CAP.

1: Economías
agrarias e
procesos de
industrialización
(1750-1870)

Adrián Dios Vicente

G3071105. Historia Económica
(1º ADE)
CAP. 1: Economías 1- Poboación e agricultura nas
economías preindustriais (Cap. 1
agrarias e manual Feliu e Sudrià)
procesos de
industrialización 2- A economía urbana preindustrial
(1750-1870) (Cap. 2 manual Feliu e Sudrià)

3- A Revolución industrial (Cap. 3

manual Feliu e Sudrià)

4- Crecemento económico moderno

e proceso de industrialización
(Caps. 4 e 5 manual Feliu e Sudrià)
Poboación e A Revolución
Neolítica
agricultura Dúas grandes
revolucións na
Historia da
antes da Rev. Humanidade
A Revolución
Agraria
Industrial Principal
preocupación:
asegurar a
alimentación.

Agricultura como
principal actividade
económica

Desequilibrio
poboación-recursos
 Índices de natalidade altos

Índices de mortalidade altos

A poboación na • Mortalidade infantil elevada.
Europa • Mortalidade irregular (guerras, epidemias…).
preindustrial: o
Réxime Esperanza media de vida baixa
Demográfico
Antigo Lento crecemento da poboación a
longo prazo
 Evolución da poboación mundial (millóns de persoas)
Ano
1
Mundo
252
Europa
43
% Europa / Mundo
17,10% Evolución da
600
1000
208
257
33
43
15,90%
16,70% poboación en
millóns de
1200 400 66 16,50%
1340 442 90 20,40%

persoas
1400 375 65 17,30%
1500 461 84 18,20%
1600 578 111 19,20%
1700 680 125 18,40%
1750 771 146 18,90%
1800 954 195 20,40%
1850 1241 288 23,20%
1900 1634 195 20,40%
1950 2530 575 22,70%
1985 4856 771 15,90%
1999 5978 827 13,80%
2022 7954 751 9,44%
Fonte: Elaboración propia a partir de datos de Feliu & Sudrià (2013) e Nacións
Unidas (2022).
A poboación na Europa
preindustrial

Os Rendementos
Teito malthusiano Decrecentes sobre a
terra

Escaseza de terra,
falta de alimentos, Maior diferenciación
límite ao crecemento social.
demográfico.
Características da agricultura
tradicional (I)

A agricultura depende A terra podíase mellorar

A terra é limitada e o
da dotación de factores aplicándolle traballo,
seu valor dependía da
e das técnicas capital e técnica, o que
calidade e da ubicación.
dispoñibles. permitiría:

Mellorar a
Ampliar a
produtividade
Escaso capital superficie
das superficies
cultivada
xa cultivadas.
Características da agricultura
tradicional (II)

Desde a Revolución
Cambio tecnolóxico e
Agraria neolítica até o
institucional como
Século XIX a agricultura
palancas para a
foi o sector económico
transformación.
máis importante.
Características da
agricultura
tradicional (III): o barbeito

Para que a terra puidese

recuperar os nutrientes era
preciso deixala descansar
sen cultivos algúns
períodos, é o que se
coñece como deixala en
barbeito.
O sistema
feudal Os señores feudais concentran a maior parte do poder
público e os ingresos.

• Desigualdade das persoas diante da lei.

Os señores alegan ter dereitos de propiedade sobre as terras

de señorío.

• Predominio da explotación familiar.

• A produción NON se realiza para o mercado.

Renda feudal: conxunto de prestacións que os campesiños

tiñan que facer aos señores tanto en pagos (en especie ou
diñeiro) como en xornadas de traballo para o señor.
• Ao que hai que sumar o dezmo.

A cambio, o campesiñado podía acceder á tenencia

campesiña.
A diferenciación
do campesiñado
(I)
Prodúcense mudanzas
na relación do
campesiñado coas
terras, cos señores e
entre eles.
 A diferenciación
do campesiñado
(II)
Na etapa final do feudalismo a
situación era:
• Poucos campesiños ricos, con
terra e gando.
• Un grupo algo máis amplo que o
anterior, pero reducido, de
campesiños medios: podían vivir
coa súa explotación.
• Un grupo amplo de pequenos
propietarios e de campesiños
sen terras.
 As formas de propiedade e tenencia da
terra foron variando:
Polo abandono da actividade agraria
Pola crecente desigualdade dentro do
por parte dalgúns agricultores para
campesiñado no acceso á terra e a
adicarse ao comercio, actividades
súa propiedade.
artesanais, etc.

Formas de
propiedade e
Establecemento de distintos tipos de
tenencia da contratos agrarios e formas de cesión da
terra por parte de propietarios que non as
terra: traballaban a outros agricultores que si as
cultivaban.
O ciclo produtivo e o crecemento agrario
As economías agrarias preindustriais non conseguían garantir o
crecemento autosostido, alternábanse etapas de crecemento e outras de
crise e recesión. Tres fases:

01 02 03
Crecemento da Crecemento da Crise: redución
produción e da produción pero da producción e
produtividade. redución da da poboación.
produtividade. Inicio de novo
ciclo.
Novas formas
de rendas Arrendamento a curto-medio prazo: o arrendatario paga a
renda e a cambio ten a plena posesión da terra para
cultivar o que queira.

Aparcería: sociedade temporal entre propietario e

traballador da terra, na que o propietario aporta a terra, o
traballador o seu traballo e entre ambos o capital
necesario para cultivala. Os froitos obtidos repártense
segundo o acordo de aparcería que se fixera.

Contratos enfitéuticos: mecanismo similar a unha

hipoteca perpetua.
Revolución Agraria e crecemento
autosostido (I)
• Cambio tecnolóxico iniciado nos Países Baixos e seguido por
Inglaterra:
• Aplicación da rotación de cultivos.
• Mellora de infraestruturas agrarias.
• Mellora da selección de sementes.
• Difusión do coñecemento: as Sociedades Agrarias.
Revolución
Agraria e
crecemento
autosostido (II)
 En conxunto, as
transformacións levaron a
Cambio institucional
aumentos da produción,
británico: as enclosures
da superficie cultivada e
dos rendementos.

Revolución
agrícola e
crecemento Sen Revolución Agrícola
tería sido imposible a
Revolución Industrial.

autosostido
(III)