌ‪ ،‬چٍِ جً و چًٌٌ چٗو ّې‬
‫ڂٌجوً ٺحًٌټ ًٌٮطْح ضو َّحڄ ٌٌُْ‪.‬‬
‫ٺٿو ٺٿو وجْې ذى‪٪‬ڃٿٌچو و جچٓحڄ و ڂٍګ‬
‫ْرد ىځ ٺېږُ‪ .‬ذى ‪٪‬ڃٿٌچو جٶط‪ٛ‬حو ضو ىځ‬
‫َّحڄ ٌٌُْ‪ .‬پو ذىً ٺحًٌچٌ څهو ډډه ٺٌټ‬
‫و نىجٍ ‪ ‬جڂٍ ىځ وٍ‪.‬‬
‫ضر‪ٍٛ‬ه‪ :‬پو پٌٌضنَ وٌِ ٺې و چًٌٌ چٗو ِّ ڂٌجوً جْط‪٫‬ڃحټ ذى ٺحٌ‬
‫ګڼٽ ٌٍٖ چې ٌښطْح ىځ ذى ٺحٌ وٍ‪ ،‬نٌ (ٍٖجخ) چې (جڀ جپهرحتع)‬
‫وُ ٮٍذْحچٌ ټٌټ جٲٯحچٓطحڄ ًٌذحچىې ٌچګ ٺړٍ وی جً پو پٻٌچٌ نٿٹ‬
‫ّې ًٌذحچىې جنطو ٺړُ وُ‪ ،‬چٌڀ ّې چىٍ ّحو ٌٍٖ چې پو قٷْٷص ٺې‬
‫ٖحګٍوجچٌ ضو پو پټو نٌپو و وې ض‪ ٌٌٛ‬و ًٌٺٌپٌ پو ڂ‪٫‬نَ وه چې ٍٖجخ‬
‫ذى ‪٪‬ڃٽ جً ‪ َٖ ٌٍُٞ‬چىٍ‪.‬‬

‫‪257‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫وج ضرىیٿۍ یٌجَې ىٯو وُ چې و جًټ ‪ٚ‬نٱ پو کطحخ کې ٌجًړټ ٌُٖ‬

‫وُ‪ .‬جً ىٯو چې پو پٌړً کطحذٌچٌ کې ٌجًړټ ٌُٖ وُ ضٍ وٮٌ ډېٍې‬
‫ن‪ٍ٣‬چحکې جً ًٌجچًٌچکې وُ‪.‬‬

‫و جٲٯحچٓطحڄ پپحٌه و ىنىًْطحڄ ض‪٫‬ٿْڃِ جً ٺٿطٌٌُ ٲ‪٫‬حپْطٌچو ٌّ ذٽ‬

‫ن‪ٍ٣‬چحٸ پالڄ وی چې و جڂٍّٻح جً ىنىًْطحڄ پهٌج پو ڂٗطٍٸ ډًټ‬
‫پٍڂم ذٌْټ ٺېږُ‪ ،‬ىٯو ىځ پو الچىې ډًټ و ض‪٫‬ٿْځ جً و ٺٿطٌٌ پو ډګٍ‬
‫ٺې و ض‪٣‬رْٵ پو قحټ ٺې وٍ‪:‬‬
‫جڂٍّٻح ٲٻٍ ٺٌُ چې ىنىًْطحڄ ّې پو ْْڃو ٺې و پحٺٓطحڄ پو پٍضٿو‬
‫ښو جْطٍجضْژّٹ ڂٿګٍٍ ٺېىجٍ ِٖ‪ ،‬چٌ پو ىڃىې جڂٿو پحٺٓطحڄ ضو و‬
‫ٌّ ڂإٶص جً ٖٻڃڅ جؾٍْ پو ْطٍګو نٌ ىنىًْطحڄ ضو و ٌّ ذحغرحضو‬
‫جْطٍجضْژّٹ ڂٿګٍُ پو ْطٍګو ګٌٌُ‪ .‬پو ىڃىې وپْٽ جڂٍّٻح ٮٌجړُ‬
‫پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې و پحٺٓطحڄ پو چٓرص و ىنىًْطحڄ جغٍ جً ٌٌْل‬
‫َّحش ٺړُ‪ .‬ځٻو چې جڂٍّٻح و ‪٢‬حپرحچٌ پىّىه و پحٺٓطحڄ و وّنِ‬
‫ڂىجٌٌْ َېږچىه ذٌپِ‪ .‬چٌ ذحّى پو ڂٷحذٽ ٺې ّې پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې و‬
‫ىنىًْطحڄ پهٌج ښو ډېٍ نٿٹ ًًٌَټ ِٖ جً ذْح پو وًپطِ پٌْطٌچٌ جً‬
‫ن‪ْ ٌِٚٛ‬ٻطٌٌ ٺې ځحٍ پٍځحٍ ٺړجٍ ِٖ‪ ،‬ضٍ څٌ پو وجنٽ ٺې و‬
‫‪٢‬حپد و پىّىې ڂٷحذٿو ًِٖ‪.‬‬
‫پو ىڃىې جڂٿو ىنىًْطحڄ جٲٯحچِ ڂك‪ٛ‬ٿْنٌ ضو و نپٿٌ ض‪٫‬ٿْڃِ جوجًٌ‬
‫جً پٌىنطٌچٌچٌ ٮېږه نال‪ٚ‬و ٺړې جً ىٍ ٺحټ ضٷٍّرح ٌَ ضنو جٲٯحچِ‬
‫ڂك‪ٛ‬ٿْڅ پو ىنىًْطحڄ ٺې و ‪٪‬حپِ ضك‪ْٛ‬الضٌ پپحٌه ڂنٽ ٺېږُ‪ ،‬چې‬
‫ضٍ جًْو ىٿطو و جٲٯحچِ ڂك‪ٛ‬ٿْنٌ ٖڃېٍه و ٌْڃِ جق‪ٛ‬حتٌْ پٍ ذنٓټ‬
‫پنځٌ ًٌَ ضنٌ ضو ٌْېىپې وه جً وٮو ٖڃېٍه پو ىڃىٮو ضنحْد ىٍ ٺحټ‬

‫‪258‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫چٌٌه ىځ پٌړېږُ‪ ،‬چې و ًنص پو ضېٍېىپٌ ذو وٮو ٖڃېٍه پٓګٌچٌ ًٌَ‬

‫ضو ٌْېږُ جً و وًپص ٌّه َّحضو ذٍنو جوجٌې ذو ذْح و ىڃىٮٌ نٿٻٌ‬
‫پهٌج جوجٌه ٺېږُ‪.‬‬
‫و وې ضٍڅنګ جڂٍّٻح پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې و ىنىُ ژذې جً ٺٿطٌٌ و‬
‫نپٍېىً پپحٌه ىځ ښو جْحِْ جً پٍجنو َڂْنو ذٍجذٍه ٺړې وه‪ .‬جً ىٯو پو‬
‫جٲٯحچٓطحڄ ٺې و جڂٍّٻح و ڂٿګًٍ پهٌج و پٓګٌچٌ ضٿٌېًُچِ چېنٿٌچٌ‬
‫پٍجچٓطٽ جً پو ىٯٌ ٺې پو َّحضو پْڃحچو و ىنىُ ٺٿطٌٌ جً ژذې و ڂٌجوً‬
‫نپًٍټ وُ‪.‬‬
‫ىڃىج جًِ ضٷٍّرح و جٲٯحچٓطحڄ و ښحًٌچٌ ډېًٍ نٿٻٌ ن‪ٌٚٛ‬ح‬
‫ځٌجچحچٌ جً پېٯٿٌ و ضٿًٌُّچِ پًٍګٍجڂٌچٌ جً ىنىُ ٲٿڃٌچٌ پو الٌې‬
‫ىنىُ ژذو َوه ٺړې وه‪.‬‬
‫پو ض‪٫‬ٿْځ‪ْْ ،‬حْص جً وًپطِ جوجًٌ ٺې پو ىنى ٺې ًٌَټ ٌُٖ نٿٹ‪،‬‬
‫جً پو ًپِٓ ْ‪٣‬كو و ىنىُ ٲٍىنګ نپٍېىج جٲٯحچٓطحڄ ٺې و ىنى و‬
‫ىٍ ډًټ ٲ‪٫‬حپْص پپحٌه پٍجنو َڂْنو ذٍجذًٍُ‪ .‬جً جټٻٽ ٺېږُ چې‬
‫جڂٍّٻحّحڄ ذو و نپٿې ڂحضې پو ‪ٌٌٚ‬ش ٺې نپٽ نالٲص پو ٌّ ډًټ‬
‫ىنىًْطحڄ ضو ًٌْپحٌُ‪ .‬ځٻو چې ىنىًْطحڄ پو ْْحِْ پكح‪ ٤‬پو‬
‫جٲٯحچٓطحڄ ٺې وپچٓپِ جً پو ٲٍىنګِ جً جٶط‪ٛ‬حوُ پكح‪ ٤‬و وې ٺحٌ‬
‫ًړضْح پٍُ‪ .‬جً ىځ پو ْْڃو ٺې پو چْڅ جً پحٺٓطحڄ ٍْه و جنطالٰ پو‬
‫جڂٿو پو جڂٍّٻح ٍْه جْطٍجضْژّٻو وًْطِ پٍُ‪.‬‬
‫وج ټٌټ و وې ‪٪‬حڂٽ ګٍځِ چې ىنىًْطحڄ پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې ض‪٫‬ٿْڃِ‬
‫جً کٿطٌٌُ ٲ‪٫‬حپْطٌچو ًپٍُ‪ ،‬جً و جٲٯحچٓطحڄ و ض‪٫‬ٿیځ پو ْېٻٌپٍُّه‬
‫(ذې وّنو) ٺٌپٌ ٺې پو جڂٍّٻح ٍْه الِ ٌّ ٺړُ‪ ،‬ضٍ څٌ پو ْْڃو ٺې و‬
‫ىٯو جْالڀ پو ًٌجؾېىپٌ ٺې ڂٍْطو ًٺړُ چې ‪RAND Corporation‬‬
‫ّې و ‪ Civil democratic Islam‬پو قْع نٌذٌچو ًّنِ‪.‬‬

‫‪259‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پو ضېًٍ ذكػٌچٌ کې ٍٖـ ٌُٖ ً‪ْ٫ٞ‬ص ضو پو پحڀ ٍْه جًِ نرٍه پو‬
‫ْْڃو جً جٲٯحچٓطحڄ ٺې ؾيحوُ ٶْحوضٌچٌ ضو ٌجؾ‪ ٩‬ٺېږُ چې څنګو و‬
‫ؾګړې جً پٌځِ ڂٷحًڂص ضٍ څنګ پو ‪٪‬ٿڃِ‪ ،‬ٲٍىنګِ‪ ،‬ٲٻٍُ جً‬
‫ْْحِْ ډګًٍچٌ ٺې ىځ و وښڃڅ و ضٌ‪ ٌْ٢‬ڂٷحذٿو ًٺړُ‪ ،‬جً پو وٮٌ‬
‫ټٌپٌ ډګًٍچٌ ٺې و جْالڂِ ذىّٿٌچٌ و پٍپٌ ‪٪‬ڃٿِ ىڅې ًٍٖ‪ ٨‬ٺړُ‪،‬‬
‫چې وج ٺحٌ ىځ پو ىڃحٮو جچىجَه ٺٌٌٖٗچٌ‪ ،‬ڂ‪ٛ‬حٌّٳٌ جً و پالچٌچٌ و‬
‫ؾٌړًپٌ پپحٌه و ڂٓٿكې ڂرحٌَې پو ‪ٚ‬ٱ جً ڂنٌٓذْنٌ ٺې و‬
‫ٖه‪ْٛ‬طٌچٌ ًٌَپٌ ضو ‪ًٌٍٞ‬ش پٍُ‪.‬‬
‫پو ٮٍخ جً و ىٯو پو ڂٿګًٍ ٍْه پو وې ْْڃو ٺې ٺٗڃٻٕ جًږو‬
‫ضحٌّم پٍُ جً پو ٌجضٿٌچٻِ ٺې ذو ىځ پو ڂهطٿٳٌ ٖٻٿٌچٌ ضٍ ډېٍه ًنطو‬
‫وٮو ؾګړه ًٌجچو ًُ‪ .‬چٌ و وې پپحٌه چې ؾيحوُ ‪ٚ‬ٱ پو ځحڄ ٺې و‬
‫ڂرحٌَې و وًجڀ ًړضْح پْىج ٺړُ ذحّى الچىې ٺحًٌچٌ ضو ؾىُ ضٌؾو‬
‫ًٺړُ‪:‬‬

‫و ڂؿحىىّنٌ و ْْحِْ جً ٲٻٍُ ًٌَچې جً و ٮٍخ پو وٌْْٓ جً‬

‫ضٌ‪ ٌْ٢‬څهو و ىٯٌب و نرًٍپٌ پو ڂن‪ ٌٌ٧‬وې وجْې ٺطحذٌچو ًپْٻٽ‬
‫ِٖ چې پو ىٯٌ ٺې و وښڃڅ و ضٌ‪ ٌْ٢‬و ىٍ جړنېُې پېژچګٿٌۍ ضٍ‬
‫څنګ و ؾيحو ٺړچالٌې‪ ،‬جىىجٰ‪ ،‬و نپٽ ڂٿص و ن‪ٌْٚٛ‬حضٌ پېژچىټ‬
‫جً و ْْڃې و ىېٌجوًچٌ جً ګحًچډٌّ ىېٌجوً ىٯو جٌجوې جً ٲ‪٫‬حپْطٌچو‬
‫چې و جٲٯحچٓطحڄ پو جړه ېې پٍُ ىځ ضٌ‪ْٞ‬ف ٌٖې ًُ‪.‬‬
‫وٮو ٺطحخ ذحّى پو پٌٌه وٶص ٍْه جړًچى ڂٌ‪٪ٌٞ‬حش ڂؿحىىّنٌ ضو پو‬
‫ْحوه ژذو ًړجچىې ٺړُ‪ .‬ٺطحذٌچو ذحّى پو ؾْرِ ٺچو (ْحُّ) چحپ ِٖ‬
‫جً پٌْطٽ ّې و ٌّه ٲٻٍُ چ‪ٛ‬حخ پو قْع و ٶْحوش پهٌج پٍ‬

‫‪260‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ڂؿحىىّنٌ الَڂې ًګٍځٌټ ِٖ‪ .‬ضٍ څٌ ڂؿحىىّڅ و پٌٌه ْْحِْ‬

‫ذ‪ٍْٛ‬ش پو ٌڼح ٺې نپٿو ؾيحوُ ڂرحٌَه پٍڂم ذٌځِ‪ .‬جً و وښڃڅ و‬
‫ضرٿْٯحضٌ ښٻحٌ چو ِٖ‪.‬‬

‫و جٲٯحچٓطحڄ پو ڂيڃٌ ژذٌ ٺې وې و ٮٍخ و ٲٻٍُ جً ًٌجچِ (ًٌقِ)‬

‫ؾګړې پو جړه چې و پٌځِ ؾګړې ضٍ څنګ پو ذېالذېٿٌ ٖٻٿٌچٌ ًٌجچو‬
‫وه ٺطحذٌچو ًپْٻٽ ِٖ‪ ،‬جً و ٶْحوش پو پٌٌُ وې ڂؿحىىّڅ و ىٯٌ پو‬
‫پٌْطٿٌ ڂٻٿٱ ِٖ‪ .‬جً ىځ وې پو ٮٍخ ٍْه و ٲٻٍُ ؾګړې پو ىٻٿو‬
‫وٌٌْچو‪ًّ ،‬نحًې‪ ،‬ذْحچْې جً قٷحّٵ پو ‪ٌٚ‬ضِ ٖٻٽ ضٍضْد ٺړټ ِٖ جً‬
‫و ڂؿحىىّنٌ پو ڂنځ ٺې وې نپحٌه ِٖ‪ ،‬ضٍ څٌ ىٯٌب پو ښو ډًټ و‬
‫وښڃڅ پو پالچٌچٌ نرٍ ِٖ‪ ،‬جً و ڂٷحذٿې پپحٌه ّې پو ځحڄ ٺې ًړضْح‬
‫پْىج ٺړُ‪.‬‬

‫و وّنِ ڂىجٌٌْ پو چ‪ٛ‬حخ ٺې وې پو ىٍه وٌؾو (‪ٚ‬نٱ) ٺې الچىې‬

‫ڂ‪ٟ‬حڂْڅ ج‪ٞ‬حٲو ٺړجٍ ِٖ‪:‬‬

‫ٍْْز جپنرِ ىٯو ڂرحٌٸ ‪٪‬ٿځ وٍ چې و جْالڀ و پْٯڃرٍ‪ ‬و ٖه‪،ِٛ‬‬

‫جؾطڃح‪ْْ ،ِ٪‬حِْ‪ ،‬پٌځِ‪ ،‬ضٍذٌُْ‪ ،‬ضٍّٗ‪ ،ِ٫‬جنالٶِ جً ض‪٫‬رىُ‬
‫ژًچى ‪٪‬ڃٿِ جً ض‪٣‬رْٷِ چٷٗو ًړجچىې ٺٌُ‪ .‬جً ىٯو ‪ٍّ٢‬ٷو جً ضګالٌه‬
‫ًٌښحچو ٺٌُ چې پْٯڃرٍ‪ ‬څنګو و ؾٍُّز جپ‪ٍ٫‬خ پو چحپٌْطٌ‪،‬‬
‫چحڂن‪٧‬ڃٌ‪ ،‬ٮٍْ ْْحِْ‪ ،‬چحوجًٌ‪ٖ ،‬حړً جًٖډپٌ جًْېىًچٻٌ څهو و‬
‫ټٌپې چړۍ پپحٌه و جچٓحچْص‪ ،‬ٶْحوش‪٪ ،‬ٿځ جً ضڃىڄ جْطحيجڄ ؾٌړ ٺړټ‪.‬‬

‫‪261‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و ضأْٱ ځحی وی چې وٮو ڂرحٌٸ ‪٪‬ٿځ ضو َڂٌچږ پو وّنِ چ‪ٛ‬حخ ٺې‬

‫ڂنحْد ځحٍ چىٍ ًٌٺړ ٌٍٖ‪ .‬جً ٺو ًٌٺړ ٌٍٖ ىځ وٍ چٌ و ‪٪‬ڃٍ پو‬
‫وجْې ڂٍقٿو ٺې پٌْطٽ ٺېږُ چې ‪٢‬حپد ال و ‪٪‬ٷٽ جً جوٌجٸ و‬
‫پٌنٌجپِ ىٯې ڂٍقٿې ضو چو ًُ ٌْېىپَ چې پو وٮو ‪٪‬ٿځ څهو و ځحڄ‬
‫پپحٌه و ژًچى ٌّه چٷٗو ؾٌړه ٺړُ‪.‬‬
‫وٮو ڂرحٌک ‪٪‬ٿځ ذحّى و َوه ٺړې پو پٌړً وٌؾٌ پکو‪ :‬و جقحوّػٌ پو‬
‫وًٌه کې جً ّح ضٍ ىٯې ٌّ ٺحټ و ڂهو ضىٌّّ ِٖ‪.‬‬

‫پو ډېٍې ڂٌوې ٌجىْٓې پٻو څنګو چې پو ‪٪‬ڃٿِ ډًټ ْْحِْ چ‪٧‬حڀ پو‬
‫ًجٶ‪ ِ٫‬ڂٓٿڃحچحچٌ څهو جنېٓطٽ ٌٍٖ جً و ْْٻٌپٍ ‪٪‬نح‪ ًٍٚ‬پو الِ‬
‫ٺې ًٌٺړ ٌٖی وی‪ ،‬ىڃىج ډًټ ّې ض‪ ٌٌٛ‬جً ڂ‪ٟ‬ڃٌڄ ىځ پو وّنِ جً‬
‫وچْحًُ وًجړً چ‪ٛ‬حذٌچٌ څهو ًېٓطٽ ٌٍٖ وٍ‪.‬‬
‫پو ىڃىې جڂٿو و ډېًٍ ڂالّحچٌ جً ‪٪‬ٿڃحؤ پو يىڅ ٺې ىځ وج نرٍه چو وه‬
‫پٍضو چې وچْحًُ جً ْْحِْ ٶْحوش ىځ و ڂ‪٫‬نٌُ جً ًٌقحچِ ٶْحوش‬
‫ضٍڅنګ و ‪٪‬ٿڃحؤ جً وّنىجًٌ نٿٻٌ قٵ وٍ‪ .‬وٮو قٵ پو ٶٍجڄ ٺې و‬
‫(‪ٚ‬حپكْنٌ) ښٌوټ ٌٍٖ وٍ‪.‬‬
‫ٌٌْټ جهلل ‪ ‬جً ٌجٖىّڅ نٿٳحء ىځ و ڂٓؿى جڂحڂحڄ ًټ‪ ،‬جً ىځ و وًپص‬
‫ڂٍٗجڄ جً و پٌځ ٍْ پښٻٍجڄ‪ .‬ىٯٌب ‪٪‬ڃالً جڂص ضو وج ًٌښٌوپې ًه‬
‫چې وّنِ جً ْْحِْ ٶْحوش وًجړه و ‪ٚ‬حپكْنٌ قٵ وٍ‪.‬‬
‫ًًٌْطو ذْح و چحڂ‪٣‬ٿٌذٌ ٍٖجّ‪ ٌ٣‬جً قحالضٌ پو جڂٿو و وّنِ جً ْْحِْ‬
‫ٶْحوش ضٍڂنځ ذېٿطٌڄ ٌجٮَ‪ ،‬جً پو وٮو ډګٍ ٺې و جْالڀ پو ڂنيؽ څهو‬
‫جچكٍجٰ ٌجڂنځطو ٌٖ‪ .‬وٮو جچكٍجٰ ذو ىٯو ًنص ٺې پو ڂنځو ځِ چې‬
‫(‪ٚ‬حپكْنٌ) ضو ذْح ًًٌپٌىٌپَ ِٖ چې ْْحِْ ٶْحوش و وًب قٵ‬
‫وٍ‪ ،‬جً و وې قٵ و ضٍالْو ٺٌپٌ پپحٌه ذحّى ڂرحٌَه ًٺړُ‪ ،‬ضٍڅٌ ّې و‬
‫ڂٳٓىً (ْْٻٌپٍ) ‪٪‬نح‪ ًٍٚ‬پو الْو ذېٍضو ٌج ًذحِْ‪.‬‬

‫‪262‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و ڂ‪٫‬ح‪ ٍٚ‬ٺٳٍ و جٖٻحپٌ جً جچٌج‪ٌ٪‬چو پېژچىټ پو ذې ‪٪‬ٿڃو ڂٓٿڃحچحچٌ‬

‫ٺې و وې ‪٪‬ٿص ګٍځِ چې نٿٹ و ڂ‪٫‬ح‪ ٍٚ‬ٺٳٍ پو پٌڂٌ ٺې پٍ ېٌځِ‪.‬‬
‫وٮې ڂٌ‪ ٨ٌٞ‬ضو ٶٍآڄ ٺٍّځ ىځ پٌٌه ضٌؾو ٺړې وه‪ .‬ٺو و ٶٍآڄ ‪ٍّ٢‬ٷې‬
‫جً ڂنيؽ ضو ًٺطٽ ِٖ چٌ ًذو ًّنٌ چې ٺو ٶٍآڄ ٺٍّځ پو ٌّې نٌج‬
‫ڂٓٿڃحچحچٌ ضو جّڃحڄ جً و ىٯو ضٷح‪ٞ‬حًې ًٌڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺٌُ چٌ پو ذٽ پٌٌُ‬
‫ًٌضو ٺٳٍ‪ ،‬و ٺٳٍ جچٌج‪ ٨‬جً جٖٻحټ جً پو ىٯو څهو و ځحڄ ْحضٿٌ ‪ٍّ٢‬ٷې‬
‫جً و ٺٳٍ ڂٳحْى ىځ ًٌڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺٌُ‪.‬‬
‫ٶٍآڄ و نپٽ چًُټ پو َڂحچو ٺې و ىٯې َڂحچې و ٺٳٍ ټٌټ جچٌ‪ ٨‬جً‬
‫جٖٻحټ ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺړُ وُ‪ .‬و ّيٌوً ٺٳٍ‪ ،‬و چ‪ٛ‬حٌجؤ ٺٳٍ‪ ،‬و ‪ٚ‬حذثْنٌ‬
‫ٺٳٍ‪ ،‬و ڂٍٗٺحچٌ ٺٳٍ‪ ،‬و قحٺڃْص ٺٳٍ‪ ،‬و ‪٪‬رحوش ٺٳٍ‪ ،‬و جْط‪٫‬حچص‬
‫ٺٳٍ‪ ،‬و چًٌ ٺٳٍ‪ ،‬و ڂكرص ٺٳٍ‪ ،‬و ڂٌالش ٺٳٍ‪ ،‬و چٳحٴ ٺٳٍ جً چٌٌ‬
‫ذېالذېٽ ډًپٌ چو ّ ې ښو پو ضٳ‪ْٛ‬ٽ ٍْه و ڂػحپٌچٌ پو ذْحچٌپٌ يٺٍ ٺړُ‬
‫وُ‪.‬‬
‫ٶٍآڄ ٺٍّځ چو ٌّجَې وج چې و ٌٌْټ جهلل‪ ‬و َڂحچې و ٺٳٍ جچٌج‪ ٨‬ڂ‪ٍ٫‬ٲِ‬
‫ٺړُ وُ‪ ،‬ذٿکې و پهٌجچٌْ جڂطٌچٌ پٻو و چٌـ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ و جڂص‬
‫ٺٳٍ‪ ،‬و جذٍجىْځ ‪٪‬ٿْو جپٓالڀ و جڂص ٺٳٍ‪ ،‬و ىٌو‪ٚ ،‬حپف‪ْ٫ٖ ،‬د‪،‬‬
‫پٌ‪ ،٠‬ڂٌَْ جً چًٌٌ پْٯڃرٍجچٌ ‪٪‬ٿْيځ جپٓالڀ و ٶٌڂٌچٌ ٺٳًٍچو جً و‬
‫ىٯٌب ٺٳٍُ والّٽ ّې ىځ ښو پو ضٳ‪ْٛ‬ٽ ٍْه و وې پپحٌه ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺړُ‬
‫چې ڂٓٿڃحچحڄ ضٍې ځحڄ ًْحضِ‪ ،‬جً و ىٯٌب پو ٍْچٌٖص جنطو چو ِٖ‪.‬‬
‫پو ىڃىې ډًټ و جْالڀ ‪٪‬ٿڃحؤ پو نپٿٌ نپٿٌ ًنطٌچٌ ٺې و ٺٳٍ جً‬
‫ګڃٍجىۍ ذېالذېٽ ډًپٌچو جً و ىٯٌب ٺٳٍُ جً ګڃٍجىحچو ٲٿٓٳې یې‬
‫جڂص ضو ًج‪ٞ‬ف ٺړې جً ٌوًچو ّې ًٌذحچىې پْٻٿِ وُ چې پىې پړ ٺې‬
‫ڂٍضىجڄ‪َ ،‬چىّٷحڄ‪ ،‬چنګُّْحڄ‪ ،‬نٌجٌؼ‪ ،‬ڂٍؾثو‪ ،‬ؾيڃْو‪ ،‬ٶىٌّو‪،‬‬
‫ًٌجٲ‪ً ،ٝ‬ؾٌوّحڄ‪ ،‬قٿٌپْحڄ‪ ،‬ذحذْحڄ‪ ،‬ذيحتْحڄ‪ ،‬يٺٍُ ‪٢‬حتٳو (ىٯو چې‬

‫‪263‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و جٍّجڄ جً و پحکٓطحڄ پو ذٿٌچٓطحڄ کې جًِْ جً و جْالڀ و جقکحڂٌ جً‬

‫‪٪‬رحوجضٌ پٍ ځحی ّې ځحڄ ضو یٌجَې و یٌ څٌ يکًٍچٌ ویڅ ؾٌړ کړی‬
‫وی)‪ ،‬ٶحوّحچْحڄ جً چٌٌ ٌجځِ‪.‬‬
‫و ٺٳٍ جً ګڃٍجىۍ َجړه جٖٻحټ ښو پو ضٳ‪ْٛ‬ٽ ٍْه جڂص ضو ًج‪ٞ‬ف ٌُٖ‬
‫وُ‪ ،‬نٌ ڂٗٻٽ جًِ پو وې ٺې وٍ چې و ڂ‪٫‬ح‪ ٍٚ‬ٺٳٍ ډًپٌچو جً‬
‫ٲٿٓٳې چې پو چٌٌّ چٌڂٌچٌ جً ٶحپرٌچٌ ٺې ٌجڅٍګنىې ٌٖې وُ جً‬
‫جڂص ّې و جذٌ جپكٓڅ ‪٪‬ٿِ چىًُ (ٌقڃو جهلل) پو ًّنح و ٌّ جؾطڃح‪ِ٪‬‬
‫جٌضىجو پو ګٌجښ ٍْه ڂم ٺړٍ وٍ پو پٌٌه جً ًج‪ٞ‬ف ٖٻٽ و ‪٪‬ٿڃحؤ‬
‫پهٌج پو ض‪٫‬ٿْڃِ چ‪ٛ‬حخ ٺې چىُ ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٌُٖ‪.‬‬
‫و ڂ‪٫‬ح‪ ٍٚ‬ٺٳٍ ډًپٌچو پٻو ٺڃٌچُْڀ‪ ،‬ٺپْټحپُْڀ‪ ،‬پْرٍجپُْڀ‪،‬‬
‫ډّڃٌٺٍجِْ‪ ،‬ڂحډٌچُْڀ‪ ،‬چٗنٿُْڀ‪ ِ٫ًٞ ،‬ٶٌجچْڅ جً ګٿٌذالُّېٗڅ ضٍ‬
‫پهٌجچٌْ ٺٳًٍچٌ ډېٍ ن‪ٍ٣‬چحٸ وُ‪ .‬ځٻو چې پهٌجچٌْ ٺٳًٍچٌ ْحوه‬
‫جٖٻحټ وٌپٌوټ جً ٌّجَې ذو پو ض‪٫‬رّىُ جً ض‪ْ ٌٌُّٛ‬حقو ٺې ڂكىًو‬
‫ًټ‪ .‬نٌ وجًْنِ ٺٳٍ جچٌج‪ ٨‬و جچٓحچِ ژًچى ټٌټ جړنٌچو پکو ْْحْص‪،‬‬
‫چ‪٧‬حڀ‪٪ ،‬ٷحّى‪ ،‬جنالٴ‪ ،‬جٶط‪ٛ‬حو‪ ،‬ضڃىڄ جً ىٍ څو پو نپٿو ٮېږه ٺې‬
‫چِْٓ‪ .‬جً ضٍ وې ىځ ن‪ٍ٣‬چحٺو نرٍه وج وه چې وٮو ډًټ ٺٳًٍچو نٿٹ‬
‫نپٽ ځحڄ ضو و ٺٳٍ پو ‪ٚ‬ٳص جً چحڂو چو ًٌذٌپِ‪ ،‬ذٿکې و ضٍٶۍ‪ ،‬ضڃىڄ‪،‬‬
‫چړٌّجپطٌخ‪٪ ،‬ىجپص‪ ،‬ڂٓحًجش جً جچٓحچْص پو چٌڂٌچٌ ّې ًٌذٌپِ‪،‬‬
‫چې ‪٪‬حڀ نٿٹ و وٮٌ ٖ‪٫‬حًٌچٌ جً ج‪٣ٚ‬القحضٌ پو قٷْٷِ ڂىپٌټ جً‬
‫ڂ‪٫‬نَ چو پٌىېږُ‪ .‬جً ىڃىٮو ًؾو وه چې پو ڂٿٌْچٌچٌ ڂٓٿڃحچحڄ ٺٿو‬
‫ځحڄ و ٺڃٌچُْڀ ٮېږې جً ٺٿو ىځ و ڂحډٌچُْڀ‪ ،‬پْرٍجپُْڀ‪ ،‬وّڃٌٺٍجْۍ‬
‫جً ىٌْڂنُْڀ ٮېږې ضو ًٌٮٌٌځٌُ جً ذْح ىځ ځحچٌچو ڂٓٿڃحچحڄ ذٌپِ‪.‬‬
‫پىې ىٻٿو ؾيحوُ جً جْالڂِ قٍٺطٌچٌ ضو پو ٺحٌ وه چې و ٶٍآڄ کٍّځ‬
‫و ‪ٍّ٢‬ٷې ڂ‪٣‬حذٵ و وې َڂحچې و ٺٳٍ ټٌټ جٖٻحټ جً جچٌج‪ ٨‬چٌُ ڂٓٿڃحڄ‬
‫چٓٽ ضو و ض‪٫‬ٿْڃِ چ‪ٛ‬حخ‪ ،‬ڂ‪٣‬رٌ‪٪‬حضٌ جً پو چًٌٌ ذېالذېٿٌ الًٌ‬

‫‪264‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ًٌڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺړُ‪ .‬جً ىځ یې و ٌوپٌ پپحٌه پٍجنې پْٻنې ًِٖ‪ ،‬ضٍ څٌ و‬

‫ڂٓٿڃحچحچٌ جًْنِ جً ٌجضٿٌچٻِ چٓٿٌچو و ڂ‪٫‬ح‪ ٍٚ‬ٺٳٍ پو ن‪ ٍ٣‬څهو‬
‫ًْحضٽ ِٖ‪ .‬جً ٺو وجْې ًچِٗ چٌ ډېٍ نٿٹ ذو پو ڂٓٿڃحچۍ ٺې ٺحٲٍ‬
‫ًُ‪ ،‬نٌ وًب ذو ال پو ځحڄ نرٍ ىځ چو ًُ چې ٺحٲٍ ٌُٖ وُ‪.‬‬

‫و جْالڂِ قٍٺطٌچٌ جً ڂؿحىىّنٌ پو پٌٌُ وې پو نپٿٌ چ‪ٛ‬حذٌچٌ ٺې و‬

‫ٮٍخ پو ْْحِْ‪ ،‬جْط‪٫‬ڃحٌُ‪ ،‬پٌځِ‪ ،‬جٶط‪ٛ‬حوُ‪ ،‬جنالٶِ ؾنحّطٌچٌ‬
‫جً ‪٦‬ٿڃٌچٌ پٍوه پٌٌضو ٺړجٍ ِٖ‪ ،‬ضٍ څٌ و ٮٍذْحچٌ ىٯو ؾنحّحش چې و‬
‫جْالڂِ ىېٌجوًچٌ و جْط‪٫‬ڃحًٌپٌ جً پٍ ڂٓٿڃحچحچٌ و نپٿې ڂٓطٷْڃې‬
‫جً ٮٍْ ڂٓطٷْڃې ًجٺڃنۍ پو ًنص ٺې ّې ضٍٍْه ٺړُ وُ ذٍذنډ ِٖ‪.‬‬
‫ىٯو ټٌټ ؾنحّحش ذحّى ذٍذنډ ٺړجٍ ِٖ چې جچګٍُّجچٌ پو آْْح کې‬
‫ٲٍجچٌّٓحچٌ‪ ،‬جّټحپْحّحچٌ جً ىٓپحچٌّحچٌ پو نپٿٌ نپٿٌ ًنطٌچٌ ٺې پو‬
‫جْالڂِ جٲٍّٷح کې‪ًٌْ ،‬حچٌ پو ڂنځنۍ جْْح کې‪ ،‬جً جڂٍّٻح ّحچٌ پو‬
‫ټٌپو وچْح ٺې پٍ ڂٓٿڃحچحچٌ ضٍٍْه ٺړُ وُ‪.‬‬
‫ىڃىج ډًټ ذحّى ىٯو پالچٌچو ىځ ذٍذنډ ِٖ چې څٍچګو جڂٍّٻح ٮٌجړُ و‬
‫نٿْؽ‪ ،‬ڂنځنۍ آْْح جً چًٌٌ جْالڂِ ىېٌجوًچٌ َېٍڂې جً ‪٢‬رْ‪ِ٫‬‬
‫ڂٌجٌو ضٍ نپٽ ٺنټًٍټ الچىې ٌجًپِ‪ ،‬ٺو څو ىځ پىې الٌه ٺې و‬
‫ڂْٿٌْچٌچٌ جچٓحچحچٌ و ًّنٌ ذيٌپٌ ضو ‪ًٌٍٞ‬ش ىځ پېښ ِٖ‪.‬‬
‫و ٮٍخ و ؾنحّحضٌ پو ْٿٓٿو ٺې ذحّى وج ىځ ضٍّٗف ِٖ چې جڂٍّٻح جً‬
‫جًٌپح څنګو و ّيٌوً پو ٍٖ څهو ځحڄ نال٘ ٺړ‪ ،‬جً پو ٲٿٓ‪ْ٣‬څ ٺې‬
‫ّې و ٌّ ّيٌوُ وًپص پو ؾٌړًپٌ ىٯٌب و ڂٓٿڃحچحچٌ پو جًږً‬
‫ًٌْپحٌه ٺړټ‪.‬‬
‫و ٮٍخ و ؾنحّحضٌ پو ْٿٓٿو ٺې ذحّى و ڂٿګًٍ ڂٿطٌچٌ و جوجٌې جً و‬
‫جڂنْص و ٌٌٍٖ ىٯو ټٌټ ؾنحّحش ٌجًْپړټ ِٖ چې پو ضېًٍ ٖپېطٌ‬

‫‪265‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٺٿٌچٌ ٺې ّې و ٲٿٓ‪ْ٣‬څ‪ ،‬ٺٗڃٍْ‪ ،‬ٶرٍ٘ جً چًٌٌ جْالڂِ ىېٌجوًچٌ‬

‫پو ىٻٿو و ڂنٳِ ڂٌجٶٳٌ پو پٍپٌ ٍْه ضٍ ٍْه ٺړُ وُ‪.‬‬
‫و وٮٌ ټٌپٌ ؾنحّحضٌ پو څېړپٌ جً ٌجْپړپٌ ڂٓٿڃحچحچٌ ضو و ٮٍخ و‬
‫‪٪‬ىجپص‪ ،‬ڂٓحًجش‪ ،‬ډّڃٌٺٍجْۍ جً ضڃىڄ قٷْٷِ څېٍه ًٌښٻحٌه‬
‫ٺېږُ‪ ،‬جً ڂٓٿڃحچحڄ پىې پٌىېږُ چې ٮٍذْحڄ و وًب وًْطحڄ وُ جً‬
‫ٺو ّې وښڃنحڄ؟ جً ىځ وج چې و جڂٍّٻح پو پٌٌُ ډُّجّڅ ٌٍٖ‬
‫‪( Civil democratic Islam‬ڂطڃىڄ ډّڃٌٺٍجضْٹ جْالڀ) قٷْٷِ‬
‫جْالڀ وٍ جً ٺو و ٺٳٍ ٌّ ذٽ ڂحډټ وی چې و جْالڀ پو چحڂو ّې ڂ‪ٍ٫‬ٲِ‬
‫ٺٌُ؟‬
‫پىې پړ ٺې ذحّى و ٌَګٌچٌ ىٯٌ ٮٍذِ چحوًپطِ ڂإْٓحضٌ ؾنحّحش ىځ‬
‫ذٍذنډ ٺړجٍ ِٖ چې و ؾحٌْْۍ‪ ،‬ڂحپِ جنطالٌْچٌ‪ ،‬جنالٶِ ٲؿحّ‪ٌ٫‬‬
‫و نپًٍپٌ‪ ،‬پو ڂٓٿڃحچو چړۍ ٺې و پٌېىپِ ٮٍذِ ٲٍىنګ و چًٍٗپٌ جً‬
‫ڂْٓكْص ضو و و‪ٌ٪‬ش پو ٖٻٽ ٺې ّې ضٍ ٍْه ٺٌُ‪.‬‬
‫وٮو ڂإْٓې پو ڂؿڃٌ‪ٖ ِ٪‬ٻٽ و ٮٍخ ٌّ چح پٌځِ پښٻٍ وٍ چې و‬
‫ًْٿې پو جْط‪٫‬ڃحټ پٍضو و جْالڂِ چړۍ و چٌْپٌ پو چْص پو جْالڂِ‬
‫ىېٌجوًچٌ ٺې ضٍ ذېالذېٿٌ چٌڂٌچٌ جً ‪٪‬نٌجچٌچٌ الچىې ٺحٌ ٺٌُ‪.‬‬

‫ٌّه ڂيڃو ً‪ْ٦‬ٳو چې ؾيحوُ قٍٺص ىٯې ضو ډېٍه ضٌؾو چىه ٺړې ىٯو‬
‫و ڂٓٿف ؾيحو ضٍ څنګ و ٌّښطنِ جْالڀ پو پٌٌ و نٿٻٌ ڂهٿ‪ٛ‬حچو‬
‫و‪ٌ٪‬ش وٍ‪.‬‬
‫ڂؿحىىّڅ ذحّى پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې پو ٺٿٌْ‪ً ،‬پٌٓجپٌْ جً ٶٌڂٌچٌ ٺې و‬
‫ٺٳٍ پو نالٰ و ؾنګ ضٍڅنګ و‪ٌ٪‬ضِ ٺحًٌچو پٻو‪٪ :‬ڃٌڂِ وٌٌْچو‪،‬‬
‫ًّنحًې‪ ،‬جؾطڃح‪٪‬حش جً ٮٌچډې‪ ،‬ضٍذٌُْ ْْڃْنحًٌچو‪ ،‬و پًٍؾګټٌٌ پو‬
‫ًْْٿو و ٺٿٌْجپٌ ‪٪‬حڂٌ نٿٻٌ پپحٌه و ؾيحوُ جً جْالڂِ ٲٿڃٌچٌ‬
‫چڃحّٕ‪ ،‬و ځٌجچحچٌ جً و ڂٻطرٌچٌ جً ڂىٌٌْ و ىٿٻحچٌ ضٍ ڂنځ ‪٪‬ٿڃِ‬

‫‪266‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جً و ٶٍآڄ کٍّځ و ځْنې ٌٌْضٌچٌ جً ٌّ نح٘ ٖڃېٍ جقحوّػٌ و قٳ‪٥‬‬

‫ڂٓحذٷې‪ ،‬جوذِ ٮٌچډې جً و ٺٿٌْ و ځٌجچحچٌ ضٍڂنځ ڂنحْد ْپٌٌضِ‬
‫پًٍګٍجڂٌچو ىځ ضٍ ٍْه ٺړُ‪.‬‬
‫پو ىٍه جچىجَه چې و نٿٻٌ ضٍڂنځ جْالڂِ و‪ٌ٪‬ش نپٍېږُ پو ىڃحٮو‬
‫جچىجَه پو نٿٻٌ ٺې و ؾيحو جً ڂرحٌَې ڂْنو پْىجٺېږُ‪ ،‬جً و وښڃڅ و‬
‫ضرٿْٯحضٌ ضحغٍْ پو ڂنځو ځِ‪ .‬و وٮو ډًټ و‪ٌ٪‬ضِ پًٍګٍجڂٌچٌ و جؾٍجء‬
‫پپحٌه ذحّى پو ؾيحوُ ‪ٚ‬ٱ ٺې ڂؿحىى ځٌجچحڄ پو نح‪ ٌٚ‬ض‪٫‬ٿْڃِ‪،‬‬
‫ضٍذٌُْ جً و‪ٌ٪‬ضِ جْط‪٫‬ىجوًچٌ ًًٌَټ ِٖ‪ .‬جً پو ىٍه ؾريو ٺې ذحّى و‬
‫ٲٍىنګِ جً و‪ٌ٪‬ضِ چحًٌ ٌّه ٌّه ٺڃْټو ؾٌړه ِٖ چې و ذېالذېٿٌ‬
‫يًٶٌچٌ جً جْط‪٫‬ىجوًچٌ ځٌجچحڄ‪ ،‬ڂؿحىىّڅ جً ڂكٿِ ‪٪‬ٿڃحء ًٌٺې‬
‫ٮړّطٌخ ًپٍُ جً ٲ‪٫‬حپْص ًٺړُ‪.‬‬
‫پو ىٯٌ ْْڃٌ ٺې چې و ڂؿحىىّنٌ ضٍ ضٓٿ‪ ١‬الچىې وُ ذحّى و ‪ F. M‬و‬
‫ًړً ًړً ْْحًٌ ٌجډٌّګحچٌ ٲ‪٫‬حپٌپٌ ضو ضٌؾو ًِٖ چې و و‪ٌ٪‬ش پْٯحڀ‬
‫پو پٍجنو پْڃحچو ٺٌٌچٌْ جً ښځٌ ضو ىځ ًٌْېږُ‪ .‬ٺٌښښ وې ًِٖ‬
‫چې جْالڂِ ڂ‪٣‬رٌ‪٪‬حش پو ٺحٲِ جچىجَه نٿٻٌ ضو ًٌٌْټ ِٖ‪ ،‬جً پو‬
‫ىٯٌ ٺې وې پو ىٯٌ ڂٌ‪٪ٌٞ‬حضٌ پو نح٘ ډًټ ضٍٺُْ ًِٖ چې و جْالڀ‬
‫جً ڂٓٿڃحچحچٌ پو جړه و ٮٍخ ن‪ٍ٣‬چحٸ پالچٌچو څېړُ‪ ،‬جً ‪ٌ٪‬جٶد ّې‬
‫ڂٓٿڃحچحچٌ ضو ذْحچٌُ‪.‬‬
‫کو پٌٌضنِ ّحو ٌُٖ کحًٌچو ضٍٍْه کړً چٌ و ؾيحو ضٍڅنګ ذو ڂٌ و‬
‫ڂٓٿڃحچحچٌ و جّڃحڄ جً جنالٶٌ و نٌچىُ ْحضٿٌ پپحٌه ڂإغٍ و‪ٌ٪‬ش ىځ‬
‫پو ٺحٌ جچٌپَ ًُ‪ ،‬و وښڃڅ پالڄ ذو ڂٌ ٖنډ ٺړٍ ًُ‪ ،‬جً ڂٓٿڃحچحچٌ‬
‫ضو ذو ڂٌ وج نرٍه ًج‪ٞ‬ف ٺړې ًُ چې و جهلل ‪ ‬پو پٌٌُ ٌجپېږټ ٌٍٖ‬
‫جْالڀ ٌّ وّڅ وٍ‪ ،‬جً و جڂٍّٻح پهٌج ډُّجّڅ ٌٍٖ ‪Civil democratic‬‬
‫‪ ٌّ Islam‬ذٽ (ٺٳٍُ وّڅ) وٍ چې ٮٌجړُ و قٷْٷِ جْالڀ پٍ ځحٍ ّې‬
‫پو ڂٓٿڃحچحچٌ ٺې نپٌٌ ٺړُ‪ ،‬جً و ىٯو پو ًْْٿو ڂٓٿڃحچحڄ و ٮٍخ و‬

‫‪267‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫امـريكـايي اسـالم‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جْط‪٫‬ڃحٌُ ْْحْطٌچٌ پو نالٰ پو ؾيحو جً ڂرحٌَې څهو ڂنكٍٰ‬

‫ٺړُ‪ :‬ﭽﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ‬
‫ﮏ ﭼ الصف‪۸ :‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬ٺحٲٍجڄ ٮٌجړُ چې و جهلل ٌڼح (ٍّٖ‪٫‬ص) و نپٿٌ نٌپٌ پو پٌکیٌ‬
‫ڂړه ٺړُ جً جهلل و نپٿې ٌڼح پٌٌه ٺًٌچٻَ وٍ‪ ،‬ٺو څو چې و ٺحٲٍجچٌ‬
‫نٌښو چو ًُ)‪.‬‬

‫‪268‬‬
(c) ketabton.com: The Digital Library

269
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫معاصر فكري ارتداد‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و ٮٍخ پو پٌٌُ و ڂ‪٫‬ح‪ ٍٚ‬جٌضىجو و نپًٍپٌ قٍٺص پو جْالڂِ چړۍ ٺې‬

‫و جْالڀ جً ڂٓٿڃحچحچٌ پو نالٰ پو ضحٌّم کې ضٍ ټٌپٌ ن‪ٍ٣‬چحٸ قٍٺص‬
‫وٍ‪ .‬و ٮو قٍٺص و ضېٍې ٌّې چْڃې پېړۍ پو جًږوً ٺې پو ذېالذېٿٌ الًٌ‬
‫جً پو ذېالذېٿٌ ٲٻٍُ‪ْْ ،‬حِْ جً ٲٍىنګِ ًْحتٿٌ پو ڂْٿٌْچٌچٌ ڂٓٿڃحڄ‬
‫ځٌجچحڄ پو جْالڀ څهو پٍوُ ٺړټ ‪،‬جً و ٮٍذِ جپكحوُ چ‪ٍّ٧‬حضٌ پو ڂنٿٌ‬
‫ّې و ښٻحٌه ٺٳٍ ضٍ ذٍْ‪ ٬‬الچىې و جْالڀ پو نالٰ ًوًٌټ‪ .‬نٌ و ضأْٱ‬
‫ًړ نرٍه وج وه چې چو وٮو و ٮٍخ و جٲٻحًٌ جً چ‪ٍّ٧‬حضٌ ڂنٌچٻِ و‬
‫ڂٓٿڃحچحچٌ َجڂڅ وج ڂنِ چې وًب ‪٪‬ڃالً پو ٌّ ‪ٍّٚ‬ف جٌضىجو ٺې جنطو‬
‫وُ چې ٺٿو و ٺڃٌچُْڀ پو ٖٻٽ جً ٺٿو ىځ و ٮٍذِ پْرٍجپُْڀ‪،‬‬
‫ډّڃٌٺٍجْۍ جً و جهلل و وّڅ و قحٺڃْص و چو ڂنٿٌ پو ٖٻٽ ٺې وُ جً چو‬
‫ىځ وٮو ډًټ جٌضىجو ضو و جْالڀ و ٌّې َّحضې ذٍنې وّنِ ‪٪‬ٿڃحؤ پحڀ‬
‫ًٌجًښطَ وٍ‪.‬‬
‫وٮو ډًټ جٌضىجو ضو و ‪٪‬ٿڃحًً و پحڀ و چو ًٌجًًښطٿٌ ‪٪‬ٿص ٺېىی ِٖ وج‬
‫ًُ چې پو ٌّې نٌج وٮو ډًټ جٌضىجو پو وجْې پٌښٿٌ جً پېچٿٌ جٖٻحپٌ‬
‫ٺې وٍ چې و ٺٳٍ قٷْٷص ّې پو آْحچو چو ښٻحٌُ‪ .‬جً پو ذٿې نٌج َڂٌچږ‬
‫و وّنِ ڂىجٌٌْ جً چ‪ٛ‬حذٌچٌ پو ڂكطٌٍ ٺې ٲٻٍُ‪٪ ،‬ٷْىًُ جً و‬
‫ڂ‪٫‬ح‪ ًٍٚ‬ٺٳٍُ جّډّحپٌژٌّ جً چ‪ٍّ٧‬حضِ ڂٌ‪٪ٌٞ‬حضٌ ضو ىېڅ ځحٍ چىٍ‬
‫ًٌٺړ ٌٍٖ‪ ،‬چٌ ‪٢‬رْ‪ ِ٫‬وه چې ٌّه َّحضو ذٍنو و وٮٌ وّنِ چ‪ٛ‬حذٌچٌ‬
‫ٲحٌٮحڄ و ڂ‪٫‬ح‪ ٍٚ‬جٌضىجو و قٍٺص پو ضأغٍْ جً ن‪ًٍ٣‬چٌ څهو ذې نرٍه جً‬
‫ّح پږ ضٍ پږه و ىٯٌ پو جړه ذې ضٳحًضو پحضې ِٖ‪.‬‬
‫نٌ و جهلل ٖٻٍ وٍ چې پو جڂص ٺې وجْې ْطٍې ىٓطۍ‪َ ،‬ړه ٌْجچىُ‬
‫و‪ٌ٪‬ضګٍجڄ جً َڂحچې پو ٲٻٍُ جً ْْحِْ چر‪ ٝ‬نرٍ جً پٌه ‪٪‬حپڃحڄ ىځ‬
‫ٖطو چې وٮٌ ڂٓحتٿٌ ضو ّې پٌٌه ضٌؾو ٺړې‪ ،‬جڂص ّې و ڂ‪٫‬ح‪ ٍٚ‬جٌضىجو‬

‫‪270‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫معاصر فكري ارتداد‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پو قٷْٷص جً جٖٻحپٌ څهو نرٍ ٺړٍ جً پىې ىٻٿو ّې ټٌپې جْالڂِ‬
‫چړۍ ضو و ن‪َ ٍ٣‬چګٌچو ًىٿِ وُ‪.‬‬
‫پو وٮٌ ‪٪‬ٿڃحؤ څهو ٌّ ىځ (‪٪‬الڂو ْْى جذٌجپكٓڅ ‪٪‬ٿِ جپكٓنِ‬
‫جپنىًُ) و ىنىًْطحڄ و ٖٿڃې ڂْالوُ پېړۍ ْطٍ ‪٪‬حپځ‪ْ ،‬طٍګٌٌ‬
‫ٖه‪ْٛ‬ص‪ ،‬و چړۍ پو ټٌپٌ ؾٍّحچٌچٌ جً ضكٌالضٌ نرٍ جچٓحڄ ؤ‪.‬‬

‫‪٪‬الڂو ْْى جذٌجپكٓڅ ‪٪‬ٿِ جپكٓنِ جپنىًُ پو ‪۳۹۳۴‬ڂْالوُ کحټ و‬

‫ىنىًْطحڄ و جضٍپٍوّٕ و ًالّص و(ٌجتې ذٍّٿِ) و ْْڃې و (ضٻْو ٺالڄ)‬
‫و ٺٿِ و ْطٍ ‪٪‬حپځ (‪٪‬الڂو ْْى ‪٪‬رىجپكَ جپكٓنِ) پو ٺٌٌ ٺې وچْح ضو‬
‫ْطٍګې ًٮړًپې‪ .‬پالٌ ّې و ىنىًْطحڄ و جضٌ پېړٌّ و ‪٪‬ٿڃحؤ و ضًٺًٍ جً‬
‫ٌْجچكٌ پو ىٻٿو پو جضٌ ؾٿىًچٌ ٺې و (جإل‪٪‬الڀ ذڃڅ ٲِ ضحٌّم جپينى ڂڅ‬
‫جأل‪٪‬الڀ) پو چٌڀ ٌّ پٌٍ ٺطحخ ًپْٻو چې و چړۍ و ٺطحذهحچٌ پو ڂيڃٌ‬
‫ٺطحذٌچٌ څهو ګڼٽ ٺېږُ‪.‬‬
‫‪٪‬الڂو چىًُ ٌقڃس جهلل ‪٪‬ٿْو ضٍ څٌجٌپّ ٺٿنۍ پٌٌې ڂًٍؼ ‪٪‬ٿٌڀ‬
‫ًپٌْطٽ‪ .‬ٲحٌِْ‪ٍ٪ ،‬ذِ جً جچګٿِْٓ ژذې ّې َوه ٺړې جً پو پنځو پّ‬
‫ٺٿنۍ ٺې ّې پو ‪ ۳۹۱۹‬ڂْالوُ و چىًز جپ‪٫‬ٿڃحء پو وجٌجپ‪٫‬ٿٌڀ څهو و‬
‫قىّػٌ وًٌه ًٺړه‪ًًٌْ .‬طو ّې پو ‪٪‬الڂو (جقڃى ‪٪‬ٿِ الىٌٌُ) ٌقڃس جهلل‬
‫‪٪‬ٿْو څهو پو الىٌٌ ٺې و ضٳٍْٓ ‪٪‬ٿځ قح‪ٚ‬ٽ ٺړ جً ىځ ّې و (وٌّذنى) پو‬
‫وجٌجپ‪٫‬ٿٌڀ ٺې پو ‪٪‬الڂو (قْٓڅ جقڃى ڂىچِ) ٌقڃس جهلل ‪٪‬ٿْو څهو و‬
‫قىّػٌ جً ضٳٍْٓ َوه ٺړه ًٺړه‪.‬‬
‫‪٪‬الڂو چىًُ پو (‪۳۹۶۳‬ڀ) څهو ضٍ (‪۳۹۹۹‬ڀ) ی‪٫‬نې و وه ضٍ ًٲحضو پٌٌې‬
‫و چىًز جپ‪٫‬ٿڃحء و وجٌجپ‪٫‬ٿٌڀ ٌتّْ ؤ‪ .‬و جْالڂِ ٲٻٍ جً و جْالڂِ چړۍ و‬
‫ڂيڃٌ ڂٌ‪٪ٌٞ‬حضٌ پو جړه ّې ضٍ جضْحؤ ډېٍ ٺطحذٌچو جً پو ْٿګٌچٌ ڂٷحپې‬
‫چحپ ٌٖې وُ‪.‬‬

‫‪271‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫معاصر فكري ارتداد‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫‪٪‬الڂو چىًُ و ‪ٍ٪‬ذِ جً جْالڂِ چړۍ ډېًٍ ڂؿٿٌضو پْٻنې ٺړُ جً و‬

‫چړۍ و پٌٌّ ‪٪‬ٿڃِ ڂٍجٺًُ جً ټٌپنٌ ٌتّْ جً ّح ٮړۍ پحضې ٌٍٖ چې‬
‫ځْنې ّې پو الچىې ډًټ ّحوًً‪:‬‬
‫‪۳‬ــ و(ىنى) و چىًز جپ‪٫‬ٿڃحء و چړٌّاټ وجٌجپ‪٫‬ٿٌڀ ٌتّْ‪.‬‬
‫‪۱‬ــ پو (ٌّح‪ )ٜ‬کې و جْالڂِ جوذْحضٌ و چړٌّجپې ٌجذ‪٣‬ې ٌتّْ‪.‬‬
‫‪۱‬ــ پو (جچګٿٓطحڄ) کې و جٺٓٳٌٌډ و جْالڂِ څېړچٌ و ڂٍٺُ ٌتّْ‪.‬‬
‫‪۴‬ــ و ټٌټ ىنى و ڂٓٿڃحچحچٌ و ٖه‪ ِٛ‬جقٌجپٌ و ٶحچٌڄ و ىْثص ٌتّْ‪.‬‬
‫‪۵‬ــ و(ىنى) و جضٍجپٍوّٕ و ًالّص و جْالڂِ ض‪٫‬ٿْڃحضٌ و ىْثص ٌتّْ‪.‬‬
‫‪۶‬ــ پو (ڂٻس جپڃٻٍڂس)کې و ٌجذ‪٣‬س جپ‪٫‬حپځ جإلْالڂِ و ضأِْْٓ ڂؿٿّ‬
‫ٮړٍ‪.‬‬
‫‪۷‬ــ پو (ٶحىٍه) کې و جْالڂِ و‪ٌ٪‬ش و چړٌّاټ ڂؿٿّ و ضأِْْٓ ىْثص‬
‫ٮړٍ‪.‬‬
‫‪۸‬ــ پو (وڂٗٵ) کې و ‪ٍ٪‬ذِ ژذې جً ٶٌجڂٌْٓ و ټٌپنې ٮړٍ‪.‬‬
‫‪۹‬ــ پو (ٶحىٍه) کې و ‪ٍ٪‬ذِ ژذې جً ٶٌجڂٌْٓ و ټٌپنې ٮړٍ‪.‬‬
‫‪۳۰‬ــ پو (جٌوڄ) کې و ‪ٍ٪‬ذِ ژذې جً ٶٌجڂٌْٓ و ټٌپنې ٮړٍ‪.‬‬
‫‪۳۳‬ــ پو (جٌوڄ) کې و جْالڂِ ضڃىڄ و څېړچٌ و ٖحىِ ټٌپنې ٮړٍ‪.‬‬
‫‪۳۱‬ــ پو (ڂٍجٺٕ) کې و چړۍ و جْالڂِ پٌىنطٌچٌچٌ و چړٌّجپې ٌجذ‪٣‬ې‬
‫ٮړٍ‪.‬‬
‫‪۳۱‬ــ و(ڂىّنې ڂنٌٌې) و چړٌّاټ جْالڂِ پٌىنطٌڄ و ڂٌٌٗضِ ذٌٌډ‬
‫ٮړٍ‪.‬‬
‫‪۳۴‬ــ و (جْالڀ آذحو) و چړٌّاټ جْالڂِ پٌىنطٌڄ و ڂٌٌٗضِ ذٌٌډ ٮړٍ‪.‬‬
‫‪۳۵‬ــ و (وٌّذنى) و وجٌجپ‪٫‬ٿٌڀ و ڂٌٌٗضِ ڂؿٿّ ٮړٍ‪.‬‬
‫‪٪‬الڂو چىًُ ضٍ ذٽ ىٍ چح پىې ښو پٌىېىه چې و ٮٍخ ڂ‪٫‬ح‪ٍٚ‬ه ٲٻٍُ جً‬
‫جنالٶِ ٲٿٓٳو پٍ جپكحو ًالړه وه‪ ،‬جً ىٍڅٌٸ چې وٮو ٲٿٓٳو پو َړه جً‬
‫پو ٶنح‪٪‬ص جً پٌىې ٍْه ڂنِ ىٯو پىې ٺحٌ پو جْالڂو ڂٍضى ٺېږُ‪ ،‬چٌ‬

‫‪272‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫معاصر فكري ارتداد‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ځٻو ّې نپٿو وٮو ضحٌّهِ جً ‪٪‬ٿڃِ ڂٷحپو چې و وٮو ضٍنو قٷْٷص‬

‫ً‪ٞ‬حقص ّې ًٌٺې ٺړٍ پو پٓګٌچٌ ٺٿٌچٌ ڂهٻې و(ڂ‪)ٍٛ‬‬
‫و(جپڃٓٿڃٌڄ) ڂؿٿې ضو و جٲططحقْې پو ډًټ پْٻٿې ًه‪ .‬و ڂٷحپې چٌڀ پو‬
‫‪ٍ٪‬ذِ ٺې (ٌوز ًال أذحذٻٍ پيح) وٍ‪.‬‬
‫وج چې و ‪٪‬الڂو پو وٮو ڂٷحپو ٺې و وجْې ًجٶ‪ْ٫‬طٌچٌ پو ىٻٿو پو َٮٍوه‬
‫‪٪‬ٿڃِ جً ٍٖ‪ ِ٪‬ڂٌٶٱ ذْحڄ ٌٍٖ چې َڂٌچږ ټٌپنو ىځ پو ډېٍې ڂٌوې‬
‫ًٌٍْه ڂم وه‪ ،‬جً و جڂٍّٻحّحچٌ پو ٍّٮٽ ًًٌْطو نٌ قٻٌڂص پٍ‬
‫ڂٓٿڃحڄ ڂٿص و ىڃىٮٌ چ‪ٍّ٧‬حضٌ ضكڃْٿٌټ نپٿو جْحِْ ً‪ْ٦‬ٳو ګڼٿې جً‬
‫و ىڃىې پپحٌه جڂٍّٻحّحچٌ ٶىٌش ًٌضو ْپحٌپَ‪ ،‬چٌ ‪ً ًٌٍُٞ‬ه چې وٮو‬
‫ڂٌ‪ ٨ٌٞ‬وې و ٌّ وجْې چح پو ٶٿځ جٲٯحچې ڂٓٿڃحچې جً ڂؿحىىې ټٌپنې‬
‫ضو ًړجچىې ِٖ چې ‪٪‬ٿځ‪ٌٌْ ،‬ل‪ ،‬ضٷٌٍ‪ ،‬جچ‪ٛ‬حٰ‪ ،‬ؾيحچګٍوُ‪ ،‬قٻڃص‬
‫جً ضؿحٌخ ّې و چړۍ ټٌپٌ ڂٓٿڃحچحچٌ ضو پٍضو پو کٌڂې ڂنحَ‪٪‬ې و ڂنٿٌ‬
‫وُ‪ ،‬چٌ ځٻو نٌ ڂح ىځ وٮو ڂٷحپو پو ‪ٍ٪‬ذِ ژذې پښطٌ ضو ٌجًجړًپو جً‬
‫پٍضو پو ٺٌڀ ٺڃِ جً َّحضِ ڂې ىٯې ضو پىې کطحخ کې ځحی ًٌکړ‪ ،‬جً وج‬
‫وٍ ْطحٌْ وٌچٌ پٌْطٌچٻٌ پو نىڂص ٺې ّې ًړجچىې ٺًٌڀ‪ ،‬ىْٿو وه‬
‫چې پىې ٺحٌ ٍْه ذو ڂې نپٽ ڂؿحىى ڂٿص و ڂ‪٫‬ح‪ ٍٚ‬ٲکٍُ جٌضىجو پو‬
‫ن‪ ٍ٣‬څهو نرٍ ٺړٍ ًُ‪.‬‬

‫‪273‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫معاصر فكري ارتداد‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫(ذْح جٌضىجو وی‪ ،‬نٌ جذٌذکٍ چٗطو)‬

‫(‪٪‬الّڂو أذٌ جپكٓڅ ‪٪‬ٿِ جپكٓنِ جپنىًُ)‬

‫جْالڂِ ضحٌیم و جٌضىجو ډېٍې پېښې پېىپِ وُ چې ضٍ ټٌپٌ ښکحٌه جً‬

‫ًًٌٌَه ّې و ٌٌْټ جهلل ‪ٚ‬ٿَ جهلل ‪٪‬ٿْو ًْٿځ ضٍ ًٲحش ًًٌْطو و ‪ٍ٪‬ذِ‬
‫ٶرحّٿٌ و جٌضىجو پېښو ًه‪ .‬وج ىٯو پٌٍ پحڅٌڄ ًً چې جذٌذٻٍ ‪ٚ‬ىّٵ‬
‫ٌ‪ ِٞ‬جهلل ‪٪‬نو پو نپٽ ذې ْحٌُ ‪ُ٪‬ڀ جً جّڃحڄ ضٍ نحًًٌ الچىې ٺړ‪ .‬جً ذٿو‬
‫پېښو ذیح ىٯو و جؾرحٌُ چ‪ٍٛ‬جچِ ٺٌپٌ قٍٺص ؤ چې و ڂٓٿڃحچحچٌ ضٍ‬
‫ٖړټ ٺې ىً ًًٌْطو و ىٓپحچْح و ڂٓٿڃحچحچٌ پو ىٯٌ ْْڃٌ ٺې نپٌٌ‬
‫ٌُٖ ؤ چې و ڂْٓكِ وًپطٌچٌ ضٍ ضٓٿ‪ ١‬الچىې ٌجٮٿې ًې جً و‬
‫ڂْٓكِ پحوٌّحچٌ جً و ىٯٌب و ضرٿْٯِ ډپٌ ٲ‪٫‬حپْص ًٌٺې ًٌَ جنْٓطَ‬
‫ؤ‪.‬‬
‫ځْنې چٌٌې پېښې ىځ و ىنىًْطحڄ پو ځحٍ ځحٍ ٺې پېښې ٌٖې ًې‬
‫چې ځْنې ٺځ ‪٪‬ٷٽ جً ‪ْ٫ٞ‬ٱ جپنٳٓو ڂٓٿڃحچحڄ ًٌکې پو جْالڂو‬
‫(ذٍىڃْص) جً ّح (آٌّحتْص) ضو ڂٍضى ٌُٖ ًټ‪ ،‬نٌ وٮو پېښې ډېٍې‬
‫چحوٌې ًې‪.‬‬
‫پو قٷْٷص ٺې و جْالڀ پو ضحٌّم ٺې ‪٪‬ڃٌڂِ جٌضىجو چو پېىټ ٺېږُ‪ ،‬پٍضو‬
‫پو ىٯٌ پېښٌ چې پو ٮڃځپٿې ىٓپحچْح ٺې ًپېىټ ٌٖې‪ ،‬ىٯو ىځ پو‬
‫ىٯو ‪ٌٌٚ‬ش ٺې ٺو ّې جٌضىجو ًګڼٌ‪ .‬وج ىٯو قٷْٷص وٍ چې و جوّحچٌ‬
‫ڂإٌنْڅ ًٌذحچىې ج‪٪‬طٍجٰ ٺٌُ‪.‬‬
‫و جٌضىجو وٮو ډًټ پېښٌ ذو وًه ځحچګړضْحًې وٌپٌوې‪ٌّ :‬ه وج چې‬
‫ڂٓٿڃحچحچٌ ذو پو ڂٍضى ًٌٖ نٿٻٌ څهو ْهطو ٺٍٺو ٺٌپو‪ .‬جً ذٿو ىځ و‬

‫‪274‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫معاصر فكري ارتداد‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ڂٍضىّنٌ پو جْالڂِ ټٌپنې څهو ؾال ًجپَ ؤ‪ .‬ىٍ څٌٸ ذو چې ڂٍضى ٌٖ‬
‫چٌ ىٯو ذو و ڂٓٿڃحچحچٌ ډېٍ ذى جېٓېىه جً پو ىٯې جْالڂِ ټٌپنې ذو ؾال‬
‫ګڼٽ ٺېىه چې وٍ ذو ًٌٺې جًْېىه‪ .‬پو جٌضىجو ٍْه ْځ ذو و ڂٍضى جً و‬
‫ىٯو و نپٿٌ نپٿٌجچٌ ضٍڂنځ ټٌپې جړّٻې جً نپٿٌۍ پٍې ٌٖې‪ .‬جٌضىجو ذو‬
‫پو ٌّې ټٌپنې څهو ذٿې ټٌپنې جً پو ٌّه ژًچىه ذٽ ژًچى ضو پېږوېىټ ګڼٽ‬
‫ٺېىټ‪ .‬ٺٌٌچۍ ذو پو ڂٍضى ٍْه پٍّٻٌڄ ٺحًه پو ځحچو ذو ّې پٍْې ٺحًه‪ .‬چو‬
‫ذو چح نېښِ ًٌٍْه ٺٌپو‪ ،‬چو ذو چح نٌٌ جً پٌٌ ًٌٺٌپو جً چو ذو ىځ و وه‬
‫جً و وه و ٺٌٌچۍ ضٍ ڂنځ و ڂٍْجظ ڂ‪٫‬حڂٿو ًه‪.‬‬
‫و جٌضىجو قٍٺطٌچٌ ذو پو ڂٓٿڃحچحچٌ ٺې و ڂٷحًڂص جً و جوّحچٌ ضٍ ڂنځ و‬
‫ڂٷحٌچې ًٌقْو ٌج پحًٌپو‪ .‬و ڂٓٿڃحچحچٌ پو ىٍه ْْڃو ٺې ذو چې و جٌضىجو‬
‫پېښې ٌجڂنځطو ٌٖې ىٿطو ذو ‪٪‬حپڃحڄ‪ ،‬و‪ٌ٪‬ضګٍجڄ جً پْٻٌجالڄ و جٌضىجو‬
‫و ٌوًپٌ جً و ىٯو و جْرحذٌ و پټٌپٌ جً ٌجْپړپٌ پپحٌه ٌجپٌٌضو کېىټ جً و‬
‫جْالڀ ښېګڼې جً ځحچګړضْحًې ذو ّې نٿٻٌ ضو ذْحچٌپې‪.‬‬
‫و وٮو ډًټ پېښٌ پو جړه ذو پو ڂٓٿڃحچٌ ټٌپنٌ ٺې ىځ و چحٌ‪ٞ‬حّطۍ‪،‬‬
‫ٮنىچې‪ ،‬چحٺٍجٌۍ ًًٌٌَې څپې نٌٌې ٌٖې‪ ،‬نٿٹ ذو ّې ٺٍجٌې چحْطې‬
‫ضو چو پٍېښٌوټ‪ .‬و نٌج‪ ٌٚ‬جً و وّنِ ٮٍْش و پًٍچٻٌ نٿٻٌ ضٍڅنګ ذو‬
‫‪ٌ٪‬جڀ نٿٹ ىځ ىڃىٮٌ نرًٍ ڂٗٯٌټ ٺړُ ًټ‪ .‬وٮو ذو و جٌضىجو و پېښٌ‬
‫ً‪ْ٫ٞ‬ص ؤ ٺو څو ىځ چې ډېٍې پږې ذو پېښېىپې جً پو ژًچى ذو ّې څو‬
‫جغٍ ىځ چو ښٻحٌېىه‪.‬‬
‫نٌ پىې ًًٌْطٌْ ٺې جْالڂِ چړۍ پو ٌّ وجْې جٌضىجو ٍْه ڂم ٌٖه چې‬
‫جْالڂِ چړۍ ّې پو ٌّه ٍْه ضٍذٽ ٍْه ټٌپو چٌْپې جً پو نپٽ ٶٌش‪،‬‬
‫‪٪‬ڃٌڂْص جً ژًًٌجپِ ٺې ضٍ پهٌجچٌْ ټٌپٌ جٌضىجوًچٌ ڂهٻې ٌٍٖ وٍ‪.‬‬
‫ٌّ ځحٍ ىځ ًٌڅهو نٌچىُ چىٍ پحضې ٌٍٖ‪ .‬و ڂٓٿڃحچحچٌ ډېٍې پږې‬
‫ٺٌٌچۍ ښحِّ پو وٮو جٌضىجو څهو ڂكٳٌ‪٦‬ې پحضې ًُ‪ .‬وج ىٯو جٌضىجو‬
‫وٍ چې و ٍٖٴ پو نالٰ و جًٌپح و ْْحِْ جً ٲٍىنګِ جْط‪٫‬ڃحٌ پو‬

‫‪275‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫معاصر فكري ارتداد‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫چطْؿو ٺې ٌج ڂنځطو ٌٖ‪ .‬وٮو جٌضىجو پو جْالڂِ چړۍ جً جْالڂِ ضحٌّم‬

‫ٺې و ٌٌْټ جهلل ‪ٚ‬ٿَ جهلل ‪٪‬ٿْو ًْٿځ پو ًنطو ٌجچٌْپې ضٍ وې ًنطو ضٍ‬
‫ټٌپٌ پٌٍ جٌضىجو وی‪.‬‬
‫جٌضىجو و جْالڀ پو ‪ ٍٰ٪‬جً و ٍّٖ‪٫‬ص پو ج‪٣ٚ‬الـ ٺې څو ِٖ ضو ًّٽ‬
‫ٺېږُ؟‬
‫جٌضىجو و ٌّه وّڅ جً ‪٪‬ٷْىې پو ذٽ وّڅ جً ‪٪‬ٷْىې ذىپٌپٌ جً ّح پو ىٯو‬
‫څو څهو جچٻحٌ ضو ًّٽ ٺېږُ چې ٌٌْټ ‪ٚ‬ٿَ جهلل ‪٪‬ٿْو ًْٿځ ٌجًړُ جً‬
‫پو ضٌجضٍ ٌجٌْېىپِ وُ جً و ىٯو غرٌش پو ‪ ًٌٍُٞ‬ډًټ و جْالڀ پو وّڅ‬
‫څهو ګڼٽ ٺېږُ‪.‬‬
‫ڂٍضى ذو پهٌج پو څو ڂٍضى ګڼٽ ٺېىه؟ ڂٍضى ذو پىې ڂٍضى ګڼٽ ٺېىه چې‬
‫و ڂكڃى ‪ٚ‬ٿَ جهلل ‪٪‬ٿْو ًْٿځ پو ٌْحپص څهو ذو ّې جچٻحٌ ٺحًه‪ ،‬جْالڀ‬
‫ذو ّې پٍېښٌوه‪( ،‬ڂْٓكْص)‪ّ( ،‬يٌوّص)‪ّ ،‬ح (ذٍىڃْص) ذو ّې ڂحچو جً ّح‬
‫ذو ّې و جپكحو الٌه نپٿٌپو جً پو ٌْحپطٌچٌ‪ً ،‬قْې جً آنٍش څهو ذو ّې‬
‫جچکحٌ کحًه‪ .‬وٮو ډًټ کحًٌچٌ ضو ذو پهٌجچیٌ نٿکٌ جً ټٌپنٌ جٌضىجو ًّٿٌ‬
‫جً ىٍ څٌٸ ذو چې ڂٍضى ٌٖ ىٯو ذو ّح ٺٿْٓح ضو وجنٿېىه جً ّح ذو ّې و‬
‫ٺٌڀ ذٽ وّڅ ڂ‪٫‬رى جً ذطهحچې ضو ڂهو ٺٌپو‪ .‬پىې ٺحٌ ٍْه ذو ىٯو ټٌپٌ‬
‫نٿٻٌ ًپْژجچىه‪ ،‬ڂٓٿڃحچحچٌ ذو نپٽ جڂْى ًٌچو پٍېٻړ جً و ىٯو جٌضىجو‬
‫ذو جٺػٍه پټ چو پحضې ٺېىه‪.‬‬
‫جًٌپحّحچٌ ٍٖٴ ضو وجْې چ‪ٍّ٧‬حش پو ځحچو ٍْه ٌجًړټ چې و وّڅ پو‬
‫جْحْحضٌ جً ىٯو ٌخ څهو پو جچٻحٌ ًالړ وُ چې و ټٌټ ‪٪‬حپځ چٿًٌچٻَ جً‬
‫ًجٺڃڅ وٍ‪ .‬وٮو چ‪ٍّ٧‬حش و ىٯو ‪٪‬ٿْځ يجش پو ًؾٌو څهو پو جچٻحٌ ًالړ‬
‫وُ چې و ټٌټ ‪٪‬حپځ چحٌې ّې پو ًجٸ وُ‪( ،‬أال پو جپهٿٵ ًجألڂٍ) پْىج‬
‫ٺٌټ جً قٻځ چٿٌټ ٌّجَې و ىٯو قٵ وٍ‪.‬‬

‫‪276‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫معاصر فكري ارتداد‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫وٮو ٲٿٓٳې جً چ‪ٍّ٧‬حش پو ٮْرْحضٌ‪ً ،‬قې جً چرٌضٌچٌ څهو و جچٻحٌ‬

‫پٍذنٓټ ًالړې وُ جً پو آْڃحچِ ٍّٖ‪٫‬طٌچٌ‪ًٌ ،‬قحچِ جً جنالٶِ‬
‫جٌَښطٌچٌ څهو جچٻحٌ ٺٌُ‪.‬‬
‫و جًٌپحیحچٌ و وٮٌ ٲٿٓٳې ځینې ّې و ذیحپٌژۍ‪ ،‬چٗأش جً جٌضٷح پو‬
‫چ‪ٍ٧‬یحضٌ څهو ذكع کٌُ [پکو و وجًٌّنُڀ ٲٿٓٳو]‪ .‬ځینې ّې پو جنالٶٌ‬
‫پٌٌې جړه پٍُ [پکو وکحچص جً ْحٌضٍ ٲٿٓٳو]‪ ،‬ځینې ّې و جًٌج پٌىنې پو‬
‫ڂكٌٌ څٍنِ [پکو و ٲًٍّى ٲٿٓٳو] و ځینې چًٌٌ ڂٌ‪ّ ٨ٌٞ‬ې ذیح‬
‫جٶط‪ٛ‬حو جً ْیحْص وې [پکو و پْرٍجپُْڀ ٲٿٓٳو]‪.‬‬
‫وٮو ٲٿٓٳې کو څو ىځ چې پو ٖکٿٌچٌ‪ ،‬ىىٲٌچٌ جً ذنٓټٌچٌ کې یٌ پو‬
‫ذٽ ٍْه ضٌپٍْ پٍُ نٌ ټٌپې ّې پو وج یٌه چ‪ٍ٧‬یو کې ٍْه ٍٖیکې وُ چې‬
‫جچٓحڄ جً وچیح ضو پو نحپ‪ ٙ‬ڂحوُ چ‪ ٍ٧‬ګٌٌُ جً و چړۍ جً جچٓحڄ و چحًٌ‬
‫ضكٿیٽ و ڂحوُ ‪٪‬ٿطٌچٌ پٍ جْحِ کٌُ‪.‬‬
‫وٮٌ ٲٿٓٳٌ جً چ‪ٍ٧‬یحضٌ ٍٖٶِ ټٌپنې الچىې کړې‪ ،‬پو ٌګٌچٌ کې ّې‬
‫ًچٿېىپې جً پو ضحٌیم کې ضٍ جْالڀ ًًٌْطو و ٌّ پٌی ویڅ پو قیع‬
‫ٌجښکحٌه ٌٖې‪ .‬پو جْالڂِ ټٌپنو کې ّې پو پٍجنو پیڃحچو جً پو ژًٌ ډًټ و‬
‫نٿکٌ َړًچو جً ‪٪‬ٷٿٌچو ضٍ نپٽ ضٓٿ‪ ١‬الچىې ٌجًْطٽ‪ ،‬و جْالڂِ چړۍ ضٍ‬
‫ټٌپٌ يکِ جً ذحٌْجوه نٿکٌ ًٌضو ڂهو ًکړه جً ىٯو ّې وجْې ًڂنٿې‬
‫پکو ڂٓٿڃحڄ چې جْالڀ جً ڂٓیكی چې ڂٓیكیص پو ټٌپو ڂ‪٫‬نی ڂنِ‪.‬‬
‫وٮو نٿک و نپٿٌ وٮٌ چ‪ٍ٧‬یحضٌ پو الٌه کې ٶٍذحچۍ ًٌکٌُ‪٫ٖ ،‬حًٌچٌ ضو‬
‫ّې ْپڅٿطیح جً الٌښًٌچکٌ ضو ّې ‪٧٪‬ڃص ًٌذښِ‪ .‬پو نپٿٌ ضأپیٳحضٌ جً‬
‫جوذیحضٌ کې ًٌضو نٿک ٌجذٿِ‪ ،‬و ټٌپٌ ىٯٌ وینٌچٌ‪ٍ٢ ،‬یٷٌ جً چ‪ٍ٧‬یحضٌ‬
‫ْپکحًی کٌُ چې و وًب و چ‪ٍ٧‬یحضٌ ڂهحپٱ وُ‪ .‬جً ټٌټ ىٯو نٿک نپٽ‬
‫ًًٌڼو ګڼې چې پو وًب ٍْه و وًب چ‪ٍ٧‬یحش ڂنِ‪ .‬وٮو نٿک ټٌټ ٍْه یٌه‬
‫کٌٌچۍ‪ ،‬یٌ جڂص جً یٌ ذالک وُ‪.‬‬

‫‪277‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫معاصر فكري ارتداد‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جًِ وج نرٍه چې و وًب وٮو ویڅ څو ٖی وی؟ کو څو ىځ چې ڂنٌچکِ‬

‫ّې ىٯو ضو پو ویڅ ًیٿٌ څهو جچکحٌ کٌُ‪.‬‬
‫و وًب ویڅ و ټٌټ ‪٪‬حپځ پو ‪٪‬ٿیځ‪ ،‬نریٍ جً ىٯو نحپٵ څهو جچکحٌ وی چې‬
‫ىٍ څو ّې جچىجَه کړُ جً ذیح ّې الٌه ًٌښًٌپې وه‪ .‬و وًب ویڅ پو ذیح‬
‫ژًچىُ کېىپٌ‪ ،‬قٍٗ‪ ،‬و ؾنص‪ ،‬وًَل‪ ،‬غٌجخ جً ‪ً٪‬جخ‪ ،‬پیٯڃرٍۍ جً‬
‫ٌْحپطٌچٌ‪ ،‬جْڃحچِ ٍٖی‪٫‬طٌچٌ‪ ِ٪ٍٖ ،‬قىًوً جً پو وې څهو جچکحٌ وی‬
‫چې جهلل ض‪٫‬حپی پو ټٌپٌ نٿکٌ و ْطٍ پْٯڃرٍ ڂكڃى ‪ٚ‬ٿی جهلل ‪٪‬ٿیو ًْٿځ‬
‫ج‪٢‬ح‪٪‬ص ٲٍ‪ ٜ‬کړی وی جً ىىجیص جً ْ‪٫‬حوش ّې یٌجَې و ىٯو پو پیًٍۍ‬
‫کې ڂنك‪ ٍٛ‬کړی وی‪.‬‬
‫و وًب ویڅ پو وې څهو جچکحٌ وی چې جْالڀ ىٯو ًًٌْطی جً ضٿپحضې‬
‫ٌْحپص وی چې و ټٌپٌ وچیٌُ جً جنًٍُ ْ‪٫‬حوضٌچٌ ض‪ٟ‬ڃیڅ جً کٳحپص‬
‫کٌُ جً و ژًچى پپحٌه ضٍ ټٌپٌ ښو جً ٮٌٌه چ‪٧‬حڀ وی‪ .‬جً وج ىٯو ویڅ وی‬
‫چې جهلل ؾٽّ ؾالپو پو ىٯو پٍضو ذٽ ویڅ چو ڂنِ‪ ،‬جً چو ىځ چړۍ پو ىٯو پٍضو‬
‫پو ذٽ ویڅ کې ْ‪٫‬حوش ڂٌچىپی ِٖ‪ .‬و وې نٿکٌ ویڅ پو وې څهو ىځ‬
‫جچکحٌ وی چې وچیح و جچٓحڄ پپحٌه پیىج ٌٖې وه جً جچٓحڄ و جهلل پپحٌه‬
‫پیىج ٌٖی وی‪.‬‬
‫وج و ىٯې ًٌڼ جچىې ‪٢‬رٷې ویڅ وی چې پو جْالڂِ چړۍ کې ّې و چحًٌ‬
‫ًجګِ پو الِ کې وُ‪ .‬کو څو ىځ چې وٮو ‪٢‬رٷو نٿک پو وٮو ویڅ ذحچىې‬
‫پو جیڃحڄ جً پو ىٯو څهو پو وٲح‪ ٨‬کې ټٌټ یٌ ډًټ چىُ‪ ،‬ځینې ّې یٷینحً‬
‫پو جهلل ؾٽّ ؾالپو ىځ جیڃحڄ پٍُ جً جْالڀ ىځ و ویڅ پو قیع ڂنِ‪ ،‬نٌ و‬
‫وٮې ‪٢‬رٷې و ٮحپد جکػٍیص جً و ډېًٍ جٲٍجوً جً ڂٍٗجچٌ ویڅ ڂحویص‪،‬‬
‫جً و ٮٍخ ىٯو ٲٿٓٳو وه چې پٍ جپكحو ًالړه وه‪.‬‬
‫و وٮو ډًټ چ‪ٍ٧‬یحضٌ ڂنٽ پٍضو پو ٖکو جٌضىجو وی‪ ،‬چې و جْالڂِ چړۍ پو‬
‫یٌه ٍْه ضٍذٽ ٍْه نپٌٌ ٌٖی جً ډېٍې و پٌړې ْ‪٣‬كې کٌٌچۍ‪،‬‬
‫پٌىنطٌچٌچو‪ ،‬ٲحکٌپطې‪ ،‬ڂکطرٌچو جً ڂإْٓې ّې الچىې کړُ وُ‪.‬‬

‫‪278‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫معاصر فكري ارتداد‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫وجْې یٌه کٌٌچۍ چىه پحضې چې پو ىٯې کې و وٮو ویڅ کٌڀ ڂنٌچکی جً‬
‫یح ًٌٍْه ڂكرص پًٍچکی جً یح و ىٯو وٌچحًی کًٌچکی چو ًُ‪ ،‬پٍضو پو‬
‫ىٯٌ چې جهلل ض‪٫‬حپی ًٌڅهو ْحضٿې وُ‪.‬‬
‫کو وٮو ډپو نٿک پو نرًٍ ٌجًپې جً یح ًٌٍْه و ذكع جً ڂنحٶٗې پپحٌه‬
‫یٌجَې ٖې‪ ،‬چٌ ًذو ګٌٌې چې یح ذو پٍ جهلل ض‪٫‬حپی جیڃحڄ چو پٍُ‪ ،‬یح ذو پٍ‬
‫آنٍش جیڃحڄ چو پٍُ‪ ،‬یح ذو پیٯڃرٍ چو ڂنِ‪ ،‬یح ذو ٶٍآڄ و یٌ ڂ‪٫‬ؿُ ضٿپحضې‬
‫جً و ژًچىجچو و ٶحچٌڄ و کطحخ پو قیع چو ڂنِ‪ .‬پو وًب کې ضٍ ټٌپٌ ٮٌٌه‬
‫ّې ىٯو وُ چې ًجّې‪ :‬ڂٌچږ چو پىې ڂٓحتٿٌ کې ٲکٍ کًٌ جً چو ىٯٌ ضو‬
‫پو څو جىڃیص ٶحیٽ یٌ‪.‬‬
‫وٮو چ‪ٍ٧‬یحش پٍضو پو کٌڀ ٖکو یٌ جٌضىجو وی‪ ،‬نٌ و ڂٓٿڃحچحچٌ پحڀ ّې‬
‫ځحچطو چىی ًٌجړًپی‪ ،‬جً چو ّې و ىٯٌب يىڅ ڂ‪ ًٍٰٛ‬کړی وی‪ .‬جً وج‬
‫ځکو چې وٮو ڂٍضىیڅ ضٍنپٽ جٌضىجوه ًًٌْطو چو کٌڂې کٿیٓح جً و ذٽ‬
‫ویڅ ڂ‪٫‬رى ضو ًٌځِ‪ ،‬جً چو و نپٽ جٌضىجو پو یٌه ویڅ څهو ذٽ ویڅ ضو و‬
‫ًٌضٿٿٌ ج‪٪‬الڄ کٌُ‪ ،‬جً چو ّې ىځ کٌٌچۍ وٮو جٌضىجو ضو ڂطٌؾو کېږُ‪ .‬چو‬
‫ًٌٍْه ڂٷح‪٫٢‬و کٌُ جً چو ّې ىځ پو ځحچو ٖړُ‪ .‬ذٿکې ىٯٌب پو نپٿٌ‬
‫کٌٌچٌْ کې ژًچى کٌُ‪ ،‬جً و کٌٌچۍ ټٌټ قٷٌٴ ًٌضو قح‪ٚ‬ٽ وُ‪ .‬جً کٿو‬
‫نٌ وجْې ىځ پېښېږُ چې پو کٌٌچۍ ذحچىې ًجک ىځ و ىڃىٮٌ ڂٍضىجچٌ‬
‫چٿېږُ‪.‬‬
‫ىڃىجٌچګو و وًب جٌضىجو ضو چو ټٌپنو ڂطٌؾو کېږُ‪ ،‬چو قٓحخ ًٌٍْه‬
‫کٌُ‪ ،‬چو ّې ڂالڂطٌُ‪ ،‬جً چو ّې پو ځحچو ذېٿٌُ‪ .‬ذٿکې پو وجتڃِ ډًټ پو‬
‫ټٌپنو کې جًْېږُ‪ ،‬پو قٷٌٶٌ ّې جْطٳحوه کٌُ‪ .‬جً کٿو نٌ ضٓٿ‪ ١‬ىځ‬
‫ًٌذحچىې و ىڃىًب ًُ‪.‬‬
‫وٮو ډًټ جٌضىجو و جْالڂِ چړۍ ضٍ ټٌپٌ پٌیو ٶ‪ٟ‬یو جً ضٍ ټٌپٌ پٌیو‬
‫ْطٌچُه وه‪ .‬وج ٌّ جٌضىجو وی چې نٌٌېږُ جً ټٌپنو الچىې کٌُ‪ ،‬نٌ و چح‬
‫پحڀ چو ًٌجًړُ‪٪ .‬ٿڃحء جً و ویڅ پٌىحڄ ّې ىځ پو ىکٿو و ن‪ ٍ٣‬چیٯې چو‬

‫‪279‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫معاصر فكري ارتداد‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ًىِ‪ .‬ڂهکې ذو نٿکٌ ًیٽ‪(( :‬ٶ‪ٟ‬یو پېښو ٌٖه نٌ أذٌ جپكٓڅ (‪٪‬ٿِ‬
‫کٍڀ جهلل ًؾيو) ًٌضو چٗطو)) نٌ َه جًِ ًجیځ چې‪ :‬ٶ‪ٟ‬یو پېښو وه نٌ‬
‫جذٌذکٍ ًٌضو چٗطو‪.‬‬
‫وج ٌّه وجْې ٶ‪ٟ‬یو وه چې چو ؾنګ ٮٌجړُ جً چو ىځ و نٿکٌ و چ‪ٍ٧‬یحضٌ‬
‫ٌجپحًٌټ‪ .‬چو کٌڀ جچٷالذِ ‪٪‬ڃٽ ٮٌجړُ جً چو ّې ىځ ضحًضٍیهٌجپِ ضو‬
‫‪ًٌٍٞ‬ش ٖطو‪ .‬ذٿکې و ًٌَ جْط‪٫‬ڃحټ جً ضحًضٍیهٌجپی چٌٌ ىځ ًٌضو ضحًجڄ‬
‫پېښٌُ جً چٌٌه ّې ىځ ٌجپحًٌُ‪.‬‬
‫پو جْالڀ کې چو و ڂٓیكیص و ضٳطیٕ ڂكکڃې ٖطو جً چو ىځ و ویڅ پو‬
‫جڂٿو و چح ځپٽ‪ .‬ذٿکې وج وجْې یٌه ٶ‪ٟ‬یو وه چې ‪ُ٪‬ڀ‪ ،‬قکڃص‪ٚ ،‬رٍ‪ ،‬و‬
‫ڂٗکالضٌ َٮڃٿٌ جً څېړچې ضو ‪ًٌٍٞ‬ش پٍُ‪.‬‬
‫وٮو چٌی ویڅ ًپې پو جْالڂِ چړۍ کې نپٌٌ ٌٖ؟‬
‫وٮو چٌُ وّڅ څنګو ًکٌپی ٌٖټ چې ڂٓٿڃحچحڄ پو نپٽ کٌٌ کې‬
‫ڂٯٿٌخ کړُ؟‬
‫جً څنګو ّې ًکٌپی ٌٖټ چې و نٿکٌ پو ‪٪‬ٷٿٌچٌ جً َړًچٌ وٮو ډًټ‬
‫ټْنګ ضٓٿ‪ ١‬ٶحیځ کړُ؟‬
‫و وٮٌ ټٌپٌ پٌښطنٌ ځٌجخ وٶیٵ جً ژًٌ ٲکٍ جً پٍجنې څېړچې ضو‬
‫‪ًٌٍٞ‬ش پٍُ‪.‬‬
‫جْالڂِ چړۍ پو چٌپٓڃو ڂٓیكِ پېړۍ کې پو و‪ٌ٪‬ش‪٪ ،‬ٷیىه‪٪ ،‬ٷٽ جً‬
‫‪٪‬ٿځ کې پو کڃًٌُۍ ٍْه ڂم ٌٖه جً ْطٌڂحچِ جً َړښص ًٌکې ښکحٌه‬
‫ٌٖ‪ ،‬پىجْې قحټ کې چې جْالڀ َړښص جً کڃًٌُُ چو ڂنِ‪ .‬جْالڀ و پڃٍ‬
‫پو څېٍ چٌی‪ ،‬و پڃٍ پو څېٍ پهٌجچی جً و پڃٍ پو څېٍ ځٌجڄ وی‪ .‬وج نٌ‬
‫ڂٓٿڃحچحڄ وُ چې ْطړُ جً کڃًٌُۍ ٌٖی ًً‪ ،‬چو ّې ‪٪‬ٿڃِ جچکٗحٰ‬
‫ًکړ جً چو ّې پو ٲکٍ جً ضٌپیى کې څو جذطکحٌ ًښٌو‪ .‬چو ّې و ‪٪‬ٷٽ‬
‫پیحًړضیح ًښٌوه جً چو ّې پو و‪ٌ٪‬ش کې قڃحِ جً چو ّې ىځ پو ښکٿِ جً‬

‫‪280‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫معاصر فكري ارتداد‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ڂإغٍ ډًټ جْالڀ‪ ،‬و جْالڀ ځحچګړضیحًې جً پیٯحڀ پو پٍجنو پیڃحچو نٿکٌ‬
‫ضو ًړجچىې کړجی ٌٖ‪.‬‬
‫چو ّې و جڂص ذحٌْجوه جً ًٌڼ جچىُ ځٌجچحڄ نپٽ کړجی ٌٖټ جً چو ّې و‬
‫ىٯٌب ‪٪‬ٷٽ جً ٲکٍ ڂطأغٍه کړجی ٌٖ‪ .‬وج پىجْې قحټ کې چې ىڃىٮو‬
‫ځٌجچحڄ و ْرح جڂص ًً‪ ،‬جً ىڃىًب ضو و جڂیى ْطٍګې ًٌجًًښطې‪ .‬ىٯٌب‬
‫ضو چح پىې و ٶنح‪٪‬ص ًٌکٌپٌ ىڅو ًچو کړه چې جْالڀ و جچٓحچیص ویڅ جً‬
‫ضٿپحضې ٌْحپص وی‪ .‬جً ٶٍآڄ ىٯو ڂ‪٫‬ؿُ جً ضٿپحضې کطحخ وی چې‬
‫ىېڅکٿو ّې چو چٌُ جچکٗحٲحش نال‪ٚ‬ېږُ‪ ،‬چو ّې و ‪٪‬ٿٌڂٌ ينیٍې پحی‬
‫پٍُ‪ ،‬جً چو ّې ځٌجچِ َړېږُ‪.‬‬
‫ىٯٌب ضو چح وج ٶنح‪٪‬ص ًٌچو کړ چې ٌٌْټ جهلل ‪ٚ‬ٿی جهلل ‪٪‬ٿیو ًْٿځ پو‬
‫نپٿو یٌه پٌیو ڂ‪٫‬ؿُه‪ ،‬و ىٍ چٓٽ پْٯڃرٍ جً و ىٍې َڂحچې جڂحڀ وی جً‬
‫جْالڂِ ٍٖی‪٫‬ص ضٍ ټٌپٌ ٶٌجچینٌ ٮٌٌه جً پو ىٍه َڂحچو کې و ژًچى و ټٌپٌ‬
‫چحًٌ و ښو قٽ جً ضن‪٧‬یځ ‪ٚ‬القیص پٍُ‪ .‬جً ىځ وج چې جیڃحڄ‪٪ ،‬ٷیىه‪،‬‬
‫جنالٴ جً ڂ‪٫‬نٌُ جٌَښطٌچو و یٌ ٮٌٌه ضڃىڄ جً ‪ُ٪‬ضڃنې ټٌپنې ذنٓټٌچو‬
‫ضٗکیٿٌُ‪.‬‬
‫ځٌجچحڄ پىې ىځ چح پٌه چو کړټ چې پو چٌُ ضڃىڄ ٍْه پو ًْحیٿٌ جً آالضٌ‬
‫پٍضو ذٽ څو چٗطو‪ .‬جً چو چح وج نرٍه ًًٌښًٌپو چې و پیٯڃرٍجچٌ الٌښًٌچې‬
‫و ‪٪‬ٷیىې‪ ،‬جنالٶٌ جً پٌړً جىىجٲٌ ڂ‪ٛ‬ىٌ وُ‪ .‬جً و یٌ ‪ٚ‬حپف جً ڂطٌجَڄ‬
‫ضڃىڄ ضڃو ضٍ ىٯو چِٗ کې ىجی چې ضٍ څٌ ًْحیٽ جً جىىجٰ ٍْه یٌ ځحی‬
‫چو کړجی ِٖ‪.‬‬
‫پو وٮو ډًټ یٌ قحپص کې جًٌپح پو جْالڂِ چړۍ و نپٿٌ ٲٿٓٳٌ یٍٮٽ‬
‫ًکړ‪ .‬و ىٯٌ ٲٿٓٳٌ چې و ىٯٌ پو ضىًیڅ جً ضيًید کې و جًٌپح پٌیٌ‬
‫ٲیٿٌٓٲحچٌ جً و َڂحچې چحذٯو ٖه‪ٛ‬یطٌچٌ ځحچٌچو ْطٌڂحچو کړُ ًټ‪،‬‬
‫نپٿٌ چ‪ٍ٧‬یحضٌ ضو ّې و وجْې ‪٪‬ٿڃیص جً ٲٿٓٳې ٌچګ ًٌکړی ؤ چې پو‬

‫‪281‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫معاصر فكري ارتداد‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پیىپٌ ّې ْړُ ضو وجْې ښکحٌېىټ پکو چې ىڃىٮو و جچٓحچِ ٲکٍ‪،‬‬

‫‪٪‬ٷٽ‪ ،‬څېړچٌ جً ضؿٍذٌ ًًٌْطِ چطحتؽ جً و ذٍُٗ ضأڂالضٌ چچٌړ ًُ‪.‬‬
‫پو وٮٌ ٲٿٓٳٌ کې ځینې وجْې ټکِ ًټ چې و ضؿٍذې جً ڂٗحىىې پٍ‬
‫ذنٓټ ًالړ ًټ جً ضؿٍذې ّې ىځ ض‪ٛ‬ىیٵ کحًه‪ .‬جً ځینې ًٌکې وجْې‬
‫ټکِ ىځ ًټ چې یٌجَې پٍ جټکٿٌچٌ‪ ،‬ضهیٽ جً ًىځ ًالړ ًټ جً قٵ جً‬
‫ذح‪٢‬ٽ‪٪ ،‬ٿځ جً ؾيٽ‪ً ،‬جٶ‪ ِ٫‬قٷیٷطٌچو جً ٖح‪ٍ٪‬جچو ضهیالش ټٌټ پکې‬
‫ًً‪ّ ٍ٫ٖ .‬ې یٌجَې پو چ‪٧‬ځ جً ٶحٲیو کې ذنى کړی چو ؤ‪ ،‬ذٿکې ىٯو ّې پو‬
‫ٲٿٓٳې جً ‪٪‬ٿځ کې ىځ ځحی کړی ؤ‪.‬‬
‫وٮو ٲٿٓٳې پو جًٌپحیِ ڂٓط‪٫‬ڃٍینٌ ٍْه ٌجٮٿې‪ ،‬وپطو ىځ و جچٓحچحچٌ‬
‫‪٪‬ٷٿٌچو جً َړًچو ًٌضو ضحذ‪ٌٖ ٩‬ټ‪ ،‬جً پو ٍٖٴ کې ًٌضو و ذحٌْجوه جً ًٌڼ‬
‫جچىې ‪٢‬رٷې نٿک ًٌضٓٿیځ ٌٖټ‪ .‬ځینې ّې ٌښطیح پٍې پٌىېىټ‪ ،‬نٌ‬
‫ىٯٌب ډېٍ پږ نٿک ًټ‪ .‬جً ډېٍ یې وجْې ًټ چې پو ٍْه پٍې پٌىېىټ چو‪،‬‬
‫نٌ ټٌپٌ پٍې جیڃحڄ وٌپٌوه جً و ىٯٌ پو ْكٍ څهو ڂطأغٍ ٌُٖ ًټ چې‬
‫‪ٍ٦‬جٲص جً يکحًش ذو ّې و ىٯٌ پو ڂنٿٌ کې ګحڼو جً وٮو چ‪ٍّ٧‬حش ذو ّې‬
‫و آَجوً ًٌښحڄ ٲکًٍ ٖ‪٫‬حًٌچو ګڼٽ‪.‬‬
‫وٮو ډًټ جپ كحو جً جٌضىجو پو جْالڂِ ټٌپنو کې پىجْې قحټ کې نپٌٌ‬
‫ٌٖ چې پٿًٍچو‪ ،‬جْطحيجڄ‪ ،‬ڂٍذیحڄ ٮیٍضڃڅ نٿک ًٌضو ىېڅ ڂطٌؾو چو‬
‫ٌٖټ‪ .‬جً وج ځکو چې وٮو ڂٍضىیڅ چو کٌڂې کٿیٓح ضو ضٿٽ‪ ،‬چو کٌڀ ڂ‪٫‬رى‬
‫ضو وجنٿېىټ‪ ،‬چو ّې کٌڀ ذص ضو ْؿىه کٌپو‪ ،‬جً چو ّې و کٌڀ ‪٢‬حٮٌش پو‬
‫چحڂو ٶٍذحچِ جً قالپو کٌپو‪ ،‬چې ىڃىٮو ذو پو پهٌج َڂحچو کې و کٳٍ‪،‬‬
‫جٌضىجو جً َچىیٷیص والتٽ جً چښې ګڼٽ کېىې‪.‬‬
‫پهٌج ذو چې څٌک پو جْالڂو ًضٽ‪ ،‬ىٯٌب ذو پو جْالڂِ ټٌپنې ىځ ًضٽ‪،‬‬
‫جً پو ىٯې ټٌپنې ٍْه ذو یٌ ځحی کېىټ چې وًب ذو ّې چٌی ویڅ ڂنٿی‬
‫ؤ‪ .‬ڂٍضىّنٌ ذو نپٿو ‪٪‬ٷیىه جً نپٽ جًښطٌڄ پو ‪ٍٚ‬جقص جً َٮٍوه‬
‫ج‪٪‬الچحًه‪ ،‬جً و نپٿې چٌې ‪٪‬ٷیىې پو الٌه کې ذو و ىٍ ډًټ ضحًجڄ َٮڃٿٌ‬

‫‪282‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫معاصر فكري ارتداد‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ضو ضیحٌ ًټ‪ .‬پو وې ذو ّې ج‪ٍٚ‬جٌ چو کحًه چې پو پهٌجچۍ ټٌپنو کې پحضې‬

‫ِٖ‪ ،‬ضٍڅٌ و ىٯې پو قٷٌٶٌ جً ڂنحٲ‪ ٌ٫‬څهو ىځ ذٍنڃڅ ِٖ‪.‬‬
‫نٌ چڅ چې څٌک پو جْالڀ ٍْه نپٿې جړیکې پٍېکٌُ‪ ،‬ىٯٌب چو ٮٌجړُ‬
‫پو جْالڂِ ټٌپنې ٍْه ىځ نپٿې جړېکې پٍې کړُ‪ٍْ ،‬ه پىې چې‬
‫جْالڂِ ټٌپنو یٌجځنۍ ىٯو ذٍُٗ ټٌپنو وه چې و ‪٪‬ٷیىې پٍ ذنٓټ ًالړه‬
‫وه جً پو ‪٪‬ٷیىې پٍضو وٮو ټٌپنو ڂنځطو چو ٌجځِ‪ .‬نٌ وٮو نٿک ذیح ىځ‬
‫ج‪ٍٚ‬جٌ کٌُ چې ذحیى پو جْالڂِ ټٌپنو کې پحضې ِٖ‪ ،‬و ټٌپنې ذحًٌ ىځ‬
‫ضٍ الْو کړُ‪ ،‬جً پو ىٯٌ قٷٌٶٌ څهو ىځ ذٍنڃڅ ِٖ چې جْالڀ ّې و‬
‫جْالڂِ ټٌپنې جٲٍجوً ضو ًٌکٌُ‪ .‬وٮو ډًټ ً‪٫ٞ‬یص یٌ ٖحي ً‪٫ٞ‬یص‬
‫وی چې جْالڂِ ضحٌیم ّې ڂػحټ چو پٍُ‪.‬‬
‫ځنې چٌٌ ؾحىٿِ ض‪ٌٌٛ‬جش جً جٲکحٌ ىځ ٖطو چې جْالڀ ّې پو نالٰ‬
‫ښکحٌه ؾګړه ج‪٪‬الڄ کړې وه‪ ،‬جً ٌٌْټ جهلل ‪ٚ‬ٿی جهلل ‪٪‬ٿیو ًْٿځ پو نپٽ‬
‫ټٌټ ضٌجڄ و ىٯٌ پو نالٰ ؾنکېىپی وی‪ .‬پکو ؾحىٿِ ض‪ٛ٫‬د جً ٶٌڀ‬
‫پٍْطِ چې و ًینې‪٢ً ،‬څ جً ضٌکځ و یٌ ًجپِ پٍ ذنٓټ ًالړه وه‪ .‬جًِ‬
‫وٮو ډًټ ‪ٛ٪‬ریص ْطحیٿی کېږُ‪ ،‬ڂٷىِ جً ْپېڅٿی ګڼٽ کېږُ‪ ،‬وٲح‪٨‬‬
‫ًٌڅهو کېږُ‪ ،‬ضٍ ذیٍ‪ ٬‬الچىې ّې ؾګړې کېږُ‪ ،‬جً جچٓحچِ ټٌپنو و ىٯو‬
‫پٍ جْحِ ًېٗٽ کېږُ‪ ،‬ضٍ وې چې و نٿکٌ ویڅ جً ‪٪‬ٷیىه ًګٍځِ‪ ،‬جً و‬
‫نٿکٌ پو ‪٪‬ٷٿٌچٌ‪َ ،‬ړًچٌ‪ ،‬ژًچى جً آوجذٌ ضٓٿ‪ ١‬پیىج کړُ‪.‬‬
‫وٮو ضٌکځ پحپنو (ٶٌڀ پٍْطِ) یٷینحً پو نپٽ ژًًٌجپِ‪ ،‬پٌنٌجپِ‪ ،‬ٶٌش جً‬
‫ىٍ جړنیُ ًجپِ کې پو وینٌچٌ ٍْه ډٮٍه ًىِ‪ ،‬جً جچٓحچحڄ نپٿې ذنىه‬
‫ګۍ ضو ًٌذٌپِ‪ ،‬وجچریحؤ ‪٪‬ٿیيځ جپٓالڀ کٌښښٌچو پو ڂنځو ًړُ‪ ،‬جً‬
‫(ویڅ) چې پو ټٌټ ژًچى ذحچىې و قحکڃیص پپحٌه ٌجٮٿی یٌجَې پو یٌ څٌ‬
‫‪٪‬رحوجضٌ جً قٍکحضٌ کې نال‪ٚ‬و کٌُ‪ ،‬جچٓحچِ چړۍ پو نپٿٌ ڂنځٌ کې پو‬
‫ؾنګېىًچکٌ ذالکٌچٌ ًیِٗ‪ ،‬جً ىٯو جڂص پو ډېًٍ جڂطٌچٌ ًېِٗ چې جهلل‬
‫ض‪٫‬حپی ّې پو ىکٿو ٲٍڂحیِ‪:‬‬

‫‪283‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫معاصر فكري ارتداد‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ﭽﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﮲ ﮳ ﮴ ﮵ ﮶ﭼ‬
‫(جپڃإڂنٌڄ‪)۵۱ :‬‬
‫ضٍؾڃو‪ ( :‬ذې ٖکو وٮو جڂص ْطحْې یٌ جڂص وی جً َه ْطحْې ٌخ یځ پو‬
‫ڂح څهو ًًېٍېږب)‪.‬‬
‫ٌٌْټ جهلل ‪ٚ‬ٿی جهلل ‪٪‬ٿیو ًْٿځ پو نپٽ ټٌټ ٶٌش و وٮو ؾحىٿیص پو‬
‫نالٰ ؾنګېىپی جً پىې الٌه کې ّې ىېڅ چٍڂِ چىه ښٌوپې‪ .‬نٿک ّې‬
‫ضٍې ًېًٍپِ‪ ،‬جً و ىٯو ټٌپې الٌې ّې ذنىې کړې وُ‪.‬‬
‫و جْالڀ چړیٌاټ ویڅ جً ًجقى جڂص پو وٮٌ ؾحىٿیطٌچٌ ٍْه ٌّ ځحی چِٗ‬
‫پحضې کېىی‪ .‬و جْالڂِ ٍٖی‪٫‬ص ڂنحذ‪ ٩‬و ىٯٌ پو جچکحٌ جً ٮنىپٌ څهو‬
‫ډک وُ‪ ،‬جً پىې ىکٿو و جْالڀ ذې ٖڃېٍه والتٽ ڂٌؾٌو وُ‪.‬‬
‫څٌک چې و جْالڀ پو ‪٢‬ری‪٫‬ص پٌىېږُ جً یح و وینٌچٌ پو ‪٢‬ری‪٫‬ص‬
‫پٌىېږُ‪ ،‬ىٯٌب پىې پٌىېږُ چې وینٌچو وٮو ډًټ ٶٌڀ پٍْطۍ چو ڂنِ‪.‬‬
‫کو څٌک ضحٌیم ضو پو ْیحِْ جً ڂًىرِ ضڃحیالضٌ پو یٌ ذې ‪ٍ٢‬ٲو چ‪ٍ٧‬‬
‫ًګٌٌُ چٌ ًذو ًینِ چې وٮو ٶٌڀ پٍْطۍ و جچٓحچحچٌ ضٍ ڂنځ و ًٌجچِ‪،‬‬
‫ضهٍید‪ ،‬ٲٓحو جً ضٳٍٶې ضٍټٌپٌ ًًٌٌَ ‪٪‬حڂٽ وه‪.‬‬
‫پو ىٯٌ جچٓحچحچٌ څهو چې ٮٌجړُ چړٌّاټ ٍْه یٌ کړُ جً ټٌټ جچٓحچیص و‬
‫یٌه ذیٍ‪ ٬‬ضٍ ْیٌٌُ الچىې پو یٌه ‪٪‬ٷیىه ٌجټٌټ کړُ جً پو ىٯٌب څهو‬
‫یٌه وجْې چٌې ټٌپنو ؾٌړه کړُ چې و ویڅ جً پٍ ٌخ جپ‪٫‬حپڃیڅ و جیڃحڄ‬
‫پٍ جْحِ ًالړه ًُ جً و جچٓحچِ ټٌپنې و کٌٌچۍ و ج‪ٟ٪‬حؤ ضٍڂنځ ٌْپو‬
‫جً جڂنیص‪ ،‬ڂینو جً پیٌْطٌڄ نپٌٌ کړُ جً ټٌټ و یٌه وجْې ؾٓى پو څېٍ‬
‫کړُ چې کو یٌه ٮړُ ضو ّې څو ضکٿیٱ ًٌ ٌْېږُ چٌ ټٌټ ٮړُ ذو‬
‫ًٌٍْه پو ذې نٌذۍ جً ضرو چحکٍجٌه ًُ‪ .‬پو وٮٌ جچٓحچحچٌ څهو نٌ ڂ‪٫‬ٷٌټ‬
‫جً و جچط‪٧‬حٌ ًړ کحٌ وج وی چې پو ښکحٌه جً پٌٌه ً‪ٞ‬حقص و ‪ٛ٪‬ریص جً‬
‫ٶٌڀ پٍْطیٌ پو نالٰ ً ؾنګېږُ‪ ،‬جً ٌجضٿٌچکٌ جچٓحچحچٌ ضو وجْې ضحٌیم‬
‫پٍېږوُ چې قٵ ضو و ىٯٌب و الٌښًٌچې ْرد ِٖ‪.‬‬

‫‪284‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫معاصر فكري ارتداد‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫نٌ جْالڂِ چړۍ ًًٌْطو پو ىٯو چې جًٌپحیحچٌ پو ْیحِْ جً ٲٍىنګِ‬

‫ډًټ الچىې کړه‪ ،‬وٮٌ ‪ٛ٪‬ریطٌچٌ ضو چې وًینې‪ ،‬ضٌکځ جً ً‪٢‬څ و جنطالٰ‬
‫پٍ ذنٓټ ًالړ وُ ًٌضٓٿیځ ٌٖه‪ ،‬جً ىٯو ّې و یٌې وجْې ‪٪‬ٿڃِ‬
‫ٶ‪ْٟ‬ې‪ ،‬ڂنٽ ٌُٖ قٷیٷص جً ًجٶ‪٫‬یص پو ضٌګو ًڂنٽ چې ىېڅ نال‪ٌٚ‬ڄ‬
‫ًٌڅهو چٗطو‪.‬‬
‫و جْالڂِ ټٌپنې ڂٿطٌچو و ىٯٌ ‪ٛ٪‬ریطٌچٌ چې جْالڀ پو ڂنځو ًړُ ًً‬
‫پو ذیحٌج ژًچىُ کٌپٌ پٓې ٌٖټ‪ ،‬و ىٯٌ ذٌپٿې ّې ًذٌپٿې‪ ،‬و ىٯٌ‬
‫ٖ‪٫‬حتٍ ّې ٌج ژًچىُ کړټ‪ ،‬پو ىٯٌ جً و ىٯٌ پٍ ىٯې َڂحچې ّې ًًیحړټ‬
‫چې ضٍ جْالڀ و ڂهو ًه‪ .‬جً وج ىٯو کحٌ وی چې جْالڀ ًٌضو پو ټینکحٌ‬
‫ٍْه (ؾحىٿیص) ًجیِ‪ ،‬جً و جْالڀ پو ٶحڂٌِ کې و وٮې ‪٪‬ٷیىې پپحٌه ضٍ‬
‫(ؾحىٿیص) ذٽ ذى جً ًېًًٍچکی چٌڀ چٗطو‪.‬‬
‫پو وٮو ؾحىٿیص څهو ًضٽ ٶٍآڄ کٍیځ پٍ ڂٓٿڃحچحچٌ و یٌه جقٓحڄ پو ضٌګو‬
‫یحوًُ‪ ،‬جً ڂٓٿڃحچحڄ وېطو ىڅٌُ چې پٍ وٮو پٌی جقٓحڄ جً چ‪٫‬ڃص و‬
‫جهلل ض‪٫‬حپی ٖکٍ جوج کړُ‪:‬‬

‫ﭽﭸﭹﭺﭻﭼﭽﭾﭿﮀﮁﮂ‬
‫ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌﭼ‬
‫آل عمزان‪۶١۶ :‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬جً ىٯو پېًًٍَچې وٌ یحوې کړب کٿو چې ضحْې یٌ و ذٽ وښڃنحڄ‬
‫ًجْص‪ ،‬چٌ ْطحْې و َړًچٌ پو ڂنځ کې ّې ڂینو ٌجًْطٿو‪ ،‬جً و ىٯو پو‬
‫وٮو چ‪٫‬ڃص ٍْه ًًٌچو ٌٖب‪ ،‬جً ضحْې و جًٌ و کنىې پٍ څنډه ًجْص‪ ،‬چٌ‬
‫پو جًٌ څهو ّې نال٘ کړب)‪.‬‬

‫ﭽﯾﯿﰀﰁﰂﰃﰄﰅﰆﰇﰈﭼ‬
‫الحجزاث‪۶۲ :‬‬

‫‪285‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫معاصر فكري ارتداد‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ضٍؾڃو‪( :‬ذٿکې پٍ ضحْې و جهلل جقٓحڄ وی چې و جیڃحڄ پو پٌٌ ّې ښًٌچو‬

‫وٌضو کړې‪ ،‬کو ضحْې ٌیښطنِ ڂإڂنحڄ یحْص)‪.‬‬

‫ﭽﯔﯕﯖﯗﯘﯙﯚﯛﯜﯝﯞ‬
‫ﯟﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﭼ الحديد‪١ :‬‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬جهلل ىٯو يجش وی چې پٍ نپٽ ذنىه (ڂكڃى ‪ٚ‬ٿی جهلل ‪٪‬ٿیو ًْٿځ)‬
‫ښکحٌه والّٽ چحَپٌُ‪ ،‬ضٍ څٌ ضحْې پو ضیحًٌ ٌڼح ضو ًذحِْ‪ ،‬ذې ٖکو‬
‫چې جهلل پٍ ضحْې ډېٍ ڂيٍذحڄ جً و ډېٍ ٌقځ نحًچى وی)‪.‬‬
‫ڂٓٿڃحڄ ضو پو ‪٢‬ری‪ ِ٫‬ډًټ وج پو کحٌ وه چې و ؾحىٿیص َڂحچو پو ذىۍ‪،‬‬
‫کٍکې جً چٳٍش څهو پٍضو پو ذٽ څو یحوه چو کړُ‪ ،‬کو ىٯو ىٍ څٌڂٍه‬
‫ضحٌیهِ جً یح جًْنۍ ًُ‪ .‬آیح وج ذو وجْې چو ًُ پکو پو َچىجڄ څهو یٌ‬
‫آَجو ٌٖی ٖه‪ ٙ‬چې نپٽ و ذنىیطٌخ‪ْ ،‬پکحًُ جً ض‪ً٫‬ید ًنطٌچو‬
‫ځحچطو ًٌیحوًُ جً پو یحوًپٌ ّې ٮٌچِ َېږه ِٖ جً ضٍنې جً وٌوًچکِ‬
‫نح‪ٍ٢‬ې ّې ذېٍضو پو يىڅ کې ضحَه ِٖ؟‬
‫یح ذو وجْې چو ًُ پکو پو یٌه ن‪ٍ٣‬چحک ڂٍ‪ ٜ‬څهو ؾٌړ ٌٖی جچٓحڄ چې‬
‫نپٽ و ىٯو ڂٍ‪ ٜ‬یحوًچو پو نپٽ يىڅ کې ذْح ضحَه کٌُ چې یٌ ًنص‬
‫ّې و ڂٍګ ضٍ پٌپِ ٌٌْپی ؤ چې جًِ ّې پو یحوًپٌ نح‪ ٍ٢‬پٍېٗحچو‬
‫کېږُ جً ٌچګ ّې جپٌَُ؟‬
‫آیح ىٯو جچٓحڄ چې یٌ ن‪ٍ٣‬چحک جً ًېًًٍچکی نٌخ ّې پیىپی ًُ پو‬
‫ًېښېىپٌ ذو و جهلل ٖکٍ چو جوج کٌُ چې ښو وی چې وج ىٍڅو ّې پو نٌخ‬
‫کې پیىپِ جً پو ًّښو کې ّې چٗطو؟‬
‫ىٯو ؾحىٿیص چې و ؾيٽ‪ ،‬ګڃٍجىۍ جً پو قٵ څهو و پٍې ًجپِ و وچیح جً‬
‫آنٍش ن‪ًٍ٣‬چو ًٌکې ٌجؾڃ‪ ٌُٖ ٩‬ؤ ضٍ وې ټٌپٌ ذىوی‪ .‬جً ذحیى چې و‬
‫ىٯو ذیح یحوًټ جً ضحَه کٌټ و جچٓحڄ پو َړه کې و ىٯو پو ىکٿو کٍکو جً‬
‫چٳٍش پیىج کړُ‪ ،‬جً جچٓحڄ پو ىٯو څهو و نال‪ٌٚ‬ڄ پو ذىټ کې ٖکٍ ضو‬

‫‪286‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫معاصر فكري ارتداد‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ضٌٗیٵ کړُ‪ .‬ځکو نٌ پو یٌ ‪ٚ‬كیف قىیع کې ٌجٮٿِ چې ((غالظ ڂڅ‬

‫کڅ ٲیو ًؾى قالًز جإلّڃحڄ‪ :‬أڄ ّٻٌڄ جهلل ًٌٌْپو أقد ئپْو ڂڃح‬
‫ٌْجىڃح‪ ً ،‬أڄ ّكد جپڃٍأ ال ّكرو ئال هلل‪ ً ،‬أڄ ّٻٍه أڄ ّ‪ٌ٫‬و ئپَ جپٻٳٍ‬
‫ٺڃح ّٻٍه أڄ ّٷًٰ ٲِ جپنحٌ)) (ڂطٳٵ ‪٪‬ٿْو)‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬وٌې ‪ٚ‬ٳحش وجْې وُ چې څٌک ّې ًپٍُ پو ىٯٌ ذو و جیڃحڄ‬
‫نٌچى جقٓحِ ګړُ‪ :‬چې جهلل جً و ىٯو ٌٌْټ ًٌضو ضٍ ذٽ ىٍ څو ګٍجڄ‬
‫ًُ‪ ،‬جً وج چې پو چح ٍْه ڂینو جً ڂكرص یٌجَې و جهلل پپحٌه ًکړُ‪ ،‬جً‬
‫کٳٍ ضو ذېٍضو ًٌګٍځېىټ ّې وجْې ذى ًجېِٓ پکو جًٌضو ًٌٮٌٌځېىټ ّې‬
‫چې ذى جېِٓ)‪.‬‬
‫جهلل ض‪٫‬حپی پو ډېٍ ٖىش ٍْه و ؾحىٿیص و ٖ‪٫‬حتًٍ جً و ىٯو و چٌڂیحپیٌ‬
‫جً ڂٍٗجچٌ ذىُ ذیحڄ کړې وه جً ٲٍڂحیٿِ ّې وُ‪:‬‬

‫ﭽ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰﮱ ﮲ ﮳ ﮴‬
‫﮵ ﮶ ﮷ ﮸ ﮹ ﮺ ﮻﮼ ﮽ ﮾‬
‫القصص‪٩١ -٩۶ :‬‬ ‫﮿﯀ ﯁﯂ﭼ‬
‫ضٍؾڃو‪( :‬جً ڂٌچږ ىٯٌب و جًٌ پو پٌٌ و ذٿنې ڂٍٗجڄ ًګٍځٌټ‪ ،‬جً و‬
‫ٶیحڂص پو ًٌځ ذو ىېڅ ڂٍْطو ًٌٍْه ًچو ِٖ‪ .‬جً ًٌپٓې ڂٌکړ پو ىٯٌب‬
‫پٓې پىې وچیح کې پ‪٫‬نص‪ ،‬جً پو ٶیحڂص کې ذو ىٯٌب پو ٮنىپٌ ًٌٖ‬
‫څهو ًُ)‪.‬‬

‫ﭽ ﯾﯿ ﰀ ﰁ ﰂﭑ ﭒﭓ‬ ‫جً ىڃىجٌچګو ٲٍڂحیِ‪:‬‬

‫ﭔ ﭕ ﭖﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ‬
‫ﭞ ﭟ ﭠ ﭡﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭼ هود‪١١ -١۲ :‬‬

‫‪287‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫معاصر فكري ارتداد‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ضٍؾڃو‪( :‬و ٲٍ‪ٌ٪‬ڄ قکځ پو ْڃو ذٍجذٍ چو ؤ‪ ،‬و ٶیحڂص پو ًٌځ ذو و نپٽ‬
‫ٶٌڀ پو ًړجچىې ًٌجڄ ًُ جً ټٌټ ذو جًٌضو چنو ذحِْ‪ ،‬و ًٌضګ نٌٌج ذى‬
‫ځحی وٮو جًٌ وی چې وًب پٍې ًچنٌیٓطٽ کېږُ‪ ،‬پو وچیح کې پٍې‬
‫پ‪٫‬نص وی‪ ،‬جً و ٶیحڂص پو ًٌځ ىځ‪ ،‬وج نٌٌج ذىه ًٌکړه وه چې وًب ضو‬
‫ًٌکٌټ کېږُ)‪.‬‬
‫نٌ جًِ و جْالڂِ چړۍ ډېٍې ْیڃې جً ًپٌٓچو پو ٮٍذِ ٲٿٓٳٌ جً‬
‫جٲکحًٌ څهو و ضأغٍ پو چطیؿو کې وجْې ٌٖټ چې پو جْالڀ څهو و‬
‫ڂهکې َڂحچې ضڃىڄ جً ‪٪‬ن‪٫‬نحش ْطحیِ جً ىٯٌ ضو و ذېٍضو ًٌګٍځېىپٌ‬
‫پپحٌه پېٌجپطیح ښِْ‪ .‬ىڅو کٌُ چې و ىٯې َڂحچې وینِ ٖ‪٫‬حتٍ ذېٍضو‬
‫ٌجژًچىُ کړُ جً ڂٗيٌٌ جٖهح٘‪ ،‬و ؾحىٿیص وًنص جضالڄ‪ ،‬ذحوٖحىحڄ‬
‫جً و ىٯٌب کحٌ چحڂې ضٿپحضې ًښیة‪ ،‬پٻو ىڃحٮو ّې چې و ضحٌیم ٌَینو‬
‫َڂحچو ًُ‪ ،‬جً یح ىٯو کٌڀ وجْې پٌی چ‪٫‬ڃص ًُ چې جْالڀ وًب ًٌڅهو‬
‫ڂكًٍڀ کړُ وُ‪.‬‬
‫و ؾحىٿیص َڂحچې ضو پو وٮو ًٌګٍځېىپٌ و جْالڀ پو پٌی چ‪٫‬ڃص څهو‬
‫جچکحٌ جً و ىٯو و جقٓحچٌچٌ چحٖکٍُ جً و جْالڀ و چ‪٫‬ڃص جً و ٌٌْټ جهلل‬
‫‪ٚ‬ٿی جهلل ‪٪‬ٿیو ًْٿځ و ٲ‪ٟ‬ٽ و ٶىٌ چو پېژچىټ وُ‪ .‬پىې کحٌ ٍْه و‬
‫نٿکٌ پو يىڅ کې و کٳٍ‪ ،‬ذص پٍْطۍ جً و ؾحىٿیص و نٍجٲحضٌ‪،‬‬
‫ګڃٍجىیٌ‪ ،‬ذې ‪٪‬ٷٿیٌ جً ننىًًچکٌ جً ژړًًچکٌ ىٯٌ ‪٪‬ٷحیىً جً چ‪ٍ٧‬یحضٌ‬
‫چې و ىېڅ ىٌښیحٌ ڂٓٿڃحڄ ‪٪‬ٷٽ ّې چو ڂنِ ن‪ ٍ٣‬کځ ښٌوټ وُ‪ .‬وج ىٯو‬
‫کحٌ وی چې پو کٌپٌ ّې و وې ًېٍه ٖطو چې ڂٓٿڃحڄ وې پو جْالڀ جً‬
‫جیڃحڄ څهو ڂكًٍڀ ِٖ‪ ،‬جً و جهلل ض‪٫‬حپی پو ْهص ‪ً٪‬جخ ٍْه وې ڂم‬
‫ِٖ‪ .‬جهلل ٲٍڂحیِ‪:‬‬

‫ﭽﮗﮘﮙﮚﮛﮜﮝﮞﮟﮠﮡﮢ‬
‫ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﭼ هود‪۶۶۶ :‬‬

‫‪288‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫معاصر فكري ارتداد‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ضٍؾڃو‪( :‬ڂیالڄ ڂو کٌب ىٯٌ نٿکٌ ضو چې ‪٦‬ٿځ ّې کړی چې جًٌ ذو ڂٌ‬

‫ًٌْځٌُ‪ ،‬جً چو ذو ًُ ْطحٌْ پپحٌه پو جهلل پٍضو چٌٌ وًْطحڄ‪ ،‬جً چو ذو پو‬
‫ضحٌْ ٍْه ڂٍْطو کېږُ)‪.‬‬
‫پو وٮٌ چ‪ٍ٧‬یحضٌ ٍْه چڅ پو جْالڂِ چړۍ کې و ڂحویحضٌ و قح‪ٚ‬ٿٌپٌ پپحٌه‬
‫ٖىیىه پېٌجپطیح‪ ،‬ڂحویحش ضٍ ىٍ ډًټ ج‪ٌٚ‬پٌ جً ‪٪‬ٷیىې ٮٌٌه ګڼٽ‪ ،‬وچیح‬
‫ضو پٍ آنٍش ضٍؾیف ًٌکٌټ‪ ،‬پو ڂ‪٫‬نٌیص څهو پٍېکٌڄ جً پو ىٌی جً ىٌِ‬
‫پٓې ضٿٽ ىځ ڂٿګٍُ ٌُٖ وُ چې چطیؿو ّې ذې ذنىًذحٌُ‪ ،‬و جهلل‬
‫ض‪٫‬حپی قٍجڂٌ ضو و قٍجڂٌ پو ْطٍګو چو کطٽ‪ ،‬پو پٌړً ‪٢‬رٷې کې و ٍٖجذٌ‬
‫جً ٲٓٵ نپٍېىټ ٌجًًضٿو‪ .‬ضٍ وې چې وٮو ‪٢‬رٷو نٿک پو ىٍ جْالڂِ‬
‫ىېٌجو کې پو ىڃىٮو یٌ ٖکٽ جً ‪ٌٌٚ‬ش کې ٌجڂنځطو ٌٖټ‪ ،‬ډېٍ پږ ّې‬
‫وجْې وُ چې جهلل ض‪٫‬حپی پو وٮو ډًټ ً‪٫ٞ‬یص څهو ْحضٿِ وُ‪ .‬وٮو و‬
‫پٌړې ‪٢‬رٷې نٿک ځحڄ و جْالڀ پو ىٍ ډًټ ٶیٌوً جً ٲٍجی‪ ٌٟ‬څهو پو‬
‫ڂکڃٽ ډًټ وجْې آَجو ذٌپِ پکو چې پو جْالڀ جً ٍٖی‪٫‬ص ٍْه ّې ىېڅ‬
‫ٌجذ‪٣‬و چو ًُ‪ .‬جً یح وجْې چې پکو جْالڀ چې کٌڀ ڂنٌٓل ٍٖی‪٫‬ص جً‬
‫نیحپِ جٲٓحچو ًُ‪.‬‬
‫وٮو پو جؾڃحپِ ډًټ و جْالڂِ چړۍ و وینِ جً ج‪٪‬طٷحوُ ً‪٫ٞ‬یص ض‪ٌٛ‬یٍ‬
‫وی‪ .‬وج یٌه وجْې و ؾحىٿیص څپو وه چې جْالڂِ چړۍ ّې پو یٌه ٍْه ضٍ‬
‫ذٽ ٍْه الچىې کړې وه‪ .‬جً وج و جْالڂِ چړۍ پو جًږوه ضحٌیم کې ضٍ ټٌپٌ‬
‫پٌیو څپو وه چې ًٌٍْه ڂم وه‪.‬‬
‫وٮو څپو پو نپٽ ٶٌش‪ ،‬ىٍ جړنیًُجپِ جً ضأغیٍ کې پو ټٌپٌ ىٯٌ جْالڀ‬
‫ڂهحپٳٌ څپٌ څهو َیحضو وه چې جْالڂِ ضحٌیم ضٍ جًْو پیىپې وُ‪ .‬نٌ پو‬
‫چًٌٌ څپٌ څهو ّې ٲٍٴ وج وی چې وٮې څپې ضو و ډېًٍ پږً نٿکٌ پحڀ‬
‫ًٌګٍځېىپی وی‪ .‬جً ىٯو نٿک چې و وې پو نالٰ ؾنګېږُ پىې الٌه کې‬
‫نپٽ ټٌټ ٶٌش جً جْط‪٫‬ىجوًچو کحًٌُ‪ ،‬ډېٍ پږ وُ‪.‬‬

‫‪289‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫معاصر فكري ارتداد‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پهٌج ىځ و یٌچحڄ پو ٲٿٓٳې چو و ڂطأغٍ کېىً پو چطیؿو کې جپكحو جً‬

‫َچىیٷیص ڂنځطو ٌجٮٿی ؤ‪ ،‬نٌ پو ىٯو ًنص کې و ىٯو و ڂٷحذٿې پپحٌه‬
‫وجْې نٿک ٌجڂیىجڄ ضو ٌُٖ ًً چې پو نپٽ پٌی ‪٪‬ٷٽ‪ ،‬ذې ْحٌُ‬
‫يکحًش‪ ،‬ٶٌُ ‪٪‬ٿځ‪ ،‬پٍجنې څېړچې جً ٶٌُ ٖه‪ٛ‬یص و ىٯو پٍ نالٰ‬
‫ًؾنګېىټ‪.‬‬
‫ذح‪٢‬نیحڄ جً ڂٿكىجڄ ىځ پیىج ٌُٖ ًټ‪ ،‬نٌ و ىٯٌ پو نالٰ ىځ وجْې‬
‫نٿک ٌج ڂیىجڄ ضو ٌٖټ چې پو ‪٪‬ٿځ‪ ،‬قکڃص جً والتٿٌ و ىٯٌ پو نالٰ‬
‫ًؾنګېىټ‪ ،‬جً جْالڀ نپٽ ‪٪‬ٷٿِ چٳٌي جً ‪٪‬ٿڃِ پٌړه ڂٍضرو ًْحضٿو‪ ،‬جً‬
‫ىٍه ضٌپحچِ څپو ّې ذېٍضو پو ٖح کړه‪ ،‬ىېڅ ضٌپحڄ جً ْېالخ و جْالڀ‬
‫ىٓک ٮٍ الچىې چکړجی ٌٖ‪.‬‬
‫وٮو ڂٓأپو کٌڂو و جنالٶِ ضنُټ‪ ،‬یح پو ‪٪‬رحوجضٌ کې و کڃًٌُۍ جً یح و‬
‫ٖ‪٫‬حتًٍ و پٍېښٌوپٌ جً و پٍویٌ و ضٷٿیى ڂٓأپو چو وه‪ ،‬کو څو ىځ چې‬
‫وٮو ڂٓحتٽ ىځ ضٌؾو جً پو نالٰ ّې ڂرحٌَه ٮٌجړُ‪ .‬چڅ ًٌځ و جْالڂِ‬
‫چړۍ ڂٓأپو ضٍوې ڂٓحتٿٌ ډېٍه ډېٍه پٌیو جً پٿنو وه‪ .‬وج و کٳٍ جً و جیڃحڄ‬
‫ڂٓأپو وه‪ ،‬پو جْالڀ ذحچىې و پحضې کېىپٌ جً یح پو جْالڀ څهو و ًضٿٌ‬
‫ڂٓأپو وه‪.‬‬
‫چڅ ؾګړه و ٮٍخ و ْیکٌپٍې (ذې وینې) ٲٿٓٳې جً و ًًٌْطِ جْڃحچِ‬
‫ویڅ (جْالڀ) ضٍ ڂنځ ًٌجچو وه‪ .‬و ڂحویص جً و جْڃحچِ ٍٖی‪٫‬ص ضٍ ڂنځ‬
‫ؾګړه وه‪ .‬جً وجْې ښکحٌُ چې ىڃىج ذو و ویڅ جً ذې وینۍ ضٍ ڂنځ‬
‫ًًٌْطۍ ؾګړه ًُ‪ ،‬جً ىڃىج ذو و چړۍ ذٍنٿیک ټحکِ‪.‬‬
‫و چڅ ًٌځې ؾيحو‪ ،‬و چرٌش نالٲص‪ ،‬جهلل ضو و چږوې کېىپٌ ضٍ ټٌپٌ پٌیو‬
‫يٌی‪٫‬و جً ضٍ ټٌپٌ ٮٌٌه ‪٪‬رحوش وج وی چې و (ذې وینۍ) و وٮې څپې چې‬
‫پٍ جْالڂِ چړۍ ّې یٍٮٽ کړی جً و ڂٓٿڃحچحچٌ ‪٪‬ٷٿٌچو جً ڂٍکًُچو‬
‫جٖٯحپٌُ ڂهو وې ًچیٌټ ِٖ‪ ،‬جً و ځٌجچحچٌ جً ًٌڼ جچىً َړًچٌ ضو وې‬
‫ذېٍضو و جْالڀ پو ج‪ٌٚ‬پٌ‪٪ ،‬ٷحتىً‪ ،‬قٷحتٷٌ‪ ،‬ٶٌجچینٌ جً پٍ ڂكڃىُ‬

‫‪290‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫معاصر فكري ارتداد‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٌْحپص پو ڂنځو ضٿٿی ذحًٌ جً ج‪٪‬طڃحو ٌجْطٌڄ کړجی ِٖ‪ .‬جً ىځ وې ىٯو‬
‫ٲکٍُ جً ًٌجچِ (ًٌقِ) ذې ذحًٌُ جً ج‪ٍ٣ٞ‬جخ پو ڂنځو یٌړټ ِٖ چې و‬
‫جڂص ًٌښحچٳکٍه ځٌجچحڄ ًٌذحچىې جنطو وُ‪ .‬ىٯٌب ضو ذحیى و ‪٪‬ٷٽ جً‬
‫ٲٍىنګ پو ْحقو کې پو جْالڀ ٶنح‪٪‬ص ًٌکړ ِٖ‪ .‬و ىٯٌ ټٌپٌ ؾحىٿِ‬
‫جٲکحًٌ جً چ‪ٍ٧‬یحضٌ پو نالٰ ذحیى ‪٪‬ٿڃِ جً ‪٪‬ٷٿِ ڂرحٌَه ًِٖ چې و‬
‫نٿکٌ پو َړًچٌ ‪٪‬ٷٿٌچٌ ڂٓٿ‪ ١‬وُ‪ .‬جً پٍ ځحی ّې جْالڂِ ٲکٍ جً چ‪ ٍ٧‬و‬
‫ٶنح‪٪‬ص‪ ،‬جیڃحڄ جً جیڃحچِ ٮیٍش پو الٌې قحکځ ِٖ‪.‬‬
‫پٌٌه یٌه پېړۍ ٌٖه چې جًٌپح َڂٌږ ځٌجچحڄ جً َڂٌږ ‪٪‬ٷٿٌچو پو ڂٌږ څهو‬
‫یٍٮڃحټ کړُ وُ‪ ،‬جً َڂٌږ پو يىنٌچٌ کې و ٖک‪ ،‬جپكحو‪ ،‬ڂنحٲٷص جً پو‬
‫جیڃحچِ جً ٮیرِ قٷیٷطٌچٌ ذحچىې و ذې ذحًٌۍ ضهځ ٖینىُ‪ ،‬جً پو ڂٷحذٽ‬
‫کې ّې ڂٌږ پٍ چًٌ جٶط‪ٛ‬حوُ جً ْیحِْ ٲٿٓٳٌ جیڃحڄ ٌجًړپٌ ضو‬
‫ًٌذٌپِ‪ .‬پىجْې قحټ کې چې ڂٌچږ و وٮٌ چًٌ ٲٿٓٳٌ ڂٷحًڂص ضو ٖح‬
‫ًٌجړًپې‪ ،‬جً یٌجَې پو نپٽ ضحٌیهِ ڂیٍجظ ڂٌ جکطٳح کړې وه‪ ،‬جً پو‬
‫چٌُ جیؿحو څهو ڂٌ الِ چیٌپی وی‪.‬‬
‫ڂٌږ و جًٌپح و ٲٿٓٳٌ جً ٶٌجچینٌ پو ‪٪‬ٿڃِ ڂكحْرې‪ ،‬چٷى جً و ؾٍجقِ و‬
‫‪٢‬ریرحچٌ پو څېٍ و ىٯٌ ؾٍجقۍ جً ْپړچې ضو ىځ ٖحکړې وه‪ .‬جً یٌجَې پو‬
‫ذېړچِ جً ْ‪٣‬كِ ډًټ ڂٌ ىٯو و نپٿٌ پهٌجچیٌ ‪٪‬ٿڃِ ڂ‪٫‬ٿٌڂحضٌ و‬
‫َیحضٌپٌ پو ڂٷ‪ٛ‬ى یٌ څو څېړپِ وُ‪ .‬و وٮو ٮٳٿص پو چطیؿو کې نرٍه‬
‫ضٍوې ٌج ًٌْېىه چې پو چحذرٍه ډًټ جْالڂِ چړۍ پىې ًًٌْطیٌ کې و‬
‫جیڃحڄ جً ‪٪‬ٷیىې پو ډګٍ کې پو ْٷٌ‪ٍْ ٠‬ه ڂم ٌٖه‪ ،‬جً پو جْالڂِ‬
‫ىېٌجوًچٌ کې و چحًٌ ًجګِ وجْې نٿکٌ پو الِ کې ًجنیٓطٽ چې چو و‬
‫جْالڀ پو ج‪ٌٚ‬پٌ جً ‪٪‬ٷیىې ذحًٌ پٍُ‪ ،‬چو ًٌڅهو وٲح‪ ٨‬کٌُ‪ ،‬جً چو ّې پو‬
‫ڂإڂڅ جً ڂٓٿڃحڄ ًپّ ٍْه پو یٌ ډًټ (جْالڂِ چٗٿیُڀ) جً ْیحِْ‬
‫ڂ‪ٛ‬حپكٌ پٍضو ذٿو ٌجذ‪٣‬و ٖطو‪.‬‬

‫‪291‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫معاصر فكري ارتداد‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫وٮې و (ذې وینۍ) ًٌقْې پو کٍجٌه کٍجٌه و جوذیحضٌ‪ ،‬ٲٍىنګ‪ ،‬ژًٌچحپیُڀ‬

‫جً ْیحْص پو الٌې ًپٌٓچٌ ضو الٌه پیىج کړه‪ ،‬ضٍ وې چې ڂٓٿڃحڄ ًپٌٓچو‬
‫وٮې ذې وینو ‪٢‬رٷې ضو پىې جڂٿو ضحذ‪ٌٖ ٩‬ټ چې ىٯٌب ډېٍ ڂکحٌ نٿک‬
‫ًټ جً پو ټٌپنو ذحچىې ّې نپٽ چٳٌي جً ٲٍىنګ قحکځ کړی ؤ‪ ،‬کو څو ىځ‬
‫چې پو ڂٓٿڃحچٌ ًپٌٓچٌ کې ډېٍ نیٍ‪ٚ ،‬الـ جً ښو جْط‪٫‬ىجو ٖطو جً پو‬
‫چړۍ کې ىٯٌب پو ٮٌٌه ټٌپنٌ څهو وُ‪.‬‬
‫جً کو ً‪٫ٞ‬یص ىڃىٮو ډًټ پحضې ِٖ‪ ،‬چٌ جپكحو جً ٲٓحو ذو وٮٌ ټٌپنٌ‬
‫ضو چٌٌه ىځ الٌه پیىج کړُ‪ ،‬جً قطی ىٯٌ نٿکٌ ضو ذو ىځ ًٌْېږُ چې پو‬
‫کٿیٌ جً ذحچډً کې جًْېږُ جً پو ‪ٚ‬ن‪٫‬ص جً ٌَج‪٪‬ص ذحچىې ڂٗٯٌټ وُ‪.‬‬
‫ىٯٌب کې ذو ىځ (الوینیص) جً (َچىیٷیص) نپٌٌ ِٖ‪ .‬ىڃىٮو ډًټ پو‬
‫جًٌپح کې ىځ ًٌٖټ‪ ،‬جً وج وی جًِ پو ٍٖٴ کې ىځ وج پېښېږُ کو‬
‫ً‪٫ٞ‬یص ىڃىٮو ډًټ ًُ جً چحٌې پو ىڃىې ډًټ پٍ ڂم ًالړې ِٖ جً‬
‫جهلل ض‪٫‬حپی ّې پو نپٽ ٶىٌش ڂهو ًچو چیِٓ‪.‬‬
‫جْالڂِ چړۍ چڅ ًٌځ یٌ چٌُ جْالڂِ و‪ٌ٪‬ش ضو ‪ًٌٍٞ‬ش پٍُ‪ .‬جً و چڅ‬
‫ًٌځې و و‪ٌ٪‬ضګًٍ چ‪ٍ٫‬ه جً ىىٰ ىځ ىڃىجوی چې ًجیِ‪(( :‬یٌ ځٽ ذیح‬
‫وجْالڀ پٍ پٌٌ!))‪ .‬نٌ پىې الٌه کې یٌجَې ٖ‪٫‬حًٌچو کحٲِ چو وُ‪ .‬جًِ‬
‫ضٍ کحٌ و ڂهو یٌ قکیڃحچو ض‪ٛ‬ڃیځ ضو ‪ًٌٍٞ‬ش وی‪ ،‬ذحیى پو ْړه ْینو‬
‫پىې ٮٌٌ ًکړً چې ىٯو ‪٢‬رٷو چې ځحڄ ًٌٖنٳکٍجڄ ذٌپِ جً و ًپٌٓچٌ و‬
‫ژًچى و ټٌپٌ چحًٌ ًجګې ّې پو الِ کې چیٌپِ وُ څنګو ّې ذېٍضو جْالڀ‬
‫ضو ٌج ًجړًً؟ جً څنګو ّې َړًچو ذېٍضو پو جیڃحڄ جً پو جْالڀ ذحچىې پو ذحًٌ‬
‫څهو ډک کړً؟ جً څنګو ّې و ٮٍذِ ٲٿٓٳٌ جً و ڂ‪٫‬ح‪ ٍٚ‬ضڃىڄ و ذې وینو‬
‫چ‪ٍ٧‬یحضٌ پو ٮالڂۍ څهو نال٘ کړً؟‬
‫جْالڂِ چړۍ چڅ ًٌځ وجْې ٖه‪ٛ‬یطٌچٌ ضو ‪ًٌٍٞ‬ش پٍی چې و وٮو‬
‫و‪ٌ٪‬ش پپحٌه ځحچٌچو ًَګحٌ کړُ‪ ،‬نپٽ ‪٪‬ٿځ‪ ،‬جْط‪٫‬ىجوًچو جً ضٌجڄ و وٮو‬
‫و‪ٌ٪‬ش پو الٌه کې ًپګٌُ‪ ،‬جً وجْې نٿک ًُ چې چو ّې ڂن‪ٛ‬د پو کحٌ‬

‫‪292‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫معاصر فكري ارتداد‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ًُ جً چو ڂٍضرو‪ ،‬چو و ً‪٦‬یٳې پو پټو کې ًُ جً چو و قکٌڂص‪ ،‬جً چو ّې‬

‫ىځ و چح پپحٌه کینو پو َړه کې ًُ‪ .‬نٿکٌ ضو ګټو ٌٌُْ‪ ،‬نٌ و ځحڄ‬
‫پپحٌه پو ګټٌ پٓې چو ګٍځِ‪ ،‬وجْې نٿک چې نٿکٌ ضو ًٌکړه کٌُ‪ ،‬نٌ‬
‫پو نٿکٌ ّې چو ٮٌجړُ‪ .‬پو ىېڅ ‪٢‬رٷې ٍْه پو کٌڀ وجْې وچیحًُ ِٖ کې‬
‫چې ىٯو ّې ډېٍ قٍ٘ پٍُ جً ځحڄ پٍې ًژچِ پو کٗڃکٕ کې چو‬
‫پٍېٌځِ ضٍڅٌ و وٮٌ نٿکٌ پپحٌه وٮو و‪ٌ٪‬ضګٍ ٖه‪ٛ‬یطٌچو پٍ نپٽ ځحڄ‬
‫چو کٌڀ قؿص پو الِ ًٌکړُ‪ ،‬جً چو ىځ ٖی‪٣‬حڄ ضو الٌه پٍېږوُ چې و وًب‬
‫َړًچٌ ضو ًٌوجنٽ ِٖ‪ .‬و وٮٌ و‪ٌ٪‬ضګًٍ ٖ‪٫‬حٌ ذحیى جنال٘‪ ،‬پو ىٍ ډًټ‬
‫ٖيٌضٌچٌ‪ ،‬ځحڄ ٮٌښطنٌ جً ض‪ٛ٫‬رحضٌ څهو پیٍې جًْېىټ ًُ‪.‬‬
‫جْالڂِ چړۍ چڅ ًٌځ وجْې ټٌپنٌ جً جوجًٌ ضو ‪ًٌٍٞ‬ش پٍُ چې و یٌ‬
‫وجْې چٌُ جً ٶٌُ جْالڂِ جوخ و ٌجڂنځطو کٌپٌ پپحٌه کحٌ ًکړُ چې‬
‫ځٌجچحڄ پو پٍجنو ڂ‪٫‬نی ذیح و جْالڀ ٮېږې ضو ٌجًګٍځٌُ‪ ،‬جً و ىٯٌ ٮٍذِ‬
‫ٲٿٓٳٌ پو ٮالڂۍ ّې ًژٮٌٌُ چې ځینٌ ّې و پٌىې جً څېړچې پو چطیؿو‬
‫کې ڂنٿِ وُ‪ ،‬جً ځینٌ چًٌٌ یې ذیح یٌجَې پو پټٌ ْطٍګٌ و ٮٍذیحچٌ و‬
‫ضٷٿیى پو چطیؿو کې ڂنٿِ وُ‪.‬‬
‫و وٮو چٓٽ پو يىنٌچٌ جً ٲکًٍچٌ کې ذحیى ذېٍضو و جْالڀ ج‪ٌٚ‬ټ ځحی‬
‫پٍځحی ِٖ‪ ،‬ٲکٍ جً يىڅ ّې ذحیى ذېٍضو پو جْالڀ ڂٌړ کړجی ِٖ‪.‬‬
‫جْالڂِ چړۍ چڅ پو ىٍه ْحقو کې وٮو ډًټ ٖه‪ٛ‬یطٌچٌ ضو ‪ًٌٍٞ‬ش پٍُ‬
‫ضٍ څٌ پو ټینګو جً ؾىُ ډًټ وٮو ؾيحو پٍ ڂم ذٌځِ‪.‬‬
‫َه پو ىٯٌ نٿکٌ ىېڅکٿو چو یځ چې ویڅ پو ْیحْص څهو ؾال ذٌپِ‪ ،‬جً‬
‫و ویڅ وجْې ض‪٫‬ریٍ جً ضٳٓیٍ کٌُ چې پو قحکځ ً‪٫ٞ‬یص ٍْه پو ټکٍ کې‬
‫ٌجچِٗ‪ -‬کو څو ىځ چې قحکځ ً‪٫ٞ‬یص ىٍ څٌڂٍه پو جْالڀ ٍْه چح آٖنح جً‬
‫پو ىٯو چو ڂنكٍٰ ىځ ًُ‪ -‬جً یح ّې وجْې ض‪٫‬ریًٍُ چې پو ىٍې ټٌپنې‬
‫ٍْه ىڃٯحړی کېىُ ِٖ‪ .‬جً چو ىځ پو ىٯٌ نٿکٌ څهو یځ چې ْیحْص‬
‫(ٖؿٍِز ڂٿ‪ٌ٫‬چس ٲِ جپٷٍآڄ) ګڼِ‪ .‬ذٿکې َه و ىٯٌ نٿکٌ پو ٍْ کې یځ چې‬

‫‪293‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫معاصر فكري ارتداد‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و ڂٓٿڃحچٌ ًپٌٓچٌ پپحٌه وْحپځ ْیحِْ پٌىحًُ جً ‪ٚ‬حپف ٶیحوش و‬

‫جیؿحو پپحٌه کحٌ کٌُ‪.‬‬
‫َه پو ىٯٌ نٿکٌ څهو یځ چې پىې ذحًٌ وُ چې وینِ ټٌپنو پو یٌه ْحپځ‬
‫وینِ قحکڃیص چې و جْالڀ پٍ ذنٓټٌچٌ ًالړ ًُ پٍضو ڂنځطو چِٗ‬
‫ٌجضالی‪َ .‬ه ذو ضٍ څٌ چې ژًچىی یځ ىڃىې چ‪ٍّ٧‬ې ضو نٿک ٌجذٿځ‪ .‬نٌ نرٍه‬
‫و ضٍضید‪ ،‬ضٷىیځ جً ضأنیٍ‪ ،‬و ویڅ و قکڃص جً پٌىې و ضٷح‪ٞ‬ح جً و‬
‫جً‪ٞ‬ح‪ ٌ٪‬جً و ًجٶ‪٫‬یطٌچٌ وه‪.‬‬
‫ڂٌچږ نپٽ کٌښښٌچو‪ ،‬جْط‪٫‬ىجوًچو‪ ،‬ڂٌؾٌو ٲٍ‪ٚ‬طٌچو جً نپٽ ًْحتٽ پو‬
‫ْیحِْ جً ضن‪٧‬یڃِ قٍکطٌچٌ کې ڂ‪ ٍٰٛ‬کړټ‪ ،‬جً وج ټٌټ پىې ذنیحو چې‬
‫ًپّ ڂإڂڅ وی‪ ،‬جً ىٯو نٿک چې و ًپٌٓچٌ ٶیحوش کٌُ جً و چحًٌ‬
‫ًجګِ ّې پو الِ کې وُ (ًٌښحچٳکٍجڄ) ىٯو ىځ ڂإڂنحڄ وُ‪ ،‬و جْالڀ پو‬
‫ج‪ٌٚ‬پٌ جً ‪٪‬ٷیىې ذحًٌ پٍُ جً و جْالڀ و ٍْ پٌړۍ جً و قىًوً و ضنٳیً‬
‫پپحٌه ذو ّې پو پېٌجپطیح ٍْه کحٌ کٌُ‪ ،‬نٌ نرٍه ٍْ چپو ٌجًًضو جً ىٯو‬
‫وجْې چې و ًپّ ڂٌ پو ىڃىې ډًټ قحټ کې جیڃحڄ کڃًٌُی ٌٖ‪ ،‬جً‬
‫جنالٴ ّې و جچك‪٣‬ح‪( ٠‬پٌیىچې) پو پٌٌ الړټ‪ ،‬چې چو ڂٌږ ًٌضو ڂطٌؾو‬
‫ًٌٖ‪ ،‬جً چو ىٯو نپٿو پو ځحڄ پٌه ٌٖ‪ .‬جً و ًٌښحچٳکٍه ‪٢‬رٷې و جکػًٍ‬
‫نٿکٌ جْالڂِ ‪٪‬ٷیىه و ٮٍخ و ٲٿٓٳې‪ْ ،‬یحْص جً چٳٌي و ڂنٿٌ پو‬
‫چطیؿو کې پو ڂنځو الړه‪ ،‬جً یٌه پٌیو ذٍنو نٿک نٌ ّې و جْالڂِ‬
‫‪٪‬ٷیىې پو نالٰ ىځ ٌجپٌٌضو ٌٖټ‪ ،‬جً پٍ ىٯٌ ٮٍذِ چ‪ٍ٧‬یحضٌ ّې جیڃحڄ‬
‫ٌجًًړ جً وٲح‪ّ ٨‬ې ًٌڅهو پْٽ کړه جً و ىٯٌ و نپًٍپٌ جً ض‪٣‬ریٷٌپٌ‬
‫پپحٌه ّې ڂټې ٌجًچٯښطې چې ج‪ٚ‬الً پو ویڅ ٍْه پو ټکٍ کې وُ‪.‬‬
‫وٮو نٿک ٮٌجړُ چې و ژًچى چحٌې ټٌپې و ىڃىٮٌ ٮٍذِ چ‪ٍ٧‬یحضٌ پٍ‬
‫جْحِ جً و ىٯٌ پو ٌڼح کې ضن‪٧‬یځ کړُ‪ .‬جً ڂٿص پو ىٯٌ ذحچىې ‪٪‬ڃٽ‬
‫کٌپٌ ضو جړذحِْ‪ .‬ځینې ّې ٮٌجړُ و وٮٌ چ‪ٍ٧‬یحضٌ ض‪٣‬ریٵ پو ذیړه جً‬
‫جٲٍج‪ٍْ ٠‬ه ‪٪‬ڃٿِ کړُ‪ ،‬جً ځینې ّې ٮٌجړُ یٌ څو پو قکڃص څهو کحٌ‬

‫‪294‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫معاصر فكري ارتداد‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ًجنٿِ جً ڂٍقٿو پو ڂٍقٿو ّې ‪٪‬ڃٿِ کړُ‪ .‬جً ځینې ّې وٮو ٮٍذِ‬

‫چ‪ٍ٧‬یحش و ًٌَ جً نٌٗچص پو يٌی‪٫‬و ‪٪‬ڃٿِ کٌُ‪ .‬ځْنې چٌٌ ّې ذیح‬
‫کٌښښ کٌُ چې نٿکٌ ضو ّې ښحیٓطو کړُ ضٍ څٌ ّې نٿک پو نپٿو‬
‫ًڂنِ‪ ،‬نٌ ىىٰ و ټٌپٌ یٌ وی‪.‬‬
‫وینِ ‪٪‬ٿڃحء پىې جړه وًه ډپې وُ‪ :‬یٌه ډپو ّې ىٯو وُ چې و وٮې‬
‫‪٢‬رٷې پو نالٰ ّې ْهطو ؾګړه پیٽ کړې‪ ،‬ىٯٌب کحٲٍ ګڼِ‪ ،‬جً پو‬
‫ىٯٌب ٍْه یې ىٍ ډًټ ڂٷح‪٫٢‬و ج‪٪‬الڄ کړې وه‪ ،‬جً و وٮٌ ذې وینو‬
‫چ‪ٍ٧‬یحضٌ جً ٲٍىنګ و جْرحذٌ جً ٌیښٌ و پټٌپٌ ىڅو ىځ چو کٌُ‪.‬‬
‫ىٯٌب و وٮې جْالڀ وښڃنې ‪٢‬رٷې و جقٌجپٌ و ضٯییٍ جً ج‪ٚ‬الـ ىڅې ىځ‬
‫چو کٌُ‪ ،‬پىجْې ډًټ چې پو ىٯٌب ٍْه چحْطو ًالړه ًپٍُ‪ ،‬و ویڅ پو جړه‬
‫و وٮې ‪٢‬رٷې پو َړًچٌ څهو چٳٍش پیٍې کړُ‪ ،‬چې پىې ضٍضید و ىٯٌب‬
‫پو َړًچٌ کې و جیڃحڄ و کٌڂې پحضې يٌې پو ْحپڃٌ جً ڂإغًٍ جْالڂِ‬
‫جوذیحضٌ پحپنو ًکړُ‪ .‬پو ىٯٌب څهو ىېڅ ڂحټ‪ ،‬ٶٌش جً ڂن‪ٛ‬د ًچو‬
‫ٮٌجړُ‪ ،‬نٌ ڂهٿ‪ٛ‬حچو الٌښًٌچو ًٌضو پو قکیڃحچو ډًټ ضٷىیځ کړُ‪.‬‬
‫ذٿو ډپو ذیح ىٯو ‪٪‬ٿڃحء وُ چې پو وًب ٍْه ڂٍْطو کٌُ‪ ،‬پو ڂ‪ٛ‬حپكٌ جً‬
‫ڂنحٲ‪ ٌ٫‬کې ًٌٍْه ٍٖیک وُ‪ ،‬پو وچیح څهو ّې جْطٳحوه کٌُ‪ ،‬پٍضو پو‬
‫وې چې پو ویڅ کې څو ګټو ًًٌٌٌُْ‪ .‬وًب چو و و‪ٌ٪‬ش ٮځ کٌُ جً چو و‬
‫‪٪‬ٷیىې‪ ،‬چو پو ویڅ ذحچىې ٮیٍش پٍُ‪ ،‬جً چو ىځ و ىٯٌب و ج‪ٚ‬الـ جٌجوه‬
‫پٍُ جً چو ىځ پو ىٯٌب ٍْه پو وٮو چږویٌجپِ کې وکٌڀ ٌْحپص نحًچىجڄ‬
‫وُ‪.‬‬
‫نٌ وٌیڃو ډپو چې ىٯٌب ذحیى پو وٮو ً‪٫ٞ‬یص څهو وٌوڂڅ ًُ‪ ،‬جً وج‬
‫ىځ ڂنِ چې وٮو ‪٢‬رٷو نٿک وجْې ڂٍی‪ٟ‬حڄ وُ چې و ضىجًُ جً ٖٳح‬
‫ًړضیح ىځ ًٌکې ٖطو‪ ،‬ىٯٌب ضو ذحّى پو ڂيٍذحچۍ و‪ٌ٪‬ش ًٌکړُ‪ ،‬جً پو‬
‫ڂهٿ‪ٛ‬حچو چ‪ٛ‬یكص ًٌضو نپٽ قکیڃحچو پْٯحڀ ًًٌړجچىې کړُ‪ ،‬چې وٮو‬
‫ډپو ډېٍ پږ وُ‪.‬‬

‫‪295‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫معاصر فكري ارتداد‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ىٯو ‪٢‬رٷو نٿک چې و ٮٍخ چ‪ٍ٧‬یحش ّې ڂنٿِ وُ جً ویڅ جً و ویڅ‬

‫چحپېریحټ ٍْه ّې ىېڅ ضړجً چٗطو‪ ،‬پو ویڅ چو پیٍې جً پو ىٯو څهو پو‬
‫ًېٍه کې جًْېږُ‪ ،‬جً چٌٌ ىځ پو ویڅ څهو پیٍې کېږُ‪ .‬پو ىٍ ىٯو څو‬
‫پٌٌې چې پو ویڅ پٌٌې ضړجً پٍُ پٓهنى جً ڂٓهٍې کٌُ‪ .‬و ىٯې ډپې‬
‫ڂٓٿڃحچحچٌ وښڃنِ چې پو وًب ٍْه پو ؾګړه جنطو وُ وًب چٌٌ ىځ و‬
‫ْهطې ؾګړې نٌجضو ذیحِّ‪ .‬جً ىٯو ڂٓٿڃحچحڄ چې و ویڅ َ‪٪‬حڂص کٌُ‬
‫جً ٮٌجړُ چې قحکڃیص و وٮې ذې وینې ‪٢‬رٷې پو ًجکو ًذحِْ وًجړه‬
‫ٍْه و َ‪٪‬حڂص پهح‪ ٍ٢‬پو ْیحپۍ جنطو وُ‪ ،‬و ىٯٌب وٮو وښڃنِ و وې‬
‫ْرد ٌٖې چې و ٮٍذِ چ‪ٍ٧‬یحضٌ ڂنٌچکِ چٌٌ ىځ پو ویڅ ٍْه کینو ًکړُ‬
‫جً ًٌڅهو پو ًېٍه کې ِٖ‪.‬‬
‫پو جچٓحچحچٌ کې وج ٲ‪ ٍُ٣‬نرٍه وه چې پو ىٯو چح ٍْه کینو ًکړُ چې‬
‫ٮٌجړُ وچیح پو وًب څهو ًجنٿِ‪ ،‬جً وج پو وجْې قحټ کې چې کو ّې‬
‫جیڃحڄ ىځ یٌجَې پو وچیح ًُ‪ .‬جً پو ىٯو چح ٍْه کینو ًکړُ چې ٮٌجړُ‬
‫قکٌڂص جً ًجک ضٍې ًجنٿِ‪ .‬پىجْې قحټ کې چې وًب نپٽ پحیښص ىځ‬
‫یٌجَې پو قکٌڂص جً ًجک کې ګڼِ‪ .‬جً پو ىٯو چح ٍْه ىځ کینو ًکړُ‬
‫چې ٮٌجړُ پو ڂحویحضٌ جً نٌچىًچٌ ّې ذې ذٍنې کړُ‪ ،‬پىجْې قحټ کې‬
‫چې پٍضو پو ڂحویحضٌ جً نٌچىًچٌ ذٽ څو چو پېژچِ ىځ چو‪.‬‬
‫جْالڂِ چړۍ چڅ وجْې یٌې ډپې وج‪٪‬یحچٌ ضو ‪ًٌٍٞ‬ش پٍُ چې پو‬
‫وچیحًُ ڂٷح‪ٚ‬ىً نال٘ ًُ‪ ،‬جً و و‪ٌ٪‬ش پپحٌه جنال٘ ًپٍُ‪ ،‬پو ىٍ‬
‫ىٯو څو پیٍې ًُ چې نٿکٌ ضو وج ض‪ ًٌ ٌٌٛ‬پْىج کٌُ چې کېىی ِٖ‬
‫ووًب ڂٷ‪ٛ‬ى ذو ڂحویحش یح و نپٽ ځحڄ‪ ،‬نپٽ ٶٌڀ جً یح نپٽ ضن‪٧‬یځ‬
‫پپحٌه و قکٌڂص ٮٌښطٽ ًُ‪.‬‬
‫وٮو و‪ٌ٪‬ضګٍ ذحیى و نٿکٌ و يىڅ جً چٳّ ىٯو ًٌقِ جً ًٌجچِ ‪٪‬ٷىې‬
‫پیٍې کړُ چې و ٮٍخ ٲٍىنګ جً و ڂالیحچٌ ٮٿ‪٣‬یٌ‪ ،‬و وٮې ‪٢‬رٷې‬
‫ٮٿ‪ ١‬ٲيڃیٌ‪ ،‬و ‪٪‬ٿځ کڃٌجپِ جً پو جْالڀ جً و ىٯو پو چح پېریحټ څهو‬

‫‪296‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫معاصر فكري ارتداد‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پیٍې ًجپِ و وًب پو يىنٌچٌ کې جیؿحو کړې وُ‪ .‬وٮو کحٌ و پیىچٌ‬
‫کطنٌ‪ ،‬ڂٿګٍضیحؤ‪ ،‬نرًٍ جضًٍ‪ ،‬و پیکنٌ و ضرحوپې‪ ،‬و ْٳًٍچٌ جً‬
‫ڂالٶحضٌچٌ‪ ،‬و جْالڂِ ڂإغًٍ جوذیحضٌ‪ٖ ،‬ه‪ًٌ ِٛ‬جذ‪ ،ٌ٣‬پحک چٳٓۍ‪،‬‬
‫جنالٶِ پٌړضیح‪ ،‬و ٶٌُ ٖه‪ٛ‬یص پو پٍپٌ‪ ،‬پو وچیح څهو پو َىى‪ ،‬و نٌچىًچٌ پو‬
‫پٍېښٌوپٌ جً و جچریحؤ ‪٪‬ٿْيځ جپٓالڀ جً و ىٯٌب و نٿٳحؤ و جنالٶٌ پو ضڃػیٽ‬
‫ٍْه ضٍٍْه کړُ‪)1(.‬‬

‫‪٪ 1‬الڂو چىًُ ٌقڃس جهلل ‪٪‬ٿیو پو وٮـو ٲٷـٍه کـې وٮٍذـِ ٲٿٓـٳٌ و ڂنٌچکـٌ (ڂٍضـىجچٌ) و‬
‫‪٪‬الؼ پپحٌه و یـٌې ْـٌپو ییـُې‪٪ ،‬ٿڃـِ‪ ،‬و‪٪‬ـٌضِ‪٪ ،‬ـح‪٢‬ٳِ جً ‪ٚ‬ـٌٲیحچو ڂرـحٌَې ‪ٍ٢‬قـو‬
‫ًړجچىې کٌُ‪،‬وٮو ‪ٍ٢‬قو پو نپٽ ځحی جً نپٽ ًنص کـې پـو چ‪٧‬ـٍُ ډًټ یـٌه ْـڃو ‪ٍ٢‬قـو‬
‫وه‪ ،‬نٌ وج چې ‪٪‬الڂو ٌقڃس جهلل ‪٪‬ٿیو وٮو ڂٷحپو پٓګٌچو کٿٌچـو ڂهکـې و ىڃحٮـو ًنـص‬
‫و ٲکٍُ‪ْ ،‬یحِْ‪،‬جؾطڃح‪ ِ٪‬جً چ‪٧‬حڂِ ً‪٫ٞ‬یص پو چ‪ ٍ٧‬کې چیٌپٌ ْـٍه پیکٿـې ًه جً پـو‬
‫ىٯو ًنص کې کو وٮـٌ ڂٍضـىینٌ پـو یـٌې نـٌج پـو جْـالڀ څهـو پـو ‪٪‬ڃٿـِ ډًټ و ًضٿـٌ الٌه‬
‫چیــٌپې ًه‪ ،‬نــٌ پــو ذٿــې نــٌج ّــې و جْــالڀ جً ڂٓــٿڃحچحچٌ پــو نــالٰ و کٳــٍ ضــٍ ذیــٍ‪ ٬‬جً‬
‫ٶٌڂحچىې الچىې پٌځِ ؾګړه چو ًه پیٽ کړُ‪ ،‬ذٿکې پو ڂنحٲٷطٌچٌ‪ ،‬ضًُیًٍچـٌ‪ٌ ،‬یحکـحٌیٌ‬
‫جً وًٌجٮٌ ذو ّې پو ڂٓٿڃحچٌ ًپٌٓچٌ ْـٍه و نـٌج نـٌږۍ و‪٪‬ـٌی ىـځ کٌپـو‪ .‬چـٌ ځکـو ّـې‬
‫چىًُ ‪ٚ‬حقد و وٮو ډًټ ٲکٍُ جچكٍجٲٌچٌ و ‪٪‬الؼ پپحٌه و ٲکٍُ ًْـحتٿٌ ضٌ‪ٚ‬ـیو کـړې‬
‫وه‪ .‬وج چې جًِ وٮو قحکځ ڂٍضىیڅ پو ‪٪‬ٿنِ ډًټ و کٳٍ ضٍ ذیٍ‪ ٬‬الچىې جً و کٳٍ پـو ‪ٚ‬ـٱ‬
‫کې و کٳحًٌ و جىىجٲٌ و ضكٷٵ پپحٌه پو ټٌپو جْالڂِ چړۍ کې و جْالڀ پـو نـالٰ پـو یـٌه‬
‫ذی ٌقڃو پٌځِ ؾګړه جنطو وُ جً پو جْالڀ ْـٍه ّـې و ىـٍ ډًټ ڂـًجکٍجضٌ وًٌجَې ذنـىې‬
‫کــړې وُ جً پــو ښــکحٌه ج‪٪‬الچــٌُ چــې پــو ىــېڅ ځــحی کــې جً پــو ىــېڅ ډًټ ًٌضــو و جْــالڀ‬
‫قحکڃیــص جً و ٖــٍی‪٫‬ص ض‪٣‬ریــٵ و ڂنٿــٌ ًړچــىی جً کــو څــٌک ّــې و قــحکڃٌپٌ ىڅــو کــٌُ‬
‫ىٯٌب ذحیى پو ذې ٌقڃحچو ډًټ ًًژټ ِٖ جً یح پو ‪ٚ‬كنې پیٍُ ٖـِ‪ .‬چـٌ پـو وٮـو ‪ٚ‬ـٌٌش‬
‫جً پو وٮو ډًټ ً‪٫ٞ‬یص کې ښحِّ و وٮٌ ڂٍضىینٌ چې چـىًُ ‪ٚ‬ـحقد ىـځ ًٌضـو ڂٍضـىیڅ‬
‫ًجِّ ىڃحٮو ‪٪‬الؼ ًُ چې جذٌذکٍ ‪ٚ‬ىیٵ ٌ‪ ِٞ‬جهلل ‪٪‬نـو و نپٿـې َڂـحچې و جٌضـىجو و پـو‬
‫ڂنځو ًړپٌ پپحٌه کحًٌپی ؤ‪.‬‬
‫نٌ وج پىې ڂ‪٫‬نی چىه چې و ٮٍذِ ٲکٍڂنٌچکِ وې ټٌټ پـو یـٌه ډذـٍه ًضٿـٽ ٖـِ‪ .‬کېـىجی‬
‫ٖــِ چــې ځینــی کٗــٍجڄ جً چحپٌىــحڄ ّــې جًِ ىــځ و ٖــکٌکٌ‪ٖ ،‬ــريحضٌ جً ٮٿــ‪ ١‬ٲيڃیــٌ‬
‫ښکحٌ ٌُٖ ًُ جً یح و کٳٍُ ىېٌجوًچٌ جً چ‪٧‬ـحڂٌچٌ و ضیٍجیٓـطٌچکٌ ضرٿیٯـحضٌ ضـٍ ضـأغیٍ‬
‫الچىې ٌجٮٿِ ًُ‪ ،‬چې پىٮو ډًټ ٲکٍُ ګڃٍجىۍ څهو و ىٯٌب و ٌجًېٓـطٿٌ پپـحٌه الِ‬

‫‪297‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫معاصر فكري ارتداد‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫وٮو ډًټ وج‪ْ٪‬حچٌ ضٽ و جْالڀ نىڂص کړی‪ ،‬پو جڂٌُ وًپص کې و پنځځ‬
‫ٌجٖىنٿیٳو (‪٪‬ڃٍ ذڅ ‪٪‬رى جپ‪ُ٫‬یُ) څٍګنىېىټ و ىڃىٮو جْٿٌخ جً ‪ٍ٢‬یٷې‬
‫چطیؿو ًه‪ .‬ىڃىٮو ضحٌیم یٌ ځٽ ذیح پو ىنى کې و ڂٯٌپِ ذحوٖحه ؾالټ جپىیڅ‬
‫جکرٍ پو ًنص کې ضکٍجٌ ٌٖ‪ ،‬ىٯو چې و جْالڀ پو نالٰ ٌج پٌٌضو ٌٖی ؤ جً‬
‫ض‪ٛ‬ڃیځ ّې چیٌپی ؤ چې پٍ ىنى و جْالڀ پو څٿٌٌ پېړۍ قکٌڂص ًًٌْطو یٌ ځٽ‬
‫ذیح ىنىًْطحڄ و (ذٍىڃِ) ؾحىٿیص پو پٌٌ ًًٌګٍځٌُ‪ ،‬نٌ و وٮو قکیڃحچو‬
‫و‪ٌ٪‬ش پو ذٍکص جً و (ڂؿىو جپٱ غحچِ) و ذحقکڃطو ٖه‪ٛ‬یص پو ىڅٌ چې‬
‫جْالڀ ضو ّې پو جنال٘ ذٿنو کٌپو‪ ،‬جً پو جْالڀ جً و جْالڂِ و‪ٌ٪‬ش پو ٲٷو ښو‬
‫پٌىېىه‪ .‬جً ىڃىجٌچګو و ىٯو و ٖحګٍوجچٌ پو کٌښښٌچٌ ىنى یٌ ځٽ ذیح ضٍ پهٌج‬
‫ىځ پو ٶٌُ جً پو ښو ډًټ جْالڀ ضو ٌج ًګٍځېىه‪.‬‬
‫ًًٌْطو و (جکرٍ) پٍ ضهص وجْې ذحوٖحىحڄ کښینحْطٽ چې پو ضٷٌی جً و جْالڀ‬
‫پو ڂینو کې یٌ ضٍ ذٿو ٮٌٌه ًً‪ ،‬ضٍ وې چې و ىنى پٍ ضهص وجْې څٌک‬
‫کیښنحْص چې و جْالڀ جً و ج‪ٚ‬الـ ضحٌیم ّې پو یحو جً کحٌچحڂٌ ښحیٓطو ٌٖ‬
‫جً ىٯو (جًٌچګ َید ‪٪‬حپڃګیٍ) ؤ‪ ،‬ىٯو چې (ٲطحًی ىنىیو ‪٪‬حپڃګیٍیو) ىځ ىٯو‬
‫ضو ڂنٌٓذو وه‪.‬‬
‫و وٮو جٌضىجو ڂٷحذٿو کٌټ وجْې یٌه ٲٍی‪ٟ‬و وه چې یٌه ًٌځ ځنډ ىځ چو ڂنِ‪،‬‬
‫چڅ ًٌځ و جْالڂِ چړۍ ځٌجکڃڅ ىېٌجوًچو جً ٮٌٌه ذچیحڄ و جٌضىجو پو یٌې‬
‫ٶٌُ جً ن‪ٍ٣‬چحکې څپې ٍْه ڂم وُ‪ ،‬وٮو و جٌضىجو څپو و ڂٓٿڃحچحچٌ و‬
‫‪٪‬ٷیىې‪ ،‬جنالٶٌ جً جٌَښطٌچٌ پو نالٰ یٌ پحڅٌڄ جً ذٯحًش وی‪ .‬جً کو جْالڂِ‬
‫چړۍ نپٿو وٮو ٖطڃنِ چې ٌٌْټ جهلل ‪ٚ‬ٿی جهلل ‪٪‬ٿیو ًْٿځ ًٌضو پو ڂیٍجظ پٍې‬
‫جیښې جً ڂٓٿڃحچٌ چٓٿٌچٌ ىٯو پو نپٿٌ ڂنځٌ کې ْحضٿې جً و جْالڀ جضالچٌ‬
‫پو ىٯې څهو و وٲح‪ ٨‬پو الٌه کې ٶٍذحچۍ ًٌکړې پو الْو ًٌکړُ‪ ،‬ذیح چٌ و‬
‫جْالڂِ چړۍ ذٷح پو ڂنځو ځِ‪ .‬وٮو ڂٌ‪ ٨ٌٞ‬ذحیى و ټٌپٌ ىٯٌ نٿکٌ و‬
‫ضٌؾو جً جىطڃحڀ ًړ ًګٍځِ چې و جْالڀ ٮځ ًٌٍْه وی‪.‬‬
‫(پحی)‬

‫ًٌجًږوًټ ذیح ىځ و جْالڂِ ٲکٍ و پٿٌیحچٌ جً ڂهٿ‪ ٌٛ‬وج‪٪‬یحچٌ ٲٍی‪ٟ‬ـو وه‪( .‬ژذـحړًچکی)‬

‫‪298‬‬
(c) ketabton.com: The Digital Library

(American University)

299
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و جْالڀ پو پْٽ ٌجىْٓې ٮٍذْحچٌ ضٽ ىڅو ٺړٍ چې جْالڂِ ىېٌجوًچو ضٍ‬

‫نپٽ ضٓٿ‪ ١‬الچىې ٌجًپِ جً و جْالڀ قحٺڃْص پو ڂنځو ٌِّْ‪ .‬و ىڃىې‬
‫ىىٰ پپحٌه ّې جًټ ‪ٚ‬ٿْرِ ؾنګٌچو ًٍٖ‪ ٨‬ٺړټ جً و (جپٷىِ) و چٌْپٌ پو‬
‫ذيحچو ّې څٌٌْه ٺحپو پو ڂٓٿٓٽ ډًټ پښٻٍې ٌجټٌپې ٺړې جً وپطو ّې پو‬
‫پٻٌچٌ ڂٓٿڃحچحڄ ًًژټ‪ ،‬نٌ وٮو ىىٰ ّې ضٍالْو چو ٺړجٍ ٌٖ پٻو چې‬
‫(ګحٌډچٍ) ًجِّ‪:‬‬
‫(‪ٚ‬ٿْرِ ؾګړً ًچٌٗ ٺٌالٍ چې (جپٷىِ) و ضٽ پپحٌه و ڂٓٿڃحچحچٌپو‬
‫ًپٻې ًذحِْ جً و جْالڂِ چړۍ پو َړه ٺې ٌّ ڂْٓكِ وًپص ؾٌړ ٺړُ))‪.‬‬
‫چٌڂٌړٍ َّحضٌٍ‪ٚ( :‬ٿْرِ ؾګړې و جپٷىِ ضٍ چٌْپٌ َّحضٍه و جْالڀ و پو‬
‫ڂنځو ًړپٌ پو چْص ضٍٍْه ٺېىپې)(‪.)1‬‬
‫ًًٌْطو ذْح ىڃىٮو ‪ٚ‬ٿْرِ ؾګړې و جْط‪٫‬ڃحٌُ ؾګړً پو ٖٻٽ ٺې پْٽ‬
‫ٌٖې چې ‪٦‬حىٍجً ّ ې جڂپٍّحپْٓطِ جً جٶط‪ٛ‬حوُ ذڼو وٌپٌوه چې پو چطْؿو‬
‫ٺې ّې ضٷٍّرح ټٌټ جْالڂِ ىېٌجوًچو الچىې ٺړټ جً و ٌّې جًږوې ڂٌوې‬
‫پپحٌه ّې ڂٓٿڃحچحڄ ڂكٻٌڀ ًْحضٽ جً ٍّٖ‪٫‬ص ّې و ًٌَ پو ًْْٿو و‬
‫ىٯٌب پو ْْحِْ جً جؾطڃح‪ ِ٪‬ژًچىجچو څهو پٍْې ٺړ ٺو څو ىځ چې و‬
‫نٿٻٌ پو َړًچٌ ٺې ّې ال ځحٍ وٌپٌو‪.‬‬
‫نٌ ٺٿو چې و ٖٿڃې پېړۍ پو پْٽ ٺې و آَجوُ ٮٌښطٌچٻٌ قٍٺطٌچٌ پو‬
‫چطْؿو ٺې و جًٌپحِّ جْط‪٫‬ڃحٌ ټٯٍ پو ټٌپېىً ٌٖ چٌ جچګٍُّجچٌ پو نح٘‬
‫ډًټ پو وًىڃې چړٌّجپې ؾګړې ًًٌْطو نپٽ جْط‪٫‬ڃحٌُ چٷٕ جڂٍّٻح ضو‬

‫‪ -1‬پو ٺٌّټ څهو نپٍّىًچٻې وجپڃؿطڃ‪ ٩‬ڂؿٿو (‪ّ )۱۰۰‬ڃو ګڼـو و (جپؿحڂ‪٫‬ـس جالڂٍّٻْـس‬
‫ذًٍْش ڂٍٺُ پنٗح‪ ٠‬جپڃهحذٍجش ًجپٓٳحٌز جالڂٍّٻْس ) ڂ‪ٟ‬ڃٌڄ‪.‬‬

‫‪300‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ًٌ ًْپحٌه‪ .‬ځٻو چې چٌٌ چٌ و جچګٍُّجچٌ ْطٌٌٍ پو پٌېىً جً و جڂٍّٻح‬

‫ْطٌٌٍ پو پٌٌضو ٺېىً ًً‪.‬‬
‫جڂٍّٻحّحچٌ چې و جًٌپحّحچٌ و جْط‪٫‬ڃحٌُ وًٌ و قحٺڃْص پو ڂٗٻالضٌ‬
‫څهو وٌِ جنٓطَ ًً چٌ ّې و جْالڂِ ىېٌجوچٌ و چٌْپٌ پپحٌه ٌّه ذٿو‬
‫‪ٍّ٢‬ٷو جً ْطٍجضېژُ ً‪ ٩ٞ‬ٺړه چې ذنٓټ ّې و ٺٿْٓح پٍ ٺٌښښٌچٌ جً‬
‫ض‪٫‬ٿْځ ًالړ ًً‪.‬‬
‫جڂٍّٻح ڂْٓكِ ڂرٿٯْنٌ ضو ً‪ْ٦‬ٳو ًٌٺړه چې پو جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې‬
‫چې َّحضٍه ّې ال ضٍىٯو ًنطو و جًٌپحّحچٌ ضٍ جْط‪٫‬ڃحٌ الچىې ًټ و‬
‫ڂٻطرٌچٌ‪ ،‬ٺحپؿٌچٌ جً پٌىنطٌچٌچٌ و ضأّْْ پو الٌې وجْې ٌّ چٌٍ‬
‫چٓٽ ًًٌَُ چې ٌّجَې پو چحڂو ڂٓٿڃحڄ ًُ نٌ چٌٌ ّې پو جْالڀ ٍْه‬
‫ىېڅ ىڃىٌوُ چو ًُ‪ .‬وّڅ‪ ،‬ٲٻٍ‪ ،‬جنالٴ‪ ،‬ٲٍىنګ جً و ژًچى ذڼو ّې‬
‫جڂٍّٻحِّ ًُ‪ ،‬ضٍ څٌ وٮو چٌُ چٓٽ ضو پو ٲٍجٮص څهو ًًٌْطو و‬
‫ىېٌجوچٌ چحٌې ًًٌْپحٌټ ِٖ‪ ،‬جً و جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ڂٓط‪٫‬ڃٍه ْحضٿٌ‬
‫ضو وج ځٽ و ‪( Westernization‬ٮٍذِ ګٍځٌپٌ) پو ٖٻٽ ٺې وًجڀ‬
‫ًٌٺړُ‪.‬‬
‫ٺٿْٓح پو جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې وجْې ض‪٫‬ٿْڃِ ڂٍجٺُ جً جوجٌې ؾٌړې‬
‫ٺړې چې پو قٷْٷص ٺې و ‪ٚ‬ٿْرِ جْط‪٫‬ڃحٌُ ؾګړً و جىىجٲٌ و ضٍ ٍْه‬
‫ٺٌپٌ پپحٌه و ؾګړې ؾريې ًې‪ ،‬نٌ پو ښٻحٌه ّې و (ض‪٫‬ٿْځ)‪( ،‬جچٓحچْص)‪،‬‬
‫جً (ضٍقځ) چ‪ٍ٫‬ې پٌٌضو ٺٌپې‪.‬‬
‫پ‪٣‬ٳِ پْٳٌچْحڄ جٌڂنَ جال‪ٚ‬ٿو ضٍکی ڂن‪ً ٍّٛ‬جِّ‪( :‬جًٌپحِّ وًپطٌچٌ چې‬
‫پو ‪ٚ‬ٿْرِ ؾګړً ٺې ڂحضې ًنٌړه چٌ ًّې ٮٌښطٽ و ڂٓٿڃحچحچٌ پو نالٰ‬
‫ٌّه ذٿو ‪ٚ‬ٿْرِ ؾګړه وج ځٽ و ض‪٫‬ٿْځ جً ضرٿْ٭ پو الٌې ًٌجچو ٺړُ‪ ،‬چٌ وج‬
‫ځٽ ّې ٺٿْٓح ګحچې‪ ،‬ڂْٓكِ ضرٿْ٭‪ ،‬ڂٻطرٌچو‪ ،‬پٌىنطٌچٌچو جً ٖٳحنحچې‬

‫‪301‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پو ٺحٌ ًجچٌپې‪ ،‬جً پو ٌَګٌچٌ ڂْٓكِ ڂرٿٯْڅ ّې پو جْالڂِ چړۍ ٺې‬
‫نپحٌه ٺړټ‪)1().‬‬
‫و جڂٍّٻح وٮو جْطٍجضْژُ ډېٍه ٺحٌّګٍه ًجٶ‪ٌٖ ٩‬ه‪ ،‬ځٻو چې وج ځٽ چو‬
‫ٌّجَې وج چې پو جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې نٿٻٌ پو وًب ٺٍٺو چو ٺٌپو‪،‬‬
‫ذٿکې پو نپٿٌ ڂ‪ٛ‬حٌّٳٌ ّې نپٽ جًالوًچو و ىٯٌب ڂهې ضو و َوه ٺړې‬
‫پپحٌه ٺښْنٌټ جً و چٌُ چٓٽ ڂٓطٷرٽ ّې ڂْٓكِ ڂن‪ٍّٛ‬نٌ (ضرٿْٯْحچٌ)‬
‫ضو ًًٌْپحٌه‪.‬‬

‫ٺٿو چې جڂٍّٻحّې پًٍټٓټڼټ ڂْٓكِ ڂرٍّٗڅ ‪ Missionary‬پو‬

‫(ڂٍجٺٗو) چٌْپې ضٍ (جچىًچُّْح) پٌٌې پو جْالڂِ چړۍ ٺې نپحٌه ٌٖټ‪،‬‬
‫ًّې پْىټ چې پو جْالڂِ چړۍٺې نٿٹ و ڂْٓكْص ڂنٿٌ ضو ضْحٌ چىُ‪،‬‬
‫ذٿکې و جًٌپحّې جْط‪٫‬ڃحٌ و ‪٦‬ٿڃٌچٌ پو جڂٿو و ڂٓٿڃحچحچٌ پو َړًچٌ ٺې و‬
‫ڂْٓكْص پو نالٰ ٺٍٺو چٌٌه ىځ َّحضو ٌٖې وه‪ ،‬جً پو ځْنٌ ْْڃٌ ٺې‬
‫چې ال ضٍ ىٯو ًنطو و ‪٪‬ػڃحچِ نالٲص ضٍ ٺنټًٍټ الچىې ًې قٻحڂٌ ىځ و‬
‫ڂْٓكْص و نپٍجًُ ڂهحپٳص ٺحًه‪ .‬ځٻو چٌ جڂٍّٻحِّ ڂْٓكِ ڂرٿٯْنٌ‬
‫الچىې وًه ڂيځ ٺحًٌچو ضٍ ٍْه ٺړټ‪:‬‬
‫جًټ‪ :‬نپٽ ٲ‪٫‬حپْص ّې پو ىٯٌ ْْڃٌ ٺې پْٽ ٺړ چې پو پهٌج ٌجىْٓې‬
‫ڂْٓكِ جٶٿْطٌچو ًٌٺې ڂٌؾٌو ًً پٻو (پرنحڄ) جً (ڂ‪ .)ٍٛ‬وٮو ْْڃې‬
‫ّې و چًٌٌ ْْڃٌ پپحٌه پىې ذيحچو و ٲ‪٫‬حپْص ڂٍجٺُ ًګٍځٌټ چې ګٌجٺې‬
‫وًب و وٮٌ ْْڃٌ و ڂكٿِ ڂْٓكْحچٌ پپحٌه ٺحٌ ٺٌُ جً څٌٸ ذحّى‬
‫ًٌذحچىې ج‪٪‬طٍج‪ً ٜ‬چو پٍُ‪.‬‬

‫‪ -1‬پو ٺٌّټ څهو نپٍېىًچٻې و جپڃؿطڃ‪ ٩‬ڂؿٿو (‪ّ )۱۰۰‬ڃو ګڼـو و (جپؿحڂ‪٫‬ـس جالڂٍّٻْـس‬
‫ذًٍْش ڂٍٺُ پنٗح‪ ٠‬جپڃهحذٍجش ًجپٓٳحٌز جالڂٍّٻْس) ڂ‪ٟ‬ڃٌڄ‪.‬‬

‫‪302‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫وًىځ‪ :‬نپٿې پًٍژې ّ ې و ذيطٍّنٌ ض‪٫‬ٿْڃِ ڂٍجٺًُ پو ٖٻٽ ٺې پْٽ ٺړُ‬

‫چې و ضىٌّّ جً چ‪٧‬ځ پو پٌړً ڂ‪ْ٫‬حًٌچٌ ًالړ ًټ‪ .‬و وې ٺحٌ چطْؿو وج ٌٖه‬
‫چې و ٌّې ڂٌوې پو ضېٍېىً ًًٌْطو و ْْڃې پو ڂٓٿڃحچحچٌ ٺې ىځ و‬
‫ښحٌُ جً ٖطڃنې ‪٢‬رٷې نٿٻٌ نپٽ جًالوًچو پو وٮٌ ض‪٫‬ٿْڃِ ڂٍجٺًُ ٺې‬
‫ٖحڂٽ ٺړټ‪ .‬و ًنص پو ضېٍېىپٌ‪ ،‬و پٍپو پٓې ٺٌښښٌچٌ جً پو ڂكٿِ‬
‫قٻحڂٌ ٺې و چٳٌي جً ضحغٍْ و پْىج ٺٌپٌ پو چطْؿو ٺې وٮو ڂٻحضد و‬
‫‪٪‬حپِ ضك‪ْٛ‬الضٌ پو پٌړً ڂٍجٺًُ ذىټ ٌٖټ چې ځْنې ّې ذْح ًًٌْطو و‬
‫‪( American Universities‬جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌچٌ) پو ٖٻٽ ٺې ٌجڅٍګنى‬
‫ٌٖټ‪ ،‬چې پو وې ٺطحخ ٺې ّې و ځْنٌ ڂ‪ٍ٫‬ٲِ و پٌْطٌچٻٌ پو نىڂص‬
‫ٺې ًړجچىې ٺېږُ‪.‬‬

‫جڂٍّٻحّې ڂرٍّٗنٌ و پٌىنطٌچٌچٌ و ضأّْْ پپحٌه وجْې ْْڃې جچطهحخ‬

‫ٺړې چې پو ٌّې نٌج پٻې پو نال٘ الِ ٲ‪٫‬حپْص ًٺٌپَ ِٖ‪ ،‬جً پو ذٽ‬
‫پٌٌُ وٮو ْْڃې و ْْحِْ‪ ،‬جؾطڃح‪ ،ِ٪‬جٶط‪ٛ‬حوُ جً وّنِ جىڃْص پو‬
‫ڂهې پٍ نپٿٌ ٖحًنٌج ْْڃٌ ضأغٍْ ًپٍُ‪ ،‬ضٍ څٌ وٮو ضأغٍْ و جڂٍّٻحِّ‬
‫ٲ‪٫‬حپْطٌچٌ و نپٍېىً پپحٌه ىځ ڂٍْطنىًی ًجٶ‪ .ِٖ ٩‬جً وٮو ْْڃې‬
‫(پرنحڄ)‪( ،‬ٶحىٍه)‪( ،‬جْطحچرٌټ) جً جًِ (ٺحذٽ) پو چښو ٌُٖ چې و ىٍې‬
‫ْْڃې و جىڃْص پو جړه پو الچىې ډًټ څٌ ٺٍښې ًړجچىې ٺېږُ‪.‬‬
‫–‬
‫و جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ و ضأّْْ پپحٌه و پرنحڄ جىڃْص پو وې ٺې ًً چې‬
‫پو ٌّې نٌج و ڂىّطٍجچې و ْڃنىٌ پٍٮحړه جًٌپح ضو ڂهحڂم پًٍش وٍ‪ .‬جً‬
‫جڂٍّٻح ًٌضو و ْڃنىٌ پو الٌې ڂٓطٷْڃو الٌ پٍُ‪ .‬جً پو ذٿې نٌج ىٿطو پو‬

‫‪303‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ذًٍْش ٺې پو پهٌج ٌجىْٓې چحڂٓٿڃحڄ جٶٿْطٌچو پٻو (ڂحًٌچِ ڂْٓكْحڄ)‬

‫(وٌَّحڄ)‪( ،‬جٌڂنْحڄ) (چ‪ٍْٛ‬یحڄ) جً (جْڃح‪ْ٪‬ٿْحڄ) جًْېىټ‪ ،‬چې و‬
‫جڂٍّٻحِّ ٲ‪٫‬حپْص پپحٌه ّې ښو َڂْنو ذٍجذًٍپو‪ .‬جً ضٍ وې ىځ ڂيڃو نرٍه‬
‫وج ًه چې پو پرنحڄ څهو ٌٌّْو‪ٍ٪ ،‬جٴ‪ ،‬ٲٿٓ‪ْ٣‬څ‪ ،‬جٌوڄ جً و ‪ٍ٪‬ذٌ ؾٍُّه‬
‫پو ښو ډًټ ضٍ ڂْٓكِ ٲ‪٫‬حپْص الچىې چٌْټ ٺېىجٍ ٌٖه‪.‬‬

‫و ڂ‪ ٍٛ‬ىېٌجو چې پو ٌّې نٌج و ڂىّطٍجچې و ْڃنىٌ پٍ ٮحړه پًٍش وٍ‪،‬‬

‫جً پو ذٽ پٌٌُ و آْْح جً جٲٍّٷح و وًً ذٍ ج‪٧٪‬ڃٌچٌ ضٍڂنځ و پٿو و قْػْص‬
‫و وٌپٌوپٌ جً و جالَىٍ و پٌىنطٌڄ جً و ڂ‪ ٍٛ‬و ضحٌّهِ جً ْْحِْ‬
‫ڂٍٺُّص و پٍپٌ پو جڂٿو ّې و ټٌپې ٖڃحپِ جً ڂٍٺُُ جٲٍّٷح پپحٌه و ٌّه‬
‫‪٪‬ٿڃِ جً ٲٍىنګِ ڂٍٺُ قْػْص ٮٌٌه ٺړٍ ؤ‪ .‬و وې ضٍڅنګ و چٌپٓڃې‬
‫پېړۍ پو پحی جً و ٖٿڃې پېړۍ پو پْٽ ٺې و (ڂكڃى ‪٪‬ٿِ) قحٺڃې ٺٌٌچۍ‬
‫چې و ٮٍخ پو پٌٌُ ّې ڂهو ٺړٍ ًه ڂ‪ ٍٛ‬پو ‪٪‬ػڃحچِ نالٲص څهو ؾال‬
‫ٺړٍ ؤ جً ٮٌښطٽ ّې پو ڂ‪ ٍٛ‬ٺې ىٍ څو و ٮٍخ پو ٲٍىنګ ‪ْ٪‬حٌ ٺړُ‪،‬‬
‫و وې ټٌپٌ ضٍ څنګ پٌڂړٍ و ٲٍجچٌّٓحچٌ جً ذْح ًًٌْطو و جچګٍُّجچٌ و‬
‫جْط‪٫‬ڃحٌ پو َڂحچو ٺې و ڂ‪ ٍٛ‬ځحِّ ڂْٓكْحچٌ (ٶر‪ْ٣‬حچٌ) ىځ ښو ًوه‬
‫ٺړې ًه چې وې ټٌپٌ و جڂٍّٻحّې ڂن‪ٍّٛ‬نٌ پپحٌه و ڂْٓكْص جً ٮٍذِ‬
‫ض‪٫‬ٿْځ و نپًٍپٌ جً و جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ و پٍجچٓطٿٌ ښو َڂْنو ذٍجذٍه ٺړې‬
‫ًه‪.‬‬

‫جْطحچرٌټ ضٷٍّرح پنځو پېړۍ پو ضٍٺْو ٺې و جْالڂِ نالٲص ڂٍٺُ ًً‪ ،‬جً‬
‫پو وچْح ٺې و ښٻٿٌ ڂٓحؾىً و پٍپٌ پو جڂٿو و (ڂنحًٌ) ښحٌ ذٿٽ ٺېىه‪.‬‬
‫‪٪‬ػڃحچْحچٌ پو ىٯو ځحّو ٌّ پٌٍ جْالڂِ نالٲص جوجٌه ٺحًه‪ ،‬ىٍه نٌج ّې‬

‫‪304‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٲطٌقحش وٌپٌوټ‪ ،‬جً جڄ ضٍوې چې پو ٍٖٶِ جًٌپح ٺې ّې ىځ ډېٍې ْْڃې‬

‫ٲطف ٺړې ًې‪ ،‬نٌ پو پحٍ ٺې و ّيٌوُ جً ڂْٓكِ ضٌ‪ ٌْ٢‬پو جڂٿو پو‬
‫ًَاټ ٍْه ڂم ٌٖ‪ .‬و وٮو نالٲص ڂٍٺُ جْطحچرٌټ ىځ و جڂٍّٻحِّ ڂن‪ٍّٛ‬نٌ‬
‫پپحٌه و ض‪٫‬ٿْڃِ ٲ‪٫‬حپْطٌچٌ پو ڂٷ‪ٛ‬ى پو َړه پٌٌې ځحٍ ؤ‪ .‬ځٻو نٌ ّې‬
‫ىٿطو ىځ پٌڂړٍ و (ٌجذٍټ) ٺحپؽ ضأّْْ ٺړ چې ًًٌْطو ذْح و ْْٻٌپٍ‬
‫ضٍٺْې پو َڂحچو ٺې پو جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ ضرىّٽ ٌٖ‪.‬‬

‫جٲٯحچٓطحڄ چې و ضحٌّم پو جًږوً ٺې و جْالڀ و ٌّې پهې ٺال جً و‬

‫ؾيحوًچٌ جً ٶٍذحچٌْ ىېٌجو غحذص ٌٍٖ جً و ضٽ پپحٌه ّې نٿٹ و ټْنګ‬
‫جّڃحڄ پو ٶٌش و چړۍ و پٌٌّ پٌٌّ ځٌجٺٌچٌ پو ڂٷحذٽ پو ڂېړجچو وٌېىپِ‪،‬‬
‫جً و وښڃڅ ًَاټ ّې ىځ و ىڃىًب پو نحًٌې ًٍٖ‪ ٌٍٖ ٨‬ډېٍ جىڃْص پٍُ‪.‬‬
‫وج ىٍ څو ځٻو ٌُٖ چې و وې نحًٌې نٿٹ و ضٽ پپحٌه پو جّڃحڄ‪،‬‬
‫ٍّٖ‪٫‬ص‪ ،‬جْالڂِ ٲٍىنګ‪ ،‬ڂٿِ جً جْالڂِ جنالٶِ جٌَښطٌچٌ ټْنګ‬
‫پحضې ٌُٖ جً و پٍوٌّ ٌچګ جً ٲٍىنګ ّې چىٍ ٶرٌټ ٺړٍ‪ .‬و ىڃىٮو‬
‫ٲ‪ٍّ٣‬ص جً نحپ‪ٛ‬طٌخ پو جڂٿو ّې ًٺٌالٍ ٌٖټ چې و نپٽ ْطٍ ؾيحو پو‬
‫چطْؿو ٺې څٌجٌپّ ٌْه ٺحپو ًًٌْطو ىځ و جْالڀ و جًپې َڂحچې پو څېٍ‬
‫ٌّ جْالڂِ چ‪٧‬حڀ ٶحتځ ٺړُ‪ ،‬چې وج ٺحٌ و ٮٍخ جً پو ٍْ ٺې ّې و جڂٍّٻح‬
‫پپحٌه چې و ((ګٿٌذالُّّٗڅ)) پو چحڂو ټٌپو وچْح پو نپٽ نُځ ٺې ٌچګٌټ جً‬
‫ضٍ نپٽ ذٍْ‪ ٬‬الچىې وًٌټ ٮٌجړُ و ڂنٿٌ ًړ چو ًً‪ .‬چٌ ځٻو ّې و نپٿٌ‬
‫‪ٚ‬ٿْرِ ڂٿګًٍ پو ڂٿطْح و جٲٯحچٓطحڄ پو نالٰ پٌّو ‪ٚ‬ٿْرِ ؾګړه پْٽ‬
‫ٺړه‪ ،‬جً و ٺحذٽ ضٍ چٌْپٌ ْڃىْطِ ًًٌْطو ّې پو وٮو ښحٌ ٺې ىځ و ٌّه‬
‫جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ ذنٓټ کېښٌو‪ ،‬چې چٌٌ ضٳ‪ْٛ‬الش ذو ّې پږ ًًٌْطو‬
‫يٺٍ ِٖ‪.‬‬

‫‪305‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ىٓې ىځ و ٮٍخ جً ذْح پو نح٘ ډًټ و جڂٍّٻح پو پٌىنطٌچٌچٌ ٺې پو‬

‫ٌَګٌچٌ و جْالڂِ چړۍ ځٌجچحڄ وٌِ ًجِّ جً پو ڂكْ‪ ١‬څهو ّې ضأغٍ ىځ‬
‫جنٿَ‪ ،‬چٌ پو جْالڂِ چړۍ ٺې و جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌچٌچٌ و ؾٌړًپٌ څو‬
‫‪ًٌٍٞ‬ش وٍ؟‬
‫و وې پٌښطنې ځٌجخ ال ډېٍ پهٌج پو ذًٍْش ٺې و جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ‬
‫ڂإّْ ‪ Denial Bliss‬پو ‪۳۸۶۱‬ڀ ٺې وجْې ًٌٺړٍ ؤ‪ :‬پو پرنحڄ ٺې و‬
‫‪٪‬حپِ ضك‪ْٛ‬الضٌ و ٌّې پٌّې جوجٌې ؾٌړًټ پىې نح‪ ًٌٍُٞ ٍ٢‬وُ چې‬
‫جٺػٍه و جْالڂِ چړۍ ىٯو ځٌجچحڄ چې و ٮٍخ جً جڂٍّٻح پو پٌىنطٌچٌچٌ‬
‫ٺې ضك‪ٛ‬الش پحٍ ضو ٌٌُْ ىٯٌب ذېٍضو نپٿٌ ً‪٢‬نٌچٌ ضو چو ٌجګٍځِ چې‬
‫وپطو پ و جڂٍّٻحِّ ڂرٿٯْنٌ ٍْه ڂٓطٷْڃو ڂٍْطو ًٺړُ‪ .‬ذٿکې ىڃحٮٿطو‬
‫پو ٮٍخ ٺې پو ٺحًٌچٌ جً ً‪٦‬حتٳٌ ڂ‪ًٍٛ‬ٲېږُ‪ .‬نٌ و وې پٍ نالٰ و‬
‫ڀ ٺې ّې پو پرنحڄ ٺې‬ ‫(ْْڃٌڄ ٺحپيٌڄ) و ڂٻطد ٲحٌٮحڄ چې پو‬
‫ؾٌړ ٺړٍ ًً ټٌټ ‪٪‬ڃالً و ڂْٓكِ ڂرٿٯْنٌ پو ڂٻحضرٌ ٺې و جْطحيجچٌ‪،‬‬
‫ڂرٿٯْنٌ جً جوجٌُ پٌٍْچٽ پو قْع پو جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې پو ٺحٌ پګْح‬
‫وُ)(‪)1‬‬
‫ىڃىٮو ًؾو وه چې جڂٍّٻحّحڄ جً جڂٍّٻحِّ ض‪٫‬ٿْڃِ ڂٌْٓې وپطو پو‬
‫جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې و ‪٪‬حپِ ضك‪ٛ‬الضٌ نپٿې جوجٌې پٍجچُُْ‪.‬‬

‫‪( -1‬جپطرٍْٗ ً جالْط‪٫‬ڃحٌ ٲِ جپرالو جپ‪ٍ٫‬ذْس ) و ډجٺټٍ ڂ‪٣ٛ‬ٳَ جپهحپـىُ جً ډجٺټـٍ ‪٪‬ڃـٍ‬
‫ٲًٍل ګډ ضحپْٱ ‪ٚ ۹۶‬ٳكو‪.‬‬

‫‪306‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ڂهٻې ضٍو ې چې پو جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې و ڂٗيًٌٌ جڂٍّٻحِّ‬

‫پٌىنطٌچٌچٌ ضٳ‪ْٛ‬الش ًړجچىې ٺړً ٮٌٌه ګڼٌ پو ‪٪‬ڃٌڂِ ډًټ پو جنط‪ٛ‬حٌ‬
‫ٍْه ىٯو جىىجٰ جً ڂٷح‪ٚ‬ى ّحو ٺړً و ٺٌڂٌ و ضٍالْو ٺٌپٌ پپحٌه چې وٮو‬
‫پٌىنطٌچٌچو ؾٌړېږُ جً پو ڂٿْحٌوًچٌ ډجپٍه ًٌذحچىې ڂ‪ٍٛ‬ٲېږُ‪.‬‬

‫جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ پو جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې پو ىٯٌ ډګًٍچٌ ٺې‬

‫ٖحګٍوجڄ ًٌَُ چې ْرح ًٺٌالٍ ِٖ و ىېٌجوًچٌ و ض‪٫‬ٿْځ‪ْْ ،‬حْص‪،‬‬
‫جوجٌې‪ ،‬جؾطڃح‪ ،٨‬جٶط‪ٛ‬حو‪ ،‬ٲٍىنګ جً پٌځ و ضٌؾْو جً ٶْحوش‬
‫‪ٚ‬القْطٌچو ضٍ الْو ٺړُ‪ .‬ضٍ څٌ جڂٍّٻح و وًب پو الٌې پو جْالڂِ‬
‫ىېٌجوًچٌ ٺې ْْحِْ ٶىٌش ضٓهٍْ جً و نپٿې نٌښې چ‪٧‬حڂٌچو ًٌٺې‬
‫ؾٌړ ٺړُ‪ .‬ضحٌّم جً ضؿٍذې غحذطو ٺړې چې و جڂٍّٻحّحچٌ وٮو ڂنحٲٵ‬
‫ٖحګٍوجڄ و جْالڀ جً جْالڂِ ٶٌجچْنٌ جً جقٻحڂٌ پو پو ڂنځو ًړپٌ ٺې ضٍ‬
‫جًٌپحّحچٌ جً جڂٍّٻحّحچٌ ىځ ډېٍ ڂحىٍ جً ْهص َړُ وُ‪.‬‬
‫جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌچٌچو پو ډېٍ ڂيحٌش جً پو ْْٓطڃحضْٹ ډًټ و ڂٓٿڃحچٌ‬
‫ځٌجچحچٌ و ‪( Brainwash‬ڂٯُ ًّنځٿٌ) ‪٪‬ڃٿْو ضٍ ٍْه ٺٌُ جً ٲٻٍ جً يىڅ‬
‫ّې و ٮٍخ و ج‪ٌٚ‬پٌ‪ ،‬ٶٌجچْنٌ‪ ،‬ٲٍىنګ جً جنالٶِ جٌَښطٌچٌ پٍ ذنٓټ‬
‫ًٌؾٌړًُ‪ .‬جً پو ڂٷحذٽ ٺې جْالڀ ًٌضو پو وًٌجٮٌ جً ضًٍُّ و‬
‫چحڂ‪٫‬ٷٌپْص‪ ،‬ذېٍضو پحضې ًجپِ‪ ،‬ٶٓحًش‪ًّ ،‬نٌ ضٌٌّپٌ جً نٌٗچص وّڅ‬
‫ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺٌُ‪ ،‬چې ضٍ ٲٍجٮطو ًًٌْطو ذْح پو ٌَګٌچٌ وٮو ډًټ ځٌجچحڄ و‬
‫ټٌپنې جً چ‪٧‬حڀ پو پٌړً ڂٍٺًُچٌ جً ڂن‪ٛ‬رٌچٌ جً و پٌړً ‪ٚ‬القْطٌچٌ‬
‫نحًچىجڄ ٺېږُ‪ ،‬نٌ و جْالڀ پو ‪٪‬ٷْىې‪ ،‬ج‪ٌٚ‬پٌ‪ ،‬جنالٶٌ‪ ،‬ٲٻٍ جً‬
‫ٲٍىنګ څهو چو ٌّجَې وج چې ذې ذٍنې ًُ‪ ،‬ذٿکې پو ټٌټ ٖىش جً‬

‫‪307‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٶٓحًش و ىٯٌ و پو ڂنځو ًړپٌ پپحٌه و قٻٌڂطِ جً ڂىچِ جوجًٌ پو الٌې‬

‫پو ٺحٌ ىځ الِ پٌٌې ٺٌُ‪.‬‬
‫وٮو نٿک و نپٿې ټٌپنې و ټٌپنًُْ جً ضحٌّهې جٌَښطٌچٌ پو نالٰ ذٯحًش‬
‫ٺٌُ جً و پٍوٌّ و ٶٌجچْنٌ پو ض‪٣‬رْٵ ڂ‪.ِٖ ًٍٰٛ‬‬

‫جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ پو چٌّْحٌٸ ٺې و پًٍټٓټنټ ‪ Protestant‬ڂْٓكِ‬

‫‪٢‬حتٳې و ڂٍٺُُ ٺٿْٓح پو نٌج ؾٌړېږٍ‪ ،‬ضڃٌّٿېږُ جً چٿٌټ ٺېږُ‪ .‬پو‬
‫ىڃىې جڂٿو ّې ضٍ ټٌپٌ ْطٍ ىىٰ ىځ و ڂٓٿڃحچٌ ځٌجچحچٌ ڂْٓكِ ٺٌټ جً‬
‫ّحىٯٌب و ڂْٓكْص و ٲ‪٫‬حپْطٌچٌپپحٌه ڂالضړُ ګٍځٌټ وُ‪ .‬جً وج چٌٌ ټٌټ‬
‫ٲ‪٫‬حپْطٌچو ّې و ىڃىې ىىٰ پپحٌه و ًْحتٿٌ پو ډًټ جْط‪٫‬ڃحپېږُ‪ ،‬چې‬
‫ضٳ‪ْٛ‬الش ذو ّې پږ ًًٌْطو يٺٍ ِٖ‪.‬‬
‫وٮو ىىٰ پو ښٻحٌه ډًټ و ٶحىٍې و جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ و ضأّْْ و‬
‫ًغْٷِ پو وًىڃو ڂحوه ٺې وجْې يٺٍ ٌٍٖ ًً‪( :‬و ٶحىٍې و جڂٍّٻحِّ‬
‫پٌىنطٌڄ پو جىىجٲٌ څهو ٌّ وج وٍ چې و ڂ‪ ٍٛ‬جً ٖحًنٌج ىېٌجوًچٌ‬
‫ځٌجچحچٌ ضو ڂْٓكِ ًٌَچو ضٷىّځ ٺړجٍ ِٖ‪ .‬جً ذْح پو پٌړه ٌّْو و ٌّه‬
‫پٌىنطٌڄ پو الٌې ټٌپې جْالڂِ چړۍ ضو ڂْٓكِ جنالٴ جً ْٿٌٸ پو ‪٪‬ڃٽ‬
‫ٺې ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺړجٍ ِٖ)‪)1(.‬‬

‫جڂٍّٻحِّ ڂرٿٯْنٌ ضو وج ىځ څٍګنىه ًه چې و ڂٓٿڃحچحچٌ ‪٪‬ٷْىه کو‬

‫ىٍڅٌڂٍه ٺڃًٌُې ِٖ ذْح ىځ ڂْٓكْص چو ڂنِ‪ ،‬پو ىڃىې جڂٿو ّې و‬
‫ڂْٓكْص و ذىّٽ پو قْع و چٌُ چٓٽ و جْالڀ و قٷحچْص پو جړه‬

‫‪ -1‬پــو پنــىڄ څهــو نپٍېــىًچٻې و جپرْــحڄ ڂؿٿــو (‪ّ )۳۸۰‬ڃــو ګڼــو‪ ،‬و (أىــىجٰ جپؿحڂ‪٫‬ــس‬
‫جألڂٍّٻْس ذحپٷحىٍز ) و ډجٺټٍې (ْيٍْ جپرْٿِ ) و ٺطحخ پنډُّ‪.‬‬

‫‪308‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫وٖٻڃنٌپٌ پًٍْو و ڂْٓكْص پپحٌه و ڂٷىڂې پو ‪ ٌٌ٢‬پو نپٽ پًٍګٍجڀ‬

‫ٺې ٖحڂٿو ٺړه‪ .‬جً و جْالڀ پو جړه و ډًټ ډًټ ٖريحضٌ جً ٖٻٌچٌ پو ڂ‪ٍ٣‬ـ‬
‫ٺٌپٌ ّې و ځٌجچحچٌ پو جْالڀ ذې ذحًٌه ٺٌټ پْٽ ٺړټ‪ ،‬چې پو چطْؿو ٺې‬
‫ّې ځٌجچحڄ و جپكحو‪ ،‬پْرٍجپُْڀ‪ْْ ،‬کٌپٍُّڀ‪ ،‬ىٌْڂنُْڀ جً جنالٶِ ذې‬
‫ذنىًذحٌۍ پو پٌٌ ٌجٺحږټ‪ ،‬چې پىٍ قحپص ٺې ٺو ځٌجچحڄ ڂْٓكْحڄ چِٗ‬
‫چٌ ڂٓٿڃحڄ ىځ چو پحضې ٺېږُ‪ ،‬جً و جْالڀ پپحٌه ىېڅ نىڂص ٺٌپٌ ضو ضْحٌ‬
‫چو ًُ‪ ،‬چې وج ذْح پو نپٿو و ڂْٓكْص پپحٌه ٌّه ٲطف وه‪.‬‬
‫و وٮو ىىٰ پپحٌه وًب پو نح٘ ډًټ و ذحچٳٌيه جً پو ٶىٌش ٺې و ٍّٖٻٌ‬
‫ٺٌٌچٌْ جً جٖهح‪َ ٌٚ‬جڂڅ ضٍ ٺحٌ الچىې چِْٓ‪ ،‬ځٻو چې ىٯٌب پو‬
‫ڂًٌٌغِ ٖٻٽ پو ٶىٌش ٺې پحضې ٺېږُ‪.‬‬

‫جڂٍّٻحّحڄ جً جًٌپحّحڄ چې پو څٌڂٍه جچىجَه پو ؾيحو جً ؾيحوُ قٍٺطٌچٌ‬

‫څهو پو ًېٍه ٺې وُ ضٍ ىٯٌ َّحش پو جْالڂِ ًّښطحذو جً و وًب پو‬
‫نالٰ و ڂٷحًڂص پو ٲٻٍُ ٍْچْنٌ څهو پو ًېٍه ٺې وُ‪ .‬ځٻو چې وًب‬
‫ًجِّ چې پو ڂؿحىىّنٌ ٍْه پو ًْٿو جً ‪ ٍُٛ٪‬ټٻنحپٌژۍ ڂٷحذٿو ٺېىالٍ‬
‫ِٖ‪ ،‬نٌ پو ىٯو ڂ‪٫‬نٌُ جً ٲٻٍُ ٶٌش ٍْه چې و ؾيحو ضٍ ٖح و‬
‫ڂؿحىىّنٌ و ًٌَپٌ جً و وښڃڅ و ًٌ ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺٌپٌ پپحٌه پو ٺحٌ جنطو وی‬
‫جً ګحڀ پٍ ګحڀ و ٮٍخ جً جڂٍّٻح قٍٺص څحٌُ جً ؾيحوُ قٍٺطٌچٌ ضو‬
‫ڂنحْرو ٲٻٍُ‪ْْ ،‬حِْ‪ ،‬ج‪٪‬الڂِ جً پٌځِ جْطٍجضْژُ ضٗهْ‪ ٌُٛ‬جً و‬
‫ض‪٣‬رْٵ پړجًًچو ّې ًٌضو ټحٺِ‪ ،‬پو ىٯٌب ٍْه و ًْٿې پو ًٌَ ڂٷحذٿو چِٗ‬
‫ٺېىجٍ‪.‬‬
‫جڂٍّکح ٲکٍ کٌُ چې و وٮو ڂ‪٫‬نٌُ ٶٌش و ٲ‪٫‬حپْص و ٺڃًٌُُ ٺٌپٌ‬
‫پپحٌه ذحّى پو ڂكٿِ ْ‪٣‬كو پو جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې جڂٍّٻحِّ ض‪٫‬ٿْڃِ‬

‫‪309‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جً ٲٻٍُ جوجٌې ؾٌړې ِٖ‪ ،‬جً و ْْڃِ نٿٹ ًٌٺې و څېړًچٻٌ‪،‬‬
‫څحًٌچٻٌ جً ضكٿْٽ ٺًٌچٻٌ پو قْع پو ٺحٌ ًګٌڂحٌټ ِٖ‪ .‬جً ىڃىجٌچګو‬
‫و ؾيحوُ ٲٻٍ و پو ڂنځو ًړپٌ پپحٌه پو ْْڃو ُّه ْ‪٣‬كو ‪ٍ٢‬قې جً‬
‫پالچٌچو ضٍضْد ِٖ‪ ،‬جً و ڂٌؾٌوً ٍٖجت‪ ٌ٣‬جً قحالضٌ پو چ‪ ٍ٧‬ٺې چٌْپٌ ٍْه‬
‫ٺحٌ ًٌذحچىې ًِٖ‪.‬‬
‫و وٮو ډًټ جٖهح‪ًٌَ ٌٚ‬ټ جً ذْح و وًپطٌچٌ پو ڂهطٿٳٌ جٌګحچٌچٌ ٺې و‬
‫ىٯٌب پو ٺحٌ ګٌڂحٌټ و جڂٍّٻحّې پٌىنطٌڄ پو ڂيڃٌ جىىجٲٌ څهو ګڼٽ‬
‫ٺېږُ‪ .‬و ٶحىٍې جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ پو ْْڃو ٺې و آْْح جً جٲٍّٷح و ډېًٍ‬
‫جْالڂِ جً ؾيحوٍ قٍٺطٌچٌ پو ىٻٿو څېړچې ٺړُ‪ ،‬جً ضٍ ٌّه قىه ّې‬
‫ځْنې جْالڂِ ڂٳٻٍّڅ جً ؾيحوُ ٖه‪ْٛ‬طٌچو پو ذېالذېٿٌ ډًپٌچٌ پو‬
‫نپٿٌ پٌڂٌ ٺې ٌج چٌْپِ ىځ وُ‪.‬‬
‫ىڃىٮو ْْڃو ُّْ جٖهح٘ جً جوجٌې ذْح و ؾيحو جً ڂؿحىىّنٌ پو جړه‬
‫ځٌجچحڄ پو ٖٹ ٺې جچٌُ جً يىنٌچو ّې ًٌ ڂٌٗٔ ٺٌُ‪ ،‬جً و ؾيحو و‬
‫ڂًٍٗ‪ْ٪‬ص جً جٲحوّص چ‪ٍّ٧‬و ضٍ پٌښطنې الچىې ٌجًپِ‪.‬‬

‫وج چې جْالڂِ ىېٌجوًچو پو ڂؿڃٌ‪ ِ٪‬ډًټ پو ٮٍخ ٺې و ‪ٚ‬ن‪٫‬ص‪،‬‬

‫جٶط‪ٛ‬حو جً ضؿحٌش و پٍڂهطګ پو جڂٿو و ٮٍخ پپحٌه پو جْطيالٺې‬
‫ڂحٌٺْټٌچٌ ضرىّٽ ٌُٖ وُ‪ ،‬جً و جْالڂِ ىېٌجوًچٌ جٶط‪ٛ‬حو و ٮٍخ جً‬
‫جڂٍّٻح و ‪( multinational‬ګڼ ڂٿطًُْ)ٺڃپنٌْ پو ڂنګٌپٌ ٺې پٌېىپی‪،‬‬
‫جً قطَ چې ډېٍ قٻٌڂطٌچو ّې پو جٶط‪ٛ‬حوُ پكح‪ ٤‬الچىې ٺړُ ىځ وُ‪،‬‬
‫وٮو ټٌپې ٺڃپنۍ پو جْالڂِ ىېٌجوًچٌ جً پو نح٘ ډًټ پو ىٯٌ ىېٌجوًچٌ‬
‫ٺې چې وًب ّې چٌْټ جً الچىې کٌټ ٮٌجړُ پو ٌَګٌچٌ وجْې ڂحڂٌٌّنٌ جً‬

‫‪310‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ڂٓٿٻې پٌٍْچٽ ضو ‪ًٌٍٞ‬ش پٍُ چې پو ٮٍذِ ډًټ و ‪٪‬حپِ جوجٌُ جً‬

‫ڂٓٿٻِ ڂيحٌضٌچٌ نحًچىجڄ ًُ‪ ،‬ضٍ څٌ پو یٌې نٌج و ٮٍخ جْط‪٫‬ڃحٌُ جً‬
‫جْطػڃحٌُ ٺڃپنۍ پو ښو ډًټ ًچٿٌپَ ِٖ‪ ،‬جً پو ذٽ پٌٌُ پو ‪ْ٪‬څ ًنص‬
‫ٺې پو ډېٍه ٍَّٺطْح وې نرٍې ضو ىځ ڂطٌؾو ًُ چې ټٌټ ىٯو جٶط‪ٛ‬حوُ‬
‫جً ضؿحٌضِ ٲ‪٫‬حپْطٌچو چې ګټو ّې ښحِّ و ؾيحو جً جْالڀ پپحٌه ًٺحًٌټ‬
‫ِٖ ًوه ًچو ٺړُ‪ ،‬جًذحّى پو ذېالذېٿٌ ننډًچٌ جً ذنىًُّچٌ ٍْه ڂم ِٖ‪،‬‬
‫ضٍ څٌ پو ڂنځو الړ ِٖ‪ .‬و وٮو ډًټ پٌٍْچٽ ضْحًٌټ ىځ و جڂٍّٻحِّ‬
‫پٌىنطٌڄ پو ڂيڃٌ جىىجٲٌ څهو ګڼٽ ٺېږُ‪.‬‬

‫جڂٍّٻح و نپٽ ٲٍىنګ پو ‪ٚ‬حوًٌپٌ ڂهٻې ٺٌښښ ٺٌُ چې پو جْالڂِ‬

‫ىېٌجوًچٌ ٺې و ژًچى کٌپٌ ٮٍذِ ډًپو ذڼو ٌجتؽ ٺړُ‪ ،‬ضٍ څٌ نٿٹ و ژًچى‬
‫پو ىٍ جړل ٺې جڂٍّٻحِّ جً ٮٍذِ ڂ‪ٛ‬نٌ‪٪‬حش ًٺحًٌُ‪ ،‬چې و وې کحٌ پو‬
‫چطْؿو ٺې جْالڂِ چړۍ و ٮٍذِ ڂ‪ٛ‬نٌ‪٪‬حضٌ پپحٌه پو ٌّه پٌٍ ڂ‪ٍٛ‬ٲِ‬
‫ڂحٌٺېټ ذىپېږُ‪.‬‬
‫و وې ٺحٌ پپحٌه جڂٍّٻحِّ پٌّې ٺڃپنۍ پٻو ‪ Ford‬جً ‪General Motor‬‬
‫جً چٌٌې ٺڃپنۍ پو پٌّو پْڃحچو پو جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ جً ‪ٍْ USAID‬ه‬
‫ڂٍْطې ٺٌُ‪ ،‬ضٍڅٌ پ و ٍٖٴ ٺې جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌچٌچو و وًب پپحٌه و‬
‫ٲٍىنګِ ٺڃپنٌْ پو قْع و ڂحٌٺْټ َڂْنو ْحَُ ًٺړُ‪ ،‬چې پىې ٺحٌ‬
‫ٍْه ذو پو ٌّې نٌج و ڂٓٿڃحچحچٌ جؾطڃح‪ ِ٪‬ٲٍىنګ ًٌضرىّٽ ٺړُ‪ ،‬جً پو‬
‫ذٿې نٌج ذو پو جْالڂِ چړۍ ٺې و ‪ٚ‬ن‪٫‬ص ڂهو ًچِْٓ جً ىځ ذو و ٮٍخ و‬
‫جٶط‪ٛ‬حوُ پٍڂهطګ پپحٌه پٍجنو َڂْنو ڂٓح‪٪‬ىه ٺړُ‪.‬‬

‫‪311‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پو ىٍ جْالڂِ ىېٌجو ٺې جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ ٌّ ڂْٓكِ پٌىنطٌڄ ًُ‬

‫چې پو چٌّْحٌٸ ٺې و پًٍټٓټنټ ‪ْٓ٪‬حّې ٲٍٶې و پٌّې ٺٿْٓح‬
‫)‪ (Presbyterian‬پهٌج ضأّْْ جً جوجٌه ٺېږُ‪ .‬و وٮٌ پٌىنطٌچٌ ج‪٪‬ٿَ‬
‫ڂٌٌٗضِ ذٌٌډ ٌّ ًُ‪ ،‬چې ٮړُ ّې و پًٍټٓټنټ ‪ْٓ٪‬حّحچٌ پٌٍ ڂٍٗجڄ‪،‬‬
‫و پٌٌّ ٺڃپنٌْ ڂحپٻحڄ‪ ،‬ڂٿَ ضحؾٍجڄ جً و ض‪٫‬ٿْځ جً جؾطڃح‪٪ ِ٪‬ٿٌڂٌ‬
‫ڂطه‪ٛٛ‬حڄ ضٗٻْٿٌُ‪.‬‬
‫پو جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې ىٍ جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ جْحْح و ڂْٓكْص و‬
‫نپٍجًُ پپحٌه ؾٌړېږُ‪ ،‬جً وج چٌٌ ىٍڅو ًٌٺې و ًْحتٿٌ پو قْع ٺحًٌټ‬
‫ٺېږُ‪.‬‬
‫ٺٿو چې پو ‪ ۳۸۶۱‬ڂْالوُ ٺحټ ٺې و پٌڂړُ ځٽ پپحٌه ٲْ‪ٛ‬ٿو ًٌٖه چې‬
‫پو ذًٍْش ٺې و (ٌٌّْې جچؿْٿِ ٲحٺٌپطو) پو جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ ًچٌڂٌټ‬
‫ِٖ و وٮو چٌُ پٌىنطٌڄ پپحٌه جڂٍّٻحِّ پٌٍ ڂْٓكِ ڂرٿ٭ ‪Denial‬‬
‫‪ Bliss‬و پٌڂړُ ٌتّْ پو ضٌګو ًټحٺٽ ٌٖ‪ ،‬چٌ ضٍ ټحٺٽ ٺېىً ًًٌْطو ّې‬
‫پو ٺحټ ‪ ۳۸۶۱‬ڂْالوُ ٺې پو پٌٌّ ڂْٓكِ ڂٍٗجچٌ ٍْه و ڂٌٌٗې پپحٌه‬
‫چٌّْحٌٸ ضو الړ‪ ،‬جً ىٿطو َّ پو ڂٍٺُُ پٌّو ٺٿْٓح ‪ Presbyterian‬ٺې‬
‫ڂٓإًپْنٌ ضو ٌّه ًّنح ًجًًٌپو چې پو ٌّه ذٍنو ٺې ّې ٌجٮٿِ ًً‪...( :‬‬
‫ٍٖٴ َڂٌچږ وّنِ ض‪٫‬ٿْڃحضٌ ضو جړضْح پٍُ‪ ،‬ىٿطو ذحّى ضٌٌجش جً جچؿْٽ‬
‫(ذحّرٽ) ٌّ وجتڃِ ضىٌِّٓ ٺطحخ ًګٍځٌټ ِٖ)‪)1(.‬‬
‫ىٯو و ذًٍْش و جڂٍّٻحّې پٌىنطٌڄ و ٌْحپص پو جړه ًًّٽ‪...( :‬و ذًٍْش‬
‫جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ ذحّى و ڂْٓكِ ٺطحذٌچٌ پو الٌې پو آْْح جً جٲٍّٷح ٺې‬

‫‪( -1‬جپطرٍْٗ ً جالْط‪٫‬ڃحٌ ٲِ جپرالو جپ‪ٍ٫‬ذْس ) و ډجٺټٍ ڂ‪٣ٛ‬ٳَ جپهحپىُ جً ډجٺټٍ ‪٪‬ڃٍ ٲًٍل ګډ ضحپْٱ ‪۹۶‬‬
‫‪ٚ‬ٳكو‪.‬‬

‫‪312‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پو ڂْٿٌچٌچٌ جچٓحچحچٌ ٍْه َڂٌچږ ٌجذ‪٣‬و ټینګو ٺړُ‪ .‬جً ىځ ذحّى پو ىٯٌب‬
‫(ڂٓٿڃحچحچٌ) و ڂْٓكْص چ‪٫‬ڃص ًپًٌٌُ)‪)1(.‬‬
‫ىڃىجٌجَ و پٌىنطٌڄ ضأِْْٓ ڂؿٿّ ٲْ‪ٛ‬ٿو ًٺړه چې و پٌىنطٌڄ ىٍ‬
‫جْطحي ذحّى و ڂْٓكِ وّڅ ڂرٿ٭ ًُ‪)2(.‬‬
‫پو ‪۳۹۰۹‬ڂْالوُ ٺحټ ٺې چې ٺٿو و پٌىنطٌڄ ٌّې ډپې ڂٓٿڃحچٌ‬
‫ڂك‪ٛ‬ٿْنٌ و پٌىنطٌڄ ٺٿْٓح ضو پو جؾرحٌُ ٖٻٽ و ڂٓٿڃحچٌ ڂك‪ٛ‬ٿْنٌ و‬
‫ًًٌْطٿٌ پو نالٰ جقطؿحؼ ًٺړ جً و پٌىنطٌڄ پو جوجٌې څهو ّې ٮٌښطنو‬
‫ًٺړه چې ڂٓٿڃحڄ ڂك‪ٛ‬ٿْڅ ذحّى پو ًٌَه و پٌىنطٌڄ پو ڂًىرِ ڂٍجْڃٌ‬
‫ٺې ٍّٖٹ چو ٺړجٍ ِٖ‪ ،‬چٌ پو ځٌجخ ٺې ّې و پٌىنطٌڄ جوجٌې ٌّه‬
‫ج‪٪‬الڂْو ‪ٚ‬حوٌه ٺړه چې پو څٿٌٌڂو ڂحوه ٺې ّې ٌجٮٿِ ًً‪( :‬و ذًٍْش‬
‫جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ ٌّ ڂْٓكِ پٌىنطٌڄ وٍ‪ ،‬و ڂْٓكِ ڂٿص پو‬
‫ڂ‪ٛ‬حٌّٳٌ ؾٌړ ٌٍٖ وٍ‪ ،‬جً و وې پپحٌه ؾٌړ ٌٍٖ چې جچؿْٽ ّې پو‬
‫ض‪٫‬ٿْڃِ چ‪ٛ‬حخ ٺې ٖحڂٽ ًُ ضٍ څٌ و ڂْٓكِ وّڅ ڂنحٲ‪ ٩‬جً ښېګڼې و‬
‫ىٍ َوه ٺًٌچٻِ ڂهې ضو ٺېږوُ‪ .‬ىٍ څٌٸ چې پىې پٌىنطٌڄ ٺې‬
‫ٖحڂٿېږُ ذحّى ضٍ ٖحڂٿېىً ڂهٻې پو ىٍ څو ٮٌٌ ًٺړُ چې پو پٌىنطٌڄ‬
‫ٺې ذو څو ًٌڅهو ٮٌښطٽ ٺېږُ)‪)3(.‬‬
‫ىڃىج ډًټ و پٌىنطٌڄ ڂٌٌٗضِ ذٌٌډ ج‪٪‬الڄ ًٺړ چې‪( :‬جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ‬
‫نٿٻٌ ضو و ضٌٌجش جً جچؿْٽ و قٷحّٷٌ و َوه ٺړې پپحٌه ؾٌړ ٌٍٖ ضٍ څٌ‬

‫‪( -1‬جپطرٍْٗ ً جالْط‪٫‬ڃحٌ ٲِ جپرالو جپ‪ٍ٫‬ذْس ) و ډجٺټٍ ڂ‪٣ٛ‬ٳَ جپهحپىُ جً ډجٺټٍ ‪٪‬ڃٍ ٲًٍل ګـډ ضـحپْٱ ‪۹۶‬‬
‫‪ٚ‬ٳكو‪.‬‬
‫‪ -2‬پٌٌضنی ڂ‪ٛ‬ىٌ‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪( -‬جپطرٍْٗ ً جالْط‪٫‬ڃحٌ ٲِ جپرالو جپ‪ٍ٫‬ذْس ) و ډجٺټٍ ڂ‪٣ٛ‬ٳَ جپهحپىُ جً ډجٺټٍ ‪٪‬ڃٍ ٲًٍل ګډ ضحپْٱ ‪۳۰۵‬‬
‫‪ٚ‬ٳكو‪.‬‬

‫‪313‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پىې ٺحٌ ٍْه پٌىنطٌڄ و ڂْٓكْص و ٌڼح ٌّ ڂٍٺُ ًګٍځِ جً و وٮې ٌڼح‬
‫پو نپٿٌپٌ نٿٻٌ ضو ً‪ْٚ‬ص ًٺړُ)‪)1(.‬‬
‫پٍ ىڃىې جْحِ ضٍ ‪۳۹۱۱‬ڀ ٺحټ پٌٌې ضٌٌجش (‪٪‬يى ٶىّځ) ٌْڃح و‬
‫پٌىنطٌڄ پو چ‪ٛ‬حخ ٺې ٖحڂٽ ًً جً ټٌپٌ ‪٢‬الذٌ ضو ذو ضىٌّٓېىه‪.‬‬

‫وج چې وٮو ڂْٓكِ پٌىنطٌچٌچو پو جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې ؾٌړېږُ چٌ‬

‫ڂإْْٓڅ ّې پو ًٍٖ‪ ٨‬ٺې ډېٍ جقطْح‪ ٠‬ٺٌُ چې پو جًپې ًٌځې و‬
‫ڂٓٿڃحچٌ ًپٌٓچٌ قٓحْْطٌچو ٌجًچو پحًٌٍ‪ .‬ځٻو چٌ پو پٌڂړُ ٶىڀ ٺې‬
‫ڂك‪ٛ‬ٿْڅ پو ڂْٓكِ ض‪٫‬ٿْڃحضٌ ٍْه چو ڂم ٺٌُ‪ .‬پىې ىٻٿو و ذًٍْش و‬
‫جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ ڂإّْ ‪ً Denial Bliss‬جِّ‪( :‬و ضأّْْ پو پٌڂړٌّ‬
‫ٺٿٌچٌ ٺې ڂٌچږ نپٽ ضن‪ ٍُْٛ‬ٺحًٌچو پو جقْطح‪ٍْ ٠‬ه ضٍ ٍْه ٺٌټ‪ ،‬ضٍڅٌ‬
‫و پٌىنطٌڄ پو ټْنګېىً څهو ڂهٻې و ‪٪‬ػڃحچِ نالٲص ٮ‪ٟ‬د ٌجًچو‬
‫پحًًٌ‪ ،‬نٌ ًًٌْطو ذو ذْح ټٌټ ٖحګٍوجڄ پو ڂْٓكِ ‪٪‬رحوش جً و ّٻٗنرې‬
‫و ًٌځې پو ًٍّّْ ڂؿرٌٌېىټ)(‪.)2‬‬
‫؟‬
‫ىڃىٮو ډًټ ڂْٓكِ پٌىنطٌڄ پو ىٍ جْالڂِ ىېٌجو ٺې و جڂٍّٻح و‬
‫پًٍټٓټنټ ڂْٓكِ ٲٍٶې و پٌٍ ڂٍٺُ (‪ )N. Y. Presbyterian‬پو ‪ٍ٢‬ٲو‬
‫ؾٌړېږُ‪ .‬جً و وې پپحٌه ّې پو چحڂو ٍْه و ڂْٓكِ ټٻَ چو پْٻٽ ٺېږُ‬
‫چې پو جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې ّې پٍ ‪ٞ‬ى قٓحْْص ٌجًچو پحٌېږُ‪ .‬و ڂ‪ٍٛ‬‬
‫پو (ٶحىٍه) ٺې ىځ چې جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ ؾٌړېىه چٌ و پٌىنطٌڄ و‬

‫‪( -1‬جپطرٗــٍْ ً جالْــط‪٫‬ڃحٌ ٲــِ جپــرالو جپ‪ٍ٫‬ذْــس ) و ډجٺټــٍ ڂ‪ٛ‬ــ‪٣‬ٳَ جپهحپــىُ جً ډجٺټــٍ ‪٪‬ڃــٍ ٲــًٍل ګــډ ضــحپْٱ‬
‫‪ٚ۳۰۵‬ٳكو‪.‬‬
‫‪ -2‬پو ٺٌّټ څهو نپٍّىًچٻې وجپڃؿطڃ‪ ٩‬ڂؿٿو (‪ّ ) ۱۰۰‬ڃو ګڼو و (جپؿحڂ‪٫‬ـس جالڂٍّٻْـس ذْـًٍش ڂٍٺـُ پنٗـح‪٠‬‬
‫جپڃهحذٍجش ًجپٓٳحٌز جالڂٍّٻْس ) ڂ‪ٟ‬ڃٌڄ‪.‬‬

‫‪314‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ڂٌٌٗضِ ذٌٌډ و ڂٍٗجچٌ ضٍڂنځ و چحڂو پٍٍْ جنطالٲحش پْىج ٌٖټ‪ .‬ځْنٌ‬
‫ًّٽ چې چٌڀ ّې ذحّى پو ښٻحٌه ډًټ (ڂْٓكِ پٌىنطٌڄ) ًُ‪ .‬ځْنٌ چًٌٌ‬
‫ّې ًّٽ چٌڀ ّ ې ذحّى (و ڂ‪ ٍٛ‬جً چږوې نطْځ پپحٌه و ڂْٓكِ َوه ٺړې‬
‫جڂٍّٻحِّ ڂإ ْٓو) ًُ‪ .‬جً وٌّڃې ډپې ّې ًّٽ چې چٌڀ ّې ذحّى (و‬
‫ٶحىٍې و ڂْٓكِ ٺحپؿٌچٌ ټٌپنو) ًُ‪ .‬پو آنٍ ٺې و ‪۳۹۳۷‬ڀ کحټ و‬
‫وْڃرٍ پو ڂْحٖص ٺې و چحڂو و ض‪ْْ٫‬څ پپحٌه و ذٌٌډ و ج‪ٟ٪‬حؤ ضٍڂنځ‬
‫جچطهحذحش ًٌٖټ چې پو چطْؿو ٺې ّې و پٌىنطٌڄ پپحٌه و ‪A. U. Cairo‬‬
‫(و ٶحىٍې جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ) چٌڀ ٮٌٌه ٌٖ‪ .‬جً وج ځٻو چې و ڂهٻنٌْ‬
‫چٌڂٌچٌ پو ىٻٿو و ڂ‪ ٍٛ‬پو قٻٌڂص ٺې ځْنې ڂيڃٌ ٖه‪ْٛ‬طٌچٌ‬
‫ج‪٪‬طٍج‪ ٜ‬وٌپٌو‪ .‬نٌ پو وې ىٍڅو ٍْه ٍْه ذْحىځ و ڂٌٌٗضِ ذٌٌډ ٮړُ‬
‫وٮو پٌىنطٌچٌچو پو نپٿٌ ڂنځٌچٌ ٺې و (ڂْٓكِ) پٌىنطٌچٌچٌ پو چحڂو‬
‫ّحوًُ‪)1(.‬‬

‫و ذًٍْش جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ پو جْالڂِ چړۍ ٺې ضٍ ټٌپٌ پٌڂړٍ پٌىنطٌڄ‬

‫وٍ‪ .‬وٮو پٌىنطٌڄ پو ضېًٍ ‪ ۳۴۶‬ٺٿٌچٌ ٺې و جْالڂِ چړۍ و ن‪ٍ٣‬چحٺٌ‬
‫پېښٌ پو ذيٍْ ٺې ‪٪‬ڃىه چٷٕ پٍپَ وی‪ .‬و ڂْٓكْص و نپًٍپٌ ضٍڅنګ‬
‫ّې پو ٮٍذِ جً جْالڂِ چړۍ ٺې و ْْٻٌپٍُّڀ )‪(Secularism‬و نپٍجًُ‬
‫جً قحٺڃٌپٌ پو الٌه ٺې ىځ ډېٍ ٺحٌ ٺړٍ‪ .‬پو ٮٍذِ چړۍ ٺې و ‪٪‬ػڃحچِ‬
‫نالٲص و ٌج پٍځٌپٌ پپحٌه و (‪ٍ٪‬ذِ چٗنٿُڀ) ىڅې ىځ پو ىڃىې ځحّو پْٽ‬
‫ٌٖې ًې‪ .‬و ىڃىې پٌىنطٌڄ ٲحٌٮحڄ ًټ چې ‪ٍ٪‬ذِ چړۍ ضو ّې و ٮٍخ و‬
‫جٲٻحًٌ جً چ‪ٍّ٧‬حچٌ و ٌجًجٌوًپٌ چحٌې ضٍٍْه ٺړې‪.‬‬

‫‪ -1‬پو (ڂؿٿس جپطٍذْس جپڃ‪٫‬ح‪ٍٚ‬ز) ‪ ۴۹‬ګڼو ٺې و (جپؿحڂ‪٫‬ـس جالڂٍّٻْـس ًجپطر‪ْ٫‬ـس جپػٷحٲْـس)‬

‫پو ‪٪‬نٌجڄ و وٺطٌٌ ٺڃحټ چؿْد ذكع‪.‬‬

‫‪315‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و وٮو پٌىنطٌڄ ضحغٍْجش ٌّجَې پو ‪ٍ٪‬ذِ ٺې چړۍ ڂنك‪ ٍٛ‬پحضې چٌٗټ‪،‬‬

‫ذٿکې و ْْڃې چًٌٌ ىېٌجوًچٌ ضو ّې ىځ ٍْجّص ًٺړ‪ ،‬جً جڄ ضٍ وې چې پو‬
‫جٲٯحچٓطحڄ ٺې ىځ ځْنې جٲٯحچحڄ چې څٌ ضنو ّې ٌّجَې و جڂٍیکح پو پٌٌُ‬
‫و جٲٯحچٓطحڄ پو جٖٯحپٌپٌ ًًٌْطو و جٖٯحټ پو قکٌڂص کې و ًٍَّجچٌ جً‬
‫ٌتْٓحچٌ پو قْع جْطهىجڀ ٌٖټ چې پو و ىٯٌب پو ؾڃٿې څهو پېژچىټ‬
‫ٌٖې څېٍې ّې جٍٰٖ ٮنِ و ًپٓڃٍٗ پو قْع‪ ،‬ڂْٓكۍ ًٌال ٮنِ‬
‫وپٌڂړۍ ڂېٍڂنې جً آْٖحچو ً ڂإْٓې و ٌتْٓې پو قْع‪ ،‬جچٌجٌ جپكٵ‬
‫جقىُ و ڂحپْې و ًٍَّ پو قْع‪ ،‬جکرٍ پٌپٽ و کحذٽ پٌىنطٌڄ و ٌتّْ پو‬
‫قْع‪ٌّْ ،‬ٱ پښطٌڄ و ښحٌ ؾٌړًچې و ًٍَّ پو قْع‪ ،‬ىڃحٌّڄ ٶٌْڂِ و‬
‫ًپٓڃٍٗ و ْطٍ ْالکحٌ پو قْع کحٌ ًکړ وج ټٌټ پو ىڃىې پٌىنطٌڄ څهو‬
‫ٲحٌ‪ ٌُٖ ٬‬وُ‪.‬‬
‫و جڂٍّٻح پهٌج و جٲٯحچٓطحڄ پو چٌْپٌ ٺې چې و چحضٍ ټٌپٌ پٌٍ الِ ًً جً‬
‫ضٍ جٖٯحټ ًًٌْطو ّې ټٌپې چحٌې ىځ و ىٯو پهٌج پٍڂم ذٌْټ ٺېىې ّ‪٫‬نې‬
‫(َپڃَ نٿْٽ َجو) ىځ و ىڃىٮو پٌىنطٌڄ ٲحٌ‪ ٬‬جپطك‪ْٛ‬ٽ وٍ‪.‬‬
‫وٮو پٌىنطٌڄ و ْْڃې و چًٌٌ جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌچٌچٌ پپحٌه و ڂٌٌ قْػْص‬
‫پٍُ‪ ،‬جً و آْْح جً جٲٍّٷح پو جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې و پًٍټٓټنټ ڂْٓكِ‬
‫ٲ‪٫‬حپْص پپحٌه ض‪٫‬ٿْڃِ جً جٺحوّڃْٹ پالچٌچو ىځ پو ىڃىٮو پٌىنطٌڄ ٺې‬
‫ؾٌړېږُ‪ .‬و وٮو پٌىنطٌڄ پپحٌه َڂْنو ْحَُ پو ‪۳۸۱۵‬ڀ ٺحټ ٺې ىٯو‬
‫ًنص ًٍٖ‪ٌٖ ٨‬ه چې جڂٍّٻحِّ ڂْٓكِ ڂرٿ٭ (ْْڃٌڄ ٺحپيٌڄ) پو ذًٍْش‬
‫ٺې و چؿٌچٌ جً ىٿٻحچٌ پپحٌه ٌّ ‪ ٍُٛ٪‬ڂٻطد ؾٌړ ٺړ‪ .‬وٮو ڂْٓكِ‬
‫ڂٻطد و ْْڃو ًُّْ ڂْٓكْحچٌ و جًالوًچٌ ضٍ څنګ و ڂٓٿڃحچحچٌ‬
‫جًالوًچو ىځ ؾًخ ٺړټ‪.‬‬
‫و ڂْٓكِ ڂ‪٫‬ٿڃْنٌ و ښې ضٌؾو جً پٍجنٌ ًْحّٿٌ پو جڂٿو وٮو ڂٻطد‬
‫ښو ًوه ًٺړه‪ ،‬جً ښو ډېٍ ٖحګٍوجڄ ّې ٲحٌ‪ ٬‬ٺړټ چې پو ڂْٓكِ جوجًٌ جً‬

‫‪316‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ض‪٫‬ٿْڃِ ڂٍجٺًُ ٺې پو ٺحٌ ًګٌڂحٌټ ٌٖټ‪ .‬و (ْْڃٌڄ ٺحپيٌڄ) و ڂٻطد و‬

‫ٖحګٍجچٌ ښې چطْؿې پو چٌٌّْحٌٸ څهو و ٌجٮٿٌْ ڂْٓكِ ڂرٿٯْنٌ و‬
‫ډپې ڂٍٗجڄ ىٍ ٌّ ‪ Denial Bliss‬جً ‪ D. William tomson‬پو ذًٍْش‬
‫ٺې و ‪٪‬حپِ ضك‪ْٛ‬الضٌ و ٌّې جوجٌې ؾٌړًپٌ ضو ًىڅٌټ‪.‬‬
‫وٮٌ وًجړً نپٽ ٌجپًٌٌچو جً ًړجچىًُّچو و چٌّْحٌٸ پٌّې ٺٿْٓح‬
‫‪ Presbyterian‬ضو و ڂٌٌٗې پپحٌه ٌّړټ‪ .‬پىې ٺحٌ ذحچىې وٌې ٺحپو‬
‫ّ‪٫‬نې پو ‪ ۳۸۶۱‬څهو ضٍ ‪۳۸۶۵‬ڂْالوُ پٌٌې ڂٌٌٗې ًٌٖې جً ضٍضْرحش‬
‫ًٌضو ًچٌْټ ٌٖټ جً ىځ جْطحيجڄ ىځ ًٌضو ضْحٌ ٺړجٍ ٌٖټ‪.‬‬
‫پو ‪۳۸۶۵‬ڀ ٺې ‪ Denial Bliss‬و پٌىنطٌڄ پپحٌه ٌتّْ ًټحٺٿَ ٌٖ‪ ،‬جً ذْح‬
‫پو ‪۳۸۶۵‬ڀ ٺحټ ٺې وٮو جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ جٲططحـ ٌٖ‪ .‬و پٌىنطٌڄ‬
‫چ‪ٛ‬حخ‪ ،‬ژذو‪ ،‬جوجٌه‪ ،‬جْطحيجڄ جً ىٍڅو جڂٍّٻحِّ ًټ‪ .‬و چ‪ٛ‬حخ پو ضٍڅ ٺې‬
‫جچؿْٽ‪( ،‬ذحّرٽ) و ضىٌِّٓ ٺطحخ پو قْع ڂٷٌٍ ٌٖ چې پٌٌه ‪ ۵۷‬ٺحپو‬
‫ّ‪٫‬نې ضٍ ‪۳۹۱۱‬ڀ ٺحټ پٌٌې ّې پو ‪٪‬ٿنِ ٖٻٽ وًجڀ وٌپٌو‪ ،‬ٺو څو ىځ چې‬
‫ًًٌْطو ّې ڂْٓكِ َوه ٺړه جً ڂًىرِ ڂٍجْځ جنطْحٌُ ًګٍځٌټ‪ ،‬نٌ و‬
‫پٌىنطٌڄ جوجٌُ ڂكْ‪ ١‬جً جْطحيجڄ ّې وجْې ذٍجذٍ ٺړُ ًټ چې پو چطْؿو‬
‫ٺې ّې ٖحګٍوجڄ پو نپٿو ڂْٓكْص ضو ڂحتٽ ِٖ چې ىڃىج و وًب ج‪ٚ‬ٿِ‬
‫ىىٰ ىځ ؤ‪ .‬پىې ىٻٿو و پٌىنطٌڄ ٌّ ذٽ ٌتّْ (‪ )Penrose‬چې پو‬
‫‪۳۹۴۸‬ڀ ٺحټ ٺې چې ٺٿو پىٮو ً‪ْ٦‬ٳو ًټحٺٽ ٌٖ پو ىڃىې ڂنحْرص ّې‬
‫پو نپٿو جٲططحقِ ًّنح ٺې ًًّٽ‪:‬‬
‫(والتٿٌ پو جغرحش ًٌٌْپو چې ض‪٫‬ٿْڃِ جوجٌې ىٯو ضٍ ټٌپٌ ڂإغٍې ًْْٿې‬
‫ًې چې جڂٍّٻحِّ ڂرٿْٯنٌ پو ٌٌّْو جً پرنحڄ ٺې و ڂْٓكْص و نپًٍپٌ‬
‫پپحٌه ًٺحًٌپې جً و ىڃىې ٮٍ‪ ٜ‬پپحٌه و ذًٍْش و جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ‬

‫‪317‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٌتّْ ىځ و جڂٍّٻح و پًٍټٓټنټ ڂرٿٯحچٌ پو ؾڃٿې څهو ًٌضو ٮٌٌه ٌٍٖ‬

‫ؤ)‪)1(.‬‬
‫و جًْنۍ ‪ٍ٪‬ذِ چړۍ ډېٍ چحًٌجٺِ چې نپٽ ىېٌجوًچو جً ًپٌٓچو ّې و‬
‫جڂٍّٻح پو ٮالڂۍ ڂؿرٌٌ ٺړُ وُ ىځ و ىڃىٮو پٌىنطٌڄ جً چًٌٌ ٮٍذِ‬
‫پٌىنطٌچٌچٌ ٲحٌٮحڄ وُ‪ .‬جً ىڃىًب وُ چې پو ټٌپو ‪ٍ٪‬ذِ چړۍ ٺې ّې و‬
‫ٍّٖ‪٫‬ص و ض‪٣‬رْٵ ڂهو چٌْپې وه‪ .‬جً ىٍ ىٯو څٌٸ چې و ٮٍخ پو ضٓٿ‪٣‬و‬
‫څهو و آَجوۍ جً و جْالڀ و قحٺڃْص نرٍه ٺٌُ و ىڃىٮٌ چحًٌجٺٌ جً و‬
‫ىٯٌب پهٌج و ؾٌړً ٌٌّٖ ٶٌجچْنٌ پٍ ذنح ج‪٪‬ىجڂېږُ‪ ،‬ذنىُ ٺېږُ جً ّح و‬
‫ً‪٢‬څ پٍېښٌوپٌضو ڂؿرٌٌېږُ‪.‬‬

‫و ٶحىٍې پٌىنطٌڄ ىځ پو ‪ٍ٪‬ذِ چړۍ ٺې و پًٍټٓټنټ ڂرٿٯْنٌ‬

‫‪ Missionary‬و ٲٻٍ َېږچىه وٍ‪ .‬و وٮو پٌىنطٌڄ چ‪ٍّ٧‬و پو پٌڂړُ ځٽ پو‬
‫ڂ‪ ٍٛ‬ٺې جڂٍّٻحِّ ڂْٓكِ ڂرٿ٭ (چحٌپُ ًجټٓڅ) ‪Charles Watson‬‬
‫چې پو ڂ‪ ٍٛ‬ٺې و ڂٗيٌٌ جڂٍّٻحِّ ڂرٿ٭ (جچىًٌجټٓڅ) ‪André‬‬
‫‪ ًً ًٍَ Watson‬پو يىڅ ٺې ٌجًټٌٺېىه‪.‬‬
‫(چحٌپُ ًجټٓڅ) چې ال و ڂهو ّې پو ڂ‪ ٍٛ‬ٺې و ٺٌچْنحچٌ جً ځٌجچحچٌ و‬
‫ڂْٓكِ ٺٌپٌ پو ىىٰ ض‪٫‬ٿْڃِ ٲ‪٫‬حپْطٌچو ًٍٖ‪ ٨‬ٺړُ ًټ و وٮو پٌىنطٌڄ‬
‫پپحٌه پالڄ ؾٌړ ٺړ‪ .‬جً وٮو پالڄ ّې ذْح پو ٺحټ ‪۳۹۳۴‬ڀ پو ځحچو ٍْه‬
‫چٌّْحٌٸ ضو ًٌّړ ضٍ څٌ ىٿطو ًٌذحچىې پو پٌّو ٺٿْٓح ٺې و جڂٍّٻحِّ‬
‫پٌىنطٌچٌچٌ ڂٌٌٗضِ ذٌٌډ ٮٌٌ جً ذكع ًٺړُ‪ .‬و ىڃىې ٺحټ و وْڃرٍ و‬
‫ڂْحٖطې پو وٍّٖځ ضحٌّم و ٺٿْٓح و ٺٿنۍ جؾطڃح‪ ٨‬پو ضٍڅ ٺې و وٮو‬

‫‪ -1‬پو ٺٌّټ څهو نپٍېىًچٻې و (جپڃؿطڃ‪ ) ٩‬پـو ڂؿٿـو ٺـې و (پڃـحيج جپؿحڂ‪٫‬ـس جالڂٍّٻْـس‬
‫جٓڄ ) ذكع ‪۳۹۷۸/۹/۱۵‬ڀ‪.‬‬

‫‪318‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پٌىنطٌڄ ڂٌ‪ ٨ٌٞ‬ىځ ًڅېړټ ٌٖه‪ .‬و ذكع پو ؾٍّحڄ ٺې و نپٿٌ‬

‫ًړجچىًُّچٌ پو ْٿٓٿو ٺې ‪ Charles Watson‬و ‪ Presbyterian‬پو‬
‫ڂٍٗجچٌ څهو ًٮٌښطٽ چې و پٌىنطٌڄ و ضأّْْ پو پٌڂړۍ ڂٍقٿو ٺې‬
‫ذحّى و پٌىنطٌڄ پو ڂك‪ٛ‬ٿْنٌ ڂْٓكِ ڂٍجْځ جً ‪٪‬رحوش الَڂِ ًچو‬
‫ګٍځٌپَ ِٖ ضٍڅٌ نپٽ ٺحًٌچو و ڂٓٿڃحچحچٌ و قٓحْْطٌچٌ پو پحًٌپٌ‬
‫پٍضو پو ج‪٢‬ڃْنحڄ ٍْه ضٍٍْه ٺړجٍ ِٖ‪)1(.‬‬
‫و پٌىنطٌڄ و ‪ٍ٢‬قِ ضٍ ڂنٽ ٺېىً ًًٌْطو پو ‪۳۹۳۴‬ڀ څهو ضٍ ‪۳۹۱۰‬ڀ‬
‫پٌٌې پو ٶحىٍه ٺې و پٌىنطٌڄ پپحٌه و ًوجچۍ ؾٌړًټ‪ ،‬و ځْنې ًوجچٌْ‬
‫جنْٓطٽ جً چٌٌ ضٍضْرحش ضٍٍْه ٌٖټ‪ ،‬جً و ‪۳۹۱۰‬ڀ ٺحټ و جٺطٌذٍ پو پنځو‬
‫پٓځ ضحٌّم جڂٍّٻحِّ پٌىنطنٌڄ پٌڂړٍ و (پنٻٌپڅ و ٍٖٶِ َوه ٺړً و‬
‫ٺحپؽ) پو چحڂو پٍجچٓطٽ ٌٖ چې ًًٌْطو ّې چٌڀ و ٶحىٍې جڂٍّٻحِّ‬
‫پٌىنطٌڄ ‪ ،ٌٖ A. U. Cairo‬جً (چحٌپُ ًجټٓڅ) و وٮو پٌىنطٌڄ و پٌڂړُ‬
‫ٌتّْ پو ضٌګو ً ټحٺٽ ٌٖ‪ ،‬چې ذْح ضٍ ‪ ۳۹۴۵‬پٌٌې پو ىڃىې ً‪ْ٦‬ٳو پحضې‬
‫ٌٖ‪)2(.‬‬
‫و ٶحىٍې جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ پو ىٯو ًنص ٺې ٌّجَې و جڂٍّٻح و‬
‫ٺٿْٓحګحچٌ پو ڂٍْطو چٿېىه‪ ،‬نٌ جًِ و چړٌّجپٌ ڂْٓكِ ڂإٌْٓ پو‬
‫ڂٍْطو نپٽ ٺحًٌچو پٍڂم ذْحِّ‪.‬‬
‫جڂٍّٻح پو ڂ‪ ٍٛ‬ٺې نپٽ پٌىنطٌڄ ضو ضٍ ټٌپٌ َّحضو ضٌؾو ٺٌُ‪ ،‬ځٻو چې‬
‫پو ڂ‪ ٍٛ‬ٺې پو ٌّې نٌج و جالَىٍ پٌىنطٌڄ ًؾٌو پٍُ چې ضٍ ًٌَ ٺٿٌچٌ ّې‬
‫َّحش جْالڂِ ‪٪‬ٿٌڂٌ ضو نىڂص ٺړٍ ٺو څو ىځ چې جًِ و چًٌٌ ض‪٫‬ٿْڃِ‬

‫‪ -1‬جپؿــًًٌ جپطحٌّهْــس إلٌْــحپْحش جپطن‪ٛ‬ــٍْ ٲــِ ڂ‪ٛ‬ــٍ‪ .‬وٺطــٌٌ نحپــىچ‪ْ٫‬ځ ‪ٚ‬ــٳكو ‪– ۸۵‬‬
‫‪.۹۱‬‬
‫‪ -2‬پٌٌضنی ڂ‪ٛ‬ىٌ‪.‬‬

‫‪319‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جوجًٌ پو څېٍ و ٌّ ْْٻٌپٍ قٻٌڂص ضٍ ٺنطًٍټ الچىې وٍ‪ .‬نٌ ذْح ىځ و‬

‫جْالڂِ ‪٪‬ٿٌڂٌ ضٍ ټٌپٌ پٌّو ڂإْٓو ګڼٿَ ٺېږُ‪.‬‬
‫پو ذٿې نٌج و ڂ‪٫‬ح‪ ًٍٚ‬جْالڂِ قٍٺطٌچٌ پْٽ ىځ و ٖٿڃې پېړۍ پو جًجّٿٌ‬
‫څهو و جڂحڀ قٓڅ جپرنحء (ٌقڃو جهلل) پهٌج و (جإلنٌجڄ جپڃٓٿڃٌڄ) پو ٖٻٽ‬
‫ٺې ٌٍٖ ؤ چې ًًٌْطو ذْح پو ذېالذېٿٌ ٲٻٍُ جً ؾيحوُ ذيٍْ چٌ ٺې ٍْه‬
‫نٌجٌه ٌٖټ‪ ،‬نٌ پو ڂؿڃٌ‪ ٨‬ٺې ټٌپٌ ّې وج ىڅو ٺٌپو چې ٍٖٴ و ٮٍخ پو‬
‫ضٓٿ‪ ١‬څهو نال٘ ٺړُ جً و جْالڀ و قحٺڃْص پپحٌه َڂْنو ذٍجذٍه ٺړُ‪.‬‬
‫ڂ‪ ٍٛ‬ضو و جڂٍّٻح و ؾىُ ضٌؾو ٌّ ذٽ ْرد ښحِّ و جپٷح‪٪‬ىې پو ؾيحوُ‬
‫ضن‪ْ٧‬ځ ٺې و ڂ‪ ٍُٛ‬ڂؿحىىّنٌ پٌّو ًچډه ًُ چې و ٶْحوش چحٌې ىځ‬
‫ىڃىًب ْڃرحپٌُ‪ .‬وج ټٌټ و وې ‪٪‬حڂٽ ګٍځِ چې جڂٍّٻح وې ضٍ ذٽ ىٍ‬
‫‪ٍ٪‬ذِ ىېٌجو ڂ‪ ٍٛ‬ضو ډېٍ پحڀ ًٺړُ‪.‬‬

‫و ضٍٺْې جً و ىٯې و جْالڂِ جىڃْص پو جړه ڂهٻې ّحوًچو ًٌٖه‪ .‬و‬

‫ضٍٺْې پو جْطحچرٌټ څهو ضٷٍّرحً پنځو ٌْه ٺحپو ‪٪‬ػڃحچِ ضٍٺحچٌ پو جْالڂِ‬
‫چړۍ ٺې پٌٍ جْالڂِ ‪٪‬ػڃحچِ نالٲص جوجٌه ٺحًه چې و ٮٍخ پپحٌه و‬
‫ڂنٿٌ ًړ چو ًً‪.‬‬
‫جًٌپحّحچٌ پو ضٍٺْو ٺې و جْالڂِ نالٲص و پو ڂنځو ًړپٌ پپحٌه و ْٿګٌچٌ‬
‫ٺٿٌچٌ پپحٌه ىڅې ًٺړې‪ .‬و ٍٖٶِ جًٌپح و ٲطكو ٌٖ ًالّطٌچٌ نٿٹ ّې و‬
‫ذٯحًش پپحٌه ٌجًپحًٌټ‪ .‬ڂْٓكِ جٌڂنْحڄ ّې و ؾنګ پپحٌه ًىڅٌټ‪ ،‬جً‬
‫ډېٍ څو ّې ًٺړټ چې نالٲص پو ڂنځو ٌِّْ‪ ،‬نٌ ضٍ ىٯو ّې ىڅې‬
‫ٺحڂْحذې چو ٌٖې چې ضٍ څٌ ّې و ضٍٺْې و ًپّ جً چ‪٧‬حڀ پو وجنٽ ٺې‬
‫وجْې نٿٹ ضْحٌ چو ٺړټ چې پو جْالڀ څهو ّې ٺٍٺو پٍپو‪ ،‬و جْالڂِ‬
‫ٍّٖ‪٫‬ص و پو ڂنځو ًړپٌ پپحٌه ّې پو ڂن‪٧‬ځ ډًټ ٺحٌ ٺحًه‪ ،‬جً پو ضٍٺْو ٺې‬

‫‪320‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ّې و جْالڀ پٍ ځحٍ و ٮٍذِ ٶٌجچْنٌ جً ژًچىذڼې و ضنٳًْ پپحٌه پو ٲٯحپْص‬

‫جنطو ًً‪.‬‬
‫پو ضٍٺْو ٺې و نالٲص و ٌجپٍځٌپٌ ج‪ٚ‬ٿِ ڂؿٍڂْڅ ټٌټ ىٯو ٺٓحڄ ًً چې‬
‫ّح نٌ ّې پو ٮٍخ ٺې َوه ٺړې ًې‪ ،‬جً ّح پو ضٍٺْو ٺې پو ٮٍذِ جٲٻحًٌ‬
‫جً چ‪ٍّ٧‬حضٌ څهو چې ٮٍذِ ڂٻحضرٌ جً ض‪٫‬ٿْڃِ جوجًٌ نپحٌه ٺړُ ًټ‬
‫ڂطأغٍه ٌُٖ ًټ‪.‬‬
‫وٮٌ ڂؿٍڂْنٌ ضٍٺْو پو جْالڀ څهو ڂكًٍڂو ٺړه‪ ،‬جْالڂِ نالٲص ّې پٯٌ‬
‫ج‪٪‬الڄ ٺړ‪ ،‬جً و ىٯو پٍ ځحٍ ّې ْْٻٌپٍ ضٍٺْو ٌجڂنځطو ٺړه‪ .‬پو جْالڂِ‬
‫ٖ‪٫‬حًٍّ ّې ذنىُّ ًپګحًه‪ .‬څٿٍّٗص ٺحپو ڂٓٿڃحچٌ ضٍٺحچٌ جيجڄ ًجچو‬
‫ًٌّى‪ ،‬جً ىڃىًڂٍه ڂٌوه و ضٍٺْې ڂٓٿڃحچحڄ و قؽ و ٲٍّ‪ٟ‬ې پو جوج ٺٌپٌ‬
‫ڂن‪ ٩‬ٺړجٍ ٌٖټ‪ .‬ڂىجٌِ ًضړټ ٌٖټ‪ ،‬ڂٓحؾى پو ڂٌَّڃٌچٌ ضرىّٽ ٌٖټ‪،‬‬
‫جْالڂِ قؿحخ ڂڃنٌ‪ ٨‬ج‪٪‬الڄ ٌٖ‪ ،‬و جْالڀ و ذْح قحٺڃٌپٌ پپحٌه ىٍ ډًټ‬
‫ىڅې ؾٍڀ ًګڼٽ ٌٖې‪ ،‬جً ذحٓنٍه پو ‪۳۹۱۴‬ڀ څهو ضٍ جًْو و ضٍٺْې‬
‫ًجٺڃڅ پو ڂٓٿٓٽ ډًټ ٌّ پو ذٽ پٓې ىڅو ٺٌُ چې ضٍٺْو پو ْْحِْ جً‬
‫چ‪٧‬حڂِ پكح‪ ٤‬و جًٌپح ٌّ ؾُ ًګٍځٌُ‪ ،‬نٌ جًٌپحّحڄ ّې ال ضٍ جًْو ًٌٍْه‬
‫چو ڂنِ چې ضٍٺْو وې پو جًٌپحِّ جضكحوٺې ٖحڂٿو ِٖ‪ ،‬ځٻو چې ىٯٌب‬
‫ًجِّ پو ضٍٺْو ٺې ال ضٍ جًْو پٌٌې جْالڀ ٖطو‪.‬‬
‫پو ضٍٺْو ٺې و وٮو ډًټ ً‪ْ٫ٞ‬ص و ٌجڂنځطو ٺٌپٌ پپحٌه چې ٺٌڂٌ‬
‫ؾيطٌچٌ ٺحٌ ٺړٍ ؤ پو ىٯٌ ٺې ٌّ ىځ و جْطحچرٌټ جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ‬
‫وٍ‪ .‬و وٮو پٌىنطٌڄ پپحٌه جڂٍّٻحِّ ڂْٓكِ ڂرٿٯْنٌ پو ډېٍ پهٌج‬
‫ٌجىْٓې ٺحٌ پْٽ ٺړٍ ًً‪ .‬ٺٿو چې پو‪۳۸۱۳‬ڀ ٺې و جڂٍّٻحِّ ڂْٓكِ‬
‫ڂرٿْٯْنٌ ‪ Missionary‬پٌڂړۍ ډپو ضٍٺْې ضو ٌجٮٿو چٌ و وٮو ډپې و‬
‫ڂٍٗ پو ٺٌٌٺې ٌّ ًٍَ ًَېږّى چې چٌڀ ّې ًٌذحچىې (ٶٓ‪٣‬ن‪ْ٣‬څ‬

‫‪321‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ًجٖنګټڅ) کېښٌو‪ ،‬ضٍ څٌ ّې نٿٻٌ ضو و ٶٓ‪٣‬ن‪٣‬نْې (جْطحچرٌټ) جً‬

‫(ًجٖنګټڅ) ضٍڂنځ و ٌجذ‪٣‬ې جً ًقىش و ْڃرٌټ پو قْع ضٿٷْڅ ٺړُ‪)1(.‬‬
‫وې ډپې پو ضٍٺْو ٺې ډېٍ ًنص ضېٍ ٺړ جً و ٺٿٌچٌ پو ضېٍّىپٌ ّې پو‬
‫جْطحچرٌټ ٺې و ٌّې ڂْٓكِ ض‪٫‬ٿْڃِ جوجٌې و ضأّْْ پپحٌه َڂْنو ذٍجذٍه‬
‫ٺړه‪.‬‬
‫پو ‪۳۸۶۱‬ڀ ٺحټ ٺې ڂٗيٌٌ جڂٍّٻحِّ ڂْٓكِ ڂرٿ٭ (ىحڂٿْڅ) پو پٌٍ‬
‫ٍْڂحّو وجٌ (ًٌْٖٿډ) ٍْه ڂٌٌٗه ًٺړه جً ًٌضو ًّې ًّٽ‪( :‬ضٍٺحچٌ و‬
‫جْطحچرٌټ و چٌْپٌ پپحٌه ضٍ ؾنګ وڂهو (ًٌڂٿِ) (و جْطحچرٌټ ضٍڅنګ ٌّ‬
‫ځحٍ) ٺې نپٿو پٌځِ ٶٍجٌ ګحه جً ‪ٓ٪‬ٻٍُ ٺال ؾٌړه ٺړې ًه‪ ،‬چې‬
‫ًًٌْطو ّ ې ذْح پو ىڃحٮو ځحّو و ٶٓ‪٣‬ن‪٣‬نْې ڂْٓكِ جڂپٍج‪ٌٌُ٢‬‬
‫ًچړًپو‪َ .‬ه ذو ىځ پو ىڃىٮو ځحٍ (ًٌڂٿِ) ٺې ٌّ غحچٌُ ڂٻطد (پْٓو)‬
‫ؾٌړًڀ‪ ،‬ضٍ څٌ پو ىڃىې ځحّو و ضٍٺحچٌ ‪٪‬ػڃحچِ نالٲص ًچړًڀ)‪)2(.‬‬
‫ًٌْٖٿډ ىځ ًٌٍْه ًڂنٿو‪ .‬ىڃحٮو ًً چې پٌڂړٍ ىٿطو ٌّ غحچٌُ ڂٻطد‬
‫ؾٌړ ٌٖ‪ ،‬چې ًًٌْطو ذْح و جْطحچرٌټ و (ٌجذٍټ) پو ٺحپؽ ذىټ ٌٖ‪ ،‬جً پو‬
‫پحٍ ٺې ًٌڅهو و جًْنۍ ضٍٺْې جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ ؾٌړ ٌٖ‪.‬‬
‫و وٮو جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ و وّنِ ىٌّص پو جړه ڂٗيٌٌ ڂْٓكِ ڂرٿ٭ جً‬
‫و ذًٍْش و جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ پٌڂړۍ ٌتّْ ‪ً Denial Bliss‬جِّ‪( :‬و‬
‫ضٍٺْې و ٌجذٍټ ٺحپؽ (جًْنَ جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ) ٌّ ڂْٓكِ ٺحپؽ وٍ‪.‬‬
‫ض‪٫‬ٿْځ‪ ،‬چ‪ٛ‬حخ جً ض‪٫‬ٿْڃِ ڂكْ‪ّ ١‬ې پو ښٻحٌه ڂْٓكِ وٍ‪ ،‬ځٻو چې‬

‫‪( -1‬جپڃــىجٌِ جپ‪٫‬حپڃْــس جألؾنرْــس‪ -‬جالْــط‪٫‬ڃحٌّس‪ ،‬ضحٌّهيــح ً ڂهح‪ٍ٢‬ىــح) ضــحپْٱ‪ :‬ذٻــٍ ذــڅ‬
‫‪٪‬رىجهلل أذٌَّى ‪ٚ ۱۷‬ٳكو‪.‬‬
‫‪ -2‬پٌٌضنَ ڂ‪ٛ‬ىٌ‪.‬‬

‫‪322‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ڂْٓكِ ڂرٿٯْنٌ ؾٌړ ٺړی جً و ىٍ ًنص پپحٌه ذو ّې ٌتّْ ٌّ ڂْٓكِ‬

‫‪1‬‬
‫ڂرٿ٭ ًً)‪.‬‬

‫و ذٍضحچْې پهٌج و ىنى ضٍ چٌْپٌ ًًٌْطو پو جٲٯحچٓطحڄ ذحچىې پٍپو پٓې‬

‫قڃٿې ىځ و وې پپحٌه ًې چې جٲٯحچٓطحڄ ىځ و جچګٿِْٓ جڂپٍج‪ٌٌ٢‬ۍ‬
‫ذٍنو ًګٍځٌُ‪ ،‬جً وپطو ىځ و نٿٻٌ پو يىڅ جً ژًچى ٺې و ٮٍذِ ٲٍىنګ‬
‫جً ڂْٓكِ ‪٪‬ٷحّىً و ځحٍ پٍ ځحٍ ٺٌپٌ پپحٌه ٺحٌ ًٺړُ‪ .‬پو ىڃىې جڂٿو‬
‫جچګٍُّجچٌ پو پهٌج څهو جچؿْٽ پښطٌ جً ٲحٌِْ ضو ضٍؾڃو ٺړی ًً‪ ،‬جً پو‬
‫‪2‬‬
‫‪۳۸۴۰‬ڀ کحټ کې یې و جٲٯحچٓطحڄ ٍْقىُ ْْڃٌ ٺې نپٌٌ ٺړ‪.‬‬
‫نٌ وج چې پښطحچو پو وّڅ ټْنګ ًالړ نٿٹ وُ جً جچګٍُّجڄ ّې وښڃنحڄ جً‬
‫و ىٯٌب وّڅ ّې ٺٳٍ ګحڼو‪ ،‬چٌ ځٻو یې پو ىٯو ًنص ٺې و‪ٌ٪‬ش ډېٍ ڂإغٍ‬
‫چو ًً‪.‬‬
‫ًًٌْطو ذْح ڂْٓكِ ڂرٿٯْڅ وې قٷْٷص ضو ڂطٌؾو ٌٖټ چې جٲٯحچحڄ‬
‫ڂْٓكْص چو ڂنِ‪ ،‬چٌ نپٿو و ضرٿْ٭ جْطٍجضْژُ ّې ذىپو ٺړه جً و ښٻحٌه‬
‫ڂْٓكْص پٍ ځحٍ ّې و وې ْْڃې پو نٿٻٌ ٺې و جًٌپحِّ ژذٌ جً ٲٍىنګ‬
‫ًٌجؾٌټ پْٽ ٺړټ‪.‬‬
‫و جًٌپحِّ ڂْٓكِ ڂرٿٯْنٌ و ڂٷحپٌ پو ىٯو ڂؿڃٌ‪٪‬و ٺې چې ْطٍ ‪٪‬حپځ‬
‫جً پْکٌاټ جپْٗم (ڂكد جپىّڅ جپه‪ْ٣‬د) ڂ‪ ٍُٛ‬و (جپٯحٌز ‪٪‬ٿَ جپ‪٫‬حپځ‬
‫جإلْالڂِ) ّ‪٫‬نې (پٍ جْالڂِ چړۍٍّٮٽ) پو چحڂو ‪ٍ٪‬ذِ ژذې ضو ضٍؾڃو ٺړې‬
‫ڂْٓ كِ ڂرٿٯْنٌ ضو و ضٌ‪ْٚ‬ې پو ډًټ وجْې ٌجٮٿِ‪( :‬جٲٯحچحڄ ډېٍ ٺٿٹ‬

‫‪(-1‬جپطرٍْٗ ً جالْط‪٫‬ڃحٌ ٲِ جپرالو جپ‪ٍ٫‬ذْس ) و ډجٺټٍ ڂ‪٣ٛ‬ٳَ جپهحپىُ جً ډجٺټٍ ‪٪‬ڃٍ ٲًٍل ګډ ضحپْٱ‬
‫‪ٚ۹۵‬ٳكو‪.‬‬
‫‪( -2‬جپطن‪ ٍْٛ‬ٲِ جٲٯحچٓطحڄ وٌجْس ً‪ٚ‬ٳْس ضكٿْٿْس ڂْىجچْس) ٌْحپس ڂٷىڂس پنْٽ ٖيحوز ڂحؾٓطٍْ ڂڅ‬
‫جپؿحڂ‪٫‬س جإلْالڂْسجپ‪٫‬حپڃْس ٲِ ئْالڀ آذحو ڂڅ ٶرٽ جپ‪٣‬حپد چٷْد جهلل ڂكڃى ‪ٚ‬ىّٵ‪.‬‬

‫‪323‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫نٿٹ وُ‪ ،‬و ڂْٓكْص ڂنٿٌ ضو چو ضْحٌېږُ‪ .‬و ىٯٌب پپحٌه ذحّىٮٍذِ‬
‫ٲٍىنګ جً ٮٍذِ جوذْحش و وًب پو ژذو ضٍؾڃو جً چٍٗ ٺړً‪ ،‬ضٍڅٌ پو ٺٍجٌه‬
‫ٺٍجٌه پو ڂْٓكِ جً جًٌپحِّ جٲٻحًٌ ٍْه جٖنحِٖ)‪)1(.‬‬
‫ىڃىٮو ًؾو ًه چې و جڂحڄ جهلل نحڄ پو ًنص ٺې و جٲٯحچٓطحڄ وًٌجَې و‬
‫ٮٍذِ ٲٍىنګ جً جٲٻحًٌ پٍڂم چو ٌّجَې نال‪ٚ‬ې ٌٖې‪ ،‬ذٿکې ٮٍذِ‬
‫پرحِ جً ٲٍىنګ ىځ پو ًٌَه پٍ جٲٯحچحچٌ ًًٌضپٽ ٌٖ‪ .‬وج چې ًًٌْطو ذْح‬
‫وٮو ً‪ْ٫ٞ‬ص چپْحچٌ جً ًٌپٓې ٺڃٌچٓطحچٌ پو نپٿو ګټو ًٺحٌجًه چٌ و‬
‫ٺٿْٓح پٍڂم پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې و ٺحٌ وًٌجَه ذنىه ٌٖه‪ .‬جً وج ځٻو چې‬
‫ٺٿْٓح و ٮٍخ چڃحّنىه ګِ ٺٌپو جً پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې قحٺڃْص و ًٌْحچٌ‬
‫جً و ىٯٌب و ڂٿګًٍ پو الِ ٺې ًً‪ .‬ىڃحٮو ًً چې ٮٍذِ ٺٿْٓح ذْح و‬
‫جٲٯحچِ ڂيحؾٍّنٌ پو ڂنځ ٺې پو پحٺٓطحڄ جً جًٌپح ٺې و ڂْٓكْص و‬
‫نپًٍپٌ ٲ‪٫‬حپْطٌچو ًٍٖ‪ ٨‬ٺړټ‪.‬‬

‫ٲٷٍ‪ ،‬ؾيٽ جً ڂٍ‪ ٜ‬ىٯو وٌې وًٌجَې وُ چې ڂْٓكې ڂرٿٯْڅ و ىٯٌ پو‬
‫الٌې جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ضو ًٌوجنٿېږُ جً ىٿطو و ڂْٓكْص پپحٌه و‬
‫جچٓحچِ ڂٍْطٌ‪ ،‬ض‪٫‬ٿْځ جً ‪ٚ‬كِ ٲ‪٫‬حپْطٌچٌ ضٍ ‪٪‬نٌجڄ الچىې ٺحٌ ٺٌُ‪ .‬جً‬
‫ؾګړې ذْح ىٯو څو وُ چې وٮو وٌٌّجړه قحپطٌچو ڂنځ ضو ٌجًړُ‪.‬‬
‫جٲٯحچحڄ ىځ و ؾګړې پو جڂٿو ىؿٍضٌچٌ ضو ڂؿرٌٌ ٌٖټ جً پو ىؿٍش ٺې پو‬
‫ٲٷٍ‪ ،‬ذٌْٓجوۍجً ډًټ ډًټ جڂٍج‪ٍْ ٌٞ‬ه ڂم ٌٖټ‪ ،‬چې وې ىٍڅو پو‬
‫جٲٯحچِ ٺڃپٌچٌ ٺې و ٮٍذِ ڂإٌْٓ پپحٌه و ٺحٌ وًٌجَه نال‪ٚ‬و ٺړه‪ .‬جً و‬

‫‪( -1‬جپٯحٌز ‪٪‬ٿَ جپ‪٫‬حپځ جالْالڂِ ) و ڂكد جپـىّڅ جپه‪ْ٣‬ـد جً ڂٓـح‪٪‬ى جپْـحٲِ ټٌپٌچـو جً‬
‫ضٍؾڃو‪ .‬و ‪ٚ۳۷،۳۸،۳۹‬ٳكٌ پنډُّ‪.‬‬

‫‪324‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٺحٌ ضٍڅنګ وٮٌ ڂإٌْٓ پو پټو جً ښٻحٌه پو جٲٯحچحچٌ ٺې و ڂْٓكْص و‬

‫نپًٍپٌ ٲ‪٫‬حپْطٌچو ىځ ًٍٖ‪ ٨‬ٺړټ‪.‬‬
‫و ڂْٓكْص وٮو ٲ‪٫‬حپْطٌچو وًڂٍه ذٍذنډ ٌٖټ چې پو ‪۳۹۸۸/۸/۳۶‬ڀ‬
‫ضحٌّم پو پېښٌٌ ٺې جٲٯحڄ ٺڃٗنٍۍ و وٮې ٺڃٗنٍۍ و ڂ‪٫‬حًڄ (ْْى‬
‫جقڃى جنطٍ) پو جڂ‪ٟ‬حء پو پحٺٓطحڄ ٺې ټٌپٌ ٮٍذِ ڂإٌْٓ ضو و ڂيحؾٍّنٌ‬
‫پو ڂنځ ٺې و ڂْٓكِ ٺطحذٌچٌ جً چٍٗجضٌ و چو نپًٍپٌ پو نح‪ ٍ٢‬نرٍوجٌٍ‬
‫‪ٚ‬حوٌ ٺړ‪ .‬جً و پحٺٓطحڄ و ؾُجِّ ٶحچٌڄ و پنځو پٓڃې ڂحوې ڂ‪٣‬حذٵ ّې‬
‫وج ٺحٌ وّنِ ْپٻحًٍ ًګحڼو چې ڂٍضٻد ّې پو ذنى‪ ،‬ؾٍّڃې ّح وًجړً‬
‫ڂكٻٌڂېىالٍ ِٖ‪ .‬نٌ پىې ٍْه ٍْه ذْح ىځ پو ڂيحؾٍّنٌ ٺې و ٮٍذِ‬
‫ڂإْٓحضٌ پهٌج ڂْٓكِ ٲ‪٫‬حپْطٌچٌ وًجڀ وٌپٌو‪ ،‬چې وج ٺحٌ پو ىٯو ًنص‬
‫ٺې جٲٯحڄ ٺڃٗنٍ ښحٮٿِ (ٌْطځ ٖحه ڂٌڂنى) پو جپؿيحو ‪ٍ٪‬ذِ ڂؿٿې ٍْه‬
‫و ‪۳۹۸۹‬ڀ کحټ و ٲرًٌٍۍ و ڂْحٖطې پو وًه پنځٌْڃو ګڼو ٺې ىځ ضأّْى‬
‫ٺړ‪ ،‬چٌڂٌړُ وج ىځ َّحضو ٺړه چې پىې ؾٍڀ و ٮٍذِ ڂإْٓحضٌ ځْنې ٮړُ‬
‫پو پحٺٓطحڄ څهو ٖړټ ٌُٖ ىځ وُ‪)1(.‬‬

‫پٻو ڂهٻې چې ّحوًچو ًٌٖه و پهٌجچٌْ ڂْٓكِ ڂرٿٯْنٌ و ضٌؾْيحضٌ‬

‫ڂ‪٣‬حذٵ و ٮٍذِ ژذٌ جً و جًٌپحِّ جً جڂٍّٻحِّ ٲٍىنګ و نپًٍپٌ پو‬
‫ڂٷ‪ٛ‬ى الچىې ڂإٌْٓ چې ج‪ٚ‬الً پو ڂٓٿڃحچحچٌٺې و ٲٻٍُ ذىپٌڄ پپحٌه‬
‫ٺحٌ ٺٌُ پو ْٿګٌچٌ و جچګٍُّۍ ژذې و َوه ٺړې ڂٍجٺُ جً ٺٌٌٌْچو‬
‫پٍجچٓطٽ چې پو پٓګٌچٌ ٌَه ځٌجچحچٌ جً پْٯٿٌ ضو ّې و جچګٍُُّ ژذې‬
‫ضٍڅنګ جًٌپح جً جڂٍّٻح ضو و ًٌضٿٌ ٲٍ‪ٚ‬طٌچو ىځ ذٍجذًٍټ‪ .‬وٮو ڂإْٓې‬
‫پو الچىې ډًټ ًې‪:‬‬

‫‪ -1‬و جپؿيحو و ‪ٍ٪‬ذِ ڂؿٿو وًه پنځٌْڃو ګڼو‪.‬‬

‫‪325‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫‪۱‬‬
‫آُ‪ ،‬آٌ‪ّ I,R,C ِْ ،‬ح ‪ٌّ International Rescue Committee‬ه‬
‫جڂٍّٻحِّ نحپ‪ٛ‬و ٺٿْٓحِّ ڂإْٓو وه چې ڂ‪٫‬نَ ّې وه‪ :‬و (چؿحش‬
‫(نال‪ٌٚ‬ڄ) چړٌّجپو ٺڃْټو)‪ .‬چؿحش (نال‪ٌٚ‬ڄ) جچؿْٿِ ٺٿڃو وه چې ڂ‪٫‬نَ‬
‫ّې وه ىٍ ىٯو څٌٸ چې ڂْٓكْص ًڂنِ ىٯو ذو پو قٓحخ ٺطحخ جً و‬
‫آنٍش پو ‪ً٪‬جذو نال٘ ًُ‪ .‬ځٻو چې و ىٯٌب و ګنحىٌچٌ ٺٳحٌه و وًب پو‬
‫ګٌڂحڄ جهلل ‪ ‬و ‪٪ َْٓ٪‬ٿْو جپٓالڀ چې وًب ّې‪ -‬چ‪ٌ٫‬يذحهلل – و جهلل‬
‫ًٍَ ذٌپِ پو ٶٍذحچِ ٺٌپٌ ٍْه ڂهٻې ًٌٺړې وه‪ .‬چې وج پهپٿو ٌّه‬
‫ذح‪٢‬ٿو جً ٺٳٍُ ‪٪‬ٷْىه وه‪.‬‬
‫و ‪ I. R. C‬ڂإْٓې و ڂيحؾٍّنٌ پو ٺڃپٌچٌ جً و پحٺٓطحڄ پو ښحًٌچٌ ٺې‬
‫پو ْٿګٌچٌ ٺٌٌٌْچو پٍجچٓطٽ چې پو پْٽ ٺې ّې جْطحيجڄ ىځ پو نپٿو‬
‫جًٌپحّحڄ ّح جڂٍّٻحّحڄ ًټ‪ ،‬نٌ ًًٌْطو ّې جٲٯحچِ جْطحيجڄ ضٍذْو ٺړټ‬
‫چې ىٯٌب ذْح ضٍ وًب ىځ جچګٿِْٓ ژذې ضو ډېٍ ٺحٌ ًٺحًه‪.‬‬
‫آُ‪ ،‬آٌ‪ I,R,C ِْ ،‬چو ٌّجَې وج چې جچګٍُُّ ژذو جً و ىٯې پو الٌې‬
‫جًٌپحِّ جً جڂٍّٻحِّ ٲٍىنګ نپٍجًه ذٿکې پو پېښٌٌ ٺې ّې نپٿو‬
‫ڂ‪٣‬ر‪٫‬و ىځ وٌپٌوپو چې و ْْىؾڃحټ جپىّڅ جٲٯحڄ و ڂ‪٣‬ر‪٫‬ې پو چحڂو یې‬
‫ٲ‪٫‬حپْص کحًه‪ .‬جً و وې ضٍڅنګ ّې و ڂٻحضرٌ و چ‪ٛ‬حخ جً و ڂ‪٫‬ٿځ و ضٍذْې‬
‫چحٌې ىځ پو ٮحړه پٍپې چې پو ذېالذېٿٌ ًنطٌچٌ ٺې ّې و ڂ‪٫‬ٿځ و ضٍذْې‬
‫ْڃْنحًٌچو ىځ ضٍ ٍْه ٺٌټ‪.‬‬
‫‪۲‬‬
‫جڂٍّکڅ ْنټٍ ‪ٌّ American center‬ه ذٿو جڂٍیکحِّ ٲٍىنګِ ڂْٓكِ‬
‫ڂإْٓو ًه چې و پېښٌٌ پو ‪ٚ‬ىٌ ٺې ّې ڂٍٺُ ًً جً و جچګٍُُّ ژذې‬

‫‪326‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ضٍڅنګ ّې چٌٌ ٲٍىنګِ جً ڂْٓكِ ٲ‪٫‬حپْطٌچو ىځ ضٍ ٍْه ٺٌټ چې وٌِ‬

‫ذو پٻې جٺػٍه و ښځْنو جڂٍّٻحِّ جْطحيجچٌ پهٌج ًٌٺٌټ ٺېىه‪.‬‬
‫‪۳‬‬
‫ذٍټٕ کٌچٓٽ ‪ British Council‬یٌه ذٿو ٲٍىنګِ ڂْٓكِ ڂإْٓو ًه‬
‫چې و ذٍضحچْې پهٌج چٿٌټ ٺېىه‪ .‬و جچګٍُُّ ژذې و َوه ٺړې ضٍڅنګ ّې‬
‫ڂؿيُه ٺطحذهحچو‪ ،‬ٲٿڃِ چنىجضٌڄ جً چٌٌ ٲٍىنګِ ٲ‪٫‬حپْطٌچو ىځ وٌپٌوټ‪.‬‬
‫‪۴‬‬
‫(ټْځ ‪ )Team‬جً (ًٌپډ ذْٿْٱ‪ ) World Belief‬وًه جڂٍّٻحِّ‬
‫ڂْٓكِ ڂإْٓې ًې چې پو ىحپنډۍ (ًَالٸ) جً ٺحچحډجّۍ ‪World‬‬
‫‪ Belief‬ڂإٌْٓ ٍْه ّې ٌّځحٍ پو جْالڀ جذحو ٺې جٲٯحچحچٌ ضو و جچګٍُُّ‬
‫ژذې ٌّ پٌٍ ڂٍٺُ و )‪ (E. S. L‬پو چحڂو پو ‪ْْ G/9L‬ڃو ٺې چالًه‪ .‬وٮو‬
‫ڂٍٺُ ذو پو ښٻحٌه ډًټ و جچګٍُّۍ ژذې و ٺٌٌٌْچٌ پو پحٍ ٺې ٲحٌٮحچٌ ضو‬
‫پو پښطٌ جً ٲحٌِْ ضٍؾڃو ٌُٖ ڂْٓكِ ٺطحذٌچو ىځ ًٌٺٌټ‪ ،‬جً ىځ ذو ّې‬
‫پو ذېالذېٿٌ ڂنحْرحضٌ ٺې ڂْٓكِ ٲٿڃٌچو چې و ‪٪ َْٓ٪‬ٿْو جپٓالڀ‬
‫ژًچى ذو ًٌٺې ضڃػْٽ ٌٍٖ ًً ٖحګٍوجچٌ ضو و ڂٗحىىې پپحٌه ًړجچىې‬
‫ٺٌټ‪.‬‬
‫‪۵‬‬
‫(ٖٿټٍچحً جچټٍچٗنٽ) ىٯو ڂْٓكِ ڂإْٓو وه چې ‪٪‬رىجپٍقڃڅ پنؿٗېٍی‬
‫ًٌٺې ڂْٓكِ ٌٍٖ ًً‪ .‬وٮې ڂإْٓې و چح‪ٍٚ‬ذح‪ ٬‬و ڂيحؾٍّنٌ پو ٺڃپ‬
‫ٺې و ٺٌچډً ښځٌ پپحٌه و قٍٲٌُ َوه ٺړً ڂٍٺُ وٌپٌو چې و قٍٲٌُ‬
‫َوه ٺړې ضٍ څنګ ّې و ڂْٓكْص و نپًٍپٌ جً و ٲكٗح و ضًٍّؽ پپحٌه ىځ‬
‫پو پٌّو پْڃحچو پو ڂيحؾٍّنٌ ٺې ٲ‪٫‬حپْص ٺحًه‪ .‬څٌ ځٿې و ٺڃپ ڂٍٗجچٌ ضو‬
‫پو جغرحش ًٌْېىه چې و ٖٿټٍچحً ڂإْٓو و چحًٌج ٲ‪٫‬حپْطٌچٌ ضٍڅنګ پو‬

‫‪327‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ڂٍٺُ ٺې پو ٖحڂٿٌ ٺٌچډً و (قڃٽ و ڂهنٌُْ) ګٌپۍ ىځ ًېٗٿې‪،‬‬

‫پىجْې قحټ ٺې چې ٺٌچډې وٮو ډًټ ګٌپٌْ ضو ىېڅ ‪ًٌٍٞ‬ش چو پٍُ‪.‬‬
‫ڂيحؾٍّنٌ څٌ څٌ ځٿو جٲٯحڄ ٺڃٗنٍۍ ضو ٖٻحّص ًٺړ نٌ و چٌڂٌړې‬
‫ڂْٓكِ ڂإْٓې ڂٍٗجچٌ و ٺڃٗنٍۍ ًّنح ضو ىېڅ ضٌؾو ًچو ٺړه‪ ،‬چې پو‬
‫چطْؿو ٺې پو‪۳۹۹۰/۴/۱۶‬ڀ ضحٌّم ضٷٍّرح پّ ٌَه ڂيحؾٍّنٌ و ٺڃٻِ‬
‫جنطٍ پو پڃحچځو ْڃىْطِ ًًٌْطو و وٮې ڂإْٓې پٍ ڂٍٺُ ٍّٮٽ ًٺړ‪،‬‬
‫جً و ڂٍٺُ ىٍڅو ّې پو ڂنځو ٌّړټ‪ ،‬چې و ٖٿټٍچحً و ڂإْٓې و ىٯو‬
‫ًنص و ٌّه چحًٌجٺې (ڂْٗحټ ىْٽ) پو ًّنح چې و جپؿيحو ڂؿٿې پو‬
‫نررّحټ ٍْه َّ و وٮې ڂؿٿې پو جضو ٖپْطڃې ګڼې ٺې ٺړې ًه ًًّٽ‪ :‬چې‬
‫و وًب پٍ ‪ٞ‬ى پو وٮو پحڅٌڄ ٺې (ٖٿټٍچحً جچټٍچٗنٽ) ضو ٌّ ڂٿٌْڄ ډجپٍه‬
‫ضحًجڄ ًٌ ًجًښص‪)1(.‬‬
‫ىڃىٮې و (ٖٿټٍچحً جچټٍچْٗنٽ) ڂإْٓې و ‪٢‬حپرحچٌ پو ًنص ٺې پو پټو پو‬
‫پٍجنو پْڃحچو پو ٺحذٽ ٺې نپٽ ضن‪ ٍُْٛ‬ٲ‪٫‬حپْطٌچو ًٍٖ‪ ٨‬ٺړُ ًټ چې و‬
‫‪٢‬حپرحچٌ و جْطهرحٌجضٌ جً جڂٍذحپڃ‪ ًٍٰ٫‬پو پٌٌُ پو ٌَګٌچٌ چٓهٌ‬
‫ڂْٓكِ ٺطحذٌچٌ جً چٍٗجضٌ ٍْه ّې ڂٓإًپْڅ ًچٌْټ ٌٖټ جً و ضكٷْٷحضٌ‬
‫پپحٌه وٮو ڂؿٍڂْڅ ڂكحٺڃٌ ضو ًْپحٌټ ٌٖټ‪ ،‬چې و نٌٖې ٺٌپٌ پپحٌه‬
‫ّې و ڂٿګًٍ ڂٿطٌ و جوجٌې پو ٖڃٌټ پو پٓګٌچٌ جوجٌې جً وًپطٌچو پو‬
‫قٍٺص ٺې ٌجٮٿٽ‪ ،‬نٌ وج چې ىٯٌ ٺٌښښٌچٌ و ٖٿټٍچحً و ڂإْٓې وٮو‬
‫ڂؿٍڂْڅ ٌجنال٘ چو ٺړجٍ ٌٖټ‪ ،‬چٌ ځٻو جڂٍّٻح نپٽ پٌځِ ذٍّى‬
‫ګړچىٍ ٺړ‪ ،‬جً و جْطهرحٌجضِ ڂ‪٫‬ٿٌڂحضٌ پو ڂٍْطو ّې وٮو ڂْٓكْص‬
‫نپًٍچٻِ پو ٌّه ٮٿچٻې ‪ٓ٪‬ٻٍُ ذٍّى ٺې و ٮُچِ پو ًالّطو ٌج نال٘‬
‫ٺړټ‪.‬‬

‫‪ -1‬وجپؿيحو ‪ٍ٪‬ذِ ڂؿٿو ‪۳۹۹۰‬ڀ ٺحټ جضو ٖپْطڃو ګڼو‪.‬‬

‫‪328‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و ض‪٫‬ٿْڃِ جً ڂٍْطنىًّو ڂْٓكِ ڂإْٓحضٌ ضٍ څنګ جڂٍّٻحِّ جً‬

‫جًٌپحِّ ڂْٓكْحچٌ پو ضېًٍ پنځو ًّٗطٌ ٺٿٌچٌ ٌجىْٓې و پحٺٓطحڄ و‬
‫ڂْٓكِ ټٌپنې پو ڂٍْطو و جٲٯحچحچٌ و ڂْٓكِ ٺٌپٌ پپحٌه پو جْالڀ آذحو‪،‬‬
‫ٌجًپپنډۍ ٺې ٌّه ڂْٓكِ ٌجډٌّ ىځ ٲ‪٫‬حپو ٺړې چې پو ذېالذېٿٌ جٲٯحچِ‬
‫ژذٌ ْيحٌ جً ڂحښحڀ ڂْٓكِ نپًٍچې ٺٌُ چې نپًٍچٻِ جً چ‪٣‬حٶحڄ ّې‬
‫ټٌټ ىٯو جٲٯحچحڄ وُ چې ڂٍضى ٌُٖ وُ‪ .‬وٮې ٌجډٌّ وجْې ٌّ ًپّ ضو و‬
‫ڂْٓكْص نپًٍچې پْٽ ٺړُ چې ٌّ ٲٍو ّې ىځ ڂْٓكِ چو ًً‪ ،‬نٌ جًِ‬
‫ّې پو ْٿګٌچٌ نٿٹ ڂْٓكْحڄ ٺړُ وُ‪ ،‬جپرطو و ّحوًچې ًړ وه چې وٮو‬
‫ڂٍضىّڅ ټٌټ ىٯو پهٌجچِ ْْٻٌپٍ جً ٺڃٌچٓص ‪٪‬نح‪ ٍٚ‬وُ چې ڂهٻې ٌّ‬
‫ډًټ ٺٳحٌ ًټ‪ ،‬جً جًِ ّې ذٽ ډًټ ٺٳٍ ڂنٿَ وٍ‪.‬‬
‫و ٌجډٌّ ضٍڅنګ پو جچټٍچْټ ٺې ىځ ىٯٌ ڂٍضىً جٲٯحچحچٌ چې پو ‪٪‬ٿنِ ډًټ‬
‫ڂْٓكْحڄ ٌُٖ وُ ښو ډېٍ ٲ‪٫‬حپْطٌچو ًٍٖ‪ ٨‬ٺړُ وُ چې ضٿٌٌُّّچِ‬
‫چٍٗجش ىځ ًٌٺې ٖحڂٽ وُ‪.‬‬
‫پٍ جٲٯحچٓطحڄ و جڂٍّٻح جً ٮٍخ پو ‪ٚ‬ٿْرِ ٍّٮٽ څهو ًًٌْطو نٌ پو‬
‫ښٻحٌه ډًټ و جٲٯحچٓطحڄ پو نحًٌه ٺې ٺٿْٓحګحچې ىځ ؾٌړې ٌٖې چې و‬
‫ٍّٮٿګًٍ پو پٌځِ جډً ٺې پو ٺحذٽ‪ ،‬ٶنىىحٌ‪ ،‬ڂُجٌٍّٖٱ‪ ،‬جٌګٌڄ‪ ،‬ؾالټ‬
‫آذحو‪ ،‬ىٿڃنى جً ذګٍجڀ ٺې ڂٌٶ‪ْ٫‬ص پٍُ‪ .‬پو وٮٌ ٺٿْٓحګحچٌ ٺې و‬
‫ٮٍذْحچٌ ضٍ څنګ و وًب ڂٍضىٌُٖ جٲٯحڄ ڂٿګٍُ ىځ و ّٻٗنرې و ًٌځې‬
‫و ڂْٓكِ ڂٍجْڃٌ پپحٌه قح‪ٍٞ‬ېږُ‪ .‬وج څٌ ٺحپو نٌ ال و (ٺٍْڃّ) ؾٗڅ‬
‫ىځ پو پٌّو پْڃحچو پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې پڃحچځٽ ٺېږُ‪ ،‬چې و ٮٍذَ‬
‫ٍّٮٿګًٍ ضٍ څنګ جٲٯحچِ ڂٍضىّڅ ىځ ًٌٺې پو پٌٌه وپچٓپۍ ذٍنو‬
‫جنٿِ‪ ،‬جً و ٺحذٽ و ٖيٍچٌ و ڂٍ‪ ٬‬ٲًٍٖۍ و ٺٌڅې ځْنې ٮٍخ ځپٿِ‬
‫ګٿٳًٍٖحڄ ًٌضو ٺٍْڃّ ټٍُ و (ٺٍْڃّ ًچې) ىځ و نٍڅالً پپحٌه‬
‫ذٍجذًٍُ‪.‬‬

‫‪329‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٌّه ذٿو ڂيڃو نرٍه پىې پړ ٺې وج وه چې جڂٍّٻحّحڄ جً جًٌپحّحڄ پو ؾنګ‬

‫ٺې و ڂٓطٷْځ ونحپص پو جڂٿو ‪٪‬حڂٌ جٲٯحچحچٌ ضو ىځ و وښڃڅ پو قْع‬
‫ښٻحٌٍ‪ .‬چٌ ځٻو ّې پو پٍجنو پْڃحچو و ڂْٓكْص و نپًٍپٌ چحٌې و‬
‫ؾنٌذِ ٺٌٌّح ڂْٓكْحچٌ ضو چې و جڂٍّٻحّحچٌ چږوُ ڂٿګٍُ وُ‬
‫ًٌْپحٌپې وُ‪.‬‬
‫و ؾنٌذې ٺٌٌّح پًٍټٓټنټ ٺٿْٓح پو آْْح ٺَ ضٍ ټٌپٌ پٌّو ٺٿْٓح وه چې‬
‫ضٍ جڂٍّٻحَّ پًٍټٓټنټ ٺٿْٓح ًًٌْطو پو چړۍ ٺې ضٍ ټٌپٌ ډېٍ ڂرٿٯْڅ‬
‫پٍُ چې ٌّجَې (‪ٖ )۱۰۰۰۰‬ٽ ٌَه ضنو چحٌّنو جً ښځې ّې پو ذېالذېٿٌ‬
‫ڂٍْطنىًّو جً ض‪٫‬ٿْڃِ ڂإٌْٓ ٺې پو جْالڂِ چړۍ ٺې و ڂْٓكْص پو‬
‫نپًٍپٌ ڂ‪ ًٍٰٛ‬وُ‪.‬‬
‫و ٲٍجچٓې و (پْرٍجٌْْڄ) ًٌځپحڼې و ‪۱۰۰۷‬ڀ ٺحټ و ؾٌالٍ پو ڂْحٖص‬
‫ٺې ٌجپٌٌ نپٌٌٺړ چې پو ضٍڅ ٺې ّې ٌجٮٿِ ًً‪(( :‬و ؾنٌذَ ٺٌٌّح و‬
‫ٺٿْٓحګحچٌ و جچؿْٿِ ضرٿْٯِ ټٌپنې ڂٍٺُ چې و وٮو ىېٌجو و پحّطهص‬
‫(ٌْْټ) و ښحٌ ضٍ څنګ و ذٌچىجچګ پو ښحٌګٌټِ ٺې ڂٌٶ‪ْ٫‬ص پٍُ پو‬
‫‪ ۱۰۰۶‬ٺحټ ٺې (‪ )۱۰۰۰‬وًه ٌَه ٺٌٌّحّې ڂْٓكِ ڂرٿٯْنٌ ضو‬
‫جٲٯحچٓطحڄ ضو و ْٳٍ پپحٌه و ْْحقص ًُّې ضْحٌې ٺړې چې ٌّجَې‬
‫(‪ ٌّ )۳۵۰۰‬چْځ ٌَ ضنو ّې و ىڃىٮو ٺحټ و ؾٌڄ پو ڂْحٖص ٺې‬
‫جٲٯحچٓطحڄ ضو ًٌْېىټ جً ىٿطو ّې پو ْٖ‪٫‬و ڂْٗطٌ ْْڃٌ پٻو ذحڂْحڄ‪،‬‬
‫ڂُجٌ‪ ،‬و ٺحذٽ ٺحٌضو ْهِ جً ٶٿ‪٫‬و ٖحوه ٺې و ْٖ‪٫‬و ګحچٌ پو ٺًٌٌچٌ ٺې‬
‫و ڂْٓكْص و‪ٌ٪‬ش ًٍٖ‪ ٨‬ٺړ))‪)1(.‬‬
‫وٮې ډپې ضنٻې ڂٍجىٵ ىٿٻحڄ ىځ پو ځحڄ ٍْه ٌجًْطٿِ ًټ چې و جنالٶِ‬
‫ٲٓحو و نپًٍپٌ پپحٌه ّې پو ٺحٌ جچٌټ‪ .‬وٮو وْْٓو ىٯو ًنص ذٍذنډه‬

‫‪ -1‬وجپ‪ٛ‬ڃٌو ‪ٍ٪‬ذِ ڂؿٿو ‪ ۱۰‬ګڼو‪.‬‬

‫‪330‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٌٖه چې وٮو ڂْٓكِ ڂرٿٯْڅ و ْْڃې و ځْنې پښطنٌ جً ْنْحچٌ ٺًٌٌچٌ‬

‫ضو ىځ و و‪ٌ٪‬ش پپحٌه ًٌٮٿٽ‪ ،‬چې نٿٹ ّې پو نالٰ و ڂ‪٧‬حىًٍ پپحٌه‬
‫ٌجًًضٽ‪.‬‬
‫و ضٌ‪ْ٢‬ې ضٍ ٌٌْج ٺېىپٌ ْڃىْطِ ًًٌْطو و قحڂىٺٍَُ جوجٌې وٮو‬
‫ڂْٓكِ ڂرٿٯْڅ و ٺٌٌّح پو ْٳحٌش ٺې ٌجټٌټ ٺړټ جً جَذٻٓطحڄ ضو ّې‬
‫ًپېږټ‪ .‬نٌ ٺٿو چې و نٿٻٌ ٮٌْو ْړه ٌٖه ذېٍضو ّې ٌّه ذٍنو پو ٺٍجٌه‬
‫ٺٍجٌه جٲٯحچٓطحڄ ضو ٌج وجنٽ ٺړټ‪.‬‬
‫و ٺٌٌّحِّ ڂْٓكِ ڂرٿٯْنٌ ذٿو ٌٌْجِّ ىٯو ًنص ٌجڂنځطو ٌٖه چې پو‬
‫‪۱۰۰۷/۷/۳۹‬ڀ ضحٌّم ّې وًٌّٗص ضنو و ٮُچِ پو ٶٍٮو ذح‪ ٬‬ٺې و‬
‫ٶنىىحٌ پو الٌه و ‪٢‬حپرحچٌ پو الِ کې پٍېٌضٽ‪ .‬پو پْٽ ٺې و ٺٍَُ جوجٌې‬
‫ىٯٌب و نٍّْو ڂإٌْٓ ٺحٌٺًٌچٻِ ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺړټ‪ ،‬نٌ ًًٌْطو و ٺٌٌّح‬
‫قٻٌڂص جً و ٍّٮڃحټ ٌٌّٖ ڂرٿٯْنٌ ٺٌٌچٌْ ج‪٪‬طٍجٰ ًٺړ چې ټٌټ‬
‫ٍّٮڃحټ ٌُٖ ڂْٓكِ ڂرٿٯْڅ وُ چې جٲٯحچٓطحڄ ضو و جڂٍّٻحّحچٌ ضٍ‬
‫ٌٌُْ الچىې و و‪ٌ٪‬ش پپحٌه ضٿٿِ ًټ‪.‬‬
‫ضٍ ډېًٍ جًږوً ڂًجٺٍجضٌ ًًٌْطو وٌّې وٌچې ڂ‪٫‬حڂٿې جً وې ض‪٫‬يى پو‬
‫چطْؿو ٺې چې ټٌټ ڂٿٻِ جً پٌځِ ٺٌٌّحّحڄ ذو پو جٲٯحچٓطحڄ څهو‬
‫ًځِ‪ ،‬چٌڂٌړٍ ڂن‪ٍّٛ‬څ پٍېښٌوټ ٌٖټ‪.‬‬
‫ٮٍخ جً ڂٿګًٍ ّې پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې و ڂْٓكْص و نپٍپٌ پپحٌه پو پٍجنو‬
‫پْڃحچو ٺحًٌٍٖ‪ ٨‬ٺړٍ چې ځْنې جٲٯحچِ ْٖ‪٫‬و ډپې‪ ،‬آٮحنحڄ ٲحًچډّٗڅ‪،‬‬
‫جً ٺْحچِ جْڃح‪ْ٪‬ٿْو ّې و ڂٿګًٍ پو قْع پو ٲ‪٫‬حپْص ذٌنٌش وُ جً پىې‬
‫الٌه ٺې و ډېًٍ ڂٗٻالضٌ َٮڃٿٌ ضو ىځ ضْحٌ وُ‪.‬‬
‫جڂٍّٻحِّ پٌٍ ڂْٓكِ ڂرٿ٭ (ًَّڃٍ) چې ضٷٍّرح پنځو ؤٍّ ٺحپو ّې پو‬
‫‪ٍ٪‬ذِ ىېٌجوًچٌ جً ىنى ٺې و ڂْٓكْص و نپًٍپٌ پپحٌه ٺحٌ ٺړٍ پو نپٽ‬

‫‪331‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٺطحخ )‪ (Islamic world today‬ٺې ڂْٓكِ ڂرٿٯْنٌ ضو و ضٌ‪ ٌْٚ‬پو‬

‫ضٍڅ ٺې وجْې پْٻٿِ ‪:‬‬
‫((‪۳‬ــ ڂٓٿڃحچحچٌ ضو ذحّى ٶنح‪٪‬ص ًٌٺړټ ِٖ چې ڂْٓكْحڄ و وًب‬
‫وښڃنحڄ چو وُ‪.‬‬
‫‪۱‬ــ ڂٓٿڃحچحڄ ذحّى پىًب څهو و ڂْٓكِ ٌٌّٖ جٖهح‪ ٌٚ‬پو يٌّ‪٫‬و‬
‫و‪ٌ٪‬ش ِٖ‪ ،‬ځٻو چې و ًچې و ٮٌڅٌپٌ پپحٌه ذحّى و ضرٍ الْطې ىځ و ًچې‬
‫پو ٖحل څهو ًُ‪.‬‬
‫‪۱‬ــ ڂْٓكِ ڂرٿٯْڅ ذحّى و نپٽ و‪ٌ٪‬ش و چطْؿې و ٺڃًٌُۍ پو جڂٿو پو‬
‫ڂْٓكِ ضرٿْ٭ څهو چحجڂْىه چِٗ‪ ،‬ځٻو چې پو ڂٓٿڃحچحچٌ ٺې و‬
‫جًٌپحّحچٌ ‪٪‬ٿٌڂٌ جً و ښځٌ و آَجوۍ ‪ ٍٰ٢‬ضو ٖىّى ڂْالڄ پېىټ ٺېږُ‬
‫‪۴‬ــ جچؿْٽ ذحّى و ڂٓٿڃحچحچٌ پو ژذٌ ضٍؾڃو جً نپٌٌ ٖې))‪)1(.‬‬
‫ىڃىٮو (ًَّڃٍ) و ىنىًْطحڄ پو ٺٿٻطو ٺې و ڂْٓكِ ڂرٿٯْنٌ پو پٌٍ‬
‫ٺنٳٍجچّ ٺې نپٿٌ ٺٍٗجچٌ ڂرٿٯْنٌ ضو پو ڂٓٿڃحچحچٌ ٍْه و ض‪٫‬حڂٽ پپحٌه‬
‫ڂٍجقٽ وجْې ض‪ْ٫‬څ ٺړټ‪:‬‬
‫‪ .۳‬ٺٌښښ ًٺړب چې ڂٓٿڃحچحڄ و ښٻحٌه ڂْٓكْص ڂنٿٌ ضو ضٌّٗٵ ٺړب‬
‫ضٍ څٌ ْطحْې ًًٌچو ِٖ‪.‬‬
‫‪ .۱‬ٺو ڂٓٿڃحچحڄ ڂْٓكْص وٌٍْه چو ڂنِ چٌ وجْې قحالش ًٌضو ؾٌړ ٺړب‬
‫جً پو وجْې ٺحًٌچٌ ّې جنطو ٺړب چې پو جْالڀ څهو ًًځِ ٺو څو ىځ چې‬
‫پو ڂْٓكْص ٺې وجنٽ چِٗ‪ .‬ځٻو چې و جْالڀ ْنګٍ نحپِ ٺٌټ پو نپٿو‬
‫پٌٍ ىىٰ وٍ‪.‬‬

‫‪ -1‬جپڃٌٌْ‪٪‬س جپڃٍْٓز ٲَ جألوّحڄ ً جپڃًجىد ًجألقـُجخ جپڃ‪٫‬ح‪ٚ‬ـٍز ‪ ۱‬ؾٿـى ضن‪ٛ‬ـٍْ ‪۶۷۹‬‬

‫‪ٚ‬ٳكو‪.‬‬

‫‪332‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫‪ .۱‬ٺو ڂٓٿڃحڄ پو جْالڀ څهو ًضٽ ىځ چو ڂنِ چٌ ٺٌښښ ًٺړب پو جْالڀ‬

‫ٺې وچنو ّې ٲٻٍ جً چ‪ ٍ٧‬وجْې ًٌنٍجخ ٺړب چې پو جْالڂِ ٍّٖ‪٫‬ص‬
‫څهو ٺٍٺو ًپٍُ جً ىٍڅو چې ٺٌُ و ګېډې جً ٖيٌش پپحٌه ّې ضٍ ٍْه‬
‫ٺړُ‪.‬‬

‫جڂٍّٻح پو جٲٯحچٓطحڄ ذحچىُ پو پٌځِ ٍّٮٽ ٍْه ْځ ٌّ پړ چٌٌې ىڅې ىځ‬

‫پْٽ ٺړې چې پىې نحًٌه ٺې نپٿو ذٷح جً و نپٿٌ ْْحْطٌچٌ ضنٳًْ و‬
‫جًږوې ڂٌوې پپحٌه ض‪ٟ‬ڃْڅ ٺړُ‪ .‬جڂٍّکحّحڄ پىې پٌىېږُ چې قطڃحً ذو‬
‫ٌّه ًٌځ ووًب پٌځٌچو پو جٲٯحچٓطحڄ څهو ًضٿٌ ضو جړ ٺېږُ‪ .‬نٌ و وې‬
‫پپحٌه چې وپطو چ‪٧‬حڀ جً قحٺڃْص و ڂهٿ‪ ٌٛ‬ڂٓٿڃحچحچٌ الِ ضو ًٌچٗې چٌ‬
‫پو ىڃىج جًِ څهو ّې پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې و وجْې جوجًٌ‪ ،‬جٌګحچٌچٌ‪،‬‬
‫ٶٌجچْنٌ‪ْْ ،‬حِْ ګٌچىًچٌ جً و ڂىچِ ټٌپنې پو چٌڀ و جؾطڃح‪ِ٪‬‬
‫ؾٌړښطٌچٌ پو ؾٌړًپٌ الِ پٌٌې ٺړٍ وٍ چې ْرح و جْالڀ ڂٷحذٿو ًٺړجٍ‬
‫ِٖ‪.‬‬
‫و وٮٌ چًٌ ؾٌړښطٌچٌ جً جٌګحچٌچٌ و پٍڂم ذٌْپٌ جً ْحضٿٌ پپحٌه وجْې‬
‫ٺىًٌچٌ ضو ‪ًٌٍٞ‬ش وٍ چې و جڂٍّٻحّحچٌ پهٌج و ىڃىًب پو الِ جً و‬
‫ىڃىًب پو ًٌقْو جً ٲٻٍ ضٍذْو ٌُٖ ًُ‪ .‬چې ًًٌْطو ذْح و‬
‫ْْحْطڃىجٌجچٌ‪ ،‬پٌځْحچٌ‪ ،‬ٲٍىنګْحچٌ‪ ،‬ڂىٍّجچٌ جً جؾطڃح‪ٖ ِ٪‬ه‪ْٛ‬طٌچٌ‬
‫پو ٖٻٽ ٺې و جڂٍّٻح پپحٌه ښو ځحٍ چحْطِ غحذص ِٖ‪ ،‬جً و ضٽ پپحٌه‬
‫وٮو ىېٌجو و ٮٍخ پو ضحذ‪ْ٫‬ص ٺې ًْحضِ‪ ،‬جً ىځ و ىېٌجو وًٌجَې و ىٍ‬
‫ًنص پپحٌه و ڂْٓكْص جً ْْٻٌپٍُّڀ پٍڂم نال‪ٚ‬ې پٍېږوُ‪.‬‬
‫جڂٍّٻحّحڄ پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې و نپٽ ڂٓطٷرٽ پپحٌه ډېًٍ ٺٍَّحچٌ‪،‬‬
‫نٿْٿُجوجچٌ‪ ،‬جٍٰٖ ٮنْحچٌ‪ ،‬ؾالپْحچٌ‪ ،‬جقىّحچٌ جً وٮو ډًټ چًٌٌ پو‬

‫‪333‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جڂٍّٻحّې پٌىنطٌچٌچٌ ٺې ًٌَټ ٌٌّٖ ٮالڂحچٌ ضو ‪ًٌٍٞ‬ش پٍُ‪ .‬ځٻو چې‬

‫ذې ٲٍىنګو ڂٿېٗې جً پنډٮٍ ٶٌڂنىجچحڄ و ډېٍ ًنص پپحٌه وج ًپّ جً‬
‫ىېٌجو و جڂٍّکحّحچٌ پپحٌه چِٗ ْڃرحپٌپَ‪ .‬چٌ ځٻو ذحّى پو پٌړه ٌّْو‬
‫نٿٹ ًًٌَټ ِٖ‪ ،‬جً و وٮو ډًټ ٌّ چٓٽ و ًٌَپٌ پپحٌه جڂٍّٻحِّ‬
‫قٻٌڂص جً و پًٍټٓټنټ ٺٿْٓح ڂٍٗجچٌ پو ٺحذٽ ٺې و جڂٍّٻحِّ‬
‫پٌىنطٌڄ پًٍګٍجڀ ضٍ الِ الچىې ًچٌْ‪.‬‬
‫جڂٍّکح و جٲٯحچٓطحڄ ضٍ جٖٯحپٌپٌ ًًٌْطو جٲٯحچِ جأل‪ٚ‬ٽ جڂٍّکحیی‬
‫(َپڃی نٿْٿُجو) پو جٲٯحچٓطحڄ کې و نپٽ ْٳٍْ پو قْع ڂٷٌٍ کړ‪َ( .‬پڃی‬
‫نٿْٿُجو) ٌّجَې ْٳٍْ چو ذٿکې پو جٲٯحچٓطحڄ کې و جڂٍّکح پو الِ و ؾٌړ‬
‫ٌُٖ قکٌڂص چٿًٌچکی ًً‪.‬‬
‫َپڃی نٿیٿُجو چې پو ذًٍْش کې و جڂٍّکحیِ پٌىنطٌڄ ٲحٌ‪ ٬‬جپطك‪ْٛ‬ٽ جً‬
‫و جڂٍّکحیِ ڂن‪ٍّٛ‬نٌ ٖحګٍو ًً ًّې ٮٌښطٽ چې پو ذًٍْش‪ ،‬ٶحىٍې جً‬
‫ضٍکْې کې پو جڂٍّکحیِ پٌىنطٌچٌچٌ څهو پو جپيحڀ پو جٖٯحټ ٌُٖ‬
‫جٲٯحچٓطحڄ کې ىځ ىڃحٮو ډًټ ٌّ جڂٍّکحیِ پٌىنطٌڄ ضأّْْ کړُ‪.‬‬
‫ىڃحٮو ًً چې و کٍَُ پو پٌڂړۍ کحذْنو کې و پٌړً َوه کړً ًٍَّ ډجکټٍ‬
‫(ٍّٖٱ ٲحُّ) یې و وې کحٌ پپحٌه ضٌّٗٵ جً ضٌ‪ْ٦‬ٱ کړ‪.‬‬

‫ًًٌْطو پو ىٯو چې جڂٍّکح جٲٯحچٓطحڄ جٖٯحټ کړ پو ‪۱۰۰۱‬ڀ کحټ کې یې‬

‫ض‪ٛ‬ڃْځ ًچٌْ چې پو جٲٯحچٓطحڄ جً ْْڃو کې و نپٿٌ پنډ ڂيحپٌ جً جًږو‬
‫ڂيحپٌ جىىجٲٌ و ضكٷٵ پپحٌه و ْْحْص‪ ،‬قکٌڂص‪ ،‬ٶحچٌڄ‪ ،‬جٶط‪ٛ‬حو‪،‬‬
‫ض‪٫‬ٿْځ جً ضٍذیې‪ ،‬ټٌپنًُْ نىڂحضٌ جً و چړٌّجپٌ ًٌجذ‪ ٌ٣‬پو ډګًٍچٌ کې و‬
‫ٶْحوضٌچٌ و ًٌَپٌ پپحٌه وٮو ډًټ ٌّ پٌىنطٌڄ ضأّْْ کړُ‪.‬‬

‫‪334‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و ّحوًپٌ وه چې وٮو پٌىنطٌڄ پو نپٽ ضٗکْٽ کې و ‪٢‬د جً جچؿْنٍۍ‬

‫ٲحکٌپطې چې جٲٯحچحڄ جً جٲٯحچٓطحڄ ًٌضو ٖىّى ‪ًٌٍٞ‬ش پٍُ چو پٍُ‪،‬‬
‫ځکو و جٲٯحچٓطحڄ آذحوًټ جً جٲٯحچحچٌ ضو ‪ ًٌٍُٞ‬نىڂحش ًړجچىې کٌټ و‬
‫جڂٍّکح پو پٌڂړّطٌذٌچٌ کې چىُ‪ ،‬ذٿکې و ىٯې ج‪ٚ‬ٿِ ىىٰ و جٲٯحچٓطحڄ‬
‫جً جٲٯحچحچٌ ضٓهًٍْټ جً ذْح پو نپٿو نٌښو جوجٌه کٌټ وُ‪.‬‬
‫پو ‪۱۰۰۱‬ڀ کحټ کې و (کٍَُ) و جوجٌې و پٌړً َوه کړً ًٍَّ ډجکټٍ‬
‫(ٍّٖٱ ٲحُّ) و وٮو جڂٍّکحِّ پٌىنطٌڄ و ضأّْْ ًړجچىُّ ًکړ‪.‬‬
‫پو ‪۱۰۰۱‬ڀ کحټ کې وجڂٍیکح و ؾڃيٌٌ ٌتّْ ښځې (پٌٌج ذٕ) و‬
‫یٌچْٓکٌ پو الٌې پو وٮو پٌ ىنطٌڄ ٍْه نپٿو ڂٍْطو جً ڂالضړ ج‪٪‬الڄ کړ‪.‬‬
‫جً ىڃىجٌچګو پو کحذٽ کې و جڂٍّکح ْٳٍْ (َپڃِ نٿْٿُجو) ىځ پىې‬
‫پٌىنطٌڄ ٍْه نپٽ ٶٌی ڂالضړ ج‪٪‬الڄ کړ‪.‬‬
‫پو ‪۱۰۰۱‬ڀ کحټ کې و کٍَُ پو قکٌڂص کې و ن‪ْ ٌِٚٛ‬ـکطٌٌ پپـحٌه و‬
‫وًپص و ٍْڂحّو ګًجٌۍ ‪٪‬حپی کڃیٌٓڄ وٮو پٌىنطٌڄ ضو و‪ ۸۰‬ىکطـحٌه پـو‬
‫جچىجَه وًه ټٌټې َڂکو پو کحٌضو ْو جً وجٌجالڂحڄ کې و ‪ ۹۹‬کٿٌچٌ پپـحٌه پـو‬
‫جنطْحٌ کې ًٌکړه‪ .‬پو ‪۱۰۰۴‬ڀ کحـټ کـې و وې پٌىنطـٌڄ جوجٌې و پٌىنطـٌڄ‬
‫و ؾٌړًپــٌ جً و جڂکحچــحضٌ و څېړپــٌ جً و ىٯــو کــحًٌچٌ ضــو و کــحٌُ چٌکــحټ‬
‫(ٲــٍیځ ًٌک) و ؾٌړًپــٌ کحًٌچــو ضــٍ ْــٍه کــړټ جً پــو ىڃــىې کحــټ کــې و وې‬
‫پٌىنطٌڄ و جڂنـحًً و ڂؿٿـّ پـٌڂړۍ چحْـطو و ڂطكـىه جڂـحٌجضٌ پـو (وًذـۍ)‬
‫کې ضٍٍْه ٌٖه‪.‬‬
‫و ‪۱۰۰۵‬ڀ کحـــټ و ڂـــحٌچ پـــو ڂیحٖـــص کـــې و جڂٍیکـــح پـــٌڂړۍ ڂېٍڂنـــې‬
‫(پٌٌجذٕ) و پٌىنطٌڄ پو ځحی څهو پیىچو ًکړه‪ ،‬جً پىې پٌىنطٌڄ ْـٍه یـې‬
‫و جڂٍیکح و چړیٌجپې پٍجنطیح و ڂإْٓې ‪ USAID‬ڂٍْطو ج‪٪‬الڄ کړه‪.‬‬

‫‪335‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پو ‪۱۰۰۵‬ڀ کحټ کې یٌه ؾنګ څپٿې ًوجچۍ ذیح ضٍڂیځ جً وکالْـٌچٌ پپـحٌه‬
‫ضیـحٌه کـړجی ٖـٌه‪ ،‬جً پـو ‪۱۰۰۶‬ڀ کحـټ کـې ووې پٌىنطـٌڄ ٖـحګٍوجچٌ ضـو و‬
‫جچګٿیِٓ ژذې و ضٷٌیِ کالٌْچو پیٽ ٌٖټ‪.‬‬
‫پو ‪۱۰۰۸‬ڀ کحټ کې یٌ ځٽ ذیح و جڂٍیکـح پـٌڂړۍ ڂېٍڂنـې (پـٌٌجذٕ) پـىې‬
‫پٌىنطٌڄ ٍْه څٿٌیښص ڂٿیٌچو ډجپٍه ڂٍْطو ًکړه‪.‬‬
‫پــو ‪۱۰۰۹‬ڀ کحــټ کــې و وې پٌىنطــٌڄ و جڂنــحًً ڂؿٿــّ ډجکټــٍ (ڂحیکــٽ‬
‫ْڃیص) و وې پٌىنطٌڄ و ٌتیّ پو قیع ڂٷٌٍ کړ‪.‬‬
‫وې پٌىنطــٌڄ و ‪ ۱۰۳۳‬ڀ کحــټ و ڂــة پــو ڂیحٖــص کــې نپٿــو پــٌڂړۍ ډپــو‬
‫ٖــحګٍوجڄ و ضؿــحٌش‪ ،‬ڂ‪٫‬ٿٌڂــحضِ ټکنــحپٌژۍ جً پرٿــک ڂنؿڃنــټ (‪٪‬ڃــٌڂِ‬
‫جوجٌې) پو څحچګٌ کې و پیٓـحچّ پـو وٌؾـو ٲـحٌ‪ ٬‬کـړټ‪ .‬و وًب و ٲٍجٮـص و‬
‫ڂٍجْڃٌ ٮٌچډې ضـو و چـًٌٌ جًٌپـحیِ جً جڂٍیکـحیِ پـٌړ پـٌړً چـحًٌجکٌ ضـٍ‬
‫څنګ پو جٲٯحچٓطحڄ کې و جڂٍیکح ْٳیٍ ؾنٍاـټ (جیکنریـٍُ) ىـځ ًینـحًکړه‪.‬‬
‫ىٯــو و پٌىنطــٌڄ چــٌُ ٲحٌٮــحڄ ډیــٍ ًْــطحیٽ جً َیحضــو یــې کــړه چــې‪( ( :‬وج‬
‫پٌىنطـــٌڄ پـــالڄ پـــٍُ چـــې پـــو ٌجضٿـــٌچکِ کـــې نپٿـــې ڂكٿـــِ څـــحچګې و‬
‫جٲٯحچٓطحڄ پو ځینې چًٌٌ ًالیحضٌ پکو ىٍجش جً ٶنىىحٌ کې ىځ پٍجچیـُُ ضـٍ‬
‫څٌ پو جٲٯحچٓطحڄ کې وجْې یـٌ چٓـٽ ًًٌَُ چـې پـو جٲٯحچٓـطحڄ جً ْـیڃو‬
‫کې و جٶط‪ٛ‬حو‪ ،‬ضؿحٌش‪ ،‬ڂ‪٫‬ٿٌڂحضِ ټکنحپٌژۍ‪ ،‬ٶحچٌڄ جً قکٌڂطىجٌۍ پـو‬
‫ډګًٍچٌ کې ٶیحوش پو نپٽ الِ کې ًجنٿې))‪)1(.‬‬

‫پک و پو ڂهکې ذكع کې چې ًپیىټ ٌٖټ پـو جْـالڂِ چـړۍ کـې جڂٍیکـحیِ‬
‫پٌىنطٌچٌچو ىڅو کٌُ چې و ضڃٌیٽ ڂنحذ‪ ٩‬ىـځ ځحچطـو پـو جْـالڂِ چـړۍ کـې‬

‫‪ 1‬آَجوُ ٌجډیٌ ًیرٓحیټ ‪ ۳۱۹۰ /۱ /۵‬ىـ ٔ‪.‬‬

‫‪336‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پیىج کړُ‪ ،‬ضٍڅٌ یې و ًچې و پٍیکٌپٌ پپحٌه نپٽ ضرٍ ضو الْـطی ىـځ و ًچـې‬
‫پو ٖحنو ًٌجچٌپی ًُ‪.‬‬
‫جڂٍیکحیــحڄ ىڅــو کــٌُ ضــٍ څــٌ پــٌی پحچګــو ًاــټ‪ ،‬پــٌّې کڃپنــۍ ذحچکٌچــو‪،‬‬
‫ٖـــطڃڅ جً چٳـــٌي پـــًٌچکِ ؾيطٌچـــو و ْیحْـــِ ٌٖـــٌضٌچٌ جً ىٯـــٌب ضـــو و‬
‫جٶط‪ٛ‬حوُ ضٓيیالضٌ جً نىڂطٌچٌ پو ًړجچىې کٌپٌ ىٯٌب پو جْـالڂِ چـړۍ‬
‫کې و جڂٍیکحیِ پٌىنطٌچٌچٌ ضڃٌیٽ ضو ًىڅٌُ‪ ،‬چـې ىڃىٮـو ‪٪‬ڃٿیـو وًب‬
‫پــو جٲٯحچٓــطحڄ کــې ىــځ جؾــٍجء کــړه جً پ ـٌی پحچګٌاــټ جً و پٌیــٌ ٖــٍکطٌچٌ‬
‫نحًچىجڄ یې و وًپـص و ڂـحپِ ڂإْٓـحضٌ ضٍڅنـګ و جڂٍیکـحیِ پٌىنطـٌڄ و‬
‫ضڃٌّٿًٌچکٌ پو کطحٌ کې ًوًٌټ‪ ،‬چې و ىٯٌب پو ؾڃٿې څهو څٌ ڂيـځ یـې‬
‫پو الچىې ډًټ وُ‪:‬‬
‫‪۱‬‬
‫و قحڂى کٍَُ جً و ىٯو و ٖڃحټ و جیطالٰ و ڂٿګًٍ پـو ڂٗـٍۍ ؾـٌړ ٖـٌی‬
‫الْپٌڅی قکٌڂص چو یٌجَې وج چې پٍضو پو کٌڂٌ ٍٖجت‪ ٌ٣‬و وې جڂٍیکحیِ‬
‫پٌىنطٌڄ پـو پٍجچٓـطٿٌ ْـٍه ڂٌجٲٷـو ًکـړه جً و ىٯـو و ؾٌړېـىپٌ َڂینـو یـې‬
‫ًٌضو ڂٓح‪٪‬ىه کړه‪ ،‬ذٿکې و کحذٽ پو َړه جً ضـٍ ټٌپـٌ پـو ڂيـځ ڂٌٶ‪٫‬یـص کـې‬
‫یې ًٌضو و وجٌجالڂحڄ و ْـړک پٍٮـحړه ‪ ۸۰‬ىکطـحٌه َڂکـو ىـځ ًٌکـړه ضـٍ څـٌ‬
‫وٮو و ضن‪ٛ‬یٍ جً و چٌُ چٓـٽ و ٮٍذـِ کٌپـٌ ڂيـځ ڂٍکـُ ضـو و پالَڂېنـې پـو‬
‫َړه کې ځحی ًٌکړُ‪.‬‬
‫‪۲‬‬
‫و جٲٯحچٓطحڄ ذحچک چې و جٲٯحچٓطحڄ ضـٍ ټٌپـٌ پـٌی جً ڂٍکـُُ ذحچـک وی جً‬
‫ذحیى چې و جٲٯحچٓطحڄ و ڂٓٿڃحڄ ًپّ و ٖطڃنیٌ جڂیڅ ًُ ىٯـو ىـځ و وې‬
‫جڂٍیکحیِ پٌىنطٌڄ پو ضڃٌیٿًٌچکٌ څهو وی‪.‬‬

‫‪337‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫‪۳‬‬
‫پښطنِ ضؿحٌضِ ذحچک چې و جٲٯحچٓطحڄ پو ڂيڃٌ وًپطِ ذحچکٌچٌ څهـو وی‬
‫ىځ و جڂٍیکحیِ پٌىنطٌڄ پو ڂيڃٌ ضڃٌیٿًٌچکٌ څهو وی‪.‬‬
‫‪۴‬‬
‫و (جپکــٌَی ذــٍجوٌَ) کڃپنــۍ چــې پــو جٲٯحچٓــطحڄ و چــحی‪ ،‬ٮٌړیــٌ جً چــًٌٌ‬
‫ڂٌجوً ضٍ ټٌپٌ پٌیو کڃپنۍ وه چو یٌجَې پو جٲٯحچٓطحڄ کـې و وې پٌىنطـٌڄ‬
‫و ضڃٌیٿًٌچکٌ پو ډپې څهو وه‪ ،‬ذٿکې ىڃىٮو کڃپنۍ و پحکٓطحڄ و الىـٌٌ‬
‫پو ښحٌ کې و ‪ FCC‬و ڂٓیكِ پٌىنطٌڄ پو ڂيڃٌ ضڃٌیٿًٌچکٌ څهو ىځ وه‪.‬‬
‫‪۵‬‬
‫و ‪ُ٪‬یــُُ کڃپنــۍ چــې پــو (ڂیــًٍیّ ىٌضــک ‪ُ٪‬یــُُ) پــٌٌې جړه پــٍُ پــو‬
‫جٲٯحچٓطحڄ کې یٌه ضٍ ټٌپٌ پٌیو جً ٖطڃنو کڃپنۍ وه چې پو جٲٯحچٓطحڄ جً‬
‫(وًذۍ) کې یې پحچګٌچـو کـړې وه‪ .‬جٲٯحچٓـطحڄ ضـو‪ ٪ ۷۰‬چٳـص جً ګـحَ ىڃـىج‬
‫کڃپنۍ ٌجًجٌوًُ جً ضٌَی‪ ٩‬کٌُ یې‪ .‬پو جٲٯحچٓطحڄ کې (‪ُ٪‬یـُُ ذحچـک) پـو‬
‫ضٷٍیرــح ټــٌټ جٲٯحچٓــطحڄ کــې و (‪ُ٪‬یــُُ و ضېٿــٌ پڃپٌچــو)‪ ،‬پــو (وًذــۍ) کــې‬
‫(‪ُ٪‬یــُُ ىــٌټٿُ) جً جٲٯحچٓــطحڄ ضــو و (چّٓـحڄ) ڂــٌټًٍ و ٌجًجٌوًپــٌ ٖــٍکص و‬
‫وې کڃپنــۍ پــو ٖــطڃنیٌ څهــو وُ‪ .‬وٮــو ضــٍ ټٌپــٌ ٖــطڃنو کڃپنــۍ ىــځ پــو‬
‫جٲٯحچٓطحڄ کې و جڂٍیکحیِ پٌىنطٌڄ پو ڂيڃٌ ضڃٌیٿًٌچکٌ څهو وه‪.‬‬
‫‪۶‬‬
‫ذیحش ٲحًچډیٗـڅ پـو جٲٯـحچِ جال‪ٚ‬ـٿو جڂٍیکـحیِ ًګـړُ (جقٓـحڄ جهلل ذیـحش)‬
‫پــٌٌې جړه پــٍُ‪ .‬و چــًٌٌ ډې ـًٍ جٶط‪ٛ‬ــحوُ پــًٍژً ضٍڅنــګ و (جٲٯــحڄ ذیٓــځ‬
‫ڂهحذٍجضِ ٍٖکص) جً و (آٌیحچح ضٿٌیًُچِ ٖرکو ) ىځ و ىڃـىې ڂإْٓـې پـو‬
‫ٖـطڃنیٌ څهـو وُ‪ .‬و ذیـحش ٲحًچډیٗـڅ و وې ضٍڅنـګ چـې پـو جٲٯحچٓــطحڄ‬

‫‪338‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫کــې و جڂٍیکــحیِ پٌىنطــٌڄ پــو ضڃٌیٿًٌچکــٌ څهــو وی پــو ‪٪‬ڃــٌڂِ ډًټ و‬

‫ٮٍخ پو ګټو و جٲٯـحچِ ټـٌپنې و يىنیـص و جړًپـٌ پـو کـحٌ کـې چـٌٌ ىـځ ډېـٍ‬
‫پًٍګٍجڂٌچو جً ض‪٫‬ٿیڃِ پًٍژې ض‪٣‬ریٷٌُ‪.‬‬
‫‪۷‬‬
‫ڂٷ‪ٛ‬ــٌوُ ٲحًچډیٗــڅ پــو جَذــک چــژجوه جالٲٯــحچِ جال‪ٚ‬ــٽ جڂٍیکــحیِ ًګــړُ‬
‫( ٲٍیـــى ڂٷ‪ٛ‬ـــٌوُ) پـــٌٌُ چـــې یـــٌ پـــٌی ْـــٍڂحیو وجٌ وی جړه پـــٍُ‪ .‬ٲٍیـــى‬
‫ڂٷ‪ٛ‬ـــــٌوُ و جڂٍیکـــــح و ٖـــــیکحګٌ پـــــو پٌىنطـــــٌڄ څهـــــو پـــــو (ذـــــُچّ‬
‫جیډڂنٓټٍیٗڅ) کې و ڂحْټٍۍ و ْنى وٌپٌوًچکی وی‪.‬‬
‫ٲٍیـــى ڂٷ‪ٛ‬ـــٌوُ پـــو جٲٍیٷـــحیِ ىیٌجوًچـــٌ جً ڂنځنـــۍ آْـــیح کـــې ىـــځ و‬
‫ْــحنطڃحچۍ جً ْــٍک ؾــٌړًچې پــو ډګًٍچــٌ کــې ْــٍڂحیو ګــًجٌُ کــړې وه‪،‬‬
‫ًًٌْطو پو ىٯې چې جڂٍیکح جٲٯحچٓطحڄ جٖٯحټ کړ‪ ،‬پو کحذٽ کې و جڂٍیکح‬
‫و ْٳحٌش و ضٌْ‪٫‬ې جً و کحذٽ ــ ٶنىىحٌ‪ ،‬کحذٽ ــ وًِٖ جً ىٯٌ چًٌٌ ىٯـٌ‬
‫ٍْکٌچٌ چې و ‪ USAID‬پو ذٌویؿـو ؾـٌړېږُ ٶٍجٌوجوًچـو یـې ىـځ پـو (ٲٍیـى‬
‫ڂٷ‪ٌٛ‬وُ) ٍْه الْٿیک کړټ‪.‬‬
‫و ٲٍیى ڂٷ‪ٌٛ‬وُ و چًٌٌ جٶط‪ٛ‬حوُ ٲ‪٫‬حپیطٌچٌ پو ؾڃٿو کې و (جٲٯحچٓطحڄ‬
‫و چړیٌاټ ذحچک پًٍژه)‪( ،‬جٲٯحچٓطحڄ ٲحینحْنګ کڃپنِ) جً و(جٲٯحچٓطحڄ و‬
‫ڂًٍٗذحضٌ و ؾٌړًپٌ ‪ٚ‬ن‪٫‬ص) ىځ وی‪ ،‬چٌڂٌړی ضٍ‪ ۱۰۳۰‬ڀ کحټ پٌٌې پو‬
‫جٲٯحچٓطحڄ کې و جڂٍیکحیِ پٌىنطٌڄ و (جڂنحًً) و ڂؿٿّ ٮړی ىځ ًً‪ .‬و‬
‫ٲٍیى ڂٷ‪ٌٛ‬وُ کڃپنۍ ىځ پو جٲٯحچٓطحڄ کې و جڂٍیکحیِ پٌىنطٌڄ پو‬
‫ڂيڃٌ ضڃٌیٿًٌچکٌ څهو وه‪.‬‬
‫‪۸‬‬
‫آینىه ٲحًچډیٗڅ پو جٲٯحچِ جال‪ٚ‬ٿو جڂٍیکحیۍ ڂېٍڂنې (ٖڃیځ ؾٌجو) پـٌٌې‬
‫جړه پٍُ‪ٖ( .‬ڃیځ ؾٌجو) پو کحذـٽ کـې َېږیـىپې وه‪ًًٌْ ،‬ـطو ذیـح جڂٍیکـح ضـو‬

‫‪339‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ضٿٿې جً ىٿطو و (ْحڄ ٲٍجچٓٓکٌ) و(ګٌپډڄ ګیټ) پو پٌىنطٌڄ څهو ٲحٌٮـو‬

‫ٖـــٌې وه‪ .‬ىٯـــې و جڂٍیکـــح پـــو پـــٌٌُ و جٲٯحچٓـــطحڄ ضٍجٖـــٯحټ ًًٌْـــطو و‬
‫جڂٍیکح و ؾڃيٌٌ ٌتیّ (ؾٌٌؼ ذٕ) و ښځې (پٌٌجذٕ) جً و ْپینِ ڂـحچۍ‬
‫پو ٌْڃِ ڂالضړ و(جٲٯحڄ جً جڂٍیکحیِ ښځٌ ذنٓټ) ضأْیّ کـړ چـې ىڃـىج‬
‫یې پو نپٿو ٌتیٓو وه‪.‬‬
‫ٖڃیځ ؾٌجو چې و ٮٍخ پو ګټو و جٲٯحچحچٌ و يىنیص و ضرىیٿٌپٌ پو الٌه کې‬
‫پٌٌه ٲ‪٫‬حپو وه و جڂٍیکح و وٲح‪ ٨‬و ًَجٌش پو ڂـحپِ جً و جٲٯـحڄ ْـنىٌٮحړُ‬
‫(ًقیى ٶحْڃِ) پو ٲنِ ڂٍْطو یې پو جڂٍیکحیۍ جٲٯحڄ پېژچىًچکې (پـٌیّ‬
‫پحْکحټ) ٍْه ٍٖیکو و چٌُ چٓٽ و ڂحٌٖڂحچٌ پپـحٌه و (ٶٌٶـٌ ذـٍګ چنـحٌ)‬
‫پــو چحڂــو و ڂحٖــٌڂحچٌ و ْــنىًٌ کطــحخ ضــحپیٱ‪ ،‬چــحپ جً‪ ۴۰۰۰۰‬چٓــهې‬
‫ضٌَّ‪ ٩‬کړ‪ ،‬جً و وې کطحخ ْنىٌې یې پـو ض‪٫‬ٿیڃـِ چ‪ٛ‬ـحخ کـې ىـځ ٖـحڂٿې‬
‫کړې‪.‬‬
‫(ٖڃیځ ؾٌجو) پو ڂٗيًٌٌ جڂٍیکحِّ ڂإٌْٓ جً ٖه‪ٛ‬یطٌچٌ ٍْه پو‬
‫پېژچىګٿٌۍ څهو پو جْطٳحوه پو جٲٯحچٓطحڄ کې پو ض‪٫‬ٿیځ جً ضٍذیې ٍْه و‬
‫ڂٍْطې پو چحڂو و نپٿې ڂإْٓی (آینىه ٲحًچډیٗڅ) پو الٌې ښې ډېٍې‬
‫پیٓې ىځ ټٌپې کړې‪ .‬ڂېٍڂڅ (ٖڃیځ ؾٌجو) پو جڂٍیکح کې و کحذٽ و‬
‫الْپٌڅې جوجٌې و پهٌجچِ ذىچحڂو ْٳیٍ (‪٢‬ید ؾٌجو) ښځو وه‪٢ .‬ید‬
‫ؾٌجو پو جٲٯحچٓطحڄ کې و یيٌوجچٌ و ضحٌیم پو جړه و کطحخ پیکٌاټ وی چې‬
‫و ىٯو پو جڂٿو یې و جڂٍیکح پو یيٌوُ ټٌپنو کې و نپٽ ځحڄ جً نپٿې‬
‫ښځې پپحٌه ډېٍ ًؾحىص جً ڂٷرٌپیص ګټٿی وی‪ .‬و (ٖڃیځ ؾٌجو) و (آینىه‬
‫ذنٓټ) ىځ پو جٲٯحچٓطحڄ کې و جڂٍیکحیِ پٌىنطٌڄ پو ڂيڃٌ ضڃٌیٿًٌچکٌ‬
‫څهو وی‪.‬‬

‫‪340‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫‪۹‬‬
‫و (ګٿُجٌ ٲیڃٿِ جینډګًٍپ کڃپنۍ) و (قرید جهلل ګٿُجٌ) پـو کـٌٌچۍ پـٌٌې‬
‫جړه پــٍُ‪ .‬وٮــو کڃپنــۍ ىــځ و جٲٯحچٓــطحڄ پــو ڂٗــيًٌٌ جً ٖــطڃنٌ کڃپنیــٌ‬
‫څهو وه چې پو جٲٯحچٓطحڄ جً (وًذۍ) کې و (کٌکـحکٌال) و ؾٌړًپـٌ جڂطیـحَ‬
‫ىځ و ىڃىې کڃپنۍ وی‪.‬‬
‫و پٌٌضنیٌ یحوً ٌٖیٌ کڃپنیـٌ ضٍڅنـګ ځینـِ ڂٗـيٌٌ جٖـهح٘ ىـځ و وې‬
‫جڂٍیکـحِّ پٌىنطـٌڄ پـو ضڃٌیٿًٌچکـٌ څهـو وُ چـې ځینـې یـې وٮـو الچـىې‬
‫نٿک وُ‪:‬‬
‫‪ - ۳‬جٲٯــحچِ جال‪ٚ‬ــٿو جڂٍیکــحیی (نحپــى قٓــینِ) و (پطنــګ ذــحَ) وکطــحخ‬
‫پیکٌچکی‪.‬‬
‫‪ – ۱‬چ‪٫‬یځ ڂٌڂنى‪.‬‬
‫‪ٌَ - ۱‬ٮٌچو ًپِ َجوه‪.‬‬
‫وٮو پٌٌضـو یـحو ٖـٌُ ؾيطٌچـو جً جٖـهح٘ یـٌجَې و وې پٌىنطـٌڄ جٲٯـحچِ‬
‫ضڃٌیٿًٌچکِ وُ جً و وًب ضٍڅنګ و وې پٌىنطٌڄ ج‪ٚ‬ـٿِ ضڃٌیٿـًٌچکی و‬
‫جڂٍیکــــح و چړیــــٌجپې پٍجنطیــــح (‪ )USAID‬ڂإْٓــــو جً چــــٌٌې جڂٍیکــــحیِ‬
‫ڂإِْٓ جً ڂٿیحٌوٌجڄ وُ‪)1(.‬‬

‫‪۳‬ــ و پٌىنطٌڄ چ‪ٛ‬حخ پو ڂکڃٽ ډًټ جڂٍّٻحّې وی‪( .‬ىڃحٮو چ‪ٛ‬حخ چې‬
‫پو ضېًٍ ّحوً ٌٌّٖ جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌچٌچٌ ٺې ڂٷٌٍ وی) ىٯو چې پو‬
‫‪٦‬حىٍه و پْرٍجپُڀ و ًٌقْې جً پو قٷْٷص کې و ٮٍخ پحپنې جً ڂٓیكْص‬
‫پٍ ًٌقْو ًالړ وی‪ٍْ .‬ه پىې چې وٮو چ‪ٛ‬حخ پو ٌّ پٌٌه جْالڂِ ىېٌجو‬

‫‪ 1‬و جٲٯحچٓطحڄ و جڂٍیکحِّ پٌىنطٌڄ پو ًیپحڼو ‪ www. AUAF‬کې و وې پٌىنطٌڄ و ڂ‪ٍ٫‬ٲۍ پو ڂ‪٫‬ٿٌڂحضٌ‬
‫څهو پو جْطٳحوه‪.‬‬

‫‪341‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫کې ضىٌّٓېږُ نٌ ذْح ىځ پو ىٯو کې و جْالڀ جً جٲٯحچِ جٌَښطٌچٌ پو جړه‬

‫ىېڅ چٗطو‪.‬‬
‫‪۱‬ــ و ضىٌّّ جً ٌْڃْحضٌ ژذو پو وې پٌىنطٌڄ کې جچګٍُُّ وه‪.‬‬
‫‪۱‬ــ و وې پٌىنطٌڄ ټٌټ جْطحيجڄ جڂٍّٻحّحڄ‪ ،‬کحچحډجّحڄ‪ ،‬جْطٍجپْحّحڄ جً‬
‫جٲٯحچِ جال‪ٚ‬ٿو جڂٍّکحّحڄ وُ‪ .‬ىېڅ نحپ‪ ٙ‬جٲٯحڄ جْطحي ًٌکې چٗطو‪.‬‬
‫‪۴‬ــ پىې پٌىنطٌڄ ٺې َوه ٺړې و پٌْٓ پو ڂٷحذٽ ٺې ضٍ ٍْه ٺېږُ چې پو‬
‫جًْ‪ ١‬ډًټ ذحّى ىٍ ڂك‪ٛ‬ٽ پو ىًٍ څٿًٌٌ ڂْحٖطٌ کې (‪)۳۱۰۰۰۰‬‬
‫جٲٯحچۍ جً ّح و ىٯٌ ڂ‪٫‬حوټ ډجپٍ و پٌ ىنطٌڄ جوجٌې ضو ًٌکړُ‪.‬‬
‫کو پٌٌضنِ ڂٌج‪ٚ‬ٳحش جً ٍٖجّ‪ ١‬ٺو ىٍ ٌّ پو ذېالذېٽ ډًټ ًڅېړټ ِٖ وج‬
‫چطْؿو پو الِ ٌجځِ چې جڂٍّٻحّحڄ و جٲٯحچٓطحڄ و وجتڃِ جٖٯحټ پپحٌه‬
‫ن‪ ٍ٣‬چحٸ پالڄ ضٍ ٺحٌ الچىې پٍُ‪.‬‬
‫جڂٍّٻحّحچٌ و وې پٌىنطٌڄ چ‪ٛ‬حخ ځٻو جڂٍّٻحِّ جچطهحخ ٺړٍ چې‬
‫جٲٯحچِ چ‪ٛ‬حخ و وًب پپحٌه پو ڂ‪٣‬ٿٌذو ٌّْو ٲٻٍُ ٮالڂحڄ چِٗ ًٌَپَ‪.‬‬
‫جٲٯحچِ چ‪ٛ‬حخ ٺو څو ىځ ْْٻٌپٍ ضو ًٌضو چ‪ٛ‬حخ وٍ نٌ ذْح ىځ و‬
‫جٲٯحچْص جً ً‪٢‬نپحپنې ٌّ څو جغٍ ًٌٺې پْىټ ٺېږُ‪ .‬جً ډېٍی ٲحٌٮحڄ یې‬
‫پو وّڅ ٍْه و وښڃنۍ پو ‪ٚ‬ٱ کې چو وٌېږُ‪ .‬و ًٌْحچٌ پو ‪ٞ‬ى پو ؾيحو‬
‫ٺې ىځ ًپْىټ ٌٖټ چې و ؾيحو جً ڂرحٌَې ٌّ َّحش ٖڃېٍ ڂنٌٓذْڅ و‬
‫جٲٯحچِ پٌىنطٌچٌچٌ پو جچګړًچٌ څهو ٌجپٌٌضو ٌُٖ ًټ‪.‬‬
‫جڂٍّٻح چو ٮٌجړُ چې ضٍ وې ًًٌْطو وې ىځ پٌىنطٌچٌچو و ؾيحو جً‬
‫جْالڂِ ڂرحٌَې ْنګًٍچو ًګٍځِ‪ .‬ذٿکې و وې پٍ ځحٍ ٮٌجړُ چې و‬
‫پٌىنطٌچٌچٌ ڂك‪ٛ‬ٿْڅ و ضٽ پپحٌه پو ؾيحو جً جْالڀ ٍْه نپٽ ًٌجذ‪١‬‬
‫پٍېٻړُ‪ .‬جً وج ٺحٌ ٌّجَې ىٯو ًنص ڂڃٻڅ وٍ چې ض‪٫‬ٿْڃِ چ‪ٛ‬حخ پو‬
‫ڂٻڃٽ ډًټ پو جْالڀ جً جٲٯحچْص څهو ذې ذٍنې ًُ‪.‬‬

‫‪342‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫و ضىٌِّٓ ژذې پو قْع و جچګٿِْٓ ژذې جچطهحخ و وې پپحٌه وٍ چې‬

‫جڂٍّٻحّحڄ پو ٌّې نٌج و وې ژذې پو الٌې نپٽ ڂنك‪ ١‬جپكحو ًىٿَ‬
‫ڂْٓكِ ٲٍىنګ جٲٯحچحچٌ ضو ًٌ‪ٚ‬حوٌ ٺړُ‪ ،‬جً پو ذٽ پٌٌُ جٲٯحچِ ژذٌ ضو‬
‫و چٌې ټٻنحپٌژۍ و ‪٪‬ٿځ و ٌجضګ ڂهنٌٍْ ًٺړُ‪ .‬ٺو وجْې چو ًُ چٌ ذْح‬
‫نٌ و ‪٪‬ٿځ جً ټٻنحپٌژۍ و نپًٍپٌ ضٍ ټٌپٌ ٮٌٌه جً جْحچو الٌ وج وه چې ټٌټ‬
‫ٮٌٌه جً ڂٳْى ڂ‪٫‬ٿٌڂحش وې و جٲٯحچحچٌ نپٿٌ ژذٌ ضو ٌجًړټ ِٖ پٻو څنګو‬
‫چې جٍّجچْحچٌ جً ‪ٍ٪‬ذٌ وج ٺحٌ ًٺړ‪ .‬نٌ جڂٍّٻحّحڄ ٮٌجړٍ چې چٌُ ‪٪‬ٿٌڀ‬
‫وې پو ٌّه ڂكىًوه ډپو ٺې چې و وًب پهٌج ًٌَټ ٺېږُ ڂنك‪ ٍٛ‬پحضې‬
‫ِٖ‪.‬‬
‫ضٍ ٺٌڂو ځحّو چې و پٌىنطٌڄ پپحٌه و جْطحيجچٌ و جڂٍّٻحِّ ًجپِ نرٍه وه‬
‫وج پىې نح‪ ٍ٢‬چىه چې جٲٯحچحڄ پىې پٌىنطٌڄ ٺې و جْطحيۍ ٌّْو چو پٍُ‪،‬‬
‫ذٿکې ج‪ٚ‬ٿِ ىىٰ ًٌٺې وج وٍ چې و پٌىنطٌڄ جْطحيجڄ ذحّى و ذًٍْش‪،‬‬
‫جْطحچرٌټ جً ٶحىٍې و جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌچٌچٌ پو څېٍ نحپ‪ ٙ‬جڂٍّٻحِّ‬
‫‪ْٓ٪‬حِّ ڂرٿٯْڅ جً یح پو ڂْٓكْص څهو ڂطأغٍ نٿک ًُ‪ .‬ځٻو چې پىې‬
‫پٌىنطٌچٌچٌ ٺې و جْطحيۍ ڂيځ ٍٖ‪ ٠‬ىځ ىڃىج وٍ‪ .‬جً ىڃىٮو ٍٖ‪ ٠‬و‬
‫ذًٍْش و جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ و ‪۳۹۵۴‬ڀ ٺحټ پو وجنٿِ التكو ٺې پو‬
‫‪ٍٚ‬جقص ٍْه يٺٍ ٌُٖ وٍ‪ .‬ٺو وجْې چو ًُ چٌ ذْح نٌ ىڃىٮو جٲٯحچِ‬
‫جْطحيجڄ څنګو و جڂٍّٻح جً جًٌپح پو پٌىنطٌچٌچٌ ٺې و ضىٌّّ ًړضْح پٍُ‬
‫جً وپطو ّې چو پٍُ؟‬
‫و ډجپًٍ پو ڂٷحذٽ ٺې َوه ٺړه پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې ٌّه ذې ْحذٷې نرٍه وه‪.‬‬
‫پو ضېًٍ وٌٌّ پًُْٓ ٺې و ؾګړً جً ذيٍچٌْ پٌځِ ٍّٮٿٌچٌ پو جڂٿو و‬
‫جٲٯحچحچٌ جٶط‪ٛ‬حو و ‪ٚ‬ٳٍ چٷ‪ َ٣‬ضو ٌجټْټ ٌٍٖ وی جً نٿٹ و ٌّې ڂړۍ‬
‫ډًډۍ و پْىج ٺٌپٌ پپحٌه و ً‪٢‬څ پٍېښٌوپٌ ضو جړ ٌُٖ وُ‪ .‬و ىڃىې‬
‫جٶط‪ٛ‬حوُ ڂٗٻالضٌ پو جڂٿو ضٷٍّرحً‪ % ۸۰‬ځٌجچحچٌ ض‪٫‬ٿْځ ضو ٖحٺړې وه‪،‬‬

‫‪343‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫نٌ جڂٍّٻح ذْح ىځ ٮٌجړُ پو وٮو ډًټ قحالضٌ ٺې نٿٻٌ ضو ض‪٫‬ٿْځ و ډجپًٍ‬
‫پو ڂٷحذٽ ٺې ًړجچىې ٺړُ‪ .‬و وې ٺحٌ ىىٰ وج وٍ چې پو وې ڂْٓكِ‬
‫پٌىنطٌڄ ٺې ذحّى جْحْحً ىٯو نٿٹ وجنٿو ًجنْٓطالٍ ِٖ چې پو ډجپًٍ‬
‫ٍْه ّې ٍْ جً ٺحٌ ًُ و ټٌپنې پو ډېٍې پٌړې ‪٢‬رٷې پٌٌې جړه ًپٍُ جً ّح‬
‫ىځ ذحّى ىٯو نٿٹ ًٌٺې ٖحڂٽ ِٖ چې پو ٌّې نٌج جڂٍّٻحّحچٌ ضو و‬
‫نىڂص جً ؾحٌْْۍ پو ذىټ ٺې پو ىٯٌب څهو ډجپٍ ًجنٿِ پو ذٽ پٌٌُ‬
‫ّې و ض‪٫‬ٿْځ پو ذىټ ٺې ذېٍضو ىٯٌب ضو ًٌٺړُ‪ ،‬چې پىې ٺحٌ ٍْه ذو ّې‬
‫پو ٌّه ٮېِٗ وًه ڂٍٮۍ ًّٗطٿې ًُ‪ ،‬ىځ ذو ّې ځحچطو ٮالڂحڄ ًٌَپِ‬
‫ًُ جً ىځ ذو ّې و ٺٿْٓح پپحٌه ډجپٍ ګټٿِ ًُ‪.‬‬
‫قٷْٷص وج وې چې جڂٍّٻحّحڄ جً چٌٌ ٮٍذْحڄ ىېڅٻٿو چو ٮٌجړُ چې‬
‫جٲٯحچحڄ وې و ‪٪‬ٿځ جً پٍڂهطګ پٍ الٌه ًٌجڄ ِٖ‪ .‬ذٿکې ٮٌجړُ چې‬
‫جٲٯحچِ ځٌجچحڄ وې و وًب و ٮالڂۍ پو ٲٻٍُ ؾحټ ٺې ښٻحٌ ِٖ جً ذّ‪.‬‬
‫ٺو وجْې چو ًې چٌ ذْح ًپې پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې پو ڂٌؾٌوً پٌىنطٌچٌچٌٍْه‬
‫ڂٍْطې چو ٺٌُ چې ىٿطو پو پٍجنو پْڃحچو ‪٪‬ٿځ نپٌٌ ِٖ‪.‬‬
‫ىڃىج جًِ پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې و ٺحذٽ‪ ،‬چنګٍىحٌ‪ ،‬نٌْص‪ ،‬ڂُجٌٍّٖٱ‪،‬‬
‫ٶنىىحٌ‪ ،‬ىٍجش جً ٺحپْٓح پٌىنطٌچٌچو ڂحپِ‪ ،‬ض‪٫‬ٿْڃِ‪ ،‬پٌژْطْٻِ جً ٲنِ‬
‫ڂٍْطٌ ضو ٖىّى ‪ًٌٍٞ‬ش پٍُ نٌ جڂٍّٻحّحڄ پو وٮٌ پٌىنطٌچٌچٌ ٍْه‬
‫ځٻو ڂٍْطو چو ٺٌُ چې ىٿطو جٲٯحچِ ځٌجچحڄ و جٲٯحچحچٌ پهٌج پو جٲٯحچِ‬
‫ًٌقْو و جٲٯحچٓطحڄ و ڂ‪ٛ‬حپكٌ پپحٌه ًٌَټ ٺېږُ جً جڂٍّٻح ضو ّې ىېڅ‬
‫ګټو چو ٌْېږُ‪ .‬ذٿکې و جٲٯحچحچٌ پو نٌوٺٳح ٺېىپٌ ٺې و جڂٍّٻحّحچٌ‬
‫ٍْجٍْ ضحًجڄ وی‪ ،‬ځٻو ىٯٌب ٮٌجړُ جٲٯحچحڄ و ضٽ پپحٌه ځحڄ ضو ڂكطحؼ‬
‫ًْحضِ‪.‬‬
‫جڂٍّٻحّحڄ چو ٌّجَې وج چې ڂكٿِ پٌىنطٌچٌچٌچو چو ضٷٌّو ٺٌُ ذٿکې پو‬
‫ٶ‪ٛ‬ىُ ډًټ ٺٌښښ ٺٌُ چې چٌٌ پٌىنطٌچٌچو و ‪٫ٞ‬ٱ جً ٲٿؽ پو قحټ ٺې‬

‫‪344‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ًْحضِ‪ ،‬ضٍ څٌ و ذيطٍّنٌ جْط‪٫‬ىجوًچٌ و پًٍچٻٌ ځٌجچحچٌ ضٌؾو جڂٍّٻحِّ‬

‫پٌىنطٌچٌچٌ ضو ًٌ ًجړًُ‪.‬‬
‫و پرنحڄ و ؾنګ پو ٺٿٌچٌ ٺې و ذېًٍش ‪ٍ٪‬ذِ پٌىنطٌڄ پو ڂٍڂٌَ ډًټ پو‬
‫ذڃٌچٌ ًجپًٌَټ ٌٖ جً و پٌىنطٌڄ ټٌپٌ ڂؿيًُ الذٍجضٌجًٌچٌ ضو پو ٶ‪ٛ‬ىُ جً‬
‫وٶْٵ ډًټ جچٳؿحٌ ًٌٺړټ ٌٖ‪ ،‬چې پو ىٯو ًنص ٺې ّې نٓحٌه ٖٽ‬
‫ڂْٿٌْچو ډجپٍه جټٻٽ ٌٖه‪ ،‬پىجْې قحټ ٺې چې پو ىڃىٮو ښحٌ ٺې‬
‫جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ ضو ىېڅ ‪ٚ‬ىڂو ًچو ٌْېىه‪ .‬و جڂٍّٻحّې پٌىنطٌڄ‬
‫ٲحٺٌپطې جً ضه‪ٛٛ‬حش‬
‫جڂٍّٻحّحچٌ وٺحذٽ پو جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ ٺې ىٯو ٲحٺٌپطې جً ضه‪ٛٛ‬حش‬
‫پو ٍْه ؾٌړ ٺړُ چو وُ چې جٲٯحچِ ټٌپنې ضو ّې ْڃىْطِ ګټو ًٌْېږُ‪،‬‬
‫جً و جٲٯحڄ ؾنګ ځپٿِ ًپّ ‪ًٌٍٞ‬ضٌچو ًٌذحچىې پٌٌه ِٖ‪ ،‬پٻو و ‪٢‬د‪،‬‬
‫جچؿنٍْۍ‪ٌَ ،‬ج‪٪‬ص جً ّح چٌٌې ‪ٚ‬ن‪٫‬طِ ٲحٺٌپطې‪ ،‬ذٿکې و وې پٍ ځحٍ‬
‫جڂٍّٻحّحچٌ ىٯو ٲحٺٌپطې ًٌٺې پٍجچٓطې وُ چې پو جوجٌُ‪ ،‬ٲٻٍُ‪،‬‬
‫ٲٍىنګِ جً جٶط‪ٛ‬حوُ پكح‪َ ٤‬ڂٌچږ ًپّ پو جڂٍّٻحِّ ٶحپد ٺې ٌجًْطٽ‬
‫ٮٌجړُ چې ځْنې ّې پو الچىٍ ډًټ وُ ‪:‬‬
‫‪۱‬‬
‫و ْْحِْ ‪٪‬ٿٌڂٌ ٲحٺٌپطې و ىٍ ًپّ پپحٌه و ىٯو و ڂٓطٷرٽ‬
‫ْْحْطڃىجٌڄ جً قٻحڀ ضْحًٌُ چې و ٌّې نح‪ٚ‬ې ڂٳٻٌٌې پٍ ذنٓټ و‬
‫ىېٌجو ْْحِْ چ‪٧‬حڀ جً ذيٍچِ ًٌجذ‪ْ٪ ١‬حًٌُ جً پو نپٽ ڂٿص جً چًٌٌ‬
‫ڂٿطٌچٌ ٍْه و ض‪٫‬حڂٽ وجْې ج‪ٌٚ‬ټ ً‪ ٩ٞ‬ٺٌُ چې و وًب و ڂٳٻٌٌې‬
‫جىىجٰ ًٌٺې نٌچىُ ًُ‪ .‬و جڂٍّٻحّحچٌ پپحٌه ووٮو ډًټ ٲحٺٌپطې ٖطٌڄ‬
‫پو جٲٯحچٓطحڄ کې و وًب و وجتڃِ ذٷح ض‪ٟ‬ڃْڅ ًٌٺٌُ‪.‬‬

‫‪345‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫‪۲‬‬
‫و ٮٍخ ټٌټ جٶط‪ٛ‬حوُ چ‪٧‬حڀ پو ٺپْټحپٓطِ (پحچګو ًاټ) ذنٓټ ًالړ وٍ‬
‫چې ٌْو‪ ،‬جقطٻحٌ جً جْطػڃحٌ ّې ڂيځ ج‪ٌٚ‬ټ وُ‪ .‬و وٮو ډًټ جٶط‪ٛ‬حوُ‬
‫چ‪٧‬حڀ پو ڂټ ّې و ټٌپې چړۍ جٶط‪ٛ‬حوُ ڂنحذ‪ ٩‬پو نپٽ نىڂص ٺې‬
‫ٌجًْطٿِ وُ‪ .‬و وٮو چ‪٧‬حڀ و چٿٌپٌ پپحٌه جڂٍّٻحّحڄ پو ىٍ ځحٍ ٺې و‬
‫پحچګو ًاټ (ٺپټحپٓص)جٶط‪ٛ‬حو پٍ جْحِ نٿٹ ًٌَُ‪ ،‬ضٍ څٌ و ټٌپې چړۍ‬
‫جٶط‪ٛ‬حوُ چحٌې و وًب پو نٌښو جً ‪ٍّ٢‬ٷو ًٌجچې ًُ‪.‬‬
‫وج چې جٲٯحچٓطحڄ و پٌٌّ ڂ‪٫‬حوچٌ ىېٌجو جً و چړۍ و ضؿحٌش ٌّ پٌٍ ڂ‪٫‬رٍ‬
‫ګڼٿَ ٺېږُ چٌ ځٻو جڂٍّٻحّحڄ و وې ْْڃې و جٶط‪ٛ‬حوُ ڂٓطٷرٽ و‬
‫نپٿٌپٌ پپحٌه پو ىڃىج جًْو وپطو نٿٹ ًٌَُ چې پىې پٌىنطٌڄ کې و‬
‫(جٶط‪ٛ‬حو) جً و (ذُچّ جّډڂنٓټٍّٗڅ) ٲحکٌپطې ىځ و ىڃىې ىىٰ و‬
‫ضكٷٵ پپحٌه ضأّْْ ٌٖې وُ‪.‬‬
‫‪۳‬‬
‫ژًٌچحپُْڀ‪ ،‬ڂْډّح جً ڂ‪٫‬ٿٌڂحضِ ټکنحپٌژُ ىٯو پٌّې جً ًًٌٌَې ًْْٿې‬
‫وُ چې پو ټٌپنٌ ٺې جچٷالذٌچو ٌجًالړًُ‪ ،‬چ‪٧‬حڂٌچو ړچګٌُ جً پٍ ځحٍ ّې‬
‫چٌٌ ٌجًپِ‪ ،‬ټٌپنې ضو چٌُ چ‪ٍّ٧‬حش جً جٲٻحٌ ًٌڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺٌُ جً ّح ّې‬
‫جٲٻحٌ جً ‪٪‬ن‪٫‬نحش پو ڂنځو ًړُ جً و ټٌپنې و ىٍ ډًټ جنالٶِ ؾٌړښص ّح‬
‫ًّؿحړضْح ڂٓإًپْص پٍ ٮحړه پٍُ‪ .‬پو ىڃىې جڂٿو پو چننۍ چړۍ ٺې ڂېډّح‬
‫و ضنٳًُْ‪ ،‬ٶ‪ٟ‬حِّ جً ضٷنْنِ ٶٌجً ضٍڅنګ و چ‪٧‬حڂٌچٌ څٿٌٌڂو ٶٌه ذٿٽ‬
‫ٺېږُ‪.‬‬
‫وج چې جٲٯحچِ ټٌپنو ضٍ ډېٍه قىه و ٮٍخ پو پٌېىپٌ جً ذې وّنو چ‪ٍّ٧‬حضٌ‬
‫څهو پٍُْ پحضې وه‪ ،‬جً جنالٶِ جً جؾطڃح‪ ِ٪‬ژًچى ّې پٍ جْالڂِ جً ڂٿِ‬
‫ذنٓټٌچٌ ًالړ وٍ‪ ،‬جً و ىٍې ذې وّنې ڂٳٻٌٌې جً ذيٍچِ ٍّٮٽ پو ڂٷحذٽ‬

‫‪346‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ٺې و ڂٷحًڂص ىڃص جً ضٌجڄ پٍُ‪ ،‬چٌ پو ىڃىې جڂٿو جڂٍّٻحّحچٌ جً چًٌٌ‬
‫ٮٍذْحچٌ ضو وٮو ً‪ْ٫ٞ‬ص و ڂنٿٌ ًړ چىٍ‪ ،‬وًب ٺٌښښ ٺٌُ و ڂېډّح‪،‬‬
‫ژًٌچحپُْڀ جً ڂ‪٫‬ٿٌڂحضِ ټکنحپٌژۍ پو ډګٍ ٺې ىځ وجْې ٺىًٌچو ٌجڂنځطو‬
‫ٺړُ چې ًٺٌالٍ ِٖ و ٌجډٌّګحچٌ‪ ،‬ضٿٌٌُّّچٌچٌ‪ ،‬جنرحًٌچٌ‪ ،‬ڂؿٿٌ جً‬
‫چًٌٌ ًْحّٿٌ پو الٌې و جٲٯحچحچٌ ٌجذ‪٣‬و پو نپٿې ڂح‪ٍْ ِٞ‬ه ٮٌڅو ٺړُ‪،‬‬
‫جً ڂٓطٷرٽ ّې پو ْْٻٌپٍ ٮٍخ پٌٌې ًضړُ‪ .‬ىڃىج ًؾو وه چې پو‬
‫جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ ٺې و ڂېډّح‪ ،‬ژًٌچحپُْڀ جً ڂ‪٫‬ٿٌڂحضِ ټکنحپٌژۍ‬
‫ٲحٺٌپطې پٍجچٓطٽ ٺېږُ‪.‬‬
‫‪۴‬‬
‫وج ٲحٺٌپطو ىځ و وې جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ پو ڂيڃٌ ٲحکٌپطٌ څهو وه جً و‬
‫جڂٍّکحّحچٌ پپحٌه ډېٍ جىڃْص پٍُ‪ .‬وج ٲحکٌپطو و وې پپحٌه ضأّْْ ٌٖې‬
‫ضٍڅٌ و جڂٍّکحّحچٌ پپحٌه و ڂىٍّجچٌ جً کحٌٲٍڂحّحچٌ وجْې یٌ چٓٽ ًًٌَُ‬
‫چې جڂٍّکحّحڄ و ىٯٌب پو الٌې وًپطِ جً چحوًپطِ جوجٌې ضٍ نپٽ‬
‫ڂٓطٷْځ کنټًٍټ الچىې ٌجًپِ جً ذْح ذو وٮو چٓٽ جٲٯحچٓطحڄ و‬
‫جڂٍّٻحّحچٌ پپحٌه پو جڂٍّٻحِّ ‪ٍّ٢‬ٷو جوجٌه ٺٌُ‪ .‬ځکو چې کو و چ‪٧‬حڀ‬
‫ڂىٍّجڄ جً ڂحڂٌٌّڅ ٌښطْنِ ڂٓٿڃحچحڄ ًُ چٌ ‪٢‬رْ‪ ِ٫‬وه چې ىٯٌب ذو‬
‫جوجٌه جً چ‪٧‬حڀ ىځ و جْالڀ و ج‪ٌٚ‬پٌ ڂ‪٣‬حذٵ چٿٌُ‪ .‬نٌ کو ىٯٌب و ٮٍخ پو‬
‫الِ ًٌَټ ٌُٖ پْرٍاټ جً ْْکٌپٍ نٿک ًُ چٌ چ‪٧‬حڀ ذو ىځ و ٮٍخ پو‬
‫نٌښو چٿٌُ‪.‬‬
‫و ّحوً ٌٌّٖ ٲحکٌپطٌ ضٍ څنګ و قٍٲٌُ َوه کړً و پٍجنطْح پپحٌه ٌّ ذٽ‬
‫ڂٍکُ ىځ و (‪ )professional Development center‬پو چحڂو پٍُ چې و‬
‫جچګٿِْٓ ژذې‪ ،‬جوجٌې‪ ،‬ڂكحْرې‪ ،‬و ذٍُٗ ځٌجک و ضن‪ْ٧‬ځ‪ ،‬و ڂ‪٫‬ٿٌڂحضِ‬
‫ټکنحپٌژۍ‪ ،‬و کڃپٌْټٍ و ذېالذېٿٌ کٌٌٌْچٌ جً و ضؿحٌش جً ٍْڂحّو‬

‫‪347‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ګًجٌۍ پو ډګٍ کې و ښځٌ و ضڃٍّنٌپٌ جً ًٌضو چًٌٌ ډګًٍچٌ کې قکٌڂص‬

‫جً نحٌؾِ کڃپنٌْ ضو نىڂحش ًړجچىې کٌُ ضٍ څٌ پىې الٌې نپٿو و ضأغٍْ‬
‫پڃڅ و جٲٯحچِ ټٌپنې پو ذېالذېٿٌ ډګًٍچٌ کې نپٍه کړُ‪.‬‬

‫جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ پو ټٌپٌ ىٯٌ جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې چې ٖطٌڄ پٍُ و‬

‫نپٿٌ چ‪ٛ‬حذِ جً ضىٌِّٓ ٲ‪٫‬حپْطٌچٌ ضٍ څنګ ٌّ پړ چٌٌ ٮٍْ چ‪ٛ‬حذِ‬
‫ٲ‪٫‬حپْطٌچو ىځ پٍُ‪ ،‬ضٍڅٌ ًٺٌالٍ ِٖ وىٯٌ پو الٌې پو پٍجنو پْڃحچو نٿٹ‬
‫ضٍ نپٽ ضحغٍْالچىې ٌجًپِ‪ .‬ځْنې وٮو پًٍګٍجڂٌچو ّې و څېړچًُْ پًٍژً پو‬
‫ٖٻٽ ٺې جً ځْنې چٌٌ ّې ذْح و جؾطڃح‪ ِ٪‬پًٍګٍجڂٌچٌ پو ذڼو ٺې ًړجچىې‬
‫ٺېږُ‪ ،‬چې ځْنې ّې پو ڂهط‪ٍٛ‬ه ضٌګو پو الچىې ډًټ ڂ‪ٍ٫‬ٲِ ٺېږُ‪:‬‬
‫‪۳‬ــ پو پٌىنطٌڄ ٺې و ٺٿْٓح ؾٌړًټ جً پو ٺٿْٓحِّ ٲ‪٫‬حپْص ٺې ىٍه ًٌځ‬
‫و ٖحګٍجوچٌ ٍّٖٻٌټ‪.‬‬
‫‪۱‬ــ ځٌجچحچٌ ضو و ڂْٓكِ ٲٿڃٌچٌ چڃحّٕ‪.‬‬
‫‪۱‬ــ پٻچًٍچو‪ :‬و ټٌپنې و پٌړې ‪٢‬رٷې ٮړً ضو پو ذېالذېٿٌ ْْحِْ‪،‬‬
‫جؾطڃح‪ ،ِ٪‬ڂٿِ جً چًٌٌ ڂٌ‪٪ٌٞ‬حضٌ پٻچًٍچو ًٌٺٌټ جً پو ٮٍْ ڂٓطٷْځ‬
‫ډًټ و جْالڀ پو جړه و نٿٻٌ پو يىنٌچٌٺِ ٖٻٌٸ جً ٖريحش جچٌټ پکو‪:‬‬
‫ىڃىٮو و کحذٽ و جڂٍّکحِّ پٌىنطٌڄ ٌّه جْطحي چې ٖحګٍوجچٌ ضو وج‬
‫ًٌْْو جچًٌچکی ٌْاټ ڂ‪ٍ٣‬ـ کړ‪ :‬چې جهلل ض‪٫‬حپی ضو نٌ ًٌڂ‪٫‬ٿٌڂو وه چې‬
‫جچٓحڄ یٌ چحضٌجچو ڂهٿٌٴ وی چٌ ذْح یې ًپې پو وًڂٍه ډېًٍ جًجڂًٍ جً‬
‫چٌجىٌْ ڂکٿٱ کړی وی؟‬
‫‪۴‬ــ وجْې ْْڃْنحًٌچو جً ٺنٳٍجٌْچو ؾٌړًټ چې ٍٖ‪ ِ٪‬ڂٌ‪٪ٌٞ‬حش پٻو‬
‫ٍٖ‪ ِ٪‬قىًو‪ ،‬قٷٌٴ جً چٌٌ ًٌٺې و جچٓحچې ‪٪‬ٷٽ پو ضٿو ضٿٿٌ ضو ًړجچىې‬
‫ٺېږُ جً ‪٪‬ٷٽ ًٌٺې و (ًقْې) پو ڂٷحذٽ ٺې و قٵ جً و ذح‪٢‬ٽ و پېژچىپٌ‬

‫‪348‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫ڂ‪ْ٫‬حٌ ګڼٽ ٺېږُ ضٍڅٌ پىې الٌې پو ًقْې (ٶٍآڄ جً قىّع) ذحچىې و‬
‫ټٌپنې و چٳٌي پًٍچٻې ‪٢‬رٷې ج‪٪‬طڃحو ڂطُپُټ ٺړُ‪.‬‬
‫‪۵‬ــ و پْرٍاټ (پو ىٍ وّنِ جً جنالٶِ ٶْى جً ذنى څهو آَجو) ض‪٫‬ٿْځ‪( ،‬ٺٌ‬
‫جّؿٌٺْٗڅ و (چًٍ جً ښځٌ ګډ ض‪٫‬ٿْځ)‪ ،‬پو پٌىنطٌچٌچٌ ٺې و ْْنڃحګحچٌ و‬
‫ؾٌړًپٌ جً پو پٌىنطٌچٌچٌ ٺې پو ڂهطٿٳٌ ڂنحْرطٌچٌ ٺې و ىنٍُ جً‬
‫ڂٌْْٷِ ٮٌچډً و ؾٌړًپٌ پو ًْْٿو و جڂٍّٻحِّ ٲٍىنګ و نپًٍپٌ پپحٌه‬
‫َڂْنو ذٍجذًٍټ‪.‬‬
‫‪۶‬ــ و ڂهطٿٳٌ ضكٷْٷِ جً څېړچًُْ پًٍژً جً ًٍْې ګحچٌ پو ضٍڅ ٺې و‬
‫ټٌپنې و ىٯٌ ‪٪‬حوجضٌ جً ‪٪‬ن‪٫‬نحضٌ څېړټ چې پو جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې و‬
‫ٮٍذِ ٲٍىنګ و نپٍېىپٌ ڂهنٌٍْ ٺٌُ‪ .‬جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ و وې ٺحٌ‬
‫پپحٌه ذېالذېٿٌ جٺحډّڃْٻٌ جٖهح‪ ٌٚ‬جً ڂإْٓحضٌ ضو پًٍژې ًٌْپحٌُ جً‬
‫ذْح ّې چطحتؽ پو جڂٍّٻح ٺې پو ىٯٌ جوجًٌ ٍْه ٍّٖٻٌُ چې و جْالڂِ‬
‫ىېٌجوًچٌ پو ىٻٿو و جڂٍّٻح و قٻٌڂص ذېالذېٿٌ جوجًٌ ضو پحپْٓۍ جً‬
‫ضګالٌې ؾٌړًُ جً و پنډې جً جًږوې ڂٌوې پپحٌه جىىجٰ ًٌضو ض‪ْ٫‬نٌُ‪.‬‬
‫‪۷‬ــ و قٻٌڂطِ جوجًٌ و ڂحڂٌٌّنٌ جً ٺحٌ ٺًٌچٻٌ پپحٌه و جچګٍُُّ ژذې‬
‫جًږو ڂيحپو جً پنډ ڂيحپو ٺٌٌٌْچو ؾٌړًټ ضٍ څٌ ًٺٌالٍ ِٖ پىې الٌې‬
‫ىٯٌب ىځ ضٍ نپٽ ضحغٍْ الچىې ٌجًپِ‪.‬‬

‫و وې پپحٌه چې پو ىٍ جْالڂِ ىېٌجو ٺې جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ پو ڂحپِ جً‬

‫جٶط‪ٛ‬حوُ پكح‪ ٤‬پهپٿٌ پښٌ ًوٌېږُ جً پو چٌّْحٌٸ ٺې و ڂٍٺُُ ٺٿْٓح‬
‫)‪ (Presbyterian‬پٍ جًږً وًٌچى ذحٌ چِٗ جً ّح و ڂحپِ ًْحتٿٌ و ٺڃښص‬
‫پو جڂٿو پو ْٷٌ‪ٍْ ٠‬ه ڂم چِٗ چٌ پو ىڃحٮٌ ىېٌجوًچٌ ٺې ٌّ پړ ډېٍې‬
‫ٶٌُ جٶط‪ٛ‬حوُ پًٍژې ىځ پو ٺحٌ جچٌُ چې پو ٌّې نٌج و ىٯٌ ىېٌجوًچٌ‬

‫‪349‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫جٶط‪ٛ‬حو پو نپٽ ٺنټًٍټ ٺې ٌجًپِ جً پو ذٿې نٌج و پٌىنطٌڄ و چٿٌپٌ‬

‫پپحٌه پو ڂكٿِ ْ‪٣‬كو و ضڃٌّٽ ٍْچْنې ىځ ذٍجذٍې ٺړُ‪.‬‬
‫و ڂػحټ پو ډًټ پو ڂ‪ ٍٛ‬ٺې جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ و (ٌْْڄ جپ) و ڂًٍٗذحضٌ‬
‫ٲحذٍّٻو جنْٓطَ ًه‪ .‬ىڃىجٌچګو ّې پو ڂ‪ ٍٛ‬ٺې و (پٍْجڂحّډ) پو چحڂو‬
‫ڂٗيٌٌ ىٌټٽ چې و نحٌؾِ ْْحقحچٌ پپحٌه ٺحٌېىه جنْٓطَ ًً‪ .‬و وې‬
‫ضٍڅنګ ّې پو ٶحىٍه ٺې و ښحٌُ ذٌٓچٌ پًٍژه ىځ چٿٌپو‪ .‬ىڃىجٌچګو ّې‬
‫پو ڂ‪ ٍُٛ‬ښحًٌچٌ ٺې پو ډېًٍ ڂيڃٌ ځحٌّچٌ ٺې َڂٻې جنْٓطې ًې چې‬
‫ًًٌْطو ذو ّې ذْح پو ډېٍ پٌړ ٶْڃص جً قٍْجچًٌچٻې ګټې نٍڅٌپې‪ .‬ووې‬
‫ضٍڅنګ ّې و پٌىنطٌڄ پو چٌٺحټ چو و ذحچىې و ٲٻٍُ ضأغٍْ ګًجٌۍ جً‬
‫جٶط‪ٛ‬حوُ ګټٌ پپحٌه پو ڂهطٿٳٌ ښحًٌچٌ ٺې و ٺڃپٌْټٍ جً جچګٍُُّ ژذې‬
‫ٺٌٌٌْچو ىځ پٍڂم ذٌْټ چې ىڃىٮو ٲ‪٫‬حپْطٌچو پو ډېًٍ ىېٌجوًچٌ کې‬
‫ىڃىج جًِ ىځ پٍڂم ذْحِّ‪.‬‬
‫ىڃىٮو جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ پو ڂ‪ ٍٛ‬ٺې و جڂٍّٻح و پٍجنطْح و چړٌّجپې‬
‫ڂإْٓې )‪ (USAID‬پو ڂٍْطو و جچٓحچِ چٓٽ و ضكىّى پپحٌه وًه ڂْٿٌْچو‬
‫ڂ‪ ٍُٛ‬ؾنْو و قڃٽ پو ڂحچ‪ ٌ٫‬ګٌپٌْ جً الًٌ چحًٌ ڂ‪ ٍٰٛ‬ٺړټ‪.‬‬
‫جًِ نرٍه وج وه چې ٺو چېٍې جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ پو ٺحذٽ ٺې ىځ نپٿې‬
‫پښې ټْنګې ٺړُ چٌ ىڃىٮو ډًټ ذو پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې و ىېٌجو پو‬
‫جٶط‪ٛ‬حوُ ڂنحذ‪ ٌ٫‬ڂنګٌپې نښې ٺړُ جً و ڂْٓكْص و نپًٍپٌ پپحٌه ذو‬
‫و جٲٍجوً و ؾٌړًپٌ ضٍڅنګ و نپٿٌ ٺحًٌچٌ و پٍڂم ذٌْپٌ پپحٌه ڂحپِ‬
‫ًْحتٽ ىځ و جٲٯحچحچٌ پو ؾْرو ضٍ الْو ٺړُ ضٍڅٌ ڂٌږ ىځ َڂٌږ پو نپٿو‬
‫چحړه يذف ٺړُ‪.‬‬

‫‪350‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫‪C. I. A‬‬
‫جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ و وې ضٍڅنګ چې و ڂْٓكْص جً ٮٍذِ ٺٌپٌ پپحٌه‬
‫ٺحٌ ٺٌُ و جڂٍّٻح و ڂٍٺُُ جْطهرحٌجضٌ پو ْحَڂحڄ ‪ٍْ C. I. A‬ه ىځ پټ‬
‫جً ښٻحٌه ًٌجذ‪ ١‬پٍُ جً پو ڂٓإًپْنٌ ٺې ّې و وٮو ْحَڂحڄ ٮړُ ځحٍ‬
‫پٍځحٍ ٌُٖ وُ‪ .‬و ڂػحټ پو ډًټ (ٺٍْټٌٲٍ غٌٌڄ) و‪۳۹ ۶۰ – ۷۰‬ڀ کٿٌچٌ‬
‫ضٍڂنځ پُْٓه ٺې و ٶحىٍې و جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ ٌتّْ جً و ‪C. I. A‬‬
‫جّؿنټ ىځ ؤ چې پو ڂ‪ٍٛ‬ٺې ّې و وٮو ْحَڂحڄ پپحٌه ٺحٌ ٺحًه‪.‬‬
‫جً ىڃىج ډًټ پو ذًٍْش ٺې و جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ ٌّ ٌتّْ (ڂحپٻٌڀ ٺٍْ)‬
‫و ‪ C. I. A‬ٮړٍ ً چې پو پرنحڄ ٺې ّې و وٮو ْحَڂحڄ پپحٌه ٺحٌ ٺحًه‪)1(.‬‬
‫جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌچٌچو پو الچىې يٺٍ ًٌٖ ډګًٍچٌ ٺې و ‪ C. I. A‬پپحٌه‬
‫ٲ‪٫‬حپْطٌچو ٺٌُ‪:‬‬
‫‪۳‬ــ و جْالڂِ ىېٌجوًچٌ پو پٌىنطٌچٌچٌ ٺې جْالڀ ضو و ضٌؾو و ګٍجٰ‬
‫ڂ‪٫‬ٿٌڂٌټ جً و ىٯو و جْرحذٌ‪ٌ٪ ،‬جڂٿٌ‪ ،‬ڂإغًٍ ؾيطٌچٌ جً ٖه‪ْٛ‬طٌچٌ پو‬
‫ىٻٿو ‪ C. I. A‬ضو و ڂ‪٫‬ٿٌڂحضٌ پېږټ چې پىې ډګٍ کې ڂيځ چٷٕ پٍُ‪ ،‬ضٍڅٌ‬
‫ّې و ڂهنٌُْ پپحٌه ڂنحْد ضىجذٍْ ًچٌْټ ِٖ‪.‬‬
‫‪۱‬ــ پو جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې و جْالڂِ ضن‪ْ٧‬ڃٌچٌ و ٲ‪٫‬حپطٌْچٌ جً چٳٌي‬
‫ڂ‪٫‬ٿٌڂٌټ جً ذْح و ىٯٌ پو ىٿٻو ‪ C. I. A‬ضو ٌجپًٌٌچو ضْحًٌټ‪.‬‬
‫‪۱‬ــ و ؾيحو جً ؾيحوُ ڂٳٻٌٌې پو جړه پٍجنې څېړچې ضٍٍْه ٺٌټ جً چطحتؽ‬
‫ّې ‪ C. I. A‬ضو ْپحٌټ‪.‬‬
‫وج چې چڅ جڂٍیکحّحچٌ جٲٯحچٓطحڄ جٖٯحټ کړی جً َڂٌږ و ویڅ جً ڂٿص پو‬
‫ڂٷحذٽ کې ّې ٌّه ذې ٌقڃو ؾګړه ًٌجچو کړې وه چٌ کٌښښ کٌُ چې ووې‬

‫‪( -1‬ڂؿٿو جپطٍذْس جپڃ‪٫‬ح‪ٍٚ‬ز) ‪ ۴۹‬ګڼو‪( ،‬جپؿحڂ‪٫‬س جألڂٍّٻْس ًجپطر‪ْ٫‬ـس جپػٷحٲْـس) و وٺطـٌٌ‬
‫ٺڃحټ چؿْد ذكع‪.‬‬

‫‪351‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د كابل مسيحي پٌىنتٌن‬ ‫فکري پٌىنو‬

‫پٌىنطٌڄ پو الٌې چې پو ؾګړې ٍْه پو ٌّه ًنص کې َڂٌږ و ڂٿص پو‬

‫ضٓهیًٍپٌ ذٌنص وی و چڅ ځٌجچحڄ ىځ چې و ْرح ٌىرٍجڄ وُ پو ‪C. I. A‬‬
‫پٌٌې ًضړُ ضٍ څٌ و ْرح ًٌځې وٮو ٌىرٍجڄ و ْرح ْْحْطګًجٌۍ جً‬
‫پالچٌچو و جڂٍیکح جً ٮٍخ و ٮٌښطنٌ جً پحپٌْْٓ ڂ‪٣‬حذٵ ‪٪‬یحٌ کړُ‪.‬‬

‫پو ضېًٍ پحڼٌ ٺې ًپْىټ ٌٖټ چې جڂٍّٻحِّ پٌىنطٌڄ ٌّ نحپ‪ ٙ‬ڂْٓكِ‬

‫پٌىنطٌڄ ًُ چې جڂٍّکح جً ٺٿْٓح ّې و نپٿٌ وّنِ‪ ،‬جْط‪٫‬ڃحٌُ جً‬
‫جٶط‪ٛ‬حوُ جىىجٲٌ و ضكٷٵ پپحٌه پو جْالڂِ ىېٌجوًچٌ ٺې ؾٌړًُ ضٍڅٌ پو‬
‫ٌّې نٌج و جْالڂِ جڂص و ڂهًٌٌ جً ذحچٳٌيه ٺٌٌچٌْ ذچْحڄ و ىٯٌ پو‬
‫الٌې ڂْٓكْص ضو و‪ٌ٪‬ش ٺړُ جً ّح ّې پږ ضٍ پږه پو نپٽ ؾحټ ٺې ٌجًپِ‪،‬‬
‫جً پو ذٿې نٌج و جْالڀ و نپٍېىً جً و ىٯو و قحٺڃْص ڂهنٌٍْ ًٺٌُ‪.‬‬
‫وٮو ىڅو جًٺٌښښ جًِ پو جٲٯحچٓطحڄ ٺې ىځ و ٺحذٽ و جڂٍّٻحِّ‬
‫پٌىنطٌڄ )‪ )A. U. F. A‬پو ٖٻٽ ٺې ًٌجڄ وٍ‪ .‬ٺو چېٍې و وې ڂٿص‬
‫ذحوٌوه جً ذح جقٓحْو ځٌجچحڄ جً جْالڂِ نٌځښص و وٮې پٌّې ٲطنې‬
‫ڂهنٌْب پو ىڃىج جًِ څهو ًچو ٺړُ‪ ،‬چٌ ٺېىجٍ ِٖ چې وٮو پٌىنطٌڄ‬
‫پو جٲٯحچٓطحڄ جً ْْڃو ٺې و جْالڀ و ڂٓطٷرٽ پپحٌه ضٍ ټٌپٌ و پٌٍ ن‪ٍ٣‬‬
‫پو قْع ٌجڂنځطو ِٖ‪.‬‬
‫وج چې و وې ٺٍښٌ پْٻٌچٻِ ضو و وٮو پٌىنطٌڄ و قٷْٷص‪ ،‬ضحٌّم جً جىىجٲٌ پو‬
‫جړه ٌّ جچىجَه ڂ‪٫‬ٿٌڂحش قح‪ٚ‬ٽ ٌُٖ ًټ چٌ ىٯو ڂې ضٍضْد کړټ جً و نپٽ‬
‫جچٳٍجوُ ڂٓإًپْص و ٌٲ‪ ٩‬ٺٌپٌ پو نح‪ ٍ٢‬ڂې و نپٽ ڂٿص و ذح جقٓحْو‪ ،‬ذحّڃحچو‬
‫جً ڂإڂنٌ ځٌجچحچٌ ڂهې ضو کېښٌوټ‪ ،‬ىْٿو وه چې و ىېٌجو و ڂهٿ‪ ٌٛ‬ذچْحچٌ و‬
‫ضٌؾو ًړ ذو ًګٍځِ جً و وې آَجوُ نٌښًٌچکِ جً جْالڂپحټ ًپّ و ذچْحچٌ‬
‫پحڀ ذو و کٳحًٌ جً ڂٓط‪٫‬ڃٍّنٌ ْٖ‪٣‬حچِ وٌْْٓ ضو ًًٌجړًُ‪.‬‬
‫پحٍ‬

‫‪352‬‬
Get more e-books from www.ketabton.com
Ketabton.com: The Digital Library