Tema 5

1) A revolución industrial en España

Componente agrario

En Gran Bretaña, a industrialización foi precedida de cambios na estructura da prop. Que estimularon o crecem da
producc agrícola.

En España a meirande partes da terra seguiu en mans de grandes propietarios sen estimulos para innovar. A
abundancia de campesinos mantivo os salarios baixos e facilitou o mantenem da agricult tradicional.

A agricultura + a sua producc e consegui prescindir de importacións. Este aumento foi grazas a cavadurae a
introducc de novas tecn de cultivo e nova maquinaria.

A Dificil articulación do mercado e o proteccionismo

O 2º problema son as dificult para integrar un merc de productos de fácil intercambio. A escaseza de compradores +
mala rede de transportes = prezo non razoable.

A economía española quedou desarticulada. O sect industrial cunha productividade baixa e presos elevados foi
pouco competitiv e sentiuse ameazado pola entrada de product extranxeiros.

O empresariado exerceu presión sobre o Estado para que aplicase medid proteccionistas forzand o consum do país.

O déficit da facenda e a escaseza de capital

1845- Reforma fiscal- privilexiados AR pagar impostos.

A Facenda mantivose sempre en déficit – XIX – recorrer – créditos exteriores / emisión de débeda pública.
A escaseza de capital investidor provocou grandes problemas para a innovación e desenvolvemento industrial.
A industria española era pouco competitiva pola baixa productividade no mercado internacional. Durante o s.XIX as
importacións foron maiores e as explotacións e a balanza comercial mantivose deficiaria.

Foi difícil a transformación económica de España por: - problemas de modernización agraria, - excesiva intervención
estatal, - abandono sector exterior, - proteccionismo integral, - sistema financiero atrasado.

2) A poboación e a agricultura
Crecemento demográfico e emigración

España tivo un crecemento sostido pero moderado e o mantivo o + da natalidade e a – da mortalidad. Había unha
desigual distribución: - zonas interior: - natalidade, - zonas costeiras: + natalidade. Este crecemento estivo
acompañado de movementos de poboación: Había dous dirección de emigración:
-Éxito rural- abandono z.rurais hacia as ciudades.
-Emigración exterior- Hacia América latina.

A transformación da agricultura

A agricultura continuou a ser a 1ª actividade económica- XIX. A súa renovación iniciouse coa reforma agraria liberal q
pretendía porlle fin ao réxime señorial.
Ao principio a superficie das terras incrementáronse onde plantáronse cereais, vide, pataca… Houbo unha certa
especialización rexional e a exportación de viño, aceite… comezou a ter importancia.
A gandaria ovina disminuiu pola creba das tradicionais exportacións de la. Aumentou a cabana porcina e cabalos,
asnos e mulas. Unha crise agraria a finais do sec derivada do trigo americano a baixo prezo freou o avance da
agricultura e provocou un aumento do proteccionismo e emigración.

Reforma agraria liberal

É un conxunto de reformas realizadas en España no 1836. Obxectivo era a disolución do AR no campo e a introducc
de formas de propiedade e de producción capitalistas. Esto implicou a aboliación do réxime señorial, a
desvinculación da propiedade e a desamortización das terras da igrexa e concellos. Estas reform consolidaron a
propiedade privada da terra e sentaron as bases da transformación agraria.

3) Os inicios da industrialización española

Sectores + imp: textil- Cataluña / siderurxica- P.V

A industria textil algodoeira

XVIII- Cataluña exportaba augardentes e indianas no mercado internacional.

En 1802 prohibiuse importar algodón fiado o que deu orixe a industria textil.
En 1830 introduciuse a máquina de vapor e iniciouse a mecanización coa introducción de novas máquinas de R.U
Esto provocou un notable aumento da producción de tecidos e algodón e o seu abaratamento.
A falta de carbón foi un obstáculo do crecemento. A solución foi situar as fábricas preto do porto de Barcelona para
abastecerse ou situar as industrias próximas a saltos de auxa para a enerxía hidráulica.
Tamén dificultou a súa expansión a debilidade do mercado composto sobre todo por campesinos.
O crecemento da industria algodoeira desprazou pola súa mellor calidade e prezo .

Siderurxia vasca

O ferro e os seus derivados foron un elemento central da industrialización. A súa producción debía ser en altos
fornos que requerían moito carbón, localizado en Asturias. O problema do abastecemento de carbón e ferro
dificultou a consolidación da industria siderurxica que pasou por distintas etapas:

-1830-1860: Creáronse altos fornos en Málaga. A súa producc foi moi modesta debido a + custos do traslad do carb.
-1860: Entre Mieres e La Felguera instaláronse fábricas de ferro. A proximidade do carbón compensaba os custos.
-1880: Na ría do Nervión creáronse os Altos Fornos de Biscaia que sentaron as bases da consolidación da siderurxia
no P.V. A ría converteuse na vía de saída do ferro biscaíño que se exportaba ao R.U onde se adquiria + carbón.

4) Minaría, banca e rede ferroviaria

A explotación da minaría

Durante a Rev Industrial, a demanda de productos mineiros en Europa +. España contaba con minas e a súa
explotación sistemática iniciouse en 1868 coa aprobación da Lei de Minas.
O gobernó optou por outorgarlle as explotacións a compañías extranxeiras. Ademais ese pagamento axudaria a – a
débeda da Facenda española.
Os recursos + importantes do subsolo español eran o ferro, o chumbo, a hulla, o cinc, o cobre e a pirita. O aumento
da producción axudou ao desenvolvemento do ferrocarril e a industrias como a naval.
A explotación de carbón persentou problemas: escaso poder calorífico/ gran profundidade/ custo elevado.
A escasa demanda interior de minerais fixo q a maioria se exportase, e a finais do SXIX, o sect mineiro significaba
unha 3ª parte das exportacións do país. Ferro biscaíño maiormente a R.U.

A banca e as finanzas

A mediados do S.XIX iniciouse un proceso de sustitución das antigas casas da banca e de préstamos, característic do
A.R por un novo sist financiero. Consolidouse:
-A banca pública:O banco de España obtivo o monopolio de emisión de moeda e a xestión da débeda pública. En
1868 creouse a moeda oficial.
–O sector privado: Creáronse novos bancos vinculado ao financiamento dos ferrocarrís e do sector mineiro.
En 1831 comezou a funcionar a Bolsa de Madrid. En 1845 creouse o Bolsín de Barcelona que favoreceu a aparición
de numerosas sociedades anónimas mercantís, industriais… que emitian accións e obrigas.

Efectos que tivo a construción do ferrocarril

A mellora dos sistemas de transporte era unha necesidade para a industrialización española. O Estado deulles
grandes facilidades a empresas privadas para a construcción.
Houbo problemas pola rápida planificación e construcción. Supuxo unha gran mellora na rede de transporte
española pero o elevado custo da construccion e a escaseza de mercadorías e viaxeiros levaron a CREBA en 1866 en
moitas compañías ferroviarias. Problemas da rede:
-Estructura radial/ ancho da vía distinto da Europea/ Importación de materiais sen aranceis que perxudicou a
metalurxia e siderurxia.

5) Cambio social e os seus límites

Do privilexio á clase

Durabnte o S.XIX produciuse en España o paso da sociedade estamental a sociedade de clases. A nobreza, altos
cargos do exército e a igrexa mantiveron o seu poder e influencia.
Ao longoda reforma agraria liberal, parte da nobreza adoptouse aos novos tempos e a e conservaron a propiedade
da terra.Tamén produciuse a decadencia dalgunhas grandes familias terratenientes que venderon o seu patrimonio.
A buruesia aumentou o S.XIX, pero o atraso industrial fixo que fose + escasa e con – poder político.
A alta burguesía composta por grandes empresarios, banqueiros e grandes comerciantes.
A pequena e mediana burguesa composta por pequenos empresarios, funcionarios,empregados do Estado….

As clases populares

A maioria da poboación era campesiña. Situación distinta segundo a rexión:

-Metade norte: pequena e mediana propiedade- apenas garantían a subsistencia familiar
-Metade sur: grandes latifundios- os baixos xornais abocaban á miseria as familias campesiñas
-Algunhas zonas ( Cataluña e Valencia): mediana propiedade que especializou os seus cultivos e permitiu a mellora
da condicións dos campesiños.

A industrialización implicou o xurdimento do prolietariado industrial composto por: antigos artesáns/ emigrantes do
campo. Tivo + peso en zonas que concentraban a poboación fabril.
Nas cidades mantívose gran nº de artesáns que sustituían nos seus pequenos obradoiros ata que a competencia das
fábricas obrigou a pechar os negocios. Tamén exixtian traballadores de servizos e domésticos.

A muller burguesa estaba ao coidado do fogar e familia.

A muller de clase popular traballa fora do fogar- salario imprescindible/ campo- labores agrícolas/ cidade- fábricas.
O limitado avance da educación

Foi un gran indicador de progreso xa que España estaba atrasada en comparac a otros paises europeos. A mediados
do S.XIX a ensinanza era para as clases acomodadas e a maioria da sociedade non sabia nin ler nin escribir.
A Ley Moyano de 1857- 1º iniciativa para ampliar a educación- Limitacións- estado apenas investia en educación.
Esta ley estipulou 3 niveis/ ensinanza pública e privada/ que debía financiarse con recursos do Estado. 1ª/ 2ª/ super.
A maioria seguian a ser analfabetos.

6) Os pioneiros do movemento obreiro

Ante as duras condicións dos traballadores das fábricas, asociáronse para loita. Movemento obreiro-obrerismo.

Primeiras asociacións obreiras

As primeras protestas da clase traballadora foron ludistas e consistiron na destrucción de máquinas de fiar.Así
sucedeu en Alcoi 1821,e no incendio da fábrica Bonaplata de Barcelona 1835.

Creáronse as 1ªs asociacións de obreiros para defender as súas demandas.

En 1840 fundouse a Asociación de Tecedores de Barcelona-asociación de carácter sindical/ foi clausurada.
A folga foi o principal instrumento de presión. 1ª Barcelona 1855- reacción a introducción de novas máquinas que
quitaban postos e reducian salarios.

As revoltas campesiñas

Os efectos da reforma agraria liberal condenaron a peq labradores a condición de xornaleiros –salario/ + traballo.
As frecuentes crisis provocaron o xurdimento de protestas campesiñas que se concretaron no roubo de colleitas e
ocupación de terras.

Protesta de + impacto --- 1861--- Loja, Iznájar e Archidona polas pésimas condicións destes traballadores.
A concienciación entre grupos católicos estimulou a creación de pequenos sindicatos católicos en zonas rurais.

A chegada da primeira internacional

Coincidindo co Sexenio Democrático chegaron a España as ideas e organizacións da Asociación Internacional de

Traballadores e en 1870 creouse a Federación Española da Primeira Internacinal.

As correntes marxistas ( Madrid, Asturias e P.V) e anarquistas ( Cataluña e Andalucía) introducíronse en España.

7) Economía e sociedade de Galicia no S.XIX

Problemas de la agricultura

A reforma agraria liberal e a desamortización non tiveron grandes consecuencias na estructura da propiedade
porque o sistema de foros se mantivo.

A desamortización eclesiástica significou un transvasamento da meirande das propiedades da igrexa a outros

propietarios que continuaron a percibir as rendas forais. Non se produciu transformación da agricultura.

Durante o terzo do S.XIX comezaron os intentos de redimir os foros, para alongar que os campesiños obtivesen a
propiedade das terras que traballaban/ os rendistas obstaculizaron estes intentos.
O mantenemento do sistema foral era un problema a parte de: os cultivos agrarios continuaron a ser os mesmos, as
técnicas de cultivo apenas se modernizaron, manténdose os barbeitos e rotacións longas. As dificultades das familias
labregas para manteneren as explotacións levaron a división de parcelas: minifundismo.

O fracaso da industrialización

O sector 2º en Galiza caracterizouse pola ausencia de industrias. Non favoreceron a industrialización:

-Competencia doutras rexións
-Falta de demanda
-Escasos investimentos locais

Produciuse un declive definitivo de sector do liño pq os tecidos cataláns e británicos supuxeron unha competencia
que reduciu o consumo ao autoconsumo familiar.
A producción de ferro quedou relegada as ferreterías.

Excepcións- Sector pesqueiro e conserveiro que medrou. Salientou a fabricación de curtidos, a fábrica de tabacos e o
Arsenal.

Poboación e sociedade galega

Durante o S.XIX a poboación galega medrou moderadamente.

A emigración de Ultramar foi un fenómeno característico – 20% aprox galegos emigrou.

A sociedade rural :
-Rendistas: perceptores dos beneficios da propiedade dos foros.
-Rendeiros: pagaban as devanditas rendas.
Dentro da sociedade agraria estaban os fidalgos. O campesiñado dividiuse entre pequenos propietarios que tiñan
que traballar nalgún pazo para sobrevivir. O resto da sociedade: pescadores e clases urbanas.

Conflitos sociais en Galiza

A presión fiscal que sufriron os foreiros galegos no S.XIX provocou movementos de resistencia ao pagamento dos
impostos impediu calquera cambio.

A introducción das ideas dos grandes movementos sociais foi lenta. As ideas da l lnternacional chegaron a Galiza a
través da fábrica de Tabacos da Coruña e do estaleiro de Ferrol, onde se difundiron propostas do republicanismo
federal.Produciuse en Ferrol un pronunciamento de signo republicano en 1872.

En 1891 fundouse en Ferrol a Agrupación socialista de Galiza e a Coruña. Ceáronse agrupacións socialistas de Vigo,
Pontevedra e Ourense. Os traballadores das 1ªs industrias conserveiras e pescadores das Rías Baixas foron +
receptivos as ideas anarquistas.

8) A arte do S.XIX en España e en Galiza

Escultura
Romanticismo+Realismo deixaron a suá pegada en numerosos monumentos públicos. Benliure/Bellver.

Movementos pictóricos
A pintura española do S.XIX relicte grandes correntes europeas.
-Romántica: pintura de temática histórica, exaltación da ID nacional. Eduardo Rosales.
-Realista:Teatro social e paisaxista. Alsina/ Vayreda.
-Modernista: Estilo a base de liñas onduladas e contrastes de cor unidos a temática social.Ramón Casas.
Arquitectura modernista

Modernismo--- Ruptura definitiva coa tradición academicista, o aproveitamento da tecnoloxía e a industria da época.
Nos edificios modernistas predomina a liña curva e ondulada e da asimetría. Inspirada na natureza, cuxa imitación
permitiu aos arquitectos gozar de absoluta liberdade creativa.
Antoni Gaudí.

Rexurdimento galego

No S.XIX houbo un movemento literario, o rexurdimento que pretendía recuperar a lingua galega. A figura +
importante do rexurdimento era Rosalía con Cantares galegos/ Follas novas/ En las orillas del Sar.
Eduardo Pondal/ Curros Enrriquez. Pintura—Sotomayor.

Tema 6

1) Porque se produciu a expansión imperialista?

Os países europeos aproveitando a súa superioridade lanzouse ao dominio do mundo.

Intereses económicos

Os países industrializados de Europa precisaban: buscar novos mercados, aspiraban a mercar materias primas e
productos coloniais a buen prezo e querían investir os seus excedentes de capital fora de Europa + barato.

Poboación en ascenso

Os cambios económicos durante o S.XIX fixo que aumentara a poboación europea, e isto xerou un volume de
producción excedente, sobre todo na agricultura, que estimulou a emigración, asi evitaban o malestar social.

Rivalidade entre as potencias

A expansión imperialista estivo provocada polo desexo de ampliar zonas de influencia das potencias competidoras e
das potencias industriais , como forma de aumentar o seu poder político e de obstaculizar a expansión das potencias
competidoras.

En Europa a partir da unificación de Italia e Alemaña e os países que desexasen ampliar poder político que só se
podían facer realidade ocupando outros continentes.Os imperios coloniais eran a demostración da capacidade de
influencia no contexto diplomático internacional.
Isto promoveu unha carreira por controlar novos territorios. Os principais dirixentes políticos europeospensaban que
a expansión colonial era unha necesidade.

O mito da raza superior

As causas do imperialismo son incomprensibles sen as concepcións racistas e nacionalistas. Idea raza branca-
superior. Filósofos, científicos, escritores… o creían e arrastraron a toda a poboación.
Espallouse o convencemento de que os europeos tiñan o deber de difundir cultura e civilización polos pobos
inferiores.

2) O trinfo do capitalismo industrial

A finais do S.XIX entou unha nova fase do proceso de industrialización---2ª Revolución Industrial.
2ª Revolución Industrial (1880-1914)

A partir do terzo do S.XIX apareceron novas fontes de enerxía. A invención do dínamo permitiu producir
electricidade en centrais hidroeléctricas, mentres que o alternador e o transformador fixeron posible o traslado da
corrente eléctrica.

A electricidade aplicouse a industria de: transporte/ sistemas de comunicación/ ocio/ iluminación.

O petróleo comezou a extraerse nos EU a mediados do S.XIX e a invención do motor de explosión posibilitou a súa
utilización como combustible para automóbiles.

Tamén desenvolveuse novos sectores industriais: química/ metalurxica/ automobiles/ aeronáutica/ + producción
bens correntes/ continuaron a desenvolverse industrias tradicionais.

O salto tecnolóxico debeuse a unión entre investigación científica e a industria, a través da creación de laboratorios
financiados polas empresas industriais, Estado ou fundacións.

Os descubrimentos científicos aplicaronselles a técnica e a instrumentos que revolucionaron a vida cotiá.

Unha nova organización da producción

En 1903, Taylor revolucionou métodos de producción inventando a organización científica do traballo ou taylorismo.
A producción orientouse a fabricación en serie: +productividade/ -tempo/ -custos. Cada obreiro realizaba un traballo
específico( cadea de producción). Ford foi a 1ª en implantar o fordismo.

A banca e a concentración empresarial

Os elevados investimentos de capital requerían innovación tecnolóxica que estimularon a relación entre a banca e a
industria, e os bancos convertéronse en financiadores do proceso industrial.
Tamén se produciu unha progresiva concentración industrial e as empresas creceron. Para restrinxir a competencia
as grandes empresas facían acordos entre elas para fixaren prezos e lugares. Naceron o cárcel, trust e holding.

O dominio do comercio e as finanzas internacionais

A finais do S.XIX países industriais dominaban o comercio mundial. Europa realizaba a metade de exportacións do
mundo e absorbía ¾ partes de importcións. Tamén contolaba rutas marinas, os grandes portos comerciais e
dispoñia de grandes frotas e de bolsas de comercio.

O aumento do volume comercial foi posible por : progresos do transporte/ canais Suez e Panamá/ innovacións nas
formas de venda.

Europa e posteriormente os EU tiñan o dominio financiero do mundo e investían en terras, industrias, medios de
transporte e esto proporcionaba beneficios aos bancos e particulares.

3) Os emigrantes europeos do S.XIX

Explosión demográfica en Europa

Ao londo do S.XIX as reformas na agricultura, a industrialización e os avances médicos e hixiénicos provocaron un

enorme descenso da mortalidade en Europa, pero entrado o S.XIX aumentou a natalidade.
Esto provocou o aumento da poboación, 1º nos paises industrializados e 2º nos demais. A poboación duplicouse e
parte de esta emigrou.

As viaxes transoceánicas
As migracións foron posibles pola existencia de novos medios de transporte coma os barcos de vapor. A duración do
viaxe acurtouse considerablemente.Milleiros de persoas de todas clases embarcáronse neles.

Emigrantes pobres e elites coloniais

A meirande parte eran campesiños pobres, traballadores sen ocupación ou clases medias na procura de mellores
condicións