Średnie dzieciństwo - podsumowanie

Zadania 1. Przygotowanie do nauki czytania i pisania

rozwojowe 2. Nabycie czynności samoobsługowych
3. Zbudowanie pierwszych relacji przyjacielskich
4. Nuka rozpoznawania, nazywania, wyrażania i podstawowego regulowania emocji
5. Rozwiązywanie problemów i konfliktów społecznych
6. Identyfikacja z płcią
7. Zbudowanie teorii umysłu – przyjmowanie perspektywy innych
8. Nabycie pojęcia stałości obiektów, klasyfikowania i porządkowania rzeczy i pojęć
9. Rozwiniecie się sumienia i umiejętności przestrzegania reguł życia społecznego
10. Zbudowanie obrazu własnej osoby
11. Zdobycie umiejętności samokontroli
12. Właściwe rozwiązanie kryzysu rozwojowego

Ponad to efektem tego etapu rozwojowego jest samoocena, reprezentacje umysłowe

Potrzeby · Potrzeba ruchu i aktywności,
rozwojowe · zabawy,
· kontaktów społecznych- rówieśniczych - Kluczowym momentem dla rozwoju
kompetencji społecznych
Potrzeba sprawstwa, bycia uwzględnianym (autonomii i szacunku), bezpieczeństwa – nowy
wymiar wyrażający się w funkcjonowaniu w prawidłowo dobranych granicach – jasność i
przewidywalność świata i możliwość poznania reguł życia społecznego
Obszar Kluczowe zmiany zakres wsparcia
rozwoju
Biologiczny/  Zmiany w układzie nerwowym (zwłaszcza Stwarzanie możliwości do
fizyczny i rozwój płata czołowego), aktywności fizycznej i zabaw
motoryczny  intensywny rozwój doskonalenie motoryki manualnych, ważne, aby były jak
małej, najbardziej różnorodne.
 zmiana proporcji ciała,
 lepsza koordynacja sensomotoryczna,
 nauka czynności samoobsługowych,
 ogromna potrzeba ruchu,
 dziewczynki częściej wybierają zabawy
rozwijające motorykę mała, chłopcy zaś
motorykę dużą;
Poznawczy  Wzbogaca słownik, wiedzę o świecie Ćwiczenie z dziećmi poznawania
 Używanie symboli (zabawa symboliczna) kształtów, układanie puzzli,
Zdolność do myślenia o przedmiotach bez segregowanie
kontaktu z nimi. Rozwój symbolicznego
przedstawiania rzeczywistości w rysunku Dopasowywanie kształtów, ilości,
 Zmiany w pojemności pamięci, proste gry logiczne tam, gdzie
 porównywanie, klasyfikowanie, trzeba wykorzystać myślenie
szeregowanie przyczynowo – skutkowe.
 Teorie przyczynowo-skutkowe Ćwiczymy pamięć długotrwałą.
wyjaśniające zachowania innych
Rozmawiać z dziećmi o
  Dziecięcy egocentryzm - dziecko myśli, że przeszłości, co wspiera pamięć
inni mają taką sama wiedze długotrwałą
 myślenie prelogiczne - dominacja
percepcji nad rozumowaniem
 Centracja
 Nieodwracalność w myśleniu
Komunikacji Dziecko buduje neologizmy, czyli nowe Rozmowy z dzieckiem,
elementy słowne, zgodnie z zasadami opowiadanie dziecku, słuchanie
gramatycznymi. Rozwija się językowa dziecka, czytanie dziecku.
świadomość. Doskonali umiejętność Słuchanie opowiadań dziecka.
konwersacji i narracji. Wiek pytań. Analiza i
synteza fonemowa i problemy z artykulacją
Emocjonalny Rozwój ekspresji emocji, rozwój umiejętności Nazywanie emocji. Pozwalanie
zaradczych, Odnajdywanie przyczyn emocji dzieciom na przeżywanie emocji.
własnych i cudzych. Kontrolowanie na poziomie Pokazywanie związków
podstawowym własnych emocje. przyczynowo-skutkowych
Uczenie strategii radzenia sobie z
uczuciami. Zamiana emocji
negatywnych na trudne,
nieprzyjemne. Bliskość
emocjonalna dziecka z dorosłym.
Stwarzanie sytuacji społecznych.
Czytanie książek i rozmowa z
dzieckiem o emocjach bohaterów.
Społeczny Socjalizacja, wiedza o rolach Organizowanie zabaw z
Socjalizujący aspekt zabawy rówieśnikami
Dzieci eksplorują w zabawie różne role Gry uczące współpracy
społeczne Stwarzanie dziecku sytuacji
Rozwijanie przez zabawę zasad współpracy społecznych
Ważna rola przyjaźni (kształtowanie Pozwalanie dziecku rozwiązywać
reprezentacji przyjaźni i przyjaciela, przyjaciel konflikty
wymyślony) Kształtowanie zachowań
Zachowania prospołeczne (empatia) prospołecznych (modelowanie
Negatywne zachowania dziecka (agresja- właściwych zachowań, wzorców,
instrumentalna i wroga) czytanie książek i rozmowa o
zachowaniach, odwołanie do
dziecięcej ambicji)
Nie należy karać za złe
zachowanie (wzmaganie agresji w
dziecku), lepiej pokazywać
konsekwencje
Wspieranie relacji między
rodzeństwem
Moralny Poznanie reguł obowiązujących w danej Bazowanie na autorytecie osób
grupie społecznej dorosłych
Dziecko pozostaje pod wpływem nakazów i Pogadanki na konkretnych
zakazów dorosłych przykładach zachowań
Dziecko podporządkowuje się normom Czytanie książek na temat danych
Odróżnienie dobra od zła (zależne od sumienia zachowań
- zbiór norm i wartości) Rezygnacja z kar i nagród (nie
 Rozwój uczucia wstydu i winy służą kształtowaniu się sumienia)
Moralność heteronomiczna- dziecko
zachowuję się według tego co widzi z
zewnątrz
Realizm moralny (Piaget) - dziecko widzi
tylko zewnętrzne konsekwencje swoich
czynów
Dzieci mają problem z określeniem czy
zachowanie jest dobre lub złe (odcienie dobra i
zła)
Kohlberg - moralność przedkonwencjonalna
(stadium I kary i posłuszeństwa, rodzice są
autorytetem)

Osobowości Rozwija się skąpstwo, uległość, Ćwiczenie samokontroli w zabawach

przypodobanie się innym
Proces ustalania tożsamości płciowej
(wtórna identyfikacja)
Zdolność do samokontroli (zdolność do
planowania działań, dostosowanie się do próśb
dorosłych)
Rozwój obrazu własnej osobowości
(próba opisania siebie, odróżnienie siebie od
innych, samoocena)
Samoocena-utrwalenie sądów na temat
własnej osoby
Kształtowanie umysłowych reprezentacji i
przekonań bazowych
Nabycie samokontroli, przygotowanie do
nauki czytania i pisania
Wsparcie dziecka w trudnych
momentach
Traktowanie dziecka podmiotowo i
stwarzanie dziecku poczucia
bezpieczeństwa
Dbanie o dobre doświadczenia
dziecka w codziennym życiu
(Czego dziecko doświadcza w danym
czasie? -ważne pytanie, które
wskazuje na dalsze postępowanie)

Pytania 1. Jak się rozwija dziecięce myślenie o umyśle innych osób i jakie wypływają z tego
problemowe praktyczne wnioski dla relacji z dzieckiem?

Zdolność do wnioskowania o stanach wewnętrznych innych osób na podstawie

obserwowalnych zachowań i traktowania tych zachowań, jako przejawów stanów
nieobserwowalnych opisywana jest przez badaczy w kategoriach „teorii umysłu”.
Zdolność do przypisywania stanów umysłowych u dzieci była przedmiotem wielu badań
naukowych. Zdaniem niektórych badaczy (Astington, Dack) zdolność ta rozwija się pod
koniec wieku przedszkolnego, jednak podstawowa świadomość istnienia życia
wewnętrznego powstaje znacznie wcześniej. Od narodzin do 18 m-ca życia rozwija się
spostrzeganie społeczne, czego dowodzi naśladowanie, uśmiech, wokalizacje, podzielanie
uwagi, rozróżnianie obiektów ożywionych od nieożywionych, celów od działań oraz
wrażliwość.
Opisaniem i wyjaśnianiem dziecięcego rozumowania zajmował się m.in. Piaget. Analiza
przeprowadzonych badań pozwoliła mu uchwycić dziecięcą logikę, której cechą
charakterystyczną jest dziecięcy egocentryzm, który jest wynikiem niemożności
uwzględnienia przez dziecko innego, niż jego własny punkt widzenia. Dziecko, które
cechuje egocentryzm, mówi o sobie, nie ma dla niego znaczenia do kogo mówi, nie
próbuje zajmować stanowiska drugiej osoby i nie ma potrzeby oddziaływać na rozmówcę.
Piaget pokazuje, że dziecko długo jest związane ze światem realnych obiektów i zmaga się
z dostrzeżeniem granicy pomiędzy Ja a światem zewnętrznym, z ustaleniem relacji między
nazwą a rzeczą, z przypisywaniem obiektom świadomości, czy też z ustaleniem
pochodzenia obiektu. Uświadomienie sobie przez dziecko własnego myślenia zachodzi
pod wpływem dyskutowania z innymi. Przeprowadzone badania (Kielar - Turska 2005b,
2007) pokazują, iż wiedza dzieci w wieku przedszkolnym i późnego dzieciństwa jest
ogromna lecz nieuporządkowana. Zatem niezwykle ważne dla prawidłowego rozwoju
umysłowego dziecka są rozmowy z dorosłymi, którzy będą wyjaśniać, pokazywać,
odpowiadać na pytania, stymulować rozwój dziecka.
Wiedza dziecka nt. funkcjonowania umysłu kształtuje się bardzo wcześnie i stopniowo
ustala. Jednym z dowodów na ten fakt jest rozumienie przez dzieci relacji przyczynowych
pomiędzy stanem rzeczywistości a stanem umysłu, przejawia się to m.in. w zdolności do
udawania i naśladowania, umiejętności odróżniania wrażeń i rzeczywistości czy
przewidywaniu zachowań innych ludzi. Jednym z pierwszych przejawów nieświadomego
stosowania przez dzieci „teorii umysłu” jest zdolność do udawania (Leslie 1994), pojawia
się między 18 a 24 m-cem życia. Dziecko widząc matkę trzymającą przy uchu banana, jest
w stanie wywnioskować, iż matka udaje rozmowę telefoniczną. Dziecko rozumie własne
udawanie i udawanie innych i co ważne odnosi się to do aktualnej sytuacji, konkretnego
„tu i teraz”, tzw. zakotwiczenia. Do wczesnych przejawów wiedzy o umyśle należą
przewidywania dzieci dotyczące zachowań dorosłych. Dzieci są w stanie przewidzieć
reakcje dorosłego w odpowiedzi na jego płacz, uśmiech bądź wyrażanie pozytywnych lub
negatywnych uczuć wobec dorosłego. Już dwuletnie dzieci potrafią używać określeń
czynności umysłu np. wiedzieć, umieć, zaś czterolatki potrafią się posługiwać określeniami
na stany umysłu np. myśleć, poznać. Takie umiejętności mają ogromne znaczenie dla
dalszego rozwoju intelektualnego dzieci.
Dwulatek rozumuje w następujący sposób: jeśli ktoś pragnie jakiegoś przedmiotu, widzi
go, to będzie działał aby go zdobyć. Małe dzieci (do trzeciego roku życia) mają problem z
odróżnieniem pozoru od rzeczywistości, ulegają wrażeniu wbrew rzeczywistości, nie
odróżniają także rzeczywistości od własnych i cudzych przekonań na jej temat (Gopnik
1993). Dziecko przypisuje sobie i innym przekonania zgodne ze stanem rzeczywistym i
nie odróżnia go od przekonań na temat tego stanu (Test zwodniczego pudełka i Test
niespodziewanej zmiany). Do trzeciego roku życia dzieci sądzą, że przedmioty i zdarzenia
są bezpośrednio odzwierciedlane przez umysł.
Ważne zmiany (okres przejściowy) w zakresie dziecięcych teorii umysłu zachodzą między
3 a 4 rokiem życia. Przełom następuje między 4 a 5 rokiem życia, ustala się wówczas
reprezentacyjny model umysłu. Dzieci zaczynają odróżniać rzeczywiste zdarzenia od
własnych i cudzych przekonań na temat tych zdarzeń. Są świadome odmienności
przekonań różnych osób na ten sam temat. Co więcej, rozumieją, że przekonania na dany
temat mogą być prawdziwe lub fałszywe. Dziecko odkrywa i rozumie metafory, żarty i
kłamstwa. Aby taka umiejętność powstała dziecko musi mieć wiedzę o rzeczywistości,
rozpoznać o czym mówi rozmówca.
Przeprowadzone badania (m.in. M. Białecka-Pikul 2002) dowodzą, że między 3 a 5 rokiem
życia dzieci uświadamiają sobie, że inni ludzie myślą, że mogą mieć różne przekonania,
inne niż dzieci, także fałszywe, błędne. Starsze dzieci lepiej niż młodsze rozumieją
przekonania innych osób. Ta zdolność łączy się z wiedzą językową, rozumieniem metafor,
rodzajem danych zmysłowych, relacją fikcja-rzeczywistość (trudniejsze do zrozumienia są
opowiadania baśniowe niż realistyczne). Badania wskazują również, że to nie wiek
wpływa bezpośrednio na rozwój dziecięcej wiedzy i rozumienia stanów umysłowych lecz
wyższy poziom sprawności komunikacyjnych (który oczywiście wraz z wiekiem wzrasta).
U dzieci młodszych (3 letnich) częściej występują wypowiedzi realistyczne, zaś z trudem
przychodzi im rozumienie metafor i baśni, z uwagi na słaby rozwój sprawności
komunikacyjnej (jej poznawczego aspektu). Stąd wniosek, jak ważne jest opanowanie
języka, operowanie informacjami, ich reorganizowanie, wnioskowanie, które zapewnia
rozumienie stanów mentalnych oraz budowanie teorii umysłu o charakterze reprezentacji.
Rozwój jest procesem ciągłym, charakteryzującym się postępującymi zmianami, a
determinantem jest doskonalenie sprawności językowych i komunikacyjnych. Ważne jest
wspieranie dziecka zarówno w budowaniu słownika słów, pojęć ale także zakresu
powiązań, znaczeń i związków. Nie tylko opanowanie języka ale również poszerzanie
kontaktów społecznych stwarza warunki do zwrócenia uwagi na pragnienia i przekonania
innych osób, co jednocześnie osłabia tendencje do realizmu, a poprzez zabawy w
udawanie i rozwój językowy tworzą się u dzieci podstawy do rozwoju symbolicznego
ujmowania rzeczywistości.

2. Jak rozwija się pamięć (jej zakres, trwałość, strategie pamięciowe) dziecka w
średnim dzieciństwie i w jaki sposób można wspierać jego pamięć deklaratywną?

Pamięć rozwija się na zasadzie zapamiętywania tego co dziecko pozna poprzez

spostrzeżenie. Dziecko bardzie zapamiętuje te czynności, wspomnienia, rzeczy czy
zdarzenia, które są powtarzane, przypominane, powielane w swojej rutynie. Jest to
możliwe poprzez to, iż dziecko usprawnia procesy myślowe w okresie średniego
dzieciństwa, jest wtedy wyrzut zdolności poznawczych. Dziecko z powodu intensywnego
rozwoju połączeń w układzie czołowym w mózgu rozwija procesy myślowe prelogiczne.
Czyli spostrzeganie zmysłowe- percepcja dominuje nad racjonalnym myśleniem.
Pamięć rozwija dziecko poprzez ćwiczenia czynności, które są naturalne dla rozwoju
średniego dzieciństwa. Między innymi jest to szeregowanie i klasyfikowanie,
dopasowywanie kształtów i ilości. Poprzez gry logiczne, w których potrzebne jest
wykorzystanie myślenia przyczynowo- skutkowego, gry ruchowe, podczas których trzeba
zapamiętać jakąś sekwencję, kolejność, zmienność ruchów. Pamięć rozwija się poprzez
gry i zabawy z prostymi regułami, które dziecko ma zapamiętać.
Im częściej z dzieckiem ćwiczymy te zajęcia, gry i zabawy tym dziecko coraz lepiej
zapamiętuje reguły, zasady, kształty, litery, itp. W ten sposób utrwala, usprawnia swoją
pamięć.
U dziecka można wspierać pamięć deklaratywną, czyli długotrwałą poprzez rozmowę o
przeszłości, budowanie wspomnień. Trzeba pytać się dziecka co się wydarzyło w
przeszłości w konkretnym czasie, co się wydarzyło wcześniej, czy pamięta ostatnie
wakacje, zabawy na wycieczce. Trzeba przypominać dziecku co się działo w przeszłości,
rozmawiać z nim o tym, budować wspólne wspomnienia. W ten sposób ćwiczymy u
dziecka pamięć deklaratywną.

3. Jednym z zadań rozwojowych okresu przedszkolnego jest przygotowanie do nauki

czytania i pisania. Jakie rozwijające się sprawności i umiejętności w okresie
średniego dzieciństwa związane z tym zadaniem i w jaki sposób wspierać naturalny
proces rozwojowy w tym obszarze?

Jakie rozwijające się sprawności i umiejętności w okresie średniego dzieciństwa są

związane z tym zadaniem?
- rozwinięta percepcja słuchowa , która jest ważnym wskaźnikiem dojrzałości do nauki
czytania i pisania
- umiejętność dokonywania analizy i syntezy dźwiękowej wyrazów
- sprawność rąk; współpraca ręki i oka w obrębie ruchów dłoni i palców
- poprawna wymowa
- zdolność słuchania tego co inni do nich mówią
- rozwinięta spostrzegawczość i pamięć wzrokowa
- rozwój ekspresji i komunikacji niewerbalnej i prewerbalnej
- odkrywanie znaków i ich roli w życiu człowieka ( rozwój aktywności poznawczej)
 Analiza i synteza wzrokowa – rozpoznawanie kształtów i liter – dzieci mylą
jeszcze kierunki i strony w literach np p, b, d i jest całkowicie naturalne w tym
okresie. Piszą/rysują odbicia lustrzane kształtów i liter w pionie lub w poziomie
W jaki sposób wspierać naturalny proces rozwojowy w obszarze nauki czytania i
pisania?
- zwrócenie uwagi na właściwą wymowę
- czytanie dzieciom bajek oraz sprawdzanie czy zrozumiały przeczytany tekst
- kształtowanie zainteresowania książką oraz możliwościami jej wykorzystania
- zwrócenie uwagi na znajdujący się w oglądanej przez dziecko książeczce napis lub
zdanie
- dokonanie analizy zdania czyli wyodrębnienia wyrazu, w którym występuje nowa litera
- określenie jaką głoskę słyszy dziecko w nagłosie, śródgłosie i wygłosie
- odwzorowywanie szlaczków i wzorków
- wydzieranie palcami i wycinanie nożyczkami żeby usprawnić dłoń do pisania
- rysowanie, kolorowanie
- nawlekanie koralików
- poznawanie kształtu nowej litery
- malowanie palcem
- pisanie poznanej litery palcem w powietrzu, na piasku, ołówkiem na papierze lub na
tablicy. To powoduje silne skojarzenie brzmienia głoski z kształtem jej znaku – litery
- liczyć sylaby w słowach, początkowo w krótkich później w długich; ma-ma (●●) , ka-lo-
ry-fe-ry (● ● ● ● ●) – rysować tyle kropek, ile jest sylab,
-utrwalać litery poprzez dodawanie do samogłoski spółgłoski, np. do a dostawiamy
spółgłoski; ma, pa, ta, ka, da itp. Dziecko czyta sylabami, jeżeli nie umie pomagamy mu,
nie czekamy, aż będzie głoskować.
 Dzieci prezentują na tym etapie zachowania preczytelnicze tzn. Oglądają książki i
opowiadają co jest na obrazkach albo mówią z pamięci to co jest na danej stronie.
Warto wspierać zachowania preczytelnicze, bo rozwijają one zainteresowanie
książką i chęć nauki czytania.

4. Znaczenie pierwszych przyjaźni i rola przyjaciela wymyślonego w rozwoju dziecka

Pierwsza przyjaźń:
Otwiera na budowanie relacji
Uczy troski o relacje
Uczy współpracy i rozwiązywania konfliktów
Jest źródłem wsparcia
Daje poczucie akceptacji i ochrania przed samotnością
Wspiera rozwój moralny
Wspiera rozwój osobowości - jest źródłem informacji o samym sobie
Wspiera rozwój motoryczny
Wspiera rozwój emocjonalny – uczy empatii i rozumienia uczuć innych i regulacji
własnych w relacji z przyjacielem
W okresie przedszkolnym dziecko buduje ogólny obraz przyjaciela, przyjaźni. Uczy się na
czym polega przyjaźń i kim jest przyjaciel. Reprezentacje te staną się pewną bazą, z którą
dziecko startuje w późniejsze okresy rozwojowe. Dziecko w taki sposób jaki pozna, co to
jest przyjaźń i przyjaciel będzie starało się realizować przyjaźń i zdobywać przyjaciół,
zgodnie z tymi reprezentacjami jakie zdobyło wcześniej. Mogą one później podlegać
zmianom, ale są one podstawą, do której dziecko odwołuje się jako do wzorca.

Przyjaciel zmyślony:
Jeżeli dziecko jest samotne, to może skompensować sobie to przyjacielem wymyślonym,
co wpisuje się w ważną rolę przyjaźni. Przyjaciel ten nie jest osobą fizyczną tylko postacią
wykreowaną w wyobraźni dziecka. Przyjaciel wymyślony dla dziecka jest realną postacią.
Relację tą traktuje poważnie, tak jak z przyjacielem prawdziwym. Może się zdarzyć, że
dziecko nie chce czegoś zrobić, dopóki jego wymyślony przyjaciel nie przyjdzie, albo
dziecko chce, żeby coś dać przyjacielowi wymyślonemu lub postawić dla niego dodatkowe
krzesło. Zdarza się też, że dziecko zwraca się do przyjaciela, jakby istniał naprawdę.
Przyjaciel pełni bardzo ważną rolę. Dziecko czuje, że ma się do kogo zwrócić, że nie jest
samotne, że ma z kim dzielić swój czas. Przyjaciel ten wypełnia świat dziecka i dziecko
czuje się akceptowane i szczęśliwe, tak jakby miało prawdziwego przyjaciela.

Rozwija wyobraźnie, zaspokaja potrzebę kontaktu

Jest źródło wsparcia
Daje poczucie bezpieczeństwa, przynależności, sprawstwa,
Rola kompensacyjna – pozwala zaspokajać ważne potrzeby, spełnia te same zadania co
przyjaciel prawdziwy, pozwala radzić sobie z samotnością lub trudnymi dla dziecka
sytuacjami – zmyślony przyjaciel towarzyszy dziecku we wszystkim co ono przeżywa.

5. Rola zabawy jako czynnika i potrzeby rozwojowej.

Zabawa dla dzieci jest nie tylko formą aktywności społecznej. Przez zabawę dziecko
poznaje otaczający go świat, poznaje siebie, swoje mocne i słabe strony, opinie o sobie i
własnych zdolnościach, poznaje emocje i reakcje innych na dane sytuacje. Zatem rola
zabawa jest niezwykle ważna w rozwoju dziecka już od jego narodzin. Wraz z rozwojem
dziecka zabawa zmienia swój charakter i funkcje. Początkowo dziecko bawi się swoim
ciałem, następnie przedmiotami, aż w końcu potrafi budować obrazy, scenografie np. do
zabawy w dom, ponieważ zabawa jest odzwierciedleniem poznanej przez dziecko
rzeczywistości. Jest to podstawowy czynnik wpływający na wszechstronny rozwój
dziecka.

W okresie przedszkolnym dominują zabawy w udawanie, czyli zabawy symboliczne

(zabawy na niby), których początki zauważamy od drugiej połowy drugiego roku życia.
Znaczącą rolę odgrywa tu wyobraźnia, dzięki której dziecko „uwalnia się” od
rzeczywistości i ograniczeń fizycznych miejsc i przedmiotów. Jednocześnie dziecko
odróżnia sytuację zabawy od sytuacji jej braku.
Zabawa jest najważniejszą formą aktywności dziecka w tym wieku! Wg Brzezińskiej:
„żadna inna forma działania dziecka w tym wieku nie przynosi mu równocześnie takiej
satysfakcji i korzyści rozwojowych”. Wg Wygotskiego w zabawie dziecko, „jest, jak
gdyby o głowę wyższe od siebie samego” co oznacza, że przejawia zachowania
charakterystyczne dla wyższego poziomu rozwojowego. „W zabawie działa w sposób
bardziej kompetentny niż poza nią. Dzięki temu dorośli mogą obserwować strefę
najbliższego rozwoju dziecka”

Dzięki zabawie:
· dziecko realizuje swoje najważniejsze pragnienia, których nie mogłoby realizować
w rzeczywistości – być kim chce i robić co chce (wyobrażeniowa reprezentacja
niezrealizowanych pragnień)
· postępuje rozwój społeczny: dziecko spędza czas z rówieśnikami, uczy się
rozwiązywać konflikty, uczy się współpracy, podziału ról, uzgadniania reguł
zabawy, uwzględniania innego punktu widzenia niż własny
· rozwija się komunikacja
· postępuje rozwój emocjonalny i moralny - przeżycia bohatera i własne pozwalają
regulować własne emocje i rozumieć uczucia innych osób, czasem w zabawie
dziecko „przepracowuje” trudne emocje, lub radzi sobie z lękami np. zabawy w
duchy, żeby się ich nie bać)
· postępuje rozwój poznawczy: zdobywa wiedzę o świecie i poznaje różne role,
rozwija się wyobraźnia i myślenie abstrakcyjne, dziecko uczy się rozdzielać świat
fikcyjny od rzeczywistego i tego, że każdy rządzi się swoimi prawami
· uczy się samokontroli – powstrzymywanie nagłych impulsów dla podtrzymania
zabawy
· postępuje rozwój motoryczny: z zakresie motoryki małej, dużej i koordynacji
sensomotorycznej,
· funkcja terapeutyczna – obniża napięcie związane z przyszłą rolą lub zdarzeniami
(np. pójście do szkoły, do dentysty); samoregulacja napięć i trudnych emocji,
rozwiązywanie konfliktów, rozwiewanie obaw, naprawianie lub uzupełnianie
rzeczywistości przez fikcję (np. wymyślony przyjaciel, zabawa, że ma się psa,
realizacja pragnień)

6. Jaki jest związek rozwoju osobowości dziecka ze stylami wychowawczymi

rodziców? (brzezińska, ziółkowska książka psychologia rozwoju)

Styl wychowania dziecka ma duże znaczenie na kształtowanie się jego osobowości. Różne
postawy rodziców wobec dziecka wywołują określone formy jego zachowania i prowadzą
do ukształtowania się takich, a nie innych form osobowości. Mogą być one pozytywne lub
negatywne. W miarę dorastania wzrasta i rozbudowuje się kontakt i więź psychiczna z
opiekunami. Proporcje i formy kontaktu między rodzicami i dziećmi zmieniają się i
kształtują w zależności od fazy rozwoju dziecka.
Ważna jest akceptacja ze strony rodziców, ponieważ każdy ma swoje wady i zalety.
Akceptacja dziecka przez rodziców sprzyja kształtowaniu się zdolności do nawiązywania
trwałych więzi emocjonalnych. Dziecko potrafi okazać swoje uczucia, jest szczere i
otwarte. Mówi głośno o swoich problemach, nie obawiając się krytyki oraz odrzucenia ze
strony dorosłych. Dziecko akceptowane jest wesołe, radosne i potrafi dokonać samooceny
własnego postępowania. Prawidłową postawą rodziców jest chęć współdziałania z
dzieckiem, okazywanie zainteresowania, zaangażowanie się w zabawę i pracę, wciąganie
go w sprawy domu i rodziny. Dzięki temu wszyscy członkowie łatwiej nawiązują
wzajemne kontakty. Potrafią dzielić się uwagami, wspólnie podejmują decyzje. Rodzice
traktują swoje dzieci w niemal partnerski sposób. Dzięki temu pociechy są ufniejsze,
wiedzą, że mogą zawsze zwrócić się o pomoc i radę. Właściwa postawa rodziców uczy ich
samodzielności w myśleniu i działaniu. Takie dziecko łatwiej radzi sobie także w
środowisku rówieśniczym.
Ważne jest zwrócenie uwagi na prawa dziecka, które jest także człowiekiem, ma swoje
potrzeby, swoje zdanie, które dorośli muszą uszanować. Wtedy dziecko czuje się
bezpiecznie, jest lojalne i solidarne w stosunku do innych członków rodziny, nie jest
zależne od rodziców może podejmować czynności z własnej inicjatywy.
Jeśli jednak rodzice wraz z rozwojem dziecka nie przyjmują właściwych postaw
adekwatnych dla danego etapu jego rozwoju, może to doprowadzić do sytuacji
konfliktowych, które powodują zaburzenia w zachowaniu, a przy dłuższym trwaniu -
deformacje w rozwoju jego osobowości.

Jak już wcześniej wspomniałam rodzina stanowi dla dziecka pierwsze środowisko
rozwojowe i wychowawcze. Sposób w jaki dziecko zostaje wychowany przez rodziców
ma duże znaczenie na jego późniejszą osobowość. O wynikach jego wychowania w
rodzinie, kształtowaniu się jego osobowości, określonych zachowań nie decydują
specjalne metody lub wyszukane techniki wychowawcze, lecz charakter i formy
wzajemnych stosunków rodziców i dzieci. Istotną funkcją rodziny jest zaspokajanie
różnych potrzeb psychicznych, zwłaszcza jego potrzeby bezpieczeństwa.

Styl autorytatywny (wzajemny)- rodzice sprawują kontrolę, ale darzą dziecko ciepłem,
stawiają wyraźne granice, ale są otwarci na potrzeby dziecka, dają dziecku maksymalną
swobodę, ale wyznaczają jasne wymagania i obowiązki, przyzwalają na samodzielność
dziecka, ale udzielają mu minimalnej koniecznej pomocy.
Konsekwencje (jakie jest i jak się zachowuje dziecko): niezależne i pełne wiary w siebie,
skłonne do współpracy i wrażliwe na potrzeby innych, ma wysoką pozytywną samoocenę,
osiąga wyższe niż inne dzieci oceny w szkole, chętnie podejmuje wyzwania.
Konsekwencje dla rozwoju osobowości dziecka: zrównoważone, adekwatne do sytuacji
poczucie autonomii, inicjatywy i kompetencji.
Styl permisywny (pobłażliwy)- rodzice są pobłażliwi, przyzwalają na niczym
nieograniczone przejawy autonomii, inicjatywy, kompetencji dziecka, wybaczają, nie
wymagają od dziecka osiągnięć, nie wprowadzają jasnych granic dla postępowania
dziecka, jeśli wprowadzają jakieś reguły, to brakuje im konsekwencji w ich
egzekwowaniu, całkowicie dostosowują się do potrzeb dziecka.
Konsekwencje (jakie jest i jak się zachowuje dziecko): egoistyczne i niedojrzałe w
kontaktach z rówieśnikami, gorzej niż rówieśnicy, których rodzice stosowali styl
autorytatywny, radzi sobie w szkole w okresie dorastania, rzadziej podejmuje się
zobowiązań, jest niezainteresowany nabywaniem nowych umiejętności, bywa agresywne.
Konsekwencje dla rozwoju osobowości dziecka: skrajne, niczym nieograniczone poczucie
autonomii, inicjatywy, przerost poczucie kompetencji (nadkompetencja).
Styl autorytarny (rygorystyczny)- rodzice stawiają dziecku bardzo wysokie wymagania,
rzadko je chwalą i rzadko okazują radość z powodu jego osiągnięć, sprawują ścisłą
kontrolę nad działaniami dziecka, nie dają mu ciepła i nie udzielają pomocy, ograniczają
przejawy autonomii, inicjatywy i kompetencji dziecka, demonstrują swoją przewagę w
kontakcie z dzieckiem, traktują je przedmiotowo.
Konsekwencje (jakie jest i jak się zachowuje dziecko): konformistyczne i uległe,
przygaszone, agresywne, wymykające się spod kontroli (zachowuje się prowokująco).
Konsekwencje dla rozwoju osobowości dziecka: dominacja wstydu i zwątpienia,
dominacja poczucia winy i niższości.
Styl niedbały (niezaangażowany)- rodzice nie interesują się dzieckiem i jego potrzebami,
są fizycznie i psychicznie niedostępni, nie łączą ich z dzieckiem więzi emocjonalne, zajęci
są, z różnych powodów, innymi sprawami niż dziecko, zaniedbują swoje obowiązki
opiekuńcze i wychowawcze.
Konsekwencje (jakie jest i jak się zachowuje dziecko): impulsywne, aspołeczne, mniej
sprawne w kontaktach rówieśniczych, doświadcza poczucia zagubienia, świat odbiera jako
chaotyczny, nieuporządkowany, mało zainteresowane zdobywaniem nowych umiejętności
w szkole, mało dojrzałe w sferze poznawczej.
Konsekwencje dla rozwoju osobowości: dominacja wstydu i zwątpienia, dominacja
poczucia winy i niższości.

7. Czego można wymagać od dziecka w wieku przedszkolnym (w ramach jego

możliwości rozwojowych), a czego nie i jakie zabawy oraz czynności rozwijające
procesy poznawcze, komunikację i sprawność psychomotoryczną można mu
proponować lub wspólnie się bawić/podejmować wspólne aktywności