CAP.

2: Segunda Revolución Industrial e

Primeira Globalización (1870-1914)
(grupos expositivos 1 e 2)

Adrián Dios Vicente

M. Carmen Espido Bello
(G3061107) Historia Económica Mundial
(1º Economía)
 3. A segunda revolución
tecnolóxica. Cambios
1. O xurdimento dunha 2. Sistema monetario e
produtivos, organizativos e
economía internacional financeiro. O patrón ouro:
institucionais. Crecemento,
(Cap.6 manual Feliu e teoría e realidade. (Cap. 7
desigualdade e diverxencia.
Sudrià). manual Feliu e Sudrià)
(Cap. 8 manual Feliu e
Sudrià)
O xurdimento dunha economía
internacional (I)

 O xurdimento da economía internacional

 A Revolución industrial (acompaña dunha Revolución nos transportes)
impulsou a mobilidade de produtos e factores de produción (traballo, vía
migracións; capital, vía investimento estranxeiro) entre uns países e outros.
 Así, ao longo do século XIX:
 O PIB mundial medrou a unha taxa aproximada do 2,5% anual.
 O comercio mundial aumentou a unha taxa de arredor do 4% anual.
 A forte emigración europea, sobre todo cara América, xunto cos fluxos de
capital levaron á ocupación e explotación de grande cantidade de terra.
O xurdimento dunha economía
internacional (II)
 Como resultado da elevada mobilidade de bens e factores de
produción, asistiuse a un proceso de:
 Integración de mercados.
 Expansión do capitalismo.
 Xurdimento dunha economía internacional centrada en Europa e,
en opinión dalgúns autores, en beneficio de Europa, xa que era a
que vendía bens manufacturados (de maior valor engadido) e a
que conseguiu que o resto do mundo aumentase a dependencia
con respecto ao continente europeo.
O crecemento do comercio internacional (I)

 Ao longo do século XIX o comercio medrou, diversificouse

xeograficamente (cada vez máis países) e na súa composición
interna (cada vez maior variedade de produtos). Así, o comercio:
 Favoreceu a especialización.
 Contribuíu a asignar mellor recursos e factores produtivos.
 Axudou a difundir a tecnoloxía da industrialización.
 Contribuíu ao crecemento económico.
O crecemento do comercio internacional (II)
 Medrou máis que a poboación e que a produción 
crecemento do comercio en termos per cápita.
 O aumento foi desigual tanto entre países como por produtos.
 Nesta etapa hai un predominio de Europa no comercio mundial.
 Obsérvase unha crecente especialización dalgunhas áreas do
mundo na exportación de produtos primarios e doutras na das
manufacturas.
 Os países avanzados contribuíron especialmente ao impulso do
comercio, xa que non só producían unha ampla gama de
produtos para vender nos mercados internacionais senón que
tamén demandaban materias primas e alimentos, aportaban os
medios de transporte, as fontes de financiamento e a
organización comercial necesaria.






Comercio e políticas comerciais en Europa (I):
 O crecemento do comercio non beneficia a tódolos países por igual e
pode provocar nalgúns países a desaparición de certos sectores
produtivos e xerar elevados déficit na balanza comercial.
 Os gobernos desenvolveron políticas comerciais co obxectivo de
atenuar algo eses feitos, é dicir, estableceron algunhas medidas de
protección á produción nacional (ás veces por períodos curtos e
outras máis longos).
 Poden establecerse 4 grandes etapas:
 1815-1847.
 1847-1868.
 1868-1896.
 1896-1914.
Constante loita
entre
proteccionismo e
libre comercio
A etapa 1815- • Crecemento moderado do comercio, favorecido por:
aumento da poboación, difusión da revolución
1847. industrial e os avances no transporte.
Características: • Política comercial proteccionista.

A etapa 1847- • Crecemento do comercio maior que na fase anterior (taxas superiores ao 5%
anual), impulsado por: a forte demanda de materias primas e gran oferta de

1868. manufacturas, a construción do ferrocarril e a expansión monetaria.

• Adopción de políticas comerciais máis librecambistas, que axudaron a impulsar
o aumento do comercio. Tratado Cobden-Chevalier. Apertura forzada nalgúns
Características: países (China, India, Xapón…). Cláusula de nación máis favorecida.











o
o






Un exemplo de
monopolio e
intervención: a
Standard Oil e a
Familia Rockefeller








Ata 1850:
• Saían de Europa arredor de 100.000 persoas de media anual.
• Principais orixes: Gran Bretaña e Alemaña.
• Principais destinos: Estados Unidos e colonias británicas.

1850 - 1880:
• Saídas medias de arredor de 270.000 persoas por ano.
• Orixes: Gran Bretaña (se ben este país diminúe algo), Alemaña e
comeza a ser cada vez máis importante a emigración do sur de
Europa.
• Destinos: Estados Unidos, Brasil e Arxentina.
1881 - 1915:
• Saídas medias de arredor de 900.000 persoas por ano.
• Orixes: Países do sur e Leste de Europa. A emigración británica
segue sendo alta pero perde participación. A emigración alemá
decae moito e a italiana aumenta moito chegando case a igualar
á británica.
• Destinos: Estados Unidos, Brasil e Arxentina.
Participación aproximada de
cada país na emigración para o
conxunto do período 1820-
1915:

•Gran Bretaña: 36% dos emigrantes

europeos.
•Italia: 18%.
•Alemaña: 10%.
•Austria-Hungría: 10%.
•Península Ibérica: 10%.

• Estados Unidos: 60% dos

inmigrantes totais.
• Arxentina, Brasil, Canadá, Australia
e Nova Celandia: ningún dos
países individualmente chegou a
acadar o 10%.
Participación aproximada de
cada país de destino entre 1820
e 1915
 Procedencia da emigración europea, 1821 - 1915 Destino da emigración europea, 1821 - 1915
1821-1850 1851-1880 1881 - 1915 TOTAL
1821-1850 1851-1880 1881 - 1915 TOTAL
Millóns % Millóns % Millóns % Millóns %
Millóns % Millóns % Millóns % Millóns %
Gran Bretaña 2.6 76.5 4.6 56.8 8.9 27.7 16.1 36.9
Alemaña 0.6 17.6 2.1 25.9 2.2 6.8 4.9 11.2
Estados Unidos 2.38 67 7.73 68.1 21.76 59.7 31.87 61.8
Resto da Europa Nor-
Occidental 0.2 5.9 0.7 8.6 2.6 8.1 3.5 8 Canadá 0.74 20.8 0.82 7.2 2.59 7.1 4.15 8.1
Europa Nor-Occidental 3.4 100 7.4 91.4 13.7 42.8 24.5 56.2 Arxentina 0.44 3.9 4.26 11.7 4.7 9.1
Austria-Hungría 0.2 2.5 4.2 13.1 4.4 10.1
Brasil 0.02 0.6 0.45 4 2.97 8.2 3.44 6.7
Italia 0.2 2.5 7.8 24.3 8 18.3
Australia 0.79 7 2.77 7.6 3.56 6.9
España e Portugal 0.3 3.7 4.3 13.4 4.6 10.6

Resto do Sur - Leste de Europa 2.1 6.5 2.1 4.8 Outros destinos 0.41 11.5 0.58 5.1 1.64 4.4 3.82 7.4
Europa do Sur e o Leste 0.7 8.6 18.4 57.3 19.1 43.8 Total 3.55 100 11.35 100 36.64 100 51.54 100
Total 3.4 100 8.1 100 32.1 100 43.6 100

Fonte: Feliu & Sudrià (2013). Introduccción a la historia económica mundial. Pax 150
 • Emigración africana forzada de escravos (Estados do
Outras sur de EE.UU. e o Caribe español).
• Emigración asiática de indios e chinos (ao Pacífico,
emigracións Índico e o Caribe e Brasil). Arredor duns 10 millóns,
con condicións semellantes ás da escravitude.

• Políticas: escapar de guerras, da represión (fuxidos,

exiliados…).
• Relixiosas: persecucións.
Causas da • Económicas (as principais para explicar a elevada
emigración): procura de mellores condicións de vida
emigración (campesiños sen terra, obreiros sen traballo…),
expectativas dunha vida mellor en destino
(posibilidade de facerse con terra propia, de gañar
maiores salarios, de obter traballo).
A Coruña, 1956

Tamén foron importantes á hora de impulsar a
saída de emigrantes. Houbo axudas nalgúns
países de orixe e tamén nalgúns dos países de
destino: concesión de terras, axudas para
primeira instalación, vivenda, axudas para
pagar a viaxe.
Pero as axudas máis importantes foron as
indirectas:
• Redución dos custos de transporte e creación de liñas de
navegación regulares.
• Melloras das condicións e na seguridade das viaxes.
• Avances na difusión da información sobre as
oportunidades en destino, sobre os custes da viaxe, etc.
• Desaparición de barreiras legais á emigración (servidume,
prohibicións de saída ata pasada a idade militar…).
• Tamén foi moi importante o papel das redes migratorias:
animaban, axudaban a financiar as viaxes, aportaban
información.
En conxunto pódese facer unha valoración favorable

En Europa

•Diminución da presión sobre a terra.

•Obtención de remesas de emigrantes.
•Mellora dos salarios (sobre todo os industriais).
•Desequilibrios demográficos nalgunhas zonas.
•Perda dunha poboación adulta en condicións boas para traballar.

Nos países de inmigración

•Maiores posibilidades de explotar a terra e de investir capitais 

crecemento da renda.
•Presión á baixa ou contención de salarios, sobre todo para os traballos
menos especializados  algunhas protestas contra a inmigración.
• Saída de remesas.
• Escaseza de vivendas, escolas, etc. nos momentos de elevada entrada
de inmigrantes.
Ata o século XIX o investimento de capital no exterior
era pequeno e estaba case limitado á compra de títulos
de débeda pública ou ao investimento nas colonias
por parte das súas metrópoles.

Pero, no século XIX o investimento exterior empezou a

medrar favorecido por:

• Aumento do aforro oferta de capital.

• Desenvolvemento do sector financeiro (facilita a mobilidade de
capital) (bancos, Bolsas, compañías de seguros…).
• Demanda alta de capitais para a construción do FFCC, a urbanización,
a industrialización, a creación de compañías mineiras, obras e servizos
públicos (pontes, portos, auga, gas, electricidade,…).
A partir de 1870 produciuse un forte aumento do
investimento de empresas privadas: siderurxia,
metalomecánica, química, electricidade,
plantacións agrarias.

Estímase que ao longo do século XIX se

exportaron uns 9.500 millóns de libras esterlinas,
incluíndo nesa cifra tanto o investimento inicial
como o posterior reinvestimento de beneficios.

O investimento seguiu as mesmas etapas e

respondeu a impulsos semellantes á emigración e
viuse favorecido polo avance dos transportes e
das comunicación.



  Consecuencias/resultados do investimento exterior:
 Os prestamistas tiveron en moitos casos
elevados beneficios, pero tamén houbo
moitos fracasos.
 Para os prestatarios os resultados
dependeron en grande medida do uso do
capital:
Os movementos  No destinado á construción ferroviaria,
explotación mineira, creación de
internacionais de industrias, os resultados tenderon a ser
positivos, se ben ás veces levaron ao
capital (IV)
esgotamento de recursos non renovables
nos países receptores.
 No destinado á débeda pública os
resultados para os prestatarios tenderon
a ser peores xa que en moitos casos foi
utilizado para fins militares, luxos e gastos
superfluos, fomento de empresas non
rendibles, etc.
 Vistos a nivel global, o crecemento do
comercio, o da emigración e o dos fluxos de
capital ao longo do século XIX tiveron efectos
positivos sobre o crecemento económico.

Agora ben, os resultados non foron iguais para

todos os países.
Algúns países experimentaron
aumentos da súa dependencia
Algúns países obtiveron elevados Outros beneficiáronse de xeito exterior e os seus fluxos de bens e
beneficios. moderado. factores en vez de axudar ao
desenvolvemento das súas
economías obstaculizárono.