‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم‬

‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻓﻘﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﺣﻨﻔﯽ‬

‫ﺗﺄﻟﯿﻒ‪:‬‬
‫ﻋﻼﻣﻪ ﻣﻔﺘﯽ ﮐﻔﺎﯾﺖ اﷲ دﻫﻠﻮي‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪:‬‬
‫اﺑﻮاﻟﺤﺴﯿﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﺠﯿﺪ ﻣﺮادزﻫﯽ ﺧﺎﺷﯽ‬

‫وﯾﺮاﯾﺶ و ﺣﺮوﻓﭽﯿﻨﯽ ﺟﺪﯾﺪ‬

 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻓﻘﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﮐﺘﺎب‪:‬‬
‫ﻋﻼﻣﻪ ﻣﻔﺘﻲ ﮐﻔﺎﯾﺖ اﻟﻠﻪ دﻫﻠﻮي‬ ‫ﺗﺄﻟﯿﻒ‪:‬‬

‫اﺑﻮاﻟﺤﺴﯿﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﺠﯿﺪ ﻣﺮادزﻫﻲ ﺧﺎﺷﻲ‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪:‬‬

‫ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‪:‬‬

‫اول )دﯾﺠﯿﺘﺎل(‬ ‫ﻧﻮﺑﺖ اﻧﺘﺸﺎر‪:‬‬
‫آﺑﺎن )ﻋﻘﺮب( ‪۱۳۹۴‬ﺷﻤﺴﯽ‪ ۱۴۳۶ ،‬ﻫﺠﺮی‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ اﻧﺘﺸﺎر‪:‬‬
‫ﻣﻨﺒﻊ‪:‬‬

‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب از ﺳﺎﯾﺖ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﮥ ﻋﻘﯿﺪه داﻧﻠﻮد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪www.aqeedeh.com‬‬

‫‪book@aqeedeh.com‬‬ ‫اﯾﻤﯿﻞ‪:‬‬

‫ﺳﺎﯾﺖﻫﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻣﻮﺣﺪﯾﻦ‬

‫‪www.aqeedeh.com‬‬ ‫‪www.mowahedin.com‬‬
‫‪www.islamtxt.com‬‬ ‫‪www.videofarsi.com‬‬
‫‪www.shabnam.cc‬‬ ‫‪www.zekr.tv‬‬
‫‪www.sadaislam.com‬‬ ‫‪www.mowahed.com‬‬

‫‪contact@mowahedin.com‬‬
 ‫��ﻢ اﷲ ا����ﻦ ا����ﻢ‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر ﻣﺘﺮﺟﻢ ‪7 ...... ................................ ................................ ................................‬‬

‫آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎﻣﺆﻟﻒ ﻣﺤﺘﺮم ﻋﻼﻣﻪ ﻣﻔﺘﯽ ﮐﻔﺎﯾﺖ اﷲ دﻫﻠﻮي ‪7 ....... ................................‬‬
‫ﺗﺤﺼﯿﻼت اﺑﺘﺪاﯾﯽ‪8...................................................................................................:‬‬
‫ﺗﺪرﯾﺲ‪8................................................................................................................... :‬‬
‫ﺷﺮﮐﺖ در ﻣﺴﺎﯾﻞ و ﻣﺒﺎرزات ﺳﯿﺎﺳﯽ‪9......................................................................:‬‬
‫ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ و ﺗﺄﻟﯿﻔﺎت‪10 ............................................................................................... :‬‬
‫وﻓﺎت‪10 ................................................................................................................... :‬‬
‫اﻫﻤﯿﺖ ﮐﺘﺎب ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻹﺳﻼم‪11 ............ ................................ ................................ :‬‬
‫ﺑﺨﺶ اول‪ -‬ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬اﺣﮑﺎم ‪13 ............... ................................ ................................‬‬
‫اذان‪18 ................ ................................ ................................ ................................ :‬‬
‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اذان‪18 ...................................................................................................... :‬‬
‫روش وﺿﻮ‪24 ..... ................................ ................................ ................................ :‬‬
‫روش اداي ﻧﻤﺎز‪25 .............................. ................................ ................................ :‬‬
‫ﺑﺨﺶ اول‪ -‬ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬ﻋﻘﺎﯾﺪ ‪28 .............. ................................ ................................‬‬
‫ﻋﻘﺎﯾﺪ‪28 .............. ................................ ................................ ................................ :‬‬
‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‪30 ......... ................................ ................................ ................................ :‬‬
‫ﮐﺘﺎبﻫﺎي آﺳﻤﺎﻧﯽ‪31 ........................... ................................ ................................:‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪32 ........... ................................ ................................ ................................ :‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪2‬‬

‫ﻗﯿﺎﻣﺖ‪33 ............. ................................ ................................ ................................ :‬‬

‫ﺗﻘﺪﯾﺮ‪34 .............. ................................ ................................ ................................ :‬‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﭘﺲ از ﻣﺮگ‪34 ........................ ................................ ................................:‬‬
‫ﺑﺨﺶ دوم‪ -‬ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬اﺣﮑﺎم ‪36 .............. ................................ ................................‬‬
‫آﻣﻮزش اﺣﮑﺎم اﺳﻼﻣﯽ‪36 ................... ................................ ................................ :‬‬
‫ﺷﺮط اول ﻧﻤﺎز‪37 ..................................................................................................... :‬‬
‫ﺑﯿﺎن وﺿﻮ‪38 ............................................................................................................. :‬‬
‫ﺑﯿﺎن ﻏﺴﻞ‪40 ............................................................................................................. :‬‬
‫ﺑﯿﺎن ﻣﺴﺢ ﺑﺮ ﻣﻮزهﻫﺎ‪41 ............................................................................................. :‬‬
‫ﺣﮑﻢ ﻣﺴﺢ ﺑﺮ ﺟﺒﯿﺮه )ﺑﺎﻧﺪ زﺧﻢ(‪42 ......................................................................... :‬‬
‫ﺑﯿﺎن ﺣﮑﻢ ﻧﺠﺎﺳﺎت ﺣﻘﯿﻘﯽ‪42 .................................................................................. :‬‬
‫ﺑﯿﺎن اﺳﺘﻨﺠﺎء‪44 ......................................................................................................... :‬‬
‫ﺑﯿﺎن ﺣﮑﻢ آﺑﻬﺎ‪45 ...................................................................................................... :‬‬
‫ﺣﮑﻢ آب ﭼﺎهﻫﺎ‪47 ................................................................................................... :‬‬
‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ -‬ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬ﻋﻘﺎﯾﺪ اﺳﻼﻣﯽ‪50 ............................... ................................‬‬
‫ﻋﻘﺎﯾﺪ اﺳﻼﻣﯽ‪50 . ................................ ................................ ................................ :‬‬
‫‪ - 1‬ﺗﻮﺣﯿﺪ ‪50 ............................................................................................................‬‬
‫‪ -2‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ‪53 .........................................................................................................‬‬
‫‪ -3‬ﮐﺘﺎبﻫﺎي آﺳﻤﺎﻧﯽ ‪55 ...........................................................................................‬‬
‫‪ -4‬رﺳﺎﻟﺖ ‪58 ............................................................................................................‬‬
‫‪ -5‬اﺻﺤﺎب ﮐﺮام‪ -‬رﺿﻮان اﷲ ﻋﻠﯿﻬﻢ اﺟﻤﻌﯿﻦ‪62 ..................................................... :‬‬
‫‪ -6‬وﻻﯾﺖ و اوﻟﯿﺎي ﺧﺪا‪63 ...................................................................................... :‬‬
‫‪ -7‬ﻣﻌﺠﺰه و ﮐﺮاﻣﺖ‪65 ............................................................................................ :‬‬
 ‫‪3‬‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ -‬ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬ارﮐﺎن و اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ ‪69 ............... ................................‬‬
‫ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﻣﺴﺎﯾﻞ وﺿﻮ‪69 ..................... ................................ ................................ :‬‬
‫ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه از ﻓﺮاﯾﺾ وﺿﻮ‪69 ..... ................................ ................................ :‬‬
‫ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه از ﺳﻨﺖﻫﺎي وﺿﻮ‪71 .............................. ................................ :‬‬
‫ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه از ﻣﺴﺘﺤﺒﺎت وﺿﻮ‪73 .............................. ................................ :‬‬
‫ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه از ﺷﮑﻨﻨﺪهﻫﺎي وﺿﻮ‪74 ........................... ................................ :‬‬
‫ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه از ﻏﺴﻞ‪77 .............. ................................ ................................ :‬‬
‫ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه از ﻣﺴﺢ ﺑﺮ ﻣﻮزهﻫﺎ‪78 ............................... ................................:‬‬
‫ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه از ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺣﻘﯿﻘﯿﻪ‪80 .............................. ................................ :‬‬
‫ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه از اﺳﺘﻨﺠﺎء‪81 .......... ................................ ................................ :‬‬
‫ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه از آﺑﻬﺎ‪82 ................. ................................ ................................ :‬‬
‫ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه از آب ﭼﺎﻫﻬﺎ‪83 ...... ................................ ................................ :‬‬
‫ﺗﯿﻤﻢ و اﺣﮑﺎم آن ‪84 ............................. ................................ ................................‬‬
‫ﺷﺮط دوم ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﭘﺎك ﺑﻮدن ﻟﺒﺎس‪87 ..... ................................ ................................ :‬‬
‫ﺷﺮط ﺳﻮم ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﭘﺎك ﺑﻮدن ﺟﺎي ﻧﻤﺎز‪88 ............................. ................................ :‬‬
‫ﺷﺮط ﭼﻬﺎرم ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﭘﻮﺷﯿﺪن ﻋﻮرت‪89 . ................................ ................................ :‬‬
‫ﺷﺮط ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز‪90 ................... ................................ ................................ :‬‬
‫ﺷﺮط ﺷﺸﻢ ﻧﻤﺎز‪ ،‬اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻗﺒﻠﻪ‪94 ........ ................................ ................................ :‬‬
‫ﺷﺮط ﻫﻔﺘﻢ ﻧﻤﺎز »ﻧﯿﺖ«‪95 ................... ................................ ................................ :‬‬
‫ﺑﯿﺎن اذان‪96 ......... ................................ ................................ ................................ :‬‬
‫ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺗﺤﺮﯾﻤﻪ‪99 . ................................ ................................ ................................ :‬‬
‫رﮐﻦ اول ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻗﯿﺎم‪99 ......................... ................................ ................................ :‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪4‬‬

‫رﮐﻦ دوم ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻗﺮاﺋﺖ‪100 ................... ................................ ................................ :‬‬

‫رﮐﻦ ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم ﻧﻤﺎز‪ ،‬رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه‪101 ...................... ................................ :‬‬
‫ﺳﻨﺘﻬﺎي ﻧﻤﺎز‪104 . ................................ ................................ ................................ :‬‬
‫ﻣﺴﺘﺤﺒﺎت ﻧﻤﺎز‪106 .............................. ................................ ................................:‬‬
‫روش ﮐﺎﻣﻞ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز‪106 .............. ................................ ................................ :‬‬
‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ -‬ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬ﻋﻘﺎﯾﺪ اﺳﻼﻣﯽ ‪109 .......................... ................................‬‬
‫ﺗﻮﺣﯿﺪ‪109 .......... ................................ ................................ ................................ :‬‬
‫ﮐﺘﺎبﻫﺎي آﺳﻤﺎﻧﯽ‪113 ....................... ................................ ................................ :‬‬
‫رﺳﺎﻟﺖ‪116 ......... ................................ ................................ ................................ :‬‬
‫اﯾﻤﺎن و اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺤﻪ‪120 ................... ................................ ................................ :‬‬
‫ﺑﯿﺎن ﻣﻌﺼﯿﺖ و ﮔﻨﺎﻫﺎن‪122 .................. ................................ ................................ :‬‬
‫ﺑﯿﺎن ﮐﻔﺮ و ﺷﺮك‪123 .......................... ................................ ................................ :‬‬
‫ﺑﯿﺎن ﺑﺪﻋﺘﻬﺎ‪125 ... ................................ ................................ ................................ :‬‬
‫ﺑﯿﺎن ﺳﺎﯾﺮ ﮔﻨﺎﻫﺎن‪126 .......................... ................................ ................................ :‬‬
‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ -‬ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ ‪129 ......................... ................................‬‬
‫اﺣﮑﺎﻣﯽ ﭼﻨﺪ از ﻗﺮاﺋﺖ‪129 .................. ................................ ................................:‬‬
‫ﺑﯿﺎن ﺟﻤﺎﻋﺖ و ا‪‬ﻣﺎﻣ‪‬ﺖ‪130 .................. ................................ ................................ :‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﻧﻤﺎز را ﻓﺎﺳﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪133 ............. ................................ ................................ :‬‬
‫ﻣﮑﺮوﻫﺎت ﻧﻤﺎز‪135 ............................. ................................ ................................ :‬‬
‫ﻧﻤﺎز وﺗﺮ‪136 ....... ................................ ................................ ................................ :‬‬
‫ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﺳﻨﺖ و ﻧﻔﻞ‪137 .................... ................................ ................................ :‬‬
‫ﻧﻤﺎز ﺗﺮاوﯾﺢ‪138 .. ................................ ................................ ................................ :‬‬
 ‫‪5‬‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﻗﻀﺎي ﻧﻤﺎزﻫﺎ‪140 ................................ ................................ ................................ :‬‬

‫ﻣ‪‬ﺪرِك‪ ،‬ﻣ‪‬ﺴﺒ‪‬ﻮق‪ ،‬ﻻَﺣ‪‬ﻖ‪142 .................. ................................ ................................ :‬‬
‫ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ‪143 ... ................................ ................................ ................................ :‬‬
‫ﺳﺠﺪه ﺗﻼوت‪146 ............................... ................................ ................................ :‬‬
‫ﻧﻤﺎز ﺑﯿﻤﺎر‪147 ..... ................................ ................................ ................................ :‬‬
‫ﻧﻤﺎز ﻣﺴﺎﻓﺮ‪149 .... ................................ ................................ ................................:‬‬
‫ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ‪151 .... ................................ ................................ ................................ :‬‬
‫ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪﯾﻦ‪153 ... ................................ ................................ ................................ :‬‬
‫ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه‪156 .... ................................ ................................ ................................ :‬‬
‫روزه ﯾﮑﯽ از ﻓﺮاﯾﺾ ﻣﻬﻢ اﺳﻼم‪157 ... ................................ ................................ :‬‬
‫روزه رﻣﻀﺎن‪159 ...................................................................................................... :‬‬
‫رؤﯾﺖ ﻣﺎه و ﮔﻮاﻫﯽ در ﻣﻮرد آن‪160 ........................................................................ :‬‬
‫ﻧﯿﺖ روزه‪162 ........................................................................................................... :‬‬
‫ﻣﺴﺘﺤﺒﺎت روزه‪163 .................................................................................................. :‬‬
‫ﻣﮑﺮوﻫﺎت روزه‪163 ................................................................................................. :‬‬
‫آﻧﭽﻪ روزه را ﻓﺎﺳﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪165 ................................................................................. :‬‬
‫ﻗﻀﺎي روزه‪166 ....................................................................................................... :‬‬
‫ﮐﻔﺎره روزه‪168 ......................................................................................................... :‬‬
‫اﻋﺘﮑﺎف‪168 ........ ................................ ................................ ................................ :‬‬
‫ﻣﺴﺘﺤﺒﺎت اﻋﺘﮑﺎف‪170 ............................................................................................. :‬‬
‫اوﻗﺎت اﻋﺘﮑﺎف‪171 ................................................................................................... :‬‬
‫ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﻋﺘﮑﺎف ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪171 ................................................................... :‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪6‬‬

‫آﻧﭽﻪ اﻋﺘﮑﺎف را ﻓﺎﺳﺪ و ﯾﺎ ﻣﮑﺮوه ﻣﯽﮐﻨﺪ‪172 .......................................................... :‬‬

‫ﻧﺬر‪173 ............... ................................ ................................ ................................ :‬‬
‫زﮐﺎت ﯾﮑﯽ از ﻓﺮاﯾﺾ ﻣﻬﻢ اﺳﻼم‪173 .. ................................ ................................ :‬‬
‫ﻧ‪‬ﺼﺎب و ﻣﺎل زﮐﺎت‪174 ........................................................................................... :‬‬
‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اداي زﮐﺎت‪176 ......................................................................................... :‬‬
‫ﻣﺼﺎرف زﮐﺎت‪178 ................................................................................................... :‬‬
‫ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ‪180 .... ................................ ................................ ................................ :‬‬
 ‫ِي� ۡم نَ ٗ‬
‫ُ‬ ‫ُ َۡ‬ ‫َ ٰٓ َ ُّ َ َّ َ َ َ ْ ُ ْ َ ُ‬
‫ار�﴾ ]اﻟﺘﺤﺮﯾﻢ‪.[6 :‬‬ ‫ام ُنوا ق ٓوا أنف َس� ۡم َوأهل‬ ‫﴿���ها ٱ�ِين ء‬
‫»اي آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﺪ‪ ،‬ﺧﻮد و ﺧﺎﻧﻮادهﺗﺎن را از آﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ ﺑﺮﻫﺎﻧﯿﺪ!«‪.‬‬

‫ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫ﺑﺎ درود و ﺳﻼم ﺑﺮ روان ﭘﺎك ﺧﺎﺗﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ و درود و ﺳﻼم‬
‫ﺑﺮ ﯾﺎران ﻓﺪاﮐﺎر‪ ،‬از ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ و اﻧﺼﺎر و ﺑﺮ اﻫﻞ ﺑﯿﺖ و ﺧﺎﻧﻮاده اﻃﻬﺎر‪ ،‬ﺗﺎ روز ﺟﺪا ﺷﺪن‬
‫اﺑﺮار از اﺷﺮار‪.‬‬
‫دﯾﻦ اﺳﻼم دﯾﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﺎﻣﻞ و ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺖﻫﺎ و ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺸﺮي را‬
‫زﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﺑﻮده و در آﯾﻨﺪه ﻧﯿﺰ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺎﻣﻞ از اﯾﻦ دﯾﻦ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﻣﻘﺮرات آن‪ ،‬در اﺑﻌﺎد ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬اﺟﺮا و ﭘﯿﺎده ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﺟﺮاي اﯾﻦ ﻗﻮاﻧﯿﻦ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬آﺷﻨﺎﯾﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪ .‬ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ در ﭘﯿﺶ روي دارﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬
‫ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎ‪ ،‬ﺳﻮدﻣﻨﺪ و ﻣﺨﺘﺼﺮي اﺳﺖ از اﺣﮑﺎم و ﻋﻘﺎﯾﺪ اﺳﻼم ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ‬
‫زﺑﺎﻧﯽ ﺳﺎده و ﮔﻮﯾﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮑﯽ از ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎي ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻋﻠﻤﯽ و ﻋﻤﻠﯽ ﻫﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‬
‫»ﺣﻀﺮت ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻔﺘﯽ ﮐﻔﺎﯾﺖ اﷲ دﻫﻠﻮي« ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻫﻤﯿﺖ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻌﺪاً ﺑﯿﺎن‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﺨﺘﺼﺮي از زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺆﻟﻒ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎﻣﺆﻟﻒ ﻣﺤﺘﺮم ﻋﻼﻣﻪ ﻣﻔﺘﯽ ﮐﻔﺎﯾﺖ اﷲ دﻫﻠﻮي‬

‫ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﺗﺎرﯾﺦ )‪1292‬ﻫ(‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ )‪ (1875‬ﻣﯿﻼدي در ﺷﻬﺮ ﺷﺎه ﺟﻬﺎن ﭘﻮر ﻫﻨﺪ دﯾﺪه ﺑﻪ‬
‫ﺟﻬﺎن ﮔﺸﻮد‪.‬‬
‫واﻟﺪ ﺑﺰرﮔﻮار اﯾﺸﺎن‪ ،‬ﺷﯿﺦ ﻋﻨﺎﯾﺖ اﷲ ﺑﻦ ﻓﯿﺾ اﷲ ﺑﻦ ﺧﯿﺮاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺎداﷲ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪8‬‬

‫ﺗﺤﺼﯿﻼت اﺑﺘﺪاﯾﯽ‪:‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﺳﻦ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﮕﯽ وارد ﻣﮑﺘﺐ ﮔﺸﺖ و ﭘﺲ از ﻃﯽ دوران ﻣﮑﺘﺐ‪ ،‬وارد ﻣﺪرﺳﻪ‬
‫اﺑﺘﺪاﯾﯽ ﺷﺪ و ﮐﺘﺎبﻫﺎي اﺑﺘﺪاي ﻋﺮﺑﯽ و ﻓﺎرﺳﯽ را در آﻧﺠﺎ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷﺎﮔﺮد ﺑﺴﯿﺎر ذﮐﯽ‬
‫و ﻫﻮﺷﻤﻨﺪي ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﺳﺘﺎد وي‪ ،‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﺒﯿﺪاﻟﺤﻖ ﺧﺎن‪ ،‬ذﮐﺎوت و ﻓﺮاﺳﺖ ﺷﺎﮔﺮد‬
‫ﺧﻮﯾﺶ را اﺣﺴﺎس ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﯿﺦ ﻋﻨﺎﯾﺖ اﷲ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ اﻋﺰام ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺎﻫﯽ در ﻣﺮاد آﺑﺎد‪ ،‬ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﺎل )‪1310‬ﻫ(‪ .‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ اﻋﺰام ﮔﺸﺖ و ﺗﺎ ﻣﺪت دو ﺳﺎل از اﺳﺎﺗﯿﺪ ﻣﻤﺘﺎز‬
‫آﻧﺠﺎ‪ ،‬ﻋﻠﻢ آﻣﻮﺧﺖ‪ .‬در ﺳﺎل )‪1312‬ﻫ(‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ داراﻟﻌﻠﻮم دﯾﻮﺑﻨﺪ رﻓﺘﻪ و از اﺳﺎﺗﯿﺪ‬
‫آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺣﮑﯿﻢ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ‪ ،‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻏﻼم رﺳﻮل‪ ،‬و ﻣﺤﺪث ﮐﺒﯿﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺧﻠﯿﻞ‬
‫اﺣﻤﺪ ﺳﻬﺎرﻧﭙﻮري ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﮐﺘﺎب »ﺑﺬل اﻟـﻤﺠﻬﻮد ﰲ ﺣﻞ أﰊ داوود« ﮐﺴﺐ ﻋﻠﻢ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫دروس ﺣﺪﯾﺚ را از ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﺒﺪاﻟﻌﻠﯽ ﻣﯿﺮﺗﯽ و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﺤﻤﻮد اﻟﺤﺴﻦ‪ ،‬ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ و در‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ )‪1315‬ﻫ(‪ .‬در ﺳﻦ ﺑﯿﺴﺖ و دو ﺳﺎﻟﮕﯽ از ﻣﺪرﺳﻪ داراﻟﻌﻠﻮم دﯾﻮﺑﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﯿﻞ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺪرﯾﺲ‪:‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﭘﺲ از ﻓﺎرغاﻟﺘﺤﺼﯿﻞ ﺷﺪن و ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺪت ﭘﻨﺞ ﺳﺎل در ﻣﺪرﺳﻪ‬
‫»ﻋﲔ اﻟﻌﻠﻮم« ﺷﺎه ﺟﻬﺎن ﭘﻮر ﻣﺸﻐﻮل ﺗﺪرﯾﺲ ﺷﺪ و داﻧﺸﻤﻨﺪاﻧﯽ اﻣﺜﺎل ﻣﻮﻻﻧﺎ اﻋﺰاز ﻋﻠﯽ‪،‬‬
‫اﺳﺘﺎد ادب و ﻓﻘﻪ »داراﻟﻌﻠﻮم دﯾﻮﺑﻨﺪ« ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻔﺘﯽ ﺳﯿﺪ ﻣﻬﺪي ﺣﺴﻦ ﻣﻔﺘﯽ »داراﻟﻌﻠﻮم دﯾﻮﺑﻨﺪ«‬
‫و ﻏﯿﺮه اﻓﺘﺨﺎر ﺷﺎﮔﺮدي ﻣﻮﻻﻧﺎ را در ﻫﻤﺎن ﻣﺪرﺳﻪ ﮐﺴﺐ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﺎل )‪1321‬ﻫ(‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻏﺎﺋﻠﻪ ﻗﺎدﯾﺎﻧﯿﺖ در ﺷﺎه ﺟﻬﺎنﭘﻮر ﺑﺮﭘﺎ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻻﻧﺎ در رد آن‪،‬‬
‫ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ »اﻟﱪﻫﺎن« را ﻧﻮﺷﺖ و ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬و در ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﺑﻪ »ﻣﺪرﺳﻪ أﻣﯿﻨﯿﻪ دﻫﻠﯽ«‬
‫رﻓﺖ و ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﻮﻟﻮي اﻣﯿﻦاﻟﺪﯾﻦ اﯾﻠﻮﻟﻮي‪ ،‬ﺑﺎﻧﯽ آن ﻣﺪرﺳﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺳﺘﺎد ﻣﺪرﺳﻪ‬
‫ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﺷﺪ‪ .‬در ﺳﺎل )‪1340‬ﻫ(‪ .‬ﭘﺲ از وﻓﺎت ﻣﻮﻟﻮي اﻣﯿﻦاﻟﺪﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺪﯾﺮ ﻣﺪرﺳﻪ‬
 ‫‪9‬‬ ‫ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ و ﺗﺎ آﺧﺮ ﻋﻤﺮ در ﻫﻤﺎن ﻣﺪرﺳﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺷﺮﮐﺖ در ﻣﺴﺎﯾﻞ و ﻣﺒﺎرزات ﺳﯿﺎﺳﯽ‪:‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ،‬ﻣﻔﺘﯽ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ و ﻣﺮﺟﻊ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻫﻨﺪ ﺑﻮد و ﻣﺸﻐﻮﻟﯿﺖﻫﺎي‬
‫ﺗﺪرﯾﺲ‪ ،‬ﻗﻀﺎء‪ ،‬اﻓﺘﺄ و ﻏﯿﺮه را ﻋﻬﺪه دار ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ در ﻣﯿﺪان ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻧﯿﺰ ﻧﻘﺸﯽ ﻣﻬﻢ و ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺗﻮﺟﻬﯽ داﺷﺖ‪ ،‬و ﯾﮑﯽ از ﻋﺎﻣﻼن و ﭘﯿﺸﺘﺎزان در ﺗﺄﺳﯿﺲ و ﺗﺸﮑﯿﻞ »ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻋﻠﻤﺎي اﺳﻼم«‬
‫در ﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺪت ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎل ﻋﻬﺪهدار رﯾﺎﺳﺖ اﯾﻦ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻗﻀﯿﻪ ﺧﻼﻓﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﯾﮑﯽ از ﻣﻌﺎوﻧﺎن و ﯾﺎران ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﻮد اﻟﺤﺴﻦ‬
‫دﯾﻮﺑﻨﺪي‪ ،‬ﺑﻮد‪ .‬و ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﯾﺮ ﻋﻠﻤﺄ و داﻧﺸﻤﻨﺪان آن دﯾﺎر در ﻣﺒﺎرزات ﻋﻠﯿﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎر و‬
‫دﯾﮑﺘﺎﺗﻮري اﻧﮕﻠﯿﺲ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﻓﻌﺎﻟﯽ داﺷﺖ و در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ دوﺑﺎر رواﻧﻪ زﻧﺪان ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫ﺑﺎر اول ﻣﺪت ﺷﺶ ﻣﺎه و ﺑﺎر دوم ﻣﺪت ﻫﯿﺠﺪه ﻣﺎه را در زﻧﺪان ﺳﭙﺮي ﮐﺮدﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﯽ از ﺷﺎﮔﺮدان ﻣﻤﺘﺎز و ﺑﺰرگ ﻣﺮداﻧﯽ ﮐﻪ از ﻣﺤﻀﺮ اﯾﺸﺎن ﮐﺴﺐ ﻓﯿﺾ و داﻧﺶ‬
‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻗﺮار ذﯾﻞ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺷﯿﺦ اﻷدب واﻟﻔﻘﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ اﻋﺰاز ﻋﻠﯽ‪ ،‬اﺳﺘﺎد داراﻟﻌﻠﻮم دﯾﻮﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻔﺘﯽ ﺳﯿﺪ ﻣﻬﺪي ﺣﺴﻦ‪ ،‬ﻣﻔﺘﯽ داراﻟﻌﻠﻮم دﯾﻮﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺳﺤﺒﺎن اﻟﻬﻨﺪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺣﺎﻓﻆ اﺣﻤﺪ ﺳﻌﯿﺪ دﻫﻠﻮي‪ ،‬ﻧﺎﻇﻢ ﭘﯿﺸﯿﻦ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻋﻠﻤﺄ ﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺷﯿﺦ اﻟﺤﺪﯾﺚ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻔﺘﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪاﻟﻐﻨﯽ ﭘﺘﯿﺎﻟﻮي‪،‬اﺳﺘﺎد ﻣﺪرﺳﻪ اﻣﯿﻨﯿﻪ دﻫﻠﯽ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻔﺘﯽ ﻋﺒﺪاﻟﺼﻤﺪ ﻣﮑﺮاﻧﯽ ﺑﻠﻮچ ﻗﺎﺿﯽ اﻟﻘﻀﺎة اﺳﺒﻖ رﯾﺎﺳﺖ ﻗﻼت ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن‪.‬‬
‫‪ -6‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﺤﻤﺪ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﺴﻢ اﷲ ﻣﻔﺘﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮔﺠﺮات و ﻣﺪﯾﺮ اﺳﺒﻖ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯿﻪ‬
‫داﺑﯿﻞ ﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -1‬ﺑﺮاي آﮔﺎﻫﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺳﯿﻤﺎي درﺧﺸﺎن ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ ﮐﺘﺎب »ﻧﺰﻫﺔ اﳋﻮاﻃﺮ« ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻋﻼﻣﻪ ﻋﺒﺪاﻟﺤﯽ اﻟﻠﮑﻨﻮي ﭘﺪر‬
‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه و داﻧﺸﻤﻨﺪ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻫﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺘﺎد ﺳﯿﺪ أﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻧﺪوي ‪/‬ه ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪10‬‬

‫‪ -7‬ﺣﻀﺮت ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ﻣﻼزﻫﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺸﻮاي اﺳﺒﻖ ﻣﺬﻫﺒﯽ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ اﯾﺮان و‬
‫ﺑﻨﯿﺎﻧﮕﺬار »ﺣﻮزه ﻋﻠﻤﯿﻪ داراﻟﻌﻠﻮم« زاﻫﺪان‪.‬‬

‫ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ و ﺗﺄﻟﯿﻔﺎت‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﮐﻪ در اﺻﻞ ﺑﻪ زﺑﺎن اردو ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﭼﻨﺪﯾﻦ زﺑﺎن ﻣﻌﺘﺒﺮ و‬
‫زﻧﺪه دﻧﯿﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮔﺮدﯾﺪه‪.‬‬
‫‪» -2‬روض اﻟﺮﻳﺎﺣﲔ« ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﺼﺎﯾﺪ و اﺷﻌﺎر ﻋﺮﺑﯽ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺟﺰوهاي ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﺷﯿﺦ اﻟﻬﻨﺪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﺤﻤﻮد ﺣﺴﻦ دﯾﻮﺑﻨﺪي‪،‬‬
‫‪» -4‬ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺬﻫﺒﯽ و ﻣﻠﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن«‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺮ ﮐﺎرﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻋﻠﻤﺎي اﺳﻼم ﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪» -6‬ﮐﻔﺎﯾﺖ اﻟﻤﻔﺘﯽ« در ﻫﻔﺖ ﺟﻠﺪ ﺿﺨﯿﻢ ﭼﺎپ و ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و ﯾﮏ ﻣﺮﺟﻊ‬
‫ﺑﺰرگ و ﺑﯽﻣﺎﻧﻨﺪ در ﻓﻘﻪ اﺳﻼﻣﯽ و ﻣﺴﺎﯾﻞ روز اﺳﺖ‪.‬‬

‫وﻓﺎت‪:‬‬
‫در ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯽ و ﯾﮏ دﺳﺎﻣﺒﺮ )‪ (1952‬ﻣﯿﻼدي رأس ﺳﺎﻋﺖ ده و ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨﺞ دﻗﯿﻘﻪ در‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬رﺧﺖ ﺳﻔﺮ از اﯾﻦ ﺟﻬﺎن ﺑﺮﺑﺴﺖ و ﺑﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه اﺑﺪي آﺧﺮت ﻣﺸﺮف ﺷﺪ‪.‬‬
‫در روز دوم از وﻓﺎت‪ ،‬ﺣﺪود ﯾﮏ ﺻﺪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن دﻫﻠﯽ در ﺗﺸﯿﯿﻊ ﺟﻨﺎزه آن‬
‫ﺳﺘﺎره درﺧﺸﺎن ﻋﻠﻢ و ﻣﻌﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺷﺮﮐﺖ ﺟﺴﺘﻪ و ﭘﺲ از اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺮ ﭘﯿﮑﺮ ﭘﺎك ﺷﺎن‪ ،‬در‬
‫ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺧﻮاﺟﻪ ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﺨﺘﯿﺎر ﮐﺎﮐﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎك ﺳﭙﺮده ﺷﺪ‪ .‬و ﺟﻬﺎن اﺳﻼم در ﻣﺎﺗﻢ آن‬
‫زﻻﻟﻪ داﻧﺶ و ﻋﺮﻓﺎن ﺑﻪ ﺳﻮگ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬رﲪﻪ اﷲ وأدﺧﻠﻪ ﰲ ﺟﻨﺎت اﻟﻨﻌﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺻﺒﺎ از ﻣﺎ درود و ﻫﻢ ﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮ آن ﺧﺎك و ﺑﺮ آن ﺗﺮﺑﺖ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪11‬‬ ‫ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫اﻫﻤﯿﺖ ﮐﺘﺎب ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻹﺳﻼم‪:‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ از اﺳﻢ ﮐﺘﺎب ﺑﺮ ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب در واﻗﻊ ﻗﺎﻟﺐ و ﻣﺨﺰﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺣﮑﺎم و ﻋﻘﯿﺪه اﺳﻼﻣﯽ در آن‪ ،‬ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﺷﺪه و در آن ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﭼﻬﺎر ﺑﺨﺶ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﺮ ﺑﺨﺶ ﺷﺎﻣﻞ دو ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻘﺎﯾﺪ و اﺣﮑﺎم‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﺑﺨﺶ و ﻫﺮ ﻗﺴﻤﺖ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﺨﺶ و ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺒﻠﯽ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺑﺨﺶ اول‪،‬‬
‫ﻋﻘﺎﯾﺪ و اﺣﮑﺎم ﺑﻪ ﻃﻮر ﺳﺎده ﺑﯿﺎن ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬در ﺑﺨﺶ دوم ﺑﺎ ﺗﻔﺼﯿﻞ ﺑﯿﺸﺘﺮي‪ ،‬و در ﺑﺨﺶ‬
‫ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم ﺑﺎ ﺗﻮﺿﯿﺢ و ﺗﻔﺼﯿﻞ ﮐﺎﻣﻠﯽ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻧﭽﻪ اﻣﺘﯿﺎز ﮐﺘﺎب را ﺑﺎﻻ ﺑﺮده اﺳﺖ ﻗﻠﻢ ﺷﯿﻮاي ﻣﺼﻨﻒ در روانﻧﻮﯾﺴﯽ ﺳﺎدهﻧﻮﯾﺴﯽ آن‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻋﺎم ﻓﻬﻢ ﺑﻮده و ﻫﺮ ﮐﺲ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ آن‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‬
‫ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺑﯿﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻬﺖ ﺗﺴﻬﯿﻞ ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬ﺑﻨﺪه ﺗﻤﺎم ﭘﺮﺳﺸﻬﺎي آن را ﺷﻤﺎره ﮔﺬاري ﮐﺮدم‪.‬‬
‫ﮐﺘﺎب ﺗﻌﻠﻴﻢ اﻹﺳﻼم ﯾﮑﯽ از ﭘﺮ ﺗﯿﺮاژﺗﺮﯾﻦ ﮐﺘﺎبﻫﺎ در ﻫﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن‪ ،‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪،‬‬
‫ﺑﻨﮕﻼدش و ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان اﺳﺖ‪ ،‬و ﺟﺰو ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﺳﯽ ﻣﺪارس و ﻣﮑﺎﺗﺐ دﯾﻨﯽ در‬
‫ﺟﺎﻫﺎي ﯾﺎد ﺷﺪه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺑﻪ زﺑﺎنﻫﺎي »اردو«‪» ،‬ﻋﺮﺑﯽ«‪» ،‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ«‪،‬‬
‫»ﺑﻨﮕﺎﻟﯽ«‪» ،‬ﺳﻨﺪﻫﯽ«‪» ،‬ﺑﻠﻮﭼﯽ« ﭼﺎپ و ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬و ﻗﺒﻼً ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮑﯽ از ﺑﺮادران‬
‫اﻓﻐﺎﻧﯽ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ دري ﻧﯿﺰ ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﭼﺎپ ﮔﺮدﯾﺪه وﻟﯽ ﭼﻮن ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﻠﻤﺎت و‬
‫اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻓﺎرﺳﯽ دري اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺮاي ﻓﺎرﺳﯽ داﻧﺎن اﯾﺮان ﻣﺄﻧﻮس و زود ﻓﻬﻢ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮ‬
‫ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد و ﺗﺸﻮﯾﻖ دوﺳﺖ ارﺟﻤﻨﺪ ﺟﻨﺎب ﻣﻮﻟﻮي ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺎﺳﻢ ﺣﻔﻈﻪ اﷲ‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ‬
‫آن ﻧﻤﻮدم‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻧﯿﺰ ﺟﺰاي ﺧﯿﺮ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻬﻢ و ﺧﻄﯿﺮ ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻟﺬا از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻃﺒﯿﻌﺖ اﻧﺴﺎن ﻣﺮﮐﺐ از ﺧﻄﺎ و ﻧﺴﯿﺎن اﺳﺖ اﮔﺮ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﮔﺮاﻣﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ‬
‫اﺷﺘﺒﺎه و ﯾﺎ ﺗﺴﺎﻣﺤﯽ در ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﯿﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ دﯾﺪه اﻏﻤﺎض ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻪ و ﺑﻪ ﺑﻨﺪه‬
‫ﯾﺎدآور ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ در ﭼﺎپﻫﺎي آﯾﻨﺪه انﺷﺎء اﷲ اﺻﻼح ﮔﺮدد‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪12‬‬

‫در ﺧﺎﺗﻤﻪ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪن و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﺗﻤﺎم دوﺳﺘﺎن ﺑﺎﻟﺨﺼﻮص ﺟﻮاﻧﺎن ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن و‬
‫ﺧﺮدﺳﺎﻻن‪ ،‬ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬و ﺑﺮ ﻫﺮ ﻓﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻻزم اﺳﺖ ﻧﺴﺨﻪاي از آن را در ﻣﻨﺰل‬
‫ﺧﻮﯾﺶ داﺷﺘﻪ و ﺑﺮاي ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺻﺤﯿﺢ و آﻣﻮزﻧﺪه‪ ،‬ﻗﺮاﺋﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫يع ٱ ۡل َعل ُ‬
‫ِيم﴾‬ ‫ك أَ َ‬
‫نت ٱ َّ‬
‫لس ِم ُ‬ ‫َ َّ َ َ َ َّ ۡ َّ ٓ َّ َ‬
‫﴿ر�نا �قبل مِنا ۖ إِن‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﺠﯿﺪ ﻣﺮدازﻫﯽ ﺧﺎﺷﯽ‬
‫ﺣﻮزه ﻋﻠﻤﯿﻪ داراﻟﻌﻠﻮم زاﻫﺪان‬
 ‫ِي� ۡم نَ ٗ‬
‫ُ‬ ‫ُ َۡ‬ ‫َ ٰٓ َ ُّ َ َّ َ َ َ ْ ُ ْ َ ُ‬
‫ار�﴾ ]اﻟﺘﺤﺮﯾﻢ‪.[6 :‬‬ ‫ام ُنوا ق ٓوا أنف َس� ۡم َوأهل‬ ‫﴿���ها ٱ�ِين ء‬
‫»اي آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﺪ‪ ،‬ﺧﻮد و ﺧﺎﻧﻮادهﺗﺎن را از آﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ ﺑﺮﻫﺎﻧﯿﺪ!«‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ -‬ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬اﺣﮑﺎم‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :1‬ﺗﻮ ﮐﯿﺴﺘﯽ؟‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻣﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :2‬ﻧﺎم ﻣﺬﻫﺐ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻬﺎ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﺳﻼم‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :3‬اﺳﻼم ﺑﻪ ﻣﺎ ﭼﻪ ﻣﯽآﻣﻮزد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﺳﻼم اﯾﻦ را ﻣﯽآﻣﻮزد ﮐﻪ‪» :‬اﷲ« ﯾﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ و ﻓﻘﻂ او ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و ﺳﺰاوار ﺑﻨﺪﮔﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ‪ ‬ﺑﻨﺪه ﺧﺪا و ﻓﺮﺳﺘﺎده اوﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﮐﺘﺎب و ﻗﺎﻧﻮن اﻟﻬﯽ اﺳﺖ‪،‬‬
‫اﺳﻼم دﯾﻦ ﺑﺮ ﺣﻖ و راﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﺳﻼم ﺗﻤﺎم ﺧﻮﺑﯿﻬﺎي دﯾﻦ و دﻧﯿﺎ را ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽآﻣﻮزد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :4‬ﮐﻠﻤﻪ اﺳﻼم ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻻَ اﹺﻟ ﹶﻪ ا ﹺ ﻻﱠ اﹸ ﷲ ﹸﳏ ﹶ ﱠﻤ ﺪﹲ ﹶر ﹸﺳ ﹸ‬
‫ﻮل اﷲﹺ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدي ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺰاوار ﻋﺒﺎدت ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎده «اﷲ« اﺳﺖ‪.‬‬
‫و اﯾﻦ را ﮐﻠﻤﻪ ﺗﻮﺣﯿﺪ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :5‬ﮐﻠﻤﻪ ﺷﻬﺎدت ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬
‫ﺒﺪهُ َو َر ُﺳ ُ ُ‬
‫ﺷﻬ ُﺪ ا َ َّن ُ�َ َّﻤ ًﺪا َﻋ ُ‬
‫ﷲ َوا َ َ‬ ‫َ َ ُ َ َّ َ َّ‬
‫ﻻا ُ‬
‫ﻮﻪﻟ‪.‬‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﺷﻬﺪ ان ﻻ ِاﻪﻟ ِا‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽدﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﺠﺰ »اﷲ« ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻋﺒﺎدت ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬و ﮔﻮاﻫﯽ‬
‫ﻣﯽدﻫﻢ ﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻨﺪه ﺧﺪا و رﺳﻮل اوﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :6‬اﯾﻤﺎن ﻣﺠﻤﻞ ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬
‫َ َ َُ َ َ َ َ ََ ُ َ َ َ َ‬
‫ﻴﻊ اﺣﺎﻜ ِﻣ ِﻪ‪.‬‬‫ﻤﺟ‬ ‫ََ ُ‬
‫ﷲ ﻛﻤﺎ ﻫﻮ ﺑِﺎﺳﻤﺎﺋِﻪ و ِﺻﻔﺎﺗِﻪ وﻗ ِﺒﻠﺖ ِ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬أﻣﻨﺖ ﺑِﺎ ِ‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪14‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺑﻪ ذات ﯾﮕﺎﻧﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻤﺎن آوردم ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﺎﻣﻬﺎ و ﺻﻔﺎت ﺧﻮﯾﺶ ﻣﻮﺳﻮم‬
‫اﺳﺖ و ﺗﻤﺎم اﺣﮑﺎم و دﺳﺘﻮرﻫﺎي او را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :7‬اﯾﻤﺎن ﻣ‪‬ﻔﺼ‪‬ﻞ ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬
‫اﻵﺧﺮ َواﻟﻘﺪر َﺧ�هِ َو َ ِّ‬
‫ﺮﺷهِ ِﻣ َﻦ اِﷲ‬ ‫ﻮمِ‬‫� ِﺘ ِﻪ َو ُﻛﺘُﺒ ِﻪ َو ُر ُﺳ ِﻠﻪ َواﻴﻟَ‬
‫َ‬
‫ﺋ‬ ‫ﻶ‬‫م‬‫ﻨﺖ ﺑﺎﷲ َو َ‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬أَ َﻣ ُ‬
‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻮت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬
‫ﻌﺚ ﺑﻌﺪالﻤ ِ‬ ‫اﺒﻟ ِ‬ ‫َ� َﻌﺎﻲﻟ َو َ‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و ﮐﺘﺎبﻫﺎي آﺳﻤﺎﻧﯽ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ اﯾﻤﺎن آوردم‪.‬‬
‫ﻧﯿﺰ ﺑﺮ آﻧﭽﻪ در ﺗﻘﺪﯾﺮ از ﺧﻮﺑﯿﻬﺎ و ﺑﺪﯾﻬﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﺲ از ﻣﺮگ اﯾﻤﺎن‬
‫آوردم‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :8‬ﺷﻤﺎ را ﭼﻪ ﮐﺴﯽ آﻓﺮﯾﺪه و ﺑﻪ وﺟﻮد آورده اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻣﺎ را و ﭘﺪران و اﺟﺪاد ﻣﺎ را‪ ،‬زﻣﯿﻦ و آﺳﻤﺎن و ﺗﻤﺎم ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت را ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل‬
‫آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :9‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬دﻧﯿﺎ را از ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﺧﻠﻖ ﮐﺮده اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺎ ﻗﺪرت و دﺳﺘﻮر ﺧﻮﯾﺶ آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :10‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا را ﻗﺒﻮل ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮐﺎﻓﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :11‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺠﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ دﯾﮕﺮ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ را ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻪ آﻧﻬﺎ »ﻛﹶﺎﻓﹺﺮ« و » ﹸﻣ ﹺ‬
‫ﴩك« ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :12‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ دو ﯾﺎ ﺳﻪ ﺧﺪا ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﭼﻪ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آﻧﺎن را ﻧﯿﺰ »ﻣﴩك« و »ﻛﺎﻓﺮ« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :13‬اﻧﺴﺎن »ﻣﴩك« ﺑﺨﺸﻮده ﻣﯽﺷﻮد ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ ،‬اﻧﺴﺎن »ﻣﺸﺮك« ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺨﺸﻮده ﻧﻤﯽﺷﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﺸﻪ در دوزخ و‬
‫ﻋﺬاب اﻟﻬﯽ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
 ‫‪15‬‬ ‫ﺑﺨﺶ اول ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬اﺣﮑﺎم‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :14‬ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ‪ ‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ؟‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﯾﺸﺎن ﺑﻨﺪه ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ او ﺑﻮده و ﻣﺎ اﻣﺖ او ﻫﺴﺘﯿﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :15‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺎ در ﮐﺠﺎ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪه؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬در ﺷﻬﺮ ﻣﮑﻪ ﻣﻌﻈﻤﻪ‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :16‬ﻧﺎم ﭘﺪر و ﻧﺎم ﺟﺪ آن ﺣﻀﺮت ﭼﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﺎم ﭘﺪر آن ﺣﻀﺮت‪ ،‬ﻋﺒﺪاﷲ و ﻧﺎم ﺟﺪش ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :17‬آﯾﺎ ﻣﻘﺎم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺎ از ﺳﺎﯾﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري‪ ،‬ﻣﻘﺎم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺎ از ﺗﻤﺎم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺎ از ﺗﻤﺎم ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت‬
‫اﻓﻀﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :18‬ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ‪ ‬در ﮐﺠﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮده اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﻨﺠﺎه و ﺳﻪ ﺳﺎل در ﻣﮑﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از آن‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ رﻓﺘﻪ و ده‬
‫ﺳﺎل ﺗﻤﺎم‪ ،‬در آﻧﺠﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و در ﺳﻦﱢ ﺷﺼﺖ و ﺳﻪ ﺳﺎﻟﮕﯽ وﻓﺎت ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :19‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را ﻗﺒﻮل ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻪ ﺣﮑﻤﯽ دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﮐﺎﻓﺮ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :20‬ﻣﻨﻈﻮر از ﻗﺒﻮل داﺷﺘﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻣﻨﻈﻮر اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آن ﺣﻀﺮت را ﺑﻨﺪه و رﺳﻮل ﺧﺪا و ﺑﻌﺪ از ﺧﺪا از ﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺑﺎﻻﺗﺮ و اﻓﻀﻞ داﻧﺴﺖ و از دﺳﺘﻮرﻫﺎ و اﺣﮑﺎم او ﭘﯿﺮوي و اﺗﺒﺎع ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﺸﺎن‬
‫ﻣﺤﺒﺖ ﮐﺎﻣﻞ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :21‬دﻟﯿﻞ اﯾﻨﮑﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ‪ ‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﻓﺮﺳﺘﺎدة ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺗﻮﺳﻂ آن ﺣﻀﺮت ﭼﻨﺎن ﮐﺎرﻫﺎ و اﻣﻮر ﺷﺎﯾﺴﺘﻪاي اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺠﺰ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ از دﯾﮕﺮ ﮐﺴﯽ اﻣﮑﺎن اﻧﺠﺎم و وﻗﻮع آﻧﻬﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :22‬ﭼﻪ دﻟﯿﻠﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻗﺮآن‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻬﯽ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﯾﻦ ﮔﻔﺘﺎر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ :‬ﻗﺮآن ﮐﺘﺎب ﺧﺪا اﺳﺖ و آﻧﺮا ﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﺎزل ﮐﺮده‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪16‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :23‬ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ در ﯾﮏ ﺑﺎر ﺑﺮ آن ﺣﻀﺮت ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪه ﯾﺎ در ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻗﺮآن در زﻣﺎﻧﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺘﺪرﯾﺞ و ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺧﻮاﺳﺖ و ﻧﯿﺎز زﻣﺎن‪ ،‬ﺑﺮ آن‬
‫ﺣﻀﺮت ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :24‬ﻗﺮآن در ﻣﺪت ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ‪ :‬در ﻣﺪت »ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻪ ﺳﺎل«‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :25‬ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬
‫‪ ‬ﮐﻪ ﻣﺄﻣﻮر رﺳﺎﻧﺪن وﺣﯽ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺎﻫﯽ ﯾﮏ آﯾﻪ و‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺣﻀﺮت ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ‬
‫ﮔﺎﻫﯽ ﯾﮏ ﺳﻮره را از ﺳﻮي ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽآورد و ﺑﺮاي آن ﺣﻀﺮت‪ ‬ﺗﻼوت ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﭘﺲ از ﺷﻨﯿﺪن آن‪ ،‬ﮐﺎﺗﺒﺎن و ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن وﺣﯽ را اﺣﻀﺎر ﻣﯽﮐﺮد و دﺳﺘﻮر ﻣﯽداد‬
‫ﺗﺎ ﻗﺮآن را ﯾﺎد داﺷﺖ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻨﻮﯾﺴﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :26‬ﭼﺮا ﺧﻮد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ وﺣﯽ را ﻧﻤﯽﻧﻮﺷﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭼﻮﻧﮑﻪ آن ﺣﻀﺮت » ﹸا ﱢﻣﻲ« ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ » :27‬ﹸا ﱢﻣﻲ« ﺑﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﻮاد ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ را از ﮐﺴﯽ ﻧﯿﺎﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﺮا اﻣﯽ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮﭼﻪ آن ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ را از ﮐﺴﯽ ﻓﺮا ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد وﻟﯽ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ آﻣﻮزش و ﻟﻄﻒ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬از ﺗﻤﺎم ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﻋﺎﻟﯽﺗﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﻠﻮم ﺑﺴﯿﺎري را ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻋﻨﺎﯾﺖ‬
‫ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﭼﮑﺎره اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :28‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻓﺮﺷﺘﻪ اﯾﺴﺖ ﮐﻪ وﺣﯽ و دﺳﺘﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :29‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﺒﺎدت و ﺑﻨﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬روزه ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬زﮐﺎت ﻣﯽدﻫﺪ و ﺣﺞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :30‬ﻧﻤﺎز ﭼﯿﺴﺖ؟‬
 ‫‪17‬‬ ‫ﺑﺨﺶ اول ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬اﺣﮑﺎم‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻋﺒﺎدت و روش ﻣﺨﺼﻮﺻﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ آن‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﻨﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و‬
‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ آن‪ ،‬در ﻗﺮآن و اﺣﺎدﯾﺚ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎنﻫﺎ آﻣﻮزش داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :31‬روش ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻨﺪﮔﯽ ﮐﻪ آن را »ﻧﻤﺎز« ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﺧﺎﻧﻪ ﯾﺎ در ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽاﯾﺴﺘﻨﺪ و از ﻗﺮآن ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎ و‬
‫ﺑﺰرﮔﯽ ﺧﺪا را ﺑﺠﺎ ﻣﯽآورﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺎﻫﯽ در ﺑﺎرﮔﺎه او ﺧﻢ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﮔﺎﻫﯽ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﺧﻮﯾﺶ را‬
‫ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺗﻀﺮع و اﻇﻬﺎر ﻋﺠﺰ و ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻣﯽﻧﻬﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :32‬ﺷﺨﺺ ﻧﻤﺎز ﮔﺰار در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮد ﯾﺎ در ﺧﺎﻧﻪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻫﺮ ﺟﺎي وﺟﻮد دارد و اﻧﺴﺎن ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﻣﺤﻀﺮ او ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﭼﻪ در‬
‫ﻣﺴﺠﺪ و ﭼﻪ در ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز در ﻣﺴﺠﺪ ﺛﻮاب ﺑﯿﺸﺘﺮي دارد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :33‬ﺑﻪ ﺷﺴﺘﻦ دﺳﺖ و ﺻﻮرت و ﭘﺎﻫﺎ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﻧﻤﺎز اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد ﭼﻪ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آن را »وﺿﻮ« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺪون آن ﻧﻤﺎز ﺻﺤﯿﺢ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :34‬ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز‪ ،‬روي آدﻣﯽ ﺑﻪ ﮐﺪام ﻃﺮف ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻪ ﻃﺮف ﻗﺒﻠﻪ‪ ،‬ﮐﻪ در اﯾﺮان در ﻗﺴﻤﺖ ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ آن ﻗﺮار دارد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :35‬ﭼﺮا ﺑﺎﯾﺪ رخ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ ﻃﺮف ﻗﺒﻠﻪ ﮐﻨﯿﻢ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﻣﮑﻪ ﻣﮑﺮﻣﻪ ﺧﺎﻧﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ آن را »ﮐﻌﺒﻪ« )ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪا( ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ ،‬و ﻫﻨﮕﺎم‬
‫ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺿﺮوري اﺳﺖ ﮐﻪ رخ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﻮي آن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن آن ﺷﻬﺮ از ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﺎ »اﯾﺮان«‬
‫ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً در ﺟﺎﻧﺐ ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﻣﺎ روي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﻐﺮب ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :36‬آن ﻃﺮﻓﯽ ﮐﻪ رخ ﺑﻪ ﺳﻮي آن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ ﭼﻪ ﻧﺎم دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬ﻗﺒﻠﻪ« ﻧﺎم دارد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :37‬در ﯾﮏ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﻨﺞ ﺑﺎر‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :38‬ﻧﺎم ﭘﻨﺞ وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﭼﯿﺴﺖ؟‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪18‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫اول‪» -‬ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ« ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﻃﻠﻮع آﻓﺘﺎب ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫دوم‪» -‬ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ« ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از زوال آﻓﺘﺎب ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻮم «ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ« ﮐﻪ در ﺣﺪود دو ﯾﺎ ﯾﮏ و ﻧﯿﻢ ﺳﺎﻋﺖ ﭘﯿﺶ از ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ﺧﻮاﻧﺪه‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎرم‪» -‬ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب« ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﻨﺠﻢ‪» -‬ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ« ﮐﻪ در ﺣﺪود دو ﯾﺎ ﯾﮏ و ﻧﯿﻢ ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺲ از ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ﺧﻮاﻧﺪه‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫اذان‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :39‬اَذان« ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻓﺮا ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﭘﯿﺶ از ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز‪ ،‬رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ‬
‫اﯾﺴﺘﺎده و ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﮐﻠﻤﺎت ذﯾﻞ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎً آن را »اَذان« ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اذان‪:‬‬
‫ﺮﺒ‪.‬‬‫اﷲ أَ ْ� َ ُ‬
‫ﺮﺒ‪ُ ،‬‬ ‫اﷲ أَ ْ� َ ُ‬
‫ﺮﺒ‪ُ ،‬‬ ‫اﷲ أَ ْ� َ ُ‬
‫ﺮﺒ‪ُ ،‬‬ ‫اﷲ أَ ْ� َ ُ‬
‫‪ُ -‬‬
‫ﻻ ُ‬ ‫َ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ َّ ُ َ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ َّ‬
‫اﷲ‬ ‫‪ -‬أﺷﻬﺪ أن ﻻ ِإﻪﻟ ِإﻻ اﷲ أﺷﻬﺪ أن ﻻ ِإﻪﻟ ِإ‬
‫ُ ُ‬ ‫َ َ ُ َ َّ ُ َ َّ ً َّ ُ ُ ُ َ َ َ َّ ُ َ ً‬
‫ﺷﻬ ُﺪ ان � َّﻤﺪا َّر ُﺳﻮل اﷲ‬ ‫‪ -‬اﺷﻬﺪ ان �ﻤﺪا رﺳﻮل اﷲ‪ ،‬ا‬
‫ﻲﻠﻋ َّ‬ ‫َ َّ َ َ‬ ‫ﻲﻠﻋ َّ‬ ‫َ َّ َ َ‬
‫الﺼﻠﻮ ِة‪.‬‬ ‫الﺼﻠﻮ ِة‪ ،‬ﻲﺣ‬ ‫‪ -‬ﻲﺣ‬
‫َ َّ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ‬
‫‪ -‬ﻲﺣ ﻲﻠﻋ اﻟﻔﻼ ِح ‪،‬ﻲﺣ ﻲﻠﻋ اﻟﻔﻼ ِح‪.‬‬
‫�ﺮﺒ اَﷲ ا َ َ‬
‫�ﺮﺒ‪.‬‬ ‫‪ -‬اَﷲ ا َ َ‬
‫ﻻا ُ‬ ‫َ َ َّ‬
‫ﷲ‪.‬‬ ‫‪ -‬ﻻ ِاﻪﻟ ِا‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪:‬‬
‫»ﺧﺪا ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺪا ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺪا ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺪا ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪19‬‬ ‫ﺑﺨﺶ اول ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬اﺣﮑﺎم‬

‫ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽدﻫﻢ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺠﺰ ﺧﺪا‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﻣﻌﺒﻮدي ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽدﻫﻢ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺠﺰ ﺧﺪا‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﻣﻌﺒﻮدي ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽدﻫﻢ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ‪ ‬ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽدﻫﻢ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ‪ ‬ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺸﺘﺎﺑﯿﺪ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺑﺸﺘﺎﺑﯿﺪ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻧﻤﺎز‪.‬‬
‫ﺑﺸﺘﺎﺑﯿﺪ ﺑﻪ ﺳﻮي رﺳﺘﮕﺎري‪ ،‬ﺑﺸﺘﺎﺑﯿﺪ ﺑﻪ ﺳﻮي رﺳﺘﮕﺎري‪.‬‬
‫ﺧﺪا ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺪا ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺠﺰ وي دﯾﮕﺮ ﻣﻌﺒﻮدي ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬
‫� ِّﻣ َﻦ َّ‬
‫اﻨﻟﻮمِ « ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫در ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﮔﻔﺘﻦ »ﻲﺣ ﻰﻠﻋ اﻟﻔﻼح« دوﺑﺎر »ا َ َّ‬
‫لﺼﻠﻮُة َﺧ ٌ‬

‫ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻌﻨﺎﯾﺶ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﻧﻤﺎز از ﺧﻮاب ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :40‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﯿﺶ از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮدم آﻣﺎده ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺨﺼﯽ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﻣﺎم اﯾﺴﺘﺎده و ﻫﻤﺎن‬
‫َّ ُ‬
‫الﺼﻠﻮة« اﺿﺎﻓﻪ‬ ‫ﺖ‬ ‫َ َ َ‬
‫ﮐﻠﻤﺎت اذان را اﻋﻼم ﻣﯽدارد و ﺑﻌﺪ از »ﻲﺣ ﻲﻠﻋ اﻟﻔﻼح« دوﺑﺎر »ﻗﺪ ﻗﺎﻣ ِ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :41‬اذان و ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻮﯾﻨﺪه را ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اذان ﮔﻮﯾﻨﺪه را »ﻣ‪‬ﺆَذﱢن« و ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻮﯾﻨﺪه را »ﻣ‪‬ﮑَﺒ‪‬ﺮ« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :42‬ﻧﻤﺎزي ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت دﺳﺘﻪ ﺟﻤﻌﯽ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻤﺎز و ﺑﻪ ﮐﺴﯽ‬
‫ﮐﻪ از ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﺟﻠﻮﺗﺮ ﻣﯽاﯾﺴﺘﺪ و ﺑﻪ ﺑﻘﯿﻪ ﻣﺮدم‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻤﺎز‪» ،‬ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ« و ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺟﻠﻮﺗﺮ از دﯾﮕﺮان ﻣﯽاﯾﺴﺘﺪ »ا‪‬ﻣﺎم« و ﺑﻪ‬
‫ﺑﻘﯿﻪ ﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ »ا‪‬ﻣﺎم« ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ »ﻣ‪‬ﻘﺘَﺪ‪‬ي«ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :43‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻪ او »ﻣ‪‬ﻨﻔَﺮِد« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :44‬ﺑﻪ ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز آﻣﺎده ﻣﯽﺷﻮد و ﻓﻘﻂ در آﻧﺠﺎ ﻧﻤﺎز‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آن را »ﻣ‪‬ﺴﺠِﺪ« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪20‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ : 45‬در ﻣﺴﺠﺪ ﭼﻪ اﻋﻤﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺟﺎي آورده ﻣﯽﺷﻮد؟‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﺎﻣﻮش ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ ﯾﺎ ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﺗﻼوت ﮐﺮد ﯾﺎ ﻣﺸﻐﻮل‬
‫ذﮐﺮ و ﻋﺒﺎدت اﻟﻬﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺣﺮف زدن ﺑﯽ ﻣﻮرد‪ ،‬ﻏﻮﻏﺎ و آﺷﻮب ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮدن در ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﺻﺤﯿﺢ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :46‬ﻧﻤﺎز ﭼﻪ ﻓﻮاﯾﺪي دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﻤﺎز ﻓﻮاﯾﺪ ﺑﯽﺷﻤﺎري دارد ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از آن ﺑﺸﺮح زﯾﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺑﺪن و ﻟﺒﺎس آدم ﻧﻤﺎز ﮔﺰار ﻫﻤﯿﺸﻪ ﭘﺎك و ﺗﻤﯿﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺧﺪاوﻧﺪ از آدم ﻧﻤﺎز ﮔﺰار ﺧﺸﻨﻮد و راﺿﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﮐﺮم‪ ‬از آدم ﻧﻤﺎز ﮔﺰار راﺿﯽ و ﺧﺸﻨﻮد ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬آدم ﻧﻤﺎز ﮔﺰار ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺤﺒﻮب اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺷﺨﺺ ﻧﻤﺎز ﮔﺰار در اﯾﻦ دﻧﯿﺎ ﻫﻢ‪ ،‬ﻣﻮرد اﺣﺘﺮام و ﺳﺘﺎﯾﺶ آدمﻫﺎي ﺧﻮب واﻗﻊ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -6‬ﻧﻤﺎز ﮔﺰار از ﺑﺴﯿﺎري از ﮔﻨﺎﻫﺎن ﻣﺤﻔﻮظ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -7‬ﻧﻤﺎز ﮔﺰار را ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺲ از ﻣﺮگ‪ ،‬در آﺳﺎﯾﺶ و اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :47‬در ﻧﻤﺎز ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد؟ و ﻋﺒﺎرت آن ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬از آﻏﺎز ﻧﻤﺎز ﺗﺎ اﺧﺘﺘﺎم آن‪ ،‬آﻧﭽﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺸﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺗﮑﺒﯿﺮ‪ :‬اﷲ أﮐﺒﺮ )ﺧﺪاوﻧﺪ از ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﺑﺰرﮔﺘﺮ اﺳﺖ(‬
‫ﺛﻨﺎء‪:‬‬
‫ﻻ إََ‬
‫ﻪﻟ َ� ْ ُ َ‬
‫�ك«‪» .‬ﺑﺎراﻟﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫ُ ْ َ َ َ َّ ُ َّ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َ َ َ َ َ ُّ َ َ َ‬
‫»ﺳﺒﺤﺎﻧﻚ الﻠﻬﻢ و ِﺤﺑﻤ ِﺪك ‪،‬و�ﺒﺎرك اﺳﻤﻚ‪ ،‬و�ﻌﺎﻰﻟ ﺟﺪك‪ ،‬و ِ‬
‫ﻋﻈﻤﺖ و ﺗﻘﺪﺳﺖ اﻋﺘﺮاف ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬و ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎي ﺗﻮ را ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ‪ .‬ﻧﺎم ﮔﺮاﻣﯽ ﺗﻮ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎ ﺑﺮﮐﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬و ﻋﻈﻤﺖ و ﺟﻼل ﺗﻮ ﺑﺴﯿﺎر واﻻ و ﺑﺠﺰ ذات ﭘﺎﮐﺖ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدي ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬
‫ﺗﻌﻮ‪‬ذ‪:‬‬
‫َ َّ‬ ‫َ ُُْ‬
‫الﺮ ِﺟﻴْ ِﻢ«‪» .‬ﺑﻪ اﷲ ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮم از ﺷﺮﱢ ﺷﯿﻄﺎن ﻣﺮدود و ﻟﻌﯿﻦ«‪.‬‬
‫الﺸﻴْ َﻄﺎن َّ‬
‫ِ‬ ‫ﷲ ِﻣﻦ‬
‫»أﻋﻮذ ﺑِﺎ ِ‬
 ‫‪21‬‬ ‫ﺑﺨﺶ اول ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬اﺣﮑﺎم‬

‫ﺗﺴﻤﯿﻪ‪:‬‬
‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﲪﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‪» .‬ﺑﻪ ﻧﺎم اﷲ آﻏﺎز ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺨﺸﺎﯾﻨﺪه و ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﺳﻮره ﻓﺎﺗﺤﻪ ﯾﺎ اﻟﺤﻤﺪ ﺷﺮﯾﻒ‪:‬‬
‫اك‬‫اك َ� ۡع ُب ُد �يَّ َ‬‫� ‪ ٢‬ٱ َّلر� ٱ َّلرحِيم ‪ٰ �َ ٣‬ل ِك يَ ۡو ِم ٱ ّ�ِين ‪ ٤‬إيَّ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫﴿ٱ ۡ َ‬
‫� ۡم ُد ِ َّ�ِ َر ّب ٱ ۡل َ� ٰلَم َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ََ‬ ‫َ ٰ َ َّ َ َ ۡ َ ۡ َ َ َ ۡ ۡ َ ۡ ۡ َ ۡ ُ‬ ‫لص َ� ٰ َط ٱل ۡ ُم ۡس َت ِق َ‬
‫ۡ َ ّ‬ ‫َۡ َ ُ‬
‫وب عل ۡي ِه ۡم‬
‫ِ‬ ‫ض‬ ‫ص�ط ٱ�ِين ��عمت علي ِهم ��ِ ٱلمغ‬ ‫يم ‪ِ ٦‬‬ ‫�ست ِع� ‪ ٥‬ٱهدِنا ٱ ِ‬
‫لضآ ّل َ‬ ‫َ َ َّ‬
‫ِ� ‪﴾٧‬‬ ‫و� ٱ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﺗﻤﺎم ﺧﻮﺑﯽﻫﺎ ﺑﺮاي اﷲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺨﺸﻨﺪه‪ ،‬و ﻣﻬﺮﺑﺎن‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﻟﮏ روز ﺟﺰا اﺳﺖ‪) .‬ﺧﺪاﯾﺎ( ﻓﻘﻂ ﺗﻮ را ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﯿﻢ و ﻓﻘﻂ از ﺗﻮ ﮐﻤﮏ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ‪ .‬ﻣﺎ را ﺑﺮ‬
‫راه راﺳﺖ ﻫﺪاﯾﺖ ﻓﺮﻣﺎ‪ .‬راه ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ اﻧﻌﺎم ﻓﺮﻣﻮدهاي‪ .‬ﻧﻪ راه ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺧﺸﻢ و‬
‫ﻏﻀﺐ ﺗﻮ ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪه و ﻧﻪ ﺑﺮ راه ﮔﻤﺮاه ﺷﻮﻧﺪﮔﺎن«‪.‬‬
‫ﺳﻮره ﮐﻮﺛﺮ‪:‬‬
‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ َ َ َ‬
‫ك ُه َو ٱ� ۡ� َ ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ّ‬ ‫َ ۡ َ َ‬ ‫َّ ٓ َ ۡ‬
‫� ‪] ﴾٣‬اﻟﺘﮑﺎﺛﺮ‪.[3-1 :‬‬ ‫﴿إِ�ا أ� َط ۡي َ� ٰك ٱلك ۡوث َر ‪ ١‬ف َص ِل ل َِر ّ�ِك َوٱ�َ ۡر ‪ ٢‬إِن شان ِئ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪)» :‬اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ( ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﻮ ﮐﻮﺛﺮ دادهاﯾﻢ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺮاي ﭘﺮوردﮔﺎرت ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮان و ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻦ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ دﺷﻤﻦ ﺗﻮ ﺑﯽ آﯾﻨﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﺳﻮره اﺧﻼص‪:‬‬
‫�ن َّ ُ�ۥ ُك ُف ًوا أَ َ‬
‫ح ُد ۢ ‪﴾٤‬‬
‫ََۡ َ ُ‬ ‫� َول َ ۡم يُ َ ۡ‬
‫و� ‪ ٣‬ولم ي‬ ‫لص َم ُد ‪ ٢‬ل َ ۡم يَ ِ ۡ‬ ‫� أَ َ‬
‫ح ٌد ‪ ١‬ٱ َّ ُ‬
‫� ٱ َّ‬ ‫﴿قُ ۡل ُه َو ٱ َّ ُ‬

‫]اﻹﺧﻼص‪.[4-1 :‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪)» :‬اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ( ﺑﮕﻮ او ا ﯾﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ا ﺑﯽﻧﯿﺎز اﺳﺖ ﻧﻪ ﮐﺴﯽ را زاﯾﯿﺪه و ﻧﻪ از او ﮐﺴﯽ‬
‫زاده ﺷﺪه‪ .‬و ﮐﺴﯽ ﻫﻤﺘﺎي او ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬
‫ﺳﻮره ﻓﻠﻖ‪:‬‬
‫َ‬
‫� َ�سِق إذَا َوقَ َ‬
‫ب ‪َ ٣‬ومِن َ�ّ‬ ‫� َما َخلَ َق ‪َ ٢‬ومِن َ ّ‬ ‫﴿قُ ۡل أ ُعوذُ ب َر ّب ٱلۡ َفلَق ‪ ١‬مِن َ ّ‬
‫ِ‬ ‫ٍ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫َ‬
‫� َحاس ٍِد إِذا َح َس َد ‪] ﴾٥‬اﻟﻔﻠﻖ‪.[5-1 :‬‬ ‫ت � ٱ ۡل ُع َق ِد ‪َ ٤‬ومِن َ ّ‬ ‫َّ َّ َ‬
‫ِ‬ ‫ٱ��ٰ�ٰ ِ ِ‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪22‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪)» :‬اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در دﻋﺎﻫﺎﯾﺖ ﭼﻨﯿﻦ( ﺑﮕﻮ ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺻﺒﺢ ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮم‪ ،‬از ﺷﺮ ﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت و از ﺷﺮ ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ را ﻓﺮا ﮔﯿﺮد‪ .‬و از زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮔﺮهﻫﺎ ﻣﯽدﻣﻨﺪ‪ .‬و از‬
‫ﺷﺮ ﮐﯿﻨﻪ ﺟﻮ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﮐﯿﻨﻪ آﻣﺎده ﺷﻮد«‪.‬‬
‫ﺳﻮره اﻟﻨﺎس‪:‬‬
‫َ َّۡ‬ ‫َ ّ ۡ‬ ‫اس ‪ ٢‬إ َ� ٰهِ ٱ�َّ‬ ‫اس ‪َ ١‬مل ِِك ٱ�َّ‬ ‫ُۡ َ ُ ُ‬
‫اس ‪٤‬‬ ‫اس ٱ�ن ِ‬ ‫� ٱل َو ۡس َو ِ‬‫ِ‬ ‫ِن‬
‫م‬ ‫‪٣‬‬ ‫ِ‬
‫اس‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫وذ ب َر ّب ٱ�َّ‬
‫﴿قل أع ِ ِ‬
‫َ ۡ‬ ‫َّ‬
‫اس ‪] ﴾٦‬اﻟﻨﺎس‪.[6-1 :‬‬ ‫� َّنةِ َوٱ�َّ ِ‬
‫اس ‪ ٥‬مِن ٱ ِ‬ ‫ٱ�ِي يُ َو ۡسوِ ُس ِ� ُص ُدورِ ٱ�َّ ِ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪)» :‬اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در دﻋﺎﻫﺎﯾﺖ ﭼﻨﯿﻦ( ﺑﮕﻮ ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر آدﻣﯿﺎن ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮم‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎه آدﻣﯿﺎن‪،‬‬
‫ﻣﻌﺒﻮد آدﻣﯿﺎن‪ ،‬از ﺷﺮ وﺳﻮﺳﻪ ﮐﻨﻨﺪه ﮐﻪ در دﻟﻬﺎي آدﻣﯿﺎن وﺳﻮﺳﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬از ﺟﻨﻬﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ از‬
‫آدﻣﯿﺎن«‪.‬‬
‫رﮐﻮع‪:‬‬
‫ﺎن َر ِّ َ َ‬
‫اﻟﻌﻈ ُ‬
‫ﻴﻢ« ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﭘﺎﮐﯽ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﺰرگ‬
‫ُ َ َ‬
‫� ِ‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺴﺒﯿﺢ در ﺣﺎل ﺧﻢ ﺷﺪن‪» ،‬ﺳﺒﺤ‬
‫ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﻗﻮﻣﻪ‪:‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﮔﻔﺘﻦ ﺗﺴﺒﯿﺢ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ از رﮐﻮع‪» .‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬اُﷲ ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻦ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ه‪ «‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﻤﺪ‬
‫ﮐﺴﯽ را ﺷﻨﯿﺪ ﮐﻪ او را ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻤﺪ ﻗﻮﻣﻪ‪:‬‬
‫َ َّ َ َ َ‬
‫ﻚ اﺤﻟ َ ُ‬
‫ﻤﺪ«‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺧﻮﺑﯽﻫﺎ ﻣﺨﺼﻮص ﺗﻮ و ﺑﺮاي ﺗﻮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫»ر�ﻨﺎ ل‬
‫ﺳﺠﺪه‪:‬‬
‫اﻻﻲﻠﻋ« ﺗﺴﺒﯿﺢ ﭘﺮوردﮔﺎر واﻻ و‬
‫� َ‬‫ﺎن َر ِّ َ‬
‫ُ َ َ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺴﺒﯿﺢ در ﺣﺎل ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺳﺮ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ‪» .‬ﺳﺒﺤ‬
‫ﺑﺮﺗﺮ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺗﺸﻬﺪ ﯾﺎ اﻟﺘﺤﯿﺎت‪:‬‬
‫َُ ُ‬ ‫َّ َ ُ َ َ ْ َ َ ُّ َ َّ ُّ َ ْ َ ُ‬ ‫َ َّ َ َ ُ َ َّ ِّ َ ُ‬ ‫َّ َّ ُ‬
‫ﷲ َو َ� َﺮ�ﺗﻪ‪،‬‬ ‫ﻲﺒ َورﻤﺣﺔ ا ِ‬ ‫ِ‬ ‫اﻨﻟ‬ ‫ﺎ‬‫ﻬ‬‫�‬ ‫�‬ ‫ﻚ‬ ‫ﻴ‬‫ﻠ‬ ‫ﻋ‬ ‫م‬ ‫ﻼ‬‫الﺴ‬ ‫‪،‬‬‫ﺎت‬ ‫ﷲ‪ ،‬والﺼﻠﻮات واﻟﻄﻴﺒ‬ ‫اﺘﻟ ِﺤﻴﺎت ِ ِ‬ ‫»‬
‫ً‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫اﷲ‪َ ،‬وأ ْﺷ َﻬ ُﺪ أ َّن ُ�َ َّﻤﺪا َ�ﺒْ ُﺪهُ‬ ‫َّ‬
‫ﻪﻟ إﻻ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َّ ْ َ ْ َ ُ ْ‬ ‫َ‬
‫َّ ُ َ ْ َ َ َ َ‬ ‫َ‬
‫ﺎﺤﻟ�‪ ،‬أﺷﻬﺪ أن ﻻ إِ ِ‬ ‫ﷲ الﺼ ِ ِ‬‫الﺴﻼم ﻋﻠﻴﻨﺎ َوﻰﻠﻋ ِﻋﺒﺎ ِد ا ِ‬
 ‫‪23‬‬ ‫ﺑﺨﺶ اول ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬اﺣﮑﺎم‬

‫َو َر ُﺳ ْﻮ ُ ُ‬
‫ﻪﻟ«‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﺗﻤﺎم ﻋﺒﺎدات ﻗﻮﻟﯽ و ﺗﻤﺎم ﻋﺒﺎدت ﺑﺪﻧﯽ ﻣﺨﺼﻮص اﷲ اﻧﺪ‪ .‬ﺳﻼم ﺑﺮ ﺗﻮ اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و‬
‫رﺣﻤﺖ و ﺑﺮﮐﺖ اﷲ ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﺎد‪ ،‬ﺳﻼم ﺑﺮ ﻣﺎ و ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻧﯿﮏ اﷲ‪ .‬ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽدﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﺠﺰ اﷲ دﯾﮕﺮ‬
‫ﻣﻌﺒﻮدي ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬و ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽدﻫﻢ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻨﺪه و رﺳﻮل اﷲ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫درود ﺷﺮﯾﻒ‪:‬‬
‫َّ َ‬
‫آل إِﺑْ َﺮا ِﻫﻴْ َﻢ‪ ،‬إِﻧﻚ‬ ‫ُ َ َّ َ َ َ َّ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ‬ ‫َّ ُ َّ َ ِّ َ َ ُ َ َّ َ َ َ‬
‫آل �ﻤ ٍﺪ‪ ،‬ﻛﻤﺎ ﺻﻠﻴﺖ ﻰﻠﻋ إِﺑﺮا ِﻫﻴﻢ وﻰﻠﻋ ِ‬ ‫»الﻠﻬﻢ ﺻﻞ ﻰﻠﻋ �ﻤ ٍﺪ وﻰﻠﻋ ِ‬
‫ُ َ َّ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ‬ ‫َ ْ ٌ َ ْ ٌ َّ ُ َّ َ ْ َ َ ُ َ َّ َ َ َ‬
‫آل إِﺑْ َﺮا ِﻫﻴْ َﻢ‪،‬‬
‫آل �ﻤ ٍﺪ‪ ،‬ﻛﻤﺎ ﺑﺎر�ﺖ ﻰﻠﻋ إِﺑﺮا ِﻫﻴﻢ وﻰﻠﻋ ِ‬ ‫ﺎرك ﻰﻠﻋ �ﻤ ٍﺪ وﻰﻠﻋ ِ‬ ‫�ﻴﺪ‪ ،‬الﻠﻬﻢ ﺑ ِ‬‫ﻤﺣﻴﺪ ِ‬ ‫ِ‬
‫َّ َ َ ْ ٌ َ ٌ‬
‫�ﻴْﺪ«‪.‬‬
‫ﻤﺣﻴﺪ ِ‬ ‫إِﻧﻚ ِ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪا! ﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ و آل ﻣﺤﻤﺪ رﺣﻤﺖ ﻧﺎزل ﮐﻦ ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺑﺮاﻫﯿﻢ و آل‬
‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ رﺣﻤﺖ ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮدي‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺗﻮ ﺳﺘﻮده ﺷﺪه و ﺑﺎ ﻋﻈﻤﺖ ﻫﺴﺘﯽ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪا! ﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ و آل‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮﮐﺖ ﻧﺎزل ﮐﻦ ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺑﺮاﻫﯿﻢ و آل اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﺮﮐﺖ ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮدي ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺗﻮ ﺳﺘﻮده‬
‫ﺷﺪه و ﺑﺎ ﻋﻈﻤﺖ ﻫﺴﺘﯽ«‪.‬‬
‫دﻋﺎي ﺑﻌﺪ از درود‪:‬‬
‫َ‬
‫َّ ُ َّ ِّ ْ َ َ ْ ُ َ ْ ْ ُ ْ ً َ ْ ً َ َ َ ْ ُ ُّ ُ ْ َ َّ ْ َ َ ْ ْ ْ ْ ً‬
‫ﻲﻟ َﻣﻐ ِﻔ َﺮة ِﻣ ْﻦ‬
‫»الﻠﻬﻢ إِ� ﻇﻠﻤﺖ �ﻔ ِﻲﺴ ﻇﻠﻤﺎ ﻛ ِﺜ�ا‪ ،‬وﻻ �ﻐ ِﻔﺮ اﺬﻟﻧﻮب إِﻻ أﻧﺖ‪ ،‬ﻓﺎﻏ ِﻔﺮ ِ‬
‫الﺮ ِﺣﻴْ ُﻢ«‪.‬‬ ‫ﻚ أَﻧْ َ‬
‫ﺖ اﻟْ َﻐ ُﻔ ْﻮ ُر َّ‬ ‫ْ َ َ ْ َ ْ ْ َّ َ‬
‫ِﻋﻨ ِﺪك وارﻤﺣ ِ� ِإﻧ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪا! ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺑﺮ ﻧﻔﺲ ﺧﻮﯾﺶ ﻇﻠﻢ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﺮدهام ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺠﺰ ﺗﻮ دﯾﮕﺮ‬
‫ﮐﺴﯽ ﮔﻨﺎﻫﺎن را ﻧﻤﯽآﻣﺮزد‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺮا ﺑﺎ آﻣﻮزش ﺧﺎص ﺧﻮد ﺑﯿﺎﻣﺮز و ﺑﺮ ﻣﻦ رﺣﻢ ﻓﺮﻣﺎ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺗﻮ‬
‫ﺑﺨﺸﺎﯾﻨﺪه و ﻣﻬﺮﺑﺎن ﻫﺴﺘﯽ«‪.‬‬
‫ﺳﻼم‪:‬‬
‫َ َّ َ ُ َ َ ُ َ َ ْ َ ُ‬
‫ﷲ«‪.‬‬
‫ﻤﺣﺔ ا �ِ‬ ‫»الﺴﻼم ﻋﻠﻴ�ﻢ ور‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﺳﻼم و رﺣﻤﺖ اﻟﻬﯽ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺎد«‪.‬‬
‫دﻋﺎي ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز‪:‬‬
‫َّ ُ َّ َ ْ َ َّ َ ُ َ ْ َ َّ َ ُ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ ْ‬
‫اﻹﻛ َﺮامِ «‪.‬‬
‫»الﻠﻬﻢ أﻧﺖ الﺴﻼم و ِﻣﻨﻚ الﺴﻼم‪� ،‬ﺒﺎر�ﺖ ﻳﺎ ذا اﺠﻟﻼ ِل و ِ‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪24‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﺑﺎر اﻟﻬﺎ! ﺗﻮ ﺳﻼﻣﺘﯽ دﻫﻨﺪه ﻫﺴﺘﯽ و ﺳﻼﻣﺘﯽ از ﻃﺮف ﺗﻮ ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺑﺮﮐﺖ‬
‫ﻫﺴﺘﯽ اي ذات ﺑﺰرﮔﻮار و ﺑﺎ ﻋﻈﻤﺖ!«‪.‬‬
‫دﻋﺎي ﻗﻨﻮت‪:‬‬
‫َّ ُ َّ َّ َ ْ َ ْ ُ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ ُ ْ ُ َ َ َ َ َ َّ ُ َ َ ْ َ َ ُ ْ ْ َ َ ْ َ ْ‬
‫اﺨﻟ َ ْ َ‬
‫�‪،‬‬ ‫»الﻠﻬﻢ إِﻧﺎ �ﺴﺘ ِﻌﻴﻨﻚ‪ ،‬و�ﺴﺘﻐ ِﻔﺮك‪ ،‬وﻧﺆ ِﻣﻦ ﺑِﻚ و�ﺘﻮ� ﻋﻠﻴﻚ وﻧث ِ� ﻋﻠﻴﻚ‬
‫َ‬ ‫ﻚ ﻧُ َﺼ ِّ ْ‬ ‫َ َ ْ ُ ُ َ َ َ َ ْ ُ ُ َ َ َ ْ َ ُ َ َ ُ َ ْ َ ُ ُ َ َّ ُ َّ َّ َ َ ْ ُ ُ َ َ َ‬
‫ﺠ ُﺪ‪،‬‬ ‫� َو� ْﺴ ُ‬ ‫و�ﺸﻜﺮك وﻻ ﻧ�ﻔﺮك‪ ،‬و�ﻠﻊ وﺗﺮﺘکُ ﻣﻦ �ﻔﺠﺮك‪ ،‬الﻠﻬﻢ إِﻳﺎك �ﻌﺒﺪ‪ ،‬ول‬
‫ْ‬ ‫َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ ْ ُ َ َ ْ ُ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ ْ ُ َّ‬
‫ﺎر ُمﻠ ِﺤ ٌﻖ«‪.‬‬ ‫و ِ�ﻴﻟﻚ �ﺴﻰﻌ و� ِﻔﺪ‪ ،‬وﻧﺮﺟﻮ رﻤﺣﺘﻚ‪ ،‬و�ﻰﺸ ﻋﺬاﺑﻚ‪ِ ،‬إن ﻋﺬاﺑﻚ ﺑِﺎﻟﻜ ِ‬
‫ﻔ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪا! ﻫﻤﺎﻧﺎ از ﺗﻮ ﮐﻤﮏ و آﻣﺮزش ﻣﯽﻃﻠﺒﯿﻢ و ﺑﻪ ﺗﻮ اﯾﻤﺎن ﻣﯽآورﯾﻢ‪ .‬و ﺑﺮ ﺗﻮ‬
‫ﺗﻮﮐﻞ و اﻋﺘﻤﺎد ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬و ﺗﻮ را ﺑﺎ ﺧﻮﺑﯽ ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ از ﺗﻮ ﺳﭙﺎسﮔﺰاري ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﻧﺎ ﺳﭙﺎﺳﯽات‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﻢ و ﺗﻮ را ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﯿﻢ و ﺑﺮاي ﺗﻮ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﻢ و ﺳﺠﺪه ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬و ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﻮ ﻣﯽآﯾﯿﻢ‪ .‬و‬
‫از رﺣﻤﺘﺖ اﻣﯿﺪوار و از ﻋﺬاﺑﺖ ﺑﯿﻤﻨﺎﮐﯿﻢ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻋﺬاب ﺗﻮ داﻣﻨﮕﯿﺮ ﮐﻔﺎر اﺳﺖ«‪.‬‬

‫روش وﺿﻮ‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ : 48‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﻇﺮف ﭘﺎﮐﯽ آب ﺑﺮداﺷﺘﻪ‪ ،‬در ﺟﺎي ﭘﺎك رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬آﺳﺘﯿﻦﻫﺎ را ﺗﺎ‬
‫ﺑﺎﻻي آرﻧﺠﻬﺎ ﺑﺎﻻ زد‪ .‬ﺑﺴﻢ اﷲ ﮔﻔﺖ‪ ،‬و ﺳﻪ ﺑﺎر ﻫﺮ دو دﺳﺖ را ﺗﺎ ﻣﻔﺼﻞ ﺷﺴﺖ‪ .‬ﺳﻪ ﺑﺎر‬
‫آب در دﻫﺎن ﮐﺮد‪ ،‬از ﻣﺴﻮاك اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺳﻪ ﺑﺎر آب در ﺑﯿﻨﯽ ﮐﺮد ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺖ‬
‫ﮐﻮﭼﮏ دﺳﺖ ﭼﭗ‪ ،‬ﺑﯿﻨﯽ را ﺻﺎف و ﺗﻤﯿﺰ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺳﻪ ﺑﺎر ﺻﻮرت ﺧﻮﯾﺶ را ﺷﺴﺖ‪.‬‬
‫آب را ﺑﺮ ﺻﻮرت رﯾﺨﺖ‪ .‬و ﺻﻮرت ﺧﻮﯾﺶ را ﺧﻮب ﻣﺎﻟﯿﺪ‪ .‬از ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﻫﺎ‬
‫روﯾﯿﺪهاﻧﺪ ﺗﺎ زﯾﺮ ﭼﺎﻧﻪ و از اﯾﻦ ﮔﻮش ﺗﺎ آن ﮔﻮش ﺻﻮرت ﺷﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ دﺳﺘﻬﺎ را ﺑﺎ‬
‫آرﻧﺠﻬﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺖ دﺳﺖ راﺳﺖ و ﺳﭙﺲ دﺳﺖ ﭼﭗ ﺷﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪاً دﺳﺘﻬﺎ را‬
‫ﺑﺎ آب ﺧﯿﺲ ﮐﺮده‪ ،‬ﺳﺮ را ﻣﺴﺢ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﮔﻮشﻫﺎ و ﺳﭙﺲ ﮔﺮدن را ﻧﯿﺰ ﻣﺴﺢ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﺴﺢ‬
‫ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﺑﺎر ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺳﻪ ﺑﺎر ﻫﺮ دو ﭘﺎ را ﻧﺨﺴﺖ ﭘﺎي راﺳﺖ و ﺳﭙﺲ ﭘﺎي ﭼﭗ‬
‫را ﺑﺎ ﻗﻮزك ﭘﺎ ﺷﺴﺖ‪.‬‬
 ‫‪25‬‬ ‫ﺑﺨﺶ اول ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬اﺣﮑﺎم‬

‫روش اداي ﻧﻤﺎز‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :49‬روش ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬روش ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺸﺮح ذﯾﻞ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻧﺨﺴﺖ وﺿﻮ ﮐﻦ‪ ،‬ﻟﺒﺎس ﺗﻤﯿﺰ ﺑﭙﻮش‪ ،‬در ﺟﺎي ﭘﺎﮐﯽ رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﺑﺎﯾﺴﺖ و ﻧﯿﺖ ﻧﻤﺎز را‬
‫ﺑﮑﻦ‪ .‬ﻫﺮ دو دﺳﺘﻬﺎ را ﺗﺎ ﮔﻮﺷﻬﺎ ﺑﺎﻻ ﺑﺮده‪ ،‬اﷲ أﮐﺒﺮ ﺑﮕﻮ‪ .‬دﺳﺖﻫﺎ را در زﯾﺮ ﻧﺎف ﺑﺒﻨﺪ‪ .‬دﺳﺖ‬
‫راﺳﺖ را ﺑﺎﻻي دﺳﺖ ﭼﭗ ﻗﺮار ﺑﺪه‪ .‬ﺑﺎ ادب و اﺣﺘﺮام ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮف و آن‬
‫ُ ْ َ َ َ َّ‬
‫ﺤﺎﻧﻚ الﻠ ُﻬ َّﻢ‬ ‫ﻃﺮف ﻧﮕﺎه ﻧﮑﻦ ﮐﺎﻣﻼً ﺑﻪ ﺳﻮي ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﺎش و ﻧﺨﺴﺖ ﺛﻨﺄ »ﺳﺒ‬
‫ﻴﻄﺎن َّ‬ ‫َ َّ‬
‫الﺸ َ‬ ‫َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َ َ َ َ َ ُّ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َ ُ ُ‬
‫الﺮ ِﺟﻴﻢ و‬ ‫ِ‬ ‫ﻦ‬ ‫ﻣ‬
‫ِ‬ ‫ﷲ‬‫ِ‬ ‫ﺎ‬‫و ِﺤﺑﻤ ِﺪك‪ ،‬و�ﺒﺎرك اﺳﻤﻚ‪ ،‬و�ﻌﺎﻰﻟ ﺟﺪك‪ ،‬وﻻ ِإﻪﻟ ��ك« أﻋ ِ‬
‫ﺑ‬ ‫ﻮذ‬
‫ﺳﭙﺲ �ﺴﻢ اﷲ الﺮﻤﺣﻦ الﺮﺣﻴﻢ را ﺑﺨﻮان‪ .‬آﻧﮕﺎه اﻟﺤﻤﺪ‪ ،‬را ﺗﺎ آﺧﺮ ﺧﻮاﻧﺪه آﻫﺴﺘﻪ آﻣﯿﻦ ﺑﮕﻮ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺳﻮره اﺧﻼص ﯾﺎ دﯾﮕﺮ ﺳﻮرهاي ﺧﻮاﻧﺪه‪ ،‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺑﮕﻮ و ﺑﻪ رﮐﻮع ﺑﺮو‪ .‬در رﮐﻮع ﻫﺮ دو‬
‫� َ‬
‫اﻟﻌ ِﻈﻴﻢ« را ﺳﻪ‬ ‫ﺎن َر ِّ َ‬
‫ُ َ َ‬
‫زاﻧﻮي ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﺎ ﻫﺮ دو دﺳﺖ ﻣﺤﮑﻢ ﺑﮕﯿﺮ و ﺗﺴﺒﯿﺢ رﮐﻮع «ﺳﺒﺤ‬
‫َ َ ُ َ َ َ‬
‫ﻤﺣﺪهُ« ﮔﻔﺘﻪ راﺳﺖ ﺑﺎﯾﺴﺖ‪ .‬و ﺗﺤﻤﯿﺪ‬ ‫ﯾﺎ ﭘﻨﺞ ﺑﺎر ﺑﺨﻮان‪ .‬ﺳﭙﺲ «ﺗﺴﻤﯿﻊ« ﯾﻌﻨﯽ »ﺳ ِﻤﻊ اﷲ لِﻤﻦ ِ‬
‫ﻚاﺤﻟ َ ُ‬ ‫َ َ‬
‫ﻤﺪ« ﺑﮕﻮ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﺑﺮو ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﻫﺮ دو زاﻧﻮ و‬ ‫» َر َّ�ﻨﺎ ل �َ‬
‫ﺳﭙﺲ ﻫﺮ دو دﺳﺖ را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﺑﮕﺬار‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﯿﺎن ﻫﺮ دو دﺳﺖ‪ ،‬اول ﺑﯿﻨﯽ و ﺳﭙﺲ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ‬
‫ُ َ َ َ ٍّ َ‬
‫را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﺑﮕﺬار‪ .‬ﺗﺴﺒﯿﺢ ﺳﺠﺪه »ﺳﺒﺤﺎن ر َ‬
‫� اﻷﻰﻠﻋ« را ﺳﻪ ﯾﺎ ﭘﻨﺞ ﺑﺎر ﺑﺨﻮان‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺗﮑﺒﯿﺮ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺳﺮ را از ﺳﺠﺪه ﺑﺮدار و راﺳﺖ ﺑﻨﺸﯿﻦ ﺑﺎز ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺳﺠﺪه دوم را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺠﺪه اول‬
‫ﺑﺠﺎ آور‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻪ و ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮ ﮐﻪ در ﺣﯿﻦ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ‬
‫ﺑﮕﺬار‪ .‬ﺗﺎ ﺳﺠﺪهﻫﺎ ﯾﮏ رﮐﻌﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺳﺠﺪهﻫﺎ رﮐﻌﺖ دوم ﺷﺮوع‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺗﺴﻤﯿﻪ ﺧﻮاﻧﺪه اﻟﺤﻤﺪ‪ ،‬را ﺑﺎ ﺳﻮرهاي ﺑﺨﻮان و ﺑﻪ رﮐﻮع ﺑﺮو‪ .‬ﻗﻮﻣﻪ و ﻫﺮ دو ﺳﺠﺪه‬
‫را ﺑﺠﺎي آورده ﺑﺮاي ﺗﺸﻬﺪ ﺑﻨﺸﯿﻦ‪ ،‬اول ﺗﺸﻬﺪ و ﺳﭙﺲ درود و دﻋﺎ ﺑﺨﻮان‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻧﺨﺴﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺳﻼم ﺑﮕﻮ‪ .‬ﺗﺎ اﯾﻨﺠﺎ دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻦ اﯾﻦ دﻋﺎ را ﺑﺨﻮان‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪26‬‬
‫َّ ُ َّ َ ْ َ َّ َ ُ َ ْ َ َّ َ ُ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ ْ‬
‫اﻹﻛ َﺮامِ «‪ .‬دﺳﺖﻫﺎ را ﺑﻠﻨﺪ‬
‫»الﻠﻬﻢ أﻧﺖ الﺴﻼم و ِﻣﻨﻚ الﺴﻼم‪� ،‬ﺒﺎر�ﺖ ﻳﺎ ذا اﺠﻟﻼ ِل و ِ‬
‫ﮐﺮده دﻋﺎ ﺑﮑﻦ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ دﺳﺖﻫﺎ را از ﺷﺎﻧﻪﻫﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻧﺒﺮ‪ ،‬وﻗﺘﯽ از دﻋﺎ ﻓﺎرغ ﺷﺪي ﻫﺮ دو دﺳﺖ‬
‫را ﺑﺮ ﭼﻬﺮه ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻤﺎل‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :50‬درﻣﯿﺎن ﻫﺮ دو ﺳﺠﺪه ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮاﻧﺪن ﺗﺸﻬﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺸﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﺎي راﺳﺖ را ﻗﺎﯾﻢ ﮐﻨﺪ و ﭘﺎي ﭼﭗ را ﮔﺴﺘﺮاﻧﺪه‪ ،‬روي آن ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫داﺷﺖ ﮐﻪ اﻧﮕﺸﺘﺎن ﭘﺎي راﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻗﺒﻠﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎل ﻧﺸﺴﺘﻦ ﻫﺮ دو دﺳﺖ را ﺑﺮ‬
‫زاﻧﻮﻫﺎ ﺑﮕﺬارد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :51‬در ﻧﻤﺎزﻫﺎي اﻣﺎم‪ ،‬ﻣﻨﻔﺮد‪ ،‬و ﻣﻘﺘﺪي ﻓﺮﻗﯽ وﺟﻮد دارد ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت وﺟﻮد دارد ﮐﻪ اﻣﺎم و ﻣﻨﻔﺮد در رﮐﻌﺖ اول ﭘﺲ از ﺧﻮاﻧﺪن ﺛﻨﺄ‪،‬‬
‫ﺗﻌﻮذ و ﺗﺴﻤﯿﻪ‪ ،‬اﻟﺤﻤﺪ‪ ،‬و ﺳﻮرهاي ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ و در رﮐﻌﺖ دوم ﻧﯿﺰ ﺗﺴﻤﯿﻪ و اﻟﺤﻤﺪ و ﺳﻮره‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺘﺪي ﻓﻘﻂ در رﮐﻌﺖ اول ﺛﻨﺄ‪ ،‬ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﻌﺪاً ﺧﺎﻣﻮش ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻓﺮق دوم اﯾﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮ ﺧﺎﺳﺘﻦ از رﮐﻮع‪ ،‬اﻣﺎم و ﻣﻨﻔﺮد‪ ،‬ﺳﻤﻊ اﷲ ﻟﻤﻦ ﺣﻤﺪه ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬و‬
‫ﻣﻨﻔﺮد ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺗﺴﻤﯿﻊ‪ ،‬ﺗﺤﻤﯿﺪ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻘﺘﺪي ﻓﻘﻂ رﺑﻨﺎ ﻟﻚ اﳊﻤﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :52‬اﮔﺮ ﻧﻤﺎز ﺳﻪ رﮐﻌﺘﯽ ﯾﺎ ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬دو رﮐﻌﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﺑﯿﺎن ﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﻗﻌﺪه‪ ،‬ﭘﺲ از‬
‫ﺗﺸﻬﺪ‪ ،‬درود ﻧﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺮﺧﯿﺰد‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻤﺎز واﺟﺐ ﯾﺎ ﻧﻔﻞ ﯾﺎ ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪ ،‬دو‬
‫رﮐﻌﺖ آﺧﺮ را ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ دو رﮐﻌﺖ اول ﺑﺨﻮاﻧﺪ و اﮔﺮ ﻧﻤﺎز ﻓﺮض اﺳﺖ‪ ،‬در رﮐﻌﺖ ﺳﻮم و‬
‫ﭼﻬﺎرم ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه اﻟﺤﻤﺪ ﺳﻮرهاي ﻧﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻘﯿﻪ اﻓﻌﺎل را ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ دو رﮐﻌﺖ اول اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :53‬ﻧﻤﺎز ﺳﻨﺖ ﯾﺎ ﻧﻔﻞ ﺳﻪ رﮐﻌﺖ ﻫﻢ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻧﻔﻞ ﯾﺎ ﺳﻨﺖ ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ ﯾﺎ دو رﮐﻌﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﺳﻪ رﮐﻌﺘﯽ درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :54‬روش ﺻﺤﯿﺢ رﮐﻮع ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
 ‫‪27‬‬ ‫ﺑﺨﺶ اول ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬اﺣﮑﺎم‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬رﮐﻮع ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬ﮐﻤﺮ و ﺳﺮ ﺑﺎﯾﺪ در رﮐﻮع ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﺳﺮ از ﮐﻤﺮ ﻧﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﻧﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زاﻧﻮﻫﺎ ﺑﺎ دﺳﺖﻫﺎ ﻣﺤﮑﻢ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :55‬روش ﺻﺤﯿﺢ ﺳﺠﺪه ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺳﺠﺪه ﺑﺪﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد ﮐﻪ‪ :‬ﭘﻨﺠﻪ دﺳﺖﻫﺎ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و‬
‫ﺑﻘﯿﻪ ﻗﺴﻤﺖ دﺳﺖ‪ ،‬از زﻣﯿﻦ ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﮑﻢ از راﻧﻬﺎ و ﻫﺮ دو دﺳﺖ از ﭘﻬﻠﻮﻫﺎ دور ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :56‬ﭘﺲ از اﺧﺘﺘﺎم ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺘﻬﺎ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﺷﻤﺎرش و ﺧﻮاﻧﺪه؟‬
‫ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﺒﺤ ﺎ ﹶن اﷲ« ﺳﯽ و ﺳﻪ ﺑﺎر » ﹶا ﳊﹶﻤﺪﹸ ﷲﹺ« ﺳﯽ و ﭼﻬﺎر ﺑﺎر » ﹶأ ﹸ ﷲ أﹶ ﹶ‬
‫ﻛﱪ«‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺳﯽ و ﺳﻪ ﺑﺎر » ﹸﺳ ﹶ‬
‫ﮔﻔﺘﻦ اﯾﻦ ﺗﺴﺒﯿﺤﺎت ﺛﻮاب ﺑﺴﯿﺎر دارد‪.‬‬
 ‫ِي� ۡم نَ ٗ‬
‫ُ‬ ‫ُ َۡ‬ ‫َ ٰٓ َ ُّ َ َّ َ َ َ ْ ُ ْ َ ُ‬
‫ار�﴾ ]اﻟﺘﺤﺮﯾﻢ‪.[6 :‬‬ ‫ام ُنوا ق ٓوا أنف َس� ۡم َوأهل‬ ‫﴿���ها ٱ�ِين ء‬
‫»اي آﻧﺎﻧﯿﮑﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﺪ‪ ،‬ﺧﻮد و ﺧﺎﻧﻮادهﺗﺎن را از آﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ ﺑﺮﻫﺎﻧﯿﺪ!«‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ -‬ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬ﻋﻘﺎﯾﺪ‬

‫ﻋﻘﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :57‬اﺳﺎس و ﭘﺎﯾﻪ اﺳﻼم ﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﭼﯿﺰ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪ اﺳﻼم ﺑﺮ ﭘﻨﺞ ﭼﯿﺰ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪.‬‬
‫اول‪ :‬ﮐﻠﻤﻪ ﻃﯿﺒﻪ ﯾﺎ ﮐﻠﻤﻪ ﺷﻬﺎدت‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻔﻬﻮم و ﻣﻄﻠﺐ آن را ﺑﺎ دل ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ و ﺑﺎ زﺑﺎن‬
‫اﻗﺮار ﮐﺮدن‪.‬‬
‫دوم‪ :‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز‪.‬‬
‫ﺳﻮم‪ :‬دادن زﮐﺎت‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه ﻣﺎه ﻣﺒﺎرك رﻣﻀﺎن‪.‬‬
‫ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﺣﺞ ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :58‬ﮐﻠﻤﻪ ﻃﯿﺒﻪ ﭼﯿﺴﺖ و ﭼﻪ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ دارد؟‬
‫ُ َ َّ ٌ َّ ُ ُ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﮐﻠﻤﻪ ﻃﯿﺒﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ‪» :‬ﻻ ِاﻪﻟَ اِﻻ اﷲ �ﻤﺪ رﺳﻮل اﷲ« ﯾﻌﻨﯽ‪» :‬ﺑﺠﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺴﯽ‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻋﺒﺎدت ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ‪ ‬ﻓﺮﺳﺘﺎده و رﺳﻮل ﺧﺪاﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :59‬ﮐﻠﻤﻪ ﺷﻬﺎدت ﭼﯿﺴﺖ و ﭼﻪ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ دارد؟‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫اﷲ‪َ ،‬وأ ْﺷ َﻬ ُﺪ أ َّن ُ�َ َّﻤﺪا ً َ�ﺒْ ُﺪهُ‬
‫ﻻ ُ‬‫َ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ َّ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﮐﻠﻤﻪ ﺷﻬﺎدت اﯾﻦ اﺳﺖ‪» :‬أﺷﻬﺪ أن ﻻ ِإﻪﻟ ِإ‬
‫َو َر ُﺳ ْﻮ ُ ُ‬
‫ﻪﻟ«‪.‬‬
‫»ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽدﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﺠﺰ اﷲ دﯾﮕﺮ ﻣﻌﺒﻮدي ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬و ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽدﻫﻢ ﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ‪‬‬
‫ﺑﻨﺪه و رﺳﻮل اﷲ اﺳﺖ«‪.‬‬
 ‫‪29‬‬ ‫ﺑﺨﺶ اول ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬ﻋﻘﺎﯾﺪ‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :60‬آﯾﺎ ﺑﺪون از ﻓﻬﻤﯿﺪن ﻣﻌﻨﯽ و ﻣﻔﻬﻮم ﮐﻠﻤﻪ ﻓﻮق‪ ،‬ﻓﻘﻂ از ﺧﻮاﻧﺪن آن ﺑﺎ زﺑﺎن‪،‬‬
‫آدﻣﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﯿﺮ؟ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻔﻬﻮﻣﺶ را ﻓﻬﻤﯿﺪن و ﺑﺎ دل ﯾﻘﯿﻦ و ﺑﺎ زﺑﺎن اﻗﺮار ﮐﺮدن ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :61‬ﺑﺎ دل ﯾﻘﯿﻦ و ﺑﺎ زﺑﺎن اﻗﺮار ﮐﺮدن را ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﯾﻤﺎن آوردن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :62‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﮔﻨﮓ اﺳﺖ و ﺑﺎ زﺑﺎن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ اﻗﺮار ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﯾﻤﺎن آوردﻧﺶ‬
‫ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﻣﻮرد ﮔﻨﮓ اﯾﻨﻘﺪر ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺷﺎره ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي‬
‫ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ‪ ‬را اﻋﻼم دارد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :63‬ﺑﺮاي ﻣﺴﻠﻤﺎن اﯾﻤﺎن ﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﭼﯿﺰ ﻻزم اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮ ﻫﻔﺖ ﭼﯿﺰ ﮐﻪ ﺑﯿﺎن آﻧﻬﺎ در اﯾﻤﺎن ﻣﻔﺼﻞ ﺑﺸﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ََ َ‬ ‫َ‬ ‫ِّ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫�هِ وﺮﺷهِ ِﻣﻦ ِاﷲ �ﻌﺎﻲﻟ‬ ‫َ‬
‫ﺪر ﺧ ِ‬
‫»أﻣﻨﺖ ﺑِﺎِﷲ ومﻼﺋِ� ِﺘ ِﻪ وﻛﺘ ِﺒ ِﻪ ورﺳ ِﻠ ِﻪ واﻴﻟﻮمِ اﻵ ِﺧ ِﺮ واﻟﻘ ِ‬
‫ﻮت«‪.‬‬ ‫َ َ َ‬ ‫َو َ‬
‫ﻌﺚ ﺑﻌﺪ الﻤ ِ‬
‫اﺒﻟ ِ‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :64‬ﻣﺴﻠﻤﺎنﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﻪ ﻋﻘﯿﺪهاي ﺑﺎﯾﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺎﯾﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﻋﻘﯿﺪه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻓﻘﻂ او ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﮔﯽ و ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ‪ ..‬و ﺑﺠﺰ وي ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﻻﯾﻖ ﺑﻨﺪﮔﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﺮاي او ﻫﯿﭻ ﺷﺮﯾﮏ و ﻫﻤﺘﺎﯾﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -4‬او ﻫﺮ ﺳﺨﻦ را ﻣﯽداﻧﺪ‪ .‬ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰي ﺑﺮ وي ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ - 5‬او ﺗﻮاﻧﺎ و ﺑﺎ ﻗﺪرت اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -6‬او زﻣﯿﻦ‪ ،‬آﺳﻤﺎن‪ ،‬ﺧﻮرﺷﯿﺪ‪ ،‬ﻣﺎه‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‪ ،‬ﺳﺘﺎرﮔﺎن‪ ،‬ﺟﻦ و اﻧﺴﺎن و ﺗﻤﺎم ﺟﻬﺎن را‬
‫آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬و ﻓﻘﻂ او ﻣﺎﻟﮏ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -7‬او ﻣﯽﻣﯿﺮاﻧﺪ و زﻧﺪه ﻣﯽﮐﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﯿﺮاﻧﺪن و زﻧﺪه ﮐﺮدن ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮر او‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪30‬‬

‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ -8‬او ﺗﻤﺎم ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت را رزق و روزي ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ -9‬او ﻧﻪ ﭼﯿﺰي ﻣﯽﺧﻮرد و ﻧﻪ ﻣﯽﻧﻮﺷﺪ و ﻧﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ -10‬او ﺑﺨﻮدي ﺧﻮد از ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻮده و ﺗﺎ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ -11‬ﮐﺴﯽ او را ﻧﯿﺎﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -12‬ﺑﺮاي او ﻧﻪ ﭘﺪري ﻫﺴﺖ و ﻧﻪ زن و ﻓﺮزﻧﺪي‪ ،‬از ﺗﻤﺎم اﯾﻦ اﻣﻮر ﭘﺎك و ﻣﺒﺮا اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -13‬ﻫﻤﻪ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ و ﻣﺤﺘﺎج او ﻫﺴﺘﻨﺪ و او ﺑﻪ ﮐﺴﯽ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﭼﯿﺰي ﻣﺤﺘﺎج ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -14‬او ﺑﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰي ﻣﺎﻧﻨﺪ و ﻣﺸﺎﺑﻪ او ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -15‬او از ﺗﻤﺎم ﻋﯿﺒﻬﺎ و ﻧﻘﺼﻬﺎ ﭘﺎك اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -16‬او از دﺳﺖ و ﭘﺎ و ﮔﻮش و ﺑﯿﻨﯽ و ﺷﮑﻞ و ﺻﻮرت و ﺳﺎﯾﺮ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺛﺎﺑﺖاﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺎك و ﻣﺒﺮا اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -17‬او ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن را آﻓﺮﯾﺪه و ﺑﺮ ﻧﻈﻢ و ﺗﺪﺑﯿﺮ اﻣﻮر ﻋﺎﻟﻢ ﮔﻤﺎرده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -18‬او ﺑﺮاي ﻫﺪاﯾﺖ و راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﻣﺨﻠﻮق ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان را ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ دﯾﻦ و‬
‫ﻣﺬﻫﺐ ﺣﻖ را ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ و آﻧﺎن را از ﺳﺨﻨﺎن زﺷﺖ و ﻧﺎدرﺳﺖ دور ﮐﻨﻨﺪ و ﺳﺨﻨﺎن‬
‫ﺧﻮب ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﯿﺎﻣﻮزﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :65‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﭼﻪ ﮐﺎرهاﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﺨﻠﻮق ﺧﺪاوﻧﺪ اﻧﺪ ﮐﻪ از ﻧﻮر آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬از دﯾﺪﮔﺎن ﻣﺎ ﭘﻨﻬﺎناﻧﺪ‪ .‬ﻧﻪ‬
‫ﻣﺮد ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻪ زن‪ .‬ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺧﺪا و ﮔﻨﺎه ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﻬﺎ را ﻣﻘﺮر‬
‫ﮐﺮده ﻣﺄﻣﻮر و ﻣﺸﻐﻮلاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :66‬ﺗﻌﺪاد ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺗﻌﺪاد ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن را ﺑﺠﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽداﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻨﻘﺪر ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ و از ﻣﯿﺎن آﻧﺎن ﭼﻬﺎر ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻣﻘﺮب و ﻣﻌﺮوفاﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪31‬‬ ‫ﺑﺨﺶ اول ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬ﻋﻘﺎﯾﺪ‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :67‬ﭼﻬﺎر ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻣﺸﻬﻮر ﮐﺪاﻣﻬﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫اول‪ :‬ﺣﻀﺮت ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﻬﺎ و دﺳﺘﻮرات و ﮐﺘﺎبﻫﺎي اﻟﻬﯽ را ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان †‬
‫ﻣﯽآورد‪.‬‬
‫دوم‪ :‬ﺣﻀﺮت اﺳﺮاﻓﯿﻞ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻗﯿﺎﻣﺖ در ﺻﻮر ﻣﯽد‪‬ﻣ‪‬ﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻮم‪ :‬ﺣﻀﺮت ﻣﯿﮑﺎﺋﯿﻞ ﮐﻪ ﺑﺮ اﻣﺮ ﺑﺎران و روزي رﺳﺎﻧﺪن ﺑﻪ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت‪ ،‬ﻣﻘﺮر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺣﻀﺮت ﻋﺰراﺋﯿﻞ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺟﺎن ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﻣﻘﺮر اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﺘﺎبﻫﺎي آﺳﻤﺎﻧﯽ‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :68‬ﮐﺘﺎبﻫﺎي اﻟﻬﯽ ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺗﻌﺪاد ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼﮏ از ﺳﻮي ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﻧﺎزل‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﺑﺰرگ «ﮐﺘﺎب« و ﺑﻪ ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ »ﺻ‪‬ﺤﯿﻔﻪ« ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬از‬
‫ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ﭼﻬﺎر ﮐﺘﺎب ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :69‬ﭼﻬﺎر ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﺮوفاﻧﺪ ﭼﻪ ﻧﺎم دارﻧﺪ و ﺑﺮ ﮐﺪام ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﻧﺎزل ﺷﺪهاﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫‪» -1‬ﺗَﻮرات« ﺑﺮ ﺣﻀﺮت ﻣﻮﺳﯽ‬
‫‪‬‬
‫‪» -2‬ز‪‬ﺑﻮر« ﺑﺮ ﺣﻀﺮت داوود‬
‫‪‬‬
‫‪» -3‬ا‪‬ﻧﺠﯿﻞ« ﺑﺮ ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ‬
‫‪‬‬
‫‪» -4‬ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ« ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺎ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ‪ ‬ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :70‬ﺻﺤﯿﻔﻪ ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺮ ﮐﺪام ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﻧﺎزل ﺷﺪهاﻧﺪ؟‬
‫‪‬و‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺗﻌﺪاد ﺻﺤﯿﻔﻪﻫﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﺻﺤﯿﻔﻪﻫﺎ ﺑﺮ ﺣﻀﺮت آدم‬
‫‪ ‬ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﻬﺎ‬
‫‪ ‬و ﺑﻌﻀﯽ ﺑﺮ اﺑﺮاﻫﯿﻢ‬
‫ﺑﻌﻀﯽ ﺑﺮ ﺣﻀﺮت ﺷﯿﺚ‬
‫ﺻﺤﯿﻔﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﻫﻢ ﺑﻮده ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﻌﻀﯽ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪32‬‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :71‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺑﻨﺪه ﺧﺪا و از ﺟﻨﺲ ﺑﺸﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺎن را ﺑﺮاي رﺳﺎﻧﺪن‬
‫ﭘﯿﺎﻣﻬﺎي ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬آﻧﺎن راﺳﺘﮕﻮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﯿﭽﮕﺎه دروغ‬
‫ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﮔﻨﺎه ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﺣﮑﺎﻣﻬﺎ و ﻓﺮاﻣﯿﻦ اﻟﻬﯽ را ﮐﺎﻣﻼً ﻣﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ و در آﻧﻬﺎ ﮐﻤﯽ و‬
‫ﺑﯿﺸﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎم اﷲ را ﮐﺎﻣﻼً ﻣﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ و آن را ﻣﺨﻔﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :72‬ﻧﺒﯽ ﺑﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﺒﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻨﺪه ﺧﺪا و از ﺟﻨﺲ ﺑﺸﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺣﮑﺎم و دﺳﺘﻮرات اﻟﻬﯽ را ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن‬
‫اﺑﻼغ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬راﺳﺘﮕﻮ و درﺳﺘﮑﺎر اﺳﺖ‪ ،‬دروغ ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﮔﻨﺎه ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و در دﺳﺘﻮرات‬
‫اﻟﻬﯽ ﮐﻢ و ﮐﺎﺳﺘﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬و ﻫﯿﭻ دﺳﺘﻮري را ﭘﻨﻬﺎن ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :73‬ﻧﺒﯽ و رﺳﻮل ﺑﺎ ﻫﻢ ﻓﺮﻗﯽ دارﻧﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﻧﺪﮐﯽ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻓﺮق دارﻧﺪ و آن اﯾﻨﮑﻪ‪ :‬رﺳﻮل ﺑﻪ آن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺑﻪ او دﯾﻦ و ﺷﺮﯾﻌﺖ و ﮐﺘﺎب ﺟﺪﯾﺪي داده و ﺑﻪ ﺳﻮي اُﻣﺖ رواﻧﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬و ﻧﺒﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮاه دﯾﻦ و ﮐﺘﺎب ﺟﺪﯾﺪي ﺑﻪ وي داده ﺷﺪه و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺮو دﯾﻦ و‬
‫ﮐﺘﺎب ﭘﯿﺶ از ﺧﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :74‬آﯾﺎ ﻫﯿﭻ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﻼش و ﻋﺒﺎدت ﺧﻮﯾﺶ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي‬
‫ﺑﺮﺳﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﻧﺒﻮت ﻣﻘﺎﻣﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺴﺐ و ﺗﻼش ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻧﻌﻤﺘﯽ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺼﯿﺐ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ و اﺳﺘﻌﺪاد آن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :75‬ﺗﻌﺪاد اﻧﺒﯿﺎ و رﺳﻮﻻن ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در دﻧﯿﺎ اﻧﺒﯿﺎ و رﺳﻮﻻن† زﯾﺎدي ﻣﺒﻌﻮث ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد دﻗﯿﻖ آﻧﻬﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻌﺪادﺷﺎن را ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽداﻧﺪ‪ .‬و ﻣﺎ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﺮ‬
‫ﺗﻌﺪاد از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان را ﮐﻪ ﻣﺒﻌﻮث ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﺗﻤﺎم آﻧﺎن ﺑﺮ ﺣﻖ و رﺳﻮل او ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪33‬‬ ‫ﺑﺨﺶ اول ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬ﻋﻘﺎﯾﺪ‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :76‬اوﻟﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ؟‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺣﻀﺮت آدم‬
‫‪‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :77‬آﺧﺮﯾﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آﺧﺮﯾﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ‪‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :78‬ﭘﺲ از ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ‪ ‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي ﻫﻢ ﻣﺒﻌﻮث ﻣﯽﺷﻮد ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟ ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪،‬‬
‫ﭼﻮن ﻣﻘﺎم ﻧﺒﻮت ﺑﺮ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ‪ ‬ﺧﺘﻢ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ و ﺗﺎ ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي ﻣﺒﻌﻮث‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬او ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ آﺧﺮاﻟﺰﻣﺎن اﺳﺖ ﻫﺮ ﮐﺲ ﭘﺲ از وي ادﻋﺎي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي ﮐﻨﺪ‪ ،‬ادﻋﺎﯾﺶ‬
‫دروغ اﺳﺖ و ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ ‪ :79‬از ﺗﻤﺎم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﭼﻪ ﮐﺴﯽ اﻓﻀﻞ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬از ﺗﻤﺎم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺎ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ‪ ‬اﻓﻀﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺪه ﺧﺪا و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدار‬
‫اوﺳﺖ‪ .‬و ﭘﺲ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻘﺎم و ﻣﺮﺗﺒﻪاش از ﺗﻤﺎم ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﮔﺮاﻣﯽﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻗﯿﺎﻣﺖ‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :80‬ﺑﻪ ﭼﻪ روزي‪ ،‬روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ آن روزي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ‪ :‬ﺗﻤﺎم اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ و ﺟﺎﻧﺪاران در آن روز‬
‫ﻣﯽﻣﯿﺮﻧﺪ‪ .‬و ﺗﻤﺎم دﻧﯿﺎ در ﮐﺎم ﻧﯿﺴﺘﯽ ﻓﺮو ﻣﯽرود‪ .‬ﮐﻮﻫﻬﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺸﻢ زده ﺷﺪه‪ ،‬اﯾﻦ ﻃﺮف و‬
‫آن ﻃﺮف ﻣﯽروﻧﺪ‪ .‬ﺳﺘﺎرهﻫﺎ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﮔﺸﺘﻪ و ﺳﺎﻗﻂ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﻧﺎﺑﻮد‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و از ﺑﯿﻦ ﻣﯽرود‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :81‬ﺗﻤﺎم اﻧﺴﺎنﻫﺎ و ﺟﺎﻧﺪاران ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﻣﯿﺮﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬در ﺻﻮر ﻣﯽدﻣﺪ‪ .‬ﺻﺪاي دﻣﯿﺪه ﺷﺪه‪ ،‬در ﺻﻮر‪ ،‬آﻧﻘﺪر‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺣﻀﺮت اﺳﺮاﻓﯿﻞ‬
‫ﺳﺨﺖ و وﺣﺸﺘﻨﺎك ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺷﺪت و ﺳﺨﺘﯽ آن‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺟﺎﻧﺪاران ﻣﯽﻣﯿﺮﻧﺪ و دﯾﮕﺮ‬
‫ﭼﯿﺰﻫﺎ در ﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪه ﺷﺪه و ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :82‬ﻗﯿﺎﻣﺖ ﮐﯽ ﻣﯽآﯾﺪ؟‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪34‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ وﻟﯽ ﺗﺎرﯾﺦ دﻗﯿﻖ آن را ﺑﺠﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽداﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻨﻘﺪر ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ ﮐﻪ در روز ﺟﻤﻌﻪ و در دﻫﻢ ﻣﺤﺮم ﯾﻌﻨﯽ روز ﻋﺎﺷﻮرا ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮ ﭘﺎ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﮐﺮم‪ ‬ﻋﻼﯾﻢ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﯿﺎن داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ از‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه و وﻗﻮع آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ!‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪: 83‬ﻗﯿﺎﻣﺖ ﭼﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﯾﯽ دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آن ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ ﮔﻨﺎه ﺑﺴﯿﺎر اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪ ،‬و ﻓﺮزﻧﺪان‪،‬‬
‫ﻧﺎﻓﺮﻣﺎن ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺸﻮﻧﺪ و آﻧﺎن را ﻣﻮرد آزار ﻗﺮار دﻫﻨﺪظ‪ ،‬و در اﻣﺎﻧﺘﻬﺎ ﺧﯿﺎﻧﺖ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬و رﻗﺺ و ﺳﺮود و ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ روز ﺑﻪ روز اﻓﺰون ﺷﻮد‪ .‬و آﯾﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬از اﻧﺴﺎنﻫﺎي ﺻﺎﻟﺢ‬
‫و ﺧﻮب ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺪﮔﻮﯾﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آدﻣﻬﺎي ﺑﯽداﻧﺶ و ﮐﻢ داﻧﺶ‪ ،‬رﻫﺒﺮان ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﭼﻮﭘﺎنﻫﺎ و اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﭘﺴﺖ و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﮐﺎخﻫﺎ و آﭘﺎرﺗﻤﺎنﻫﺎ ﺑﻨﺎ ﮐﻨﻨﺪ و اﻓﺮاد ﻧﺎﻻﯾﻖ ﺑﺮ‬
‫ﭘﺴﺘﻬﺎ و ﻣﻘﺎﻣﻬﺎي واﻻﯾﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻧﺰدﯾﮏ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻘﺪﯾﺮ‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :84‬ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺳﺨﻦ و ﻫﺮ ﮐﺎر ﺧﻮب و ﺑﺪ‪ ،‬در ﻋﻠﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺪازه و ﻣﻘﯿﺎﺳﯽ ﻣﻘﺮر‬
‫اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﻗﺒﻞ از آﻓﺮﯾﻨﺶ آن آﮔﺎه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻠﻢ و اﻧﺪازه اﻟﻬﯽ را‬
‫»ﺗﻘﺪﯾﺮ« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﻫﯿﭻ ﺳﺨﻦ ﺧﻮب و ﯾﺎ ﺑﺪي از ﻋﻠﻢ و اﻧﺪازه ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺎرج ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫زﻧﺪﮔﯽ ﭘﺲ از ﻣﺮگ‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :85‬ﻫﺪف از زﻧﺪﮔﯽ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺗﻤﺎم ﭼﯿﺰﻫﺎ ﻓﻨﺎ و ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺣﻀﺮت اﺳﺮاﻓﯿﻞ دوﺑﺎره‬
‫در ﺻﻮر ﻣﯽد‪‬ﻣ‪‬ﻨﺪ‪ ،‬و ﺗﻤﺎم ﺟﺎﻧﺪاران زﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﻧﯿﺰ زﻧﺪه ﮔﺸﺘﻪ و ﺑﻪ ﺑﺎرﮔﺎه اﻟﻬﯽ‬
‫در ﻣﯿﺪان ﻣﺤﺸﺮ‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬و ﻣﻮرد ﺣﺴﺎب و ﮐﺘﺎب ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎداش و ﮐﯿﻔﺮ‬
‫اﻋﻤﺎل ﺧﻮب و ﺑﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﻬﺎ داده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬روزي ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﺤﻮﻻت ﺑﻪ وﻗﻮع ﻣﯽﭘﯿﻮﻧﺪد آن را‬
 ‫‪35‬‬ ‫ﺑﺨﺶ اول ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬ﻋﻘﺎﯾﺪ‬

‫» ﹶﻳ ﻮ ﹸم اﳊﹶﴩ« ﯾﻌﻨﯽ روز ﮔﺮد آﻣﺪن و » ﹶﻳ ﻮ ﹸم اﳉﹶ ﹶﺰ أ« و » ﹶﻳ ﻮ ﹸم اﻟﺪﱟ ﻳﻦ« ﯾﻌﻨﯽ روز ﭘﺎداش و ﺟﺰا‪.‬‬
‫اﳊ ﹶﺴ ﺎب« ﯾﻌﻨﯽ روز ﺣﺴﺎب ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫و »ﻳ ﻮ م ﹺ‬
‫ﹶ ﹸ‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :86‬ﻫﻔﺖ ﻣﻮردي ﮐﻪ در اﯾﻤﺎن ﻣﻔﺼﻞ ﻣﺬﮐﻮر اﺳﺖ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﯾﮑﯽ دو ﻣﻮرد از‬
‫آن را ﻗﺒﻮل ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ آﯾﺎ ﺑﻪ او ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺣﺪاﻧﯿﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬رﺳﺎﻟﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي آﺳﻤﺎﻧﯽ‪،‬‬
‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‪ ،‬ﺗﻘﺪﯾﺮ‪ ،‬روز ﻗﯿﺎﻣﺖ و زﻧﺪﮔﯽ ﭘﺲ از ﻣﺮگ اﯾﻤﺎن ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺨﻮاﻫﺪ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :87‬ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﮐﺮم‪ ‬اﺳﺎس و ﭘﺎﯾﻪ اﺳﻼم را ﺑﺮ ﭘﻨﺞ ﭼﯿﺰ ﺑﯿﺎن داﺷﺘﻨﺪ و در‬
‫آﻧﻬﺎ ذﮐﺮي از ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‪ ،‬ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي آﺳﻤﺎﻧﯽ ﺗﻘﺪﯾﺮ و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻧﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﯾﮑﯽ از آن ﻣﻮارد‪ ،‬اﯾﻤﺎن آوردن ﺑﺮ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﮐﺮم ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ﭼﻮن ﮐﺴﯽ‬
‫ﺑﺮ آن ﺣﻀﺮت اﯾﻤﺎن آورد‪ ،‬ﻟﺰوﻣﺎً ﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي آن ﺣﻀﺮت ﻫﻢ ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺘﺎﺑﯽ را ﮐﻪ آن ﺣﻀﺮت از ﺳﻮي ﺧﺪا آوردهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ آن ﻫﻢ ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻤﺎن آورد‪ .‬ﺗﻤﺎم اﯾﻦ‬
‫ﻣﻮاردي ﮐﻪ ذﮐﺮﺷﺎن در ﺑﺤﺚ اﯾﻤﺎن ﻣﻔﺼﻞ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آﻣﺪ از ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ و از دﺳﺘﻮرات‬
‫ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﮐﺮم‪ ‬ﺛﺎﺑﺖاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ اﯾﻤﺎن داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :88‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﻣﻮارد اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ ﻧﻤﺎز ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬زﮐﺎت‬
‫ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪ ،‬روزه ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺣﺞ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ آﯾﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﺷﺪﯾﺪاً ﮔﻨﻬﮑﺎر ﻣﯽﺷﻮد زﯾﺮا ﮐﻪ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺧﺪا و رﺳﻮل‬
‫را ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺨﺼﯽ را در اﺻﻄﻼح ﺷﺮﯾﻌﺖ »ﻓﺎﺳﻖ« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ‪،‬‬
‫ﮐﯿﻔﺮ و ﻋﺬاب ﮔﻨﺎﻫﺎن ﺧﻮﯾﺶ را ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﭼﺸﯿﺪ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ‪ ،‬ﺑﺮ اﺛﺮ وﺟﻮد اﯾﻤﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ‬
‫ﺑﺮده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ِي� ۡم نَ ٗ‬
‫ُ‬ ‫ُ َۡ‬ ‫َ ٰٓ َ ُّ َ َّ َ َ َ ْ ُ ْ َ ُ‬
‫ار�﴾ ]اﻟﺘﺤﺮﯾﻢ‪.[6 :‬‬ ‫ام ُنوا ق ٓوا أنف َس� ۡم َوأهل‬ ‫﴿���ها ٱ�ِين ء‬
‫»اي آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﺪ‪ ،‬ﺧﻮد و ﺧﺎﻧﻮادهﺗﺎن را از آﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ ﺑﺮﻫﺎﻧﯿﺪ!«‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ -‬ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬اﺣﮑﺎم‬

‫آﻣﻮزش اﺣﮑﺎم اﺳﻼﻣﯽ‪:‬‬

‫اﳊﻤﺪﷲ رب اﻟﻌﺎﻟـﻤﲔ واﻟﺼﻠﻮة واﻟﺴﻼم ﻋﻠﯽ رﺳﻮﻟﻪ ﳏﻤﺪ وآﻟﻪ و ﺻﺤﺒﻪ أﲨﻌﲔ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :89‬ﻫﺪف از اﺣﮑﺎم اﺳﻼﻣﯽ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آن ﭘﻨﺞ ﻣﻮاردي ﮐﻪ ﭘﺎﯾﻪ و اﺳﺎس اﺳﻼم ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻣﺒﺘﻨﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮرد اول آن را‬
‫اﯾﻤﺎن ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﺮح آن در ﺑﺨﺶ اول ﺑﯿﺎن ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻬﺎر ﻣﻮرد ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻤﺎز‪ ،‬زﮐﺎت‪،‬‬
‫روزه رﻣﻀﺎن و ﺣﺞ ﺑﯿﺖ اﷲ را اﺣﮑﺎم اﺳﻼﻣﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ از ﻧﻤﺎز ﺑﺤﺚ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :90‬ﻧﻤﺎز ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﻤﺎز روش ﺧﺎﺻﯽ از ﻋﺒﺎدت و ﺑﻨﺪﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ و رﺳﻮل او ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن‬
‫آﻣﻮزش دادهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :91‬ﭘﯿﺶ از ﺷﺮوع ﻧﻤﺎز رﻋﺎﯾﺖ ﭼﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﻻزﻣﯽ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﯿﺶ از آﻏﺎز ﻧﻤﺎز‪ ،‬رﻋﺎﯾﺖ ﻫﻔﺖ ﭼﯿﺰ ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺷﺮاﯾﻂ و ﻓﺮاﯾﺾ‬
‫ﻧﻤﺎز ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :92‬آن ﻫﻔﺖ ﭼﯿﺰ را ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫اول‪ :‬ﭘﺎك ﺑﻮدن ﺑﺪن‪.‬‬
‫دوم‪ :‬ﭘﺎك ﺑﻮدن ﻟﺒﺎس‪.‬‬
‫ﺳﻮم‪ :‬ﭘﺎك ﺑﻮدن ﺟﺎي ﻧﻤﺎز‪.‬‬
 ‫‪37‬‬ ‫ﺑﺨﺶ دوم ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬اﺣﮑﺎم‬

‫ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﭘﻮﺷﯿﺪن ﻋﻮرت‪.‬‬

‫ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز‪.‬‬
‫ﺷﺸﻢ‪ :‬رو ﺑﻪ ﺳﻮي ﻗﺒﻠﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬
‫ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﻧﯿﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬

‫ﺷﺮط اول ﻧﻤﺎز‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :93‬ﻫﺪف از ﭘﺎك ﺑﻮدن ﺑﺪن ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻫﺪف اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﺪن ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﭘﻠﯿﺪي ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :94‬ﻧﺠﺎﺳﺖ و ﭘﻠﯿﺪي ﭼﻨﺪ ﻗﺴﻢ دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﻠﯿﺪي ﺑﺮ دو ﻗﺴﻢ اﺳﺖ‪ : 1-‬ﺣﻘﯿﻘﯽ‪ 2-‬ﺣﮑﻤﯽ‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :95‬ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺣﻘﯿﻘﯽ را ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻨﯿﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﻠﯿﺪي و ﻧﺠﺎﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮ و ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﺮا ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺣﻘﯿﻘﯿﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ 96:‬ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺣﮑﻤﯿﻪ را ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻨﯿﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﻠﯿﺪي و ﻧﺠﺎﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﮑﻢ و دﺳﺘﻮر ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه و ﻇﺎﻫﺮ و ﻧﻤﺎﯾﺎن‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬آﻧﺮا ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺣﮑﻤﯿﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﯽ وﺿﻮ ﺷﺪن ﯾﺎ ﻧﯿﺎز ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﺑﻪ ﻏﺴﻞ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :97‬ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﭘﺎك ﺑﻮدن ﺑﺪن از ﭼﻪ ﻧﺠﺎﺳﺘﯽ ﻻزم اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﺎك ﺑﻮدن ﺑﺪن از ﻫﺮ دو ﻧﺠﺎﺳﺖ ﻻزﻣﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :98‬ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺣﮑﻤﯿﻪ ﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﻗﺴﻢ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮ دو ﻗﺴﻢ اﺳﺖ‪ 1-‬ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺣﮑﻤﯿﻪ ﮐﻮﭼﮏ‪ 2-‬ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺣﮑﻤﯿﻪ ﺑﺰرگ‪ .‬اوﻟﯽ را‬
‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬
‫» ﹶﺣ ﺪﹶ ث اﹶ ﺻ ﹶﻐ ﺮ« و دوﻣﯽ را » ﹶﺣ ﺪﹶ ث ﹶا ﹶ‬
‫ﻛﱪ« و ﺟﻨﺎﺑﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :99‬روش ﭘﺎك ﮐﺮدن ﺑﺪن از ﻧﺠﺎﺳﺖ ﮐﻮﭼﮏ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺪن از ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺣﮑﻤﯿﻪ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺎ وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﺎك ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪38‬‬

‫ﺑﯿﺎن وﺿﻮ‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :100‬وﺿﻮ ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬وﺿﻮ اﯾﻦ را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻗﺼﺪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز را ﺑﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﻫﺮ‬
‫دو دﺳﺖ ﺧﻮﯾﺶ را ﺗﺎ ﻣﭻ دﺳﺖ ﺑﺎ آب ﭘﺎك و ﺗﻤﯿﺰ ﺑﺸﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺳﻪ ﺑﺎر ﻣﻀﻤﻀﻪ و‬
‫اﺳﺘﻨﺸﺎق ﻧﻤﻮده‪ ،‬از ﻣﺴﻮاك ﺷﺮﻋﯽ ﻧﯿﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺳﻪ ﺑﺎر ﺻﻮرت ﺧﻮﯾﺶ را ﺷﺴﺘﻪ‬
‫و ﺳﭙﺲ ﺳﻪ ﺑﺎر ﻫﺮ دو دﺳﺖ را ﺑﺎ آرﻧﺠﻬﺎ ﺑﺸﻮﯾﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪاً ﺳﺮ و ﮔﻮﺷﻬﺎي ﺧﻮﯾﺶ را ﻣﺴﺢ ﮐﻨﺪ‬
‫آﻧﮕﺎه ﻫﺮ دو ﭘﺎ را ﺗﺎ ﻗﻮزك ﭘﺎ ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑﺸﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :101‬آﯾﺎ در وﺿﻮ ﺗﻤﺎم ﻣﻮارد ﯾﺎد ﺷﺪه ﺿﺮورياﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻌﻀﯽ ﭼﯿﺰﻫﺎ ﺿﺮوري اﻧﺪ ﮐﻪ از ﺗﺮك آﻧﻬﺎ وﺿﻮ ﺻﺤﯿﺢ ﻧﻤﯽﺷﻮد و آﻧﻬﺎ را‬
‫»ﻓﺮﺿﻬﺎي وﺿﻮ« ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬و ﺑﻌﻀﯽ ﭼﯿﺰﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﺗﺮك آﻧﻬﺎ وﺿﻮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫ﺑﻄﻮر ﻧﺎﻗﺺ‪ .‬و آﻧﻬﺎ را »ﺳ‪‬ﻨﺖﻫﺎي وﺿﻮ« ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ و ﺑﻌﻀﯽ ﭼﯿﺰﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از اﻧﺠﺎم آن‬
‫ﭘﺎداش و ﺛﻮاب ﻣﯽرﺳﺪ و از ﺗﺮك آﻧﻬﺎ ﻧﻘﺺ و ﺧﻠﻠﯽ در وﺿﻮ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﯽﺷﻮد و آﻧﻬﺎ را‬
‫»ﻣ‪‬ﺴﺘﺤﺐﻫﺎي وﺿﻮ« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :102‬در وﺿﻮ ﭼﻨﺪ ﭼﯿﺰ ﻓﺮض اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در وﺿﻮ ﭼﻬﺎر ﭼﯿﺰ ﻓﺮض اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺷﺴﺘﻦ ﺻﻮرت از ﻣﺤﻞ روﯾﯿﺪن ﻣﻮي ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﺗﺎ زﯾﺮ ﭼﺎﻧﻪ و از ﯾﮏ ﮔﻮش ﺗﺎ ﮔﻮش‬
‫دﯾﮕﺮ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺷﺴﺘﻦ ﻫﺮ دو دﺳﺖ ﺗﺎ آرﻧﺠﻬﺎ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻣﺴﺢ ﯾﮏ ﭼﻬﺎرم ﺳﺮ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺷﺴﺘﻦ ﻫﺮ دو ﭘﺎ ﺗﺎ ﻗﻮزك ﭘﺎ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :103‬در وﺿﻮ ﭼﻨﺪ ﭼﯿﺰ ﺳﻨﺖ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در وﺿﻮ ﺳﯿﺰده ﭼﯿﺰ ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻧﯿﺖ ﻃﻬﺎرت و ﭘﺎﮐﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬
 ‫‪39‬‬ ‫ﺑﺨﺶ دوم ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬اﺣﮑﺎم‬

‫‪ -2‬ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﲪﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﺷﺴﺘﻦ ﻫﺮ دو دﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﭻ دﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -4‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺴﻮاك ﺷﺮﻋﯽ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺳﻪ ﺑﺎر ﻣﻀﻤﻀﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺳﻪ ﺑﺎر اﺳﺘﻨﺸﺎق )آب در ﺑﯿﻨﯽ( ﮐﺮدن‪.‬‬
‫‪ -7‬ﺧﻼل ﮐﺮدن رﯾﺶ‪.‬‬
‫‪ -8‬ﺧﻼل ﮐﺮدن اﻧﮕﺸﺘﺎن دﺳﺖ و ﭘﺎ‪.‬‬
‫‪ -9‬ﻫﺮ ﻋﻀﻮ را ﺳﻪ ﺑﺎر ﺷﺴﺘﻦ‪.‬‬
‫‪ -10‬ﯾﮏ ﺑﺎر ﺗﻤﺎم ﺳﺮ را ﻣﺴﺢ ﮐﺮدن‪.‬‬
‫‪ -11‬ﻫﺮ دو ﮔﻮش را ﻣﺴﺢ ﮐﺮدن‪.‬‬
‫‪ -12‬ﺑﺎ ﺗﺮﺗﯿﺐ وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬
‫‪ -13‬ﭘﯿﺎﭘﯽ وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﺧﺸﮑﯿﺪن ﯾﮏ ﻋﻀﻮ‪ ،‬ﻋﻀﻮ دﯾﮕﺮ ﺷﺴﺘﻪ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :104‬در وﺿﻮ ﭼﻨﺪ ﭼﯿﺰ ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در وﺿﻮ ﭘﻨﺞ ﭼﯿﺰ ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺗﯿﺎﻣﻦ )از ﺟﺎﻧﺐ راﺳﺖ آﻏﺎز ﮐﺮدن( اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﻋﻠﻤﺎ اﯾﻦ ﻣﻮرد را ﺟﺰو‬
‫ﺳﻨﺖﻫﺎي وﺿﻮ ﺷﻤﺮدهاﻧﺪ و ﻗﻮل راﺟﺢ ﻫﻢ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺴﺢ ﮔﺮدن‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﺪون ﺿﺮورت در اﻣﺮ وﺿﻮ از دﯾﮕﺮان ﮐﻤﮏ ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬
‫‪ -4‬رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻧﺸﺴﺘﻦ و وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺑﺮ ﻣﮑﺎن ﺑﻠﻨﺪ و ﭘﺎك ﻧﺸﺴﺘﻦ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :105‬در وﺿﻮ ﭼﻨﺪ ﭼﯿﺰ ﻣﮑﺮوه و ﻧﺎﮐﺮدﻧﯽ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در وﺿﻮ ﭼﻬﺎر ﭼﯿﺰ ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪:‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪40‬‬

‫‪ -1‬در ﻣﺤﻞ ﻧﺎﭘﺎك ﻧﺸﺴﺘﻦ و وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺗﻤﯿﺰ ﮐﺮدن ﺑﯿﻨﯽ ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم وﺿﻮ از اﻣﻮر دﻧﯿﻮي ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺧﻼف روش ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :106‬وﺿﻮ از ﭼﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬وﺿﻮ از ﻫﺸﺖ ﭼﯿﺰ ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ »ﻧَﻮاﻗ‪‬ﺾ وﺿﻮ«)ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎﻃﻞ ﮐﻨﻨﺪه‬
‫وﺿﻮ( ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺧﺮوج ﺑﺎد از ﻣﻘﻌﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﯿﺮون آﻣﺪن و ﺟﺎري ﺷﺪن ﺧﻮن و ﭼﺮك از ﺑﺪن‪.‬‬
‫‪ -3‬اﺳﺘﻔﺮاغ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﭘﺮ ﺷﺪن دﻫﺎن‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺧﻮاب ﺑﻪ ﺻﻮرت دراز ﮐﺸﯿﺪه و ﯾﺎ ﺗﮑﯿﻪ زده ﺑﻪ ﭼﯿﺰي‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺑﯿﻬﻮﺷﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻃﺮﯾﻘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -6‬دﯾﻮاﻧﮕﯽ‪.‬‬
‫‪ -7‬ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ در ﻧﻤﺎز ﺧﻨﺪﯾﺪن‪.‬‬
‫‪ -8‬ﻣﺒﺎﺷﺮت ﻓﺎﺣﺸﻪ‪.‬‬

‫ﺑﯿﺎن ﻏﺴﻞ‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :107‬روش ﭘﺎك ﮐﺮدن ﺑﺪن از ﺣﯿﺾ‪ ،‬ﻧﻔﺎس و اﺣﺘﻼم ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺪن آدﻣﯽ از ﻣﻮارد ﯾﺎد ﺷﺪه‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﻏﺴﻞ ﭘﺎك ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :108‬ﻏﺴﻞ ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻤﺎم ﺑﺪن را از ﺳﺮ ﺗﺎ ﭘﺎ ﺷﺴﺘﻦ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :109‬روش ﻏﺴﻞ ﮐﺮدن ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬روش ﻏﺴﻞ ﺑﺪﯾﻦ ﺷﺮح اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬ﻧﺨﺴﺖ ﻫﺮ دو دﺳﺖ را ﺗﺎ ﻣﭻ دﺳﺖ ﺑﺸﻮﯾﯿﺪ و‬
‫ﺳﭙﺲ اﺳﺘﻨﺠﺎء ﮐﺮده و ﺑﺪن را از ﻧﺠﺎﺳﺎت ﭘﺎك ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه وﺿﻮي ﮐﺎﻣﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﺑﺪن‬
 ‫‪41‬‬ ‫ﺑﺨﺶ دوم ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬اﺣﮑﺎم‬

‫آب ﺑﺮﯾﺰﯾﺪ و آن را ﺑﻤﺎﻟﯿﺪ‪ .‬در ﻏﺴﻞ ﻣﻀﻤﻀﻪ و اﺳﺘﻨﺸﺎق ﻫﻢ ﻓﺮض اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :110‬در ﻏﺴﻞ ﭼﻨﺪ ﭼﯿﺰ ﻓﺮض اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﻏﺴﻞ ﺳﻪ ﭼﯿﺰ ﻓﺮض اﺳﺖ‪ : 1-‬ﻣﻀﻤﻀﻪ‪ 2-‬اﺳﺘﻨﺸﺎق‪ 3-‬ﯾﮏ ﺑﺎر ﺗﻤﺎم ﺑﺪن را‬
‫ﺷﺴﺘﻦ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :111‬در ﻏﺴﻞ ﭼﻨﺪ ﭼﯿﺰ ﺳﻨﺖ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﻏﺴﻞ ﭘﻨﺞ ﭼﯿﺰ ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺷﺴﺘﻦ ﻫﺮ دو دﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﭻ دﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬اﺳﺘﻨﺠﺎء و ﺷﺴﺘﻦ آن ﻗﺴﻤﺖ از ﺑﺪن ﮐﻪ ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻧﯿﺖ ﭘﺎﮐﯽ و رﻓﻊ ﻧﺠﺎﺳﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻧﺨﺴﺖ وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﺑﺪن آب رﯾﺨﺘﻦ‪.‬‬

‫ﺑﯿﺎن ﻣﺴﺢ ﺑﺮ ﻣﻮزهﻫﺎ‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :112‬ﺑﺮ ﮐﺪام ﻧﻮع از ﻣﻮزهﻫﺎ ﻣﺴﺢ ﮐﺮدن ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻣﺴﺢ ﺑﺮ ﺳﻪ ﻧﻮع ﻣﻮزه ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻣﻮزهاي ﮐﻪ از ﭼﺮم ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﺎ ﺷﺘﺎﻟﻨﮓ )ﻗﻮزك( ﭘﺎﻫﺎ در آن ﭘﻨﻬﺎن ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺟﻮراﺑﯽ ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺖ زﯾﺮﯾﻦ آن از ﭼﺮم ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺟﻮراﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺿﺨﯿﻢ و ﺳﻔﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮان ﺑﺎ آن ﭘﺎي ﭘﯿﺎده در ﺣﺪود دو ﺳﻪ‬
‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي راه رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :113‬در ﭼﻪ ﺻﻮرﺗﯽ ﻣﺴﺢ ﺑﺮ ﻣﻮزهﻫﺎ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻮزهﻫﺎ ﭘﺲ از وﺿﻮي ﮐﺎﻣﻞ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه اﮔﺮ ﺑﯽوﺿﻮ ﺷﺪ‪،‬‬
‫از ﻫﻤﺎن ﻟﺤﻈﻪ ﮐﻪ وﺿﻮ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﻮزهﻫﺎ ﻣﺴﺢ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :114‬ﺗﺎ ﭼﻨﺪ روز ﭘﯿﺎﭘﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺮ ﻣﻮزهﻫﺎ ﻣﺴﺢ ﮐﺮد؟‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪42‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮاي ﺷﺨﺺ ﻣﻘﯿﻢ ﺗﺎ ﯾﮏ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز‪ ،‬و ﺑﺮاي ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺗﺎ ﺳﻪ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز‪ ،‬ﻣﺴﺢ ﺟﺎﯾﺰ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :115‬روش ﻣﺴﺢ ﺑﺮ ﻣﻮزهﻫﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺸﺖ ﭘﺎ ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﺴﺢ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺘﺎن دﺳﺖ از ﺳﺮ اﻧﮕﺸﺘﺎن ﭘﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮي ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻي ﭘﺎ‪ ،‬ﻣﺴﺢ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :116‬آﯾﺎ در وﺿﻮ و ﻏﺴﻞ در ﻫﺮ دو ﺣﺎل ﻣﺴﺢ ﺑﺮ ﻣﻮزهﻫﺎ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﯿﺮ! ﻓﻘﻂ در ﺣﺎل وﺿﻮ ﻣﺴﺢ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ و در ﺻﻮرت ﻏﺴﻞ‪ ،‬ﻣﺴﺢ ﺟﺎﯾﺰ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :117‬ﻣﺴﺢ ﺑﺮ ﻣﻮزهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﺎره ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﻮزه آﻧﻘﺪر ﭘﺎره ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در وﻗﺖ راه رﻓﺘﻦ‪ ،‬ﺳﻪ اﻧﮕﺸﺖ ﭘﺎ ﻇﺎﻫﺮ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺴﺢ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ و اﮔﺮ ﮐﻤﺘﺮ از آن ﺑﺎﺷﺪ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﮑﻢ ﻣﺴﺢ ﺑﺮ ﺟﺒﯿﺮه )ﺑﺎﻧﺪ زﺧﻢ(‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ » :118‬ﹶﺟ ﺒﹺ ﹶ‬
‫ﲑ ه« ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺟﺒﯿﺮه در واﻗﻊ آن ﭼﻮﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪن اﺳﺘﺨﻮان ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮدي‬
‫روي زﺧﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﻫﺪف از ﺟﺒﯿﺮه ﻋﺎم اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻮب ﯾﺎ ﺑﺎﻧﺪ ﯾﺎ ﭼﺴﺐ ﯾﺎ ﮔﭻ‬
‫و ﻏﯿﺮه ﮐﻪ روي زﺧﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪» ،‬ﺟﺒﯿﺮه« ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :119‬ﻣﺴﺢ ﺑﺮ ﺑﺎﻧﺪ ﯾﺎ ﮔﭻ و ﻏﯿﺮه ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري! ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎز ﮐﺮدن آن ﺑﺮاي زﺧﻢ ﺿﺮر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و اﮔﺮ‬
‫ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺑﺎز ﺷﻮد و ﺷﺴﺘﻦ زﺧﻢ ﺿﺮري ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺴﺘﻦ آن ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :120‬آﯾﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﺎﻻي زﺧﻢ و ﺑﺮاﺑﺮ آن ﻣﺴﺢ ﺷﻮد ﯾﺎ ﻣﺴﺢ ﮐﻞ ﺟﺒﯿﺮه اﻟﺰاﻣﯽ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻤﺎم ﺟﺒﯿﺮه ﻣﺴﺢ ﺷﻮد‪ ،‬زﺧﻢ ﺧﻮاه در زﯾﺮ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺟﺒﯿﺮه ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺗﻤﺎم آن‪.‬‬

‫ﺑﯿﺎن ﺣﮑﻢ ﻧﺠﺎﺳﺎت ﺣﻘﯿﻘﯽ‪:‬‬

 ‫‪43‬‬ ‫ﺑﺨﺶ دوم ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬اﺣﮑﺎم‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :121‬ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﻗﺴﻢ اﺳﺖ؟‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮ دو ﻗﺴﻢ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻧﺠﺎﺳﺖ ﻏﻠﯿﻈﻪ )ﺳﻨﮕﯿﻦ(‬
‫‪ -2‬ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺧﻔﯿﻔﻪ )ﺳﺒﮏ(‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :122‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﺠﺎﺳﺖ ﻏﻠﯿﻈﻪ و ﺧﻔﯿﻔﻪ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آن ﭘﻠﯿﺪي و ﻧﺠﺎﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺳﺨﺖ و ﺳﻔﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﭘﻠﯿﺪياش ﻏﻠﯿﻆ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آن را‬
‫» ﹶﻏ ﻠﻴ ﹶﻈ ﺔ« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬و آن را ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪» ،‬ﺧَﻔﯿﻔَﻪ« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :123‬ﻧﺠﺎﺳﺖ ﻏﻠﯿﻈﻪ ﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﻧﻮع اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﺠﺎﺳﺖ ﻏﻠﯿﻈﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪ :‬ﺑﻮل و ﻏﺎﯾﻂ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬ادرار و ﻣﺪﻓﻮع ﺟﺎﻧﻮران‬
‫ﺣﺮام ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬ﺧﻮن ﺟﺎري آدﻣﯿﺎن و ﺟﺎﻧﻮران‪ ،‬ﻣﺸﺮوب‪ ،‬ﻣﺪﻓﻮع ﻣﺮغ آﺑﯽ و ﻣﺮغ ﺧﺎﻧﮕﯽ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :124‬ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺧﻔﯿﻔﻪ ﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﻧﻮع اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻮل ﺟﺎﻧﻮران ﺣﻼل ﮔﻮﺷﺖ و ﻣﺪﻓﻮع ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﺣﺮام ﮔﻮﺷﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :125‬ﭼﻪ ﻣﻘﺪار از ﻧﺠﺎﺳﺖ ﻏﻠﯿﻈﻪ‪ ،‬اﮔﺮ روي ﭘﺎرﭼﻪ و ﯾﺎ ﺑﺪن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺎف اﺳﺖ‬
‫و ﭼﻪ ﻣﻘﺪار آن‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ از ﻧﻤﺎز اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻏﻠﯿﻈﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﮐﻒ دﺳﺖ ﻣﻌﺎف اﺳﺖ‪ ،‬و اﮔﺮ ﺟﺮمدار ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ادرار‪،‬‬
‫ﻣﺸﺮوب و ﻏﯿﺮه ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺳﮑﻪ ﯾﮏ درﻫﻤﯽ ﻣﻌﺎف اﺳﺖ‪ ،‬و اﮔﺮ ﺑﯿﺶ از آن ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎﻧﻊ از‬
‫ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :126‬ﭼﻪ ﻣﻘﺪار از ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺧﻔﯿﻔﻪ ﻣﻌﺎف اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﮐﻢﺗﺮ از ﻣﻘﺪار ﯾﮏ ﭼﻬﺎرم از ﻫﺮ ﻗﺴﻤﺖ ﭘﯿﺮاﻫﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺎف اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :127‬ﭘﺎرﭼﻪ ﯾﺎ ﺑﺪن را ﭼﮕﻮﻧﻪ از ﻧﺠﺎﺳﺖ ﻏﻠﯿﻈﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺎك و ﺗﻤﯿﺰ ﮐﺮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺎﯾﺪ ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑﺎ آب ﺷﺴﺘﻪ ﺷﻮد و ﭘﺎرﭼﻪ در ﺿﻤﻦ ﺷﺴﺘﻦ‪ ،‬ﻫﺮ ﺑﺎر ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺸﺮده ﺷﻮد‬
‫آﻧﮕﺎه ﭘﺎك و ﺗﻤﯿﺰ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪44‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :128‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آب‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﻫﻢ ﺷﯿﺌﯽ ﻧﺠﺲ و ﭘﻠﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺎك ﻣﯽﺷﻮد ﯾﺎ‬
‫ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آب ﺑﺎ ﻣﺎﯾﻌﺎﺗﯽ ﮐﻪ روان و رﻗﯿﻖ ﺑﺎﺷﻨﺪ دور ﮐﺮدن ﻧﺠﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺻﺤﯿﺢ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﭼﺎي‪ ،‬ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ‪ ،‬آب ﮔﻼب‪ ،‬اﻧﻮاع آب ﻣﯿﻮه و ﻏﯿﺮه‪.‬‬

‫ﺑﯿﺎن اﺳﺘﻨﺠﺎء‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :129‬اﺳﺘﻨﺠﺎء ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ آدﻣﯽ ﺑﺮاي ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ )ﺗﻮاﻟﺖ( ﺑﺮود‪ ،‬آن ﻣﻘﺪار از ﭘﻠﯿﺪي را ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮ ﺑﺪن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ آب و ﯾﺎ ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﮐﻠﻮخ و ﻏﯿﺮه ﭘﺎك و ﺗﻤﯿﺰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﭘﺎﮐﯿﺰﮔﯽ را‬
‫در اﺻﻄﻼح ﺷﺮع »اﺳﺘﻨﺠﺎء« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ 130:‬روش اﺳﺘﻨﺠﺎء‪ ،‬ﭘﺲ از ادرار ﮐﺮدن ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﺲ از ادرار ﮐﺮدن ﺑﺎ ﮐﻠﻮخ ﯾﺎ ﺧﺎك )اﮔﺮ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ( اﺳﺘﻨﺠﺎء ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺳﭙﺲ‬
‫ﺑﺎ آب ﺑﺸﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :131‬روش اﺳﺘﻨﺠﺎء ﭘﺲ از ﻏﺎﯾﻂ و رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺗﻮاﻟﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﺲ از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺗﻮاﻟﺖ و ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ‪ ،‬ﻣﻘﻌﺪ را ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺳﻪ ﺳﻨﮓ ﯾﺎ ﮐﻠﻮخ )در‬
‫ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ ﺑﺎ دﺳﺘﻤﺎل ﮐﺎﻏﺬي( ﺗﻤﯿﺰ ﮐﺮد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﺎ آب آن را ﺷﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :132‬ﺣﮑﻢ ﺷﺮﻋﯽ اﺳﺘﻨﺠﺎء ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻮل و ﻏﺎﯾﻂ از ﻣﺤﻞ ﺑﯿﺮون آﻣﺪن ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ اﻃﺮاف ﺗﺠﺎوز ﻧﮑﺮده‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻨﺠﺎء ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ‪ .‬و اﮔﺮ ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺑﻪ اﻃﺮاف ﺗﺠﺎوز ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ اﻧﺪازه‬
‫ﻣﺴﺎﺣﺖ )ﯾﮏ درﻫﻢ( ﯾﺎ ﮐﻤﺘﺮ از آن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻨﺠﺎء ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪ .‬و اﮔﺮ از ﻣﺴﺎﺣﺖ )ﯾﮏ‬
‫درﻫﻢ( اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد‪ ،‬آﻧﮕﺎه اﺳﺘﻨﺠﺎء ﻓﺮض اﺳﺖ) ‪.(1‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :133‬اﺳﺘﻨﺠﺎء ﺑﺎ ﭼﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ؟‬

‫‪ -1‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﯾﮏ درﻫﻢ ﻣﺴﺎوي ﺑﺎ ﺷﺶ ﺳﺎﻧﺘﯿﻤﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ‪ -‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪.‬‬

 ‫‪45‬‬ ‫ﺑﺨﺶ دوم ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬اﺣﮑﺎم‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺎ ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﮐﻠﻮخ‪) ،‬دﺳﺘﻤﺎل ﮐﺎﻏﺬي( و ﻏﯿﺮه‪.‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :134‬اﺳﺘﻨﺠﺎء ﺑﺎ ﭼﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺎ اﺳﺘﺨﻮان‪ ،‬ﻣﺪﻓﻮع ﺣﯿﻮاﻧﺎت‪ ،‬ﭼﯿﺰﻫﺎي ﺧﻮردﻧﯽ‪ ،‬زﻏﺎل‪ ،‬ﺷﯿﺸﻪ‪ ،‬ﮐﺎﻏﺬ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ‪،‬‬
‫اﻧﻮاع ﺳﺒﺰﯾﺠﺎت‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :135‬اﺳﺘﻨﺠﺎء ﺑﺎ ﮐﺪام دﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﺳﺘﻨﺠﺎء ﺑﺎ دﺳﺖ ﭼﭗ ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺖ ﻣﮑﺮوه و ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﯿﺎن ﺣﮑﻢ آﺑﻬﺎ‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :136‬ﺑﺎ ﭼﻪ آﺑﯽ وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺎ آبﻫﺎي زﯾﺮ وﺿﻮ و ﻃﻬﺎرت ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬آب ﺑﺎران‪.‬‬
‫‪ -2‬آب ﭼﺸﻤﻪﻫﺎ و رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ -3‬آب ﭼﺎهﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ -4‬آب درﯾﺎ‪.‬‬
‫‪ -5‬آب ﺑﺮف‪ ،‬ژاﻟﻪ و ﯾﺦ‪.‬‬
‫‪ -6‬آب ﺣﻮضﻫﺎ و ﺑﺮﮐﻪﻫﺎي ﺑﺰرگ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :137‬ﺑﺎ ﭼﻪ آﺑﯽ وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺑﺎ اﻧﻮاع آب ﻣﯿﻮهﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ -2‬آب ﮔﻮﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬آﺑﯽ ﮐﻪ از درﺧﺖ و ﯾﺎ ﺑﺮگ آن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬آﺑﯽ ﮐﻪ در آن ﭼﯿﺰ ﭘﺎﮐﯽ ﻣﺨﻠﻮط ﺷﺪه و ﻣﺰه و ﺑﻮي آن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -5‬آﺑﯽ ﮐﻪ ﭼﯿﺰ ﻧﺠﺲ و ﻧﺎﭘﺎﮐﯽ در آن اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -6‬آﺑﯽ ﮐﻪ ﺣﯿﻮان و ﯾﺎ اﻧﺴﺎﻧﯽ در آن اﻓﺘﺎده و ﻣﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪46‬‬

‫‪ -7‬آﺑﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺑﺎر ﺑﺎ آن وﺿﻮ و ﯾﺎ ﻏﺴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -8‬آﺑﯽ ﮐﻪ اﺛﺮ ﻧﺠﺎﺳﺖ در آن ﻇﺎﻫﺮ و ﻧﻤﺎﯾﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -9‬آﺑﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ ﺧﻮرده ﺣﯿﻮان ﻧﺠﺲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -10‬آب ﮔﻼب ﯾﺎ ﻋﺮق ﺳﺎﯾﺮ ﮔﻠﻬﺎ و ﮔﯿﺎﻫﺎن‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :138‬آﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ آن وﺿﻮ و ﯾﺎ ﻏﺴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﮑﻢ آن ﭼﯿﺴﺖ و آن را ﭼﻪ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭼﻨﯿﻦ آﺑﯽ را »آبِ ﻣ‪‬ﺴﺘَﻌﻤ‪‬ﻞ« ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺣﮑﻤﺶ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎك ﻫﺴﺖ وﻟﯽ ﭘﺎك‬
‫ﮐﻨﻨﺪه ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺪرت و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﭘﺎك ﮐﺮدن را ﻧﺪارد و وﺿﻮ و ﻏﺴﻞ ﺑﺎ آن‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ وﻟﯽ ﺧﻮدش ﭘﺎك اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :139‬آب ﭘﺲ ﺧﻮرده ﭼﻪ ﺟﺎﻧﻮراﻧﯽ ﭘﺎك ﻧﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آﺑﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ ﺧﻮرده ﺳﮓ‪ ،‬ﺧﻮك‪ ،‬ﮔﺮگ‪ ،‬روﺑﺎه و ﺳﺎﯾﺮ درﻧﺪﮔﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺠﺲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﯿﺰ ﮔﺮﺑﻪاي ﮐﻪ ﻣﻮش را ﺧﻮرد و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ از آب ﻧﻮﺷﯿﺪ‪ ،‬آن آب ﻧﯿﺰ ﻧﺠﺲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :140‬ﭘﺲ ﺧﻮرده ﭼﻪ ﺟﺎﻧﻮراﻧﯽ ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﺲ ﺧﻮرده ﮔﺮﺑﻪ‪ ،‬ﻣﻮش‪ ،‬ﻣﺮﻏﻬﺎي ﺧﺎﻧﮕﯽ وﻟﮕﺮد و ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺧﻮر‪ ،‬ﮔﺎو ﯾﺎ ﺣﯿﻮان‬
‫ﺣﻼل ﮔﻮﺷﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮردن ﻧﺠﺎﺳﺖ ﻋﺎدت ﮐﺮده اﺳﺖ و ﭘﺲ ﺧﻮرده ﺗﻤﺎم ﺟﺎﻧﻮران ﺣﺮام‬
‫ﮔﻮﺷﺖ ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :141‬ﭘﺲ ﺧﻮرده ﮐﺪام ﺟﺎﻧﻮران ﭘﺎك اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﺲ ﺧﻮرده آدﻣﯿﺎن و ﺟﺎﻧﻮران ﺣﻼل ﮔﻮﺷﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﮔﺎو‪ ،‬ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﻏﯿﺮه‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :142‬ﭼﻪ آﺑﯽ ﺑﺎ اﻓﺘﺎدن ﻧﺠﺎﺳﺖ در آن‪ ،‬ﭘﻠﯿﺪ ﻧﻤﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آب ﻧﻬﺮﻫﺎ و ﺟﻮﯾﻬﺎ و آﺑﯽ ﮐﻪ روان ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﺎ آب راﮐﺪ و اﯾﺴﺘﺎدهاي ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻓﺘﺎدن ﻧﺠﺎﺳﺖ در آن‪ ،‬ﻧﺠﺲ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺳﺎﯾﺮ آﺑﻬﺎ ﻧﺠﺲ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :143‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﻣﻌﻠﻮم ﮐﺮد ﮐﻪ ﭼﻪ آﺑﯽ ﺑﺴﯿﺎر و ﭼﻪ آﺑﯽ اﻧﺪك اﺳﺖ؟‬
 ‫‪47‬‬ ‫ﺑﺨﺶ دوم ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬اﺣﮑﺎم‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آﺑﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻞ ﺟﻤﻊ ﺷﺪن آن ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ‪) 21‬ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ( ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر و ﮐﻤﺘﺮ از‬
‫آن‪ ،‬اﻧﺪك اﺳﺖ‪ .‬و ﺣﻮﺿﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻧﺪازه ﺑﺎﺷﺪ آن را‪ ،‬ﺣﻮض ﺑﺰرگ و ﮐﻤﺘﺮ از آن را‪،‬‬
‫ﺣﻮض ﮐﻮﭼﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :144‬اﮔﺮ در آب اﻧﺪك‪ ،‬ﺣﯿﻮان ﮐﻮﭼﮑﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮش‪ ،‬ﮔﺮﺑﻪ‪ ،‬ﻣﺮغ و ﻏﯿﺮه اﻓﺘﺎد و‬
‫ﻣﺮد آﯾﺎ آن آب ﻧﺠﺲ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري! ﭼﻨﯿﻦ آﺑﯽ ﻧﺠﺲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :145‬آب ﺣﻮﺿﻬﺎ و ﺑﺮﮐﻪﻫﺎي ﺑﺰرگ در ﭼﻪ وﻗﺘﯽ ﻧﺠﺲ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ از اﻓﺘﺎدن ﭘﻠﯿﺪي در آن‪ ،‬ﻣﺰه و ﯾﺎ رﻧﮓ و ﺑﻮي آن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :146‬از ﻣﺮدن ﭼﻪ ﺟﺎﻧﻮراﻧﯽ در آب‪ ،‬آب ﻧﺠﺲ ﻧﻤﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬از ﺟﺎﻧﻮران آﺑﯽ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ آﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آب زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻫﯽ‪ ،‬ﻗﻮرﺑﺎﻏﻪ آﺑﯽ‬
‫و ﯾﺎ ﺟﺎﻧﻮراﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮن روان ﻧﺪارﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﮕﺲ‪ ،‬ﭘﺸﻪ و ﻏﯿﺮه‪.‬‬

‫ﺣﮑﻢ آب ﭼﺎهﻫﺎ‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :147‬آب ﭼﺎﻫﻬﺎ ﺑﺎ ﭼﻪ ﻧﺠﺎﺳﺘﯽ ﭘﻠﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﻧﺠﺎﺳﺖ ﻏﻠﯿﻈﻪ ﯾﺎ ﺧﻔﯿﻔﻪاي در ﭼﺎه اﻓﺘﺎد و ﯾﺎ ﺟﺎﻧﻮري ﮐﻪ ﺧﻮن روان دارد‪،‬‬
‫اﻓﺘﺎد و ﻣﺮد‪ .‬آب ﭼﺎه ﻧﺠﺲ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :148‬اﮔﺮ در ﭼﺎه ﺣﯿﻮاﻧﯽ اﻓﺘﺎد و زﻧﺪه زﻧﺪه از ﭼﺎه ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪ‪ ،‬آﯾﺎ آب‬
‫ﭼﺎه ﻧﺠﺲ ﺷﺪه ﯾﺎ ﭘﺎك اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ ﺧﻮرده آن ﻧﺠﺲ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺑﺮ ﺑﺪﻧﺶ ﭘﻠﯿﺪي وﺟﻮد داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آب آن ﭼﺎه‪ ،‬ﻧﺎﭘﺎك اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺟﺎﻧﻮري ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺲ ﺧﻮرده آن ﻧﺠﺲ ﻧﺒﻮد و ﯾﺎ ﺑﺮ‬
‫ﺑﺪﻧﺶ ﻧﺠﺎﺳﺘﯽ ﭼﺴﺒﯿﺪه ﻧﺒﻮد در آن ﺻﻮرت آب ﭼﺎه‪ ،‬ﭘﺎك اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺸﺮوط ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ در ﭼﺎه‬
‫ادرار و ﻣﺪﻓﻮع ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ادرار و ﻣﺪﻓﻮع ﮐﺮده اﺳﺖ آب ﻧﺠﺲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :149‬روش ﭘﺎك ﮐﺮدن ﭼﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﭘﻠﯿﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮاي ﭘﺎك ﮐﺮدن ﭼﺎه ﭘﻨﺞ روش وﺟﻮد دارد‪:‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪48‬‬

‫‪ -1‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ در ﭼﺎه ﻧﺠﺎﺳﺘﯽ اﻓﺘﺎد ﺑﺎ ﮐﺸﯿﺪن ﺗﻤﺎم آب آن‪ ،‬ﭘﺎك ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -2‬اﮔﺮ در ﭼﺎه‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﯾﺎ ﮔﺎو ﯾﺎ ﺳﮓ و ﯾﺎ دﯾﮕﺮ ﺟﺎﻧﻮر ﺑﺰرﮔﯽ اﻓﺘﺎد و ﻣﺮد‪ ،‬ﮐﺸﯿﺪن‬
‫ﺗﻤﺎم آب ﭼﺎه اﻟﺰاﻣﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬اﮔﺮ ﺟﺎﻧﻮري ﮐﻮﭼﮏ و ﯾﺎ ﺑﺰرﮔﯽ در ﭼﺎه اﻓﺘﺎد و ﻣﺮد و ﭘﻮﺳﯿﺪ و ﯾﺎ ﺗﮑﻪ ﺗﮑﻪ ﺷﺪ‬
‫ﺑﺎز ﻫﻢ‪ ،‬ﮐﺸﯿﺪن ﺗﻤﺎم آب ﭼﺎه‪ ،‬اﻟﺰاﻣﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -4‬اﮔﺮ ﺣﯿﻮان ﮐﻮﭼﮑﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺮﺑﻪ‪ ،‬ﮐﺒﻮﺗﺮ‪ ،‬ﻣﺮغ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازه آن در ﭼﺎه اﻓﺘﺎد و ﻣﺮد‪،‬‬
‫وﻟﯽ ورم ﻧﮑﺮد و ﻣﺘﻼﺷﯽ ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﭼﻬﻞ دﻟﻮ آب از ﭼﺎه ﮐﺸﯿﺪه ﺷﻮد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﭘﺎك ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -5‬اﮔﺮ ﻣﻮش و ﯾﺎ ﮔﻨﺠﺸﮏ و ﯾﺎ ﺟﺎﻧﻮري ﺑﻪ اﻧﺪازه آن در ﭼﺎه اﻓﺘﺎد و ﻣﺮد‪ ،‬ﺑﯿﺴﺖ دﻟﻮ‬
‫آب ﮐﺸﯿﺪه ﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺠﺎي ﺑﯿﺴﺖ دﻟﻮ‪ .‬ﺳﯽ دﻟﻮ و ﺑﺠﺎي ﭼﻬﻞ دﻟﻮ‪ ،‬ﺷﺼﺖ دﻟﻮ ﮐﺸﯿﺪن‬
‫ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :150‬اﮔﺮ ﺟﺎﻧﺪار ﻣﺮدهاي در ﭼﺎه اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺣﮑﻢ آن ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺣﮑﻤﺶ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﮑﻢ ﺟﺎﻧﺪار زﻧﺪه اﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﻔﺘﺪ و ﺑﻤﯿﺮد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ‬
‫ﻣﺮده اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺗﻤﺎم آب ﭼﺎه ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﻮد‪ .‬و اﮔﺮ ﮔﺮﺑﻪ ﻣﺮدهاي ﺳﻘﻮط ﮐﺮد‪ ،‬ﭼﻬﻞ ﯾﺎ ﺷﺼﺖ‬
‫دﻟﻮ و اﮔﺮ ﻣﻮش ﻣﺮدهاي اﻓﺘﺎد ﺑﯿﺴﺖ ﺗﺎ ﺳﯽ دﻟﻮ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :151‬اﮔﺮ ﺟﺎﻧﻮر ﻣﺮدهاي در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ورم ﮐﺮده ﯾﺎ ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬در ﭼﺎه‬
‫اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺣﮑﻢ آن ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﮐﺸﯿﺪن ﺗﻤﺎم آب ﭼﺎه اﻟﺰاﻣﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :152‬اﮔﺮ ﺣﯿﻮاﻧﯽ در ﭼﺎه اﻓﺘﺎد و ﻣﺮد و ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ ﮐﯽ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﮑﻢ آن‬
‫ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬از وﻗﺘﯽ ﮐﻪ در ﭼﺎه دﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ از آن ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬آب ﭼﺎه ﻧﺎﭘﺎك ﺷﻤﺮده‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و اﮔﺮ ﺑﺎ آن آب ﻃﻬﺎرت ﺷﺪه ﯾﺎ ﭼﯿﺰي ﺷﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :153‬آب ﭼﺎه ﺑﺎ ﭼﻪ ﻧﻮع دﻟﻮي ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻫﺮ دﻟﻮي ﮐﻪ در ﻫﺮ ﭼﺎﻫﯽ ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﻫﻤﺎن دﻟﻮ ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪49‬‬ ‫ﺑﺨﺶ دوم ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬اﺣﮑﺎم‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :154‬آﯾﺎ ﮐﺸﯿﺪن آب در ﯾﮏ وﻗﺖ اﻟﺰاﻣﯽ اﺳﺖ؟‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﯿﺮ! اﮔﺮ ﺑﯿﺴﺖ دﻟﻮ ﺻﺒﺢ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﯿﺴﺖ دﻟﻮ ﻇﻬﺮ و ﯾﺎ وﻗﺖ ﻏﺮوب ﻫﻢ‬
‫ﮐﺸﯿﺪه ﺷﻮد ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :155‬دﻟﻮ و رﯾﺴﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ آن آب ﭼﺎه ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ ﭘﺎك اﺳﺖ ﯾﺎ ﻧﺠﺲ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﻘﺪار آﺑﯽ ﮐﻪ ﮐﺸﯿﺪن آن ﻻزم ﺑﻮده‪ ،‬ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﭼﺎه‪ ،‬دﻟﻮ و‬
‫رﯾﺴﻤﺎن ﻫﻤﮕﯽ ﭘﺎك ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ِي� ۡم نَ ٗ‬
‫ُ‬ ‫ُ َۡ‬ ‫َ ٰٓ َ ُّ َ َّ َ َ َ ْ ُ ْ َ ُ‬
‫ار�﴾ ]اﻟﺘﺤﺮﯾﻢ‪.[6 :‬‬ ‫ام ُنوا ق ٓوا أنف َس� ۡم َوأهل‬ ‫﴿���ها ٱ�ِين ء‬
‫»اي آﻧﺎﻧﯿﮑﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﺪ‪ ،‬ﺧﻮد و ﺧﺎﻧﻮادهﺗﺎن را از آﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ ﺑﺮﻫﺎﻧﯿﺪ!«‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ -‬ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬ﻋﻘﺎﯾﺪ اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﻋﻘﺎﯾﺪ اﺳﻼﻣﯽ‪:‬‬

‫‪ - 1‬ﺗﻮﺣﯿﺪ‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :156‬ﺗَﻮﺣ‪‬ﯿﺪ« ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﻋﺘﺮاف ﮐﺮدن ﺑﻪ زﺑﺎن ﺑﻪ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺑﺎور داﺷﺘﻦ ﺑﺎ ﻗﻠﺐ ﺑﻪ ﯾﮑﺘﺎﯾﯽ او‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :157‬ﻣﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﮐﻪ «اﷲ« ﯾﮕﺎﻧﻪ و ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﻘﻞ ﮐﺎﻣﻞ و ﻓﻄﺮت ﺳﺎﻟﻤﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎور و ﯾﻘﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ «اﷲ«‬
‫ﯾﮑﺘﺎ و ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻫﻤﻪ داﻧﺸﻤﻨﺪان واﻗﻌﯽ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ و ﺗﻮﺣﯿﺪ او ﺑﺎور‬
‫داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺗﻤﺎم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي ﻫﺪاﯾﺖ و راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﺑﺸﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ‬
‫او دﻋﻮت داده و اﻋﻼم داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ‪» :‬اﷲ« ﯾﮑﯽ اﺳﺖ و ﺷﺮﯾﮏ و ﻫﻤﺘﺎﯾﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :158‬آﯾﺎ ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﺑﻪ ﺗﻮﺣﯿﺪ و ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ »اﷲ« دﻋﻮت دادهاﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري! در ﻗﺮآن ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ و واﺿﺢ از ﺗﻮﺣﯿﺪ ﺑﺤﺚ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﺎ دﻻﯾﻠﯽ ﻗﺎﻃﻊ‬
‫و روﺷﻦ‪ ،‬ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺛﺒﺎت ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮآن در ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﯾﮕﺎﻧﻪ ﮐﺘﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺗﻮﺣﯿﺪ ﺧﺎﻟﺺ را ﺑﻪ ﻣﺎ آﻣﻮﺧﺘﻪ و ﻣﯽآﻣﻮزد‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ در ﮐﺘﺎبﻫﺎي آﺳﻤﺎﻧﯽ ﭘﯿﺸﯿﻦ از ﺗﻮﺣﯿﺪ‬
‫ﻫﻢ ﺻﺤﺒﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ ﭘﯿﺮوان ﻣﺬاﻫﺐ ﭘﯿﺸﯿﻦ در آﻧﻬﺎ ﺗﺤﺮﯾﻒ و دﺳﺘﺒﺮد ﮐﺮدهاﻧﺪ و‬
‫ﺳﺨﻨﺎن ﺣﻖ را ﺗﻐﯿﯿﺮ دادهاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺣﯿﺪ را ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺧﺮاﻓﯽ و ﻋﻘﯿﺪهﻫﺎي ﺑﺎﻃﻞ در ﻫﻢ‬
‫آﻣﯿﺨﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﺑﺸﺮﯾﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺪه ﺧﺎص ﺧﻮد‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ‪ ‬را ﺑﺮﮔﺰﯾﺪ‬
 ‫‪51‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬ﻋﻘﺎﯾﺪ اﺳﻼﻣﯽ‬

‫و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺒﻌﻮث ﻓﺮﻣﻮد و ﮐﺘﺎب ﺧﺎص ﺧﻮد‪» ،‬ﻗﺮآن« را ﺑﺮ وي ﻧﺎزل ﮐﺮد و ﺑﻪ او‬
‫دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺗﻮﺣﯿﺪ واﻗﻌﯽ و ﺧﺎﻟﺺ را ﺑﻪ ﮔﻮش ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺳﻮي‬
‫»ر‪‬ب‪ ‬واﺣ‪‬ﺪ« ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :159‬ﺗﻮﺣﯿﺪ از ﮐﺪام آﯾﻪﻫﺎي ﻗﺮآن ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ از آﻏﺎز ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﻤﻠﻮ و ﭘﺮ از ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ ﺗﻮﺣﯿﺪ اﺳﺖ‪ .‬آﯾﺎﺗﯽ ﭼﻨﺪ ﺑﻄﻮر‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ در اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﻗﺮار ذﯾﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺷﻮد‪:‬‬
‫� ۡم إ َ� ٰه‪ٰ �َ ٞ‬ح ‪ِٞ‬دۖ َّ�ٓ إ َ� ٰ َه إ َّ� ُه َو ٱ َّلر ۡح َ� ٰ ُن ٱ َّلرح ُ‬
‫ِيم ‪] ﴾١٦٣‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[163 :‬‬
‫َٰ ُ ُ‬
‫﴿��ه‬
‫ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬و ﻣﻌﺒﻮد ﺷﻤﺎ ﺧﺪاي ﯾﮑﺘﺎ و ﯾﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺰ او دﯾﮕﺮ ﻣﻌﺒﻮدي ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬او ﺑﺴﯿﺎر‬
‫ﺑﺨﺸﺎﯾﻨﺪه و ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬
‫� َ�نَّ ُهۥ َ�ٓ َ ٰ َ َّ ُ َ َ ۡ َ َ ٰٓ َ ُ َ ُ ْ ُ ْ ۡ ۡ َ ٓ َ ۢ ۡ ۡ � َ ٓ َ َّ ُ‬
‫﴿ َشه َد ٱ َّ ُ‬
‫ط � إِ� ٰ َه إِ� ه َو‬
‫إِ�ه إِ� هو وٱلم��ِكة وأولوا ٱل ِعل ِم قا�ِم� ب ِٱلقِس ِ‬ ‫ِ‬
‫�ك ُ‬ ‫ۡ‬
‫�ز ٱ َ‬‫ٱ ۡل َعز ُ‬
‫ِيم ‪] ﴾١٨‬آلﻋﻤﺮان‪.[18 :‬‬ ‫ِ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮔﻮاﻫﯽ دادهاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺠﺰ وي دﯾﮕﺮ ﻣﻌﺒﻮدي ﻧﯿﺴﺖ و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و‬
‫داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻫﻢ ﺑﺮ اﯾﻦ ﮔﻮاﻫﯽ دﻫﻨﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮ ﭘﺎي دارﻧﺪه ﻋﺪاﻟﺖ ﺗﻨﻬﺎ اوﺳﺖ و ﺑﺠﺰ وي دﯾﮕﺮ‬
‫ﻣﻌﺒﻮدي وﺟﻮد ﻧﺪارد و او ﻏﺎﻟﺐ و ﺑﺎ ﺣﮑﻤﺖ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ُ َّ ُ ُ‬ ‫َ‬ ‫� َول َ ۡم يُ َ ۡ‬
‫و� ‪َ ٣‬ول ۡم يَ�ن ُ�ۥ كف ًوا‬ ‫لص َم ُد ‪ ٢‬ل َ ۡم يَ ِ ۡ‬ ‫� أَ َح ٌد ‪ ١‬ٱ َّ ُ‬
‫� ٱ َّ‬ ‫﴿قُ ۡل ُه َو ٱ َّ ُ‬

‫ح ُد ۢ‪] ﴾٤‬اﻹﺧﻼص‪.[4-1 :‬‬ ‫أَ َ‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﺑﮕﻮ )اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ( ﮐﻪ «اﷲ« ﯾﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ »اﷲ« ﺑﯽ ﻧﯿﺎز اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺴﯽ را ﻧﺰاﯾﯿﺪه اﺳﺖ و از‬
‫ﮐﺴﯽ زاﯾﯿﺪه ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و ﻧﻪ ﮐﺴﯽ ﻫﻤﺘﺎي اوﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :160‬ﻧﺎم ذاﺗﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﺎم ذاﺗﯽ وي »اﷲ« اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ آن را اﺳﻢ ذات و اﺳﻢ ذاﺗﯽ ﻫﻢ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :161‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻟﻔﻆ »اﷲ« ﻧﺎمﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﻣﺎﻧﻨﺪ رزاق‪ ،‬ﺧﺎﻟﻖ‪ ،‬ﻣﺎﻟﮏ و‬
‫ﻏﯿﺮه ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﺎمﻫﺎي ﯾﺎد ﺷﺪه را اﺳﻤﺎي ﺻﻔﺎﺗﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪52‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :162‬ﻧﺎﻣﻬﺎي ﺻﻔﺎﺗﯽ ﭼﻪ ﻣﻌﻨﯽ و ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ دارﻧﺪ؟‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺎمﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر دارد‪ ،‬از ﻗﺒﯿﻞ‪ :‬ﻗﺪﯾﻢ )ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻮدن(‪ ،‬ﻋﺎﻟﻢ )آﮔﺎه ﺑﻪ ﻫﺮ‬
‫ﭼﯿﺰ(‪ ،‬ﻗﺎدر )ﺗﻮاﻧﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﭼﯿﺰ(‪ ،‬ﺣﯽ )ﻫﻤﯿﺸﻪ زﻧﺪه( و‪ ...‬ﮐﻪ ﻫﺮ ﻧﺎﻣﯽ از اﯾﻦ ﺻﻔﺘﻬﺎ‪ ،‬ﻧﻮﻋﯽ‬
‫وﺻﻒ و ﺣﺎل را ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﯿﺎن ﻣﯽدارد‪ ،‬ﺑﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ »ﻧﺎم ﺻﻔﺎﺗﯽ« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ﻧﺎم ﮐﺴﯽ »ﺧﺎﻟﺪ« ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﺎﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺧﺖ آن‬
‫ﺷﺨﺺ ﺑﺮ وي ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه و ﻫﯿﭻ ﺣﺎﻟﺘﯽ از او را ﺑﯿﺎن ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ آن ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﻋﻠﻢ‬
‫ﺑﯿﺎﻣﻮزد و ﻗﺮآن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ ﺑﺎ ﮐﻔﺎر‪ ،‬ﺑﺎ ﺟﺮأت و ﺷﻬﺎﻣﺖ‪ ،‬ﺑﺠﻨﮕﺪ‪ ،‬از اﯾﻦ ﻟﺤﺎظ وي را‬
‫»ﻋﺎﻟﻢ«‪» ،‬ﺣﺎﻓﻆ«‪» ،‬ﺷﺠﺎع« ﻫﻢ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﻮع ﻧﺎﻣﻬﺎ را‪ ،‬ﻧﺎمﻫﺎي ﺻﻔﺎﺗﯽ وي ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪،‬‬
‫و ﻧﺎم ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ او‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ «ﺧﺎﻟﺪ« را ﻧﺎم ذاﺗﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﻔﻆ »اﷲ« ﮐﻪ ﻧﺎم‬
‫ﺎﱂ«‪ » ،‬ﹶﺳ ﹺﻤ ﻴﻊ«‪ » ،‬ﹶﺑ ﹺﺼ ﲑ« و ﻏﯿﺮه‪ ،‬ﻧﺎمﻫﺎي ﺻﻔﺎﺗﯽ او‬
‫ذاﺗﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ و » ﹶﺧ ﺎﻟ ﹺﻖ«‪ » ،‬ﹶﻗ ﺎدﹺ ر«‪ » ،‬ﹶﻋ ﹺ‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :163‬ﺣﺎل ﮐﻪ ﻧﺎم ذاﺗﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﻟﻔﻆ »اﷲ« اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺎمﻫﺎي ﺻﻔﺎﺗﯽ او‬
‫ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫َ‬
‫َ َّ ۡ ۡ َ ٓ ُ ۡ ُ ۡ َ ٰ َ ۡ‬
‫� فٱد ُعوهُ ب ِ َها﴾‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪﴿ :‬و ِ�ِ ٱ�سماء ٱ�س‬
‫]اﻷﻋﺮاف‪.[180 :‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﻧﺎمﻫﺎي ﺧﻮب و زﯾﺒﺎ ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﭘﺲ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﻧﺎﻣﻬﺎ او را ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ«‪.‬‬
‫و در ﺣﺪﯾﺜﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم «ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫َّ ْ َ ٌ َ ْ ُ َ ْ ً َ ٌ َّ َ ً‬
‫اﺣﺪا« ‪.1‬‬
‫� �ِﺴﻌﺔ و�ِﺴﻌﻮن اﺳﻤﺎ ِﻣﺎﺋﺔ ِإﻻ و ِ‬
‫»ِ ِ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ داراي ﻧﻮد و ﻧﻪ ﻧﺎم ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫‪ -1‬ﺑﺨﺎري‪.‬‬
 ‫‪53‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬ﻋﻘﺎﯾﺪ اﺳﻼﻣﯽ‬

‫‪ -2‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :164‬آﯾﺎ ﻫﻤﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن داراي ﯾﮏ ﻣﻘﺎم ﻫﺴﺘﻨﺪ ﯾﺎ ﻣﻘﺎﻣﺸﺎن ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭼﻬﺎر ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻣﻘﺮب ﮐﻪ ﻧﺎﻣﺸﺎن در »ﺗﻌﻠﻴﻢ اﻹﺳﻼم« ﻗﺴﻤﺖ دوم ذﮐﺮ ﺷﺪ‪ ،‬از‬
‫ﺳﺎﯾﺮ ﻓﺮﺷﺘﻪﻫﺎ ﻣﻘﺎمﺷﺎن واﻻﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎﯾﺮ ﻓﺮﺷﺘﻪﻫﺎ ﻣﻘﺎم و درﺟﺎتﺷﺎن ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻌﻀﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻘﺮب ﺑﺎرﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻌﻀﯽ ﮐﻤﺘﺮ!‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪: 165‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﭼﻪ ﮐﺎري اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﯽﺷﻤﺎري در آﺳﻤﺎنﻫﺎ و زﻣﯿﻦ ﻣﺸﻐﻮل اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﻫﺎ و وﻇﺎﯾﻒ ﺧﺎﺻﯽ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻈﻢ و اﻧﻈﺒﺎط ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺎن را ﺑﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺳﭙﺮده اﺳﺖ‪ .‬و آﻧﺎن ﻣﻮاﻓﻖ دﺳﺘﻮر و‬
‫اﻣﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎرﻫﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺳﭙﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼً ﻣﺸﻐﻮل و‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدار ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :166‬ﺑﺨﺸﯽ از ﮐﺎرﻫﺎ و وﻇﺎﯾﻒ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن را ﺷﺮح دﻫﯿﺪ؟‬
‫‪ ،‬دﺳﺘﻮرات ﺧﺪاوﻧﺪ و ﮐﺘﺎبﻫﺎي آﺳﻤﺎﻧﯽ را ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺣﻀﺮت ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ‬
‫ﻣﯽآورد‪.‬‬
‫ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺮاي ﮐﻤﮏ و ﻣﺪد‪ ‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان در ﺟﻨﮕﯿﺪن ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن ﺧﺪا‪ ،‬ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮﺳﻂ وي اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﻣﺘﻤﺮﱢد و ﻣﻐﺮور را ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻋﺬاب ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ ،‬ﻣﺴﺆول روزي رﺳﺎﻧﺪن ﺑﻪ ﻣﺨﻠﻮق ﺧﺪا‪ ،‬و ﻣﺄﻣﻮر ﻧﻈﻢ و اﻧﺘﻈﺎم‬
‫ﺣﻀﺮت ﻣﯿﮑﺎﺋﯿﻞ‬
‫ﺑﺎران و ﻏﯿﺮه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺴﯿﺎري ﺗﺤﺖ اﻣﺮ وي ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ را ﻣﺄﻣﻮر‬
‫درﯾﺎﻫﺎ‪ ،‬رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و دﯾﮕﺮ آﺑﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻃﺒﯿﻌﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺮر ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬و ﻫﻤﮕﯽ اﯾﻦ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ را ﻣﻮاﻓﻖ دﺳﺘﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﺎ ﻧﻈﻢ ﺧﺎﺻﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨﺪ و ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﺄﻣﻮر ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺟﺎن و روان ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت اﺳﺖ و در زﯾﺮ ﻓﺮﻣﺎن وي‪،‬‬
‫ﺣﻀﺮت ﻋﺰراﺋﯿﻞ‬
‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺴﯿﺎري ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮ وﻇﺎﯾﻒ ﺧﻮﯾﺶ ﻋﻤﻞ ﮐﺮده و آﻣﺎده دﺳﺘﻮر ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪54‬‬

‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺟﺎن ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺻﺎﻟﺢ و ﻧﯿﮏ ﻋﻤﻞ را ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﮐﻪ ﻣﺄﻣﻮر ﮔﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﺟﺎن ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻧﺎ ﺻﺎﻟﺢ و ﺑﺪ ﻋﻤﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮق و ﺗﻔﺎوت دارﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﻬﺎ‪ ،‬ﭘﺎرهاي از‬
‫وﻇﺎﯾﻒ دﯾﮕﺮ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺑﺎ ﻫﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ دو ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺄﻣﻮر ﻣﻘﺮر اﻧﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﯾﮑﯽ اﻋﻤﺎل ﻧﯿﮏ و ﺧﻮب‬
‫آدﻣﯽ را ﺛﺒﺖ ﮐﺮده و ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪ .‬و دﯾﮕﺮي اﻋﻤﺎل ﺑﺪ او را ﯾﺎد داﺷﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬و آن دو‬
‫ﻓﺮﺷﺘﻪ را »ﻛﹺ ﹶﺮ ام اﻟ ﹶﻜ ﺎﺗﹺﺒﲔ« »ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﮔﺮاﻣﯽ و ﻧﯿﮑﻮ« ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﻌﻀﯽ از ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﺄﻣﻮر ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﭘﺎﺳﺒﺎﻧﯽ اﻧﺴﺎن از آﻓﺎت و ﺑﻼﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از‬
‫ﮐﻮدﮐﺎن‪ ،‬ﺳﺎﻟﺨﻮردﮔﺎن‪ ،‬ﻧﺎﺗﻮاﻧﺎن و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ دﺳﺘﻮر ﺣﻔﺎﻇﺖ آﻧﺎن را دادهاﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ و ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﻌﻀﯽ از ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﺄﻣﻮر ﺑﺎز ﭘﺮﺳﯽ آدﻣﯽ ﭘﺲ از ﻣﺮگ وي در ﻗﺒﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ و در ﻗﺒﺮ‬
‫ﻫﺮ آدﻣﯽ‪ ،‬دو ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺑﺮاي ﺑﺎزﭘﺮﺳﯽ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ آﻧﺎن را »ﻣ‪‬ﻨﮑَﺮ و ﻧَﮑ‪‬ﯿﺮ« ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺑﻌﻀﯽ از ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﺴﺆول ﺳﯿﺮ و ﺳﯿﺎﺣﺖ در زﻣﯿﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﺸﻐﻮل ﯾﺎد ﺧﺪا‪ ،‬و وﻋﻆ و ﻧﺼﯿﺤﺖ‪ ،‬ﺗﻼوت ﻗﺮآن‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪن و ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﺻﻠﻮة و ﺳﻼم ﺑﺮ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و در ﮐﺠﺎ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﻌﻠﻢ ﻣﺴﺎﯾﻞ دﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ ﺗﺎ در آن ﺟﻠﺴﺎت ﺷﺮﮐﺖ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮاي ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﯿﺸﮕﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻮاﻫﯽ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﯽ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ ﻣﺸﻐﻮل اﻧﺠﺎم وﻇﯿﻔﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺷﯿﻔﺖ ﮐﺎريﺷﺎن در ﺻﺒﺢ و ﺷﺎم‬
‫ﻋﻮض ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺷﺒﺎﻧﻪ ﮐﻪ در ﺷﺐ اﻧﺠﺎم وﻇﯿﻔﻪ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬در وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﺑﻪ ﺳﻮي آﺳﻤﺎنﻫﺎ‬
‫ﻣﯽروﻧﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎي آﻧﻬﺎ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن دﯾﮕﺮي ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﻫﺎي روزاﻧﻪ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن روزاﻧﻪ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﻣﺮﺧﺺ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎي آﻧﻬﺎ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺷﺒﺎﻧﻪ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ!‪.‬‬
‫‪ - 5‬ﺑﻌﻀﯽ از ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن درﺑﺎن ﺑﻬﺸﺖ و ﻣﺄﻣﻮر اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﻫﺎي آﻧﺠﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ - 6‬ﺑﻌﻀﯽ از ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻧﮕﻬﺒﺎن دوزخ و ﻣﺄﻣﻮر اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪55‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬ﻋﻘﺎﯾﺪ اﺳﻼﻣﯽ‬

‫‪ -7‬ﺑﻌﻀﯽ از ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻫﻤﻮاره ﻣﺸﻐﻮل ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﻋﺒﺎدت ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎلاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :167‬اﯾﻦ ﺗﻘﺴﯿﻢ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎري ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن از ﮐﺠﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻫﻤﻪ اﯾﻨﻬﺎ از ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﮐﺘﺎبﻫﺎي آﺳﻤﺎﻧﯽ‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :168‬از ﮐﺠﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮرات‪ ،‬اﻧﺠﯿﻞ و زﺑﻮر‪ ،‬ﮐﺘﺎبﻫﺎي آﺳﻤﺎﻧﯽ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ و از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪهاﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آﺳﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮدن اﯾﻦ ﮐﺘﺎبﻫﺎ از ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ُ‬ ‫َّ ٓ َ َ ۡ َ َّ ۡ َ ٰ َ َ ُ ٗ‬
‫ِيها هدى َونور‪] ﴾ٞ‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[44 :‬‬ ‫در ﻣﻮرد ﺗﻮرات ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪﴿ :‬إِ�ا أنز�ا ٱ�ورٮة �‬
‫»ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻣﺎ ﺗﻮرات را ﻓﺮود آوردﯾﻢ ﮐﻪ در آن ﻫﺪاﯾﺖ و ﻧﻮر ﻗﺮار دارد«‪) .‬رﮐﻮع‪.(7.‬‬
‫در ﻣﻮرد زﺑﻮر ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪َ ﴿ :‬و َءاتَ ۡي َنا َد ُاوۥ َد َز ُ� ٗ‬
‫ور�﴾ ]اﻟﻨﺴﺎء‪» .[163 :‬و ﻣﺎ زﺑﻮر را ﺑﻪ داود‬
‫داده ﺑﻮدﯾﻢ«‪) .‬رﮐﻮع‪.(23.‬‬
‫َ‬ ‫َ ۡ َ َۡ َ ََ ََۡ ُ ۡ‬ ‫َ َ َّ ۡ َ‬
‫در ﻣﻮرد اﻧﺠﯿﻞ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬و�فينا بِعِي� ٱب ِن مر�م وءا�ي�ٰه ٱ ِ� ِ‬
‫�يل﴾ ]اﻟﺤﺪﯾﺪ‪.[27 :‬‬
‫»ﻣﺎ ﻋﯿﺴﯽ ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﺮﯾﻢ را ﻓﺮﺳﺘﺎدﯾﻢ و ﺑﻪ وي اﻧﺠﯿﻞ را دادﯾﻢ«‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﻃﺮﯾﻖ ﻗﺮآن ﻋﻈﯿﻢ اﻟﺸﺄن ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻃﻼع داده ﺷﺪه ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﻪ ﮐﺘﺎب‪،‬‬
‫ﮐﺘﺎبﻫﺎي آﺳﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮدهاﻧﺪ و ﻫﺮ ﮐﺪام ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :169‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻧﭙﺬﯾﺮد ﮐﻪ ﺗﻮرات‪ ،‬اﻧﺠﯿﻞ و زﺑﻮر ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي آﺳﻤﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ و از‬
‫ﺳﻮي ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪهاﻧﺪ ﺣﮑﻤﺶ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮدي ﮐﺎﻓﺮ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا آﺳﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮدن اﯾﻦ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ از ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ و ﻫﺮ ﮐﺲ اﯾﻨﻬﺎ را ﻗﺒﻮل ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﻗﺮآن را ﻗﺒﻮل ﻧﺪارد و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﺎرﻫﺎي‬
‫ﻗﺮآن را ﻧﭙﺬﯾﺮد‪ ،‬ﮐﺎﻓﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :170‬آﯾﺎ ﺗﻮرات‪ ،‬اﻧﺠﯿﻞ و زﺑﻮري ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ در دﺳﺖ ﯾﻬﻮديﻫﺎ و‬
‫ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺗﻮرات‪ ،‬اﻧﺠﯿﻞ و زﺑﻮر اﺻﻠﯽ و واﻗﻌﯽاﻧﺪ؟‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪56‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ ،‬زﯾﺮا از ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺮوان اﯾﻦ ﮐﺘﺎبﻫﺎ‪ ،‬در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ‪،‬‬
‫در آﻧﻬﺎ دﺳﺘﺒﺮد داﺷﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺴﯿﺎري از اﺣﮑﺎم و ﻣﺴﺎﺋﻞ را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﯿﻞ و ﻫﻮاي ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﺧﻮﯾﺶ اﺿﺎﻓﻪ و ﯾﺎ ﮐﻢ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺗﻮرات‪ ،‬اﻧﺠﯿﻞ و زﺑﻮري ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ در دﺳﺖ‬
‫ﯾﻬﻮد و ﻧﺼﺎرا ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺤﺮﯾﻒ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد‪ :‬ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرﺗﻬﺎي اﺻﻠﯽ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :171‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﻌﻀﯽ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺻﺤﯿﻔﻪﻫﺎﯾﯽ )ﺟﺰوهﻫﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ( ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬از ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﻌﻀﯽ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ﺻﺤﯿﻔﻪﻫﺎﯾﯽ ﻧﺎزل‬
‫َ َۡ َۡ‬
‫‪ ‬در ﺳﻮره ﴿ َس ّبِحِ ٱ ۡس َم َر ّ�ِك ٱ�� ‪﴾١‬‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﯿﺎن ﺻﺤﯿﻔﻪﻫﺎي ﺣﻀﺮت اﺑﺮاﻫﯿﻢ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :172‬ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﮐﺘﺎب اﻟﻬﯽ اﺳﺖ ﯾﺎ ﮐﻼم و ﺳﺨﻦ وي؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﻫﻢ ﮐﺘﺎب ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ و ﻫﻢ ﮐﻼم وي‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﻗﺮآن ﻫﻢ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﮐﺘﺎب و ﻫﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﻼم از آن ﯾﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :173‬از ﻣﯿﺎن ﺗﻮرات‪ ،‬اﻧﺠﯿﻞ‪ ،‬زﺑﻮر‪ ،‬ﻗﺮآن و ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺘﺎبﻫﺎي آﺳﻤﺎﻧﯽ ﮐﺪام ﯾﮏ از‬
‫ﻣﻘﺎم واﻻﺗﺮي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻣﻘﺎم و ﻋﻈﻤﺖ ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ از ﻫﻤﻪ ﮐﺘﺎبﻫﺎي آﺳﻤﺎﻧﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :174‬دﻟﯿﻞ اﻓﻀﻠﯿﺖ و ﺑﺮﺗﺮي ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﺑﺮ ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي آﺳﻤﺎﻧﯽ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻓﻀﯿﻠﺘﻬﺎ و ﺑﺮﺗﺮﯾﻬﺎي ﻣﺘﻌﺪدي وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮﺗﺮي ﻣﻘﺎم ﻗﺮآن ﺑﺮ ﺳﺎﯾﺮ‬
‫ﮐﺘﺐ آﺳﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ از آن ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻫﺮ ﻟﻔﻆ و ﻫﺮ ﺣﺮف ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﺗﻀﻤﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ در آن‬
‫ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻢ و ﮐﺎﺳﺘﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آورد و ﺗﺎ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ از ﻃﺮف ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ ﺗﻀﻤﯿﻦ و‬
‫ﺗﻌﻬﺪ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ﮐﺘﺐ ﭘﯿﺸﯿﻦ ﮐﻪ از ﺗﺤﺮﯾﻒ ﻣﺤﻔﻮظ ﻧﺒﻮده و ﻣﺮدم در آﻧﻬﺎ‬
‫دﺳﺘﺒﺮد و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﻪ وﺟﻮد آوردهاﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪57‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬ﻋﻘﺎﯾﺪ اﺳﻼﻣﯽ‬

‫‪ -2‬ﻋﺒﺎرت ﻗﺮآن در ﻓﺼﺎﺣﺖ و ﺑﻼﻏﺖ و ﺳﻼﺳﺖ در ﺣﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ اﺣﺪي ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ‬

‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮏ ﺳﻮره ﮐﻮﭼﮏ ﻗﺮآن‪ ،‬از ﻃﺮف ﺧﻮﯾﺶ ﮐﻼﻣﯽ ﺑﯿﺎورد‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﺣﺎﻣﻞ اﺣﮑﺎم و دﺳﺘﻮرﻫﺎي آﺧﺮﯾﻦ دﯾﻦ و ﺷﺮﯾﻌﺖ اﻟﻬﯽ اﺳﺖ و ﺑﺪﯾﻦ‬
‫ﻟﺤﺎظ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎري از دﺳﺘﻮرﻫﺎي ﻗﺮآن‪ ،‬اﺣﮑﺎم ﮐﺘﺐ ﭘﯿﺸﯿﻦ را ﻣﻨﺴﻮخ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﭘﯿﺸﯿﻦ در ﯾﮏ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف ﻗﺮآن ﮐﻪ در‬
‫ﻇﺮف ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻪ ﺳﺎل ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻧﯿﺎز و ﺿﺮورﺗﻬﺎي ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ‬
‫ﻟﺤﺎظ ﻧﺰول ﺗﺪرﯾﺠﯽ و رﻓﻊ ﻧﯿﺎزﻫﺎي زﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻓﻮق اﻟﻌﺎده در ﻗﻠﻮب ﻣﺮدم ﺟﺎي‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬و ﻫﺰاران اﻓﺮاد دﺳﺘﻮرﻫﺎي آن را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ در ﺳﯿﻨﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺛﺒﺖ و ﻣﺤﻔﻮظ ﺷﺪه اﺳﺖ و از زﻣﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم‪ ‬ﺗﺎ‬
‫ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬از ﻗﻠﻮب و ﺳﯿﻨﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﺪون ﮐﻢ و ﮐﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﻗﻠﻮب و ﺳﯿﻨﻪﻫﺎﯾﯽ دﯾﮕﺮ اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﯾﺎﻓﺘﻪ و از ﻫﻤﯿﻦ ﻟﺤﺎظ ﻫﯿﭽﮕﺎه ﺑﺮاي دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم و ﻗﺮآن‪ ،‬ﻓﺮﺻﺘﯽ دﺳﺖ ﭘﯿﺪا ﻧﺸﺪ ﺗﺎ در‬
‫آن‪ ،‬ﮐﻤﯽ و ﺑﯿﺸﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ آن را از ﺻﻔﺤﻪ روزﮔﺎر دور ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬و ﺗﺎ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻫﻢ ﺑﻪ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ اﻣﺮي ﺗﻮﻓﯿﻖ ﭘﯿﺪا ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ -6‬دﺳﺘﻮرﻫﺎ و دﺳﺘﺎوردﻫﺎي ﻗﺮآن از ﭼﻨﺎن ﮐﻤﺎل و اﻋﺘﺪاﻟﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺮدم ﻫﺮ زﻣﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﻋﻤﻞ و اﺟﺮأ اﺳﺖ‪ .‬و در ﻫﺮ زﻣﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪيﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺸﺮ‬
‫را ﺟﺒﺮان ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪﺗﺮﯾﻦ و ﮐﺎﻣﻞﺗﺮﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﻓﺮا راه اﻧﺴﺎنﻫﺎ‬
‫ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﮐﻤﺎل اﺣﮑﺎم ﻗﺮآﻧﯽ در ﺣﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﻣﻠﺘﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﮐﻪ از ﻋﻤﻞ‬
‫ﺑﺮ دﺳﺘﻮرﻫﺎي آن‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﺧﺴﺘﮕﯽ و ﯾﺎ اﻇﻬﺎر ﺿﻌﻒ و ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻗﺮآن ﺑﻪ‬
‫ﻣﻘﺘﻀﺎي ﺣﮑﻤﺖ ﻻﯾﺰال اﻟﻬﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺣﺎل ﻫﺮ دوره و وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺮدم ﻫﺮ زﻣﺎن‪ ،‬ﺗﺪوﯾﻦ و‬
‫ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﭘﺲ از ﻧﺰول ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ﮐﺘﺎب آﺳﻤﺎﻧﯽ ﯾﺎ‬
‫آﯾﯿﻦ ﺟﺪﯾﺪي ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪه و ﺑﻌﺜﺖ رﺳﻮل اﮐﺮم‪ ‬ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻗﺮآن ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯿﺖ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪58‬‬

‫‪ -4‬رﺳﺎﻟﺖ‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :175‬اﺳﺎﻣﯽ ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮﯾﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﺳﺎﻣﯽ ﺗﻤﺎم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم و ﻣﺸﺨﺺ ﻧﯿﺴﺖ وﻟﯽ ﻧﺎﻣﻬﺎي ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮﯾﻦ آﻧﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺣﻀﺮت آدم‬
‫‪‬‬
‫‪ -2‬ﺣﻀﺮت ﺷﯿﺚ‬
‫‪‬‬
‫‪ -3‬ﺣﻀﺮت ادرﯾﺲ‬
‫‪‬‬
‫‪ -4‬ﺣﻀﺮت ﻧﻮح‬
‫‪‬‬
‫‪ -5‬ﺣﻀﺮت اﺑﺮاﻫﯿﻢ‬
‫‪‬‬
‫‪ -6‬ﺣﻀﺮت اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ‬
‫‪‬‬
‫‪ -7‬ﺣﻀﺮت اﺳﺤﻖ‬
‫‪‬‬
‫‪ -8‬ﺣﻀﺮت ﯾﻌﻘﻮب‬
‫‪‬‬
‫‪ -9‬ﺣﻀﺮت ﯾﻮﺳﻒ‬
‫‪‬‬
‫‪ -10‬ﺣﻀﺮت داوود‬
‫‪‬‬
‫‪ -11‬ﺣﻀﺮت ﺳﻠﯿﻤﺎن‬
‫‪‬‬
‫‪ -12‬ﺣﻀﺮت ﻣﻮﺳﯽ‬
‫‪‬‬
‫‪ -13‬ﺣﻀﺮت ﻫﺎرون‬
‫‪‬‬
‫‪ -14‬ﺣﻀﺮت ﯾﺤﯿﯽ‬
‫‪‬‬
‫‪ -15‬ﺣﻀﺮت زﮐﺮﯾﺎ‬
‫‪‬‬
‫‪ -16‬ﺣﻀﺮت إﻟﯿﺎس‬
‫‪‬‬
‫‪ -17‬ﺣﻀﺮت ﯾﻮﻧﺲ‬
‫‪‬‬
‫‪ -18‬ﺣﻀﺮت ﻟﻮط‬
‫‪‬‬
‫‪ -19‬ﺣﻀﺮت ﺻﺎﻟﺢ‬
‫‪‬‬
 ‫‪59‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬ﻋﻘﺎﯾﺪ اﺳﻼﻣﯽ‬

‫‪ -20‬ﺣﻀﺮت ﻫﻮد‬
‫‪‬‬
‫‪ -21‬ﺣﻀﺮت ﺷﻌﯿﺐ‬
‫‪‬‬
‫‪ -22‬ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ‬
‫‪‬‬
‫‪ -23‬ﺣﻀﺮت ﺧﺎﺗﻢ اﻟﻨﺒﯿﯿﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ‪‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :176‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم‪ ‬از ﮐﺪام ﺧﺎﻧﺪان ﻋﺮب ﺑﻮدﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺎ از ﺧﺎﻧﺪان »ﻗُﺮﯾﺶ« ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺮﯾﺶ در ﻣﯿﺎن ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻋﺮب‪ ،‬ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮﯾﻦ و‬
‫ارﺟﻤﻨﺪﺗﺮﯾﻦ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮدم ﻗﺮﯾﺶ ﺳﺮدار و ﺑﺰرگ ﺳﺎﯾﺮ ﻗﺒﯿﻠﻪﻫﺎي ﻋﺮب ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺗﯿﺮهﻫﺎي ﻗﺮﯾﺶ »ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﯽ ﻫﺎﺷﻢ« اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻣﯿﺎن ﺳﺎﯾﺮ ﺗﯿﺮهﻫﺎي ﻗﺮﯾﺶ از اﻣﺘﯿﺎز و‬
‫وﯾﮋﮔﯽ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم‪ ‬از ﻫﻤﯿﻦ ﺗﯿﺮه ﺑﻮدهاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺒﺐ وي‬
‫را »ﻫﺎﺷﻤﯽ« ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :177‬ﻫﺎﺷﻢ« ﮐﻪ ﺑﻮده ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ را »ﻫﺎﺷﻤﯽ« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﺎم ﺟﺪ ﭘﺪر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم‪» ،‬ﻫﺎﺷﻢ« ﺑﻮده و ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻧﺴﺐ آن ﺣﻀﺮت ﺑﺪﯾﻦ ﺷﺮح‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑﻦ ﻫﺎﺷﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪﻣﻨﺎف‪.‬‬
‫‪ ‬دﯾﮕﺮ‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :178‬در ﭘﺪران و ﻧﯿﺎﮐﺎن ﭘﺪري آن ﺣﻀﺮت‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺣﻀﺮت آدم‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري! آن ﺣﻀﺮت از ﻧﺴﻞ ﺣﻀﺮت اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺣﻀﺮت اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﻓﺮزﻧﺪ‬
‫ﺣﻀﺮت اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺧﻠﯿﻞ اﷲ‪ Å‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :179‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم‪ ‬در ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي ﻣﺒﻌﻮث ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﺳﻦ ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻟﮕﯽ آن ﺣﻀﺮت ﺑﻪ ﻧﺒﻮت رﺳﯿﺪﻧﺪ و ﺑﺮ وي »و‪‬ﺣﯽ« ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :180‬و‪‬ﺣﯽ« ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬وﺣﯽ« اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺣﮑﺎم و دﺳﺘﻮرﻫﺎ و ﮐﻼم ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﺮ آن‬
‫ﺣﻀﺮت ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪60‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :181‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﺑﻌﺪ از ﻧﺰول وﺣﯽ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل در ﻗﯿﺪ ﺣﯿﺎت ﺑﻮدﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻪ ﺳﺎل‪ ،‬ﺳﯿﺰده ﺳﺎل در ﻣﮑﻪ ﻣﻌﻈﻤﻪ و ده ﺳﺎل در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﻮره‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :182‬ﭼﺮا آن ﺣﻀﺮت ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﻮره ﺗﺸﺮﯾﻒ ﺑﺮدﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آن ﺣﻀﺮت ﻣﺮدم ﻣﮑﻪ را ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﻮﺣﯿﺪ و ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮا‬
‫ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ ﺷﺮك و ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﯽ را ﺗﺮك ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺮ ﺧﺪاي ﯾﮑﺘﺎ و ﯾﮕﺎﻧﻪ‬
‫اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻣﺮدم ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ دﺷﻤﻨﯽ و ﮐﯿﻨﻪ ﺗﻮزي ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن آﻧﻬﺎ ﺑﺘﻬﺎ را‬
‫ﭘﺮﺳﺘﯿﺪه و ﻣﻌﺒﻮد ﺧﻮﯾﺶ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﻪ روﺷﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﺮوع ﺑﻪ اذﯾﺖ و آزار ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم‪ ‬اذﯾﺖ و آزار آﻧﺎن را ﻣﺘﺤﻤﻞ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬و ﺗﻮﺣﯿﺪ را ﺑﻪ آﻧﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻣﯽداد و‬
‫دﺳﺘﻮرﻫﺎي ﺧﺪاوﻧﺪ را اﺑﻼغ ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺮان ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﻣﮑﻪ دور ﻫﻢ ﮔ‪‬ﺮد آﻣﺪه و‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ آن ﺣﻀﺮت ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬آن ﺣﻀﺮت ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﮑﻪ را رﻫﺎ ﮐﺮده و‬
‫ﻫﻤﺮاه ﯾﺎر ﺑﺎ ﺻﻔﺎ و ﺻﻤﯿﻤﯽ ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﺣﻀﺮت اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ‬
‫‪ ،‬رواﻧﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮدم ﻣﺪﯾﻨﻪ ﮐﻪ از ﭘﯿﺶ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺪﯾﺪاً ﻣﺸﺘﺎق و ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﺸﺮﯾﻒ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﯾﯽ آن ﺣﻀﺮت ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ وارد ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺪﯾﻨﻪ از‬
‫اﯾﺸﺎن و ﯾﺎران ﺷﺎن ﺑﺎ ﺟﺎن و دل اﺳﺘﻘﺒﺎل ﮐﺮدﻧﺪ و از ﻫﺮ ﻧﻮع ﮐﻤﮏ و ﻣﺪدي درﯾﻎ‬
‫ﻧﻮرزﯾﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺷﮑﻨﺠﻪ و آزار ﮐﻔﺎر ﻣﮑﻪ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ از ﺗﺸﺮﯾﻒ ﺑﺮدن آن‬
‫ﺣﻀﺮت ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ آﮔﺎه ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺎن ﻧﯿﺰ آﻫﺴﺘﻪ‪ ،‬آﻫﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻣﮑﻪ را ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﻮره ﺗﺮك‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫رﻓﺘﻦ آن ﺣﻀﺮت را از ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ »ﻫ‪‬ﺠﺮَت« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ و‬
‫ﮐﺎﺷﺎﻧﻪ ﺧﻮﯾﺶ را ﺗﺮك ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ رﻓﺘﻨﺪ »ﻣ‪‬ﻬﺎﺟِﺮِﯾﻦ« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺎ ﻣﺎل و ﺟﺎن ﺧﻮﯾﺶ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ ﺣﻤﺎﯾﺖ و‬
‫ﻣﯿﺰﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮدﻧﺪ »اَﻧﺼﺎر« ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
 ‫‪61‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬ﻋﻘﺎﯾﺪ اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :183‬ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ آن ﺣﻀﺮت ادﻋﺎي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم ﻋﺮب ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن‬
‫ﭼﻪ ﻋﻘﯿﺪهاي داﺷﺘﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻣﺮدم ﻣﮑﻪ ﭘﯿﺶ از ادﻋﺎي ﻧﺒﻮت‪ ،‬آن ﺣﻀﺮت را ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ راﺳﺘﮕﻮ‪ ،‬درﺳﺘﮑﺎر و‬
‫اﻣﺎﻧﺘﺪار ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ و اﯾﺸﺎن را »ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬أَﻣ‪‬ﯿﻦ« ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬آن ﺣﻀﺮت ﻧﺰد آﻧﺎن از ﻣﻘﺎم و‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪ ،‬و ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم از وي ﺳﺘﺎﯾﺶ و ﺗﻤﺠﯿﺪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و‬
‫ﺑﺮاي او ارزش و اﺣﺘﺮام زﯾﺎدي ﻗﺎﯾﻞ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :184‬ﭼﻪ دﻟﯿﻠﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ آن ﺣﻀﺮت آﺧﺮﯾﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ و ﭘﺲ از ﻣﺮگ‬
‫اﯾﺸﺎن دﯾﮕﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي ﻣﺒﻌﻮث ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬دﻻﯾﻞ ﻣﺘﻌﺪدي وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﻧﺨﺴﺖ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ اﯾﺸﺎن را » ﹶﺧ ﺎﺗ ﹶﹶﻢ اﻟﻨﱠﺒ ﹺﻴﲔ« ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﻄﻠﺒﺶ‬
‫اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آن ﺣﻀﺮت آﺧﺮﯾﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻲﺒ ﺑَ‬
‫َّ‬ ‫َ َ َ َ ُ َّ ِّ َ َ َ‬
‫ﻌﺪي«‪» .‬ﻣﻦ آﺧﺮﯾﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫ِ‬ ‫دوم اﯾﻨﮑﻪ‪ :‬آن ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬أﻧﺎ ﺧﺎ�ﻢ اﻨﻟ ِبﻴ� ﻻ ﻧ ِ‬
‫ﻫﺴﺘﻢ و ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ دﯾﮕﺮي ﻧﺨﻮاﻫﺪ آﻣﺪ«‪.‬‬
‫ت‬‫� ۡم َو َ� ۡ� َم ۡم ُ‬
‫ََۡۡ َ ۡ َ ۡ ُ َ ُ ۡ َ ُ‬
‫ﺳﻮم اﯾﻨﮑﻪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺮآن ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ٱ�وم أ�ملت ل�م دِين‬
‫ُ َ ُ ۡ َ‬ ‫ََ ُ ۡ‬
‫يت ل� ُم ٱ ِ� ۡس� ٰ َم د ِٗينا﴾ ]اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[3 :‬‬‫ض‬‫عل ۡي� ۡم ن ِع َم ِ� َو َر ِ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬اﻣﺮوز ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ دﯾﻦ ﺷﻤﺎ را ﮐﺎﻣﻞ ﮐﺮدم و ﻧﻌﻤﺘﻬﺎﯾﻢ را ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ اﺗﻤﺎم رﺳﺎﻧﺪم و‬
‫دﯾﻦ اﺳﻼم را ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪم«‪.‬‬
‫از اﯾﻦ آﯾﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻮاﺳﻄﻪ آن ﺣﻀﺮت‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ دﯾﻦ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﻪ ﺗﮑﻤﯿﻞ‬
‫رﺳﺎﻧﺪ و اﺳﻼم از ﻫﺮ ﻧﻈﺮ ﻣﮑﻤﻞ ﺷﺪ ﻟﺬا ﺑﻌﺪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺎزي ﺑﺮاي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺟﺪﯾﺪي‬
‫ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :185‬ﭼﻪ دﻟﯿﻠﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﻘﺎم آن ﺣﻀﺮت از ﺗﻤﺎم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺑﺮﺗﺮ و ﺑﺎﻻﺗﺮ‬
‫اﺳﺖ؟‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪62‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮﺗﺮي آن ﺣﻀﺮت از ﺳﺎﯾﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان از ﭼﻨﺪﯾﻦ آﯾﻪ ﻗﺮآﻧﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮد‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫آن ﺣﻀﺮت ﻫﻢ ﻓﺮﻣﻮدهاﻧﺪ‪» :‬أﻧﺎ ﺳﻴﺪ وﺪﻟ آدمَ ﻳَﻮم اﻟ ِﻘﻴﺎﻣﺔ« »ﻣﻦ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺳﺮدار ﻓﺮزﻧﺪان‬
‫آدم ﺧﻮاﻫﻢ ﺑﻮد«‪.‬‬
‫ﭘﺲ آن ﺣﻀﺮت‪ ‬از ﺗﻤﺎم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺑﺮﺗﺮ و ﺳﺮدار آﻧﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -5‬اﺻﺤﺎب ﮐﺮام‪ -‬رﺿﻮان اﷲ ﻋﻠﯿﻬﻢ اﺟﻤﻌﯿﻦ‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :186‬ﺻ‪‬ﺤﺎﺑِﯽ« ﺑﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬ﺻﺤﺎﺑﯽ« ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ‪ :‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﻤﺎن ﺑﻮده ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را ﻣﻼﻗﺎت‬
‫و در ﻣﺤﻀﺮ اﯾﺸﺎن ﺣﻀﻮر ﭘﯿﺪا ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﺎ اﯾﻤﺎن ﻫﻢ وﻓﺎت ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :187‬ﺗﻌﺪاد ﺻﺤﺎﺑﻪ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻫﺰاران ﻧﻔﺮ در ﻣﺤﻀﺮ رﺳﻮل اﷲ‪ ‬ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮاﯾﺸﺎن اﯾﻤﺎن آوردهاﻧﺪ و ﺑﺎ اﺳﻼم‬
‫ﻫﻢ از اﯾﻦ ﺟﻬﺎن رﺣﻠﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :188‬ﺗﻤﺎم ﺻﺤﺎﺑﻪ از ﻧﻈﺮ ﻣﻘﺎم و ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﻧﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻣﻘﺎم و ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻣﯿﺎن ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﻔﺎوت دارد وﻟﯽ ﺗﻤﺎم اﺻﺤﺎب از ﺑﻘﯿﻪ اﻣﺖ‬
‫اوﻟﯽ و ﺑﺮﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :189‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ از ﻣﯿﺎن اﺻﺤﺎب از ﻫﻤﻪ اﻓﻀﻞ و ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬از ﻣﯿﺎن ﺗﻤﺎم ﺻﺤﺎﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ ﻣﻘﺎم و ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺷﺎن از دﯾﮕﺮان ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﮐﻪ از ﺗﻤﺎم اﻣﺖ اﻓﻀﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺣﻀﺮت اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ‬
‫‪ ‬ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از اﺑﻮﺑﮑﺮ از ﺗﻤﺎم اﻣﺖ ﺑﺮﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺣﻀﺮت ﻋﻤﺮ ﻓﺎروق‬
‫‪ ‬ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺣﻀﺮت اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ از ﻫﻤﻪ اﻣﺖ اﻓﻀﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺣﻀﺮت ﻋﺜﻤﺎن ﻏﻨﯽ‬
‫‪ ‬ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺳﻪ ﺑﺰرﮔﻮار ﻗﺒﻠﯽ از ﺗﻤﺎم اﻣﺖ ﺑﺮﺗﺮي و‬
‫‪ -4‬ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ ﻣﺮﺗﻀﯽ‬
‫اﻓﻀﻠﯿﺖ دارد‪.‬‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﭼﻬﺎر ﯾﺎر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﭘﺲ از وﻓﺎت آن ﺣﻀﺮت‪ ‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ و ﺧﻠﯿﻔﻪ اﯾﺸﺎن‬
‫ﻣﻘﺮر ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪63‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬ﻋﻘﺎﯾﺪ اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :190‬ﻣﻔﻬﻮم و ﻣﻄﻠﺐ ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺷﺪن ﭼﯿﺴﺖ؟‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﺲ از وﻓﺎت آن ﺣﻀﺮت ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻈﻢ و ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﺎرﻫﺎي دﯾﻦ و اﺳﻼم را ﺑﺮ‬
‫ﻋﻬﺪه داﺷﺖ و اﻫﺪاف و ﺧﻂ ﻣﺸﯽ آن ﺣﻀﺮت را دﻧﺒﺎل ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ وي ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫»ﺧَﻠ‪‬ﯿﻔَﻪ« ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺎﯾﻢ ﻣﻘﺎم و ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﺲ از وﻓﺎت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﻌﻈﻢ‪ ‬ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺗﻤﺎم اﺻﺤﺎب و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺣﻀﺮت‬
‫‪ ‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اوﻟﯿﻦ ﺧﻠﯿﻔﻪ و ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ آن ﺣﻀﺮت اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ از وي‬
‫اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ‬
‫‪ ‬ﺳﻮﻣﯿﻦ ﺧﻠﯿﻔﻪ‪ ،‬و ﭘﺲ از‬
‫‪ ‬دوﻣﯿﻦ ﺧﻠﯿﻔﻪ‪ ،‬ﭘﺲ از وي ﺣﻀﺮت ﻋﺜﻤﺎن‬
‫ﺣﻀﺮت ﻋﻤﺮ‬
‫‪ ‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭼﻬﺎرﻣﯿﻦ ﺧﻠﯿﻔﻪ‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ و اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭼﻬﺎر‬
‫ﺷﻬﺎدت وي ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ‬
‫ﺑﺰرﮔﻮار را »ﺧﻠﻔﺎي أرﺑﻌﻪ«‪» ،‬ﺧﻠﻔﺎي راﺷﺪﯾﻦ« و »ﭼﻬﺎر ﯾﺎر« ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -6‬وﻻﯾﺖ و اوﻟﯿﺎي ﺧﺪا‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :191‬وﻟﯽ« ﺑﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ از دﺳﺘﻮرﻫﺎي ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل و رﺳﻮل اﮐﺮم‪ ‬ﭘﯿﺮوي و ﺧﺪا را‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﻋﺒﺎدت و ﺑﻨﺪﮔﯽ ﮐﻨﺪ و از ﮔﻨﺎﻫﺎن دوري ﺟﻮﯾﺪ و ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪا و رﺳﻮل او را از‬
‫ﻣﺤﺒﺖ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎي دﻧﯿﺎ ﻣﻘﺪم داﺷﺘﻪ و ﺗﺮﺟﯿﺢ دﻫﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮدي ﻣﻘﺮب ﺑﺎرﮔﺎه اﻟﻬﯽ و‬
‫ﻣﺤﺒﻮب ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و او را در اﺻﻄﻼح ﺷﺮﯾﻌﺖ »و‪‬ﻟ‪‬ﯽ« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :192‬ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ »وﻟﯽ« ﭼﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي »وﻟﯽ« از اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬وي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺗﻘﻮا و ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎر‬
‫ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪا و رﺳﻮل ﺑﺮ او ﻏﺎﻟﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺮﯾﺺ و آزﻣﻨﺪ دﻧﯿﺎ و ﭼﯿﺰﻫﺎي آن‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻓﮑﺮ آﺧﺮت را ﻣﺪ ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي آن آﻣﺎدﮔﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :193‬آﯾﺎ ﺑﻪ ﺻﺤﺎﺑﯽ »وﻟﯽ« ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري! ﺗﻤﺎم اﺻﺤﺎب‪ ،‬اوﻟﯿﺎ و دوﺳﺘﺎن ﺧﺪا ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﺑﻪ ﺑﺮﮐﺖ ﺣﻀﻮر در‬
‫ﻣﺠﻠﺲ و ﻣﺤﻀﺮ آن ﺣﻀﺮت‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪا و رﺳﻮل در ﻗﻠﻮب آﻧﻬﺎ ﺟﺎي ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ دﻧﯿﺎ‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪64‬‬

‫اﺻﻼً ﻣﺤﺒﺖ و ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪا را ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻨﺪﮔﯽ و ﻋﺒﺎدت ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬از ﮔﻨﺎﻫﺎن دوري‬
‫ﻣﯽﺟﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و از دﺳﺘﻮرﻫﺎي ﺧﺪا و رﺳﻮل اﺗﺒﺎع و ﭘﯿﺮوي ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :194‬آﯾﺎ »ﺻﺤﺎﺑﯽ« و »وﻟﯽ« ﯾﺎ وﻟﯽ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﻫﯿﭻ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي ﻣﯽرﺳﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﯿﺮ! »ﺻ‪‬ﺤﺎﺑﯽ« و »و‪‬ﻟﯽ« ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻘﺎم و ﻣﺮﺗﺒﻪ واﻻﯾﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻫﺮ ﭼﻨﺪ‬
‫ﻣﻘﺮب ﺑﺎرﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﻫﯿﭻ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :195‬آﯾﺎ »وﻟﯽاي« ﮐﻪ ﺻﺤﺎﺑﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻋﺒﺎدات و زﺣﻤﺎت ﺧﻮﯾﺶ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻘﺎم »ﺻﺤﺎﺑﯽ« ﺑﺮﺳﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﯿﺮ! ﻣﻘﺎم ﺻﺤﺎﺑﯽ ﺑﻮدن ﺑﺴﯿﺎر ارﺟﻤﻨﺪ و ﮔﺮاﻣﯽ اﺳﺖ! ﭼﺮا ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺠﺎﻟﺴﺖ‬
‫و ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ رﺳﻮل اﷲ‪ ‬ﻣﺸﺮف ﺷﺪه‪ .‬ﻟﺬا اﺣﺪي ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ اﺛﺮ وﻻﯾﺖ ﺧﻮﯾﺶ آن ﻣﻘﺎم‬
‫را ﮐﺴﺐ ﮐﻨﺪ ﯾﺎ از آن ﺑﺎﻻﺗﺮ رود‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :196‬ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺮدم ﮐﺎرﻫﺎي ﺧﻼف ﺷﺮع اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﻧﻤﺎز ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪،‬‬
‫رﯾﺶ ﻣﯽﺗﺮاﺷﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻨﺎه ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎز ﻫﻢ ﻣﺮدم آﻧﺎن را ﭘﯿﺮ و وﻟﯽ ﻣﯽﭘﻨﺪارﻧﺪ آﯾﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﻓﺮادي‬
‫را »وﻟﯽ« داﻧﺴﺘﻦ درﺳﺖ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻗﻄﻌﺎً ﻏﻠﻂ اﺳﺖ! ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﻫﺮ آن ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﮐﺎرﻫﺎي ﺧﻼف ﺷﺮع اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ و ﭘﯿﺮو ﺳﻨﺖ رﺳﻮل اﮐﺮم‪ ‬ﻧﯿﺴﺖ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ وﻟﯽ ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :197‬آﯾﺎ ﭼﻨﺎن اوﻟﯿﺎﯾﯽ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از اﺣﮑﺎم ﺷﺮﯾﻌﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻤﺎز‪ ،‬روزه و ﻏﯿﺮه‬
‫ﻣﻌﺎف ﺑﺎﺷﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آدﻣﯽ از ﻫﻮش و ﺣﻮاس ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ و ﻗﺪرت و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ‬
‫وي ﻫﻢ در ﺣﺪ اﻧﺠﺎم اﺣﮑﺎم اﻟﻬﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﺣﮑﻤﯽ از اﺣﮑﺎم ﺷﺮﯾﻌﺖ از وي ﻣﻌﺎف‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ارﺗﮑﺎب ﺟﺮم و ﮔﻨﺎه ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﺠﺎز ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻫﻮش و ﺣﻮاس ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ و ﻗﺪرت و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻫﻢ دارﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﯽ ﻫﻢ ﻋﺒﺎدت ﺧﺪا را ﺑﻪ ﺟﺎي ﻧﻤﯽآورﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺎرﻫﺎي ﺧﻼف ﺷﺮع اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬و‬
 ‫‪65‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬ﻋﻘﺎﯾﺪ اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ادﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺑﯽ دﯾﻦ و ﻻ ﻣﺬﻫﺐ ﺑﻮده و ﻫﺮﮔﺰ وﻟﯽ‬
‫ﺧﺪا ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد ﺑﻠﮑﻪ وﻟﯽ ﺷﯿﻄﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ)‪.(3‬‬

‫‪ -7‬ﻣﻌﺠﺰه و ﮐﺮاﻣﺖ‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :198‬ﻣ‪‬ﻌﺠِﺰه« ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﮔﺎﻫﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﭼﻨﺎن ﮐﺎرﻫﺎ و ﭼﯿﺰﻫﺎي ﻓﻮق اﻟﻌﺎده و ﺧﺎرق اﻟﻌﺎدهاي ﺑﺮ‬
‫دﺳﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺧﻮﯾﺶ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ دﯾﮕﺮان از اﻧﺠﺎم آﻧﻬﺎ ﻋﺎﺟﺰ و ﻧﺎﺗﻮاناﻧﺪ‪ ،‬و ﻫﺪف‬
‫اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﻮع ﮐﺎرﻫﺎ و ﭼﯿﺰﻫﺎ را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮده‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﭘﯽ ﺑﺮﻧﺪ‬
‫و ﺑﻪ آن اﻋﺘﺮاف ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰﻫﺎ و ﮐﺎرﻫﺎ را »ﻣﻌﺠﺰه« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :199‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﭼﻪ ﻣﻌﺠﺰهﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻧﺸﺎن دادهاﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﻣﻌﺠﺰهﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﻧﺸﺎن دادهاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻌﺠﺰه ﻣﺸﻬﻮر ﺑﺸﺮح زﯾﺮ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ ‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﺎر ﺑﺰرﮔﯽ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ و ﻣﺎرﻫﺎي ﻇﺎﻫﺮي‬
‫‪ -1‬ﻋﺼﺎي ﺣﻀﺮت ﻣﻮﺳﯽ‬
‫ﺟﺎدوﮔﺮان را ﺑﻠﻌﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﭼﻨﺎن ﻧﻮر و‬
‫‪» -2‬ﯾﺪ ﺑﯿﻀﺎي ﻣﻮﺳﻮي« ﺧﺪاوﻧﺪ در دﺳﺖ ﺣﻀﺮت ﻣﻮﺳﯽ‬
‫درﺧﺸﻨﺪﮔﯽ ﻗﺮار داده ﺑﻮد ﮐﻪ روﺷﻨﺎﯾﯽ آن ﺑﺮ ﻧﻮر و روﺷﻨﺎﯾﯽ آﻓﺘﺎب ﻏﻠﺒﻪ ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ ‬و ﻫﻤﺮاﻫﺎن وي‪ -‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻓﺮﻋﻮن و‬
‫‪ -3‬ﺧﺸﮑﯿﺪن درﯾﺎي ﻧﯿﻞ ﺑﺮاي ﻣﻮﺳﯽ‬
‫ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن او‪ ،‬ﻣﻮﺳﯽ و ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺶ را ﺗﻌﻘﯿﺐ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺳﯽ و ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ‬
‫درﯾﺎي ﻧﯿﻞ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬درﯾﺎ ﺧﺸﮑﯿﺪ و ﭼﻨﺪﯾﻦ راه ﻋﺒﻮر در آن ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻓﺮﻋﻮن و‬
‫ﻟﺸﮑﺮﯾﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻋﺒﻮر از درﯾﺎ‪ ،‬ﺑﻪ وﺳﻂ درﯾﺎ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ درﯾﺎ از ﻫﺮ‬
‫ﻃﺮف ﻣﻮج آورد‪ .‬و ﺑﺎ اﻣﻮاج ﺳﻬﻤﮕﯿﻦ ﺧﻮد‪ ،‬ﻓﺮﻋﻮن و ﻓﺮﻋﻮﻧﯿﺎن را در ﮐﺎم ﻧﯿﺴﺘﯽ ﻓﺮو ﺑﺮد و‬
‫ﻏﺮق ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪66‬‬

‫‪ ‬ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﺮدهﻫﺎ را زﻧﺪه ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﮐﻮرﻫﺎي‬

‫‪ - 4‬ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ‬
‫ﻣﺎدرزاد را ﺑﯿﻨﺎﯾﯽ ﻣﯽﺑﺨﺸﯿﺪ‪ .‬ﮔﻨﺠﺸﮑﻬﺎﯾﯽ از ﺧﺎك و ﮔﻞ درﺳﺖ ﻣﯽﮐﺮد و در آﻧﻬﺎ ﻣﯽدﻣﯿﺪ‪،‬‬
‫آﻧﻬﺎ ﭘﺮواز ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ - 5‬ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻣﻌﺠﺰه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺎ‪ ،‬ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺣﺪود ﭼﻬﺎرده ﻗﺮن ﮔﺬﺷﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز‪ ،‬ادﯾﺒﺎن و ﻟﻐﺖ داﻧﺎن ﺑﺰرگ زﺑﺎن ﻋﺮب‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮏ ﺳﻮره‬
‫ﮐﻮﭼﮏ از ﻗﺮآن‪ ،‬درﺳﺖ ﮐﺮده و ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪ .‬و ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﮑﻮﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻫﻢ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -6‬دوﻣﯿﻦ ﻣﻌﺠﺰه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم‪ ‬رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﺮاج اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -7‬ﺳﻮﻣﯿﻦ ﻣﻌﺠﺰه اﯾﺸﺎن ﹶﺷ ﱡﻖ اﻟ ﹶﻘ ﹶﻤ ﺮ )دو ﻧﯿﻢ ﺷﺪن ﻣﺎه( اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ - 8‬ﭼﻬﺎرﻣﯿﻦ ﻣﻌﺠﺰه آن ﺣﻀﺮت‪ ‬اﻃﻼع از اﻣﻮر آﯾﻨﺪه ﺟﻬﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ اﻃﻼع و‬
‫آﮔﺎﻫﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎري از اﻣﻮر آﯾﻨﺪه ﺟﻬﺎن را‪ ،‬ﺑﻪ اُﻣﺖ اﻃﻼع داد‪ .‬و ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻮاﻓﻖ‬
‫ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ و اﻃﻼع آن ﺣﻀﺮت ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﯿﻮﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -9‬ﻣﻌﺠﺰه ﭘﻨﺠﻢ آن ﺣﻀﺮت اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﺬاي دو ﻧﻔﺮ را ﻫﺰاران ﻧﻔﺮ ﺧﻮردﻧﺪ و ﺳﯿﺮ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻌﺠﺰه دﯾﮕﺮ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ در ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻹﺳﻼم ﺑﯿﺎن‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬إن ﺷﺎء اﷲ‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :200‬ﻣ‪‬ﻌﺮَاج« ﭼﻪ ﭼﯿﺰي را ﮔﻮﯾﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﮐﺮم‪ ‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭘﺎﺳﯽ از ﺷﺐ‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﭘﺲ از ﺑﯿﺪاري‪ ،‬از ﻣﮑﻪ ﺳﻮار ﺑﺮ »ﺑ‪‬ﺮاق« ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬و از آﻧﺠﺎ‬
‫ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﻫﻔﺘﻢ ﺗﺸﺮﯾﻒ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬و از آﻧﺠﺎ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﻋﺮوج ﮐﺮدﻧﺪ و در‬
‫ﻫﻤﺎن ﺷﺐ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ ﻣﺸﺮف ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﻧﯿﺰ از ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻬﺸﺖ و‬
‫دوزخ ﺑﺎزدﯾﺪ ﻓﺮﻣﻮده و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم اول ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﻔﺮ را »ﻣﻌﺮاج« ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :201‬ﻣﺮاد از » ﹶﺷ ﱡﻖ اﻟ ﹶﻘ ﹶﻤ ﺮ« ﭼﯿﺴﺖ؟‬
 ‫‪67‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬ﻋﻘﺎﯾﺪ اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺷﺒﯽ ﮐﻔﺎر ﻣﮑﻪ از رﺳﻮل اﮐﺮم‪ ‬ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻌﺠﺰهاي ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ ،‬آن‬
‫ﺣﻀﺮت‪ ‬ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺎه اﺷﺎره ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎه دو ﻧﯿﻢ ﺷﺪ و ﺗﻤﺎم ﺣﺎﺿﺮان ﻣﺠﻠﺲ ﻫﺮ دو ﻗﻄﻌﻪ‬
‫ﻣﺎه را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﻫﺮ دو ﻧﯿﻢ ﻣﺎه ﺑﻬﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اول ﺧﻮﯾﺶ‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬اﯾﻦ را »ﺷﻖ اﻟﻘﻤﺮ« ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :202‬ﮐَﺮَاﻣﺖ« ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي اﺣﺘﺮام و اﻋﺰاز ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺎص و ﻧﯿﮏ ﺧﻮد و ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﻣﻘﺎم و‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻪ آﻧﺎن ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻮاﺳﻄﻪ آﻧﺎن ﮐﺎرﻫﺎ و ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻼف ﻋﺎدت و ﺑﺴﯿﺎر‬
‫ﻣﺸﮑﻞ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﻨﺪ و دﯾﮕﺮان ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﭼﻨﺎن ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻮع ﮐﺎرﻫﺎ را »ﮐﺮاﻣﺖ«‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪن ﮐﺮاﻣﺎت ﺑﻪ دﺳﺖ اوﻟﯿﺄ اﷲ و ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺻﺎﻟﺢ و ﻧﯿﮏ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ و ﺣﻖ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :203‬ﻣﻌﺠﺰه« و »ﮐﺮاﻣﺖ« ﭼﻪ ﻓﺮﻗﯽ ﺑﺎ ﻫﻢ دارﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬ﻣﻌﺠﺰه« ﺑﺮ دﺳﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽﺷﻮد و »ﮐﺮاﻣﺖ« ﺑﺮ دﺳﺖ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺎ ﺗﻘﻮاﯾﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺳﺮاﺳﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺎن ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﻣﺤﻤﺪﯾﻪ ﻋﻠﯽ ﺻﺎﺣﺒﻬﺎ اﻟﺼﻠﻮاة واﻟﺘﺴﻠﻴﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و اﮔﺮ از دﺳﺖ اﻓﺮاد ﺑﯽدﯾﻦ و ﻻاُﺑﺎﻟﯽ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﺗﻌﻬﺪ و ﭘﺎي ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﺮﯾﻌﺖ‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮد‪ ،‬آﻧﺮا »ا‪‬ﺳﺘ‪‬ﺪر‪‬اج« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬و دﻟﯿﻞ ﺑﺮ ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ ﭼﻨﺎن‬
‫اﻓﺮادي ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :204‬آﯾﺎ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪن ﮐﺮاﻣﺖ از دﺳﺖ اوﻟﯿﺎ و دوﺳﺘﺎن ﺧﺪا ﻻزم و ﺿﺮوري‬
‫اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ وﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺮاﻣﺖ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬
‫ﺷﺨﺼﯽ وﻟﯽ و دوﺳﺖ ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ در ﻃﻮل ﻋﻤﺮ وي ﯾﮏ ﮐﺮاﻣﺘﯽ ﻫﻢ از او ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :205‬از دﺳﺖ ﺑﻌﻀﯽ ﻓﻘﺮا و دراوﯾﺶ ﭼﻨﺎن ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ دﯾﮕﺮان‬
‫از آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﺎرﻫﺎ ﻋﺎﺟﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﯾﻨﻬﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﭼﻪ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ؟‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪68‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻋﻤﺎل‪ ،‬رﻓﺘﺎر ﻇﺎﻫﺮ و ﺑﺎﻃﻦ ﺷﺎن ﻣﻐﺎﯾﺮ ﺑﺎ ﮐﺘﺎب و ﺳﻨﺖ ﺑﻮده و ﺑﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﻃﺮﯾﻘﺖﺷﺎن ﺑﺮ ﺧﻼف ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺑﺎﺷﺪ اﮔﺮ از دﺳﺘﺸﺎن ﭼﻨﺎن اﻣﻮري ﺳﺮ ﺑﺰﻧﺪ و ﻇﺎﻫﺮ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬آن را ﺑﺎﯾﺪ »ﺟﺎدو و اﺳﺘﺪراج« داﻧﺴﺖ ﻫﺮﮔﺰ ﮐﺮاﻣﺖ ﻧﯿﺴﺖ! ﭼﻨﯿﻦ اﻓﺮادي را وﻟﯽ‬
‫ﭘﻨﺪاﺷﺘﻦ و ﮐﺎرﻫﺎي ﺧﻼف ﻋﺎدت آﻧﺎن را‪ ،‬ﮐﺮاﻣﺖ داﻧﺴﺘﻦ‪ ،‬ﺗﻠﻘﯿﻦ و ﺣﯿﻠﻪ ﺷﯿﻄﺎﻧﯽ ﺑﯿﺶ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﺎﯾﺪ از آﻧﺎن دوري ﺟﺴﺖ و ﺑﺮاي ﻫﯿﭻ ﮐﺎري ﻧﺰد آﻧﻬﺎ ﻧﺒﺎﯾﺪ رﻓﺖ‪.‬‬
 ‫ِي� ۡم نَ ٗ‬
‫ُ‬ ‫ُ َۡ‬ ‫َ ٰٓ َ ُّ َ َّ َ َ َ ْ ُ ْ َ ُ‬
‫ار�﴾ ]اﻟﺘﺤﺮﯾﻢ‪.[6 :‬‬ ‫ام ُنوا ق ٓوا أنف َس� ۡم َوأهل‬ ‫﴿���ها ٱ�ِين ء‬
‫»اي آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﺪ‪ ،‬ﺧﻮد و ﺧﺎﻧﻮادهﺗﺎن را از آﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ ﺑﺮﻫﺎﻧﯿﺪ!«‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ -‬ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬ارﮐﺎن و اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﻣﺴﺎﯾﻞ وﺿﻮ‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :206‬ﺑﺪون وﺿﻮ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﮔﻨﺎه ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ ﺣﺪي ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﻋﻠﻤﺄ ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮدي را ﮐﻪ ﺑﺪون‬
‫وﺿﻮ اﯾﺴﺘﺎده و ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻓﺮ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :207‬دﻟﯿﻞ ﺷﺮط ﺑﻮدن وﺿﻮ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫َ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ٓ ْ َ ُ ۡ ُ ۡ َ َّ َ ٰ َ ۡ ُ ْ‬
‫���ها ٱ�ِين ءامنوا إِذا �متم إِ� ٱلصلوة ِ فٱغسِلوا‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﯾﻦ آﯾﻪ ﻗﺮآﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫ُ ۡ ََۡ ُ َ ُ ۡ َ ۡ َ َۡۡ‬ ‫ُ ُ َ ُ ۡ ََۡ َ ُ‬
‫� ۡم إ َ� ٱل ۡ َم َراف ِق َوٱ ۡم َس ُ‬
‫حوا ْ ب ُر ُ‬
‫�﴾ ]اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[6 :‬‬
‫ِ‬ ‫ب‬‫ع‬ ‫ك‬ ‫ل‬ ‫ٱ‬ ‫�‬‫ِ‬ ‫إ‬ ‫م‬‫�‬ ‫ل‬‫ج‬‫ر‬ ‫أ‬‫و‬ ‫م‬‫ِ�‬
‫س‬ ‫و‬‫ء‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫وجوه�م و�يدِي‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬اي ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز را ﺑﮑﻨﯿﺪ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ‬
‫ﭼﻬﺮه ﻫﺎﯾﺘﺎن را ﺑﺸﻮﯾﯿﺪ و دﺳﺘﻬﺎﯾﺘﺎن را ﺗﺎ آرﻧﺞ ﺷﺴﺘﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺴﺢ ﮐﻨﯿﺪ و ﭘﺎﻫﺎ را ﺗﺎ »ﻗﻮزك ﭘﺎ«‬
‫ﺑﺸﻮﯾﯿﺪ«‪.‬‬
‫اﻟﻄ ُﻬ ُ‬
‫ﻮر«‪.‬‬ ‫ﺎح َّ‬
‫الﺼﻠﻮة ُّ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم‪ ‬ﻧﯿﺰ ﻓﺮﻣﻮدهاﻧﺪ‪» :‬ﻣﻔﺘَ ُ‬
‫ِ‬
‫ﮐﻠﯿﺪ ﻧﻤﺎز و ﺷﺮط آن ﻃﻬﺎرت و ﭘﺎﮐﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه از ﻓﺮاﯾﺾ وﺿﻮ‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :208‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﺸﺨﺺ »ﺷﺴﺘﻦ« ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻪ ﻗﺪري روي ﻋﻀﻮ ﺑﺪن آب رﯾﺨﺘﻦ ﮐﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮑﯽ دو ﻗﻄﺮه از آن ﺑﭽﮑﺪ اﯾﻦ‬
‫ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺷﺴﺘﻦ اﺳﺖ و ﮐﻤﺘﺮ از اﯾﻦ ﻋﻤﻞ را »ﺷﺴﺘﻦ« ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً اﮔﺮ ﮐﺴﯽ‬
‫دﺳﺖ ﺧﻮﯾﺶ را ﺧﯿﺲ ﮐﺮد ﺑﺮ ﭼﻬﺮه ﻣﺎﻟﯿﺪ‪ ،‬ﯾﺎ آﻧﻘﺪر آب ﮐﻤﯽ ﺑﺮداﺷﺖ و روي ﭼﻬﺮه‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪70‬‬

‫رﯾﺨﺖ ﮐﻪ آب ﺑﺮ ﭼﻬﺮه ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ و ﻗﻄﺮهﻫﺎﯾﯽ از آن ﭼﮑﯿﺪ در ﭼﻨﯿﻦ ﺻﻮرﺗﯽ ﮔﻔﺘﻪ‬

‫ﻧﻤﯽﺷﻮد ﮐﻪ‪ :‬وي ﭼﻬﺮهاش را ﺷﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ در اﯾﻦ ﺣﺎل وﺿﻮ ﺻﺤﯿﺢ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :209‬ﻋﻀﻮﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در وﺿﻮ‪ ،‬ﺷﺴﺘﻦ آﻧﻬﺎ ﻓﺮض اﺳﺖ ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺴﺘﻪ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﯾﮏ ﺑﺎر ﺷﺴﺘﻦ ﻓﺮض اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ «ﺳﻪ ﺑﺎر« ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪ ،‬و از ﺳﻪ ﺑﺎر‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ و ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :210‬ﺷﺴﺘﻦ ﺻﻮرت از ﮐﺠﺎ ﺗﺎ ﮐﺠﺎ ﻓﺮض اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬از ﺑﺎﻻي ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻮي ﺳﺮ ﺑﺮ ﻣﯽآﯾﺪ ﺗﺎ زﯾﺮ ﭼﺎﻧﻪ و از اﯾﻦ ﻧﺮﻣﻪ ﮔﻮش‬
‫ﺗﺎ ﻧﺮﻣﻪي دﯾﮕﺮ ﺷﺴﺘﻦ‪ ،‬ﻓﺮض اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :211‬ﻋﻀﻮﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﺴﺘﻦ آﻧﻬﺎ ﻓﺮض اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﻘﺪار ﮐﻤﯽ از آﻧﻬﺎ ﺧﺸﮏ‬
‫ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬وﺿﻮ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﯾﮏ ﻣﻮي ﺳﺮ از ﻋﻀﻮي ﺧﺸﮏ ﺑﻤﺎﻧﺪ وﺿﻮ ﺻﺤﯿﺢ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :212‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺷﺶ اﻧﮕﺸﺖ داﺷﺖ‪ ،‬ﺷﺴﺘﻦ اﻧﮕﺸﺖ ﺷﺸﻢ اﻟﺰاﻣﯽ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري‪ ،‬اﻟﺰاﻣﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :213‬ﻣﺴﺢ ﭼﻪ ﻣﻌﻨﯽ و ﭼﻪ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬دﺳﺖ را ﺑﺎ آب ﺧﯿﺲ ﮐﺮده و ﺑﺮ ﻋﻀﻮي ﻣﺎﻟﯿﺪن‪ ،‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ را »ﻣ‪‬ﺴﺢ« ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :214‬آﯾﺎ ﺑﺮاي ﻣﺴﺢ ﺳﺮ‪ ،‬آب ﺗﺎزه ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﺿﺮوري اﺳﺖ ﯾﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺗﺮي ﮐﻪ از‬
‫ﺷﺴﺘﻦ دﺳﺘﻬﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺴﺢ ﮐﺮدن‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آب ﺗﺎزه ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ وﻟﯽ اﮔﺮ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺗﺮي ﻗﺒﻠﯽ‪ ،‬ﻣﺴﺢ ﺷﺪ ﺑﺎز ﻫﻢ ﺟﺎﯾﺰ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﺎ دﺳﺖ‪ ،‬ﯾﮏ ﻋﻀﻮي ﻣﺴﺢ ﮔﺮدﯾﺪ ﺑﺎر دوم ﻣﺘﺼﻞ ﺑﺎ آن‪ ،‬ﻣﺴﺢ دﯾﮕﺮ ﻋﻀﻮي‬
‫ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻧﯿﺰ اﮔﺮ ﺑﺮ روي دﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺮي و رﻃﻮﺑﺘﯽ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ ﻣﺴﺢ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬و اﮔﺮ دﺳﺖ‬
‫ﺑﺎ دﯾﮕﺮ ﻋﻀﻮ ﺷﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﯾﺎ ﻣﺴﺢ ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﺮ و ﻣﺮﻃﻮب ﺷﺪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻫﻢ‪ ،‬ﻣﺴﺢ‬
 ‫‪71‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬ارﮐﺎن و اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﺻﺤﯿﺢ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :215‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎران ﻗﺮار داﺷﺖ و آب ﺑﺎران روي ﻣﻮﻫﺎي ﺳﺮش‬
‫ﻣﯽرﯾﺨﺖ‪ ،‬در ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﯽ اﮔﺮ دﺳﺖ ﺧﺸﮏ ﺧﻮﯾﺶ را روي ﺳﺮش ﻣﺎﻟﯿﺪ و آﺑﻬﺎ را ﺑﺮ‬
‫ﺳﺮش ﭘﺨﺶ ﮐﺮد آﯾﺎ ﻣﺴﺢ ﺟﺎﯾﺰ ﺷﺪه ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري‪ ،‬ﻣﺴﺢ اداء ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :216‬در وﺿﻮ ﺷﺴﺘﻦ ﻗﺴﻤﺖ داﺧﻞ ﭼﺸﻢ ﻫﻢ ﻓﺮض اﺳﺖ‪ .‬ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺷﺴﺘﻦ ﻗﺴﻤﺖ داﺧﻠﯽ ﭼﺸﻢ و ﺑﯿﻨﯽ و دﻫﺎن ﻓﺮض ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :217‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﭘﺲ از وﺿﻮ ﺳﺮش را ﺗﺮاﺷﯿﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﻧﺎﺧﻨﻬﺎ را ﭼﯿﺪ‪ ،‬آﯾﺎ دوﺑﺎره ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﺳﺮش را ﻣﺴﺢ ﮐﻨﺪ و ﻧﺎﺧﻨﻬﺎ را ﺑﺸﻮﯾﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :218‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ دﺳﺘﺶ ﻣﻘﺪاري ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ از آرﻧﺞ ﻗﻄﻊ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺴﺘﻦ ﻗﺴﻤﺖ‬
‫ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﺗﺎ آرﻧﺞ اﻟﺰاﻣﯽ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري! ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺘﯽ از آرﻧﺞ ﯾﺎ ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ از آن ﺑﺎﻗﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺴﺘﻦ آن اﻟﺰاﻣﯽ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه از ﺳﻨﺖﻫﺎي وﺿﻮ‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :219‬اﮔﺮ ﺷﺨﺼﯽ ﻗﺼﺪ و ﻧﯿﺖ وﺿﻮ ﻧﮑﺮد وﺿﻮﯾﺶ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﻧﯿﺖ و اراده وﺿﻮ را ﻧﮑﺮد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺴﯽ در درﯾﺎ اﻓﺘﺎد ﯾﺎ در زﯾﺮ ﺑﺎران‬
‫اﯾﺴﺘﺎد و ﺗﻤﺎم اﻋﻀﺎي وﺿﻮﯾﺶ ﺧﯿﺲ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬وﺿﻮﯾﺶ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ و ﺑﺎ آن وﺿﻮ‪،‬‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ وﻟﯽ ﺛﻮاب و ﭘﺎداش وﺿﻮ ﺑﻪ وي ﻧﻤﯽرﺳﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :220‬ﺑﺮاي وﺿﻮ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﯿﺖ ﮐﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻣﻌﻨﺎي »ﻧ‪‬ﯿﺖ« اراده ﮐﺮدن اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ وﺿﻮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻗﺼﺪ‬
‫و اراده داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‪ :‬ﺑﺮاي دور ﮐﺮدن ﻧﺎﭘﺎﮐﯽ و ﭘﺎك ﺷﺪن و ﺟﺎﯾﺰ ﺑﻮدن ﻧﻤﺎز‪ ،‬وﺿﻮ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﻫﻤﯿﻦ اراده و ﺧﯿﺎل ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ و ﻧﯿﺖ وﺿﻮ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪72‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :221‬ﮔﻔﺘﻦ »ﻧﯿﺖ« ﺑﺎ زﺑﺎن ﺿﺮوري اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻦ ﻧﯿﺖ ﺑﺎ زﺑﺎن ﺿﺮوري ﻧﯿﺴﺖ وﻟﯽ اﮔﺮ ﮔﻔﺖ اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :222‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ وﺿﻮ اﺳﺖ و ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ وﺿﻮي ﺗﺎزه ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﯿﺖ ﮐﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻓﻘﻂ ﻧﯿﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﮐﺴﺐ ﺛﻮاب و ﻓﻀﯿﻠﺖ وﺿﻮ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :223‬در وﺿﻮ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺑﺴﻢ اﷲ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد ﯾﺎ ﻧﻪ؟‬
‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬
‫ﻴﻢ« و‬ ‫ﻴﻢ« را ﮐﺎﻣﻞ ﺧﻮاﻧﺪن‪ ،‬ﯾﺎ »ﺑﹺﺴ ﹺﻢ ا ﷲﹺ اﻟ ﹶﻌ ﱡ‬
‫ﲇ اﻟ ﹶﻌ ﻈ ﹸ‬ ‫اﻟﺮ ﺣ ﹶ‬
‫ﲪﻦ ﱠ‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬ﺑﹺﺴ ﹺﻢ اﷲﹺ ﱠ‬
‫اﻟﺮ ﹺ‬

‫اﻹ ﺳﻼﹶ ﹺم«‪ ،‬ﯾﺎ »ﺑﹺﺴ ﹺﻢ ا ﹺﷲ« و »اﹶ ﳊﹶﻤﺪﹸ ﷲﹺ« ﻫﺮ ﮐﺪام ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ‬ ‫» ﹶا ﳊﹶﻤﺪﹸ ﷲ ﹺ ﹶﻋ ﲆ دﹺ ﻳ ﹺﻦ ﹺ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :224‬ﻣﺴﻮاك زدن ﭼﻪ ﺣﮑﻤﯽ دارد و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺴﻮاك زده ﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺴﻮاك‪ ،‬ﺳﻨﺖ ﻣﺆﮐﺪه اﺳﺖ‪ .‬و اﺟﺮ و ﺛﻮاب ﻓﺮاوان و ﻣﻨﺎﻓﻊ و‬
‫ﺧﺎﺻﯿﺘﻬﺎي ﺑﯽﺷﻤﺎري دارد‪ .‬ﻣﺴﻮاك ﺑﺎﯾﺪ از رﯾﺸﻪ ﯾﺎ ﭼﻮب درﺧﺖ ﺗﻠﺦ و ﺑﻪ اﻧﺪازه ﯾﮏ‬
‫وﺟﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﯿﺶ از ﻣﺴﻮاك زدن و ﺑﻌﺪ از ﻣﺴﻮاك زدن آن را ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮب ﺷﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺨﺴﺖ دﻧﺪانﻫﺎي ﺳﻤﺖ راﺳﺖ و ﺳﭙﺲ دﻧﺪانﻫﺎي ﺳﻤﺖ ﭼﭗ را ﺳﻪ ﺑﺎر ﻣﺴﻮاك زﻧﺪ‬
‫و ﻫﺮ ﺑﺎر از آب ﺟﺪﯾﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :225‬ﻣﻀﻤﻀﻪ ﭼﻪ ﺣﮑﻤﯽ دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻣﻀﻤﻀﻪ در وﺿﻮ‪ ،‬ﺳﻨﺖ اﺳﺖ وﻟﯽ در ﺣﺎل روزه ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻏﺮﻏﺮه ﮐﺮد‪ .‬در وﻗﺖ‬
‫ﻣﻀﻤﻀﻪ ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺖ آب در دﻫﺎن ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :226‬روش آب در ﺑﯿﻨﯽ ﮐﺮدن ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺎ دﺳﺖ ﭼﭗ‪ ،‬آب ﺑﺮداﺷﺘﻪ‪ ،‬داﺧﻞ ﺑﯿﻨﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﺎ ﺗﻨﻔﺲ ﻋﻤﯿﻖ آب را ﺑﻪ ﺳﻮي‬
‫ﺑﺎﻻي ﺑﯿﻨﯽ ﺑﮑﺸﺪ وﻟﯽ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﭼﻨﺎن ﺗﻨﻔﺲ ﺷﺪﯾﺪ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ آب ﺑﻪ دﻣﺎغ وي ﺑﺮﺳﺪ و ﺿﺮرﻫﺎي‬
‫ﺟﺎﻧﯽ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﺣﺎل روزه اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻘﻂ آب در ﺑﯿﻨﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ ﻧﮑﺸﺪ‪ .‬آب در‬
‫دﻫﺎن و ﺑﯿﻨﯽ ﮐﺮدن‪ ،‬ﺳﻨﺖ ﻣﺆﮐﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪73‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬ارﮐﺎن و اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :227‬ﺧﻼل ﮐﺪام ﻗﺴﻤﺖ از رﯾﺶ‪ ،‬ﺳﻨﺖ اﺳﺖ؟‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﻼل ﻗﺴﻤﺖ داﺧﻠﯽ رﯾﺶ ﺳﻨﺖ اﺳﺖ و ﻣﻮﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﻃﺮاف ﭼﻬﺮه ﻗﺮار دارﻧﺪ‬
‫ﺷﺴﺘﻦ آﻧﻬﺎ ﻓﺮض اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :228‬اﻧﮕﺸﺘﺎن ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻼل ﺷﻮﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﻧﮕﺸﺘﺎن ﯾﮏ دﺳﺖ را در ﻣﯿﺎن اﻧﮕﺸﺘﺎن دﺳﺖ دﯾﮕﺮ داﺧﻞ ﮐﻨﺪ و ﺣﺮﮐﺖ دﻫﺪ‪ .‬و‬
‫اﻧﮕﺸﺘﺎن ﭘﺎﻫﺎ را ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺖ ﮐﻮﭼﮏ دﺳﺖ ﭼﭗ ﺧﻼل ﮐﻨﺪ‪ .‬از اﻧﮕﺸﺘﺎن ﭘﺎي راﺳﺖ ﺷﺮوع‬
‫ﮐﺮده ﺑﻪ اﻧﮕﺸﺘﺎن ﭘﺎي ﭼﭗ ﺧﺘﻢ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :229‬ﺗﻤﺎم ﺳﺮ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺴﺢ ﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻫﺮ دو دﺳﺖ را ﺗﺮ ﮐﺮده‪ ،‬ﺑﺮ ﻗﺴﻤﺖ ﺟﻠﻮ ﺳﺮ ﮐﻪ اﻧﺘﻬﺎي ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﮕﺬارد و‬
‫ﮐﻒ دﺳﺖ را ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺘﺎن ﺑﻪ ﻃﺮف ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺑﮑﺸﺎﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺟﻠﻮ ﺳﺮ ﺑﺎز‬
‫ﮔﺮداﻧﺪ و ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺳﺮش ﻣﺴﺢ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :230‬ﺑﺮاي ﻣﺴﺢ ﮔﻮشﻫﺎ از آب ﺗﺎزه اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد ﯾﺎ ﻧﻪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺗﺮي ﮐﻪ از ﻣﺴﺢ ﺳﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﮔﻮشﻫﺎ را ﻣﺴﺢ ﮐﻨﺪ و‬
‫داﺧﻞ ﮔﻮﺷﻬﺎ را ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺖ ﺷﻬﺎدت ﻣﺴﺢ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه از ﻣﺴﺘﺤﺒﺎت وﺿﻮ‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :231‬ﺷﺴﺘﻦ اﻋﻀﺎ در وﺿﻮ از ﺳﻤﺖ راﺳﺖ »ﺳﻨﺖ« اﺳﺖ ﯾﺎ »ﻣﺴﺘﺤﺐ«؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻌﻀﯽ از ﻓﻘﻬﺎ آن را »ﺳﻨﺖ« و ﺑﻌﻀﯽ »ﻣﺴﺘﺤﺐ« داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :232‬ﮔﺮدن ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺴﺢ ﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺎ ﭘﺸﺖ اﻧﮕﺸﺘﺎن ﻫﺮ دو دﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺮدن ﻣﺴﺢ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺴﺢ ﮔﻠﻮ‪ ،‬ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :233‬وﺿﻮ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﯾﺎد ﺷﺪه داراي ﭼﻪ آداﺑﯽ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮاي وﺿﻮ آداب زﯾﺎدي وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﻣﺜﺎل ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي زﯾﺮ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺳﺮ اﻧﮕﺸﺖ ﮐﻮﭼﮏ دﺳﺖ را ﺧﯿﺲ ﮐﺮده داﺧﻞ ﺳﻮراخ ﮔﻮش ﻗﺮار داده آﻧﺮا‬
‫ﺣﺮﮐﺖ دﻫﯿﺪ‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪74‬‬

‫‪ -2‬ﭘﯿﺶ از ﻓﺮا رﺳﯿﺪن وﻗﺖ ﻧﻤﺎز وﺿﻮ ﮐﺮده و آﻣﺎده ﺷﻮﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ -3‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻋﻀﺎي وﺿﻮ را ﻣﯽﺷﻮﯾﯿﺪ ﺑﺎ دﺳﺖ آﻧﻬﺎ را ﺧﻮب ﺑﻤﺎﻟﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺳﺎﻋﺖ و اﻧﮕﺸﺘﺮ را ﺑﯿﺮون ﮐﺮده و ﯾﺎ ﺣﺮﮐﺖ دﻫﯿﺪ ﺗﺎ آب در زﯾﺮ آن ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬در ﺣﯿﻦ وﺿﻮ ﺣﺮﻓﻬﺎي دﻧﯿﻮي ﻧﮕﻮﯾﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -6‬آب را ﺑﺎ ﺗﻨﺪي ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺰﻧﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -7‬از اﺳﺮاف در آب‪ ،‬ﺧﻮدداري ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -8‬در وﻗﺖ ﺷﺴﺘﻦ ﻫﺮ ﻋﻀﻮ »ﺑﺴﻢ اﷲ« ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -9‬ﭘﺲ از وﺿﻮ‪ ،‬درود ﺷﺮﯾﻒ ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -10‬در ﭘﺎﯾﺎن وﺿﻮ‪ ،‬اﯾﻦ دﻋﺎ را ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﮐﻠﻤﻪ ﺷﻬﺎدت‪ ،‬ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ‪:‬‬
‫اﺟ َﻌﻠْ� ﻣ َﻦ ُ‬
‫الﻤﺘَ َﻄ ِّﻬﺮ َ‬
‫�ﻦ« ‪.1‬‬
‫َ َ َّ َ َ ْ‬
‫و‬ ‫�‬ ‫ا�‬‫ﻮ‬‫اﺘﻟ‬ ‫ﻦ‬ ‫ﻣ‬ ‫�‬
‫َّ ُ َّ ْ َ ْ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫»الﻠﻬﻢ اﺟﻌﻠ ِ‬
‫‪ -11‬ﻣﻘﺪاري از آب ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه از وﺿﻮ را در ﺣﺎﻟﺖ اﯾﺴﺘﺎدن ﺑﻨﻮﺷﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -12‬ﺑﻌﺪ از وﺿﻮ دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﻋﻨﻮان » ﹶﲢﹺ ﻴ ﺔ اﻟﻮ ﺿ ﹺ‬
‫ﻮء « ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﱠ ﹸ ﹸ‬

‫ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه از ﺷﮑﻨﻨﺪهﻫﺎي وﺿﻮ‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :234‬ﺧﻮن ﯾﺎ ﭼﺮﮐﯽ ﮐﻪ از ﺑﺪن ﺧﺎرج ﺷﺪه ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪي ﺟﺮﯾﺎن ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﺿﻮ‬
‫را ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺮﺳﺪ ﮐﻪ در وﺿﻮ ﯾﺎ ﻏﺴﻞ‪ ،‬ﺷﺴﺘﻦ آن ﻣﺤﻞ ﻓﺮض ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬از‬
‫ﻣﻮﺿﻊ ﺧﺮوج ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ اﻃﺮاف روان ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﻮاه اﻧﺪك ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﻮاه ﺑﺴﯿﺎر‪ ،‬در ﻫﺮ‬
‫ﺻﻮرت وﺿﻮ را ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :235‬اﮔﺮ از داﺧﻞ ﭼﺸﻢ‪ ،‬ﺧﻮن ﺑﯿﺮون آﻣﺪ و در داﺧﻞ ﭼﺸﻢ ﺟﺮﯾﺎن ﭘﯿﺪا ﮐﺮد و‬
‫ﺧﺎرج ﻧﺸﺪ آﯾﺎ وﺿﻮ ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﺷﻮد؟‬

‫‪ - 1‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﻣﺮا از ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﮕﺮدان و ﺟﺰو ﮐﺴﺎﻧﻰ ﻗﺮار ده ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻼً ﻃﻬﺎرت ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﭘﺎﮐﯿﺰهاﻧﺪ«‪.‬‬
 ‫‪75‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬ارﮐﺎن و اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ ،‬وﺿﻮ ﺑﺎﻃﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮد زﯾﺮا ﮐﻪ ﺷﺴﺘﻦ داﺧﻞ ﭼﺸﻢ ﻧﻪ در وﺿﻮ ﻓﺮض اﺳﺖ و‬
‫ﻧﻪ در ﻏﺴﻞ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :236‬اﮔﺮ از زﺧﻤﯽ ﺧﻮن ﻧﻤﻮدار ﮔﺸﺖ و ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺖ ﯾﺎ ﭘﺎرﭼﻪاي ﺟﺬب ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎز‬
‫ﻧﻤﻮدار و ﺑﺎز ﺟﺬب ﺷﺪ و ﭼﻨﺪ ﺑﺎر اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺗﮑﺮار ﮔﺸﺖ‪ ،‬آﯾﺎ وﺿﻮ ﺑﺎﻃﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﺑﺎﯾﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ‪ :‬اﮔﺮ ﺧﻮن ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺖ ﯾﺎ ﭘﺎرﭼﻪاي ﺟﺬب‬
‫ﻧﻤﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﺮد ﯾﺎ ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻗﺪري ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫روان ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬وﺿﻮ ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﺷﻮد و اﮔﺮ آﻧﻘﺪر ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻃﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :237‬اﺳﺘﻔﺮاغ ﭼﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ وﺿﻮ را ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺧﻮن‪ ،‬ﭼﺮك‪ ،‬آب‪ ،‬ﻏﺬا‪ ،‬اﺳﺘﻔﺮاغ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ اﻧﺪازه ﭘﺮي دﻫﺎن ﺑﺮﺳﺪ‪،‬‬
‫آﻧﮕﺎه وﺿﻮ ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬از اﺳﺘﻔﺮاغ ﺑﻠﻐﻢ ﺧﺎﻟﺺ وﺿﻮ ﺑﺎﻃﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :238‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر اﻧﺪك اﻧﺪك اﺳﺘﻔﺮاغ ﮐﺮد وﺿﻮﯾﺶ ﺑﺎﻃﻞ ﺷﺪه ﯾﺎ‬
‫ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﺗﻬﻮع ﯾﮑﯽ ﺑﻮد و ﺑﺮ اﺛﺮ آن اﺳﺘﻔﺮاغ ﮐﺮد ﺑﺎز از ﻫﻤﺎن ﺗﻬﻮع ﻣﻘﺪاري دﯾﮕﺮ‬
‫اﺳﺘﻔﺮاغ ﮐﺮد ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮع آن ﺑﻪ اﻧﺪازه ﭘﺮي دﻫﺎن ﻧﺮﺳﯿﺪ‪ ،‬وﺿﻮ ﺑﺎﻃﻞ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :239‬اﮔﺮ ﺑﺮ ﺑﺪن ﮐﺴﯽ داﻧﻪ ﯾﺎ زﺧﻤﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ از آﻧﺠﺎ ﻣﻘﺪاري ﺧﻮن ﯾﺎ ﭼﺮك ﺑﻪ‬
‫ﻟﺒﺎسﻫﺎي وي اﺻﺎﺑﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﻟﺒﺎسﻫﺎﯾﺶ ﻧﺠﺲ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﺧﻮن و ﭼﺮك ﺑﻪ ﻗﺪري ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺟﺎري و روان ﺷﻮد و ﺑﻪ ﻟﺒﺎس اﺻﺎﺑﺖ‬
‫ﮐﺮد ﻟﮑﻪﻫﺎي آن ﺑﺮ ﻟﺒﺎس ﻧﻤﻮدار ﮔﺸﺖ‪ ،‬ﻟﺒﺎس ﻧﺠﺲ ﻧﻤﯽﺷﻮد وﻟﯽ ﺑﺎز ﻫﻢ ﺷﺴﺘﻦ ﻟﺒﺎس‬
‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :240‬اﮔﺮ اﺳﺘﻔﺮاغ ﺑﻪ ﻣﻘﺪاري ﭘﺮي دﻫﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﻠﯿﺪ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺷﯿﺌﯽ اﺳﺘﻔﺮاغ ﺷﺪه اﮔﺮ در ﺣﺪ ﭘﺮي دﻫﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ ﭘﻠﯿﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :241‬اﮔﺮ زاﻟﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﺑﺪن ﮐﺴﯽ ﭼﺴﺒﯿﺪ و از ﺑﺪﻧﺶ ﺧﻮن ﻣﮑﯿﺪ‪ ،‬آﯾﺎ وﺿﻮﯾﺶ‬
‫ﺑﺎﻃﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪76‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري‪ ،‬وﺿﻮﯾﺶ ﺑﺎﻃﻞ ﺷﺪه ﭼﻮن زاﻟﻮ ﺧﻮﻧﯽ را ﻣﮑﯿﺪه ﮐﻪ اﮔﺮ در ﺷﮑﻢ زاﻟﻮ‬
‫ﻧﻤﯽرﻓﺖ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :242‬اﮔﺮ ﭘﺸﻪ و ﮐﯿﮏ از ﺑﺪن ﮐﺴﯽ ﺧﻮن ﻣﮑﯿﺪﻧﺪ وﺿﻮ ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﺷﻮد ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ ،‬وﺿﻮ ﺑﺎﻃﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﻮن ﻣﮑﯿﺪه ﺷﺪه ﻏﺎﻟﺒﺎً در ﺣﺪي ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ‬
‫ﻣﮑﯿﺪه ﻧﻤﯽﺷﺪ روان و ﺟﺎري ﻣﯽﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :243‬وﺿﻮ از ﭼﻪ ﻧﻮع ﺧﻮاﺑﯽ ﺑﺎﻃﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﻮاب اﮔﺮ در ﺣﺎﻟﺖ اﯾﺴﺘﺎده ﯾﺎ ﺑﺪون ﺗﮑﯿﻪ ﯾﺎ در ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﯾﺎ در رﮐﻮع و‬
‫ﺳﺠﺪه ﺑﺎﺷﺪ وﺿﻮ را ﺑﺎﻃﻞ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :244‬آﯾﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﻢ ﺑﻮدهاﻧﺪ ﮐﻪ از ﺧﻮاﺑﯿﺪن‪ ،‬وﺿﻮي آﻧﺎن ﺑﺎﻃﻞ ﻧﻤﯽﺷﺪه؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري! وﺿﻮي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان از ﺧﻮاب ﺑﺎﻃﻞ ﻧﻤﯽﺷﺪه و اﯾﻦ از ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت و وﯾﮋﮔﯽ‬
‫آﻧﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :245‬ﻗﻬﻘﻬﻪ ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و در ﭼﻪ ﺷﺮاﯾﻄﯽ وﺿﻮ را ﺑﺎﻃﻞ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻗﻬﻘﻬﻪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻨﺪﯾﺪن ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ دﯾﮕﺮان ﻫﻢ ﺻﺪاي ﺧﻨﺪه وي را ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ‬
‫و ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﻗﻬﻘﻬﻪ وﺿﻮ را ﺑﺎﻃﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻂ زﯾﺮ وﺟﻮد دارد‬
‫‪ -1‬ﺷﺨﺺ ﺧﻨﺪان ﻣﺮد ﺑﺎﻟﻎ ﯾﺎ زن ﺑﺎﻟﻐﻪاي ﺑﺎﺷﺪ‪ -‬ﺧﻨﺪه ﻧﺎﺑﺎﻟﻎ وﺿﻮﯾﺶ را ﺑﺎﻃﻞ‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺧﻨﺪه در ﺣﺎل ﺑﯿﺪاري ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ در ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاب رﻓﺖ و ﺧﻨﺪﯾﺪ وﺿﻮﯾﺶ‬
‫ﺑﺎﻃﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻧﻤﺎزي ﮐﻪ در آن ﺧﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬داراي رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ در‬
‫ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﻗﻬﻘﻬﻪ ﮐﺮد وﺿﻮﯾﺶ ﺑﺎﻃﻞ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﭘﺮﺳﺶ‪ :246‬اﮔﺮ ﻧﮕﺎه آدﻣﯽ ﺑﺮ ﻋﻮرت دﯾﮕﺮان ﯾﺎ ﺑﺮ ﻋﻮرت ﺧﻮدش اﻓﺘﺎد‪ ،‬وﺿﻮ‬
‫ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﺷﻮد ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
 ‫‪77‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬ارﮐﺎن و اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﯿﺮ؟ وﺿﻮ ﺑﺎﻃﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه از ﻏﺴﻞ‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :247‬ﻏﺴﻞ ﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﻧﻮع اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻏﺴﻞ ﺑﺮ ﺳﻪ ﻧﻮع اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻏﺴﻞ ﻓﺮض‬
‫‪ -2‬ﻏﺴﻞ ﺳﻨﺖ‬
‫‪ -3‬ﻏﺴﻞ ﻣﺴﺘﺤﺐ‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :248‬ﻏﺴﻞ ﻓﺮض‪ ،‬ﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﻗﺴﻢ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻏﺴﻞ ﻓﺮض ﺑﺮ ﺷﺶ ﻗﺴﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ آن در ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﺗﻌﻠﯿﻢ‬
‫اﻹﺳﻼم ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :249‬ﻏﺴﻞ ﺳﻨﺖ ﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﻗﺴﻢ اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺑﯿﺎن ﻧﻤﺎﺋﯿﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻏﺴﻞ ﺳﻨﺖ ﺑﺮ ﭼﻬﺎر ﻗﺴﻢ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻏﺴﻞ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻏﺴﻞ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﻫﺮ دو ﻋﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﭘﯿﺶ از اﺣﺮام ﺣﺞ ﻏﺴﻞ ﮐﺮدن‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺑﺮاي وﻗﻮف و رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻋﺮﻓﺎت ﻏﺴﻞ ﮐﺮدن‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :250‬ﻏﺴﻞ ﻣﺴﺘﺤﺐ ﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﻧﻮع اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻏﺴﻞ ﻣﺴﺘﺤﺐ را اﻗﺴﺎﻣﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻏﺴﻞ ﻧﯿﻤﻪ ﺷﻌﺒﺎن ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺐ ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ ﮐﻪ آن را ﺷﺐ »ﺑ‪‬ﺮَات« ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻏﺴﻞ »ﺷﺐ ﻋ‪‬ﺮَﻓَﻪ« ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺐ ﭘﯿﺶ از روز ﻧﻬﻢ ذي اﻟﺤﺠﻪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻏﺴﻞ در وﻗﺖ ﺧﺴﻮف و ﮐﺴﻮف )ﻣﺎه و ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ(‬
‫‪ -4‬ﻏﺴﻞ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز اﺳﺘﺴﻘﺄ )ﻃﻠﺐ ﺑﺎران(‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻏﺴﻞ ﺑﺮاي دﺧﻮل در ﻣﮑﻪ ﻣﮑﺮﻣﻪ ﯾﺎ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﻮره‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪78‬‬

‫‪ -6‬ﭘﺲ از ﻏﺴﻞ ﻣﯿﺖ‪ ،‬ﻏﺴﻞ ﮐﺮدن‪.‬‬

‫‪ -7‬ﻏﺴﻞ ﮐﺎﻓﺮ‪ ،‬ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺸﺮف ﺑﻪ اﺳﻼم ﺑﺸﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :251‬اﮔﺮ ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﻏﺴﻞ واﺟﺐ ﺷﺪ‪ ،‬و وي در آب درﯾﺎ‪ ،‬رودﺧﺎﻧﻪ ﯾﺎ ﺣﻮض‬
‫ﺑﺰرگ ﻏﻮﻃﻪ ﺧﻮرد ﯾﺎ در زﯾﺮ آب ﺑﺎران اﯾﺴﺘﺎد‪ ،‬ﺑﻄﻮري ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺑﺪﻧﺶ ﺗﺮ و ﺧﯿﺲ ﺷﺪ و‬
‫ﺑﺮ ﺑﺪﻧﺶ آب روان ﮔﺸﺖ آﯾﺎ ﻏﺴﻞ ﺻﺤﯿﺢ ﺷﺪه ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري! ﻏﺴﻠﺶ ﺻﺤﯿﺢ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮط اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻀﻤﻀﻪ و اﺳﺘﻨﺸﺎق ﻫﻢ ﺑﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :252‬در ﺣﺎل ﻏﺴﻞ رو ﺑﻪ ﻃﺮف ﻗﺒﻠﻪ ﮐﺮدن ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﯾﺎ ﻧﻪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ و اﮔﺮ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :253‬ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻏﺴﻞ ﮐﺮدن ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ داﺧﻞ ﺣﻤﺎم ﯾﺎ در ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ او را ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﺪ اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :254‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ در ﻏﺴﻞ ﻣﮑﺮوه ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آﻧﭽﻪ در ﻏﺴﻞ ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫‪ -1‬اﺳﺮاف در ﻣﺼﺮف آب‪.‬‬
‫‪ -2‬در ﺣﺎل ﺑﺮﻫﻨﮕﯽ ﺣﺮف زدن و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻗﺒﻠﻪ رو ﮐﺮدن‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺧﻼف ﺳﻨﺖ ﻏﺴﻞ ﮐﺮدن‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :255‬اﮔﺮ ﭘﯿﺶ از ﻏﺴﻞ وﺿﻮ ﻧﮑﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ از ﻏﺴﻞ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز‪ ،‬وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪،‬‬
‫اﻟﺰاﻣﯽ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬وﺿﻮ در ﺣﯿﻦ ﻏﺴﻞ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ وﺿﻮي ﻣﺠﺪد ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه از ﻣﺴﺢ ﺑﺮ ﻣﻮزهﻫﺎ‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :256‬ﻣﺪت ﻣﺴﺢ از ﭼﻪ زﻣﺎﻧﯽ آﻏﺎز ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬از وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﯽ وﺿﻮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻣﻘﯿﻢ ﯾﮏ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز‪ ،‬و ﺑﺮاي ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺳﻪ‬
‫ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﻣﺴﺢ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ ﺟﻤﻌﻪ وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﻮزه‬
 ‫‪79‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬ارﮐﺎن و اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﭘﻮﺷﯿﺪ و ﺗﺎ وﻗﺖ ﻋﺼﺮ ﺑﺎ وﺿﻮ ﺑﻮد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﯽ وﺿﻮ ﺷﺪ از ﻫﻤﺎن وﻗﺖ ﺑﻪ ﻣﺪت ﯾﮏ ﯾﺎ ﺳﻪ‬
‫ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﺑﺮ ﻣﻮزهﻫﺎ ﻣﺴﺢ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :257‬ﻣﺴﺢ از ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻫﺮ آﻧﭽﻪ وﺿﻮ را ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺢ را ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬ﻣﺴﺢ از‬
‫اﯾﻦ ﻣﻮارد ﻫﻢ ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻣﺪت ﻣﺴﺢ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﻮزهﻫﺎ را از ﭘﺎ ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺳﻪ اﻧﮕﺸﺖ ﭘﺎ‪ ،‬ﻣﻮزه ﭘﺎره ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :258‬اﮔﺮ در ﺣﺎل وﺿﻮ ﻣﻮزه را از ﭘﺎ ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﺪ ﯾﺎ ﻣﺪت ﻣﺴﺢ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ‬
‫ﭼﻪ ﮐﺎر ﺑﮑﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﻫﺮ دو ﺻﻮرت ﻓﻘﻂ ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ را ﺷﺴﺘﻪ ﻣﻮزهﻫﺎ را ﺑﭙﻮﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪن ﺗﻤﺎم وﺿﻮ‬
‫ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :259‬اﮔﺮ ﻣﺴﺎﻓﺮي ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺪت ﯾﮏ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﺑﺮ ﻣﻮزهﻫﺎ ﻣﺴﺢ ﮐﺮده ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﻣﻘﯿﻢ ﺷﺪ ﺣﮑﻤﺶ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻣﻮزهﻫﺎ را از ﭘﺎ ﺑﯿﺮون ﺑﮑﺸﺪ و ﻣﺠﺪداً ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻣﺴﺢ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :260‬اﮔﺮ ﻣﻘﯿﻤﯽ ﻣﺴﺢ را ﺷﺮوع ﮐﺮد و ﺳﭙﺲ ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﺣﮑﻤﺶ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﭘﯿﺶ از ﺗﻤﺎم ﺷﺪن ﯾﮏ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺳﻪ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﺑﺮ ﻣﻮزهﻫﺎ‬
‫ﻣﺴﺢ ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ ﺑﻌﺪ از ﺗﻤﺎم ﺷﺪن ﯾﮏ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﺳﻔﺮ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻮزهﻫﺎ را از ﭘﺎ ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﺪه‪،‬‬
‫ﻣﺠﺪداً‪ ،‬ﻣﺴﺢ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :261‬اﮔﺮ ﻣﻮزه از ﺟﺎﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﺎره ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺴﺢ ﺑﺮ آن ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﯾﮏ ﻣﻮزه از ﺟﺎﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﺎره ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻣﺠﻤﻮع ﭘﺎرﮔﯿﻬﺎي آن‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازه‬
‫ﺳﻪ اﻧﮕﺸﺖ ﭘﺎ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺢ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬وﻟﯽ اﮔﺮ ﺟﺎﻫﺎي ﭘﺎره ﺷﺪه ﻫﺮ دو ﻣﻮزه‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ‬
‫ﺳﻪ اﻧﮕﺸﺖ ﭘﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﯽ ﻣﺴﺢ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪80‬‬

‫ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه از ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺣﻘﯿﻘﯿﻪ‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :262‬ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﭼﺮم و ﻻﺳﺘﯿﮏ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﮐﻔﺶ‪ ،‬ﻣﻮزه‪ ،‬ﮐﯿﻒ‪،‬‬
‫دﺳﺘﮑﺶ‪ ،‬ﮐﯿﺴﻪﻫﺎي ﭘﻼﺳﺘﯿﮑﯽ و ﻏﯿﺮه اﮔﺮ ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺟِﺮم داري ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺻﺎﺑﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﭘﺎك ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬از ﻣﺎﻟﯿﺪن ﺑﺮ روي ﺧﺎك و ﻏﯿﺮه ﭘﺎك ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮط آﻧﮑﻪ ﻋﯿﻦ ﻧﺠﺎﺳﺖ و اﺛﺮ‬
‫آن‪ ،‬از ﺑﯿﻦ ﺑﺮود‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :263‬اﮔﺮ ﺑﻪ وﺳﺎﯾﻞ ﯾﺎد ﺷﺪه ﻧﺠﺎﺳﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ادرار‪ ،‬ﻣﺸﺮوب و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‪ ،‬اﺻﺎﺑﺖ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﺎك ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺎ آب ﯾﺎ ﻣﺎﯾﻌﺎت )ﭼﯿﺰﻫﺎي آﺑﮑﯽ( ﮐﻪ اﺛﺮ ﭘﻠﯿﺪي را دور ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺴﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﭘﺎك ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﻧﺠﺎﺳﺖ ﻏﯿﺮ ﻣﺮﺋﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺧﺸﮑﯿﺪن‪ ،‬روﯾﺖ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﺑﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎي ﯾﺎد ﺷﺪه‬
‫و اﻣﺜﺎل آﻧﻬﺎ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﺎ آب ﯾﺎ ﻣﺎﯾﻊ ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺴﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬از ﻣﺎﻟﯿﺪن ﺑﺮ ﺧﺎك‪ ،‬ﭘﺎك ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :264‬اﮔﺮ ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﺎﻗﻮ‪ ،‬ﮐﺎرد‪ ،‬وﺳﺎﯾﻞ ﻓﻠﺰي و اﻣﺜﺎل اﯾﻨﻬﺎ اﺻﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﭘﺎك ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬وﺳﺎﯾﻞ ﻓﻠﺰي‪ ،‬ﻇﺮﻓﻬﺎي اﺳﺘﯿﻠﯽ‪ ،‬آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻮﻣﯽ‪ ،‬ﺷﯿﺸﻪاي و ﻏﯿﺮه در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ زﻧﮓ‬
‫زده و ﻧﺎﻫﻤﻮار ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻧﺠﺲ ﺷﻮﻧﺪ و روي ﭼﯿﺰي ﻣﺎﻟﯿﺪه ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﮐﻪ اﺛﺮ‬
‫ﭘﻠﯿﺪي از ﺑﯿﻦ ﺑﺮود‪ ،‬ﭘﺎك ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :265‬اﮔﺮ ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ اﺻﺎﺑﺖ ﮐﺮد‪ ،‬زﻣﯿﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﺎك ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ زﻣﯿﻦ ﺧﺸﮏ ﺷﺪ و اﺛﺮ ﭘﻠﯿﺪي )رﻧﮓ‪ ،‬ﺑﻮ‪ ،‬ﻣﺰه( روي آن ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪،‬‬
‫ﭘﺎك ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :266‬دﯾﻮار‪ ،‬آﺟﺮ و ﺳﻨﮓ ﻓﺮش ﺷﺪه ﻣﻨﺰل ﯾﺎ ﻣﺴﺠﺪ اﮔﺮ ﻧﺠﺲ ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ آن را ﭘﺎك ﮐﺮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬از ﺧﺸﮏ ﺷﺪن آﻧﻬﺎ و دور ﺷﺪن اﺛﺮ ﻧﺠﺎﺳﺖ ﭘﺎك ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
 ‫‪81‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬ارﮐﺎن و اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :267‬روش ﭘﺎك ﮐﺮدن ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺣﯿﻦ ﺷﺴﺘﻦ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﺸﺮدن ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻇﺮﻓﻬﺎ‪ ،‬ﻓﺮش ﺿﺨﯿﻢ و ﻏﯿﺮه ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻓﺸﺮدن آﻧﻬﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﯾﺎ ﻏﯿﺮ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﺷﺴﺘﻪ و ﮔﺬاﺷﺘﻪ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﭼﮑﯿﺪن آب ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﻮد ﺑﺎز‪ ،‬ﺷﺴﺘﻪ و ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎر ﺳﻮم ﻫﻢ ﺷﺴﺘﻪ و‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ ﭘﺲ از ﺳﻪ ﺑﺎر ﺷﺴﺘﻦ ﺑﻪ روﺷﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺎك ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﻣﻮﻗﻊ‬
‫ﺷﺴﺘﻦ ﻫﺮ اﻧﺪازه ﮐﻪ ﻣﺎﻟﯿﺪن ﻣﻤﮑﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻟﯿﺪه ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﭘﻠﯿﺪي ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮﻃﺮف ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :268‬ﻇﺮﻓﻬﺎي ﺳﻔﺎﻟﯽ و ﺧﺎﮐﯽ اﮔﺮ ﭘﻠﯿﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﺎك ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻇﺮﻓﻬﺎي ﺳﻔﺎﻟﯽ ﻫﻢ ﺑﺎ ﺷﺴﺘﻦ ﭘﺎك ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬روش ﭘﺎك ﮐﺮدن آﻧﻬﺎ در ﭘﺮﺳﺶ‬
‫ﻗﺒﻠﯽ ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :269‬ﺷﯿﯽء ﻧﺠﺲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺪﻓﻮع اﮔﺮ ﺳﻮﺧﺘﻪ و ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﺷﻮد‪ ،‬آن ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﻫﺎ‬
‫ﭘﺎكاﻧﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري‪ ،‬ﭘﺎك ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :270‬اﮔﺮ ﻣﻮﺷﯽ در روﻏﻦ اﻓﺘﺎد و ﻣ‪‬ﺮد‪ ،‬ﺣﮑﻢ آن ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ روﻏﻦ ﻣﻨﺠﻤﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻮش و روﻏﻨﻬﺎي اﻃﺮاف آن را ﺑﺮدارﻧﺪ‪،‬‬
‫روﻏﻦ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎك ﻣﯽﺷﻮد و اﮔﺮ روﻏﻦ ﻣﺎﯾﻊ ﺑﻮد ﺗﻤﺎم روﻏﻦ ﭘﻠﯿﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه از اﺳﺘﻨﺠﺎء‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :271‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ در اﺳﺘﻨﺠﺎء ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫‪ -1‬در ﺣﺎل اﺳﺘﻨﺠﺎء ﭘﺸﺖ ﯾﺎ رو ﺑﻪ ﻃﺮف ﻗﺒﻠﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬
‫‪ -2‬در ﺟﺎﯾﯽ اﺳﺘﻨﺠﺎء ﮐﺮدن ﮐﻪ ﻧﮕﺎه دﯾﮕﺮان ﺑﺮ ﻋﻮرت وي ﺑﯿﻔﺘﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :272‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ ﻣﯽرود در آﻧﺠﺎ از ﭼﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎﯾﺪ اﺟﺘﻨﺎب‬
‫ﮐﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪82‬‬

‫‪ -1‬ﭘﺸﺖ ﯾﺎ رو ﺑﻪ ﻃﺮف ﻗﺒﻠﻪ ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬در ﺣﺎل اﯾﺴﺘﺎدن ادرار ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬داﺧﻞ ﻧﻬﺮ ﯾﺎ ﺟﻮي آب ﯾﺎ در ﮐﻨﺎر آن‪ ،‬ﺑﻮل و ﻏﺎﯾﻂ ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ - 4 -1‬ﻧﺰدﯾﮏ دﯾﻮار ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻮل و ﻏﺎﯾﻂ ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬در ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن ﺑﻮل و ﻏﺎﯾﻂ ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬در ﺳﻮراخ ﻣﻮش ﯾﺎ دﯾﮕﺮ ﭼﯿﺰي ﺑﻮل ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -6‬در ﺣﯿﻦ ﺑﻮل و ﻏﺎﯾﻂ ﺻﺤﺒﺖ ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -7‬در ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻧﻨﺸﯿﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ ادرار ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -8‬در ﻧﺸﺴﺘﻨﮕﺎه و ﯾﺎ ﮔﺬرﮔﺎه ﻣﺮدم ﺑﻮل و ﻏﺎﯾﻂ ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -9‬در ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ وﺿﻮ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﻮل و ﻏﺎﯾﻂ ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﻪ اﯾﻦ ﻣﻮارد ﮐﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﻣﮑﺮوه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه از آﺑﻬﺎ‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :273‬آﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮔﺮﻣﯽ آﻓﺘﺎب ﮔﺮم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ آن وﺿﻮ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﯾﺎ ﻧﻪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻬﺘﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ آﺑﯽ وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :274‬در وﻗﺖ وﺿﻮ اﮔﺮ ﻗﻄﺮهﻫﺎﯾﯽ از ﺑﺪن‪ ،‬در ﻇﺮف آﺑﯽ ﺑﭽﮑﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ آﺑﻬﺎ‬
‫وﺿﻮ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﺣﯿﻦ وﺿﻮ اﮔﺮ ﺑﺮ ﺑﺪن‪ ،‬ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ آﺑﯽ ﮐﻪ از ﺑﺪن ﻣﯽرﯾﺰد‪ ،‬آب‬
‫ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ اﺳﺖ و آب ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ اﮔﺮ ﺑﺎ ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ ﻣﺨﻠﻮط ﺷﻮد‪ ،‬ﺣﮑﻤﺶ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫اﮔﺮ آب ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ در ﻣﻘﺪار‪ ،‬ﺑﺎ ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﺿﻮ و ﻏﺴﻞ ﺑﺎ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ آﺑﯽ ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ و اﮔﺮ ﮐﻢﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ وﺿﻮ و ﻏﺴﻞ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :275‬اﮔﺮ ﺑﺎ آب‪ ،‬ﭼﯿﺰ ﭘﺎﮐﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻋﻔﺮان‪ ،‬ﺻﺎﺑﻮن و ﻏﯿﺮه ﻣﺨﻠﻮط ﺷﻮد ﺑﺎ آن‪،‬‬
‫وﺿﻮ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
 ‫‪83‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬ارﮐﺎن و اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﯾﮑﯽ دو ﺻﻔﺖ از اوﺻﺎف آب ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮد وﺿﻮ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ وﻟﯽ اﮔﺮ ﻫﺮ ﺳﻪ‬
‫ﺻﻔﺖ آب ﺗﻐﯿﯿﺮ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد و آب ﻏﻠﯿﻆ ﺷﺪ وﺿﻮ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :276‬اﮔﺮ ﺣﻮض و ﺑِﺮﮐﻪاي ﺑﻪ ﻋﺮض دو ذراع ﺷﺮﻋﯽ )ﯾﮏ ﻣﺘﺮ( و ﻃﻮل ﭘﻨﺠﺎه‬
‫ذراع ﺷﺮﻋﯽ )‪ 25‬ﻣﺘﺮ( ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﺮض ﭘﻨﺞ و ﻃﻮل ﺑﯿﺴﺖ ذراع‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ آﺑﯽ ﺣﮑﻢ آب‬
‫ﺟﺎري را دارد ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري! اﯾﻦ آب‪ ،‬ﺣﮑﻢ آب ﺟﺎري را دارد‪.‬‬

‫ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه از آب ﭼﺎﻫﻬﺎ‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :277‬اﮔﺮ ﻣﺪﻓﻮع ﮐﺒﻮﺗﺮ ﯾﺎ ﮔﻨﺠﺸﮏ در ﭼﺎه اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺣﮑﻤﺶ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬از اﻓﺘﺎدن ﻣﺪﻓﻮع ﮐﺒﻮﺗﺮ‪ ،‬ﮔﻨﺠﺸﮏ ﯾﺎ از اﻓﺘﺎدن ﺳﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺪﻓﻮع ﺷﺘﺮ و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ‪،‬‬
‫در ﭼﺎه‪ ،‬آب آن ﻧﺠﺲ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :278‬اﮔﺮ اﻧﺴﺎن ﮐﺎﻓﺮي ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺑﯿﺮون آوردن دﻟﻮ در ﭼﺎه رﻓﺖ و در آب ﻏﻮﻃﻪ‬
‫ور ﺷﺪ‪ ،‬ﺣﮑﻢ ﭼﻨﯿﻦ آﺑﯽ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺪن و ﻟﺒﺎس وي ﻗﺒﻞ از ورود ﺑﻪ ﭼﺎه از ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺣﻘﯿﻘﯽ و ﺟﻨﺎﺑﺖ ﭘﺎك‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آب ﭼﺎه ﻫﻢ ﭘﺎك اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻧﺠﺲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آب ﭼﺎه ﻧﺠﺲ اﺳﺖ و ﺗﻤﺎم آب ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﮐﺸﯿﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :279‬اﮔﺮ دﻟﻮ ﺧﺎﺻﯽ روي ﭼﺎه ﻗﺮار ﻧﺪاﺷﺖ و ﻣﺮدم ﮔﺎﻫﯽ از دﻟﻮ ﺑﺰرگ و ﮔﺎﻫﯽ‬
‫از دﻟﻮﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺮاي ﮐﺸﯿﺪن آب اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﺠﺎﺳﺘﯽ در ﭼﺎه‬
‫اﻓﺘﺎد و ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﮐﺸﯿﺪن ﻣﻘﺪاري ﻣﻌﯿﻦ از آب ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﮐﺸﯿﺪن آب از ﭼﻪ ﻧﻮع دﻟﻮي‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ روي ﭼﺎه دﻟﻮ ﺧﺎﺻﯽ ﻗﺮار ﻧﺪاﺷﺖ ﯾﺎ دﻟﻮ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ و ﯾﺎ ﮐﻮﭼﮑﯽ‬
‫وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﺮاي ﭘﺎك ﮐﺮدن آب ﭼﺎه‪ ،‬از دﻟﻮ ﻣﺘﻮﺳﻂ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺎ اﯾﻨﺠﺎ ﻣﺴﺎﯾﻞ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه ﺑﺮ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻗﺴﻤﺖ دوم ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻹﺳﻼم ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ اﯾﻨﮏ ﺑﻪ‬
‫ﺑﯿﺎن دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻗﺒﻠﯽ ﻣﯽﭘﺮدازﯾﻢ‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪84‬‬

‫ﺗﯿﻤﻢ و اﺣﮑﺎم آن‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :280‬ﺗﯿﻤﻢ ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺗﯿﻤﻢ ﯾﻌﻨﯽ دور ﮐﺮدن ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺣﮑﻤﯿﻪ از ﺑﺪن ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﺧﺎك ﭘﺎك ﯾﺎ آﻧﭽﻪ در‬
‫ﺣﮑﻢ ﺧﺎك اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :281‬ﺗﯿﻤﻢ در ﭼﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫‪ -1‬در وﻗﺖ ﻣﯿﺴﺮ ﻧﺸﺪن آب‬
‫‪ -2‬در ﺻﻮرت وﺟﻮد ﺧﻄﺮ و اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺑﺮوز ﺑﯿﻤﺎري ﯾﺎ ازدﯾﺎد آن‪ ،‬ﺑﺮ اﺛﺮ اﺳﺘﻔﺎده از آب‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :282‬ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي ﻋﺪم دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ آب را ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آب ﺑﻪ اﻧﺪازه ﯾﮏ ﻣﯿﻞ ﺷﺮﻋﯽ از آدﻣﯽ دور ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻋﺪم دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﺮ آب ﺑﻪ واﺳﻄﻪ وﺟﻮد دﺷﻤﻦ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺧﺎرج از ﻣﻨﺰل آب وﺟﻮد‬
‫دارد‪ ،‬وﻟﯽ ﺧﻄﺮ ﺣﻤﻠﻪ دﺷﻤﻦ ﯾﺎ درﻧﺪه ﯾﺎ ﭼﯿﺰي دﯾﮕﺮ‪ ،‬او را ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬آب در ﺣﺪ ﮐﻤﯽ وﺟﻮد دارد‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦ ﺧﻄﺮ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ از آن ﻣﻘﺪار آب ﺑﺮاي‬
‫وﺿﻮ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ از ﺗﺸﻨﮕﯽ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ و ﺗﻠﻒ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -4‬آب داﺧﻞ ﭼﺎه ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ دﻟﻮ و رﯾﺴﻤﺎن ﺑﺮاي ﮐﺸﯿﺪن آن‪ ،‬ﻣﯿﺴﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -5‬آب وﺟﻮد دارد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ دﻻﯾﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﻪ آن دﺳﺘﺮﺳﯽ ﻧﺪارد و ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﻫﻢ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ از وي اﺳﺘﻤﺪاد ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﻣﻮارد در ﺣﮑﻢ ﻋﺪم وﺟﻮد آب اﺳﺖ و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﯿﻤﻢ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :283‬اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪن در ﭼﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺧﻮﯾﺶ از اﺳﺘﻔﺎده آب‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪن ﯾﻘﯿﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﯾﺎ ﭘﺰﺷﮏ و ﻃﺒﯿﺐ ﻣﺎﻫﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻈﺮي ﺑﺪﻫﺪ آﻧﮕﺎه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﯿﻤﻢ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪85‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬ارﮐﺎن و اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :284‬ﻏﺮض از اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﯾﮏ ﻣﯿﻞ ﺷﺮﻋﯽ از آب ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬وﻗﺘﯽ آدﻣﯽ در ﻣﺤﻠﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ آﻧﺠﺎ آب وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﺧﻮﯾﺶ ﯾﺎ‬
‫ﺑﺮ اﺛﺮ اﻃﻼع ﮐﺴﯽ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮐﻤﺘﺮ از ﯾﮏ ﻣﯿﻞ )ﺣﺪود‪ 1700‬ﻣﺘﺮ( آب وﺟﻮد‬
‫اﺳﺖ در ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﯽ ﺗﯿﻤﻢ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺳﺮاغ آب ﺑﺮود‪.‬‬
‫اﻣﺎ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ اﻃﻼع دﻫﻨﺪهاي ﻫﻢ ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻫﯿﭻ وﺟﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺧﺒﺮي از وﺟﻮد آب‬
‫در آن ﺣﻮاﻟﯽ ﺑﺪﺳﺖ آورد و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ آب ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﯾﮏ ﻣﺎﯾﻞ )ﺣﺪود‪ 1700‬ﻣﺘﺮ( ﯾﺎ ﺑﯿﺶ از‬
‫آن ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ ،‬در ﭼﻨﯿﻦ ﺻﻮرﺗﯽ ﺗﯿﻤﻢ ﺑﺮاﯾﺶ ﺟﺎﯾﺰ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :285‬در ﺗﯿﻤﻢ ﭼﻨﺪ ﭼﯿﺰ ﻓﺮض اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﺗﯿﻤﻢ ﺳﻪ ﭼﯿﺰ ﻓﺮض اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻧﯿﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻫﺮ دو دﺳﺖ را ﺑﺮ ﺧﺎك زدن و ﺑﺮ ﺻﻮرت ﻣﺎﻟﯿﺪن‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻫﺮ دو دﺳﺖ را ﺑﺮ ﺧﺎك زدن و دﺳﺘﻬﺎ را ﺗﺎ آرﻧﺞ ﻣﺎﻟﯿﺪن‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :286‬روش ﮐﺎﻣﻞ ﺗﯿﻤﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﺨﺴﺖ ﻧﯿﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ و اراده دور ﮐﺮدن ﭘﻠﯿﺪي و ﭘﺎك ﺷﺪن‪ ،‬ﺑﺮاي‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز و ﯾﺎ اﻧﺠﺎم ﻋﺒﺎدﺗﯽ دﯾﮕﺮ ﺗﯿﻤﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻫﺮ دو دﺳﺖ را ﺑﺮ ﺧﺎك زده آﻧﻬﺎ‬
‫را ﺑﯿﻔﺸﺎﻧﺪ و ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﺑﺮ ﭼﻬﺮه ﺑﻤﺎﻟﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﺟﺎﯾﯽ از آن ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪) .‬اﮔﺮ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﯾﮏ‬
‫ﺳﺮ ﻣﻮ ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ دﺳﺖ روي آن ﻣﺎﻟﯿﺪه ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﯿﻤﻢ ﺻﺤﯿﺢ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ(‪.‬‬
‫ﺑﺎر دوم‪ ،‬دﺳﺘﻬﺎ را ﺑﺮ ﺧﺎك زده آﻧﻬﺎ را ﺑﯿﻔﺸﺎﻧﺪ و ﭼﻬﺎر اﻧﮕﺸﺖ دﺳﺖ ﭼﭗ را در زﯾﺮ‬
‫اﻧﮕﺸﺘﺎن دﺳﺖ راﺳﺖ ﻗﺮار داده ﻗﺴﻤﺖ زﯾﺮﯾﻦ دﺳﺖ را ﺗﺎ آرﻧﺞ ﻣﺴﺢ ﮐﻨﺪ و ﺑﺎ ﮐﻒ دﺳﺖ‬
‫ﭼﭗ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻﯾﯽ دﺳﺖ راﺳﺖ را ﺗﺎ ﺳﺮ اﻧﮕﺸﺘﺎن ﺧﻼل ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺳﺎﻋﺖ و اﻧﮕﺸﺘﺮ در دﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﺗﯿﻤﻢ ﺑﯿﺮون آورد‪.‬‬
‫ﺧﻼل ﮐﺮدن رﯾﺶ در ﺗﯿﻤﻢ ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪86‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :287‬روي ﭼﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﺗﯿﻤﻢ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ؟‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺗﯿﻤﻢ روي ﺧﺎك‪ ،‬رﯾﮓ‪ ،‬ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﮔﭻ‪ ،‬آﻫﮏ‪ ،‬ﺳﯿﻤﺎن‪ ،‬آﺟﺮ‪ ،‬ﺧﺸﺖ‪ ،‬دﯾﻮار )در‬
‫ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ رﻧﮓ ﺧﻮرده ﻧﺒﺎﺷﺪ( ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﺮﻃﯽ ﮐﻪ ﭘﺎك ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :288‬ﺗﯿﻤﻢ روي ﭼﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺗﯿﻤﻢ روي ﭼﻮب‪ ،‬اﻧﻮاع ﻓﻠﺰ‪ ،‬ﺷﯿﺸﻪ‪ ،‬ﮔﻨﺪم‪ ،‬ﺟﻮ‪ ،‬ﭘﺎرﭼﻪ و ﺧﻼﺻﻪ ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ‬
‫در آﺗﺶ ﻋﻤﻮﻣﺎً ذوب و ﯾﺎ ﺳﻮﺧﺘﻪ و ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﻣﯽﺷﻮد و ﮔﺮد و ﻏﺒﺎر ﺑﺮ آن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :289‬اﮔﺮ روي ﺳﻨﮓ‪ ،‬آﻫﮏ ﻣﻮزاﺋﯿﮏ و دﯾﻮار‪ ،‬ﮔﺮد و ﻏﺒﺎر ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﯿﻤﻢ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ‬
‫ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺗﯿﻤﻢ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ وﺟﻮد ﮔﺮد و ﻏﺒﺎر ﺑﺮ آﻧﻬﺎ اﻟﺰاﻣﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺪون وﺟﻮد ﻏﺒﺎر ﻫﻢ ﺗﯿﻤﻢ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :290‬ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ روي آﻧﻬﺎ ﺗﯿﻤﻢ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ اﮔﺮ ﻏﺒﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﯿﻤﻢ ﺟﺎﯾﺰ‬
‫اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري! در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻏﺒﺎر ﺑﻪ ﺣﺪي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ از دﺳﺖ زدن‪ ،‬ﻏﺒﺎرﻫﺎ ﻣﻨﺘﺸﺮ‬
‫ﺷﻮد و ﯾﺎ اﺛﺮ دﺳﺖ‪ ،‬روي آﻧﻬﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :291‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺗﻼوت ﻗﺮآن ﯾﺎ دﺳﺖ زدن ﺑﻪ آن ﯾﺎ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ دﺧﻮل در‬
‫ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﺗﯿﻤﻢ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺗﯿﻤﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري! ﺑﺎ ﯾﮏ ﺗﯿﻤﻢ اداء و اﻧﺠﺎم ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻧﻮع ﻋﺒﺎدت ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :292‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﯾﺎ ﺳﺠﺪه ﺗﻼوت ﺗﯿﻤﻢ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺎ آن ﺗﯿﻤﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :293‬اﮔﺮ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﯿﺴﺮ ﻧﺸﺪن آب‪ ،‬ﺗﯿﻤﻢ ﮐﺮد و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ و ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن‪ ،‬آب ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﯿﺴﺮ ﺷﺪ ﺑﺮ ﮔﺮداﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﺿﺮوري اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
 ‫‪87‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬ارﮐﺎن و اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﺿﺮوري ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :294‬ﺗﯿﻤﻢ از ﭼﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬از ﻫﻤﺎن ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ وﺿﻮ ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﺷﻮد ﺗﯿﻤﻢ ﻫﻢ ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬و اﮔﺮ ﺑﺮ اﺛﺮ‬
‫ﻋﺪم دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ آب ﺗﯿﻤﻢ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ آب ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﯿﺴﺮ ﺷﺪ و ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﮐﻪ از آن‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﯿﻤﻤﺶ ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬و اﮔﺮ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻋﺬري ﺗﯿﻤﻢ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬از دور ﺷﺪن آن‬
‫ﻋﺬر ﻫﻢ ﺗﯿﻤﻤﺶ ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :295‬اﮔﺮ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ ﺗﯿﻤﻢ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را ﻫﻢ ﺑﺎ آن ﺗﯿﻤﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري! ﺑﺎ ﺗﯿﻤﻢ واﺣﺪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد در اوﻗﺎت ﻣﺘﻌﺪد ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪ .‬و ﺗﺎ‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﯿﻤﻤﺶ ﺑﺎﻃﻞ ﻧﺸﺪه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻫﺮ ﻧﻮع ﻧﻤﺎزي را ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﻫﺮ ﻧﻮع ﻋﺒﺎدﺗﯽ را اﻧﺠﺎم‬
‫دﻫﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً اﮔﺮ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﻓﺮض ﻇﻬﺮ ﺗﯿﻤﻢ ﮐﺮده ﺑﻮد ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺗﯿﻤﻢ ﻧﻮاﻓﻞ‪ ،‬ﻓﺮاﯾﺾ‪ ،‬ﺗﻼوت‬
‫ﻗﺮآن‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه‪ ،‬ﺳﺠﺪه ﺗﻼوت و ﻫﺮ ﻧﻮع ﻋﺒﺎدﺗﯽ را ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :296‬ﺗﯿﻤﻢ ﺗﺎ ﭼﻪ ﻣﺪﺗﯽ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ آب ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﯿﺴﺮ ﻧﺸﻮد و ﯾﺎ ﻋﺬر ﺑﺎﻗﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و اﮔﺮ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﻮال ﮔﺬﺷﺖ و ﺗﯿﻤﻢ ﮐﺮد‪ ،‬اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﺷﺮط دوم ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﭘﺎك ﺑﻮدن ﻟﺒﺎس‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :297‬ﻫﺪف از ﭘﺎك ﺑﻮدن ﻟﺒﺎس ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﺎك ﺑﻮدن ﻟﺒﺎﺳﯽ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﻣﯽﭘﻮﺷﺪ‪ ،‬از ﻗﺒﯿﻞ‪ :‬ﭘﯿﺮاﻫﻦ‪ ،‬ﺷﻠﻮار‪ ،‬ﻋﻤﺎﻣﻪ‪،‬‬
‫ﺟﻮراب‪ ،‬ﮐﺖ و ﻏﯿﺮه اﻟﺰاﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ روي آﻧﻬﺎ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺑﯿﺶ از ﻣﺴﺎﺣﺖ ﯾﮏ‬
‫ﺳﮑﻪ ﯾﮏ درﻫﻤﯽ ﻧﺠﺎﺳﺖ ﻏﻠﯿﻈﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ در ﺣﺪ ﯾﮏ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻟﺒﺎس ﺑﺎ ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺧﻔﯿﻔﻪ‬
‫آﻟﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﯾﮑﯽ از ﺷﺮاﯾﻂ ﺻﺤﺖ ﻧﻤﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﻧﺠﺎﺳﺖ ﻏﻠﯿﻈﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﯾﮏ‬
‫درﻫﻢ ﯾﺎ ﮐﻤﺘﺮ از آن و ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺧﻔﯿﻔﻪ از ﯾﮏ ﭼﻬﺎرم ﻟﺒﺎس ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ ﻧﻤﺎز ﻧﻤﯽﺷﻮد‪،‬‬
‫وﻟﯽ ﮔﺰاردن ﻧﻤﺎز ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻟﺒﺎﺳﯽ ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪88‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :298‬اﮔﺮ ﯾﮏ ﻃﺮف ﻋﻤﺎﻣﻪ ﻧﺠﺲ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻤﺎز ﮔﺰار آن را ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارد و آن‬
‫ﻗﺴﻤﺘﯽ را ﮐﻪ ﻧﺠﺲ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﭙﻮﺷﺪ و ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎزش ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻫﺮ ﻟﺒﺎس ﻧﺠﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﻤﺎز ﮔﺰار ﭼﻨﺎن ﻣﺮﺑﻮط و ﻣﺘﺼﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ از ﺣﺮﮐﺖ وي‪،‬‬
‫ﻟﺒﺎس ﻫﻢ ﻣﺘﺤﺮك ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻟﺒﺎﺳﯽ ﻧﻤﺎز ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬و اﮔﺮ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﺎز ﮔﺰار‬
‫ﻟﺒﺎس ﻣﺘﺤﺮك ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﻧﻤﺎز درﺳﺖ و ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯾﺎد ﺷﺪه ﻫﻤﯿﻦ ﻇﺎﺑﻄﻪ ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﻟﺤﺎظ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﺮط ﺳﻮم ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﭘﺎك ﺑﻮدن ﺟﺎي ﻧﻤﺎز‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :299‬ﻣﮑﺎن ﻧﻤﺎز ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺎك ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﺎك ﺑﻮدن ﺟﺎي ﻫﺮ دو ﻗﺪم ﻧﻤﺎزﮔﺰار و ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ دو زاﻧﻮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و‬
‫ﺟﺎي ﺳﺠﺪه ﺿﺮوري و اﻟﺰاﻣﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :300‬اﮔﺮ ﻗﺴﻤﺖ زﯾﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ روي آن ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺠﺲ و‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻﯾﯽ آن ﭘﺎك ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﺰاردن ﻧﻤﺎز روي آن ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﺷﯿﺌﯽ ﯾﺎد ﺷﺪه ﺿﺨﯿﻢ‪ ،‬ﺳﺨﺖ و ﻣﺤﮑﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﻣﻮزاﺋﯿﮏ‪ ،‬ﭼﺎدر‬
‫ﺿﺨﯿﻢ و ﻏﯿﺮه ﻧﻤﺎز ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻧﺎزك و ﺑﺎرﯾﮏ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻤﺎز ﺟﺎﯾﺰ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :301‬ﮔﺰاردن ﻧﻤﺎز روي ﭘﺎرﭼﻪ دو ﻻﯾﻪاي ﮐﻪ ﻻﯾﻪ زﯾﺮﯾﻦ آن ﭘﻠﯿﺪ و ﻻﯾﻪ ﺑﺎﻻﯾﯽ‬
‫آن ﭘﺎك ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﻻﯾﻪ ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ دوﺧﺘﻪ و ﻣﺘﺼﻞ ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻻﯾﻪ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻗﺪري ﺿﺨﯿﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻮ ﯾﺎ رﻧﮓ ﻧﺠﺎﺳﺘﯽ ﮐﻪ در ﻻﯾﻪ زﯾﺮﯾﻦ ﻗﺮار دارد‪ ،‬در آن ﻧﻤﻮدار‬
‫ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪ .‬و اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﺣﺘﯿﺎط در اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ روي ﭼﻨﯿﻦ ﭘﺎرﭼﻪاي‬
‫ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪه ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :302‬اﮔﺮ روي زﻣﯿﻦ و ﯾﺎ ﭼﯿﺰ ﻧﺠﺴﯽ ﭘﺎرﭼﻪ ﭘﺎﮐﯽ ﭘﻬﻦ ﺷﻮد و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪه‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
 ‫‪89‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬ارﮐﺎن و اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ رﻧﮓ ﯾﺎ ﺑﻮي ﭘﻠﯿﺪي ﺑﻪ ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﻧﺮﺳﺪ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ‬
‫ﺻﻮرت ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :303‬آﯾﺎ در ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﺎك اﺳﺖ وﻟﯽ در اﻃﺮاف آن‪ ،‬ﻧﺠﺎﺳﺘﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ‬
‫ﺑﻮي آن را‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﮔﺰار اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز در آﻧﺠﺎ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﻬﺘﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ در ﭼﻨﯿﻦ ﺟﺎﯾﯽ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪه ﻧﺸﻮد‪.‬‬

‫ﺷﺮط ﭼﻬﺎرم ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﭘﻮﺷﯿﺪن ﻋﻮرت‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :304‬ﻋﻮرت ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮاي ﻣﺮد از ﻧﺎف ﺗﺎ زاﻧﻮ ﭘﻮﺷﯿﺪن اﯾﻦ ﻣﻘﺪار از ﺑﺪن ﻓﺮض اﺳﺖ و ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻤﺎز ﻧﺪارد‪ ،‬ﭼﻪ در ﺣﺎل ﻧﻤﺎز و ﭼﻪ در ﺳﺎﯾﺮ اوﻗﺎت ﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﻣﺮدﻫﺎ ﻓﺮض اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ‬
‫ﻗﺴﻤﺖ از ﺑﺪن ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﻨﺪ‪ .‬و ﺑﺮاي زن ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻫﺮ دو دﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﭻ دﺳﺖ و ﻫﺮ‬
‫دو ﭘﺎ و ﭼﻬﺮه‪ ،‬ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن ﺳﺎﯾﺮ ﺑﺪن در ﻫﺮ ﺣﺎل ﻓﺮض اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮاي زن در ﺣﺎل ﻧﻤﺎز‪،‬‬
‫ﭘﻮﺷﯿﺪن ﭼﻬﺮه ﻓﺮض ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬وﻟﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺮدان ﻏﯿﺮ ﻣﺤﺮم در ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :305‬اﮔﺮ ﻣﻘﺪاري از ﻋﻮرت ﺑﺪون ﻗﺼﺪ‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮ و ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺷﻮد‪ ،‬ﺣﮑﻤﺶ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﯾﮏ ﭼﻬﺎرم ﻋﻀﻮ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮد و ﺗﺎ ﻣﺪﺗﯽ ﻇﺎﻫﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﻪ ﺑﺎر ﺳﺒﺤﺎن‬
‫رﺑﯽاﻟﻌﻈﯿﻢ ﮔﻔﺘﻦ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻧﻤﺎز ﻓﺎﺳﺪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ‪ ،‬آن را ﭘﻮﺷﯿﺪ ﻧﻤﺎز ﺻﺤﯿﺢ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :306‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ در ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﻧﻤﺎزش ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺎ ﺑﻮدن ﻟﺒﺎس ﭼﻪ در ﺗﺎرﯾﮑﯽ و ﭼﻪ در روﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :307‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ در ﻧﻤﺎز ﻋﻤﺪاً ﯾﮏ ﭼﻬﺎرم ﻋﻮرت ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﺮﻫﻨﻪ ﮐﺮد‪ ،‬ﺣﮑﻤﺶ‬
‫ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﻤﺎزش ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :308‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ اﺻﻼً ﻟﺒﺎﺳﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ؟‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪90‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺎ ﺑﺮگ درﺧﺖ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻋﻮرﺗﺶ را ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ‬
‫و اﮔﺮ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰي ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﯿﺴﺮ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ و ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺑﺮاي رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه‬
‫اﺷﺎره ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺮط ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :309‬ﻣﻨﻈﻮر از وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮاي اداي ﻧﻤﺎز ﺷﺮط اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي آن ﻣﻘﺮر ﮔﺮدﯾﺪه‪ ،‬در ﻫﻤﺎن‬
‫وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﯿﺶ از وﻗﺖ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪن آن ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬و ﺑﻌﺪ از وﻗﺖ اﮔﺮ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد اداء ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻗﻀﺎء ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :310‬در ﭼﻨﺪ وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﻓﺮض اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اداي ﭘﻨﺞ ﻧﻤﺎز در ﭘﻨﺞ وﻗﺖ از ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﻓﺮض اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬ﻧﻤﺎز وﺗﺮ ﻧﯿﺰ‬
‫واﺟﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :311‬ﻓﺮض‪ ،‬واﺟﺐ‪ ،‬ﺳﻨﺖ‪ ،‬و ﻧﻔﻞ ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺎ ﻫﻢ ﭼﻪ ﻓﺮﻗﯽ‬
‫دارﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬ﻓﺮض« آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ دﻟﯿﻞ ﻗﻄﻌﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ و در ﺛﺒﻮت آن ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪي وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﻨﮑﺮ ﻓﺮﺿﯿﺖ آن ﮐﺎﻓﺮ و ﺗﺎرك ﺑﺪون ﻋﺬر آن ﻓﺎﺳﻖ و‬
‫ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻋﺬاب اﻟﻬﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫واﺟﺐ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ دﻟﯿﻞ ﻇﻨﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻨﮑﺮ آن ﮐﺎﻓﺮ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺗﺎرك ﺑﻼ‬
‫ﻋﺬر آن ﻓﺎﺳﻖ و ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻋﺬاب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫»ﺳﻨﺖ« ﺑﻪ ﻋﻤﻠﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم‪ ‬ﯾﺎ اﺻﺤﺎب ﮐﺮام رﺿﻮان اﷲ ﻋﻠﯿﻬﻢ آن‬
‫را اﻧﺠﺎم داده و ﯾﺎ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم آن اﻣﺮ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫»ﻧﻔﻞ« ﺑﻪ ﻋﻤﻠﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ‪ :‬ارزش و ﻓﻀﯿﻠﺖ آن در ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬از‬
‫اﻧﺠﺎم آن اﺟﺮ و ﭘﺎداش ﻣﯽرﺳﺪ و از ﺗﺮك آن ﻋﺬاب و ﻋﺘﺎﺑﯽ ﺗﻌﻠﻖ ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد‪» .‬ﻧﻔﻞ« را‬
‫ﻣﺴﺘﺤﺐ‪» ،‬ﻣ‪‬ﻨﺪ‪‬وب و ﺗَﻄَﻮ‪‬ع« ﻧﯿﺰ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪91‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬ارﮐﺎن و اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :312‬ﻓﺮض داراي ﭼﻨﺪ ﻗﺴﻢ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻓﺮض دو ﻗﺴﻢ دارد‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻓﺮض ﻋﯿﻦ‬
‫‪ -2‬ﻓﺮض ﮐﻔﺎﯾﻪ‪.‬‬
‫»ﻓﺮض ﻋﯿﻦ« آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم آن ﺑﺮ ﻫﺮ ﺷﺨﺼﯽ ﻻزم و ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ ،‬و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ‬
‫ﺑﺪون ﻋﺬر ﺷﺮﻋﯽ آن را ﺗﺮك ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺎﺳﻖ و ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر ﻣﯽﺷﻮد‪» .‬ﻓﺮض ﮐ‪‬ﻔﺎﯾﻪ« آن اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫اﮔﺮ ﯾﮑﯽ دو ﻧﻔﺮ آن را اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ ،‬از ﻋﻬﺪه دﯾﮕﺮان ﺳﺎﻗﻂ ﻣﯽﺷﻮد و اﮔﺮ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ آن را‬
‫اﻧﺠﺎم ﻧﺪاد‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻣﺴﺌﻮل و ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :313‬ﺳﻨﺖ داراي ﭼﻨﺪ ﻗﺴﻢ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺳﻨﺖ ﺑﺮ دو ﻗﺴﻢ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺳﻨﺖ ﻣﺆﮐﺪه‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺳﻨﺖ ﻏﯿﺮ ﻣﺆﮐﺪه‪.‬‬
‫»ﺳﻨﺖ ﻣ‪‬ﺆَﮐﺪه« آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮاﻣﯽ اﺳﻼم‪ ‬ﻫﻤﯿﺸﻪ آن را اﻧﺠﺎم داده و ﯾﺎ ﺑﻪ آن‬
‫دﺳﺘﻮر داده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﯿﭻ ﮔﺎه ﺑﺪون ﻋﺬر ﺗﺮك ﻧﻔﺮﻣﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺗﺮك ﭼﻨﯿﻦ ﺳﻨﺘﻬﺎﯾﯽ و ﻋﺎدي ﺷﺪن‬
‫ﺑﻪ ﺗﺮك آﻧﻬﺎ ﺷﺪﯾﺪاً ﮔﻨﺎه و ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻼﻣﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻨﺖ ﻏﯿﺮ ﻣﺆﮐﺪه ﻋﻤﻠﯽ را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬آن‬
‫ﺣﻀﺮت‪ ‬ﻏﺎﻟﺒﺎً آن را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادهاﻧﺪ و ﮔﺎﻫﯽ ﻫﻢ ﺑﺪون ﻋﺬر ﺗﺮك ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺠﺎي‬
‫آوردن ﻫﻤﯿﺸﮕﯽ اﯾﻦ ﻧﻮع ﺳﻨﺘﻬﺎ‪ ،‬از اﻧﺠﺎم ﻣﺴﺘﺤﺒﺎت ﺛﻮاب ﺑﯿﺸﺘﺮي دارد‪ .‬و از ﺗﺮك آن‬
‫ﮔﻨﺎﻫﯽ ﻻزم ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﺳﻨﺘﻬﺎﯾﯽ را »ﺳﻨﻦ زواﯾﺪ« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :314‬ﻓﺮق ﺑﯿﻦ »ﺣﺮام«‪» ،‬ﻣﮑﺮوه ﺗﺤﺮﯾﻤﯽ« و »ﺗﻨﺰﯾﻬﯽ« ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬ﺣﺮام« ﺑﻪ ﻋﻤﻠﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ‪ :‬ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ آن ﺑﺎ دﻟﯿﻞ ﻗﻄﻌﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺮﺗﮑﺐ ﭼﻨﯿﻦ ﻋﻤﻠﯽ ﻓﺎﺳﻖ و ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻋﺬاب و ﻣﻨﮑﺮ آن ﮐﺎﻓﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫»ﻣﮑﺮوه ﺗﺤﺮﯾﻤﯽ« ﺑﻪ ﻓﻌﻠﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ‪ :‬ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ آن ﺑﺎ دﻟﯿﻞ ﻇﻨﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻨﮑﺮ آن ﮐﺎﻓﺮ ﻧﻤﯽﺷﻮد وﻟﯽ ﻣﺮﺗﮑﺐ آن ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪92‬‬

‫»ﻣﮑﺮوه ﺗﻨﺰﯾﻬﯽ« آن اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺗﺮك آن ﺛﻮاب ﻣﯽرﺳﺪ و از اﻧﺠﺎم آن ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر‬

‫ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﺰاوار و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻓﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن آن را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :315‬ﻣ‪‬ﺒ‪‬ﺎح« ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬ﻣﺒﺎح« ﺑﻪ ﻓﻌﻠﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ‪ :‬ﮐﺮدن و ﻧﮑﺮدن آن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ از ﮐﺮدن‬
‫آن‪ ،‬ﺛﻮاﺑﯽ و از ﻧﮑﺮدن آن‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﯽ ﻧﻤﯽرﺳﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :316‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ از ﭼﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﺷﺮوع ﻣﯽﺷﻮد و ﺗﺎ ﭼﻪ وﻗﺘﯽ اداﻣﻪ دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﺣﺪود ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ و ﻧﯿﻢ ﭘﯿﺶ از ﻃﻠﻮع آﻓﺘﺎب‪ ،‬در ﺳﻤﺖ ﻣﺸﺮق در اﻓﻖ‬
‫آﺳﻤﺎن‪ ،‬ﻧﻮﻋﯽ ﺳﻔﯿﺪي و روﺷﻨﺎﯾﯽ ﻣﺤﺴﻮس ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﺘﻮﻧﯽ از زﻣﯿﻦ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻪ و‬
‫ﺑﻪ ﻃﺮف آﺳﻤﺎن ﺳﺮ ﺑﺮ ﻣﯽآورد اﯾﻦ روﺷﻨﺎﯾﯽ را »ﺻﺒﺢ ﮐﺎذب« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺗﺎ اﻧﺪك ﻣﺪﺗﯽ‬
‫ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه و ﺳﭙﺲ ﻏﺎﯾﺐ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫روﺷﻨﺎﯾﯽ دﯾﮕﺮي ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﻤﺎم اﻓﻖ ﻣﺸﺮق را ﻓﺮا ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺷﮑﻞ‬
‫ﻣﺴﺘﻄﯿﻠﯽ ﺑﺮ ﺗﻤﺎم اﻓﻖ ﻧﻤﻮدار ﮔﺸﺘﻪ و ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﺮ روﺷﻨﺎﯾﯽ آن اﻓﺰوده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ‬
‫روﺷﻨﺎﯾﯽ را »ﺻ‪‬ﺒﺢِ ﺻ‪‬ﺎد‪‬ق« ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬اﺑﺘﺪاي وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ از ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪن ﺻﺒﺢ ﺻﺎدق آﻏﺎز‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و ﺗﺎ ﭘﯿﺶ از ﻃﻠﻮع آﻓﺘﺎب اداﻣﻪ دارد‪ .‬و ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻨﺎره ﺧﻮرﺷﯿﺪ از اﻓﻖ‬
‫ﻣﺸﺮق ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮد‪ ،‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽرﺳﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :317‬وﻗﺖ ﻣﺴﺘﺤﺐ ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ ﭼﻪ زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻫﻮا ﺧﻮب روﺷﻦ ﺷﻮد و در ﺣﺪي وﻗﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎ‬
‫ﺳﻨﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ اداء ﺷﻮد‪ .‬از اﺧﺘﺘﺎم ﻧﻤﺎز ﺗﺎ ﻃﻠﻮع آﻓﺘﺎب ﻫﻢ ﺑﺎﯾﺪ در ﻫﻤﺎن ﺣﺪ وﻗﺖ ﺑﺎﻗﯽ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎ اﮔﺮ ﺑﻪ دﻟﯿﻠﯽ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪه‪ ،‬ﻓﺎﺳﺪ ﺷﻮد ﺑﺎز در ﻫﻤﺎن وﻗﺖ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺳﻨﺖ ﺧﻮاﻧﺪه‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ در ﭼﻨﯿﻦ وﻗﺘﯽ ﻣﺴﺘﺤﺐ و اﻓﻀﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :318‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ را ﺑﯿﺎن ﮐﻨﯿﺪ؟‬
 ‫‪93‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬ارﮐﺎن و اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﺲ از زوال آﻓﺘﺎب از ﺧﻂ ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬﺎر ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ ﺷﺮوع ﻣﯽﺷﻮد‬
‫و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﯾﻪ ﻫﺮ ﺷﯽء ﺑﺪون از ﺳﺎﯾﻪ اﺻﻠﯽ آن‪ ،‬دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻮد‪ ،‬اداﻣﻪ دارد آﻧﮕﺎه وﻗﺖ‬
‫ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽرﺳﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :319‬وﻗﺖ ﻣﺴﺘﺤﺐ ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ ﭼﻪ زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﻓﺼﻞ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺗﺎ ﺣﺪي ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ ﺑﺎ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد ﮐﻪ ﺷﺪت ﮔﺮﻣﺎ از ﺑﯿﻦ‬
‫ﺑﺮود‪ .‬و در ﻓﺼﻞ زﻣﺴﺘﺎن در اول وﻗﺖ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ در ﻫﺮ ﺣﺎل در زﻣﺎﻧﯽ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد ﮐﻪ ﺳﺎﯾﻪ ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﺑﺪون ﺳﺎﯾﻪ اﺻﻠﯽ آن ﺑﻪ‬
‫ﯾﮏ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :320‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را ﺑﯿﺎن ﮐﻨﯿﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﯾﻪ ﻫﺮ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﻋﻼوه از ﺳﺎﯾﻪ اﺻﻠﯽ آن‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازه دو ﺑﺮاﺑﺮ آن ﺑﺮﺳﺪ‪،‬‬
‫وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﺷﺮوع ﻣﯽﺷﻮد و ﺗﺎ ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب اداﻣﻪ دارد‪ .‬وﻟﯽ ﭼﻮن آﻓﺘﺎب ﺑﻪ اﻓﻖ‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻮد و ﺷﻌﺎع آن زرد و ﺿﻌﯿﻒ ﮔﺮدد‪ ،‬در ﭼﻨﯿﻦ وﻗﺘﯽ ﻧﻤﺎز ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﭘﯿﺶ از آن‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :321‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب ﭼﻪ زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﺲ از ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب‪ ،‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب‪ ،‬ﺷﺮوع ﻣﯽﺷﻮد و ﺗﺎ ﻏﺮوب ﺷﻔﻖ اداﻣﻪ‬
‫دارد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :322‬ﺷَﻔَﻖ« ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﺲ از ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب در ﺟﺎﻧﺐ ﻣﻐﺮب در اﻓﻖ آﺳﻤﺎن ﯾﮏ ﮔﻮﻧﻪ ﺳﺮﺧﯽ ﻧﻤﺎﯾﺎن‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ آن را »ﺷَﻔَﻖ اَﺣﻤﺮ« )ﺷﻔﻖ ﺳﺮخ رﻧﮓ( ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ آن ﺳﺮﺧﯽ زاﯾﻞ ﮔﺸﺘﻪ‬
‫و ﯾﮏ ﮔﻮﻧﻪ ﺳﻔﯿﺪي در اﻓﻖ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ آن را »ﺷَﻔَﻖ اَﺑﯿ‪‬ﺾ« )ﺷﻔﻖ ﺳﻔﯿﺪ رﻧﮓ(‬
‫ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ آن ﺳﻔﯿﺪي ﻫﻢ زاﯾﻞ ﻣﯽﺷﻮد و ﺗﻤﺎم آﺳﻤﺎن ﯾﮏ رﻧﮓ و ﯾﮏ ﻧﻮاﺧﺖ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬
‫ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب ﺗﺎ ﭘﯿﺶ از زاﯾﻞ ﺷﺪن ﺷﻔﻖ اﺑﯿﺾ‪ ،‬ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :323‬وﻗﺖ ﻣﺴﺘﺤﺐ ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب ﭼﻪ زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ؟‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪94‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب در اول وﻗﺖ ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ و ﺗﺄﺧﯿﺮ ﺑﺪون ﻋﺬر ﻣﮑﺮوه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :324‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء را ﺑﯿﺎن ﮐﻨﯿﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﺲ از زاﯾﻞ ﺷﺪن ﺷﻔﻖ ﺳﻔﯿﺪ رﻧﮓ‪ ،‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء ﺷﺮوع ﻣﯽﺷﻮد و ﺗﺎ ﭘﯿﺶ از‬
‫ﻃﻠﻮع ﺻﺒﺢ ﺻﺎدق‪ ،‬اداﻣﻪ دارد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :325‬وﻗﺖ ﻣﺴﺘﺤﺐ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء را ﺑﯿﺎن ﮐﻨﯿﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺗﺄﺧﯿﺮ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﯾﮏ ﺳﻮم ﺷﺐ ﺑﮕﺬرد‪ ،‬ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ و ﺗﺎ‬
‫ﻧﺼﻒ ﺷﺐ ﻣﺒﺎح و ﺗﺎ ﭘﺲ از آن ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :326‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز وﺗﺮ را ﺑﯿﺎن ﮐﻨﯿﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز وﺗﺮ ﻫﻤﺎن وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﯿﮑﻦ ﺧﻮاﻧﺪن وﺗﺮ ﭘﯿﺶ از ﻋﺸﺎء‬
‫ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﮔﻮﯾﺎ وﻗﺖ وﺗﺮ ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :327‬ﺗﺄﺧﯿﺮ ﻧﻤﺎز وﺗﺮ ﺗﺎ ﭼﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺮ ﺑﯿﺪار ﺷﺪن ﺧﻮﯾﺶ در آﺧﺮ ﺷﺐ‪ ،‬اﻋﺘﻤﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي وي‬
‫ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز وﺗﺮ را در آﺧﺮ ﺷﺐ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻟﯿﮑﻦ اﮔﺮ ﺑﺮ ﺑﯿﺪار ﺷﺪن ﺧﻮﯾﺶ‬
‫اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻧﺪارد‪ ،‬ﭘﯿﺶ از ﺧﻮاﺑﯿﺪن‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز وﺗﺮ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﺮط ﺷﺸﻢ ﻧﻤﺎز‪ ،‬اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻗﺒﻠﻪ‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :328‬ﻣﻌﻨﺎي اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻗﺒﻠﻪ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﺣﯿﻦ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺷﺮط و ﺿﺮوري اﺳﺖ ﮐﻪ روي ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻗﺒﻠﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :329‬ﻗﺒﻠﻪ ﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﺠﺎﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻗﺒﻠﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ اﻃﺎﻗﯽ در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺠﺎز در‬
‫ﺷﻬﺮ ﻣﮑﻪ ﻣﮑﺮﻣﻪ واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ را »ﮐﻌﺒﮥ اﷲ«‪» ،‬ﺑﯿﺖ اﷲ« و »ﺑﯿﺖ اﻟﺤﺮام« ﻧﯿﺰ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪95‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬ارﮐﺎن و اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :330‬ﻗﺒﻠﻪ در ﮐﺪام ﻃﺮف واﻗﻊ اﺳﺖ؟‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‪ ،‬ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻨﮕﻼدش‪ ،‬اﯾﺮان و اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و ﺑﺴﯿﺎري از‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي دﯾﮕﺮ از ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺷﺮﻗﯽ‪ ،‬ﻗﺒﻠﻪ در ﺟﺎﻧﺐ ﻏﺮب آﻧﻬﺎ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﭼﻮن اﯾﻦ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎ در ﺟﺎﻧﺐ ﺷﺮﻗﯽ ﻣﮑﻪ ﻣﮑﺮﻣﻪ واﻗﻊ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :331‬اﮔﺮ روي ﺷﺨﺺ ﺑﯿﻤﺎر ﺑﻪ ﻃﺮف ﻗﺒﻠﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﺑﯿﻤﺎر ﻧﺘﻮاﻧﺪ روﯾﺶ را ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮي ﻗﺒﻠﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺣﮑﻤﺶ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ آﻧﺠﺎ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ روي ﺑﯿﻤﺎر را ﺑﻪ ﺳﻮي ﻗﺒﻠﻪ ﺑﮕﺮداﻧﺪ و ﯾﺎ ﺧﻄﺮ‬
‫ﺷﺪت ﺑﯿﻤﺎري و ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﺑﺮاي وي وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺳﻮ ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﻤﮑﻦ و‬
‫ﻣﻘﺪور ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﺮط ﻫﻔﺘﻢ ﻧﻤﺎز »ﻧﯿﺖ«‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :332‬ﻫﺪف از ﻧﯿﺖ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻪ ﻗﺼﺪ و اراده ﻗﻠﺒﯽ »ﻧﯿﺖ« ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :333‬ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﯿﺖ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي را ﻗﺼﺪ ﮐﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﯿﺖ ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻧﻤﺎزي را ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺼﺪ و اراده ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺜﻼً اﮔﺮ ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ را ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﭼﻨﯿﻦ اراده ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ اﻣﺮوز را ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﻢ‪.‬‬
‫و اﮔﺮ ﻧﻤﺎز ﻗﻀﺎء ﺑﺎﺷﺪ اراده ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﻼن ﻧﻤﺎز ﻗﻀﺎء ﺷﺪه را ﻗﻀﺎء ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬و اﮔﺮ ﭘﺸﺖ‬
‫ﺳﺮ اﻣﺎم اﯾﺴﺘﺎده و ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ﻧﯿﺖ اﻗﺘﺪأ ﺑﻪ اﻣﺎم ﻫﻢ اﻟﺰاﻣﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :334‬ﮔﻔﺘﻦ ﻧﯿﺖ ﺑﺎ زﺑﺎن ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﯿﮑﻦ اﮔﺮ ﺑﺎ زﺑﺎن ﻫﻢ ﻧﮕﻔﺖ اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :335‬ﺑﺮاي ﻧﻔﻞ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﯿﺖ ﮐﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﯾﻨﻘﺪر ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اراده ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻧﻔﻞ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﺮاي ﺳﻨﺖ و ﺗﺮاوﯾﺢ ﻫﻢ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻘﺪار ﻧﯿﺖ‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪96‬‬

‫ﺑﯿﺎن اذان‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :336‬اَذَان« ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬اذان« ﯾﻌﻨﯽ اﻋﻼم ﮐﺮدن و در اﺻﻄﻼح ﺷﺮع ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از آن اﻋﻼم و‬
‫آﮔﺎﻫﯽاي ﮐﻪ ﺑﺎ اﻟﻔﺎﺿﯽ ﻣﺨﺼﻮص ﺑﺮاي ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﺧﺎﺻﯽ اﻧﺠﺎم ﭘﺬﯾﺮد‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﮐﻠﻤﺎت و اﻟﻔﺎظ اذان در ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻹﺳﻼم ﻗﺴﻤﺖ اول ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :337‬ﮔﻔﺘﻦ »اذان« ﻓﺮض اﺳﺖ ﯾﺎ ﺳﻨﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬اذان« ﺳﻨﺖ اﺳﺖ وﻟﯽ ﭼﻮن «اذان« ﯾﮑﯽ از ﺷﻌﺎﯾﺮ ﺑﺰرگ اﺳﻼم اﺳﺖ ﻟﺬا روي‬
‫آن ﺑﺴﯿﺎر ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :338‬اذان« ﺑﺮاي ﭼﻪ ﻧﻤﺎزﻫﺎﯾﯽ ﺳﻨﺖ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬اذان« ﺑﺮاي ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ و ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬ﺑﺮاي ﻫﯿﭻ‬
‫ﻧﻤﺎزي ﺳﻨﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :339‬اذان« در ﭼﻪ وﻗﺘﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬اذان« ﻫﺮ ﻧﻤﺎز را در وﻗﺖ ﻫﻤﺎن ﻧﻤﺎز ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﭘﯿﺶ از وﻗﺖ اذان ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺲ از دﺧﻮل وﻗﺖ دوﺑﺎره اذان ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :340‬روش ﻣﺴﺘﺤﺐ «اذان« ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در »اذان« ﻫﻔﺖ ﭼﯿﺰ ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬اﯾﺴﺘﺎدن و رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﮐﺮدن‪.‬‬
‫‪ -2‬ﮐﻠﻤﺎت اذان را آﻫﺴﺘﻪ و ﺟﺪا از ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﻦ ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺘﺎب و ﻋﺠﻠﻪ ﻧﮑﺮدن‪.‬‬
‫‪ -3‬در وﻗﺖ اذان ﻫﺮ دو اﻧﮕﺸﺖ ﺷﻬﺎدت را داﺧﻞ ﮔﻮش ﮔﺬاﺷﺘﻦ‪.‬‬
‫‪ -4‬در ﻣﺤﻞ ﻣﺮﺗﻔﻊ و ﺑﻠﻨﺪي اذان ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ اذان ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬
‫َ َّ َ‬ ‫َّ َ‬ ‫َ َّ َ‬
‫ﻲﺣ َﻰﻠﻋ‬ ‫الﺼﻠﻮ ِة« ﺑﻪ ﻃﺮف راﺳﺖ و در ﺣﯿﻦ ﮔﻔﺘﻦ »‬ ‫ﻰﺣ َﻰﻠﻋ‬ ‫‪ - 6‬در ﺣﯿﻦ ﮔﻔﺘﻦ »‬
‫َ َ‬
‫اﻟﻔﻼح« ﺑﻪ ﻃﺮف ﭼﭗ رو ﮐﺮدن‪.‬‬
 ‫‪97‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬ارﮐﺎن و اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫َ َّ ُ‬
‫ﻠﻮة َﺧ ٌ‬ ‫َ َّ َ َ َ‬
‫� ِﻣ َﻦ َّ‬
‫اﻨﻟﻮمِ « را دوﺑﺎر ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﻰﺣ َﻰﻠﻋ اﻟﻔﻼ ِح« »الﺼ‬‫‪ - 7‬در اذان ﻓﺠﺮ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از »‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :341‬إ ﹶﻗ ﺎﻣﺔ« ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﺣﯿﻦ ﺷﺮوع ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺮض‪ ،‬ﮐﻠﻤﺎت اذان را ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮔﻔﺘﻦ ﮐﻪ ﭘﺲ از‬
‫ﺎﻣﺖ َّ‬
‫الﺼﻠﻮة« ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ را »ا‪‬ﻗَﺎﻣ‪‬ﺖ« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫َ َ َ‬
‫ﺣﯽ ﻋﻠﯽ اﻟﻔﻼح دوﺑﺎر »ﻗﺪ ﻗ ِ‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :342‬إﻗﺎﻣﺔ« ﭼﻪ ﺣﮑﻤﯽ دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬إﻗﺎﻣﺔ« ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎزﻫﺎي «ﻓﺮﺿﯽ« ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬ﺑﺮاي ﺳﺎﯾﺮ‬
‫ﻧﻤﺎزﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻨﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :343‬آﯾﺎ اذان و اﻗﺎﻣﺖ ﺑﺮاي ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﺳﻨﺖ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﯿﺮ! ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﻣﺮدان ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :344‬ﺑﺪون وﺿﻮ اذان و اﻗﺎﻣﺖ ﮔﻔﺘﻦ ﭼﻄﻮر اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اذان ﺑﺪون وﺿﻮ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻋﺎدت ﮐﺮدن‪ ،‬زﺷﺖ و ﻧﺎدرﺳﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻗﺎﻣﺖ ﺑﺪون وﺿﻮ ﻧﯿﺰ ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :345‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ در ﺧﺎﻧﻪاش ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬اذان و اﻗﺎﻣﺖ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اذان و اﻗﺎﻣﺖ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺤﻠﻪ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ وﻟﯽ اﮔﺮ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﺧﻮب اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :346‬ﻣﺴﺎﻓﺮ در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻔﺮ‪ ،‬اذان و اﻗﺎﻣﺖ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري! اذان و اﻗﺎﻣﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از آﺑﺎدي و ﻣﺤﯿﻂ ﺷﻬﺮ دور ﺑﺎﺷﺪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ .‬ﻟﮑﻦ‬
‫اﮔﺮ اذان ﻧﮕﻔﺖ‪ ،‬ﻓﻘﻂ اﻗﺎﻣﺖ ﮔﻔﺖ‪ .‬اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد‪ .‬وﻟﯽ ﺗﺮك ﻫﺮ دوي آن‪ ،‬ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :347‬اﮔﺮ ﯾﮑﯽ اذان و دﯾﮕﺮي اﻗﺎﻣﺖ ﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭼﻮن اﻗﺎﻣﺖ‪ ،‬ﺣﻖ اذان ﮔﻮﯾﻨﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا اﮔﺮ اذان ﮔﻮﯾﻨﺪه ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﯾﺎ‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎﺷﺪ و از اﻗﺎﻣﺖ دﯾﮕﺮان ﻧﺎراﺣﺖ ﻧﺸﻮد‪ ،‬اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬وﻟﯽ اﮔﺮ ﺑﻪ اﻗﺎﻣﺖ دﯾﮕﺮان‬
‫راﺿﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :348‬ﺑﯿﻦ اذان و ﻗﺎﻣﺖ ﭼﻘﺪر ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻪ ﺟﺰ ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب‪ ،‬در ﺑﻘﯿﻪ ﻧﻤﺎزﻫﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎﯾﺪ در ﺣﺪي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪98‬‬

‫ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز آﻣﺎده ﺷﻮﻧﺪ و در ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ در ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب ﭘﺲ از اذان ﺑﺎ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪاي ﺑﻪ ﻣﺪت ﺧﻮاﻧﺪن ﺳﻪ آﯾﻪ‪ ،‬اﻗﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :349‬ﺟﻮاب اذان و اﻗﺎﻣﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ و ﺣﮑﻢ آن ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺟﻮاب اذان و اﻗﺎﻣﻪ ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ و ﻃﺮﯾﻘﻪاش اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪه‪ ،‬ﻫﻤﺎن‬
‫ﻲﺣ‬‫الﺼﻠَﻮ ِة« و » َ َّ‬ ‫َ َّ َ َ‬
‫ﻰﻠﻋ َّ‬ ‫ﮐﻠﻤﺎﺗﯽ را ﺑﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﺆذن و اﻗﺎﻣﺖ ﮐﻨﻨﺪه ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ »ﻲﺣ‬
‫لﺼﻠﻮة َﺧ ٌ‬ ‫َ‬
‫ﻻ ﺑﺎﷲ« ﮔﻮﯾﺪ و در اذان ﻓﺠﺮ وﻗﺘﯽ »ا َّ‬ ‫َ َ َ َ ُ َّ َ َّ‬ ‫ََ َ َ‬
‫�‬ ‫ﻰﻠﻋ اﻟﻔﻼ ِح« را ﺑﺸﻨﻮد‪» .‬ﻻﺣﻮل َوﻻ ﻗﻮة �ِإ ِ ِ‬
‫الﺼﻠَﻮة« »أَﻗَ َ‬
‫ﺎم َﻬﺎ ا ُ‬ ‫ﺎﻣﺖ َّ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ َ َ‬ ‫ِّﻣ َﻦ َّ‬
‫ﷲ‬ ‫اﻨﻟﻮمِ « را ﺷﻨﯿﺪ »ﺻﺪﻗﺖ َوﺑ َﺮرت« ﮔﻮﯾﺪ و در ﺣﯿﻦ »ﻗﺪ ﻗ ِ‬
‫َوأَ َ‬
‫دام َﻬﺎ«ﮔﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :350‬ﭘﺲ از اذان ﭼﻪ دﻋﺎﯾﯽ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد؟‬
‫َّ َ‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻌﺪ از اذان اﯾﻦ دﻋﺎ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد‪» :‬الﻠَّ ُﻬ َّﻢ َر َّب َﻫ �ِﺬه َّ‬
‫اﺪﻟ ْﻋ َﻮة َّ َّ‬
‫اﺘﻟﺎﻣ ِﺔ‪َ ،‬والﺼﻼةِ‬ ‫ِ‬ ‫ِِ‬
‫َُْ‬ ‫ُ َ َّ ً ْ ْ َ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ ً َ ْ ُ ْ ً َّ‬ ‫َ َ‬
‫اﺬﻟ ْي َو َﻋﺪﺗﻪ« ‪.1‬‬‫آت �ﻤﺪا ال َﻮ ِﺳﻴﻠﺔ َواﻟﻔ ِﻀﻴﻠﺔ‪َ ،‬وا�ﻌﺜﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎ �ﻤﻮدا ِ‬ ‫اﻟﻘﺎﺋِﻤ ِﺔ‪ِ ،‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :351‬ر‪‬ﮐﻦ« ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬أرﮐﺎن« ﺟﻤﻊ »رﮐﻦ« و رﮐﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻓﺮض و ﺑﻪ اﻋﻤﺎﻟﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ‪ :‬در‬
‫ﻧﻤﺎز ﻓﺮضاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :352‬در ﻧﻤﺎز ﭼﻨﺪ ﻓﺮض وﺟﻮد دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﻧﻤﺎز ﺷﺶ ﭼﯿﺰ ﻓﺮض اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺗﺤﺮﯾﻤﻪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻗﯿﺎم‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻗﺮاﺋﺖ‪.‬‬
‫‪ -4‬رﮐﻮع‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻫﺮ دو ﺳﺠﺪه‪.‬‬

‫‪» -1‬ﺑﺎر اﻟﻬﺎ! اى ﭘﺮوردﮔﺎرِ اﯾﻦ ﻧﺪاى ﮐﺎﻣﻞ و ﻧﻤﺎز ﺑﺮ ﭘﺎ ﺷﻮﻧﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ‬وﺳﯿﻠﻪ »ﻣﻘﺎﻣﻰ واﻻ در ﺑﻬﺸﺖ« و ﻓﻀﯿﻠﺖ‬
‫ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺑﻔﺮﻣﺎ‪ ،‬و او را ﺑﻪ »ﻣﻘﺎم ﺷﺎﯾﺴﺘﻪاى« ﮐﻪ وﻋﺪه ﻓﺮﻣﻮدهاى ﻧﺎﯾﻞ ﺑﮕﺮدان«‪.‬‬
 ‫‪99‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬ارﮐﺎن و اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫‪ -6‬ﻗﻌﺪه اﺧﯿﺮه )ﯾﻌﻨﯽ در آﺧﺮ ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺧﻮاﻧﺪن اﻟﺘﺤﯿﺎت ﻧﺸﺴﺘﻦ( اﻟﺒﺘﻪ ﺗﮑﺒﯿﺮ‬
‫ﺗﺤﺮﯾﻤﻪ رﮐﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﺷﺮط اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :353‬اﮔﺮ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺗﺤﺮﯾﻤﻪ ﺷﺮط اﺳﺖ ﭘﺲ ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﻫﻔﺘﮕﺎﻧﻪاي ﮐﻪ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ ﭼﺮا‬
‫ذﮐﺮ ﻧﺸﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭼﻮن ﻣﯿﺎن ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺗﺤﺮﯾﻤﻪ و ﺳﺎﯾﺮ ارﮐﺎن ﻧﻤﺎز ﻓﺎﺻﻠﻪاي وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻟﺬا ﻣﻨﺎﺳﺐ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ارﮐﺎن ﺑﯿﺎن ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺗﺤﺮﯾﻤﻪ‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :354‬ﻣﻨﻈﻮر از ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺗﺤﺮﯾﻤﻪ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در وﻗﺖ ﻧﯿﺖ ﻧﻤﺎز »اﷲ أﮐﺒﺮ« ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﮔﻔﺘﻦ آن‪ ،‬ﻧﻤﺎز آﻏﺎز ﻣﯽﺷﻮد و‬
‫ﺣﺮﮐﺎت و ﺣﺮﻓﻬﺎ و اﻋﻤﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﻤﺎزاﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺮام ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ آن را »ﺗﮑﺒﯿﺮ‬
‫ﺗﺤﺮﯾﻤﻪ« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :355‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺗﺤﺮﯾﻤﻪ ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺮﺿﯽ را در ﺣﺎل ﺧﻢ ﺷﺪن ﮔﻔﺘﻦ ﭼﻄﻮر اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﮐﻪ در وﻗﺖ ﺗﺤﺮﯾﻤﻪ در ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺮض و واﺟﺐ اﮔﺮ ﻋﺬري‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ و ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪.‬‬

‫رﮐﻦ اول ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻗﯿﺎم‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :356‬ﻫﺪف از ﻗﯿﺎم ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻗﯿﺎم ﯾﻌﻨﯽ اﯾﺴﺘﺎدن و ﻣﺮاد از اﯾﺴﺘﺎدن‪ ،‬اﯾﺴﺘﺎدﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دﺳﺘﻬﺎي آدﻣﯽ در آن‬
‫ﺻﻮرت ﺑﻪ زاﻧﻮﻫﺎ ﻧﺮﺳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :357‬ﻗﯿﺎم در ﭼﻪ ﻧﻤﺎزﻫﺎﯾﯽ و ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪي ﻓﺮض اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺮﺿﯽ و واﺟﺐ ﺑﻪ ﺣﺪي اﯾﺴﺘﺎدن ﻓﺮض اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻓﺮض‬
‫ﻗﺮاﺋﺖ‪ ،‬ﻗﺮاﺋﺖ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :358‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﯾﺴﺘﺎدن ﻧﺪاﺷﺖ ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﻨﺪ؟‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪100‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺑﯿﻤﺎري ﯾﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ وﺟﻮد زﺧﻢ و ﯾﺎ از ﺧﻮف دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﯾﺴﺘﺎدن‬
‫را ﻧﺪاﺷﺖ ﯾﺎ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻋﺬر ﻣﻮﺟﻬﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ و ﻧﻤﺎزﻫﺎي‬
‫ﻓﺮض و واﺟﺐ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :359‬ﺣﮑﻢ اﯾﺴﺘﺎدن در ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻧﻔﻠﯽ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻧﻔﻠﯽ اﯾﺴﺘﺎدن ﻓﺮض ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺪون ﻋﺬر ﻫﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ و ﻧﻔﻞ‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺛﻮاب ﻧﻔﻞ در ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻧﺼﻒ ﺛﻮاب ﻧﻔﻞ در ﺣﺎﻟﺖ اﯾﺴﺘﺎده ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫رﮐﻦ دوم ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻗﺮاﺋﺖ‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :360‬ﻣﻨﻈﻮر از ﻗﺮاﺋﺖ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻗﺮاﺋﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ در ﻧﻤﺎز‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :361‬ﺧﻮاﻧﺪن ﭼﻪ ﻣﻘﺪاري از ﻗﺮآن در ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻓﺮض اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺧﻮاﻧﺪن ﯾﮏ آﯾﻪ ﻓﺮض اﺳﺖ و ﺧﻮاﻧﺪن ﺳﻮره ﻓﺎﺗﺤﻪ واﺟﺐ اﺳﺖ‪ .‬و در‬
‫دو رﮐﻌﺖ اول ﻓﺮض و در ﺗﻤﺎم رﮐﻌﺎت ﻧﻤﺎز وﺗﺮ و ﺳﻨﺖﻫﺎ و ﻧﻮاﻓﻞ ﺑﻌﺪ از ﺳﻮره ﻓﺎﺗﺤﻪ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن دﯾﮕﺮ ﺳﻮرهاي ﯾﺎ ﯾﮏ آﯾﻪ ﺑﺰرگ ﯾﺎ ﺳﻪ آﯾﻪ ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬واﺟﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :362‬آﯾﺎ ﺧﻮاﻧﺪن ﻓﺎﺗﺤﻪ‪ ،‬در ﺗﻤﺎم رﮐﻌﺎت ﻫﺮ ﻧﻤﺎز واﺟﺐ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺠﺰ رﮐﻌﺖ ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺮﺿﯽ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻓﺎﺗﺤﻪ در ﺗﻤﺎم رﮐﻌﺎت ﻫﺮ‬
‫ﻧﻤﺎز واﺟﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :363‬اﮔﺮ ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮاﻧﺪن ﯾﮏ آﯾﻪ را ﻫﻢ ﯾﺎد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﮐﺎر ﺑﮑﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺠﺎي ﻗﺮاﺋﺖ‪ ،‬ﺳﺒﺤﺎن اﷲ ﯾﺎ اﻟﺤﻤﺪ ﷲ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬و ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮآن‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ ﻻزم ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬زﯾﺮا ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﺮآن در ﺣﺪ ﻗﺮاﺋﺖ ﻓﺮﺿﯽ ﻓﺮض‪ ،‬و در ﺣﺪ واﺟﺐ‪،‬‬
‫واﺟﺐ اﺳﺖ‪ .‬و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﺻﻼً از ﻗﺮآن ﭼﯿﺰي ﯾﺎد ﻧﺪاﺷﺖ و در ﺻﺪد ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻦ آن ﻫﻢ‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺷﺪﯾﺪاً ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :364‬در ﭼﻪ ﻧﻤﺎزﻫﺎﯾﯽ ﻗﺮاﺋﺖ ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮ اﻣﺎم واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ در دو رﮐﻌﺖ اول ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب و ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء و در ﻧﻤﺎز‬
 ‫‪101‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬ارﮐﺎن و اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﻋﯿﺪﯾﻦ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ‪ ،‬ﻧﻤﺎز وﺗﺮ و ﺗﺮاوﯾﺢ در ﻣﺎه ﻣﺒﺎرك رﻣﻀﺎن ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﻗﺮاﺋﺖ‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :365‬در ﭼﻪ ﻧﻤﺎزﻫﺎﯾﯽ ﻗﺮاﺋﺖ‪ ،‬آﻫﺴﺘﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ و ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ‪ ،‬اﻣﺎم و ﻣﻨﻔﺮد ﻫﺮ دو و در ﻧﻤﺎز وﺗﺮ ﻣﻨﻔﺮد ﻗﺮاﺋﺖ‬
‫آﻫﺴﺘﻪ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :366‬ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪي ﻻزم اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺎﯾﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﺻﺪاﯾﺶ را ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ در ﮐﻨﺎرش اﯾﺴﺘﺎده ﺑﺸﻨﻮد و‬
‫ﻣﻘﺪار آﻫﺴﺘﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﯿﺰ ﭼﻨﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮد اﻧﺴﺎن ﺻﺪاﯾﺶ را ﺑﺸﻨﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :367‬ﺑﻪ ﻧﻤﺎزﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬در آﻧﻬﺎ ﻗﺮاﺋﺖ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﭼﻪ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﻤﺎزﻫﺎي »ﺟ‪‬ﻬﺮي« ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﭼﻮن »ﺟﻬﺮ« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :368‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ اﻟﻔﺎظ ﻗﺮآن را ﺑﺎ زﺑﺎن ﻧﺨﻮاﻧﺪ ﻓﻘﻂ در ﺧﯿﺎل و ﺗﺼﻮر ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ‬
‫ﯾﺎد آورد آﯾﺎ ﻓﺮض ﻗﺮاﺋﺘﺶ اداء ﮔﺮدﯾﺪه؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﯿﺮ! ﻓﺮض ﻗﺮاﺋﺖ اداء ﻧﺸﺪه و ﻧﻤﺎزش ﻫﻢ ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻗﺮاﺋﺖ ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﺑﺎ زﺑﺎن ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد‪.‬‬

‫رﮐﻦ ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم ﻧﻤﺎز‪ ،‬رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :369‬ﮐﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار رﮐﻮع ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﮐﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار رﮐﻮع آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺣﺪي ﺧﻢ ﺷﻮد ﮐﻪ دﺳﺖﻫﺎﯾﺶ ﺑﻪ‬
‫زاﻧﻮﻫﺎﯾﺶ ﺑﺮﺳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :370‬روش ﻣﺴﻨﻮن رﮐﻮع ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭼﻨﺎن ﺧﻢ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺳﺮش ﺑﺎ ﮐﻤﺮش ﺑﺮاﺑﺮ و ﻣﺴﺎوي ﺑﺎﺷﺪ و دﺳﺘﻬﺎ را از ﭘﻬﻠﻮﻫﺎ‬
‫دور ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻫﺮ دو زاﻧﻮ را ﺑﺎ ﻫﺮ دو دﺳﺖ ﻣﺤﮑﻢ ﻧﮕﻪ دارد‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪102‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :371‬اﮔﺮ ﺑﺮ اﺛﺮ ﭘﯿﺮي و ﺿﻌﻒ ﺟﺴﻤﯽ‪ ،‬ﮐﻤﺮ ﺧﻤﯿﺪهاي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺪون رﮐﻮع‪،‬‬
‫ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﺣﺎل رﮐﻮع اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ رﮐﻮع ﮐﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺎ ﺳﺮ ﺧﻮﯾﺶ اﺷﺎره ﮐﻨﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻓﻘﻂ ﺳﺮ ﺧﻮﯾﺶ را ﻣﻘﺪاري ﭘﺎﯾﯿﻦ آورد رﮐﻮﻋﺶ‬
‫ﺻﺤﯿﺢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :372‬ﺳﺠﺪه« ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬ﺳﺠﺪه« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬و در اﺻﻄﻼح‪ ،‬ﻋﻤﻠﯽ‬
‫را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬آدﻣﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻓﺮوﺗﻨﯽ و ﺗﻮاﺿﻊ‪ ،‬ﭘﯿﺸﺎﻧﯽاش را ﺑﻪ ﭘﯿﺸﮕﺎه ﭘﺮوردﮔﺎر ﻋﺎﻟﻤﯿﺎن‬
‫ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻣﯽﮔﺬارد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :373‬اﮔﺮ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﯾﺎ ﺑﯿﻨﯽ ﺧﻮﯾﺶ ﺳﺠﺪه ﮐﺮد‪ ،‬آﯾﺎ ﺳﺠﺪهاش اداء ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﻋﺬري ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮد‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ و ﺑﺪون ﻋﺬر اﮔﺮ ﺑﺮ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﺧﻮﯾﺶ‬
‫ﺑ‪‬ﺴ‪‬ﻨﺪه ﮐﺮد ﺳﺠﺪهاش اداء ﺷﺪه وﻟﯽ ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﺪون ﻋﺬر اﮔﺮ ﺑﺮ ﺑﯿﻨﯽ در ﺳﺠﺪه‬
‫ﺑﺴﻨﺪه ﮐﺮد‪ ،‬ﺳﺠﺪه اداء ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :374‬در ﻫﺮ رﮐﻌﺖ‪ ،‬ﯾﮏ ﺳﺠﺪه ﻓﺮض اﺳﺖ ﯾﺎ دو ﺳﺠﺪه؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻫﺮ دو ﺳﺠﺪه ﻓﺮض ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :375‬اﮔﺮ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ و ﺑﯿﻨﯽ‪ ،‬ﻫﺮ دو زﺧﻤﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺳﺠﺪه ﮐﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺳﺠﺪه ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﺳﺮش اﺷﺎره ﮐﻨﺪ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :376‬ﭘﺲ از ﺳﺠﺪه اول ﭼﻘﺪر درﻧﮓ ﮐﻨﺪ و آﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﺳﺠﺪه دوم ﺑﺮود؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﮐﺎﻣﻼً! ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺳﺠﺪه دوم ﺑﺮود‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :377‬اﮔﺮ در ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪﯾﻦ ﯾﺎ ﺟﻤﻌﻪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺘﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ازدﺣﺎم و ﺗﺠﻤﻊ ﻣﺮدم زﯾﺎد‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻄﻮري ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺳﺠﺪه ﺟﺎي ﮐﺎﻓﯽ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ و ﻫﺮ ﺷﺨﺺ ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﻧﻔﺮي ﮐﻪ در‬
‫ﺟﻠﻮﯾﺶ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﺳﺠﺪه ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري! ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :378‬ﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﻧﺸﺴﺘﻦ در ﻗﻌﺪه اﺧﯿﺮه ﻓﺮض اﺳﺖ؟‬
 ‫‪103‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬ارﮐﺎن و اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﻘﺪاري ﮐﻪ » ﹶا ﻟﺘ ﹺ‬

‫ﱠﺤ ﻴﱠﺎت« ﮐﺎﻣﻼً ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺎ » ﹶﻋ ﺒﺪﹸ ﹸه ﹶو ﹶر ﹸﺳ ﻮ ﹸﻟ ﹸﻪ« ﻧﺸﺴﺘﻦ‬
‫ﻓﺮض اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :379‬ﻗﻌﺪه أﺧﲑه« در ﭼﻪ ﻧﻤﺎزﻫﺎﯾﯽ ﻓﺮض اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻗﻌﺪه اﺧﯿﺮه‪ ،‬در ﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺮض‪ ،‬ﺳﻨﺖ و ﻧﻔﻞ‪ ،‬ﻓﺮض ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :380‬واﺟﺒﺎت ﻧﻤﺎز« ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬واﺟﺒﺎت ﻧﻤﺎز« ﺑﻪ اﻋﻤﺎﻟﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ‪ :‬اﻧﺠﺎم آﻧﻬﺎ در ﻧﻤﺎز ﻻزم و ﺿﺮوري‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ‪ ،‬در ﻧﻤﺎز ﺗﺮك ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي ﺟﺒﺮان ﻧﻤﺎز ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺠﺪه‬
‫ﺳﻬﻮ ﺑﺠﺎ آورده ﺷﻮد و ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ ﺑﺠﺎ آورده ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻋﻤﺪاً واﺟﺒﯽ ﺗﺮك‬
‫ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪن آن ﻧﻤﺎز‪ ،‬واﺟﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :381‬در ﻧﻤﺎز ﭼﻨﺪ ﭼﯿﺰ واﺟﺐ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﻧﻤﺎز ﭼﻬﺎرده ﭼﯿﺰ واﺟﺐ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮاﺋﺖ در دو رﮐﻌﺖ اول از ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺮض‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺧﻮاﻧﺪن ﺳﻮره ﻓﺎﺗﺤﻪ در ﺗﻤﺎم رﮐﻌﺎت ﻧﻤﺎزﻫﺎ ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎي رﮐﻌﺖ ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم‬
‫ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺮﺿﯽ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺧﻮاﻧﺪن ﺳﻮره ﺑﺎ ﯾﮏ آﯾﻪ ﺑﺰرگ ﯾﺎ ﺳﻪ آﯾﻪ ﮐﻮﭼﮏ ﭘﺲ از ﺳﻮره ﻓﺎﺗﺤﻪ در دو‬
‫رﮐﻌﺖ اول ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺮﺿﯽ و در ﺗﻤﺎم رﮐﻌﺎت ﻧﻤﺎزﻫﺎي واﺟﺐ‪ ،‬ﺳﻨﺖ و ﻧﻔﻞ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺧﻮاﻧﺪن ﺳﻮره ﻓﺎﺗﺤﻪ ﭘﯿﺶ از ﺳﻮره‪.‬‬
‫‪ -5‬رﻋﺎﯾﺖ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯿﺎن ﻗﺮاﺋﺖ‪ ،‬رﮐﻮع‪ ،‬ﺳﺠﺪهﻫﺎ و رﮐﻌﺎت ﻧﻤﺎز‪.‬‬
‫‪ » -6‬ﹶﻗ ﻮ ﹶﻣ ﻪ« ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ از رﮐﻮع و ﮐﺎﻣﻼً اﯾﺴﺘﺎدن‪.‬‬
‫ﻠﺴ ﻪ« ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﮐﺎﻣﻞ در ﻣﯿﺎن ﻫﺮ دو ﺳﺠﺪه‪.‬‬
‫‪ » -7‬ﹶﺟ ﹶ‬
‫‪» -8‬ﺗﻌﺪﯾﻞ ارﮐﺎن« ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺠﺎ آوردن رﮐﻮع‪ ،‬ﺳﺠﺪه و ﻏﯿﺮه ﺑﺎ آراﻣﺶ ﺧﺎﻃﺮ و اﻃﻤﯿﻨﺎن‬
‫ﮐﺎﻣﻞ‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪104‬‬

‫‪» -9‬ﻗﻌﺪه ﹸا وﱃ« ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺗﺸﻬﺪ ﭘﺲ از اداي دو رﮐﻌﺖ از ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﺳﻪ رﮐﻌﺘﯽ و‬
‫ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺘﯽ ﻧﺸﺴﺘﻦ‪.‬‬
‫‪ -10‬ﺧﻮاﻧﺪن ﺗﺸﻬﺪ در ﻫﺮ دو ﻗﻌﺪه‪.‬‬
‫‪ -11‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮاﺋﺖ ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺮاي اﻣﺎم در ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺠﺮ‪ ،‬ﻣﻐﺮب‪ ،‬ﻋﺸﺎء‪ ،‬ﺟﻤﻌﻪ‪،‬‬
‫ﻋﯿﺪﯾﻦ‪ ،‬ﺗﺮاوﯾﺢ و وﺗﺮ در رﻣﻀﺎن‪ .‬و ﺧﻮاﻧﺪن آﻫﺴﺘﻪ در ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻇﻬﺮ‪ ،‬ﻋﺼﺮ و ﻏﯿﺮه‪.‬‬
‫‪ -12‬ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﺎﻧﯿﺪن ﻧﻤﺎز ﺑﺎ ﺟﻤﻠﻪ »اﻟﺴﻼم ﻋﻠﻴﻜﻢ«‪.‬‬
‫‪ -13‬ﮔﻔﺘﻦ ﺗﮑﺒﯿﺮ در ﻧﻤﺎز وﺗﺮ ﺑﺮاي ﻗﻨﻮت و ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﻨﻮت‪.‬‬
‫‪ -14‬ﮔﻔﺘﻦ ﺗﮑﺒﯿﺮ زواﯾﺪ در ﻧﻤﺎز ﻫﺮ دو ﻋﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻨﺘﻬﺎي ﻧﻤﺎز‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :382‬ﺳﻨﺘﻬﺎي ﻧﻤﺎز« ﺑﻪ ﭼﻪ اﻋﻤﺎﻟﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آﻧﭽﻪ از رﺳﻮل ﮔﺮاﻣﯽ اﺳﻼم‪ ،‬در ﻧﻤﺎز ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﻫﻤﯿﺖ آﻧﻬﺎ در ﺣﺪ‬
‫ﻓﺮض و واﺟﺐ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻪ آن‪ ،‬ﺳﻨﺖ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ از ﺳﻨﺖﻫﺎي ﻧﻤﺎز ﯾﮑﯽ ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ ﻻزم ﻧﻤﯽﺷﻮد و در ﻧﻤﺎز ﻫﻢ‬
‫ﺧﻠﻠﯽ وارد ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬و اﮔﺮ ﻋﻤﺪاً ﺗﺮك ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﺧﻠﻠﯽ در ﻧﻤﺎز اﯾﺠﺎد ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫ﺗﺎرك آن‪ ،‬ﻣﺴﺘﺤﻖ ﺳﺮزﻧﺶ و ﻣﻼﻣﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :383‬در ﻧﻤﺎز ﭼﻨﺪ ﺳﻨﺖ وﺟﻮد دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﻧﻤﺎز ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮏ ﺳﻨﺖ وﺟﻮد دارد‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﻫﺮ دو دﺳﺖ ﺗﺎ ﮔﻮشﻫﺎ ﭘﯿﺶ از ﮔﻔﺘﻦ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺗﺤﺮﯾﻤﻪ‪.‬‬
‫‪ -2‬اﻧﮕﺸﺘﺎن ﻫﺮ دو دﺳﺖ را ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ﮔﺬاﺷﺘﻦ و ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﻗﺒﻠﻪ ﻗﺮار دادن‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﮔﻔﺘﻦ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺗﺤﺮﯾﻤﻪ ﺳﺮ را ﺗﮑﺎن ﻧﺪادن‪.‬‬
‫‪ -4‬ﮔﻔﺘﻦ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺗﺤﺮﯾﻤﻪ و ﺳﺎﯾﺮ ﺗﮑﺒﯿﺮﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﺑﺮاي اﻣﺎم ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻄﻮري ﮐﻪ‬
‫ﻫﻤﻪ ﻣﻘﺘﺪﯾﻬﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪105‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬ارﮐﺎن و اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫‪ -5‬دﺳﺖ راﺳﺖ را ﺑﺮ دﺳﺖ ﭼﭗ‪ ،‬در زﯾﺮ ﻧﺎف ﻗﺮار دادن‪.‬‬

‫‪ -6‬ﺧﻮاﻧﺪن ﺳﺒﺤﺎﻧﻚ اﻟﻠﻬﻢ ﺗﺎ آﺧﺮ‪.‬‬
‫‪ -7‬ﺧﻮاﻧﺪن أﻋﻮذ ﺑﺎﷲ ﻣﻦ اﻟﺸﻴﻄﻦ اﻟﺮﺟﻴﻢ‪.‬‬
‫‪ -8‬ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﲪﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‪.‬‬
‫‪ -9‬ﺧﻮاﻧﺪن ﺳﻮره ﻓﺎﺗﺤﻪ در رﮐﻌﺖ ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺮﺿﯽ‪.‬‬
‫‪ -10‬آﻣﯿﻦ ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬
‫‪ -11‬آﻫﺴﺘﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﺛﻨﺎ‪ ،‬ﺗﻌﻮذ‪ ،‬ﺗﺴﻤﯿﻪ )ﺳﺒﺤﺎﻧﻚ ا�‪ ،‬أﻋﻮذ ﺑﺎﷲ‪� ،‬ﺴﻢ اﷲ(‪.‬‬
‫‪ -12‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮاﺋﺖ ﻣﺴﻨﻮن در ﻧﻤﺎزﻫﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﮐﻪ از ﺳﻨﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -13‬ﺧﻮاﻧﺪن ﺗﺴﺒﯿﺢ ﺳﻪ ﺑﺎر در رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه‪.‬‬
‫‪ -14‬در ﺣﺎل رﮐﻮع ﺳﺮ را ﺑﺎ ﭘﺸﺖ ﻣﺴﺎوي و ﯾﮏ ﻧﻮاﺧﺖ ﻗﺮار دادن و ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﺮ دو‬
‫زاﻧﻮ ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺘﺎن ﻫﺮ دو دﺳﺖ‪.‬‬
‫اﷲ ل َﻤﻦ َﻤﺣ َﺪ ُه« ﺑﺮاي اﻣﺎم در »ﻗَﻮﻣ‪‬ﻪ« و » َر َّ�ﻨَﺎ ل َﻚ اﺤﻟ َ ُ‬
‫ﻤﺪ« ﺑﺮاي ﻣﻘﺘﺪي و‬ ‫‪ -15‬ﮔﻔﺘﻦ » َﺳﻤ َﻊ ُ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻫﺮ دو ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -16‬در ﻣﻮﻗﻊ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﻧﺨﺴﺖ ﻫﺮ دو زاﻧﻮ را‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻫﺮ دو دﺳﺖ و ﺳﭙﺲ‬
‫ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﮔﺬاﺷﺘﻦ‬
‫‪ -17‬ﭘﺎي ﭼﭗ را در »ﻗَﻌﺪ‪‬ه« و »ﺟ‪‬ﻠﺴ‪‬ﻪ« ﮔﺴﺘﺮدن و ﺑﺮ آن ﻧﺸﺴﺘﻦ و ﭘﺎي راﺳﺖ را‬
‫ﻃﻮري ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﮐﻪ اﻧﮕﺸﺘﺎن آن ﺑﻪ ﺳﻮي ﻗﺒﻠﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻫﺮ دو دﺳﺖ ﺑﺮ‬
‫راﻧﻬﺎ‪.‬‬
‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ﺷﻬ ُﺪ أ َّن ﻻ اﻪﻟَ اﻻ ُ‬‫َ‬
‫‪ -18‬ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدن اﻧﮕﺸﺖ ﺷﻬﺎدت در ﺗﺸﻬﺪ در وﻗﺖ ﺧﻮاﻧﺪن »أ َ‬
‫اﷲ«‪.‬‬ ‫ِ ِ‬
‫‪ -19‬ﺧﻮاﻧﺪن درود در ﻗﻌﺪه اﺧﯿﺮ ﭘﺲ از ﺗﺸﻬﺪ‪.‬‬
‫‪ -20‬ﺧﻮاﻧﺪن دﻋﺎ ﭘﺲ از درود‪.‬‬
‫‪ -21‬ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪106‬‬

‫ﻣﺴﺘﺤﺒﺎت ﻧﻤﺎز‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :384‬در ﻧﻤﺎز ﭼﻨﺪ ﭼﯿﺰ ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﻧﻤﺎز ﭘﻨﺞ ﭼﯿﺰ ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺑﯿﺮون ﮐﺮدن ﻫﺮ دو دﺳﺖ از آﺳﺘﯿﻦﻫﺎ در وﻗﺖ ﮔﻔﺘﻦ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺗﺤﺮﯾﻤﻪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﯿﺶ از ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑﺮاي ﻣﻨﻔﺮد در رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻗﺮار دادن ﻧﮕﺎه ﺧﻮﯾﺶ در ﻗﯿﺎم ﺑﺮ ﻣﺤﻞ ﺳﺠﺪه و در رﮐﻮع ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﻗﺪﻣﻬﺎ و در‬
‫ﺟﻠﺴﺎت و ﻗﻌﺪه ﺑﺮ ﺳﯿﻨﻪ و در وﻗﺖ ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺮ ﺷﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﻮﯾﺶ‪.‬‬
‫‪ -4‬دﻓﻊ ﺳﺮﻓﻪ ﺣﺘﯽ اﻹﻣﮑﺎن در ﻧﻤﺎز‪.‬‬
‫‪ -5‬دﻫﺎن را ﺑﺴﺘﻪ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻤﯿﺎزه و اﮔﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺎراﺣﺘﯽ و اﺿﻄﺮاب ﺧﺎﻃﺮ‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬در ﺣﺎل ﻗﯿﺎم دﺳﺖ راﺳﺖ را و در ﺑﻘﯿﻪ اوﻗﺎت ﭘﺸﺖ دﺳﺖ ﭼﭗ را ﺑﺮ دﻫﺎن ﻗﺮار‬
‫دادن‪.‬‬

‫روش ﮐﺎﻣﻞ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز‪:‬‬

‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اراده ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز را ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺪن ﺧﻮﯾﺶ را از »ﺣﺪث أﮐﺒﺮ« و‬
‫»أﺻﻐﺮ« و از ﻧﺠﺎﺳﺖﻫﺎي ﻇﺎﻫﺮي ﭘﺎك ﮐﺮده‪ ،‬ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﭘﺎﮐﯿﺰه ﺑﭙﻮﺷﺪ و در ﺟﺎي ﭘﺎﮐﯽ رو‬
‫ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻫﺮ دو ﻗﺪم او ﺑﻪ اﻧﺪازه ﭼﻬﺎر اﻧﮕﺸﺖ ﯾﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ آن‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻧﯿﺖ ﻧﻤﺎزي را ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬در دل ﺧﻮﯾﺶ ﺑﮑﻨﺪ و اﮔﺮ ﺑﺎ زﺑﺎن‬
‫ﻫﻢ ﻧﯿﺖ ﮐﺮد‪ ،‬ﺧﻮب اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬اﯾﻦ ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ را ﺑﺮاي ﺧﺪا ﻣﯽﺧﻮاﻧﻢ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻫﺮ دو دﺳﺖ را ﺗﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﻮﺷﻬﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﮐﻨﺪ ﺑﻄﻮري ﮐﻪ ﮐﻒ دﺳﺘﻬﺎ و اﻧﮕﺸﺘﺎن ﺑﻪ ﻃﺮف‬
‫ﻗﺒﻠﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ و اﻧﮕﺸﺘﺎن را ﮔﺸﺎده ﻧﮕﻪ دارد و ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻮﯾﺪ و دﺳﺖ راﺳﺖ را ﺑﺮ دﺳﺖ‬
‫ﭼﭗ در زﯾﺮ ﻧﺎف ﻗﺮار دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻒ دﺳﺖ راﺳﺖ را ﺑﺮ ﭘﺸﺖ دﺳﺖ ﭼﭗ ﺑﮕﺬارد و اﻧﮕﺸﺖ ﮐﻮﭼﮏ اﺑﻬﺎم را ﺣﻠﻘﻪ‬
‫ﮐﺮده ﻣﭻ دﺳﺖ ﭼﭗ را ﻧﮕﻪ دارد ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﮐﻪ ﺳﻪ اﻧﮕﺸﺖ دﯾﮕﺮ دﺳﺖ راﺳﺖ ﺑﺮ ﭘﺸﺖ‬
‫دﺳﺖ ﭼﭗ ﻣﻘﺪاري ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻣﭻ دﺳﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﮕﺎﻫﺶ را ﺑﺮ ﻣﺤﻞ ﺳﺠﺪه ﻗﺮار‬
 ‫‪107‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬ارﮐﺎن و اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫داده‪ ،‬ﺑﻄﻮر آﻫﺴﺘﻪ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﺛﻨﺄ ﺑﮑﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺛﻨﺄ‪ ،‬ﺗﻌﻮذ و ﺗﺴﻤﯿﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﺳﻮره‬
‫ﻓﺎﺗﺤﻪ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺳﻮره ﻓﺎﺗﺤﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ‪ ،‬آﻫﺴﺘﻪ آﻣﯿﻦ ﮔﻮﯾﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﯾﮏ ﺳﻮره ﯾﺎ‬
‫ﯾﮏ آﯾﻪ ﺑﺰرگ ﯾﺎ ﺳﻪ آﯾﻪ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ در ﺻﻮرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬و‬
‫اﮔﺮ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﻣﺎم ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺳﺒﺤﺎﻧﻚ اﻟﻠﻬﻢ را ﺧﻮاﻧﺪه ﺧﺎﻣﻮش ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ‪ .‬ﺗﻌﻮذ‪،‬‬
‫ﺗﺴﻤﯿﻪ‪ ،‬ﺳﻮره ﻓﺎﺗﺤﻪ و دﯾﮕﺮ ﺳﻮرهاي ﻧﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ اﷲ أﻛﱪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻪ رﮐﻮع رود‪ ،‬و در‬
‫رﮐﻮع ﺳﻌﯽ ﮐﻨﺪ ﺳﺮ را ﺑﺎ ﭘﺸﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﺴﺎوي و ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﮕﻪ دارد و ﻫﺮ دو زاﻧﻮ را ﺑﺎ‬
‫اﻧﮕﺸﺘﺎن ﻫﺮ دو دﺳﺖ ﻣﺤﮑﻢ ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬
‫در رﮐﻮع ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻣﺴﺎوي ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﯾﮏ ﻟﯿﻮان آب ﺑﺮ ﭘﺸﺘﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪،‬‬
‫ﻧﯿﻔﺘﺪ‪ .‬دﺳﺘﻬﺎ را از ﭘﻬﻠﻮﻫﺎ دور ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ﺳﻪ ﯾﺎ ﭘﻨﺞ ﺑﺎر ﺗﺴﺒﯿﺢ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺳﺮ از رﮐﻮع‬
‫ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮده‪ ،‬ﺗﺴﻤﯿﻊ و ﺗﻤﺠﯿﺪ ﮔﻮﯾﺪ )اﻣﺎم ﻓﻘﻂ ﺗﺴﻤﯿﻊ ﮔﻮﯾﺪ و ﻣﻘﺘﺪي ﻓﻘﻂ ﺗﻤﺠﯿﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻔﺮد ﻫﺮ‬
‫دو را ﮔﻮﯾﺪ(‪ .‬ﺑﺎز ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﺠﺪه رود‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ ﻫﺮ دو زاﻧﻮ ﺳﭙﺲ دﺳﺘﻬﺎ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﯿﻨﯽ و‬
‫ﺳﭙﺲ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﺑﮕﺬارد‪ .‬ﺻﻮرﺗﺶ را در ﻣﯿﺎن ﻫﺮ دو دﺳﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻄﻮري ﮐﻪ دو‬
‫اﻧﮕﺸﺖ اﺑﻬﺎم ﺑﺎ ﮔﻮﺷﻬﺎ ﻣﺴﺎوي ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻧﮕﺸﺘﺎن را ﺑﻪ ﻫﻢ ﺑﭽﺴﺒﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻗﺒﻠﻪ‬
‫ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺑﺎزوﻫﺎ را از ﭘﻬﻠﻮ و ﺷﮑﻢ را از راﻧﻬﺎ دور ﻧﮕﻪ دارد و ﺑﺎزوﻫﺎ را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ‬
‫ﻧﮕﺴﺘﺮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻪ ﯾﺎ ﭘﻨﺞ ﺑﺎر در ﺳﺠﺪه ﺗﺴﺒﯿﺢ ﮔﻮﯾﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻧﺨﺴﺖ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﺳﭙﺲ ﺑﯿﻨﯽ و ﺳﭙﺲ دﺳﺘﻬﺎ‬
‫را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮده ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻮﯾﺪ و ﮐﺎﻣﻼً ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎز ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻮﯾﺪ و ﺑﻪ ﺳﺠﺪه دوم ﺑﺮود‪ .‬دوﺑﺎره‬
‫ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ و ﺳﭙﺲ ﺑﯿﻨﯽ و ﭘﺲ از آن‪ ،‬دﺳﺘﻬﺎ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ زاﻧﻮﻫﺎ را ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﮐﺮده‪ ،‬روي ﭘﻨﺠﻪﻫﺎي ﭘﺎﻫﺎ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪه ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ و دوﺑﺎره دﺳﺘﻬﺎ را ﺑﺒﻨﺪد و ﺑﺴﻢ اﷲ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺳﻮره ﻓﺎﺗﺤﻪ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﻮرهاي دﯾﮕﺮ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﻣﺎم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻣﻮش‬
‫ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ و ﻗﺮاﺋﺖ ﻧﺨﻮاﻧﺪ ﺑﺎز ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ رﮐﻌﺖ ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺻﻮرت‪ ،‬رﮐﻮع‪ ،‬ﻗﻮﻣﻪ‪ ،‬ﺳﺠﺪه‪،‬‬
‫ﺟﻠﺴﻪ و ﺳﺠﺪه ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از ﺳﺠﺪه دوم ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺎي ﭼﭗ را ﺑﮕﺴﺘﺮاﻧﺪ و ﺑﺮ آن‬
‫ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ و ﭘﺎي راﺳﺖ را ﻧﺼﺐ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﮐﻪ ﺳﺮ اﻧﮕﺸﺘﺎن ﺑﻪ ﻃﺮف ﻗﺒﻠﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و‬
‫ﻫﺮ دو دﺳﺖ را روي راﻧﻬﺎ ﺑﮕﺬارد و اﻟﺘﺤﯿﺎت را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ »أﹶ ﺷ ﹶﻬ ﺪﹸ ﹶأ ن ﻻ ﱠ اﹺﻟ ﹶﻪ«‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪108‬‬

‫ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬اﺑﻬﺎم دﺳﺖ راﺳﺖ را ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺖ دﯾﮕﺮ ﺑﺒﻨﺪد و ﭼﻮن »ﻻ إﹺﻟ ﹶﻪ« ﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬اﻧﮕﺸﺖ ﺷﻬﺎدت‬
‫را ﺑﺎﻻ ﺑﺮد و ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم »إﹺ ﹺ ﻻ ﱠ اﷲ« ﭘﺎﯾﯿﻦ آورد و ﺗﺎ آﺧﺮ ﻧﻤﺎز دو اﻧﮕﺸﺖ ﻣﺰﺑﻮر را ﺑﺼﻮرت‬
‫ﮔﺮه ﮐﺮده‪ ،‬ﻧﮕﻪ دارد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از اﺧﺘﺘﺎم ﺗﺸﻬﺪ اﮔﺮ ﻧﻤﺎز دو رﮐﻌﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬درود و دﻋﺎ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻃﺮف راﺳﺖ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻃﺮف ﭼﭗ ﺳﻼم ﮔﻮﯾﺪ‪ .‬در ﺣﯿﻦ ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ‪،‬‬
‫اﻓﺮادي ﮐﻪ در ﺳﻤﺖ راﺳﺖ وي ﻗﺮار دارﻧﺪ و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺳﻤﺖ ﭼﭗ را ﻧﯿﺖ ﮐﻨﺪ و اﻣﺎم در‬
‫ﻫﺮ ﺳﻤﺘﯽ ﮐﻪ ﻗﺮار دارد‪ ،‬اﻣﺎم را ﻫﻢ در ﻫﻤﺎن ﺳﻤﺖ ﻧﯿﺖ ﮐﻨﺪ و اﻣﺎم در ﻫﺮ دو ﺳﻼم‬
‫ﺧﻮﯾﺶ ﻣﻘﺘﺪﯾﻬﺎ را ﻧﯿﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻧﻤﺎز ﺳﻪ ﯾﺎ ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺗﺸﻬﺪ درود ﻧﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻓﻮراً ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻃﺮف ﻗﯿﺎم ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮد و رﮐﻌﺖ ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم را اﮔﺮ ﻧﻤﺎز ﻓﺮض ﯾﺎ واﺟﺐ ﯾﺎ ﺳﻨﺖ و ﻧﻔﻞ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﺿﺎﺑﻄﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﺎﻧﺪه‪ ،‬ﺳﻼم ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺳﻼم دﻋﺎي ذﯾﻞ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪:‬‬
‫َّ ُ َّ َ ِّ ْ َ‬ ‫َّ ُ َّ َ ْ َ َّ َ ُ َ ْ َ َّ َ ُ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ ْ‬
‫� َﻰﻠﻋ‬ ‫ﻹﻛ َﺮامِ « ‪» ،1‬الﻠﻬﻢ أ ِﻋ‬ ‫»الﻠﻬﻢ أﻧﺖ الﺴﻼم و ِﻣﻨﻚ الﺴﻼم‪� ،‬ﺒﺎر�ﺖ ﻳﺎ ذا اﺠﻟﻼ ِل وا ِ‬
‫َّ‬
‫ﻪﻟ إﻻ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ ‪2‬‬ ‫ْ َ َُ ْ َ َ ُ ْ‬
‫اﷲ‬ ‫ِذﻛ ِﺮك‪ ،‬وﺷﻜ ِﺮك‪ ،‬وﺣﺴ ِﻦ ِﻋﺒﺎدﺗِﻚ« ‪ .‬ﺧﻮاﻧﺪن اﯾﻦ دﻋﺎ ﻫﻢ ﻣﺴﻨﻮن اﺳﺖ‪» :‬ﻻ إِ ِ‬
‫ﻻ َﻣﺎﻧ َﻊ ل َﻤﺎ أَ ْ� َﻄﻴْﺖ‪َ،‬‬
‫َ ْ َ ُ َ َ ْ َ َ ُ َ ُ ْ ُ ْ ُ َ َ ُ ْ َ ْ ُ َ ُ َ َ َ ُ ِّ َ ْ َ ْ ٌ َّ ُ َّ َ‬
‫ﺮﺷ�ﻚ ﻪﻟ‪ ،‬ﻪﻟ الﻤﻠﻚ وﻪﻟ اﺤﻟﻤﺪ وﻫﻮ ﻰﻠﻋ ﻞﻛ ﻲﺷ ٍء ﻗ ِﺪﻳﺮ‪ ،‬الﻠﻬﻢ‬
‫ِ ِ‬ ‫وﺣﺪه ﻻ ِ‬
‫ّ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ِّ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬
‫ﻻ ُﻣ ْﻌﻄ َﻲ ل َﻤﺎ َﻣﻨﻌ َ‬
‫ْ‬ ‫َ‬
‫ﺖ‪َ ،‬وﻻ �ﻨﻔ ُﻊ ذا اﺠﻟَﺪ ِﻣﻨﻚ اﺠﻟ َ ُﺪ« ‪ .3‬آﻣﯿﻦ‪.‬‬ ‫ِ ِ‬ ‫و‬

‫‪ -1‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬اﻟﻬﻰ ﺗﻮ ﺳﻼﻣﻰ‪ ،‬و ﺳﻼﻣﺘﻰ از ﺟﺎﻧﺐ ﺗﻮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﺑﺮﮐﺘﻰ‪ ،‬اى ﺻﺎﺣﺐ ﻋﻈﻤﺖ و ﺑﺰرﮔﻰ«‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ » :‬ﺑﺎر اﻟﻬﺎ! ﺑﻪ ﻣﻦ ﺗﻮﻓﯿﻖ ﺑﺪه ﺗﺎ ﺗﻮ را ﯾﺎد ﮐﻨﻢ‪ ،‬و ﺳﭙﺎس ﮔﻮﯾﻢ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ روش‪ ،‬ﺑﻨﺪﮔﻰ ﻧﻤﺎﯾﻢ«‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﻣﻌﺒﻮدى »ﺑﺤﻖ« ﺑﺠﺰ اﷲ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺷﺮﯾﮑﻰ ﻧﺪارد‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ از آنِ اوﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪى‬
‫اوﺳﺖ‪ ،‬و او ﺑﺮ ﻫﺮ ﭼﯿﺰى ﺗﻮاﻧﺎ اﺳﺖ‪ ،‬اﻟﻬﻰ! آن ﭼﻪ ﺗـﻮ ﺑـﺪﻫﻰ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻣﺎﻧﻊ آن ﻧﻤﯽﮔﺮدد‪ ،‬و آﻧﭽﻪ ﺗﻮ ﻣﻨﻊ‬
‫ﮐﻨﻰ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺪ آﻧﺮا ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﺗﻮاﻧﮕﺮ‪ ،‬او را ﺛﺮوﺗﺶ از ﻋﺬاب ﺗﻮ ﻧﺠﺎت ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪ ،‬و »ﺗﻤﺎﻣﯽﺷﮑﻮه و«‬
‫ﺛﺮوت از آنِ ﺗﻮ اﺳﺖ«‪.‬‬
 ‫ِي� ۡم نَ ٗ‬
‫ُ‬ ‫ُ َۡ‬ ‫َ ٰٓ َ ُّ َ َّ َ َ َ ْ ُ ْ َ ُ‬
‫ار�﴾ ]اﻟﺘﺤﺮﯾﻢ‪.[6 :‬‬ ‫ام ُنوا ق ٓوا أنف َس� ۡم َوأهل‬ ‫﴿���ها ٱ�ِين ء‬
‫»اي آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﺪ‪ ،‬ﺧﻮد و ﺧﺎﻧﻮادهﺗﺎن را از آﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ ﺑﺮﻫﺎﻧﯿﺪ!«‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ -‬ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬ﻋﻘﺎﯾﺪ اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﺗﻮﺣﯿﺪ‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :385‬ﻣﻌﻨﺎي ﻟﻔﻆ »اﷲ« ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬اﷲ« ﻧﺎم آن ذات ﯾﮑﺘﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ واﺟﺐ اﻟﻮﺟﻮد و داراي ﺗﻤﺎم ﺻﻔﺎت ﮐﻤﺎﻟﯿﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :386‬واﺟﺐ اﻟﻮﺟﻮد« ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬واﺟﺐ اﻟﻮﺟﻮد« ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮدي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ‪ :‬وﺟﻮدش واﺟﺐ و ﺿﺮوري و‬
‫ﻋﺪم وﺟﻮدش ﻣﺤﺎل ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﺟﻮدي ﮐﻪ واﺟﺐ اﻟﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ از ﻗﺪﯾﻢ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮده و ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮاي او ﻧﻪ آﻏﺎزي و ﻧﻪ اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﺗﺼﻮر ﮐﺮد‪ .‬در ﻫﯿﭻ زﻣﺎﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﻧﺎﺑﻮد‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ذات و ﺧﻮدي ﺧﻮد ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮده اﺳﺖ و در وﺟﻮد ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ دﯾﮕﺮ ﻣﻮﺟﻮدي‪،‬‬
‫ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ و ﻣﺤﺘﺎج ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در وﺟﻮد و ﺑﻘﺎي ﺧﻮﯾﺶ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻪ دﯾﮕﺮي ﺑﻮده ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﻪ وﺟﻮد‬
‫آورﻧﺪهاي ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ واﺟﺐ اﻟﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ ﻋﺎﻟﯿﻪ اﺳﻼم‪» ،‬واﺟﺐ‬
‫اﻟﻮﺟﻮد« ﻓﻘﻂ ذات ﯾﮕﺎﻧﻪ و ﺑﯽﻫﻤﺘﺎي ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل اﺳﺖ و ﻣﻮﺟﻮدي دﯾﮕﺮ در ﻋﺎﻟﻢ‪،‬‬
‫واﺟﺐ اﻟﻮﺟﻮد ﻧﺒﻮده و ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :387‬ﺻﻔﺎت ﮐﻤﺎﻟﯿﻪ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺻﻔﺎﺗﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪110‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل واﺟﺐ اﻟﻮﺟﻮد اﺳﺖ و ﺑﺮاي واﺟﺐ اﻟﻮﺟﻮد ﮐﻤﺎل ذاﺗﯽ ﺿﺮوري‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﺗﻤﺎم ﺻﻔﺎﺗﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮاي ﮐﻤﺎل ذاﺗﯽ ﻻزم و ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﻔﺎت ﮐﻤﺎﻟﯿﻪ‬
‫ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :388‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮدي ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره وﺟﻮد داﺷﺘﻪ و ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﺸﻪ وﺟﻮد ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪،‬‬
‫ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮﺟﻮدي را »ﻗﺪﯾﻢ« ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :389‬ﺑﺠﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﻗﺪﯾﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺠﺰ از ذات ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺗﻤﺎم ﺻﻔﺎت او دﯾﮕﺮ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰي ﻗﺪﯾﻢ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :390‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺠﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﯿﭻ ﻣﻮﺟﻮدي از ازل وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫زﻣﯿﻦ و آﺳﻤﺎن را ﭼﮕﻮﻧﻪ آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻤﺎم ﺟﻬﺎن را ﺑﺎ ﺣﮑﻢ و ﻗﺪرت ﺧﻮﯾﺶ آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬او ﺑﺮاي آﻓﺮﯾﻨﺶ‬
‫ﺟﻬﺎن و زﻣﯿﻦ و آﺳﻤﺎن ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ﭼﯿﺰي ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬زﯾﺮا اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي‬
‫آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﯾﺎ ﺑﻪ ﭼﯿﺰي ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﻣﯽﺑﻮد‪ ،‬دﯾﮕﺮ واﺟﺐ اﻟﻮﺟﻮد ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ واﺟﺐ اﻟﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ .‬و واﺟﺐ اﻟﻮﺟﻮد در ﻫﺮ اﻣﺮي از اﻣﻮر و‬
‫ﮐﺎرﻫﺎي ﺧﻮﯾﺶ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺷﺨﺼﯽ ﯾﺎ ﭼﯿﺰي ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :391‬ﺻﻔﺎت ﮐﻤﺎﻟﯿﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﻧﺎم ﺑﺒﺮﯾﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺻﻔﺎت ﮐﻤﺎﻟﯿﻪ او ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪» :‬وﺣﺪت«‪» ،‬ﻗﺪﯾﻢ«‪» ،‬وﺟﻮب وﺟﻮد«‪» ،‬ﺣﯿﺎت«‪،‬‬
‫»ﻗﺪرت«‪» ،‬ﻋﻠﻢ«‪» ،‬اراده«‪» ،‬ﺳﻤﻊ«‪» ،‬ﺑﺼﺮ«‪» ،‬ﮐﻼم«‪» ،‬ﺧﻠﻖ«‪» ،‬ﺗﮑﻮﯾﻦ« و‪....‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :392‬وﺣﺪت« ﭼﻪ ﻣﻌﻨﯽ و ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬وﺣﺪت« ﯾﻌﻨﯽ‪ -‬ﯾﮑﺘﺎ ﺑﻮدن‪ ،‬ﯾﮑﺘﺎﯾﯽ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺻﻔﺎت ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ و او در ذات‬
‫و ﺻﻔﺎت ﺧﻮﯾﺶ ﯾﮑﺘﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺣﯿﺪ ﻫﻢ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻌﻨﯽ را دارد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪا را ﺑﻪ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ و ﺑﻪ آن ﯾﻘﯿﻦ و اﻋﺘﺮاف ﮐﺮدن‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :393‬ﻣﻔﻬﻮم »ﻗﺪﯾﻢ« و »وﺟﻮب وﺟﻮد« ﭼﯿﺴﺖ؟‬
 ‫‪111‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬ﻋﻘﺎﯾﺪ اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻗﺪﯾﻢ ﯾﻌﻨﯽ از ازل ﺗﺎ ﺑﻪ اﺑﺪ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮدن‪ .‬و وﺟﻮب وﺟﻮد ﯾﻌﻨﯽ واﺟﺐ اﻟﻮﺟﻮد‬
‫ﺑﻮدن ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ و ﻣﻔﻬﻮم آن ﻗﺒﻼً ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :394‬ﻣﻔﻬﻮم ازﻟﯽ و اﺑﺪي ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬ازﻟﯽ« ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑﻪ اﺑﺘﺪا و آﻏﺎزي ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬و اﺑﺪي ﯾﻌﻨﯽ اﻧﺘﻬﺎ و ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ :‬ﻣﻮﺟﻮدي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره ﺑﻮده و ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻧﯿﺰ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻣﺘﻌﺎل‪ ،‬ازﻟﯽ و اﺑﺪي اﺳﺖ و »ﻗﺪﯾﻢ« ﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﻃﻼق ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :395‬ﺣﯿﺎت« ﭼﻪ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬ﺣﯿﺎت« ﯾﻌﻨﯽ زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻤﯿﺸﻪ زﻧﺪه ﺑﻮده و زﻧﺪﮔﯽ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺮاي او ﺛﺎﺑﺖ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :396‬ﻗﺪرت« ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻗﺪرت ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺗﻮان‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ آﻓﺮﯾﻨﺶ ﻋﺎﻟﻢ و اﯾﺠﺎد ﻧﻈﻢ آن ﺗﻮاﻧﺎ ﺑﻮده و ﺑﺮ‬
‫ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن و دوﺑﺎره ﺑﻪ وﺟﻮد آوردن آن ﻫﻢ ﻗﺎدر و ﺗﻮاﻧﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :397‬ﺻﻔﺖ «ﻋ‪‬ﻠﻢ« ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮاي ﺧﺪاوﻧﺪ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬ﻋ‪‬ﻠﻢ« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي داﻧﺴﺘﻦ اﺳﺖ‪ .‬و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ داﻧﺎ اﺳﺖ و ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰي از‬
‫اﺣﺎﻃﻪ ﻋﻠﻤﯽ وي ﺧﺎرج ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺧﻮاه ﺑﺰرگ و ﺧﻮاه ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﯿﺌﯽ ﻗﺒﻞ از‬
‫وﺟﻮد آن و ﺑﻌﺪ از ﻧﺎﺑﻮدي آن ﻋﻠﻢ ﮐﺎﻣﻞ دارد‪.‬‬
‫از ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾﻦ ﻣﻮرﭼﻪ‪ ،‬در ﻗﻠﺐ ﺷﺐ ﺗﺎرﯾﮏ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ آﮔﺎه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻧﻮع‬
‫ﺗﺼﻮر و ﺧﯿﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ذﻫﻦ آدﻣﯽ ﭘﺪﯾﺪار ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ آن آﮔﺎه و از آن ﺑﺎ ﺧﺒﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻋﻠﻢ‬
‫ﻏﯿﺐ ﻣﺨﺘﺺ ذات ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل اﺳﺖ و ﺑﺲ!‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :398‬ا‪‬ر‪‬اده« ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬اراده« ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ اﺧﺘﯿﺎر ﺧﻮﯾﺶ ﻋﻤﻠﯽ را اﻧﺠﺎم دادن‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﺮ ﭼﯿﺰي را ﮐﻪ‬
‫ﺑﺨﻮاﻫﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﺧﺘﯿﺎر و ﻣﺸﯿﺖ ﺧﻮﯾﺶ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﺪ آن را ﻧﺎﺑﻮد‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﺧﺘﯿﺎر و اراده ﺧﻮﯾﺶ ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪112‬‬

‫ﺗﻤﺎم ﺗﺤﻮﻻت و ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺟﻬﺎن ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺧﺘﯿﺎر و اراده او ﺑﻪ وﻗﻮع ﻣﯽﭘﯿﻮﻧﺪد‪ ،‬ﻫﯿﭻ اﻣﺮي از‬
‫اﻣﻮر ﺟﻬﺎن از ﺣﯿﻄﻪ اﺧﺘﯿﺎر و اراده او ﺧﺎرج ﻧﯿﺴﺖ و ﻧﯿﺰ در اﻧﺠﺎم ﻫﯿﭻ اﻣﺮي ﻫﻢ ﻣﺠﺒﻮر‬
‫ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :399‬ﺻﻔﺖ »ﺳﻤﻊ« و »ﺑﺼﺮ« ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎ و ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺳﻤﻊ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي »ﺷﻨﯿﺪن« و ﺑﺼﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي »دﯾﺪن« ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﺮ ﺣﺮﻓﯽ را‬
‫ﻣﯽﺷﻨﻮد و ﻫﺮ ﭼﯿﺰي را ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ‪ ،‬داراي ﮔﻮش و ﭼﺸﻢ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﺮاي ﺷﻨﯿﺪن و دﯾﺪن وي‪ ،‬ﭼﺸﻢ و ﮔﻮﺷﯽ ﺗﺼﻮر ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫ﺷﻨﻮاﯾﯽاش در ﺣﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺪاي ﺑﺴﯿﺎر ﺿﻌﯿﻒ را ﻣﯽﺷﻨﻮد و ﺑﯿﻨﺎﺋﯽاش در ﺣﺪي‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﺷﯿﺄ ﺑﺴﯿﺎر رﯾﺰه و ﮐﻮﭼﮏ را ﻫﻢ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺷﻨﯿﺪن و دﯾﺪن وي دوري و‬
‫ﻧﺰدﯾﮑﯽ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﮑﯽ و روﺷﻨﺎﺋﯽ ﻫﯿﭻ ﻓﺮق ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :400‬ﺻﻔﺖ »ﮐﻼم« ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﮐﻼم ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي »ﺳﺨﻦ و ﺣﺮف زدن« اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺳﺨﻦ ﮔﻮﯾﻨﺪه‬
‫اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺻﻔﺖ ﺑﺮاﯾﺶ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ داراي زﺑﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :401‬وﻗﺘﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل داراي زﺑﺎﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺑﺪون زﺑﺎن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت در ﺗﻤﺎم ﮐﺎرﻫﺎي‬
‫ﺧﻮﯾﺶ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ اﺳﺒﺎب و وﺳﺎﯾﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﻫﯿﭻ ﮐﺎري‬
‫ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ اﺳﺒﺎب و وﺳﺎﯾﻞ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﮑﻠﻢ و ﺣﺮف زدن ﻫﻢ ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ زﺑﺎن ﻧﺪارد‪ ،‬اﮔﺮ او‬
‫ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن ﺑﻪ زﺑﺎﻧﯽ ﻧﯿﺎز ﻣﯽداﺷﺖ‪ ،‬ﭘﺲ واﺟﺐ اﻟﻮﺟﻮد ﻧﻤﯽﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :402‬ﺻﻔﺖ »ﺧَﻠﻖ« و »ﺗَﮑﻮِﯾﻦ« ﭼﻪ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ دارﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬ﺧﻠﻖ« ﯾﻌﻨﯽ »آﻓﺮﯾﺪن« و »ﺗﮑﻮﯾﻦ« ﯾﻌﻨﯽ »ﺑﻪ وﺟﻮد آوردن« اﯾﻦ دو ﺻﻔﺖ ﻧﯿﺰ‪،‬‬
‫ﺑﺮاي ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺛﺎﺑﺖاﻧﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﻓﻘﻂ او ﺧﺎﻟﻖ و ﻣ‪‬ﮑَﻮ‪ِ‬ن )ﺑﻪ وﺟﻮد آورﻧﺪه( ﺗﻤﺎم ﺟﻬﺎن‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :403‬آﯾﺎ ﻋﻼوه از ﺻﻔﺖﻫﺎي ﻣﺰﺑﻮر‪ ،‬ﺻﻔﺖﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺧﺪاوﻧﺪ ﺛﺎﺑﺖ‬
 ‫‪113‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬ﻋﻘﺎﯾﺪ اﺳﻼﻣﯽ‬

‫اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري! ﺑﺮاي ﺧﺪاوﻧﺪ ﺻﻔﺎت دﯾﮕﺮي ﻫﻢ وﺟﻮد دارد‪ ،‬از ﻗﺒﯿﻞ ﻣﯿﺮاﻧﺪن‪ ،‬زﻧﺪه ﮐﺮدن‪،‬‬
‫رزق دادن‪ ،‬ﻋﺰت دادن‪ ،‬ﺧﻮار ﮐﺮدن و ﻏﯿﺮه‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺻﻔﺎت ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ذات او ازﻟﯽ‪،‬‬
‫اﺑﺪي و ﻗﺪﯾﻢاﻧﺪ و در آﻧﻬﺎ ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﺒﺪﯾﻞ و ﮐﻤﯽ و ﺑﯿﺸﯽ اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﮐﺘﺎبﻫﺎي آﺳﻤﺎﻧﯽ‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :404‬در ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت اﺳﻼﻣﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬ﻗﺮآن در ﻣﺪت ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻪ‬
‫َ َ َ َ َّ ٓ ُ َ‬
‫نزل �ِيهِ‬
‫ﺳﺎل ﻧﺎزل ﺷﺪه‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺮآن ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬رمضان ٱ�ِي أ ِ‬
‫ُۡ ُ‬
‫ٱلق ۡر َءان﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪ .[23 :‬ﯾﻌﻨﯽ‪» :‬ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﻣﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺮآن در آن ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ«‪ .‬از‬
‫اﯾﻦ آﯾﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻗﺮآن در ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬و در ﺟﺎي دﯾﮕﺮ ﻓﺮﻣﻮده‪:‬‬
‫َ َ َۡ‬ ‫َّ ٓ َ َ ۡ‬
‫نزل َ�ٰ ُه ِ� ۡ�لةِ ٱلق ۡدرِ ‪] ﴾١‬اﻟﻘﺪر‪» .[1 :‬ﻣﺎ ﻗﺮآن را در ﺷﺐ ﻗﺪر ﻓﺮود آوردﯾﻢ«‪ .‬از اﯾﻦ‬ ‫﴿إِ�ا أ‬
‫ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻗﺮآن در ﺷﺐ ﻗﺪر ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺳﺆال اﯾﻨﺠﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﻪ‬
‫ﮔﻔﺘﺎر ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﻀﺎدﻧﺪ‪ .‬ﮐﺪام ﯾﮏ از آﻧﻬﺎ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﯾﻦ ﻫﺮ ﺳﻪ ﮔﻔﺘﺎر ﺻﺤﯿﺢاﻧﺪ و ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﺗﻀﺎدي وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻦ ﮐﻪ‪:‬‬
‫ﻗﺮآن در دو ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ از ﻟﻮح ﻣﺤﻔﻮظ ﺑﻪ آﺳﻤﺎن دﻧﯿﺎ دوم از آﺳﻤﺎن‬
‫دﻧﯿﺎ ﺑﺮ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﮐﺮم‪ ‬ﺑﻄﻮر ﺗﺪرﯾﺠﯽ و آﻫﺴﺘﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻧﯿﺎزﻫﺎ‪ .‬در دو آﯾﻪ ﻗﺮآن‬
‫ﻣﺮاد از ﻧﺰول‪ ،‬ﻧﺰول اول اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺮآن در ﯾﮏ دﻓﻌﻪ از ﻟﻮح ﻣﺤﻔﻮظ ﺑﺮ آﺳﻤﺎن دﻧﯿﺎ در‬
‫ﻣﺎه ﻣﺒﺎرك رﻣﻀﺎن و در ﺷﺐ ﻗﺪر ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﻣﺮاد از ﻧﺰول آن در ﻣﺪت ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻪ ﺳﺎل‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬از آﺳﻤﺎن دﻧﯿﺎ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ‬
‫ﺿﺮورت و ﻧﯿﺎزﻫﺎ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮاﻣﯽ‪ ‬ﻧﺎزل ﺷﺪه‪ ،‬ﻟﺬا ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﺗﻀﺎد و ﺗﻨﺎﻗﻀﯽ در ﻣﯿﺎن‬
‫آﯾﻪﻫﺎي ﻓﻮق وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :405‬ﻧﺰول ﻗﺮآن در ﮐﺠﺎ آﻏﺎز ﺷﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﻣﮑﻪ ﻣﮑﺮﻣﻪ ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺎم »ﺣ‪‬ﺮَاء« ﮐﻪ در آن ﻏﺎري وﺟﻮد دارد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪114‬‬

‫اﮐﺮم‪ ‬ﺑﺮاي ﻋﺒﺎدت و راز و ﻧﯿﺎز ﺑﺎ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﻣﯽرﻓﺖ و ﺗﺎ ﭼﻨﺪ روز در‬
‫ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﻣﺸﻐﻮل ﻋﺒﺎدت اﻟﻬﯽ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬آذوﻗﻪ ﭼﻨﺪ روز را ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﯽﺑﺮد و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬
‫آذوﻗﻪاش ﺗﻤﺎم ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺪاري آذوﻗﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻪ و دوﺑﺎره ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻣﺮاﺟﻌﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد و ﻣﺸﻐﻮل ﻋﺒﺎدت ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬در ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺧﺪا را ﻋﺒﺎدت ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬در ﻫﻤﺎن ﻏﺎر ﻧﺰول‬
‫ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ‬آﻏﺎز ﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :406‬ﻧﺰول ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ آﻏﺎز ﺷﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺰرﮔﻮار در ﻫﻤﺎن ﻏﺎر ﺗﺸﺮﯾﻒ داﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﻧﺰد‬
‫اﯾﺸﺎن آﻣﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ آن ﺣﻀﺮت ﻧﻤﻮدار ﺷﺪ و ﺑﻪ آن ﺣﻀﺮت ﮔﻔﺖ‪» :‬ا‪‬ﻗﺮَأ« اﯾﻦ اوﻟﯿﻦ‬
‫ﮐﻠﻤﻪ ﺳﻮره ﻋﻠﻖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﺎﯾﺶ ﻫﺴﺖ «ﺑﺨﻮان«‪.‬‬
‫آن ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻧﯿﺴﺘﻢ‪ .‬ﺑﺎر دوم و ﺳﻮم اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺗﮑﺮار ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫در ﭘﺎﯾﺎن‪ ،‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن اﯾﻦ آﯾﻪﻫﺎ ﮐﺮد‪:‬‬
‫َ َۡ ۡ‬ ‫ۡ ۡ‬ ‫ََ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ َ ۡ ۡ َ ّ َ َّ‬
‫ك ٱ�ِي َخلَ َق ‪َ ١‬خلَ َق ٱ ِ� َ ٰ‬
‫�� َن م ِۡن عل ٍق ‪ ٢‬ٱق َرأ َو َر ُّ�ك ٱ�� َر ُم ‪٣‬‬ ‫﴿ٱقرأ ب ِٱس ِم ر� ِ‬
‫ۡ‬ ‫َّ‬
‫َۡ‬
‫�� َن َما ل ۡم َ�عل ۡم ‪] ﴾٥‬اﻟﻌﻠﻖ‪» .[5-1 :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ‬
‫َ‬ ‫ٱ�ِي َع َّل َم ب ِٱلۡ َقلَ ِم ‪َ ٤‬عل َم ٱ ِ� َ ٰ‬
‫َّ‬

‫آﯾﻪﻫﺎ را از ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺷﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن آﻧﻬﺎ ﻧﻤﻮد‪ .‬و اﯾﻦ اوﻟﯿﻦ آﯾﻪﻫﺎﯾﯽ از ﻗﺮآن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺷﺮح ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺎزل ﺷﺪﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :407‬آﯾﺎ ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺧﺎﺻﯽ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن دارد‪ ،‬ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﯿﺮ! ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻓﻌﻠﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻧﺎزل ﺷﺪن آن ﻧﯿﺴﺖ زﯾﺮا ﮐﻪ ﻧﺰول ﻗﺮآن ﺑﺮ‬
‫ﺣﺴﺐ ﻧﯿﺎز و ﺿﺮورﺗﻬﺎ اﻧﺠﺎم ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺳﻮره ﯾﺎ آﯾﻪاي ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﺪ‪،‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم‪ ‬ﺑﻪ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن وﺣﯽ دﺳﺘﻮر ﻣﯽداد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﻮره را ﭘﺲ از ﻓﻼن ﺳﻮره ﻗﺮار‬
‫دﻫﯿﺪ‪ ،‬و اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻓﻼن ﺟﺎي ﭘﺲ از ﻓﻼن آﯾﻪ ﺑﮕﺬارﯾﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﯾﻦ وﺿﻊ و ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻓﻌﻠﯽ‬
‫ﻗﺮآن‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻧﺰول آن ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮر و راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﺣﻀﺮت‬
‫رﺳﻮل اﮐﺮم‪ ‬اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :408‬دﺳﺘﻮرﻫﺎ و راﻫﻨﻤﺎﯾﯿﻬﺎﯾﯽ را ﮐﻪ آن ﺣﻀﺮت در ﻣﻮرد ﺗﺮﺗﯿﺐ و ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻗﺮآن‬
 ‫‪115‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬ﻋﻘﺎﯾﺪ اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﻣﺠﯿﺪ ﺻﺎدر ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬از ﻃﺮف ﺧﻮدش ﺑﻮد ﯾﺎ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر و ﺣﮑﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺗﻌﺪاد ﺳﻮرهﻫﺎ‪ ،‬آﻏﺎز و ﭘﺎﯾﺎن آﻧﻬﺎ و ﺗﻌﺪاد آﯾﻪﻫﺎي ﻫﺮ ﺳﻮره و آﻏﺎز و ﭘﺎﯾﺎن آﯾﻪ‪،‬‬
‫‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻠﯽ ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ را ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺣﻀﺮت ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ‬
‫آﮔﺎﻫﯽ و اﻃﻼع ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم‪ ‬رﺳﺎﻧﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ واﺳﻄﻪ آن ﺣﻀﺮت‪ ،‬اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺧﺎص ﺑﻪ‬
‫ﻣﺎ رﺳﯿﺪه و ﻣﺎ از آن آﮔﺎه ﮔﺸﺘﻪاﯾﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :409‬ﺑﯿﺶ از ﺳﯿﺰده ﻗﺮن اﺳﺖ )اﯾﻦ ﻣﺪت ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر زﻣﺎن ﻣﺆﻟﻒ اﺳﺖ ‪ -‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫ﮐﻪ ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﭼﻪ دﻟﯿﻠﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻗﺮآﻧﯽ ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ در‬
‫دﺳﺖ ﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﯿﻨﺎً ﻫﻤﺎن ﻗﺮآﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع دﻻﯾﻞ زﯾﺎدي وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﺎ ذﯾﻼً ﺑﻪ ﭼﻨﺪ دﻟﯿﻞ ﺳﺎده و آﺳﺎن‬
‫اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫دﻟﯿﻞ اول‪:‬‬
‫ﺗﻮاﺗﺮ ﻗﺮآن ﮐﻪ از زﻣﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﺗﺎ زﻣﺎن ﺣﺎﺿﺮ ﻋﺼﺮ ﺑﻪ ﻋﺼﺮ ﻧﻘﻞ ﮔﺮدﯾﺪه‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ‬
‫دﻟﯿﻞ ﺑﺮ ﻗﻄﻌﯿﺖ و دﺳﺖ ﻧﺨﻮردﮔﯽ ﻗﺮآن اﺳﺖ‪ .‬و آﻧﭽﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻮاﺗﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﻮد ﭼﻨﺎن‬
‫ﻗﻄﻌﯽ و ﯾﻘﯿﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺎي ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪي در آن وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :410‬ﻣ‪‬ﺘَﻮاﺗ‪‬ﺮ« و »ﺗَﻮاﺗُﺮ« ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎ و ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ دارﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﯿﺌﯽ ﮐﻪ ﻧﻘﻞ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن آن ﭼﻨﺎن زﯾﺎد ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﻫﻢ ﻧﺸﻮد آﻧﭽﻪ ﺑﯿﺎن‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ دروغ و ﺧﻼف واﻗﻊ ﺑﺎﺷﺪ‪» ،‬ﻣﺘﻮاﺗﺮ« و ﻧﻘﻞ ﺑﻪ روش ﻣﺬﮐﻮر را »ﺗﻮاﺗﺮ« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﮔﺮوﻫﻬﺎ و اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﺑﯽ ﺷﻤﺎري ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ را از زﻣﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﻘﻞ ﮐﺮده و ﺑﻪ‬
‫آﯾﻨﺪﮔﺎن رﺳﺎﻧﺪهاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻃﺮﯾﻖ‪ ،‬دوره ﺑﻪ دوره ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه و اﮐﻨﻮن ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺎ رﺳﯿﺪه‬
‫اﺳﺖ و ﻫﯿﭻ ﻓﺮد ﻋﺎﻗﻠﯽ ﺗﺼﻮر و ﺑﺎور ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﺑﯽﺷﻤﺎري‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪاي را ﻧﻘﻞ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ واﻗﻌﯿﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪116‬‬

‫دﻟﯿﻞ دوم‪:‬‬
‫از زﻣﺎن ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﮐﺮم‪ ‬ﺗﺎ اﻣﺮوز ﻣﯿﻠﯿﻮنﻫﺎ اﻧﺴﺎن در ﻗﺮنﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﺎﻓﻆ‬
‫ﻗﺮآن ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ اﻣﺮوز ﻫﻢ ﻣﻔﺘﺨﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ در ﺳﯿﻨﻪ ﻣﯿﻠﯿﻮﻧﻬﺎ اﻃﻔﺎل‬
‫ﻣﻌﺼﻮم و ﺳﺮﺑﺎزان ﺑﺰرﮔﺴﺎل اﺳﻼم ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﮔﺸﺘﻪ و ﻣﺤﻔﻮظ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ از‬
‫زﻣﺎن ﻧﺰوﻟﺶ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل‪ ،‬اﯾﻨﻘﺪر اﻧﺴﺎن ﺣﺎﻓﻆ آن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﺑﺮ ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ و‬
‫اﺻﺎﻟﺖ آن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫دﻟﯿﻞ ﺳﻮم‪:‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫َّ َ ۡ ُ َ َّ ۡ َ ّ ۡ َ َّ َ ُ َ َ ُ َ‬
‫�ۥ ل�ٰفِظون ‪] ﴾٩‬اﻟﺤﺠﺮ‪ .[9 :‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻗﺮآن را ﻓﺮود‬ ‫﴿إِنا �ن نز�ا ٱ�ِكر �نا‬
‫آوردهاﯾﻢ و از آن ﭘﺎﺳﺒﺎﻧﯽ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد«‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻗﺮآن را ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ و وﻋﺪه ﻓﺮﻣﻮده‪،‬‬
‫ﺑﻄﻮر ﻗﻄﻊ و ﯾﻘﯿﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻗﺮآﻧﯽ ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ در ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ وﺟﻮد دارد‪،‬‬
‫ﻫﻤﺎن ﻗﺮآﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم از ﻟﻮح ﻣﺤﻔﻮظ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ و‬
‫ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﮐﻢ و ﮐﺎﺳﺘﯽ در آن وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﺗﺎ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﺤﻔﻮظ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫دﻟﯿﻞ ﭼﻬﺎرم‪:‬‬
‫ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ در ﺣﯿﻦ ﻧﺰوﻟﺶ ﻫﻤﻪ داﻧﺸﻤﻨﺪان و روﺷﻨﻔﮑﺮان ﺟﻬﺎن را ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه ﻃﻠﺒﯿﺪ و‬
‫ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﺤﺪي ﮐﺮد ﺑﻄﻮري ﮐﻪ ﻧﻪ در ﻋﺼﺮﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﮐﺴﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻗﺮآن ﮐﺘﺎﺑﯽ‬
‫ﺑﯿﺎورد و ﺗﺎ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻫﻢ اﺣﺪي ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﻮد ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﺑﺮ ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ و‬
‫اﺻﺎﻟﺖ و ﻋﺪم ﺗﻐﯿﯿﺮ در آن ﮐﺘﺎب ﺟﺎوداﻧﻪ اﻧﺴﺎن ﺳﺎز اﺳﺖ‪.‬‬

‫رﺳﺎﻟﺖ‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :411‬در ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﻣﺬﮐﻮر اﺳﺖ‪:‬‬
 ‫‪117‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬ﻋﻘﺎﯾﺪ اﺳﻼﻣﯽ‬

‫َ َ‬ ‫ُ َّ َ َ‬
‫ِيها نذِير‪] ﴾ٞ‬ﻓﺎﻃﺮ‪.[24 :‬‬ ‫﴿�ن ّم ِۡن أ َّم ٍة إِ� خ� �‬
‫»ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﻫﯿﭻ اُﻣﺘﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ در آن ﺑﯿﻢ دﻫﻨﺪهاي )ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي( ﻣﺒﻌﻮث ﺷﺪه اﺳﺖ«‪ .‬و در‬
‫َ ُّ َ َ‬
‫ِ� ق ۡو ٍ� ها ٍد﴾ ]اﻟﺮﻋﺪ‪.[7 :‬‬
‫ﺟﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ول ِ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻗﻮﻣﯽ راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬
‫از اﯾﻦ آﯾﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ واﺿﺢ و روﺷﻦ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ در ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﮐﺸﻮري از ﻃﺮف‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :412‬آﯾﺎ ﻣﺜﻼً ﺑﻪ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻫﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي ﻣﺒﻌﻮث ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺪون ﺗﺮدﯾﺪ از آﯾﻪﻫﺎي ﻓﻮق ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي ﻫﺮ اُﻣ‪‬ﺖ و‬
‫ﮔﺮوه‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي ﻓﺮﺳﺘﺎده و ﺑﻌﯿﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ در روزﮔﺎران ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﻄﻪ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻫﻢ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬واﷲ أﻋﻠﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :413‬آﯾﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺸﻮا و رﻫﺒﺮ ﻫﻨﺪوﻫﺎ »ﮐﺮﺷﻦ ﺟﯽ« )رام ﭼﻨﺪر ﺟﯽ(‬
‫در واﻗﻊ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻫﻨﺪﯾﻬﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪهاﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﭘﻨﺪاري ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ زﯾﺮا ﻧﺒﻮت ﯾﮏ وﻇﯿﻔﻪ و ﺗﮑﻠﯿﻔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺎص ﺧﻮد ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺷﺮع ﻣﻘﺪس اﺳﻼم‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺸﻮد ﮐﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺟﺎﯾﺰ و ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ‬
‫ﺣﺴﺐ ﭘﻨﺪار و ﺗﺨﻤﯿﻦ اﻓﺮادي را ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي ﻣﻨﺴﻮب ﮐﻨﯿﻢ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﺎ ﺑﺪون دﻟﯿﻞ ﺷﺮع از ﻃﺮف ﺧﻮﯾﺶ در اﯾﻦ ﻣﻮرد اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﮐﻨﯿﻢ و اﻓﺮادي را ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﮐﻪ در واﻗﻊ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑﺐ اﺷﺘﺒﺎه ﺑﺰرﮔﯽ در ﻋﻘﯿﺪه ﺧﻮﯾﺶ ﮔﺸﺘﻪاﯾﻢ ﮐﻪ در‬
‫روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮ اﺛﺮ ارﺗﮑﺎب آن‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﻣﺆاﺧﺬه ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ را‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻨﺎﻣﯿﻢ ﮐﻪ ﻧﺒﻮت آﻧﻬﺎ ﻓﻘﻂ از ﻃﺮﯾﻖ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﻣﻘﺪس اﺳﻼم ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و در ﻗﺮآن ﯾﺎ اﺣﺎدﯾﺚ ﺻﺤﯿﺤﻪ ﺑﻪ آﻧﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻮرد‬
‫ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن ﻫﻨﺪوﻫﺎ و ﯾﺎ ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن ﺳﺎﯾﺮ ادﯾﺎن و ﻣﺬاﻫﺐ‪ ،‬اﯾﻦ ﻗﺪر ﻣﯽﺗﻮان اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ‬
‫اﮔﺮ ﻋﻘﺎﯾﺪ و اﻋﻤﺎل آﻧﺎن ﺻﺤﯿﺢ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت آﻧﺎن ﺑﺮ ﺧﻼف ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت آﺳﻤﺎﻧﯽ‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪118‬‬

‫ﻧﺒﻮده و اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ را رﻫﺒﺮي و راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﯾﻦ‬
‫ﺳﺨﻦ ﻓﻘﻂ در ﺣﺪ اﻣﮑﺎن و ﺗﺨﻤﯿﻦ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ و ﮔﺮﻧﻪ ﻫﯿﭻ ﻣﺪرك و دﻟﯿﻠﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :414‬در ﻣﻮرد آن ﺣﻀﺮت‪ ‬ﭼﻪ ﻋﻘﯿﺪهاي ﺑﺎﯾﺪ داﺷﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﻣﻮرد اﯾﺸﺎن ﺑﻪ اﻣﻮر زﯾﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫‪ -1‬اﯾﺸﺎن ﺑﻨﺪه ﺧﺪا و ﺑﺸﺮ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﭘﺲ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل‪ ،‬از ﺗﻤﺎم ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت اﻓﻀﻞ و ﺑﺮﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬از ﺗﻤﺎم ﮔﻨﺎﻫﺎن ﻣﻌﺼﻮم و ﭘﺎك اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ را ﺑﺮ اﯾﺸﺎن ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﺸﺎن را در ﺷﺐ ﻣﻌﺮاج ﺑﻪ ﺣﻀﻮر و ﺑﺎرﮔﺎه ﺧﻮﯾﺶ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و در ﻫﻤﺎن‬
‫ﺷﺐ از ﺑﻬﺸﺖ و دوزخ ﺑﺎزدﯾﺪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -6‬آن ﺣﻀﺮت ﺑﻪ دﺳﺘﻮر و اﻣﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻌﺠﺰهﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -7‬ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ را ﻋﺒﺎدت و ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -8‬داراي اﺧﻼق و ﻋﺎداﺗﯽ ﺑﺲ واﻻ و ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -9‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ وي ﻋﻠﻢ و آﮔﺎﻫﯽ ﺑﺴﯿﺎري از اﺣﻮال ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن و آﯾﻨﺪﮔﺎن داده ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫اﯾﺸﺎن اُﻣﺖ ﺧﻮﯾﺶ را از آﻧﻬﺎ آﮔﺎه ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -10‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺶ از ﺗﻤﺎم ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت‪ ،‬ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ ﻋﻄﺎ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ‬
‫اﯾﻨﻬﺎ‪ ،‬ﻋﺎﻟﻢ اﻟﻐﯿﺐ ﻧﺒﻮد‪ ،‬زﯾﺮا »ﻋﺎﻟﻢ ﻏﯿﺐ« ﺑﻮدن ﻣﺨﺘﺺ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل و ﺻﻔﺖ ﺣﻀﺮت‬
‫اوﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -11‬وي ﺧﺎﺗﻢ اﻷﻧﺒﯿﺎء اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از اﯾﺸﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي دﯾﮕﺮ ﻣﺒﻌﻮث ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‬
‫‪ ‬ﮐﻪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ از آﺳﻤﺎن ﻓﺮود آﯾﺪ و از‬
‫ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ‬
‫ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼم اﺗﺒﺎع و ﭘﯿﺮوي ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -12‬آن ﺣﻀﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﻧﺴﺎنﻫﺎ و ﺟﻦﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -13‬اﯾﺸﺎن در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺎ اﺟﺎزه ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي ﻣﺤﺮوﻣﺎن و ﺧﻄﺎﮐﺎران ﺷﻔﺎﻋﺖ و‬
 ‫‪119‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬ﻋﻘﺎﯾﺪ اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﺳﻔﺎرش ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﻟﺤﺎظ وي را » ﹶﺷ ﹺﻔ ﻴ ﹸﻊ اﻟـ ﹸﻤ ﺬﻧ ﹺﺒﹺﲔ«‪) ،‬ﺳﻔﺎرش ﮐﻨﻨﺪه ﮔﻨﺎﻫﮑﺎران(‬

‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻢ ﺷﻔﺎﻋﺖ آن ﺣﻀﺮت را ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫‪ -14‬اﻧﺠﺎم ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻣﺮ ﮐﺮده و دﺳﺘﻮر داده اﺳﺖ و ﺑﺎز آﻣﺪن از ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﻊ‬
‫ﻓﺮﻣﻮده و ﺑﺎور و ﯾﻘﯿﻦ داﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺒﺮ داده اﺳﺖ‪ ،‬ﻻزم و ﺿﺮوري اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -15‬ﻣﺤﺒﺖ ﺑﺎ او و ﺗﻌﻈﯿﻢ و ﮔﺮاﻣﯿﺪاﺷﺖ وي ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﺗﮏ ﺗﮏ اُﻣ‪‬ﺖ واﺟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫ﻣﺤﺒﺖ و ﮔﺮاﻣﯿﺪاﺷﺖ او ﺑﺎﯾﺪ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب و اﺻﻮل ﺷﺮع و ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎ ﻗﻮاﻋﺪ و ﺿﻮاﺑﻂ آن‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺧﻼف ﺷﺮع را ﻟﺒﺎس ﻣﺤﺒﺖ و ﺗﻌﻈﯿﻢ ﭘﻮﺷﯿﺪن‪ .‬ﺟﻬﺎﻟﺖ و ﻧﺎداﻧﯽ اﺳﺖ )ﺑﻠﮑﻪ در‬
‫واﻗﻊ‪ ،‬ﻋﺪاوت و دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎ آن ﺣﻀﺮت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد(‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :415‬ﻣﻌﻨﺎ و ﻣﻔﻬﻮم »ﻣ‪‬ﻌﺼ‪‬ﻮم« ﺑﻮدن ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬ﻣﻌﺼﻮم« ﺑﻮدن ﯾﻌﻨﯽ ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﮔﻨﺎﻫﯽ ﭼﻪ ﺻﻐﯿﺮه و ﭼﻪ ﮐﺒﯿﺮهاي‪ ،‬ﻗﺼﺪاً و ﯾﺎ‬
‫ﺑﻄﻮر ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ از آن ﺣﻀﺮت ﺳﺮ ﻧﺰده اﺳﺖ‪ .‬و ﺗﻤﺎم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان از ﻫﺮ ﻧﻮع ﮔﻨﺎه ﻣﻌﺼﻮم و‬
‫ﻣﺒﺮا ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :416‬ﻣﻌﺮاج ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮده ﯾﺎ در ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻮاب و رؤﯾﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم‪ ‬در ﺣﺎل ﺑﯿﺪاري ﺑﺎ ﺟﺴﻢ و ﺟﺎن ﻣﺒﺎرك ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ﻣﻌﺮاج رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ در ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻮاب و رؤﯾﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﺮاج ﺑﺮده ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ آن را ﻣﻌﺮاج‬
‫»ﻣ‪‬ﻨَﺎﻣ‪‬ﯽ« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن «ﻣ‪‬ﻨَﺎم« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺧﻮاب اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮاب آن ﺣﻀﺮت و ﺗﻤﺎم‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‡ راﺳﺖ و ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬و ﺷﺒﻬﻪ اﺷﺘﺒﺎه و ﺧﻄﺎ در آن وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﭘﺲ در ﯾﮏ ﺑﺎر »ﻣﻌﺮاج ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ« و در ﺣﺎل ﺑﯿﺪاري ﺑﻮده و ﭼﻬﺎر ﯾﺎ ﭘﻨﺞ ﺑﺎر ﻣﻌﺮاج‬
‫»ﻣﻨﺎﻣﯽ‪ -‬در ﺧﻮاب« ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :417‬ﺷﻔﺎﻋﺖ« ﭼﻪ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬ﺷﻔﺎﻋﺖ« ﯾﻌﻨﯽ ﺳﻔﺎرش‪ .‬در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ آن ﺣﻀﺮت ﺑﻪ ﺑﺎرﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل‬
‫ﺑﺮاي ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺠﺮم و ﺧﻄﺎﮐﺎر ﺳﻔﺎرش ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﺮف و ﻓﻀﻞ‪ ،‬ﻧﺼﯿﺐ آن‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪120‬‬

‫ﺣﻀﺮت ﺷﺪه اﺳﺖ اﻣﺎ اﯾﺸﺎن‪ ،‬ادب ﺟﻼل و ﮐﺒﺮﯾﺎﯾﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﻪ ﺟﺎ آورده‪ ،‬ﺑﺪون اﺟﺎزه‪،‬‬
‫اﻗﺪام ﺑﻪ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻧﺨﺴﺖ از ﻣﺤﻀﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﺴﺐ اﺟﺎزه ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫از اﯾﻨﮑﻪ اﺟﺎزه ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :418‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﺣﻀﺮت‪ ،‬ﮐﺴﺎن دﯾﮕﺮي ﻫﻢ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ‬
‫ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﺸﺎن‪ ،‬ﺳﺎﯾﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ﺷﻬﯿﺪان‪ ،‬اوﻟﯿﺎء و دوﺳﺘﺎن ﺧﺪا ﻫﻢ ﺑﺎ اﺟﺎزه‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺪون اﺟﺎزه ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬اﺣﺪي ﺗﻮان و ﻗﺪرت ﺷﻔﺎﻋﺖ را‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :419‬ﺷﻔﺎﻋﺖ ﺑﺮاي ﻋﻔﻮ و ﺑﺨﺸﯿﺪن ﭼﻪ ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﯽ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻪ ﺟﺰ ﮐﻔﺮ و ﺷﺮك ﺑﺮاي ﻫﺮ ﮔﻨﺎه دﯾﮕﺮي ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ‬
‫ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮐﺒﯿﺮه ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺤﺘﺎج و ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺷﻔﺎﻋﺖاﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﮔﻨﺎﻫﺎن ﺻﻐﯿﺮه در دﻧﯿﺎ ﺑﺮ اﺛﺮ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻋﺒﺎدات ﻫﻢ ﺑﺨﺸﻮده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫اﯾﻤﺎن و اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺤﻪ‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :420‬اﯾﻤﺎن« ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬اﯾﻤﺎن« ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺗﺼﺪﯾﻖ و ﺑﺎور ﻗﻠﺒﯽ ﺑﻪ ذات ﯾﮕﺎﻧﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل و ﺗﻤﺎم‬
‫ﺻﻔﺎت وي و ﺑﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و ﮐﺘﺎبﻫﺎي آﺳﻤﺎﻧﯽ و ﺗﻤﺎم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﺗﻤﺎم‬
‫دﺳﺘﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ‪ ‬از ﻃﺮف ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎنﻫﺎ آورده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﺎ زﺑﺎن ﻫﻢ اﻗﺮار و اﻋﺘﺮاف ﮐﺮدن ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﻮارد ﯾﺎد ﺷﺪه‪.‬‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻗﻠﺒﯽ و اﻋﺘﺮاف زﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻣﺎﻫﯿﺖ و ﺣﻘﯿﻘﺖ اﯾﻤﺎن اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﮔﺎﻫﯽ‬
‫اﻋﺘﺮاف ﺑﺎ زﺑﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺿﺮورت و اﺟﺒﺎر ﺳﺎﻗﻂ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻤﺎن ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﮔﻨﮓ‬
‫اﺳﺖ و ﺑﺎ زﺑﺎن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ اﻋﺘﺮاف ﮐﻨﺪ و ﯾﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﺶ در ﺧﻄﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :421‬اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺤﻪ« ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺤﻪ« ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺎرﻫﺎي ﻧﯿﮏ و ﺧﻮب‪ .‬ﻋﺒﺎدﺗﻬﺎ و ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ و‬
 ‫‪121‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬ﻋﻘﺎﯾﺪ اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﺶ ﺑﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ آﻣﻮﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﻬﺎ »اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺤﻪ« ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :422‬آﯾﺎ ﮐﺎرﻫﺎي ﻧﯿﮏ و اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺤﻪ در ﺣﻘﯿﻘﺖ اﯾﻤﺎن داﺧﻞاﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري! در »اﯾﻤﺎن ﮐﺎﻣﻞ«‪ ،‬اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺤﻪ داﺧﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺤﻪ‪ ،‬در اﯾﻤﺎن‬
‫آدﻣﯽ ﻧﻮر و ﺗَﺒ‪‬ﻠﻮ‪‬ر و ﮐﻤﺎل ﭘﯿﺪا ﻣﯽﺷﻮد و اﮔﺮ اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺤﻪ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬در اﯾﻤﺎن‪ ،‬ﻧﻘﺺ و‬
‫ﺧﻠﻞ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :423‬ﻋﺒﺎدت« ﭼﻪ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻋﺒﺎدت ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻨﺪﮔﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﻌﺒﻮد واﻗﻌﯽ ﻫﻤﻪ ﻣﺎ‪ ،‬ذات ﯾﮕﺎﻧﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺎ و ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن را آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻫﻤﻪ ﻣﺎ ﺑﻨﺪه و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدار او ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬او ﺑﻪ ﻣﺎ‬
‫دﺳﺘﻮر ﻋﺒﺎدت و ﺑﻨﺪﮔﯽ داده اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﻋﺒﺎدت و ﺑﻨﺪﮔﯽِ او ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﻣﺎ ﻓﺮض ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :424‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﮐﺪام ﯾﮏ از ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺧﻮﯾﺶ دﺳﺘﻮر ﻋﺒﺎدت داده اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ و ﺟﻦﻫﺎ دﺳﺘﻮر ﻋﺒﺎدت داده اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﻪ اﯾﻦ دو ﻧﻮع ﻣﺨﻠﻮق‪،‬‬
‫»ﻣ‪‬ﮑَﻠﱠﻒ« ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و ﺳﺎﯾﺮ ﺟﺎﻧﺪاران ﺟﻬﺎن »ﻣ‪‬ﮑَﻠﱠﻒ« و ﻣ‪‬ﻮﻇﱠﻒ ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت‬
‫ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :425‬ﺟﻦﻫﺎ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺟﻦ از ﻣﻮﺟﻮدات و ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ از آﺗﺶ ﺧﻠﻖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﺟﺴﺎم‬
‫ﺟﻦﻫﺎ ﭼﻨﺎن ﻟﻄﯿﻒ و ﻧﺎزك اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻗﺎﺑﻞ رؤﯾﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ‬
‫اﻧﺴﺎن و ﯾﺎ ﺣﯿﻮاﻧﯽ در آﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ رؤﯾﺖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﯾﻦ ﻗﺪرت و ﺗﻮان را‬
‫داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻠﻬﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در آﯾﻨﺪ‪ .‬در ﺟﻦﻫﺎ ﻫﻢ ﻣﺮد و ﻫﻢ زن وﺟﻮد دارد و‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺗﻮاﻟﺪ و ﺗﻨﺎﺳﻞ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :426‬اﺻﻮﻻً روش ﻋﺒﺎدت ﮐﺮدن ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻋﺒﺎدت داراي روشﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺘﯽ از آن ﺑﻪ ﺷﺮح ذﯾﻞ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز‪.‬‬
‫‪ -2‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪122‬‬

‫‪ -3‬ﺑﻪ ﺣﺞ رﻓﺘﻦ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮدن‪.‬‬
‫‪ -5‬اﻋﺘﮑﺎف ﻧﺸﺴﺘﻦ‪.‬‬
‫‪ -6‬زﮐﺎت دادن‪.‬‬
‫‪ -7‬اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف‪.‬‬
‫‪ -8‬ﻧﻬﯽ از ﻣﻨﮑﺮ‪.‬‬
‫‪ -9‬آداب و اﺣﺘﺮام ﭘﺪر و ﻣﺎدر و اﺳﺎﺗﯿﺪ و از ﺧﻮد ﺑﺰرﮔﺘﺮﻫﺎ را ﺑﻪ ﺟﺎ آوردن‪.‬‬
‫‪ -10‬ﺑﻨﺄ و ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﺎﺟﺪ‪.‬‬
‫‪ -11‬ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺪارس‪.‬‬
‫‪ -12‬آﻣﻮﺧﺘﻦ ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ دﯾﻦ‪.‬‬
‫‪ -13‬ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﻋﻠﻢ دﯾﻦ آﻣﻮﺧﺘﻦ‪.‬‬
‫‪ -14‬ﻫﻤﮑﺎري و ﮐﻤﮏ ﺑﺎ ﻃﻼب ﻋﻠﻮم دﯾﻨﯽ‪.‬‬
‫‪ -15‬ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن ﺧﺪا در راه ﺧﺪا ﺟﻨﮕﯿﺪن‪.‬‬
‫‪ -16‬ﺑﺮ آوردن ﻧﯿﺎز و ﺣﺎﺟﺖ ﻣﺴﺘﻤﻨﺪان‪.‬‬
‫‪ -17‬ﺑﻪ ﮔﺮﺳﻨﮕﺎن ﻃﻌﺎم دادن‪.‬‬
‫‪ -18‬ﺑﻪ ﺗﺸﻨﮕﺎن آب ﻧﻮﺷﺎﻧﯿﺪن‪.‬‬
‫‪ -19‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻮارد ﯾﺎد ﺷﺪه‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻫﺮ ﮐﺎري ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﺪا و ﻣﻮاﻓﻖ دﺳﺘﻮرﻫﺎي او‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ اﯾﻨﻬﺎ در ﻋﺒﺎدت داﺧﻞاﻧﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻮع ﮐﺎرﻫﺎ »اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺤﻪ« ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﯿﺎن ﻣﻌﺼﯿﺖ و ﮔﻨﺎﻫﺎن‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :427‬ﻣﻌﺼﯿﺖ« ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬ﻣﻌﺼﯿﺖ« ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﺮدن و دﺳﺘﻮر ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻦ‪ .‬در ﻫﺮ ﮐﺎري ﮐﻪ از‬
 ‫‪123‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬ﻋﻘﺎﯾﺪ اﺳﻼﻣﯽ‬

‫دﺳﺘﻮرﻫﺎي ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺮ ﭘﯿﭽﯽ و ﻧﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ آن ﻣﻌﺼﯿﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ارﺗﮑﺎب ﮔﻨﺎه‪،‬‬
‫ﮐﺎر زﺷﺖ و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪي اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻨﺎه ﺑﺎﻋﺚ ﺧﺸﻢ و ﻧﺎرﺿﺎﯾﺘﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﺷﻮد و ﻋﺬاب‬
‫وي را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دارد‪ .‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﮔﻨﺎه از ﻣﯿﺎن اﻧﻮاع ﮔﻨﺎﻫﺎن‪ ،‬ﮐﻔﺮ و ﺷﺮك اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺎﻓﺮ و‬
‫ﻣﺸﺮك ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﺸﻪ در دوزخ ﺑﺎﻗﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﮐﺎﻓﺮ و ﻣﺸﺮك اﺣﺪي ﺷﻔﺎﻋﺖ‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﻫﺮﮔﺰ ﮐﺎﻓﺮ و ﻣﺸﺮك را ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﺑﺨﺸﯿﺪ!«‪.‬‬

‫ﺑﯿﺎن ﮐﻔﺮ و ﺷﺮك‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :428‬ﮐﻔﺮ« و »ﺷﺮك« ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردن ﺑﻪ آن ﻓﺮض و ﺿﺮوري ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻧﮑﺎر آن «ﮐﻔﺮ«‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﻗﺒﻮل ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺻﻔﺎت او را ﻣﻨﮑﺮ ﺷﻮد‪ ،‬و ﯾﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻌﺪد ﺧﺪاﯾﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن را اﻧﮑﺎر ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﯾﮑﯽ از ﮐﺘﺎبﻫﺎي آﺳﻤﺎﻧﯽ را ﻗﺒﻮل ﻧﮑﻨﺪ ﯾﺎ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي را ﻗﺒﻮل ﻧﮑﻨﺪ ﯾﺎ ﻣﻨﮑﺮ ﺗﻘﺪﯾﺮ و ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﯾﮑﯽ از اﺣﮑﺎﻣﻬﺎي ﻗﻄﻌﯽ و ﯾﻘﯿﻨﯽ را‬
‫ﻣﻨﮑﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﺎ ﺳﺨﻦ و ﺧﺒﺮ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﮐﺮم‪ ‬را اﻧﮑﺎر ﻧﻤﻮده و دروغ ﭘﻨﺪارد در ﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﻮارد ﯾﺎد ﺷﺪه‪ ،‬ﮐﺎﻓﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫»ﺷﺮك« ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ ذات و ﯾﺎ ﺻﻔﺎت ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺴﯽ ﯾﺎ ﭼﯿﺰي را ﺷﺮﯾﮏ ﮐﺮدن‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :429‬ﺷﺮﯾﮏ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺎ ذات ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺎ ذات ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺮﯾﮏ ﻗﺎﯾﻞ ﺷﺪن ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ ﺧﺪا و ﯾﮏ‬
‫ﻣﻌﺒﻮد‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﻗﺎﯾﻞ ﺑﻮدن ﺑﻪ ﺳﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﺸﺮك ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫زردﺷﺘﯽﻫﺎ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدن ﺑﻪ دو ﺧﺪا ﻣﺸﺮك‪ ،‬و ﻫﻨﺪوﻫﺎ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدن‬
‫ﺑﻪ ﺧﺪاﯾﺎن ﻣﺘﻌﺪد‪» ،‬ﻣﺸﺮك« ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :430‬ﺷﺮﯾﮏ و ﻫﻤﺘﺎ ﻗﺮار دادن در ﺻﻔﺎت ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺻﻔﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﺪاوﻧﺪ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮدن آن ﺑﺮاي دﯾﮕﺮان ﻧﯿﺰ ﺷﺮك‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن در ﻫﯿﭻ ﻣﺨﻠﻮﻗﯽ ﭼﻪ »ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ« ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ »ﻓﺮﺷﺘﻪ«‪» ،‬وﻟﯽ«‪» ،‬ﺷﻬﯿﺪ«‪» ،‬اﻣﺎم« و ﻏﯿﺮه‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪124‬‬

‫ﺻﻔﺘﯽ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺻﻔﺎت ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :431‬ﴍک ﰲ اﻟﺼﻔﺎت« داراي ﭼﻨﺪ ﻗﺴﻢ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﻗﺴﺎم ﺑﺴﯿﺎري دارد ﮐﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﺑﯿﺎن ﭼﻨﺪ ﻗﺴﻢ آن ﺑﺴﻨﺪه ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺷﺮك »در ﻗُﺪر‪‬ت« ﯾﻌﻨﯽ ﺻﻔﺖ ﻗﺪرت را ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﺪاوﻧﺪ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي دﯾﮕﺮان‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ ﮐﻪ‪ :‬ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻗﺪرت و ﺗﻮان ﻓﻼن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬وﻟﯽ‪ ،‬ﺷﻬﯿﺪ‪ ،‬اﻣﺎم و‬
‫ﻏﯿﺮه ﻓﺮود آوردن ﺑﺎران ﯾﺎ ﺷﻔﺎ دادن ﯾﺎ ﻓﺮزﻧﺪ دادن‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﯿﺮاﻧﺪن ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻧﻮﻋﯽ‬
‫ﻧﻔﻊ و ﺿﺮر ﺑﻪ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ اﯾﻨﻬﺎ ﺷﺮك اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺷﺮك »در ﻋ‪‬ﻠﻢ« ﯾﻌﻨﯽ ﺻﻔﺖ ﻋﻠﻢ را ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﺪاوﻧﺪ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي دﯾﮕﺮان‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮدن و ﭼﻨﯿﻦ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻦ ﮐﻪ ﻓﻼن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﯾﺎ اﻣﺎم ﯾﺎ ﺷﺨﺺ دﯾﮕﺮ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪» ،‬ﻋﺎﻟﻢ‬
‫ﻏﯿﺐ« اﺳﺖ‪ .‬ﯾﺎ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺟﺰﯾﯽ دارد‪ ،‬ﯾﺎ از ﺗﻤﺎم اﺣﻮال ﻣﺎ آﮔﺎه اﺳﺖ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﯾﻞ‬
‫ﺣﺎﺿﺮ و آﯾﻨﺪه ﻋﻠﻢ و آﮔﺎﻫﯽ دارد ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪهﻫﺎ »ﺷﺮك« اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺷﺮك «در ﺷﻨﯿﺪن و دﯾﺪن« ﯾﻌﻨﯽ دو ﺻﻔﺖ‪» ،‬ﺳ‪‬ﻤﻊ و ﺑ‪‬ﺼ‪‬ﺮ« ﮐﻪ ﻣﺨﺘﺺ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮدن و ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدن ﮐﻪ ﻓﻼن اﻧﺴﺎن )در ﻫﺮ ﻣﻘﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ( ﺗﻤﺎم‬
‫ﺣﺮﻓﻬﺎ و ﺻﺤﺒﺘﻬﺎي ﻣﺎ را ﭼﻪ از دور و ﭼﻪ از ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﻨﻮد ﯾﺎ ﮐﺎرﻫﺎي ﻣﺎ را از ﻫﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﮐﻨﺪ و زﯾﺮ ﻧﻈﺮ دارد‪ ،‬ﻫﻤﻪ اﯾﻨﻬﺎ ﺷﺮكاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺷﺮك «در ﺣﮑﻢ« ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ را ﺣﺎﮐﻢ داﻧﺴﺘﻦ و دﺳﺘﻮرﻫﺎي‬
‫او را ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺣﮑﺎم ﺧﺪاوﻧﺪ داﻧﺴﺘﻦ و ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً ﮐﺴﯽ دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﭘﯿﺶ از ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﯽ‪ .‬اﯾﻦ دﺳﺘﻮر وي‬
‫را ﭼﻨﺎن ﻣﻬﻢ و ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ داﻧﺴﺘﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﺟﺮاي آن‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از اﺣﮑﺎم و‬
‫ﻓﺮاﯾﺾ ﺧﺪاوﻧﺪي اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﻀﺎء ﺷﻮد‪ .‬و ﯾﺎ در وﻗﺖ ﻣﮑﺮوه ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد و ﻫﯿﭻ ﺑﺎك و‬
‫ﻫﺮاﺳﯽ از اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻫﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﯾﮏ ﻧﻮع ﺷﺮك اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺷﺮك «در ﻋﺒﺎدت« ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ را ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻋﺒﺎدت داﻧﺴﺘﻦ‪ .‬ﻣﺜﻼً‬
‫ﺳﺠﺪه ﯾﺎ رﮐﻮع ﮐﺮدن ﺑﺮاي ﯾﮏ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﯾﺎ ﻃﻮاف و ﺳﺠﺪه ﻗﺒﺮ ﯾﮏ اﻧﺴﺎن )وﻟﻮ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
 ‫‪125‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬ﻋﻘﺎﯾﺪ اﺳﻼﻣﯽ‬

‫و اﻣﺎم ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ(‪ .‬ﯾﺎ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻧﺎم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬اﻣﺎم‪ ،‬وﻟﯽ و ﻏﯿﺮه‪ ،‬ﯾﺎ ذﺑﺢ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم و ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ آﻧﻬﺎ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﻣﻮارد در »ﺷﺮك ﻓﯽ اﻟﻌﺒﺎدت« داﺧﻞاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :432‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻣﻮر ﺑﯿﺎن ﺷﺪه‪ ،‬اﻋﻤﺎل ﺷﺮكآﻣﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﻫﻢ وﺟﻮد دارد ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري‪ ،‬اﻋﻤﺎل ﺑﺴﯿﺎري ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﺷﺮك ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ ،‬و اﺟﺘﻨﺎب از‬
‫آن ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺴﻤﺘﯽ از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﭘﺮﺳﯿﺪن ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻏﯿﺒﯽ از »ﮐﺎﻫﻨﺎن« و »ﻣﻨﺠﻢﻫﺎ«‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﻓﺎل ﮔﯿﺮان و ﻓﺎل ﮔﺮﻓﺘﻦ از آﻧﻬﺎ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﺮدن ﻧﺬرﻫﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﺒﺮﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺑﻪ ﻧﺎم ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﻗﺴﻢ ﺧﻮردن‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺑﺪون ﺿﺮورت ﺷﺮﻋﯽ ﻋﮑﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﯾﺎ ﺗﻌﻈﯿﻢ و اﮐﺮام ﻋﮑﺴﻬﺎ و ﻣﺠﺴﻤﻪﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﻣﺸﮑﻞ ﮔﺸﺎ داﻧﺴﺘﻦ ﮐﺴﯽ ﻏﯿﺮ از ﺧﺪا‪ ،‬و ﻧﺪأ ﮐﺮدن او‪.‬‬
‫‪ -7‬ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ ﻣﺠﺎﻟﺲ و ﺟﺸﻦ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﺒﺮﻫﺎ و ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ و ﻏﯿﺮه در آﻧﺠﺎ‪.‬‬

‫ﺑﯿﺎن ﺑﺪﻋﺘﻬﺎ‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :433‬ﭘﺲ از ﮐﻔﺮ و ﺷﺮك ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﮔﻨﺎه ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﺲ از ﮐﻔﺮ و ﺷﺮك‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﮔﻨﺎه «ﺑِﺪﻋ‪‬ﺖ« اﺳﺖ‪» .‬ﺑﺪﻋﺖ« ﺑﻪ آن اﻋﻤﺎﻟﯽ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫‪‬‬‫ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ‪ :‬اﺻﻞ و رﯾﺸﻪ آﻧﻬﺎ در ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺛﺒﻮﺗﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ از ﻗﺮآن و اﺣﺎدﯾﺚ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﯽﺷﻮد و در زﻣﺎن ﺻﺤﺎﺑﻪ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ‪ ،‬ﺗﺒﻊ ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ و اﺋﻤﻪ ﻫﻢ وﺟﻮدي ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎري را ﺟﺰو دﯾﻦ ﻗﺮار دادن و آن را اﻧﺠﺎم دادن »ﺑﺪﻋﺖ« اﺳﺖ‪.‬‬
‫»ﺑﺪﻋﺖ« ﺑﺴﯿﺎر زﺷﺖ و ﻧﺎرواﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻋﻈﯿﻢ اﻟﺸﺄن ﺑﺪﻋﺖ را ﻣﺮدود داﻧﺴﺘﻪ و اﻫﻞ‬
‫ﺑﺪﻋﺖ را »ﻣﻨﻬﺪم ﮐﻨﻨﺪه و وﯾﺮان ﮐﻨﻨﺪه دﯾﻦ« ﻧﺎﻣﯿﺪه و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﻫﺮ ﺑﺪﻋﺖ‪ ،‬ﻧﻮﻋﯽ ﮔﻤﺮاﻫﯽ اﺳﺖ و ﻫﺮ ﮔﻤﺮاﻫﯽ آدﻣﯽ را ﺑﻪ ﺳﻮي ﺟﻬﻨﻢ ﭘﯿﺶ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺑﺮد«‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪126‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :434‬ﭘﺎرهاي از ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺪﻋﺖاﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺮح دﻫﯿﺪ؟‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺑﺪﻋﺖ و ﻧﻮآوريﻫﺎي زﯾﺎدي اﯾﺠﺎد ﮐﺮدهاﻧﺪ ذﯾﻼً ﺑﻪ ﺑﯿﺎن‬
‫ﭼﻨﺪ ﻧﻮع از آن اﺷﺎره ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻗﺒﺮﻫﺎ ﺑﺎ آﺟﺮ‪ ،‬ﺳﯿﻤﺎن‪ ،‬ﺳﻨﮓ و ﻏﯿﺮه‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺳﺎﺧﺘﻦ ﮔﻨﺒﺪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﺒﺮﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺟﺸﻦ و ﺳﺮور در ﺳﺎﻟﮕﺮد ﺗﻮﻟﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬اﺋﻤﻪ و ﻏﯿﺮه‪.‬‬
‫‪ -4‬روﺷﻦ ﮐﺮدن ﻻﻣﭙﻬﺎ ﺑﺮ ﻗﺒﺮﻫﺎ و ﭼﺮاﻏﺎﻧﯽ ﮐﺮدن آﻧﻬﺎ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن ﻗﺒﺮﻫﺎ ﺑﺎ ﭼﺎدر‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﺪارك ﻃﻌﺎم و ﻏﺬا در ﺧﺎﻧﻪ اﻫﻞ ﻣﯿﺖ ﭘﺲ از ﻣﺮگ و اﺟﺘﻤﺎع ﻣﺮدم در آﻧﺠﺎ‬
‫و ﺧﻮردن از آن ﻏﺬاﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ -7‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻂ در ﻫﺮ اﻣﺮ ﺟﺎﯾﺰ و ﻣﺴﺘﺤﺐ ﻫﻢ ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -8‬ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺟﺸﻦ و ﺳﺮور و اﻧﺠﺎم ﺧﺮاﻓﺎت در ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻋﺮوﺳﯽ‪.‬‬

‫ﺑﯿﺎن ﺳﺎﯾﺮ ﮔﻨﺎﻫﺎن‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :435‬ﻋﻼوه ﺑﺮ »ﮐﻔﺮ«‪» ،‬ﺷﺮك« و »ﺑﺪﻋﺖ« دﯾﮕﺮ ﭼﻪ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮔﻨﺎه ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﮔﻨﺎﻫﺎن ﺑﺴﯿﺎري وﺟﻮد دارد ﻣﺎﻧﻨﺪ‪:‬‬
‫دروغ ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﺪن‪ ،‬روزه ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬زﮐﺎت ﻧﺪادن‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﺎل و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺑﺮ ﺣﺞ‪،‬‬
‫ﺣﺞ ﻧﮑﺮدن‪ .‬ﺷﺮاب ﺧﻮردن‪ ،‬دزدي‪ ،‬زﻧﺎ‪ ،‬ﻏﯿﺒﺖ‪ ،‬ﺷﻬﺎدت دروﻏﯿﻦ‪ ،‬زدن و اذﯾﺖ ﮐﺮدن ﮐﺴﯽ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻣﯽ و ﺳﺨﻦ ﭼﯿﻨﯽ‪ ،‬ﻣﮑﺎري و ﺣﯿﻠﻪ ﮔﺮي‪ ،‬ﺗﺨﻠﻒ و ﺳﺮﭘﯿﭽﯽ از دﺳﺘﻮر واﻟﺪﯾﻦ‬
‫و اﺳﺘﺎد‪ ،‬ﻗﺮار دادن ﻋﮑﺲ و ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺟﺎﻧﺪار و ﻣﺠﺴﻤﻪ در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻣﻐﺎزهﻫﺎ‪ ،‬ﺧﯿﺎﻧﺖ در‬
‫اﻣﺎﻧﺖ‪ ،‬ﺣﻘﯿﺮ ﺷﻤﺮدن و ﺣﻘﯿﺮ داﻧﺴﺘﻦ ﻣﺮدم‪ ،‬ﻗﻤﺎر ﺑﺎزي‪ ،‬ﻓﺤﺶ و دﺷﻨﺎم دادن‪ ،‬رﺑﺎ و ﺳﻮد‬
‫ﺧﻮردن و دادن‪ ،‬ﺗﺮاﺷﯿﺪن رﯾﺶ‪ ،‬ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﻮدن ﺷﻠﻮار از ﻗﻮزك ﭘﺎﻫﺎ‪ ،‬اﺳﺮاف و ﺗﺒﺬﯾﺮ‪ .‬ﻋﻼوه‬
‫ﺑﺮ اﻣﻮر ﻣﺬﮐﻮر‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﺎن دﯾﮕﺮي ﻫﻢ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ در ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ ذﮐﺮ‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪127‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ اول‪ :‬ﻋﻘﺎﯾﺪ اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :436‬آدم ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﮔﻨﺎه در ﺣﺪ ﮐﻔﺮ و ﺷﺮك ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺑﺪﻋﺘﯽ‬
‫ﺑﺸﻮد‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ وﻟﯽ اﺳﻼم و اﯾﻤﺎن وي ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﻗﺺ و ﺿﻌﯿﻒ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺨﺼﯽ‬
‫را »ﻣ‪‬ﺒﺘَﺪ‪‬ع و ﺑﺪﻋﺘﯽ« ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﮐﻔﺮ و ﺷﺮك و ﺑﺪﻋﺖ‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮔﻨﺎه ﮐﺒﯿﺮهاي ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺎﻗﺺ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ آن را »ﻓﺎﺳﻖ« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :437‬اﮔﺮ از ﮐﺴﯽ ﮔﻨﺎﻫﯽ ﺻﺎدر ﺷﻮد راه دوري از ﻋﺬاب و ﻋﻮاﻗﺐ آن ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻨﺎﻫﺎن را ﺑﺎ »ﺗﻮﺑﻪ« ﻣﯽآﻣﺮزد‪.‬‬
‫ﺗﻮﺑﻪ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت از اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺮ ﮔﻨﺎه ﺧﻮﯾﺶ ﺷﺮﻣﻨﺪه و ﭘﺸﯿﻤﺎن ﺷﻮد و در ﻣﺤﻀﺮ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬زاري و ﮔﺮﯾﻪ ﮐﻨﺪ و ﻋﻔﻮ و آﻣﺮزش ﺧﻮﯾﺶ را ﻃﻠﺐ ﮐﻨﺪ و در دل ﺧﻮﯾﺶ ﻋﻬﺪ‬
‫ﮐﺮده و ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺷﻮد ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﻫﯿﭽﻮﻗﺖ ﮔﻨﺎﻫﯽ اﻧﺠﺎم ﻧﺪﻫﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ و ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺗﻮﺑﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ زﺑﺎن ﺑﺪون ﺑﺎز آﻣﺪن و ﺧﻮدداري از ﮔﻨﺎه اﻋﺘﺒﺎر و ارزﺷﯽ ﻧﺪارد و ﺗﻮﺑﻪ واﻗﻌﯽ‬
‫ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻧﻤﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :438‬آﯾﺎ از ﺗﻮﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﮔﻨﺎﻫﺎن ﻣﻌﺎف ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ آﻧﻬﺎ واﺑﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ و ﻓﻘﻂ ﺗﺨﻠﻒ از دﺳﺘﻮرﻫﺎي‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﻮﺑﻪ ﻣﻌﺎف ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ زﯾﺮا ﺗﻮﺑﻪ واﻗﻌﯽ از ﮐﺎﻓﺮ و ﻣﺸﺮك ﻫﻢ ﻗﺒﻮل‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و ﮐﻔﺮ و ﺷﺮك را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﺨﻠﻒ از ﺣﻘﻮق ﺑﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺧﻮردن ﻣﺎل ﯾﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﺗﻬﻤﺖ زدن‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﻇﻠﻢ ﮐﺮدن و ﻏﯿﺮه‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﯽ را »ﺣ‪‬ﻘُﻮقُ اﻟﻌ‪‬ﺒﺎد« )ﺣﻘﻮق ﺑﻨﺪﮔﺎن( ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﺗﻮﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﻣﻌﺎف‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻻزام و ﺿﺮوري اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﺣﻘﻮق ﺑﻨﺪﮔﺎن را ﭘﺮداﺧﺖ و ﺗﺴﻮﯾﻪ‬
‫ﺣﺴﺎب ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻤﻮد‪ ،‬آﻧﮕﺎه در ﻣﺤﻀﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :439‬ﺗﻮﺑﻪ ﺗﺎ ﭼﻪ وﻗﺘﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ؟‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪128‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺗﻮﺑﻪ ﻓﻘﻂ در ﺣﯿﻦ ﻣﺮگ ﮐﻪ ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻣﺮگ ﻓﺮا ﻣﯽرﺳﺪ و ﻧَﻔَﺲ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﻠﻘﻮم‬
‫ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻮل ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﯿﺶ از آن در ﻫﺮ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﺗﻮﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :440‬آدم ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر اﮔﺮ ﺑﺪون ﺗﻮﺑﻪ ﺑﻤﯿﺮد ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽرود ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري! ﺑﺠﺰ ﮐﺎﻓﺮ و ﻣﺸﺮك ﺗﻤﺎم ﮔﻨﺎﻫﮑﺎران ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﮐﯿﻔﺮ ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﺸﺎن ﺑﺮﺳﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و اﯾﻦ ﻫﻢ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎي ﮐﻔﺮ و ﺷﺮك‪ ،‬ﺑﻘﯿﻪ‬
‫ﮔﻨﺎﻫﮑﺎران را ﺑﺪون ﮐﯿﻔﺮ و ﻋﺬاب ﺑﺮ اﺛﺮ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﯾﺎ ﺑﺪون ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺒﺮد و‬
‫ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﺸﺎن را ﻣﻮرد ﻋﻔﻮ و ﺑﺨﺸﺶ ﻗﺮار دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :441‬ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺮده‪ ،‬دوﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان و ﻋﺰﯾﺰان وي در دﻧﯿﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ‬
‫ﻧﻔﻌﯽ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻋﺒﺎدت ﺑﺪﻧﯽ و ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﻣﺮده ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اﻓﺮادي ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬
‫اﮔﺮ ﮐﺎر ﻧﯿﮑﯽ اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼً‪ :‬ﻗﺮآن ﺗﻼوت ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ درود ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬در راه ﺧﺪا‬
‫ﺻﺪﻗﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮﺳﻨﻪاي را ﻃﻌﺎم ﺑﺪﻫﻨﺪ و ﺑﺮ ﻣﯿﺖ اﯾﺼﺎل ﺛﻮاب ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺛﻮاب آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﯿﺖ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮاي ﭼﻨﯿﻦ اﯾﺼﺎل ﺛﻮاﺑﯽ ﺷﯿﺌﯽ ﻣﻌﯿﻦ‪ ،‬وﻗﺖ ﻣﻌﯿﻦ‪ ،‬ﻓﺮد ﻣﻌﯿﻦ ﺗﻌﯿﯿﻦ‬
‫ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و ﺧﻮد اﻧﺴﺎن ﻫﻢ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﺻﺪﻗﻪ ﮐﻨﺪ در ﻫﺮ وﻗﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻋﺒﺎدﺗﯽ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و در ﻫﺮ ﻣﻘﺪاري ﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ و ﺛﻮاﺑﺶ ﺑﻪ ﻣﺮده ﻣﯽرﺳﺪ‪،‬‬
‫ﭘﯿﺮوي و اﺗﺒﺎع از رﺳﻮم و ﺑﺪﻋﺎت ﯾﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺎمآوري و ﺗﻈﺎﻫﺮ‪ ،‬ﭼﯿﺰي دادن ﯾﺎ ﻣﺮاﺳﻢ‬
‫دﻋﻮت و ﻃﻌﺎم ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮدن‪ ،‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﯾﻨﮑﻪ اﺻﻼً ﺛﻮاﺑﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﮑﺲ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ و ﺳﺒﺐ‬
‫ﻧﺎﺧﺸﻨﻮدي ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
 ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ -‬ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫اﺣﮑﺎﻣﯽ ﭼﻨﺪ از ﻗﺮاﺋﺖ‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :442‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ‪ ،‬ﻣﻐﺮب و ﻋﺸﺎء را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﻗﺮاﺋﺖ‬
‫واﺟﺐ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬واﺟﺐ ﻧﯿﺴﺖ وﻟﯽ ﺟﻬﺮاً ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :443‬اﮔﺮ ﻗﻀﺎي ﻫﻤﯿﻦ ﻧﻤﺎزﻫﺎ را ﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﯽآورد‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻗﺮاﺋﺖ ﺑﺨﻮاﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬اﻣﺎم« در ﻗﻀﺎء ﺟﻬﺮاً ﻗﺮاﺋﺖ ﺑﺨﻮاﻧﺪ و »ﻣﻨﻔﺮد« ﻣﺨﺘﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻄﻮر ﺟﻬﺮ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‬
‫ﯾﺎ آﻫﺴﺘﻪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :444‬ﺧﻮاﻧﺪن ﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﻗﺮاﺋﺖ در ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺮﺿﯽ ﺳﻨﺖ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﺣﺎل ﺳﻔﺮ ﻣﺨﺘﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺳﻮره ﻓﺎﺗﺤﻪ ﻫﺮ ﺳﻮرهاي را ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﺣﺎل ﻣﻘﯿﻢ ﺑﻮدن‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻗﺮاﺋﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :445‬در ﺣﺎل ﻣﻘﯿﻢ ﺑﻮدن ﭼﻘﺪر ﻗﺮاﺋﺖ ﻣﺴﻨﻮن اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﺣﺎل ﻣﻘﯿﻢ ﺑﻮدن ﺳﻨﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ و ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ »ﻃ‪‬ﻮ‪‬الِ ﻣ‪‬ﻔَﺼ‪‬ﻞ«‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ و در ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ و ﻋﺸﺎء »اَوﺳ‪‬ﺎط‪ ‬ﻣ‪‬ﻔَﺼ‪‬ﻞ« و در ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب »ﻗ‪‬ﺼ‪‬ﺎرِ ﻣ‪‬ﻔَﺼ‪‬ﻞ« ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :446‬ﻃﻮال ﻣﻔﺼﻞ«‪» ،‬أوﺳﺎط ﻣﻔﺼﻞ« و »ﻗﺼﺎر ﻣﻔﺼﻞ« ﺑﻪ ﮐﺪام ﺳﻮرهﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬از ﺳﻮره »ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺮَات« ﮐﻪ در ﭘﺎره ﺑﯿﺴﺖ و ﺷﺸﻢ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺳﻮره »ﺑ‪‬ﺮُوج« ﻃﻮال‬
‫ﻣﻔﺼﻞ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و از ﺳﻮره »ﻃَﺎرِق« ﺗﺎ » ﹶﱂ ﹶﻳ ﹸﻜ ﻦ« اوﺳﺎط ﻣﻔﺼﻞ‪ ،‬و از ﺳﻮره »اﹺ ﹶذ ا‬
‫ﹸز ﹺ‬
‫ﻟﺰ ﹶﻟ ﺖ« ﺗﺎ » ﹶا ﻟﻨﱠﺎس« ﯾﻌﻨﯽ آﺧﺮ ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ‪ ،‬ﻗﺼﺎر ﻣﻔﺼﻞ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :447‬اﯾﻦ ﻗﺮاﺋﺖ ﺑﺮاي اﻣﺎم اﺳﺖ ﯾﺎ ﺑﺮاي ﻣﻨﻔﺮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮاي اﻣﺎم و ﻣﻨﻔﺮد ﻫﺮ دو ﻣﺴﻨﻮن اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪130‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :448‬در ﺣﺎل ﻣﻘﯿﻢ ﺑﻮدن ﺑﺮ اﺛﺮ ﻋﺬري‪ ،‬ﺗﺮك ﻗﺮاﺋﺖ ﻣﺴﻨﻮن ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :449‬آﯾﺎ در ﻫﯿﭻ ﻧﻤﺎزي ﭼﻨﯿﻦ ﺳﻮرهاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﯿﺮ از آن ﺳﻮره‪،‬‬
‫دﯾﮕﺮ ﺳﻮرهاي در آن ﺻﺤﯿﺢ ﻧﺒﺎﺷﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮاي ﻫﯿﭻ ﻧﻤﺎزي ﭼﻨﯿﻦ ﺳﻮرهاي ﻣﻘﺮر ﻧﮕﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼم ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫آﺳﺎﻧﯽ و ﺳﻬﻮﻟﺖ‪ ،‬اﺟﺎزه ﻗﺮاﺋﺖ از ﻫﺮ ﮐﺠﺎي ﻗﺮآن را داده اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﻃﺮف ﺧﻮﯾﺶ‬
‫ﺧﻼف آن ﻋﻤﻞ ﮐﺮدن ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :450‬در ﺳﻨﺘﻬﺎي ﻓﺠﺮ ﭼﻪ ﻗﺮاﺋﺘﯽ ﻣﺴﻨﻮن اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم‪ ‬اﻏﻠﺐ در ﺳﻨﺘﻬﺎي ﻓﺠﺮ در رﮐﻌﺖ اول ﺳﻮره »اﻟﮑﺎﻓﺮون« و در‬
‫رﮐﻌﺖ دوم ﺳﻮره »اﺧﻼص« را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :451‬ﻗﺮاﺋﺖ ﻣﺴﻨﻮن در ﻧﻤﺎز »وﺗﺮ« ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫َ َۡ َۡ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻣﺴﻨﻮن اﺳﺖ ﮐﻪ در رﮐﻌﺖ اول ﴿ َس ّبِحِ ٱ ۡس َم َر ّ�ِك ٱ�� ‪ ﴾١‬و در رﮐﻌﺖ دوم‬
‫� أَ َ‬ ‫ُ ۡ َ ٰٓ َ ُّ َ ۡ َ ٰ ُ َ‬
‫ون ‪ ﴾١‬و در رﮐﻌﺖ ﺳﻮم ﴿قُ ۡل ُه َو ٱ َّ ُ‬
‫ح ٌد ‪ ﴾١‬ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬ ‫﴿قل ���ها ٱل�فِر‬

‫ﺑﯿﺎن ﺟﻤﺎﻋﺖ و ا‪‬ﻣﺎﻣ‪‬ﺖ‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :452‬ﻣﻘﺼﺪ از »اﻣﺎﻣﺖ« ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬اﻣﺎم« ﯾﻌﻨﯽ ﭘﯿﺸﻮا و رﻫﺒﺮ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﻧﻤﺎز‪ ،‬اﻣﺎم ﺟﻤﺎﻋﺖ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﭘﯿﺸﻮا و‬
‫رﻫﺒﺮ آن ﺟﻤﺎﻋﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺘﺪﯾﻬﺎ از وي ﭘﯿﺮوي و اﺗﺒﺎع ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :453‬ﻣﻔﻬﻮم »ﺟﻤﺎﻋﺖ« ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬ﺟﻤﺎﻋﺖ« ﯾﻌﻨﯽ در ﯾﮏ ﻣﮑﺎن ﮔ‪‬ﺮد آﻣﺪن و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از‬
‫آﻧﻬﺎ اﻣﺎم و ﺑﻘﯿﻪ ﺑﻪ وي اﻗﺘﺪأ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :454‬ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻓﺮض اﺳﺖ ﯾﺎ واﺟﺐ و ﯾﺎ ﺳﻨﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺳﻨﺖ ﻣﺆﮐﺪه اﺳﺖ و در رواﯾﺎت اﺳﻼﻣﯽ در ﻣﻮرد آن ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﺷﺪه‬
 ‫‪131‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﯽ از ﻋﻠﻤﺎ آن را ﻓﺮض و ﺑﻌﻀﯽ واﺟﺐ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺟﻤﺎﻋﺖ داراي ﻓﻮاﯾﺪ ﺑﯿﺸﻤﺎري‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :455‬ﻧﻤﺎز ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ داراي ﭼﻪ ﻓﻮاﯾﺪي اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ داراي ﻓﻮاﯾﺪ ﺑﯽﺷﻤﺎري اﺳﺖ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮارد زﯾﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻧﻤﺎز ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ داراي ﺑﯿﺴﺖ و ﻫﻔﺖ ﺛﻮاب اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬در ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﭘﻨﺞ ﺑﺎر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻼﻗﺎت و ﺗﺠﺪﯾﺪ دﯾﺪار ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﺮ اﺛﺮ آن در ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺤﺒﺖ و وﺣﺪت ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬از ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻋﺒﺎدت دﯾﮕﺮان اﺷﺘﯿﺎق و ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻗﻠﺐ آدﻣﯽ ﻣﺸﻐﻮل و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺷﺮﮐﺖ اﻓﺮاد ﺻﺎﻟﺢ و ﻧﯿﮏ در ﺟﻤﺎﻋﺖ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺳﺎﯾﺮ ﮔﻨﺎﻫﮑﺎران ﻧﯿﺰ ﻗﺒﻮل‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -7‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻧﻤﺎز آﮔﺎﻫﯽ و اﻃﻼع ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬از دﯾﮕﺮان ﮐﺴﺐ اﻃﻼع ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -8‬از وﺿﻊ و ﺣﺎل ﻣﺴﺘﻤﻨﺪان و ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن آﮔﺎه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -9‬ﻋﻈﻤﺖ و ﺷﮑﻮه ﻧﻤﺎز ﮐﻪ از ﻋﺒﺎدات ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﻇﺎﻫﺮ و ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ‬
‫اﯾﻦ ﻣﻮارد‪ ،‬ﻓﻮاﯾﺪ ﻓﺮاوان دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ در ﺟﻤﺎﻋﺖ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :456‬ﭼﻪ اﻓﺮادي ﻣﺠﺎزﻧﺪ ﮐﻪ در ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﮑﻨﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬زﻧﺎن‪ ،‬ﺑﯿﻤﺎران‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺑﯿﻤﺎران ﭘﺮﺳﺘﺎري و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻮدﮐﺎن‪،‬‬
‫ﻧﺎﺑﯿﻨﺎﯾﺎن و اﻓﺮاد دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﻋﺬر ﻣﻮﺟﻪ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺮﮐﺖ آﻧﺎن در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ اﻟﺰاﻣﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪،‬‬
‫و ﺟﻤﺎﻋﺖ از ﻋﻬﺪه آﻧﺎن ﺳﺎﻗﻂ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :457‬ﻏﯿﺮ از ﻋﺬرﻫﺎي ﺑﯿﺎن ﺷﺪه‪ ،‬ﭼﻪ ﻋﺬرﻫﺎﯾﯽ ﻣ‪‬ﺠ‪‬ﻮ‪‬ز ﻋﺪم ﺷﺮﮐﺖ در ﺟﻤﺎﻋﺖ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺎران ﺷﺪﯾﺪ‪ ،‬وﺟﻮد ﮔ‪‬ﻞ و ﻟَﺠ‪‬ﻦ در ﻣﺴﯿﺮ راه‪ ،‬ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺷﺪﯾﺪ در ﺷﺐ‪ ،‬ﻓﺮا رﺳﯿﺪن‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪132‬‬

‫وﻗﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺎﺷﯿﻦ‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و ﯾﺎ دﯾﮕﺮ وﺳﯿﻠﻪ ﺳﻔﺮ‪ ،‬ﻧﯿﺎز ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﺑﻮل و ﻏﺎﯾﻂ‪ ،‬ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ‬
‫ﺷﺪﯾﺪ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻏﺬا ﻫﻢ آﻣﺎده ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ رود‪ ،‬ﻓﮑﺮ و ﺧﯿﺎﻟﺶ ﮐﻼً‬
‫ﻣﺸﻐﻮل ﻏﺬا ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در ﻣﻮارد ﯾﺎد ﺷﺪه ﺣﻀﻮر در ﺟﻤﺎﻋﺖ از آدﻣﯽ ﺳﺎﻗﻂ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :458‬در ﭼﻪ ﻧﻤﺎزﻫﺎﯾﯽ ﺟﻤﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺳﻨﺖ ﻣﺆﮐﺪه ﯾﺎ واﺟﺐ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺟﻤﺎﻋﺖ در ﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎزﻫﺎ »ﺳ‪‬ﻨﱠﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﺆَﮐﱠﺪ‪‬ه« و در ﻧﻤﺎز ﺗﺮاوﯾﺢ »ﺳ‪‬ﻨﱠﺖ‪ ‬ﮐ‪‬ﻔﺎﯾ‪‬ﻪ« و در‬
‫ﻧﻤﺎز وﺗﺮ ﻣﺎه ﻣﺒﺎرك رﻣﻀﺎن »ﻣﺴﺘﺤﺐ« اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :459‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮاي ﺑﺮﮔﺰاري ﻧﻤﺎز ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ وﺟﻮد ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ اﻟﺰاﻣﯽ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬دو ﻧﻔﺮ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﻣﻘﺘﺪي ﺑﺎﺷﺪ و دﯾﮕﺮي اﻣﺎم‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﻘﺘﺪي‬
‫در ﺳﻤﺖ راﺳﺖ اﻣﺎم ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﺘﺪي دو ﻧﻔﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎم ﺟﻠﻮﺗﺮ از آﻧﻬﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :460‬در ﺟﻤﺎﻋﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ اﯾﺴﺘﺎد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﯾﮏ ﺧﻂ‪ .‬راﺳﺖ ﺑﺎﯾﺴﺘﻨﺪ ﺑﻄﻮري ﮐﻪ در وﺳﻂ ﺟﺎي ﺧﺎﻟﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﮐﻮدﮐﺎن ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺗﻤﺎم ﺻﻔﻬﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻗﺮار دادن ﮐﻮدﮐﺎن در ﺻﻒ ﺑﺰرﮔﺴﺎﻻن ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :461‬اﮔﺮ ﻧﻤﺎز اﻣﺎم ﻓﺎﺳﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻣﻘﺘﺪيﻫﺎ ﻫﻢ ﻓﺎﺳﺪ ﻣﯽﺷﻮد ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز اﻣﺎم ﻓﺎﺳﺪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻣﻘﺘﺪﯾﻬﺎ ﻫﻢ ﻓﺎﺳﺪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺮ‬
‫آﻧﻬﺎ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮﯾﺶ را اداء ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :462‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و ﻣﺴﺘﺤﻖ اﻣﺎﻣﺖ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﺨﺴﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ از ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻧﻤﺎز اﻃﻼع و آﮔﺎﻫﯽ ﮐﺎﻣﻞ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و اﻋﻤﺎﻟﺶ ﻫﻢ درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :463‬اﮔﺮ اﻣﺎم ﻣﺴﺠﺪ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﯿ‪‬ﻦ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﻓﻀﻞ از او ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﺪام ﯾﮏ ﻣﺴﺘﺤﻖ اﻣﺎﻣﺖ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﻣﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﯿﻦ اﺳﺖ ﻣﺴﺘﺤﻖﺗﺮ اﺳﺖ ﮔﺮﭼﻪ‪ ،‬آن ﺷﺨﺺ دﯾﮕﺮ در واﻗﻊ اﻣﺎم‬
‫اﻓﻀﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :464‬ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﭼﻪ اﻓﺮادي ﻧﻤﺎز ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ؟‬
 ‫‪133‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﻤﺎز ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺑﺪﻋﺖ‪ ،‬ﻓﺎﺳﻖ‪ ،‬ﺑﺮدهاي ﮐﻪ ﭼﯿﺰي ﯾﺎد ﻧﺪارد‪ ،‬ﻓﺮد ﻋﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬
‫ﭼﯿﺰي ﯾﺎد ﻧﺪارد‪ ،‬ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﮐﻪ در ﻃﻬﺎرت ﺧﻮﯾﺶ اﺣﺘﯿﺎط ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و ﺷﺨﺺ ﺣﺮام زاده‪ ،‬ﻣﮑﺮوه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻟﯽ اﮔﺮ ﻏﻼم‪ ،‬ﻋﺎﻟ‪‬ﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ در ﻃﻬﺎرت ﺧﻮﯾﺶ ﻣﺤﺘﺎط ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺣﺮام زاده ﻓﺮد‬
‫ﻧﯿﮏ و ﺻﺎﻟﺢ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻬﺘﺮ از آﻧﻬﺎ ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎﻣﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﺪون ﮐﺮاﻫﺖ ﺟﺎﯾﺰ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :465‬ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻧﻤﺎز اﺻﻼً ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﺸﺖ ﺳﺮ دﯾﻮاﻧﻪ‪ ،‬ﺑﯿﻬﻮش‪ ،‬ﮐﺎﻓﺮ و ﻣﺸﺮك‪ ،‬اﺻﻼً ﻧﻤﺎز ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻧﻤﺎز‬
‫ﺑﺰرﮔﺴﺎﻻن ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮐﻮدك ﻧﺎﺑﺎﻟﻎ و ﻧﻤﺎز ﻣﺮدان ﭘﺸﺖ ﺳﺮ زﻧﺎن ﻫﻢ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﻧﻤﺎز ﻏﯿﺮ ﻣﻌﺬور ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﻌﺬور و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻟﺒﺎس دارد‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻋﺮﯾﺎن ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ‪،‬‬
‫ﻧﻤﺎز رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه ﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﺷﺎره ﮐﻨﻨﺪه ﻫﻢ ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﻗﺘﺪاي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز‬
‫ﻓﺮض ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻔﻞ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻓﺮض ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻓﺮض دﯾﮕﺮي ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :466‬ﻧﻤﺎز ﺗﺮاوﯾﺢ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻧﺎﺑﺎﻟﻎ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﻨﺶ ﺑﻪ ﭘﺎﻧﺰده ﺳﺎل رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﯿﭻ‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻪاي از ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﻠﻮغ در او ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﺸﻮد اﻗﺘﺪا‪ ،‬ﺑﻪ وي در ﻓﺮاﯾﺾ و ﻧﻮاﻓﻞ ﺟﺎﯾﺰ‬
‫اﺳﺖ ﭼﻮن وي ﺣﮑﻢ ﺑﺎﻟﻎ را دارد‪.‬‬

‫آﻧﭽﻪ ﻧﻤﺎز را ﻓﺎﺳﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :467‬ﻣ‪‬ﻔﺴ‪‬ﺪات‪ ‬ﻧﻤﺎز« ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬ﻣ‪‬ﻔﺴ‪‬ﺪات‪ ‬ﻧﻤﺎز« ﺑﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ‪ :‬از آﻧﻬﺎ ﻧﻤﺎز ﻓﺎﺳﺪ ﻣﯽﺷﻮد و‬
‫ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪن آن ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :468‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﻧﻤﺎز را ﻓﺎﺳﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪134‬‬

‫‪ -1‬ﺳﺨﻦ در ﻧﻤﺎز ﭼﻪ ﻋﻤﺪاً و ﭼﻪ ﺳﻬﻮاً‪ ،‬در ﻫﺮ ﺻﻮرت ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻤﺎز را ﻓﺎﺳﺪ‬

‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺳﻼم‪ ،‬داﺧﻞ ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﺳﻼم دادن ﯾﺎ ﻟﻔﻈﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ آن ﺑﺮ زﺑﺎن آوردن‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺟﻮاب ﺳﻼم دﻫﻨﺪه را ﮔﻔﺘﻦ و ﯾﺎ ﺟﻮاب ﻋﻄﺴﻪ زﻧﻨﺪه را ﺑﺎ ﯾﺮﺣﻤﮏ اﷲ ﮔﻔﺘﻦ‪ .‬ﯾﺎ‬
‫در ﺟﻮاب ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺎرج از ﻧﻤﺎز دﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ »آﻣﯿﻦ« ﮔﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫ﹺ ﹺ ﹺ‬
‫ﻴﻪ ر ﹺ‬ ‫ﹺ‬
‫اﺟ ﹸﻌ ﻮ ﹶن« ﮔﻔﺘﻦ و ﯾﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬ ‫‪ -4‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺒﺮ ﻧﺎﮔﻮار و ﻧﺎ ﺧﻮﺷﯽ »ا ﻧﱠﺎ ﷲ ﹶو ا ﻧﱢﺎ ا ﹶﻟ ﹶ‬
‫ﺧﺒﺮ ﺧﻮب و ﺧﻮش »اﳊﻤﺪﷲ« و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺒﺮ ﻋﺠﯿﺐ »ﺳﺒﺤﺎن اﷲ« ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺑﺮ اﺛﺮ ﺑﯿﻤﺎري ﯾﺎ رﻧﺞ و اﻧﺪوه »آه‪ .‬أوه‪ ،‬أف« ﮐﺮدن‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺑﻐﯿﺮ از اﻣﺎم ﺧﻮد‪ ،‬ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ را ﻓﺘﺢ دادن‪.‬‬
‫‪ -7‬ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن ﺑﻪ ﻗﺮآن و از آن ﻗﺮاﺋﺖ ﺧﻮاﻧﺪن‪.‬‬
‫‪ -8‬اﺷﺘﺒﺎه ﺑﯽ ﺟﺎ و ﺑﯽ ﻣﻮرد در ﻗﺮاﺋﺖ‪.‬‬
‫‪ -9‬اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻞ ﮐﺜﯿﺮ ﯾﻌﻨﯽ داﺧﻞ ﻧﻤﺎز اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﺑﻄﻮري ﮐﻪ ﺑﯿﻨﻨﺪﮔﺎن ﺗﺼﻮر ﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﺨﺺ در ﺣﺎل ﻧﻤﺎز ﮔﺰاردن ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -10‬ﺧﻮردن و ﻧﻮﺷﯿﺪن در ﻫﺮ ﺣﺎل‪.‬‬
‫‪ -11‬ﺑﻪ اﻧﺪازه دو ﺻﻒ راه رﻓﺘﻦ‪.‬‬
‫‪ -12‬ﺑﺪون ﻋﺬر ﺳﯿﻨﻪ را از ﻗﺒﻠﻪ ﻣﻨﺤﺮف ﮐﺮدن‪.‬‬
‫‪ -13‬ﺳﺠﺪه ﺑﺮ ﻣﮑﺎن ﻧﺠﺲ‪.‬‬
‫‪ -14‬در ﺣﯿﻦ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﺷﺪن ﻋﻮرت ﺑﻪ اﻧﺪازه ﯾﮏ رﮐﻦ درﻧﮓ ﮐﺮدن‪.‬‬
‫‪ -15‬داﺧﻞ ﻧﻤﺎز در دﻋﺎ ﭼﯿﺰي ﺧﻮاﺳﺘﻦ ﮐﻪ ﻋﻤﻮﻣﺎً از آدﻣﯿﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﻞ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎر ﺧﺪاﯾﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ اﯾﻨﻘﺪر ﭘﻮل ﺑﺪه و ﻏﯿﺮه‪.‬‬
‫‪ -16‬ﺑﺮ اﺛﺮ درد و ﻣﻌﺼﯿﺖ ﭼﻨﺎن ﮔﺮﯾﺴﺘﻦ ﮐﻪ ﺣﺮوف ﺑﺮ زﺑﺎن آدﻣﯽ ﺟﺎري و ﻧﻤﺎﯾﺎن‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -17‬ﺧﻨﺪﯾﺪن ﺑﺎﻟﻎ در ﻧﻤﺎز ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪135‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫‪ -18‬ﻣﻘﺪم ﺑﻮدن ﺑﺮ اﻣﺎم و ﻏﯿﺮه‪.‬‬

‫ﻣﮑﺮوﻫﺎت ﻧﻤﺎز‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :469‬ﭼﻪ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ در ﻧﻤﺎز ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫‪» -1‬ﺳ‪‬ﺪل« ﯾﻌﻨﯽ دﺳﺘﻤﺎل ﺑﺮ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﮐﻪ دو ﻃﺮف آن آوﯾﺰان ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ‬
‫ﭘﺎﻟﺘﻮ و ﻋﺒﺎ ﺑﺮ دوش اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪ ،‬ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ دﺳﺘﻬﺎ داﺧﻞ آﺳﺘﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻟﺒﺎسﻫﺎ را ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﺎك آﻟﻮد ﻧﺸﺪن‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﺎ ﺑﺪن ﯾﺎ ﻟﺒﺎس ﺧﻮﯾﺶ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدن و ﺑﺎزي ﮐﺮدن‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺎ ﻟﺒﺎس ﮐﺎر و ﯾﺎ ﻟﺒﺎس ﺧﻮاب‪.‬‬
‫‪ -5‬داﺧﻞ دﻫﺎن ﭼﯿﺰي ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ از ﻗﺮاﺋﺖ ﻧﺸﻮد‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺎﻧﻊ ﻗﺮاﺋﺖ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻤﺎز‬
‫ﻓﺎﺳﺪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺑﺎ ﺳﺮ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻨﺒﻠﯽ و ﺑﯽﺗﻮﺟﻬﯽ‪.‬‬
‫‪ -7‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﺑﻮل و ﻏﺎﯾﻂ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -8‬ﻣﻮﻫﺎ را روي ﺳﺮ ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن و ﺑﺴﺘﻦ‪.‬‬
‫‪ -9‬ﺳﻨﮕﺮﯾﺰهﻫﺎ را دور ﮐﺮدن‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ ﺳﺠﺪه ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﮏ ﺑﺎر ﺻﺎف ﮐﺮدن ﻣﺤﻞ‬
‫ﺳﺠﺪه اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ -10‬ﺑﻪ ﺻﺪا درآوردن اﻧﮕﺸﺘﺎن ﯾﺎ ﻗﺮار دادن ﺑﻌﻀﯽ اﻧﮕﺸﺘﺎن در ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ‪.‬‬
‫‪ -11‬دﺳﺖﻫﺎ را ﺑﺮ ﺗﻬﯽ ﮔﺎه ﮔﺬاﺷﺘﻦ‪.‬‬
‫‪ -12‬رخ ﺧﻮﯾﺶ را از ﻗﺒﻠﻪ اﯾﻦ ﺳﻮ و آن ﺳﻮ ﮔﺮداﻧﺪن ﯾﺎ ﻓﻘﻂ ﻧﮕﺎه ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫ﻃﺮف و آن ﻃﺮف ﺑﺮدن‪.‬‬
‫‪ -13‬ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﮓ ﯾﻌﻨﯽ راﻧﻬﺎ را ﻗﺎﯾﻢ ﮐﺮدن و ﻧﺸﺴﺘﻦ و ﺷﮑﻢ و زاﻧﻮﻫﺎ را ﺑﺎ‬
‫ﺳﯿﻨﻪ ﭼﺴﺒﺎﻧﺪن و دﺳﺘﻬﺎ را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﮔﺬاﺷﺘﻦ‪.‬‬
‫‪ -14‬ﻫﺮ دو ﺑﺎزو را ﺑﺮاي ﻣﺮد ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺠﺪه ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﮔﺴﺘﺮدن‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪136‬‬

‫‪ -15‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻪ ﺳﻮي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ روﺑﺮوي ﻧﻤﺎز ﮔﺰار ﻧﺸﺴﺘﻪ و رﺧﺶ ﺑﻪ ﻃﺮف‬
‫ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -16‬ﺟﻮاب ﺳﻼم ﺑﺎ اﺷﺎره ﺳﺮ ﯾﺎ دﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -17‬ﺑﺪون ﻋﺬر ﭼﻬﺎر زاﻧﻮ ﻧﺸﺴﺘﻦ‪.‬‬
‫‪ -18‬ﻋﻤﺪاً ﺧﻤﯿﺎزه ﮐﺮدن ﯾﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻮان ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از آن‪ ،‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﻧﮑﺮدن‪.‬‬
‫‪ -19‬ﺑﺴﺘﻦ ﭼﺸﻤﻬﺎ در ﻧﻤﺎز اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ ﺑﺎز ﮐﺮدن ﭼﺸﻤﻬﺎ ﺑﺎﻋﺚ اﺧﺘﻼل در ﺣﻮاس و ﻋﺪم‬
‫آراﻣﺶ ﻗﻠﺒﯽ در ﻧﻤﺎز ﺑﺸﻮد‪ ،‬ﺑﺴﺘﻦ ﭼﺸﻤﻬﺎ اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ -20‬ﺗﻨﻬﺎ اﯾﺴﺘﺎدن اﻣﺎم در ﻣﺤﺮاب‪ ،‬وﻟﯽ اﮔﺮ ﭘﺎﻫﺎي وي ﺑﯿﺮون از ﻣﺤﺮاب ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﺮاﻫﺖ‬
‫ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ -21‬ﺗﻨﻬﺎ اﯾﺴﺘﺎدن اﻣﺎم در ﻣﮑﺎن ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ از ﺟﺎي ﻣﻘﺘﺪﯾﻬﺎ اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮي ﺑﺎ اﻣﺎم‬
‫ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﯾﺴﺘﻨﺪ ﻣﮑﺮوه ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -22‬ﺗﻨﻬﺎ اﯾﺴﺘﺎدن در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ داﺧﻞ ﺻﻒ ﺟﺎي ﺧﺎﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -23‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺎ ﻟﺒﺎﺳﯽ ﮐﻪ داراي ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺣﯿﻮان ﺟﺎﻧﺪار ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -24‬ﻧﻤﺎزﮔﺰاردن در ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ روﺑﺮو ﯾﺎ راﺳﺖ و ﭼﭗ ﯾﺎ ﺑﺎﻻي ﺳﺮ ﻧﻤﺎز ﮔﺰار ﺗﺼﻮﯾﺮ‬
‫ﺣﯿﻮان ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -25‬ﺷﻤﺮدن آﯾﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻮرهﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺴﺒﯿﺢﻫﺎ ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺘﺎن‪.‬‬
‫‪ -26‬ﺧﻮد را در ﭼﺎدر ﯾﺎ ﭘﺎرﭼﻪاي ﭼﻨﺎن ﭘﯿﭽﯿﺪن ﮐﻪ دﺳﺘﻬﺎ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ از آن ﺧﺎرج‬
‫ﻧﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -27‬رﻓﻊ ﺧﺴﺘﮕﯽ و ﺗﮑﺎن دادن دﺳﺖ و ﭘﺎﻫﺎ ﺑﻄﻮر ورزش در ﻧﻤﺎز‪.‬‬
‫‪ -28‬ﺑﺮ ﮔﻮﺷﻪ و ﯾﺎ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﻋﻤﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺳﺠﺪه ﮐﺮدن‪.‬‬
‫‪ -29‬ﮐﺎرﻫﺎي ﺧﻼف ﺳﻨﺖ اﻧﺠﺎم دادن‪.‬‬

‫ﻧﻤﺎز وﺗﺮ‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :470‬ﻧﻤﺎز وﺗﺮ واﺟﺐ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺳﻨﺖ؟‬
 ‫‪137‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﻤﺎز وﺗﺮ واﺟﺐ اﺳﺖ و اﻫﻤﯿﺖ وي ﺑﺎ ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺮض ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻗﻀﺎء ﺷﺪ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﻗﻀﺎء آورده ﺷﻮد و ﺑﺪون ﻋﺬر ﺗﺮك آن ﮔﻨﺎه ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :471‬ﻧﻤﺎز وﺗﺮ ﭼﻨﺪ رﮐﻌﺖ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﻤﺎز وﺗﺮ ﺳﻪ رﮐﻌﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از دو رﮐﻌﺖ ﺑﺮاي ﺗﺸﻬﺪ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪه‬
‫ﯾﮏ رﮐﻌﺖ دﯾﮕﺮ ﺧﻮاﻧﺪه ﺗﺸﻬﺪ‪ ،‬درود و دﻋﺎ ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺳﻼم ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :472‬ﻧﻤﺎز وﺗﺮ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻤﺎزﻫﺎ ﭼﻪ ﻓﺮﻗﯽ دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در رﮐﻌﺖ ﺳﻮم آن‪» ،‬دﻋﺎي ﻗُﻨُﻮت« ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد‪:‬‬
‫ﭘﺲ از ﺧﻮاﻧﺪن ﻓﺎﺗﺤﻪ و ﺳﻮره‪ ،‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬و دﺳﺘﻬﺎ را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮده ﺑﺎز ﺑﺒﻨﺪد و دﻋﺎي‬
‫ﻗﻨﻮت ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺑﻪ رﮐﻮع رود‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :473‬د‪‬ﻋﺎيِ ﻗُﻨُﻮت« را ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﯾﺎ ﺑﻄﻮر آﻫﺴﺘﻪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬دﻋﺎي ﻗﻨﻮت را ﺑﺎﯾﺪ آﻫﺴﺘﻪ ﺧﻮاﻧﺪ ﭼﻪ اﻣﺎم ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ ﻣﻘﺘﺪي‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :474‬اﮔﺮ »دﻋﺎي ﻗﻨﻮت« را ﺑﻠﺪ ﻧﺒﻮد ﭼﻪ ﮐﺎر ﺑﮑﻨﺪ؟‬
‫ٗ‬ ‫ۡ‬ ‫ٓ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻪ ﺟﺎي آن دﻋﺎﯾﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪َ ﴿ :‬ر َّ� َنا َءات ِنَا ِ� ٱ ُّ�� َيا َح َس َنة َو ِ� ٱ�خ َِرة ِ‬
‫َح َس َن ٗة َوق َِنا َع َذ َ‬
‫اب ٱ�َّارِ﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪.[201 :‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :475‬اﮔﺮ ﻣﻘﺘﺪي دﻋﺎي ﻗﻨﻮت را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺮﺳﺎﻧﺪ و اﻣﺎم ﺑﻪ رﮐﻮع رﻓﺖ ﻣﻘﺘﺪي‬
‫ﭼﮑﺎر ﺑﮑﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬دﻋﺎي ﻗﻨﻮت را ﺗﺮك ﮐﺮده ﺑﻪ رﮐﻮع ﺑﺮود‪.‬‬

‫ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﺳﻨﺖ و ﻧﻔﻞ‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :476‬ﺑﻪ ﭼﻪ ﻧﻤﺎزﻫﺎﯾﯽ »ﺳﻨﺖ ﻣﺆﮐﺪه« ﮔﻮﯾﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﯿﺶ از ﻓﺮض ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ دو رﮐﻌﺖ‪ ،‬و ﭘﯿﺶ از ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ و دو‬
‫رﮐﻌﺖ ﭘﺲ از آن‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب و ﻋﺸﺄ‪ .‬و ﺑﯿﺴﺖ رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺗﺮاوﯾﺢ در‬
‫ﻣﺎه رﻣﻀﺎن »ﺳﻨﺖ ﻣﺆﮐﺪه« ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪138‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :477‬ﭼﻪ ﻧﻤﺎزﻫﺎﯾﯽ »ﺳﻨﺖ ﻏﯿﺮ ﻣﺆﮐﺪهاﻧﺪ؟«‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ ﭘﯿﺶ از ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ ﭘﺲ از ﺳﻨﺖﻫﺎي ﻣﺆﮐﺪه ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء‪،‬‬
‫ﺷﺶ رﮐﻌﺖ ﭘﺲ از دو رﮐﻌﺖ ﺳﻨﺖ ﻣﺆﮐﺪه ﻣﻐﺮب‪ ،‬و دو رﮐﻌﺖ ﭘﺲ از ﺳﻨﺖ ﻣﺆﮐﺪه‬
‫ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ ﲢﻴﺔ اﻟﻮﺿﻮء‪ .‬دو رﮐﻌﺖ ﲢﻴﺔ اﻟﻤﺴﺠﺪ‪ .‬ﻫﺸﺖ ﯾﺎ ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز‬
‫ﭼﺎﺷﺖ‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز وﺗﺮ‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﯾﺎ ﻫﺸﺖ رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺗﻬﺠﺪ‪ ،‬ﺻﻠﻮة اﻟﺘﺴﺒﯿﺢ‪،‬‬
‫ﻧﻤﺎز اﺳﺘﺨﺎره‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺗﻮﺑﻪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺣﺎﺟﺖ‪ ،‬و ﻏﯿﺮه‪ ،‬ﺗﻤﺎم اﯾﻨﻬﺎ »ﺳﻨﺖ ﻏﯿﺮ ﻣﺆﮐﺪه« ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :478‬ﺳﻨﺖﻫﺎ در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﯾﺎ در ﻣﺴﺠﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﻮاﻧﺪن ﺗﻤﺎم ﺳﻨﺖﻫﺎ و ﻧﻮاﻓﻞ در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺰ ﭼﻨﺪ ﻧﻮع ﺳﻨﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺗﺮاوﯾﺢ‪ ،‬ﺗﺤﯿﮥ اﻟﻤﺴﺠﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﮐﺴﻮف و ﻏﯿﺮه ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﺴﺠﺪ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :479‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻮاﻓﻞ در ﭼﻪ اوﻗﺎﺗﯽ ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﺲ از ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ ﺻﺒﺢ ﺻﺎدق ﻋﻼوه ﺑﺮ دو رﮐﻌﺖ ﺳﻨﺖ ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ و ﭘﺲ از‬
‫ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﺗﺎ ﻃﻠﻮع آﻓﺘﺎب‪ ،‬ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﺗﺎ ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻔﻞ ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ در اﯾﻦ ﺳﻪ وﻗﺖ ﻗﻀﺎء ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺮﺿﯽ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه و ﺳﺠﺪه ﺗﻼوت‪ ،‬ﺑﺪون ﮐﺮاﻫﺖ‬
‫ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻋﯿﻦ وﻗﺖ ﻃﻠﻮع آﻓﺘﺎب و در ﻋﯿﻦ وﻗﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ آﻓﺘﺎب ﺑﺮ اﺳﺘﻮا ﯾﻌﻨﯽ درﺳﺖ در‬
‫وﻗﺖ ﻇﻬﺮ و در ﻋﯿﻦ وﻗﺖ ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ﺧﻮاﻧﺪن ﻫﺮ ﻧﻮع ﻧﻤﺎز ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ ﻧﻤﺎز‬
‫ﻋﺼﺮ ﻫﻤﺎن روز را ﻧﺨﻮاﻧﺪه ﺑﻮد در وﻗﺖ ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻧﯿﺰ در وﻗﺖ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن ﺧﻄﺒﻪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻧﻔﻞ و ﺳﻨﺖ ﻫﻢ ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در اﯾﻦ ﺳﻪ وﻗﺖ ﻗﻀﺎء ﻧﻤﺎزﻫﺎي‬
‫ﻓﺮﺿﯽ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه‪ ،‬ﺳﺠﺪه ﺗﻼوت‪ ،‬ﺑﺪون ﮐﺮاﻫﺖ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻤﺎز ﺗﺮاوﯾﺢ‪:‬‬
 ‫‪139‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :480‬ﻧﻤﺎز ﺗﺮاوﯾﺢ ﺳﻨﺖ اﺳﺖ ﯾﺎ ﻧﻔﻞ؟‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﻤﺎز ﺗﺮاوﯾﺢ ﺑﺮاي ﻣﺮد و زن »ﺳﻨﺖ ﻣﺆﮐﺪه« و اداي آن ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ »ﺳﻨﺖ ﮐﻔﺎﯾﻪ«‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ در ﯾﮏ ﻣﺤﻠﻪ ﺗﺮاوﯾﺢ ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد و ﮐﺴﯽ ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﻨﺰل‬
‫ﺧﻮﯾﺶ ﺗﺮاوﯾﺢ ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ اﺻﻼً ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺮﮔﺰار ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :481‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﺗﺮاوﯾﺢ ﭼﻪ زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬وﻗﺖ ﺗﺮاوﯾﺢ ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء ﺷﺮوع ﻣﯽﺷﻮد و ﺗﺎ ﻓﺠﺮ اداﻣﻪ دارد‪ .‬ﭘﯿﺶ از وﺗﺮ‬
‫و ﺑﻌﺪ از آن وﻗﺖ ﺗﺮاوﯾﺢ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ از ﮐﺴﯽ ﭼﻨﺪ رﮐﻌﺖ ﺗﺮاوﯾﺢ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد و‬
‫اﻣﺎم ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن وﺗﺮ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺎ اﻣﺎم ﺷﺮﯾﮏ ﺷﺪه ﻧﻤﺎز وﺗﺮ را ﺧﻮاﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه‬
‫ﺗﺮاوﯾﺢ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :482‬ﻧﻤﺎز ﺗﺮاوﯾﺢ« ﭼﻨﺪ رﮐﻌﺖ اﺳﺖ و روش ﺧﻮاﻧﺪن آن ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺗﺮاوﯾﺢ ﺑﯿﺴﺖ رﮐﻌﺖ ﺑﺎ ده ﺳﻼم ﺳﻨﺖ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮ دو رﮐﻌﺖ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺳﻼم‬
‫ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد و ﭘﺲ از ﻫﺮ ﺗﺮوﯾﺤﻪ «ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ« ﻣﻘﺪاري ﻣﮑﺚ ﮐﻨﺪ و ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :483‬ﺑﻌﺪ از ﻫﺮ ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ ﺧﺎﻣﻮش ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ ﯾﺎ ﭼﯿﺰي ﺑﺨﻮاﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻣﺨﺘﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﻣﻮش ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﻄﻮر آﻫﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻗﺮآن ﺗﻼوت ﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﺗﺴﺒﯿﺢ‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻧﻔﻞ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :484‬ﺧﺘﻢ ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ در ﻧﻤﺎز ﺗﺮاوﯾﺢ ﭼﻪ ﺣﮑﻤﯽ دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﯾﮏ ﺑﺎر ﺧﺘﻢ ﻗﺮآن در ﺗﻤﺎم ﻣﺎه رﻣﻀﺎن در ﻧﻤﺎز ﺗﺮاوﯾﺢ ﺳﻨﺖ اﺳﺖ و دوﺑﺎر ﺑﻬﺘﺮ‬
‫اﺳﺖ و ﺳﻪ ﺑﺎر ﺛﻮاب دارد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ دو ﯾﺎ ﺳﻪ ﺑﺎر زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎﻋﺚ اﺟﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺘﺪﯾﻬﺎ در ﺗﻨﻔﺮ و‬
‫اﻧﺰﺟﺎر ﻗﺮار ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ و ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﻪ آن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ در ﯾﮏ ﺑﺎر ﺧﺘﻢ ﻗﺮآن ﻫﻢ ﺳﺴﺘﯽ و ﺗﻨﺒﻠﯽ‬
‫از ﺧﻮﯾﺶ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ ﺑﻪ آن ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :485‬ﻧﻤﺎز ﺗﺮاوﯾﺢ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﭼﻄﻮر اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻮان اﯾﺴﺘﺎدن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪140‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :486‬ﺑﻌﻀﯽﻫﺎ از اول رﮐﻌﺖ ﺑﺎ اﻣﺎم ﺷﺮﯾﮏ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺑﻪ رﮐﻮع‬
‫ﻣﯽرود‪ ،‬ﺷﺮﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﭼﻄﻮر اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ از اول ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ اﻣﺎم ﺷﺮﯾﮏ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :487‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء را ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﻮاﻧﺪ و در ﺗﺮاوﯾﺢ ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺷﺮﯾﮏ ﺷﻮد‪،‬‬
‫ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻗﻀﺎي ﻧﻤﺎزﻫﺎ‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :488‬اداء و ﻗﻀﺎء« را ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻨﯿﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬اداء« ﯾﻌﻨﯽ اﻧﺠﺎم ﻋﺒﺎدت در وﻗﺖ ﻣﻘﺮره آن‪ .‬و »ﻗﻀﺎء« ﯾﻌﻨﯽ اﻧﺠﺎم ﻓﺮض ﯾﺎ‬
‫واﺟﺐ ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺘﻦ وﻗﺖ ﻣﻘﺮره آن‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ را در وﻗﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه آن ﺧﻮاﻧﺪن‪» ،‬اداء« اﺳﺖ‪ .‬و اﮔﺮ ﺧﺎرج از وﻗﺖ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد‪» .‬ﻗﻀﺎء« ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :489‬ﻗﻀﺎء ﭼﻪ ﻧﻤﺎزﻫﺎﯾﯽ واﺟﺐ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻗﻀﺎء ﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺮﺿﯽ‪ ،‬ﻓﺮض و از ﻧﻤﺎزﻫﺎي واﺟﺐ‪ ،‬واﺟﺐ و ﺑﻌﻀﯽ از‬
‫ﺳﻨﺘﻬﺎ ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :490‬ﻓﺮض ﯾﺎ واﺟﺒﯽ را در وﻗﺖ آن اداء ﻧﮑﺮدن و ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻋﻤﺪاً و ﺑﺪون ﻋﺬر‪ ،‬ﻓﺮض ﯾﺎ واﺟﺐ ﯾﺎ ﺳﻨﺖ ﻣﺆﮐﺪهاي را ﺗﺮك ﮐﺮدن و در وﻗﺖ‬
‫آن اداء ﻧﮑﺮدن‪ ،‬ﮔﻨﺎه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺗﺮك ﻓﺮض و واﺟﺐ ﺧﯿﻠﯽ ﮔﻨﺎه دارد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ‬
‫ﺑﺪون ﻋﻤﺪ‪ ،‬ﻗﻀﺎء ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد ﯾﺎ ﺑﻪ ﺧﻮاب رﻓﺖ‪ ،‬در اﯾﻦ‬
‫ﺻﻮرت ﮔﻨﺎﻫﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :491‬اﮔﺮ ﻧﻤﺎز ﻓﺮض و واﺟﺐ ﻗﻀﺎء ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬در ﭼﻪ وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﺟﺎ آورده ﺷﻮﻧﺪ؟‬
 ‫‪141‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻫﺮ ﮔﺎه ﺑﻪ ﯾﺎد آﻣﺪ ﻓﻮراً ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺗﺄﺧﯿﺮ ﮐﺮدن ﮔﻨﺎه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ در‬
‫وﻗﺖ ﻣﮑﺮوه ﺑﻪ ﯾﺎدش آﻣﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺻﺒﺮ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ وﻗﺖ ﻣﮑﺮوه ﺗﻤﺎم ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :492‬ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻗﻀﺎء ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﯿﺖ ﮐﺮده ﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮاي ﻗﻀﺎي ﻧﻤﺎز ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﯾﺎ ﻇﻬﺮ ﻓﻼن روز را ﻗﻀﺎء‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﻧﯿﺖ ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ و ﻇﻬﺮ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :493‬اﮔﺮ از ﮐﺴﯽ ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎري ﻗﻀﺎء ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎرﯾﺦ دﻗﯿﻖ آن روزﻫﺎ ﺑﯿﺎدش‬
‫ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﯾﮑﯽ دو ﻣﺎه اﺻﻼً ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺗﻌﺪاد روزﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد در ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﺻﻮرﺗﯽ ﺑﺮاي ﻗﻀﺎي آﻧﻬﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﯿﺖ ﮐﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺜﻼً ﻗﻀﺎء ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ را ﺑﻪ ﺟﺎ آورد ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬از‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺳﯽ ﻧﻤﺎز ﻗﻀﺎء ﺷﺪه‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﻧﻤﺎز را ﻣﯽﺧﻮاﻧﻢ ﯾﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﻧﻤﺎز را و ﺑﻘﯿﻪ را ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ‬
‫روش ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :494‬ﻗﻀﺎي ﻧﻤﺎز در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﯾﺎ در ﺧﺎﻧﻪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ از ﮐﺴﯽ ﻧﻤﺎز ﻗﻀﺎء ﺷﺪه در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ‬
‫اﮔﺮ در ﻣﺴﺠﺪ ﺧﻮاﻧﺪ اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﯾﺎدآوري ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻗﻀﺎء ﺷﺪه را‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﯾﺎدآوري ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻗﻀﺎء ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﻧﻮﻋﯽ ﺗﺒﻠﯿﻎ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر آﻣﺪه و‬
‫ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :495‬ﻗﻀﺎي ﭼﻪ ﺳﻨﺖﻫﺎﯾﯽ ﺳﻨﺖ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﺳﻨﺘﻬﺎي ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ ﺑﺎ ﻓﺮض ﻗﻀﺎء ﺷﺪه ﺑﻮد ﭘﯿﺶ از زوال آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﻓﺮضﻫﺎ‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ و اﮔﺮ ﺑﻌﺪ از زوال ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﻓﻘﻂ ﻓﺮضﻫﺎ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻓﻘﻂ ﺳﻨﺖﻫﺎ ﺗﺮك ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﻗﻀﺎء ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﭘﯿﺶ از ﻃﻠﻮع آﻓﺘﺎب و ﻧﻪ ﺑﻌﺪ از آن و اﮔﺮ آﻧﻬﺎ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻔﻞ ﺷﻤﺮده‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :496‬اﮔﺮ ﭘﯿﺶ از ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ‪ ،‬ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ ﺳﻨﺖ را ﻧﺨﻮاﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻌﺪاً ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﯾﺎ‬
‫ﺧﯿﺮ؟‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪142‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ﻓﺮض ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮاه ﭘﯿﺶ از دو رﮐﻌﺖ ﺳﻨﺖ و ﺧﻮاه ﺑﻌﺪ از آن‪،‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ ﺑﻌﺪ از آن ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣ‪‬ﺪرِك‪ ،‬ﻣ‪‬ﺴﺒ‪‬ﻮق‪ ،‬ﻻَﺣ‪‬ﻖ‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :497‬ﻣ‪‬ﺪرِك« ﺑﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از اول ﺗﺎ آﺧﺮ ﺑﺎ اﻣﺎم در ﻧﻤﺎز ﺷﺮﯾﮏ ﺑﻮده اﺳﺖ آن را »ﻣﺪرك«‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :498‬ﻣ‪‬ﺴﺒ‪‬ﻮق« ﺑﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ » :‬ﹶﻣ ﺴﺒﹸﻮق« ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬از اول ﻧﻤﺎز ﯾﮏ ﯾﺎ ﭼﻨﺪ رﮐﻌﺖ را ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :499‬ﻻﹶ ﹺﺣ ﻖ« ﺑﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬ﻻﺣﻖ« ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ‪ :‬در اول ﻧﻤﺎز ﺑﺎ اﻣﺎم ﺷﺮﯾﮏ ﺑﻮده و در وﺳﻂ‬
‫در ﯾﮏ ﯾﺎ ﭼﻨﺪ رﮐﻌﺖ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﻣﺜﻞ اﯾﻨﮑﻪ‪ :‬ﯾﮑﯽ از اول ﺑﺎ اﻣﺎم ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺷﺪ و در ﻗﻌﺪه‬
‫ﺧﻮاب رود و ﺧﻮاﺑﺶ ﺗﺎ ﺣﺪي ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اﻣﺎم ﯾﮑﯽ دو رﮐﻌﺖ را ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :500‬رﮐﻌﺎﺗﯽ ﮐﻪ از ﻣﺴﺒﻮق ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ و در ﭼﻪ وﻗﺘﯽ ﺑﺨﻮاﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺗﺎ آﺧﺮ ﻧﻤﺎز ﺑﺎ اﻣﺎم ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻮن اﻣﺎم ﺳﻼم دﻫﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺒﻮق ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪه رﮐﻌﺎت‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧﻮﯾﺶ را ﻃﻮري ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ از اول ﻧﻤﺎز ﺷﺮوع ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً اﮔﺮ ﯾﮏ‬
‫رﮐﻌﺖ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﺷﻮد ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﺛﻨﺄ‪ ،‬أﻋﻮذ ﺑﺎ و ﺑﺴﻢ اﷲ ﺧﻮاﻧﺪه‪ ،‬ﺳﻮره ﻓﺎﺗﺤﻪ‬
‫را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﻮرهاي ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﻌﻤﻮل‪ ،‬آن رﮐﻌﺖ را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬و اﮔﺮ دو‬
‫رﮐﻌﺖ از ﻇﻬﺮ ﯾﺎ ﻋﺼﺮ ﯾﺎ ﻋﺸﺎء ﯾﺎ ﻓﺠﺮ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﺛﻨﺎ و ﺗﻌﻮذ و ﺗﺴﻤﯿﻪ ﺧﻮاﻧﺪه‪،‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻓﺎﺗﺤﻪ را ﺑﺎ ﺳﻮرهاي ﺑﺨﻮاﻧﺪ و در رﮐﻌﺖ دوم ﻫﻢ ﻓﺎﺗﺤﻪ و ﺳﻮره را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬و دو‬
‫رﮐﻌﺖ را ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪143‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫اﮔﺮ ﺳﻪ رﮐﻌﺖ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﮐﻪ در رﮐﻌﺖ اول‪ ،‬ﻓﺎﺗﺤﻪ ﺳﻮرهاي ﺧﻮاﻧﺪه‪،‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺸﻬﺪ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ و در رﮐﻌﺖ دوم ﻫﻢ‪ ،‬ﻓﺎﺗﺤﻪ و ﺳﻮرهاي ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬در رﮐﻌﺖ ﺳﻮم ﻓﻘﻂ‬
‫ﻓﺎﺗﺤﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻧﻤﺎز را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ دو رﮐﻌﺖ از ﻣﻐﺮب ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﯾﮏ رﮐﻌﺖ را ﺑﺎ ﻓﺎﺗﺤﻪ و ﺳﻮره ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺑﺮاي ﺗﺸﻬﺪ‬
‫ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ و در رﮐﻌﺖ دوم ﻫﻢ ﻓﺎﺗﺤﻪ و ﺳﻮره ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :501‬اﮔﺮ ﻣﺴﺒﻮق ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺳﻼم اﻣﺎم ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و اﻣﺎم ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ رﻓﺖ‬
‫ﻣﺴﺒﻮق ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮ ﮔﺮدد و ﺑﺎ اﻣﺎم ﺷﺮﯾﮏ ﺷﻮد و ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :502‬اﮔﺮ ﻣﺴﺒﻮق ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺑﺎ اﻣﺎم ﺳﻼم داد‪ ،‬ﺣﮑﻤﺶ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﭘﯿﺶ از اﻣﺎم و ﯾﺎ درﺳﺖ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ اﻣﺎم ﺳﻼم دﻫﺪ ﺑﺮ ذﻣﻪ ﻣﺴﺒﻮق ﭼﯿﺰي‬
‫ﻻزم ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ اﮔﺮ ﭘﺲ از ﺳﻼم اﻣﺎم‪ ،‬ﺳﻼم دﻫﺪ ﺑﺮ ﻣﺴﺒﻮق ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ ﻻزم ﻣﯽﺷﻮد‬
‫و در ﭘﺎﯾﺎن ﻧﻤﺎز ﺧﻮﯾﺶ ﺳﺠﺪه ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ ‪ :503‬ﻻﺣﻖ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﺧﻮﯾﺶ را ﭼﮕﻮﻧﻪ و در ﭼﻪ وﻗﺘﯽ ﺑﺨﻮاﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﻤﺎزي ﮐﻪ از ﻻﺣﻖ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻋﺬري ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻼً از ﺧﻮاﺑﯿﺪن‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﯿﺪار ﺷﻮد ﻧﺨﺴﺖ آن را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﻣﺎم ﻫﻤﺮاه ﺷﺪه ﺑﻘﯿﻪ ﻧﻤﺎز را ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ اﻣﺎم ﺑﻪ ﺟﺎ‬
‫آورد و در اﯾﻦ وﻗﺖ اﮔﺮ ﺳﻬﻮي رﻓﺖ‪ ،‬ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ ﺑﺮ وي ﻻزم ﻧﻤﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﭘﺸﺖ ﺳﺮ‬
‫اﻣﺎم ﻗﺮار دارد‪.‬‬

‫ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :504‬ﺳ‪‬ﺠﺪ‪‬ه ﺳ‪‬ﻬﻮ« ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬ﺳ‪‬ﻬﻮ« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﺛﺮ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﮔﺎﻫﯽ در ﻧﻤﺎز ﮐﻤﯽ ﯾﺎ زﯾﺎدﺗﯽ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻧﺎﻗﺺ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺟﺒﺮان آن ﻧﻘﺺ‪ ،‬در ﻗﻌﺪه اﺧﯿﺮ ﻧﻤﺎز دو‬
‫ﺳﺠﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ آن را ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :505‬ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ« ﭼﮕﻮﻧﻪ اداء ﻣﯽﺷﻮد؟‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪144‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﺲ از ﺧﻮاﻧﺪن ﺗﺸﻬﺪ در ﻗﻌﺪه اﺧﯿﺮ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻃﺮف ﺳﻼم داده‪ ،‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻮﯾﺪ و ﺑﻪ‬
‫ﺳﺠﺪه رود ﺑﺎز ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺳﺮ را از ﺳﺠﺪه ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪ .‬دوﺑﺎره ﺗﺸﻬﺪ و درود و دﻋﺎ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻪ ﻫﺮ دو ﻃﺮف ﺳﻼم دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :505‬اﮔﺮ ﭘﯿﺶ از ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ ﺑﻌﺪ از دﻧﺒﺎل اَﻟﺘﺤﯿﺎت درود و دﻋﺎ ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﭼﻄﻮر‬
‫اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻌﻀﯽ از ﻋﻠﻤﺎ ﻫﻤﯿﻦ را ﭘﺴﻨﺪﯾﺪهاﻧﺪ وﻟﯽ اﮔﺮ ﻧﺨﻮاﻧﺪ اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :506‬ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ در ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺮﺿﯽ ﻻزم ﻣﯽﺷﻮد ﯾﺎ در ﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎزﻫﺎ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺣﮑﻢ ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ در ﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎزﻫﺎ ﯾﮑﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :507‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻃﺮف ﺳﻼم ﻧﺪاد و ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ ﮐﺮد ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻣﮑﺮوه ﺗﻨﺰﯾﻬﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :508‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻫﺮ دو ﻃﺮف ﺳﻼم داد آﻧﮕﺎه ﺳﺠﺪه ﮐﺮد ﭼﻄﻮر اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﯾﮏ رواﯾﺖ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﻗﻮل ﺻﺤﯿﺢ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻃﺮف‬
‫ﺳﻼم داده ﺳﺠﺪه ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻫﺮ دو ﻃﺮف ﺳﻼم داد ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻧﻤﺎز را اﻋﺎده‬
‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :509‬ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ از ﭼﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ واﺟﺐ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫‪ -1‬از ﺗﺮك واﺟﺐ‪.‬‬
‫‪ -2‬از ﺗﺄﺧﯿﺮ واﺟﺐ‬
‫‪ -3‬از ﺗﺄﺧﯿﺮ ﻓﺮض‬
‫‪ -4‬از ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻓﺮض ﺑﺮ ﻓﺮض دﯾﮕﺮ‪.‬‬
‫‪ -5‬از ﺗﮑﺮار ﻓﺮض‪ .‬ﻣﺜﻼً در ﯾﮏ رﮐﻌﺖ دوﺑﺎر رﮐﻮع ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ -6‬از ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﯿﻔﯿﺖ واﺟﺐ ﻫﻢ ﺳﺠﺪه واﺟﺐ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :510‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻣﻮارد ﯾﺎد ﺷﺪه را ﻋﻤﺪاً اﻧﺠﺎم داد ﺣﮑﻤﺶ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
 ‫‪145‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ ﻻزم ﻧﻤﯽﺷﻮد ﺑﻠﮑﻪ اﻋﺎده ﻧﻤﺎز واﺟﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :511‬اﮔﺮ در ﯾﮏ ﻧﻤﺎز ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﭘﯿﺶ آﻣﺪ ﮐﻪ از ﻫﺮ ﯾﮏ ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ ﻻزم‬
‫ﻣﯽﺷﺪ ﭼﻨﺪ ﺳﺠﺪه ﮐﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻣﻮارد ﯾﮏ ﺑﺎر دو ﺳﺠﺪه ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :512‬از ﭼﻪ ﻧﻮع ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ در ﻗﺮاﺋﺖ ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ ﻻزم ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﺪن ﺳﻮره ﻓﺎﺗﺤﻪ در دو رﮐﻌﺖ اول از ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺮض و در ﯾﮏ ﯾﺎ ﺗﻤﺎم‬
‫رﮐﻌﺎت ﻧﻔﻞ‪ ،‬ﺳﻨﺖ و واﺟﺐ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺧﻮاﻧﺪن دوﺑﺎر ﺑﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻓﺎﺗﺤﻪ در رﮐﻌﺎت ﯾﺎد ﺷﺪه‪.‬‬
‫‪ -3‬ﭘﯿﺶ از ﺳﻮره ﻓﺎﺗﺤﻪ دﯾﮕﺮ ﺳﻮرهاي ﺧﻮاﻧﺪن‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﺪن ﺳﻮره در رﮐﻌﺎت ﻧﻤﺎزﻫﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ رﮐﻌﺖ ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم ﻓﺮض ﻫﻢ‬
‫ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ را واﺟﺐ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :513‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺗﻌﺪﯾﻞ ارﮐﺎن ﺗﺮك ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ ﻻزم‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري‪ ،‬ﻻزم ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :514‬اﮔﺮ ﻗﻌﺪه اول ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﺪ ﺣﮑﻤﺶ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺑﻌﺪ از دو رﮐﻌﺖ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺸﺴﺘﻦ‬
‫ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ و ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﻗﻌﺪه را ﺗﺮك ﮐﻨﺪ و در آﺧﺮ ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :515‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻮارد ﯾﺎد ﺷﺪه‪ ،‬ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ از ﭼﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﻻزم ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫‪ -1‬از ﺗﮑﺮار رﮐﻮع‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺳﻪ ﺑﺎر ﺳﺠﺪه ﮐﺮدن‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪146‬‬

‫‪ -3‬از ﺗﺮك اَﻟﺘﱠﺤﯿﺎت در ﻗﻌﺪه اول ﯾﺎ آﺧﺮ‪.‬‬

‫‪ -4‬ﭘﺲ از ﺗﺸﻬﺪ در ﻗﻌﺪه اوﻟﯽ در اﯾﻦ ﺣﺪ درود ﺧﻮاﻧﺪن‪» :‬اَﻟﻠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﻞﱢ ﻋ‪‬ﻠﯽ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪،«‬‬
‫ﯾﺎ ﺑﻪ ﻗﺪر ﺧﻮاﻧﺪن ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻘﺪار‪ ،‬ﺧﺎﻣﻮش ﻧﺸﺴﺘﻦ‪.‬‬
‫‪ -5‬در ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﺟﻬﺮي آﻫﺴﺘﻪ ﺧﻮاﻧﺪن اﻣﺎم‪.‬‬
‫‪ -6‬در ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﺳﺮي ﺟﻬﺮ ﺧﻮاﻧﺪن اﻣﺎم‪.‬‬
‫‪ -7‬ﺑﻪ ﺷﺮط اﯾﻨﮑﻪ ﻫﻤﻪ اﯾﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :516‬اﮔﺮ ﻣﻘﺘﺪي ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﻣﺎم ﺑﻪ ﺳﻬﻮ رﻓﺖ ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮ ﻣﻘﺘﺪي از ﺳﻬﻮ ﺧﻮدش ﭼﯿﺰي ﻻزم ﻧﻤﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :517‬اﮔﺮ ﻣﺴﺒﻮق در ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﻧﻤﺎز ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ﺳﻬﻮ رﻓﺖ ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﭘﺎﯾﺎن ﻧﻤﺎز ﺧﻮﯾﺶ ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺠﺪه ﺗﻼوت‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :518‬ﺳﺠﺪه ﺗﻼوت« ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺗﻼوت ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻮاﻧﺪن‪ ،‬در ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ آﯾﻪﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﺧﻮاﻧﺪن آﻧﻬﺎ ﯾﺎ‬
‫ﺷﻨﯿﺪن از دﯾﮕﺮان‪ ،‬ﺑﺮ آدﻣﯽ ﺳﺠﺪه واﺟﺐ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺠﺪه را »ﺳﺠﺪه ﺗﻼوت«‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :519‬ﭼﻨﺪ ﺟﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﺧﻮاﻧﺪن ﯾﺎ ﺷﻨﯿﺪن آﻧﻬﺎ ﺳﺠﺪه ﻻزم ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﺗﻤﺎم ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﭼﻬﺎرده ﻣﻘﺎم ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را »ﭼﻬﺎرده ﺳﺠﺪه« ﻧﯿﺰ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :520‬اﮔﺮ ﺧﺎرج از ﻧﻤﺎز آﯾﻪ ﺳﺠﺪه را ﺗﻼوت ﮐﺮد ﮐﺠﺎ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺳﺠﺪه ﮐﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﻓﻀﻞ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺎه آﯾﻪ را ﺗﻼوت ﮐﺮد‪ ،‬ﻓﻮراً ﺳﺠﺪه ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ در آن‬
‫ﻣﻮﻗﻊ ﺳﺠﺪه ﻧﮑﺮد‪ ،‬اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد‪ .‬وﻟﯽ ﺗﺄﺧﯿﺮ زﯾﺎد ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪ .‬و روش ﺳﺠﺪه در ﺑﯿﺮون‬
‫از ﻧﻤﺎز ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺴﺘﺎده ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻮﯾﺪ و ﺳﺠﺪه ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺎز ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺳﺮ را از ﺳﺠﺪه‬
 ‫‪147‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﺑﻠﻨﺪ ﮐﻨﺪ و ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﮔﺮ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل ﺑﻪ ﺳﺠﺪه رﻓﺖ و ﺑﺎز ﺳﺮ را از‬
‫ﺳﺠﺪه ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد و ﻧﺸﺴﺖ اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :521‬ﺑﺮاي ﺳﺠﺪه ﺗﻼوت ﭼﻪ ﺷﺮاﯾﻄﯽ وﺟﻮد دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻫﻤﺎن ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺑﺮاي ﺳﺠﺪه ﺗﻼوت ﻫﻢ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺎك ﺑﻮدن ﻟﺒﺎس‪ ،‬ﻣﮑﺎن‪ ،‬رخ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻗﺒﻠﻪ ﮐﺮدن‪ ،‬ﻧﯿﺖ ﺳﺠﺪه ﺗﻼوت ﮐﺮدن‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :522‬ﺳﺠﺪه ﺗﻼوت از ﭼﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﻓﺎﺳﺪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز را ﻓﺎﺳﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺳﺠﺪه ﺗﻼوت را ﻫﻢ ﻓﺎﺳﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :523‬اﮔﺮ ﯾﮏ آﯾﻪ ﺳﺠﺪه را دو ﺑﺎر ﯾﺎ ﺑﯿﺶ از آن ﺗﻼوت ﮐﺮد ﭼﻨﺪ ﺳﺠﺪه ﻻزم‬
‫ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﯾﮏ آﯾﻪ را در ﯾﮏ ﺟﻠﺴﻪ و دوﺑﺎر ﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن ﺧﻮاﻧﺪ ﯾﺎ ﺷﻨﯿﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﺳﺠﺪه‬
‫ﻻزم ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :524‬اﮔﺮ در ﯾﮏ ﺟﻠﺴﻪ دو آﯾﻪ ﺳﺠﺪه ﯾﺎ ﯾﮏ آﯾﻪ را در دو ﺟﻠﺴﻪ ﻗﺮاﺋﺖ ﮐﺮد‬
‫ﺣﮑﻤﺶ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﯾﮏ ﺟﻠﺴﻪ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ آﯾﻪ ﺧﻮاﻧﺪ ﯾﺎ ﯾﮏ آﯾﻪ را در ﭼﻨﺪ ﺟﻠﺴﻪ ﻗﺮاﺋﺖ ﮐﺮد ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺎن ﺗﻌﺪاد‪ ،‬ﺳﺠﺪه ﺗﻼوت واﺟﺐ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :525‬اﮔﺮ ﺷﺨﺼﯽ در ﺣﯿﻦ ﺗﻼوت ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ آﯾﻪﻫﺎي ﺳﺠﺪه ﺗﻼوت را ﺗﺮك‬
‫ﮐﻨﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ و ﻧﺒﺎﯾﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :526‬اﮔﺮ ﺷﺨﺼﯽ در ﺟﺎﯾﯽ ﻣﺸﻐﻮل ﺗﻼوت اﺳﺖ ﮐﻪ اﻓﺮاد دﯾﮕﺮي ﻫﻢ در آﻧﺠﺎ‬
‫ﺣﻀﻮر دارﻧﺪ و ﺻﺪاﯾﺶ را ﻣﯽﺷﻨﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻻ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﻨﯿﺪن ﺣﺎﺿﺮان آﯾﻪ ﺳﺠﺪه را‬
‫آﻫﺴﺘﻪ ﺗﻼوت ﮐﻨﺪ ﺣﮑﻤﺶ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻫﺴﺘﻪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻤﺎز ﺑﯿﻤﺎر‪:‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪148‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :527‬ﺑﺮاي ﺑﯿﻤﺎر در ﭼﻪ ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻤﺎر ﻗﺪرت و ﺗﻮان اﯾﺴﺘﺎدن را ﻧﺪارد ﯾﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ وﻟﯽ‬
‫ﺷﺪﯾﺪاً ﻧﺎراﺣﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﯾﺎ ﺧﻄﺮ ازدﯾﺎد ﺑﯿﻤﺎري وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺧﻄﺮ ﭼﺮﺧﺶ ﺳﺮ و‬
‫اﻓﺘﺎدن وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ﯾﺎ ﺗﻮان اﯾﺴﺘﺎدن ﻫﺴﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﻮان رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه را ﻧﺪارد‪ ،‬در ﺗﻤﺎم‬
‫اﯾﻦ ﺻﻮرﺗﻬﺎ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ و ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه ﮐﻨﺪ‬
‫ﻓﺒﻬﺎ! و ﮔﺮﻧﻪ ﺑﺮاي رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه اﺷﺎره ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﺷﺎره ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﺎﯾﯿﻦ آوردن و ﺧﻢ ﮐﺮدن‬
‫ﺳﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮاي ﺳﺠﺪه‪ ،‬ﺳﺮش را ﺑﯿﺸﺘﺮ از رﮐﻮع ﺧﻢ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :528‬اﮔﺮ ﺷﺨﺼﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﮐﺎﻣﻼً ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﯽاﯾﺴﺘﺪ و ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ‬
‫ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺗﺎ ﺣﺪي ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ اﯾﺴﺘﺎدن ﺑﺮاﯾﺶ ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :529‬اﮔﺮ ﺑﯿﻤﺎر ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻫﻢ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺣﮑﻤﺶ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻪ ﻃﻮر دراز ﮐﺸﯿﺪه ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻃﺮﯾﻘﻪاش ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬ﮐﺎﻣﻼً دراز‬
‫ﺑﮑﺸﺪ و ﭘﺎﻫﺎ را ﺑﻪ ﻃﺮف ﻗﺒﻠﻪ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﭘﺎﻫﺎ را دراز ﻧﮑﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ زاﻧﻮﻫﺎ را ﺑﻠﻨﺪ ﻧﮕﻪ‬
‫دارد و در زﯾﺮ ﺳﺮش ﺗﮑﯿﻪاي ﻗﺮار دﻫﺪ ﺗﺎ ﻣﻘﺪاري ﺳﺮش ﺑﻠﻨﺪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و ﺑﺮاي رﮐﻮع و‬
‫ﺳﺠﺪه ﺳﺮ را ﺧﻢ ﮐﺮده اﺷﺎره ﮐﻨﺪ اﯾﻦ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ روش اﺳﺖ ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻫﻢ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮش را ﺑﻪ ﻃﺮف ﺷﻤﺎل ﻗﺮار دﻫﺪ و ﺑﺮ ﭘﻬﻠﻮي راﺳﺖ‬
‫ﺑﺨﻮاﺑﺪ ﯾﺎ ﺳﺮش را ﺑﻪ ﻃﺮف ﺟﻨﻮب ﻗﺮار داده ﺑﺮ ﭘﻬﻠﻮي ﭼﭗ ﺑﺨﻮاﺑﺪ و ﺑﺎ اﺷﺎره ﻧﻤﺎز‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬از اﯾﻦ دو روش‪ ،‬روش ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :530‬اﮔﺮ ﺑﯿﻤﺎري در ﺣﺪي ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺷﺎره ﺑﺎ ﺳﺮ ﻫﻢ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺒﻮد ﭼﻪ ﮐﺎر‬
‫ﺑﮑﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺎ ﺳﺮ ﻫﻢ اﺷﺎره ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺒﻮد ﻧﻤﺎز را ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ اﻧﺪازد آﻧﮕﺎه اﮔﺮ ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ‬
‫ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﻫﻤﯿﻦ ﺣﺎﻟﺖ اداﻣﻪ داﺷﺖ ﻗﻀﺎي ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ از ذﻣﻪ وي ﺳﺎﻗﻂ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬و‬
 ‫‪149‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫اﮔﺮ ﺗﺎ ﯾﮏ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﯾﺎ ﮐﻤﺘﺮ از آن اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ اداﻣﻪ داﺷﺖ و ﺗﻮان اﺷﺎره ﺑﺎ ﺳﺮ ﺑﺮاﯾﺶ‬
‫ﻣﯿﺴﺮ ﺷﺪ ﻗﻀﺎي آن ﻧﻤﺎزﻫﺎ ﮐﻪ ﭘﻨﺞ ﻧﻤﺎز ﯾﺎ ﮐﻤﺘﺮ از آن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮ ذﻣﻪ وي ﻻزم ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻧﻤﺎز ﻣﺴﺎﻓﺮ‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :531‬ﻣﺴﺎﻓﺮ« ﺑﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬از ﻧﻈﺮ ﺷﺮﻋﯽ ﮐﺴﯽ »ﻣﺴﺎﻓﺮ« اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﺳﻔﺮ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻣﺴﺎﻓﺖ ﺳﻪ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز‬
‫را ﺑﮑﻨﺪ‪ .‬ﻫﺪف از ﻣﺴﺎﻓﺖ ﺳﻪ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺳﻪ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز را ﯾﮑﺴﺮه راه‬
‫ﺑﺮود‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ راه رﻓﺘﻦ ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ اﺳﺘﺮاﺣﺖ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :532‬ﻫﺪف از راه رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﯿﺎﻧﻪ ﭼﯿﺴﺖ و ﻣﻘﺪار ﻣﺴﺎﻓﺖ ﺳﻪ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز‬
‫ﭼﻨﺪ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻏﺮض از راه رﻓﺘﻦ ﻣﯿﺎﻧﻪ‪ ،‬راه روي ﭘﯿﺎده اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻘﺪار ﭼﻬﻞ و ﻫﺸﺖ ﻣﯿﻞ‬
‫ﺷﺮﻋﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ )‪ 78‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ( ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :533‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻣﺴﺎﻓﺖ ﯾﺎد ﺷﺪه ﺑﺎ ﺷﺘﺮ ﯾﺎ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﯾﺎ ﻗﻄﺎر و ﻏﯿﺮه ﺳﻔﺮ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺣﮑﻤﺶ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻣﺴﺎﻓﺮ اﺳﺖ وﻟﻮ اﯾﻨﮑﻪ در ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :534‬ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺑﺎ ﻣﻘﯿﻢ ﭼﻪ ﻓﺮﻗﯽ در ﻧﻤﺎزﻫﺎ دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻣﺴﺎﻓﺮ ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ‪ ،‬ﻋﺼﺮ و ﻋﺸﺎء را ﺑﻪ ﺟﺎي ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و‬
‫ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ‪ ،‬ﻣﻐﺮب و وﺗﺮ را ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :535‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﮐﻪ ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ را دو رﮐﻌﺖ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در اﺻﻄﻼح ﻓﻘﻪ آن را »ﻗَﺼﺮ« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :536‬ﻣﺴﺎﻓﺮ از ﭼﻪ زﻣﺎﻧﯽ »ﻗﺼﺮ« ﻧﻤﺎزﻫﺎ را آﻏﺎز ﻣﯽﮐﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از ﻣﺤﺪوده ﻣﺤﻠﻪ و آﺑﺎدي ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﺧﺎرج ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :537‬ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺗﺎ ﭼﻪ ﻣﺪﺗﯽ ﻧﻤﺎزﻫﺎ را »ﻗﺼﺮ« ﻣﯽﮐﻨﺪ؟‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪150‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ در ﺳﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ و در ﺷﻬﺮ ﯾﺎ ﻣﺤﻠﻪاي ﻗﺼﺪ ﻣﻘﯿﻢ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺪت ﭘﺎﻧﺰده‬
‫روز را ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ارادهاي ﮐﺮد ﻧﻤﺎزﻫﺎ را ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :538‬اﮔﺮ ﺷﺨﺼﯽ ﻗﺼﺪ ﺳﻪ ﭼﻬﺎر روز ﻣﺎﻧﺪن در ﺟﺎﯾﯽ را ﮐﺮد و در اﯾﻦ ﻣﺪت‬
‫ﮐﺎرﻫﺎﯾﺶ ﺗﻤﺎم ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﺳﻪ ﭼﻬﺎر روز دﯾﮕﺮ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﺗﺎ ﭘﺎﻧﺰده روز ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺗﺎ ﻣﺪﺗﯽ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﭘﺎﻧﺰده روز را در ﯾﮏ ﺑﺎر ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺎﻓﺮ اﺳﺖ و ﻧﻤﺎزﻫﺎ را ﻗﺼﺮ‬
‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :539‬اﮔﺮ ﻣﺴﺎﻓﺮ ﻧﻤﺎز ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺘﯽ را ﮐﺎﻣﻞ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺣﮑﻤﯽ دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﻌﺪ از دو رﮐﻌﺖ اول ﺑﺮاي ﺗﺸﻬﺪ ﻧﺸﺴﺖ در ﭘﺎﯾﺎن ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ ﺑﺮ وي‬
‫ﻻزم ﻣﯽﺷﻮد و ﻧﻤﺎزش ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ و در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻗﺼﺪاً ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر ﻣﯽﺷﻮد‪،‬‬
‫اﮔﺮ ﻗﺼﺪاً ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬وﻟﯽ اﮔﺮ ﺑﻌﺪ از دو رﮐﻌﺖ ﻧﻨﺸﺴﺖ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻓﺮض وي اداء‬
‫ﻧﺸﺪه ﻫﺮ ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ ﺑﺮاﯾﺶ ﻧﻔﻞ ﺣﺴﺎب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻓﺮض را دوﺑﺎره ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :540‬اﮔﺮ ﻣﺴﺎﻓﺮ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﻘﯿﻢ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﻗﺘﺪاء ﻣﺴﺎﻓﺮ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﻘﯿﻢ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ و ﺑﺮ ﻣﺴﺎﻓﺮ ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ ﺧﻮاﻧﺪن ﻻزم‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :541‬اﮔﺮ اﻣﺎم ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻘﺘﺪي ﻣﻘﯿﻢ‪ ،‬ﻣﻘﺘﺪي ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﻣﺎم دو رﮐﻌﺖ ﺧﻮﯾﺶ را ﺧﻮاﻧﺪه ﺳﻼم دﻫﺪ و اﻋﻼم ﮐﻨﺪ‪» ،‬ﻣﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮ ﻫﺴﺘﻢ‪،‬‬
‫ﺷﻤﺎ ﻧﻤﺎزﺗﺎن را ﺗﮑﻤﯿﻞ ﮐﻨﯿﺪ!« ﻣﻘﺘﺪﯾﻬﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪه دو رﮐﻌﺖ دﯾﮕﺮ را ﺑﺪون ﻓﺎﺗﺤﻪ و ﺳﻮره‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و اﮔﺮ ﺳﻬﻮي از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪ‪ ،‬ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ ﻻزم ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :542‬ﻧﻤﺎز در ﻣﺎﺷﯿﻦ ﯾﺎ ﻗﻄﺎري ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري! ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ اﯾﺴﺘﺎدن ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ و ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ و اﮔﺮ‬
‫اﯾﺴﺘﺎدن ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺒﻮد ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ و ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ وﻟﯽ در ﻫﺮ ﺣﺎل رو ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻗﺒﻠﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ‬
 ‫‪151‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫رو ﺑﻪ ﻃﺮف ﻗﺒﻠﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﯾﺎ در ﻣﯿﺎن ﻧﻤﺎز از ﻗﺒﻠﻪ ﻣﻨﺤﺮف ﺷﻮد و ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻗﺒﻠﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ‬
‫ﺷﻮد ﻧﻤﺎزش ﺻﺤﯿﺢ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :543‬ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﻓﺮض اﺳﺖ ﯾﺎ واﺟﺐ و ﯾﺎ ﺳﻨﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﻓﺮض اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﺿﯿﺖ و اﻫﻤﯿﺘﺶ از ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬در روز‬
‫ﺟﻤﻌﻪ ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ ﺧﻮاﻧﺪه ﻧﻤﯽﺷﻮد ﺑﻪ ﺟﺎي آن‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﺮﮔﺰار ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :544‬آﯾﺎ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﺮ ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻓﺮض اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﺮ ﻣﺮداﻧﯽ ﮐﻪ آزاد‪ ،‬ﺑﺎﻟﻎ‪ ،‬ﺑﺎﻫﻮش‪ ،‬ﻣﻘﯿﻢ و ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻓﺮض اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﺮ ﮐﻮدﮐﺎن‪ ،‬ﻏﻼﻣﺎن‪ ،‬دﯾﻮاﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺑﯿﻤﺎران‪ ،‬ﻧﺎﺑﯿﻨﺎﯾﺎن‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮﻻن‪ ،‬ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻌﺬورﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺴﺎﻓﺮان و‬
‫زﻧﺎن‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﻓﺮض ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :545‬اﮔﺮ ﻣﺴﺎﻓﺮ ﯾﺎ ﺑﯿﻤﺎران و زﻧﺎن در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز آﻧﻬﺎ ﺻﺤﯿﺢ‬
‫اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري‪ ،‬ﺻﺤﯿﺢ ﻣﯽﺷﻮد و ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ از ﻋﻬﺪه آﻧﺎن ﺳﺎﻗﻂ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :546‬ﺑﺮاي ﺻﺤﺖ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﭼﻪ ﺷﺮاﯾﻄﯽ وﺟﻮد دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮاي ﺻﺤﺖ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺘﻌﺪدي ﺑﻪ ﻗﺮار ذﯾﻞ وﺟﻮد دارد‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﺷﻬﺮ ﯾﺎ روﺳﺘﺎي ﺑﺰرگ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﯿﺰ در‬
‫اﻃﺮاف ﺷﻬﺮ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﻬﺮ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺮودﮔﺎه‪ ،‬اﯾﺴﺘﮕﺎه ﻣﺎﺷﯿﻦ‪ ،‬ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن و ﻏﯿﺮه ﻧﻤﺎز‬
‫ﺟﻤﻌﻪ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در روﺳﺘﺎﻫﺎ و آﺑﺎديﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﭘﯿﺶ از ﻧﻤﺎز ﺧﻄﺒﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -4‬وﺟﻮد ﺟﻤﺎﻋﺖ‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪152‬‬

‫‪ -5‬ﺑﺮاي ﺷﺮﮐﺖ در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ إذنِ ﻋ‪‬ﺎم ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺷﺮﮐﺖ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﭘﻨﺞ ﺷﺮاﯾﻂ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺟﺎﯾﺰ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :547‬روش ﻣﺴﻨﻮن ﺧﻄﺒﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﯿﺶ از ﻧﻤﺎز‪ ،‬اﻣﺎم ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ و روﺑﺮوي وي ﻣﺆذن اذان ﮔﻮﯾﺪ‪ .‬ﭼﻮن اذان ﺑﻪ‬
‫ﭘﺎﯾﺎن رﺳﺪ‪ ،‬اﻣﺎم ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺮدم ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﺧﻄﺒﻪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻄﺒﻪ اول ﺧﻮاﻧﺪه‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬اﻧﺪﮐﯽ درﻧﮓ ﮐﺮده ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎز ﺑﺮﺧﯿﺰد و ﺧﻄﺒﻪ دوم را ﺑﺨﻮاﻧﺪ وﻗﺘﯽ ﺧﻄﺒﻪ دوم ﺗﻤﺎم‬
‫ﺷﺪ از ﻣﻨﺒﺮ ﻓﺮود آﯾﺪ و ﻣﺆذن ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻮﯾﺪ و اﻣﺎم ﻧﻤﺎز را ﺷﺮوع ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :548‬اذان ﺧﻄﺒﻪ در ﭼﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬روﺑﺮوي اﻣﺎم ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﺧﻮاه در ﮐﻨﺎر ﻣﻨﺒﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﯾﮑﯽ دو ﺻﻒ و ﯾﺎ‬
‫ﺑﯿﺮون از ﻣﺤﺪوده ﺻﻒﻫﺎ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :549‬ﺧﻄﺒﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﻋﺮﺑﯽ ﻣﺜﻼً ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﯽ ﯾﺎ ﺑﻪ زﺑﺎن اردو ﯾﺎ ﺧﻮاﻧﺪن‬
‫اﺷﻌﺎر اردو در ﺧﻄﺒﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻪ ﺟﺰ زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ ﺧﻄﺒﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ زﺑﺎن دﯾﮕﺮ ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﻓﺮض ﺧﻄﺒﻪ اداء‬
‫ﻣﯽﺷﻮد وﻟﯽ از ﺛﻮاب آن ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :550‬در ﺣﯿﻦ ﺧﻮاﻧﺪن ﺧﻄﺒﻪ ﭼﻪ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻧﻤﺎز ﻧﻔﻞ ﯾﺎ ﺳﻨﺖ ﺧﻮاﻧﺪن‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻏﺬا ﺧﻮردن‪.‬‬
‫‪ -4‬آب ﻧﻮﺷﯿﺪن‪.‬‬
‫‪ -5‬ﭘﺎﺳﺦ ﮐﺴﯽ را ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺗﻼوت ﻗﺮآن و ﻏﯿﺮه‪.‬‬
 ‫‪153‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﺧﻼﺻﻪ ﻫﺮ اﻣﺮي ﮐﻪ در ﮔﻮش دادن ﺑﻪ ﺧﻄﺒﻪ‪ ،‬ﺧﻠﻞ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ و ﻣﺎﻧﻊ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﮑﺮوه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و از وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺑﺮاي ﺧﻄﺒﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﺧﻄﺒﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﻮارد ذﮐﺮ‬
‫ﺷﺪه‪ ،‬ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :551‬ﻣﻨﻈﻮر از اﯾﻨﮑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺷﺮط اﺳﺖ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮاي ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮدن ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻣﺎم‪ ،‬وﺟﻮد ﺳﻪ ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﻪ اﮔﺮ آن ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺻﺤﯿﺢ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :552‬ﻫﺪف از »إِذن ﻋﺎم« ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻣﺮاد از »إذن ﻋﺎم« اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﺨﻮاﻫﺪ در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﺎﻧﻌﯽ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﺧﺎص ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ و‬
‫اﺟﺎزه ﺷﺮﮐﺖ ﺑﺮاي ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :553‬ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﭼﻨﺪ رﮐﻌﺖ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬دو رﮐﻌﺖ اﺳﺖ ﭼﻪ از اول ﺑﺎ اﻣﺎم ﺷﺮﯾﮏ ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ در ﻗﻌﺪه اﺧﯿﺮه وي را‬
‫درﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪﯾﻦ‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :554‬در روز ﻋﯿﺪ ﭼﻪ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﺳﻨﺖ ﯾﺎ ﻣﺴﺘﺤﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻏﺴﻞ ﮐﺮدن و ﻣﺴﻮاك زدن‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻟﺒﺎس ﭘﻮﺷﯿﺪن‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ زدن‪.‬‬
‫‪ -4‬ﭘﯿﺶ از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز در ﻋﯿﺪ ﻓﻄﺮ ﺧﺮﻣﺎ ﯾﺎ دﯾﮕﺮ ﭼﯿﺰ ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ ﺧﻮردن‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ را اداء ﮐﺮدن و رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺼﻠﯽ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺑﻌﺪ از ﻋﯿﺪ اﺿﺤﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ آﻣﺪن و از ﮔﻮﺷﺖ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺧﻮﯾﺶ ﺧﻮردن‪.‬‬
‫‪ -7‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ در ﻣﺼﻠﯽ‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪154‬‬

‫‪ -8‬رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺼﻠﯽ از ﯾﮏ ﻣﺴﯿﺮ و ﺑﺮﮔﺸﺘﻦ از ﻣﺴﯿﺮي دﯾﮕﺮ‪.‬‬

‫‪ -9‬ﭘﯿﺎده رﻓﺘﻦ‪.‬‬
‫‪ -10‬ﭘﯿﺶ از ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ ﻧﺨﻮاﻧﺪن ﻧﻔﻞ ﭼﻪ در ﺧﺎﻧﻪ و ﭼﻪ در ﻣﺼﻠﯽ و در ﻋﯿﺪﮔﺎه ﺑﻌﺪ از‬
‫ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎزي دﯾﮕﺮ ﻧﺨﻮاﻧﺪن‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :555‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻋﯿﺪ‪ ،‬در ﻣﺴﯿﺮ راه ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ آﻫﺴﺘﻪ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد وﻟﯽ در ﻋﯿﺪ اﺿﺤﯽ ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﺗﮑﺒﯿﺮ‬
‫ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :556‬ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ واﺟﺐ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺳﻨﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﻤﺎز ﻫﺮ دو ﻋﯿﺪ واﺟﺐ اﺳﺖ و ﺑﺮ ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﻓﺮض اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ‬
‫ﻫﻢ ﻓﺮض ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ﻫﻤﺎن ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﻻزم ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ ﻫﻢ‬
‫ﻻزم ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻄﺒﻪ در ﻋﯿﺪﯾﻦ ﻓﺮض ﻧﯿﺴﺖ و ﭘﯿﺶ از ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪه ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن آن ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :557‬ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪﯾﻦ ﭼﻨﺪ رﮐﻌﺖ اﺳﺖ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﻤﺎز ﻫﺮ دو ﻋﯿﺪ دو رﮐﻌﺖ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪﯾﻦ اذان و ﺗﮑﺒﯿﺮ ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﯿﺶ از ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز واﺟﺐ ﻋﯿﺪ ﻓﻄﺮ ﯾﺎ ﻋﯿﺪ اﺿﺤﯽ را ﺑﺎ ﺷﺶ‬
‫ﺗﮑﺒﯿﺮ زاﯾﺪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﯾﻦ اﻣﺎم‪ ،‬اداء ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻪ‪ ،‬دﺳﺖﻫﺎ را ﺑﺒﻨﺪد و‬
‫ﺒﺤ ﺎ ﹶﻧ ﹶﻚ ﹶ اﻟﻠ ﹸﻬ ﱠﻢ « را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ دﺳﺖﻫﺎ را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮده ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻮﯾﺪ و دﺳﺘﻬﺎ را رﻫﺎ‬
‫» ﹸﺳ ﹶ‬
‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎر دوم‪ ،‬دﺳﺘﻬﺎ را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮده‪ ،‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺑﮕﻮﯾﺪ و دﺳﺖﻫﺎ را رﻫﺎ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎر ﺳﻮم‪ ،‬ﻧﯿﺰ دﺳﺘﻬﺎ را ﺗﺎ ﮔﻮﺷﻬﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮده‪ ،‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻮﯾﺪ و ﺳﭙﺲ دﺳﺘﻬﺎ را ﺑﺒﻨﺪد‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه اﻣﺎم‪ ،‬ﺗﻌﻮذ‪ ،‬ﺗﺴﻤﯿﻪ‪ ،‬ﺳﻮره ﻓﺎﺗﺤﻪ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﻮرهاي دﯾﮕﺮ ﺧﻮاﻧﺪه‪ ،‬رﮐﻮع ﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪155‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي رﮐﻌﺖ دوم ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ ﻗﺮاﺋﺖ ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﭼﻮن از ﻗﺮاﺋﺖ ﻓﺎرغ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬دﺳﺘﻬﺎ را ﺗﺎ ﮔﻮﺷﻬﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮده ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻮﯾﺪ و دﺳﺘﻬﺎ را رﻫﺎ ﺳﺎزد‪ ،‬ﺑﺎر دوم و ﺳﻮم ﻧﯿﺰ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎر ﭼﻬﺎرم ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻪ رﮐﻮع رود و ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﻌﻤﻮل‪ ،‬ﻧﻤﺎز را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن‬
‫ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺧﺎﺗﻤﻪ‪ ،‬اﻣﺎم ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮد و ﺧﻄﺒﻪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم ﺧﺎﻣﻮش ﺑﻨﺸﯿﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﻄﺒﻪ‬
‫ﮔﻮش دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻋﯿﺪﯾﻦ ﻧﯿﺰ‪ ،‬دو ﺧﻄﺒﻪ وﺟﻮد دارد و در ﻣﯿﺎن ﻫﺮ دو ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :558‬ﭼﻪ اﺣﮑﺎﻣﯽ ﻣﺨﺼﻮص ﻋﯿﺪ اﺿﺤﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫‪ -1‬در ﺣﯿﻦ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻋﯿﺪﮔﺎه ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﭘﯿﺶ از ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﻧﺨﻮردن‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺗﮑﺒﯿﺮات ﺗﺸﺮﯾﻖ را ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :559‬ﺗﮑﺒﯿﺮات ﺗَﺸﺮِﯾﻖ« را ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در اﯾﺎم ﺗﺸﺮﯾﻖ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺮﺿﯽ‪ ،‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ آن اﺻﻄﻼﺣﺎً‬
‫»ﺗﮑﺒﯿﺮات ﺗﺸﺮﯾﻖ« ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :560‬ﺑﻪ ﭼﻪ روزﻫﺎﯾﯽ‪ ،‬روزﻫﺎي ﺗﺸﺮﯾﻖ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﯾﺎم ﺗﺸﺮﯾﻖ ﺳﻪ روز ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﯾﺎزدﻫﻢ‪ ،‬دوازدﻫﻢ‪ ،‬ﺳﯿﺰدﻫﻢ ذي اﳊﺠﺔ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :561‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺗﺸﺮﯾﻖ« از ﭼﻪ ﻣﺪﺗﯽ آﻏﺎز ﻣﯽﺷﻮد و ﺗﺎ ﮐﯽ اداﻣﻪ دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ روز ﻋﺮﻓﻪ‪ ،‬ﻧﻬﻢ ذي اﻟﺤﺠﮥ ﺷﺮوع ﻣﯽﺷﻮد و ﺗﺎ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ روز‬
‫ﺳﯿﺰدﻫﻢ ذي اﻟﺤﺠﻪ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺗﺸﺮﯾﻖ ﮔﻔﺘﻦ واﺟﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺗﺸﺮﯾﻖ ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ زﻧﺎن آﻫﺴﺘﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﻣﺎم ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻘﺘﺪﯾﻬﺎ ﺣﺘﻤﺎً ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :562‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺗﺸﺮﯾﻖ« ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد؟‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪156‬‬

‫اﷲ‪َ ،‬و ُ‬ ‫ُ َ ْ َ ُ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ َّ‬

‫ﻻ ُ‬
‫اﷲ‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺗﺸﺮﯾﻖ« اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪» :‬اﷲ أ�ﺮﺒ‪ ،‬اﷲ أ�ﺮﺒ‪ ،‬ﻻ ِإﻪﻟ ِإ‬
‫َ َُْ ُ َ َُْ َ ْ‬
‫اﺤﻟ َ ْﻤ ُ‬
‫ﷲ«‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺮﺿﯽ ﯾﮏ ﺑﺎر ﺧﻮاﻧﺪن آن واﺟﺐ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﺪ‬ ‫أ�ﺮﺒ‪ ،‬اﷲ أ�ﺮﺒ و‬

‫ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :563‬ﻧﻤﺎز ﻣﯿﺖ ﻓﺮض اﺳﺖ ﯾﺎ واﺟﺐ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﻤﺎز ﻣﯿﺖ ﻓﺮض ﮐﻔﺎﯾﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﯾﮑﯽ دو ﻧﻔﺮ آن را ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬از ﻋﻬﺪه دﯾﮕﺮان‬
‫ﺳﺎﻗﻂ ﻣﯽﺷﻮد و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ آن را ﻧﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :564‬ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه داراي ﭼﻪ ﺷﺮاﯾﻄﯽ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه داراي ﺷﺮاﯾﻂ ذﯾﻞ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮدن ﻣﯿﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﭘﺎك ﺑﻮدن ﻣﯿﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﭘﺎك ﺑﻮدن ﮐﻔﻦ وي‪.‬‬
‫‪ -4‬ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺑﻮدن ﻋﻮرت وي‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻗﺮار داﺷﺘﻦ ﻣﯿﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻤﺎزﮔﺰار‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :565‬روش ﮐﺎﻣﻞ اداي ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﺨﺴﺖ ﺻﻒ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﯾﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻣﺮدم زﯾﺎد ﺑﻮد در ﭘﻨﺞ ﺻﻒ ﯾﺎ در‬
‫دو ﯾﺎ ﻫﻔﺖ ﺻﻒ ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم آﻣﺎده ﻧﻤﺎز ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺖ ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه را ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ‬
‫ﯾﮏ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﺪا ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه اﯾﻦ ﻣﯿﺖ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﯾﻦ اﻣﺎم ﻣﯽﺧﻮاﻧﻢ‬
‫آﻧﮕﺎه اﻣﺎم ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ و ﻣﻘﺘﺪيﻫﺎ آﻫﺴﺘﻪ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬و ﻫﺮ دو دﺳﺖ را ﺗﺎ ﮔﻮﺷﻬﺎ ﺑﺎﻻ‬
‫ﹶﺎؤ ﹶك«‬
‫ﺑﺮده زﯾﺮ ﻧﺎف ﻗﺮار دﻫﻨﺪ و آﻫﺴﺘﻪ ﺛﻨﺄ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و ﺑﻌﺪ از » ﹶﺗ ﹶﻌ ﺎﱄ ﹶﺟ ﺪﱡ ﹶك ‪ ،‬ﹶﺟ ﱠﻞ ﹶﺛ ﻨ ﹸ‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺗﮑﺒﯿﺮ دوم را ﺑﺪون ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن دﺳﺘﻬﺎ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ و درود ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن درودي‬
‫ﮐﻪ در ﻗﻌﺪه آﺧﺮ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎز ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺳﻮم را آﻫﺴﺘﻪ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻣﯿﺖ ﻣﺮد ﺑﺎﻟﻎ ﯾﺎ زن ﺑﺎﻟﻐﻪاي ﺑﺎ اﻣﺎم و ﻣﻘﺘﺪﯾﻬﺎ‬
 ‫‪157‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫َ َ َ َ َ َ ْ َ ََ ْ َ‬ ‫َّ ُ َّ ْ ْ َ ِّ َ َ َ ِّ َ َ َ‬
‫�ﻧﺎ‪،‬‬‫�ﻧﺎ و� ِﺒ ِ‬ ‫اﯾﻦ دﻋﺎ را آﻫﺴﺘﻪ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪» :‬الﻠﻬﻢ اﻏ ِﻔﺮ ِﺤﻟﻴﻨﺎ وﻣﻴ ِتﻨﺎ‪ ،‬وﺷﺎ ِﻫ ِﺪﻧﺎ‪ ،‬وﺎﻏﺋِ ِبﻨﺎ وﺻ ِﻐ ِ‬
‫َ َّ ُ َّ َ َّ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫ََ ْ‬ ‫َّ ُ َّ َ ْ َ ْ َ ْ َ ُ َّ َ َ ْ‬ ‫ََ َ َ ََُْ َ‬
‫ﻹ ْﺳﻼمِ ‪َ ،‬و َﻣ ْﻦ ﺗ َﻮ�ﻴْﺘَﻪ ِﻣﻨﺎ �ﺘَ َﻮﻓﻪ َﻰﻠﻋ‬ ‫ِ‬ ‫ا‬ ‫ﻰﻠﻋ‬ ‫ﻪ‬
‫ِِ‬ ‫ﻴ‬‫ﺣ‬ ‫ﺄ‬‫ﻓ‬ ‫ﺎ‬‫ﻨ‬‫ﻣ‬‫ِ‬ ‫ﻪ‬ ‫ﺘ‬ ‫ي‬ ‫ﻴ‬‫ﺣ‬ ‫أ‬ ‫ﻦ‬ ‫ﻣ‬ ‫ﻢ‬ ‫ﻬ‬‫الﻠ‬ ‫ﺎ‪.‬‬ ‫وذﻛ ِﺮﻧﺎ وأ�ﺜﺎﻧ‬
‫اﻤﺣ َ‬ ‫َ‬
‫ﻚ ﻳَﺎ أ َ‬
‫رﺣ َﻢ َ‬ ‫َ َْ َ‬ ‫اْ ْ َ‬
‫�« ‪ .1‬و اﮔﺮ ﻣﯿﺖ ﮐﻮدك ﻏﯿﺮ ﺑﺎﻟﻐﯽ ﺑﺎﺷﺪ اﯾﻦ دﻋﺎ را‬ ‫الﺮ ِ ِ‬ ‫ﺎن‪ ،‬ﺑِﺮﻤﺣ ِﺘ‬
‫ﻹ� ﻤ ِ‬ ‫ِ‬
‫َ َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫ْ ُ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫ْ ُ‬ ‫َ‬
‫ْ ُ َ‬ ‫ْ‬ ‫َّ‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪» .‬الﻠ ُﻬ َّﻢ اﺟ َﻌﻠﻪ ﻨﻟَﺎ ﻓ َﺮ ًﻃﺎ ‪َ ،‬واﺟ َﻌﻠﻪ ﻨﻟَﺎ أﺟ ًﺮا َوذﺧ ًﺮا‪َ ،‬واﺟ َﻌﻠﻪ ﻨﻟَﺎ ﺷﺎﻓِ ًﻌﺎ ُمﺸﻔ ًﻌﺎ« ‪.2‬‬
‫و اﮔﺮ دﺧﺘﺮ ﻏﯿﺮ ﺑﺎﻟﻐﻪاي ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ وي ﻫﻢ ﻫﻤﯿﻦ دﻋﺎ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ‬
‫در ﻫﺮ ﺳﻪ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺿﻤﯿﺮ ﻣﺬﮐﻮر »اﺟﻌﻠﻪ« ﺿﻤﯿﺮ ﻣﺆﻧﺚ «اﺟﻌﻠﻬﺎ« و ﺑﻪ ﺟﺎي »ﺷﺎﻓﻌﺎً و‬
‫ﻣﺸﻔﻌﺎً«‪» ،‬ﺷﺎﻓﻌﮥ وﻣﺸﻔﻌﮥ« ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ اﻣﺎم ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ و ﻣﻘﺘﺪيﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر‬
‫آﻫﺴﺘﻪ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﭼﻬﺎرم را ﮔﻔﺘﻪ اﻣﺎم ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬
‫ﭼﭗ ﺳﻼم دﻫﺪ و ﻣﻘﺘﺪﯾﻬﺎ ﻫﻢ آﻫﺴﺘﻪ ﺳﻼم دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :566‬ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ از ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﻓﺎرغ ﺷﻮﻧﺪ ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﻨﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻨﮑﻪ از ﻧﻤﺎز ﻓﺎرغ ﺷﻮﻧﺪ ﻣﯿﺖ را ﺣﻤﻞ ﮐﺮده ﺑﻪ ﻃﺮف ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن ﺑﺒﺮﻧﺪ و‬
‫در ﺣﯿﻦ ﺑﺮدن ﻣﯿﺖ ﺑﻪ ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن ﺳﺎﮐﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ و در ﻓﮑﺮ اﻋﻤﺎل ﺧﻮﯾﺶ و ﻣﻨﺰﻟﮕﺎه اﺧﺮوي‬
‫ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺎﺷﻨﺪ و در ﻗﻠﺐ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮاي ﻣﯿﺖ و ﺧﻮدﺷﺎن دﻋﺎي ﻣﻐﻔﺮت ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن رﺳﯿﺪﻧﺪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯿﺖ را ﺑﻪ ﺧﺎك ﺑﺴﭙﺎرﻧﺪ‪.‬‬

‫روزه ﯾﮑﯽ از ﻓﺮاﯾﺾ ﻣﻬﻢ اﺳﻼم‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :567‬روزه ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺗﺮك ﺧﻮردن ﻏﺬا و ﻧﻮﺷﯿﺪن و ﺗﺮك ﻫﻤﺨﻮاﺑﯽ از ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ ﺻﺎدق ﺑﺎ ﻧﯿﺖ و‬
‫اراده ﺗﺎ ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب را در اﺻﻄﻼح ﺷﺮع «روزه« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ روزه «ﺻﻮم و ﺻﯿﺎم« و ﺑﻪ‬

‫‪ -1‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬اﻟﻬﻰ! زﻧﺪه و ﻣﺮده‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ و ﻏﺎﯾﺐ‪ ،‬ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ‪ ،‬ﻣﺮد و زن ﻣﺎ را ﻣﻮرد آﻣﺮزش ﻗﺮار دﻫﺪ‪ ،‬ﯾﺎ اﷲ!‬
‫ﻫﺮﮐﺴﻰ را از ﻣﯿﺎن ﻣﺎ زﻧﺪه ﻧﮕﻪ ﻣﯽدارى ﺑﺮ اﺳﻼم زﻧﺪهاش ﻧﮕﺎه دار‪ ،‬و ﻫﺮﮐﺴﻰ را ﻣﯿﺮاﻧﻰ ﺑﺮ اﯾﻤﺎن ﺑﻤﯿﺮان‪ .‬ﺑﺎر‬
‫اﻟﻬﺎ«‪.‬‬
‫‪» -2‬اي ﺑﺎر اﻟﻬﺎ! او را ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺗﻮﺷﻪء آﺧﺮت ﺑﮕﺮدان ﺗﻮﺷﻪ اي از ﭘﯿﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪه‪ ،‬و او را ﺑﺮاي ﻣﺎ اﺟﺮ و ذﺧﯿﺮه‬
‫ﮔﺮدان‪ ،‬و او را ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺷﻔﯿﻊ و ﻣﻘﺒﻮل اﻟﺸﻔﺎﻋﻪ ﮔﺮدان«‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪158‬‬

‫ﺧﻮردن ﭘﺲ از روزه »ا‪‬ﻓﻄﺎر« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :568‬روزه ﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﻗﺴﻢ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬روزه ﺑﺮ ﻫﺸﺖ ﻗﺴﻢ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻓﺮض ﻣﻌﯿﻦ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻓﺮض ﻏﯿﺮ ﻣﻌﯿﻦ‪.‬‬
‫‪ -3‬واﺟﺐ ﻣﻌﯿﻦ‪.‬‬
‫‪ -4‬واﺟﺐ ﻏﯿﺮ ﻣﻌﯿﻦ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺳﻨﺖ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﻧﻔﻞ‪.‬‬
‫‪ -7‬ﻣﮑﺮوه‪.‬‬
‫‪ -8‬ﺣﺮام‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :569‬ﻓﺮض ﻣﻌﯿﻦ« ﺑﻪ ﭼﻪ روزهاي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﺗﻤﺎم ﺳﺎل روزه ﯾﮏ ﻣﺎه ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن »ﻓﺮض ﻣﻌﯿﻦ« اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :570‬ﻓﺮض ﻏﯿﺮ ﻣﻌﯿﻦ« ﭼﻪ روزهاي اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺬري ﯾﺎ ﺑﺪون ﻋﺬر‪ ،‬روزه رﻣﻀﺎن ﻗﻀﺎء ﺷﺪ‪ ،‬ﻗﻀﺎي آن »ﻓﺮض‬
‫ﻏﯿﺮ ﻣﻌﯿﻦ« اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :571‬واﺟﺐ ﻣﻌﯿﻦ« ﭼﻪ روزهاي اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻧﺬر ﮐﺮد ﮐﻪ ﻓﻼن روز ﯾﺎ در ﻓﻼن ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺎﯾﺪ روزه ﺑﮕﯿﺮد روزه آن‬
‫روزﻫﺎ »واﺟﺐ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﯿ‪‬ﻦ« ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :572‬واﺟﺐ ﻏﯿﺮ ﻣﻌﯿﻦ« ﭼﻪ روزهاي اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬روزه ﮐﻔﺎره و ﻧﺬرﻫﺎي ﻏﯿﺮ ﻣﻌﯿﻦ »واﺟﺐ ﻏﯿﺮ ﻣﻌﯿﻦ« اﺳﺖ ﻣﺜﻼً ﯾﮑﯽ ﻧﺬر ﮐﺮد ﮐﻪ‬
‫اﮔﺮ ﻣﻦ در اﻣﺘﺤﺎن ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪم ﺳﻪ روز ﺑﺮاي ﺧﺪا روزه ﻣﯽﮔﯿﺮم‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :573‬ﭼﻪ روزهﻫﺎﯾﯽ »ﺳ‪‬ﻨﱠﺖ« ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
 ‫‪159‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در روزهﻫﺎ ﻫﯿﭻ روزهاي ﺳﻨﺖ ﻣﺆﮐﺪه ﻧﯿﺴﺖ وﻟﯽ اﯾﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم‪ ‬در آﻧﻬﺎ‬
‫روزه ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬در ﭼﻨﯿﻦ روزﻫﺎﯾﯽ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﻨﺖ‬
‫اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ روز ﻋﺎﺷﻮرا و ﺗﺎﺳﻮﻋﺎ‪ ،‬روز ﻋﺮﻓﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻬﻢ ذي اﻟﺤﺠﮥ‪ ،‬اﯾﺎم ﺑِﯿﺾ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﺳﯿﺰدﻫﻢ‪ ،‬ﭼﻬﺎردﻫﻢ و ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻫﺮ ﻣﺎه‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :574‬ﭼﻪ روزهﻫﺎﯾﯽ »ﻣ‪‬ﺴﺘَﺤ‪‬ﺐ« ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻋﻼوه ﺑﺮ روزهﻫﺎي ﻓﺮض‪ ،‬واﺟﺐ و ﺳﻨﺖ ﺑﻘﯿﻪ روزهﻫﺎ ﻣﺴﺘﺤﺐاﻧﺪ وﻟﯽ ﺑﻌﻀﯽ‬
‫روزﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ در آﻧﻬﺎ ﺛﻮاب ﺑﯿﺸﺘﺮي دارد ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺷﺶ روز اول ﺷﻮال‪،‬‬
‫ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ ﺷﻌﺒﺎن‪ ،‬روز ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬دوﺷﻨﺒﻪ‪ ،‬ﭘﻨﺠﺸﻨﺒﻪ‪،‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :575‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﭼﻪ روزﻫﺎﯾﯽ ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻓﻘﻂ ﯾﮑﺸﻨﺒﻪ را روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﯾﺎ روز ﻋﺎﺷﻮرا ﺑﺪون ﺗﺎﺳﻮﻋﺎ‪ ،‬روز ﻧﻮروز‪ ،‬روزه‬
‫ﻧﻔﻠﯽ زن ﺑﺪون اﺟﺎزه ﺷﻮﻫﺮ ﻫﻤﻪ اﯾﻨﻬﺎ ﻣﮑﺮوه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :576‬ﭼﻪ روزهﻫﺎﯾﯽ »ﺣ‪‬ﺮَام« ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﺗﻤﺎم ﺳﺎل در ﭘﻨﺞ روز روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ »ﺣﺮام« اﺳﺖ‪ .‬ﻋﯿﺪ ﻓﻄﺮ و ﻋﯿﺪ اﺿﺤﯽ‪ ،‬ﺳﻪ‬
‫روز اﯾﺎم ﺗﺸﺮﯾﻖ‪) ،‬ﯾﺎزدﻫﻢ و دوازدﻫﻢ و ﺳﯿﺰدﻫﻢ ذي اﻟﺤﺠﻪ(‪.‬‬

‫روزه رﻣﻀﺎن‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :577‬روزه رﻣﻀﺎن ﭼﻪ ارزش و ﻓﻀﯿﻠﺘﯽ دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬روزه رﻣﻀﺎن ﻓﻀﯿﻠﺖ و ﺛﻮاب ﺑﺴﯿﺎري دارد‪ .‬از آن ﺟﻤﻠﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮدهاﻧﺪ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي رﺿﺎي ﺧﺪا رﻣﻀﺎن را روزه ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ او ﻣﻌﺎف‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺪﯾﺚ دﯾﮕﺮي ﭼﻨﯿﻦ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﺑﻮي ﺑﺪ دﻫﺎن روزهدار‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺰد‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر از ﺑﻮي ﻣﺸﮏ و ﮔﻼب ﻣﺤﺒﻮبﺗﺮ اﺳﺖ!«‪.‬‬
‫در ﺣﺪﯾﺚ دﯾﮕﺮي ﻣﺬﮐﻮر اﺳﺖ‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮده‪ :‬روزه ﻣﺨﺼﻮص ﻣﻦ اﺳﺖ و ﻣﻦ‬
‫ﺧﻮد ﭘﺎداش آن را ﻣﯽدﻫﻢ«‪ .‬ﻓﻀﯿﻠﺖﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﻫﻢ در اﯾﻦ ﺧﺼﻮص وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :578‬روزه رﻣﻀﺎن ﺑﺮ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻓﺮض اﺳﺖ؟‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪160‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬روزه رﻣﻀﺎن ﺑﺮ ﻫﺮ ﻓﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﻋﺎﻗﻞ‪ ،‬ﺑﺎﻟﻎ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﺮد و ﭼﻪ زن ﻓﺮض اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻨﮑﺮ ﻓﺮﺿﯿﺖ آن ﮐﺎﻓﺮ ﻣﯽﺷﻮد و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺪون ﻋﺬر آن را ﺗﺮك ﮐﻨﺪ ﻓﺎﺳﻖ و ﺷﺪﯾﺪاً‬
‫ﮔﻨﻬﮑﺎر ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬روزه رﻣﻀﺎن ﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻟﻎ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ ﻓﺮض ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺮاي‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﻫﻢ ﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه ﻋﺎدت ﮐﻨﻨﺪ ﭘﯿﺶ از ﺑﺎﻟﻎ ﺷﺪن ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ روزه‬
‫ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺬﮐﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬
‫ﮐﻮدك ﺑﻪ ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﺮﺳﺪ ﺑﻪ وي دﺳﺘﻮر ﺑﺪﻫﯿﺪ ﺗﺎ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﭼﻮن ﺑﻪ ده ﺳﺎﻟﮕﯽ‬
‫رﺳﯿﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﻤﺎز او را ﺑﺰﻧﯿﺪ«‪ .‬ﻧﯿﺰ ﭼﻮن ﺑﺘﻮاﻧﺪ روزه ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ روز ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ‪،‬‬
‫روزه ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :579‬از ﭼﻪ ﻋﺬرﻫﺎﯾﯽ ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ روزه ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺑﺮاي ﻣﺴﺎﻓﺮي ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺳﻔﺮ اﺳﺖ‪ ،‬روزه ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ اﮔﺮ در ﺳﻔﺮ‬
‫ﻣﺸﻘﺖ و زﺣﻤﺘﯽ ﺑﺮاﯾﺶ ﭘﯿﺶ ﻧﻤﯽآﯾﺪ‪ ،‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬اﻓﻀﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﯿﻤﺎري‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻨﺎن ﺑﯿﻤﺎري ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﺑﯿﻤﺎر ﻧﺘﻮاﻧﺪ روزه ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﯾﺎ ﺧﻄﺮ ازدﯾﺎد و‬
‫ﺷﺪت ﺑﯿﻤﺎري وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﭘﯿﺮي و ﮐﻬﻮﻟﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻧﺘﻮاﻧﺪ در آن ﺳﻦ و ﺳﺎل ﺑﺮ اﺛﺮ ﺿﻌﻒ و ﺳﺎﻟﺨﻮردﮔﯽ‬
‫روزه ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ و ﺑﺎرداري در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ از روزه ﺑﻪ زن ﯾﺎ ﺑﻪ ﺣﻤﻞ وي ﺿﺮري ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬زﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﭽﻪاش ﺷﯿﺮ ﻣﯽدﻫﺪ و اﮔﺮ روزه ﺑﮕﯿﺮد ﺑﻪ ﺑﭽﻪ ﺿﺮر ﻣﯽرﺳﺪ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺑﺮ اﺛﺮ روزه ﭼﻨﺎن ﮔﺮﺳﻨﻪ ﯾﺎ ﺗﺸﻨﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﻫﻼك ﺷﺪن و اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻣﺮگ‬
‫وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -7‬در ﺣﺎل ﺣﯿﺾ و ﻧﻔﺎس ﻫﻢ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫رؤﯾﺖ ﻣﺎه و ﮔﻮاﻫﯽ در ﻣﻮرد آن‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :580‬روﯾﺖ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﺑﺎ ﭼﻪ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
 ‫‪161‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﯿﺴﺖ و ﻧﻪ روز ﺗﻤﺎم از ﺷﻌﺒﺎن ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﺮاي‬
‫رؤﯾﺖ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﺗﻼش ﮐﻨﻨﺪ و ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﯿﺴﺖ و ﻧﻪ روز از ﻣﺎه رﺟﺐ ﮔﺬﺷﺖ‪،‬‬
‫ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن ﺗﻼش ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﺴﺎب ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن ﺧﻮب ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد‬
‫اﮔﺮ در ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﺴﺖ و ﻧﻬﻢ ﺷﻌﺒﺎن ﻣﺎه رﻣﻀﺎن رؤﯾﺖ ﺷﺪ‪ ،‬ﺻﺒﺢ آن روز روزه ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و اﮔﺮ‬
‫ﻣﺎه روﯾﺖ ﻧﺸﺪ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣ‪‬ﻄﻠَﻊ ﺻﺎف ﺑﻮد روزه ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ و اﮔﺮ ﻣ‪‬ﻄﻠَﻊ اﺑﺮ آﻟﻮد و ﻏﺒﺎر‬
‫آﻟﻮد ﺑﻮد‪ ،‬ﺻﺒﺢ ﺗﺎ ﺣﺪود ﺳﺎﻋﺖ ﻧﻪ و ده ﭼﯿﺰي ﻧﺨﻮرﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﺟﺎﻫﺎي‬
‫دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺎه روﯾﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و آﻧﻬﺎ ﺑﻌﺪاً آﮔﺎه ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ﺑﯿﺴﺖ و ﻧﻪ روز‬
‫ﻣﺎه روﯾﺖ ﻧﺸﺪ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻧﯿﺖ ﮐﺮدن ﮐﻪ اﮔﺮ ﻓﺮدا رﻣﻀﺎن ﺑﺎﺷﺪ روزه رﻣﻀﺎن ﻣﯽﮔﯿﺮم و اﮔﺮ از‬
‫ﺷﻌﺒﺎن ﺑﺎﺷﺪ روزه ﻧﻔﻠﯽ ﺧﻮاﻫﻢ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :581‬ﺑﺮاي روﯾﺖ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﭼﻪ ﻧﻮع ﺷﻬﺎدﺗﯽ ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ »اُﻓُﻖ« ﺻﺎف ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻣﺜﻼً اﺑﺮ آﻟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي روﯾﺖ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﮔﻮاﻫﯽ ﯾﮏ‬
‫ﻧﻔﺮ ﺑﺎ ﺗﻘﻮا و راﺳﺘﮕﻮ ﻣﻌﺘﺒﺮ و ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﺮد ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ زن‪ ،‬آزاد ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻏﻼم‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻓﺴﻘﺶ ﻇﺎﻫﺮ و ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﮔﻮاﻫﯽ وي ﻧﯿﺰ ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :582‬ﺑﺮاي رؤﯾﺖ ﻣﺎه ﻋﯿﺪ ﭼﻪ ﻧﻮع ﺷﻬﺎدﺗﯽ ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ »اُﻓُﻖ« ﺻﺎف ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﺮاي ﻋﯿﺪ ﻓﻄﺮ و ﻋﯿﺪ اﺿﺤﯽ ﮔﻮاﻫﯽ دو ﻣﺮد‬
‫ﺑﺎ ﺗﻘﻮا و راﺳﺘﮕﻮ ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﯾﮏ ﻣﺮد و دو زن ﻫﻢ ﮔﻮاﻫﯽﺷﺎن ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ »ﻣ‪‬ﻄﻠَﻊ« ﺻﺎف ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاي ﺛﺒﻮت رؤﯾﺖ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن و ﻫﺮ دو ﻋﯿﺪ ﺣﺪاﻗﻞ آﻧﻘﺪر اﻓﺮاد‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺷﻬﺎدت ﺑﺪﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻤﮑﻦ و ﻣﺤﺘﻤﻞ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻘﺪار اﻓﺮاد ﺑﻪ دروغ‬
‫ﺷﻬﺎدت ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﮔﻮاﻫﯽ آﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺛﺒﻮت رؤﯾﺖ ﻣﺎه اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :583‬اﮔﺮ ﺧﺒﺮ رؤﯾﺖ ﻣﺎه از ﺷﻬﺮﻫﺎي دﯾﮕﺮ واﺻﻞ ﺷﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري‪ ،‬وﻟﻮ اﯾﻨﮑﻪ آن ﺷﻬﺮ و ﻣﺤﻞ ﺑﺴﯿﺎر دور ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼً اﮔﺮ اﻫﻞ ﺑﺮﻣﻪ ﻣﺎه را‬
‫رؤﯾﺖ ﻧﮑﺮدﻧﺪ و اﻫﻞ ﺑﻤﺒﺌﯽ ﺑﻪ رؤﯾﺖ ﻣﺎه ﮔﻮاﻫﯽ دادﻧﺪ‪ .‬روزه ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻻزم ﻣﯽﺷﻮد و اﯾﻦ‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪162‬‬

‫ﺧﺒﺮ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺷﺮﻃﯽ ﮐﻪ ﮔﻮاﻫﯽ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺷﻬﺎدت ﺷﺮﻋﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻠﮕﺮاف‬
‫اﻋﺘﺒﺎري ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :584‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺎه را رؤﯾﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد ﺷﻬﺎدﺗﺶ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪ و دﯾﮕﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﻫﻢ رؤﯾﺖ ﻧﮑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و روزه ﻫﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪ آﯾﺎ ﺑﺮ ﺧﻮد ﺑﯿﻨﻨﺪه روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻻزم اﺳﺖ ﯾﺎ‬
‫ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري! ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺎه را رؤﯾﺖ ﮐﺮده واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ آن روز را روزه ﮔﯿﺮد وﻟﻮ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﺷﻬﺎدﺗﺶ رد ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و اﮔﺮ ﻃﺒﻖ ﺣﺴﺎب و ﺷﻤﺎرش او‪ ،‬ﺳﯽ روز از رﻣﻀﺎن ﺗﻤﺎم‬
‫ﺷﺪ وﻟﯽ ﺑﻘﯿﻪ ﻣﺮدم روز ﺳﯽ و ﯾﮑﻢ را ﻫﻢ روزه ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﺑﺮ او ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ آن روز را ﻫﻢ‬
‫روزه ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫ﻧﯿﺖ روزه‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :585‬آﯾﺎ ﺑﺮاي ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه ﻧﯿﺖ ﮐﺮدن ﻻزم اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري! ﺑﺮاي روزه ﻧﯿﺖ ﺷﺮط اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻃﻮر اﺗﻔﺎﻗﯽ از ﺻﺒﺢ ﺻﺎدق ﺗﺎ ﻏﺮوب‬
‫آﻓﺘﺎب از ﺧﻮردن و ﻧﻮﺷﯿﺪن و ﺟﻤﺎع اﺟﺘﻨﺎب ورزﯾﺪ وﻟﯽ ﻧﯿﺖ روزه را ﻧﮑﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ‬
‫روزهاي ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :586‬در ﭼﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﯿﺖ ﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﯿﺖ رﻣﻀﺎن‪ ،‬ﻧﺬر ﻣﻌﯿﻦ و روزهﻫﺎي ﻧﻔﻞ و ﺳﻨﺖ را در ﺷﺐ ﺑﮑﻨﺪ ﯾﺎ در ﺻﺒﺢ ﺗﺎ‬
‫ﭘﯿﺶ از ﻇﻬﺮ ﻧﯿﺖ ﺑﮑﻨﺪ ﻫﻢ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺮاد از روز‪ ،‬روز ﺷﺮﻋﯽ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ از ﺻﺒﺢ ﺻﺎدق ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب‪ .‬ﻣﺜﻼً‬
‫اﮔﺮ ﺻﺒﺢ ﺻﺎدق در ﺳﺎﻋﺖ ﭼﻬﺎر دﻣﯿﺪه ﺑﻮد و ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ﺳﺎﻋﺖ ﺷﺶ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت‬
‫اﯾﻦ روز ﭼﻬﺎرده ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺼﻒ آن در رأس ﺳﺎﻋﺖ ﯾﺎزده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺗﺎ‬
‫ﭘﯿﺶ از ﺳﺎﻋﺖ ﯾﺎزده ﻧﯿﺖ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬و ﻧﯿﺖ روزه ﻗﻀﺎء‪ ،‬ﮐﻔﺎره و ﻧﺬر ﻣﻌﯿﻦ را ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﭘﯿﺶ از ﺻﺒﺢ ﺻﺎدق ﺑﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :587‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﯿﺖ ﮐﺮد؟‬
 ‫‪163‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در روزه رﻣﻀﺎن‪ ،‬ﻧﺬر ﻣﻌﯿﻦ‪ ،‬ﺳﻨﺖ و ﻧﻔﻞ ﭼﻪ ﻧﯿﺖ ﻫﻤﺎن روزهﻫﺎ را ﺑﮑﻨﺪ ﯾﺎ ﻓﻘﻂ‬
‫اراده روزه ﻣﻄﻠﻖ ﺑﮑﻨﺪ ﯾﺎ ﻧﯿﺖ ﻧﻔﻞ ﺑﮑﻨﺪ در ﻫﺮ ﺻﻮرت‪ ،‬در رﻣﻀﺎن ﺑﻪ ﺟﺎي روزه رﻣﻀﺎن و‬
‫در روزه ﻧﺬر ﻣﻌﯿﻦ ﺑﻪ ﺟﺎي ﻧﺬر ﻣﻌﯿﻦ و در ﺑﺎﻗﯽ روزﻫﺎ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺳﻨﺖ ﯾﺎ ﻧﻔﻞ واﻗﻊ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﻧﯿﺖ روزه ﻧﺬر ﻏﯿﺮ ﻣﻌﯿﻦ‪ ،‬ﮐﻔﺎره و ﻗﻀﺎي رﻣﻀﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﺎص ﺑﺎﯾﺪ روزه ﻫﻤﺎﻧﻬﺎ را‬
‫ﻧﯿﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :588‬ﻧﯿﺖ ﺑﺎ ﻗﻠﺐ ﺑﺸﻮد ﯾﺎ ﺑﺎ زﺑﺎن؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﯿﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻗﺼﺪ و اراده اﺳﺖ ﻗﺼﺪ و اراده ﺑﺎ ﻗﻠﺐ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ اﮔﺮ ﺑﺎ زﺑﺎن ﻫﻢ‬
‫ﻧﯿﺖ ﮐﻨﺪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‬

‫ﻣﺴﺘﺤﺒﺎت روزه‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :589‬در روزه ﭼﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﻣﺴﺘﺤﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺳﺤﺮي ﺧﻮردن‪.‬‬
‫‪ -2‬در ﺷﺐ ﻧﯿﺖ روزه ﮐﺮدن‪.‬‬
‫‪ -3‬در آﺧﺮ ﺷﺐ ﺳﺤﺮي ﺧﻮردن ﺑﻪ ﺷﺮﻃﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﺻﺒﺢ ﺻﺎدق از ﺧﻮردن ﺳﺤﺮي‬
‫ﻓﺎرغ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺗﻌﺠﯿﻞ در اﻓﻄﺎر ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ﯾﻘﯿﻦ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -5‬دوري ﺟﺴﺘﻦ از ﻏﯿﺒﺖ‪ ،‬دروغ‪ ،‬ﻓﺤﺶ ﮔﻮﯾﯽ و ﻏﯿﺮه‪.‬‬
‫‪ -6‬اﻓﻄﺎر ﺑﺎ ﺧﺮﻣﺎ و در ﺻﻮرت ﻧﺒﻮدن ﺑﺎ آب ﺧﺎﻟﺺ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :590‬ﺳﺤﺮي ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻪ و وﻗﺖ آن ﭼﻪ زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺳﺤﺮي ﺑﻪ ﺧﻮردن ﻏﺬا در آﺧﺮ ﺷﺐ ﭘﯿﺶ از ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺧﻮردن‬
‫ﺳﺤﺮي ﺳﻨﺖ و ﺛﻮاب ﺑﺴﯿﺎري دارد‪ .‬اﮔﺮ اﺷﺘﻬﺎي ﻏﺬا ﻫﻢ ﻧﺪاﺷﺖ ﯾﮑﯽ دو ﻟﻘﻤﻪ ﺑﺨﻮرد‪.‬‬

‫ﻣﮑﺮوﻫﺎت روزه‪:‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪164‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :591‬در روزه ﭼﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ؟‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ را در دﻫﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻦ و ﺟﻮﯾﺪن ﺑﻪ ﺷﺮﻃﯽ ﮐﻪ ﻓﺮو ﻧﺒﺮد‪.‬‬
‫‪ -2‬ﭼﺸﯿﺪن ﭼﯿﺰي‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮاي زن ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻏﺬاﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﭽﺸﺪ ﺗﺎ‬
‫ﻣﻮرد ﺧﺸﻢ و ﻏﻀﺐ ﺷﻮﻫﺮ واﻗﻊ ﻧﺸﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﺎﺷﺪ ﻓﺮو ﻧَﺒ‪‬ﺮد‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻏﺮﻏﺮه ﮐﺮدن در وﻗﺖ ﻣﻀﻤﻀﻪ و ﯾﺎ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن آب ﺑﺎ ﺑﯿﻨﯽ در وﻗﺖ اﺳﺘﻨﺸﺎق‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن آب دﻫﺎن ﺑﺴﯿﺎر‪ ،‬در دﻫﺎن‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻏﯿﺒﺖ‪ ،‬دروغ‪ ،‬ﻓﺤﺶ ﮔﻮﯾﯽ‪ ،‬ﻣﺠﺎدﻟﻪ‪.‬‬
‫‪ -6‬اﻇﻬﺎر ﺑﯽاﻃﻤﯿﻨﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ و ﺗﺸﻨﮕﯽ‪.‬‬
‫‪ -7‬ﺗﺄﺧﯿﺮ ﻏﺴﻞ ﺟﻨﺎﺑﺖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﺪ ﺗﺎ ﺑﻌﺪ از ﺻﺒﺢ ﺻﺎدق‪.‬‬
‫‪ -8‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻤﯿﺮ دﻧﺪان‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :592‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ در روزه ﻣﮑﺮوه ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫‪ -1‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺮﻣﻪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﺮ ﺳﺮ و ﺻﻮرت و ﺑﺪن ﺧﻮﯾﺶ روﻏﻦ ﻣﺎﻟﯿﺪن‪.‬‬
‫‪ -3‬اﺳﺘﺤﻤﺎم ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎط و ﺳﺮد ﺷﺪن ﺑﺪن‪.‬‬
‫‪ -4‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺴﻮاك ﺷﺮﻋﯽ‪.‬‬
‫‪ -5‬زدن ﻋﻄﺮ و ادﮐﻠﻦ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺧﻮردن و ﻧﻮﺷﯿﺪن‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ‪.‬‬
‫‪ -7‬اﺳﺘﻔﺮاغ ﺑﺪون ﻗﺼﺪ و اﺧﺘﯿﺎر‪.‬‬
‫‪ -8‬ﻓﺮو ﺑﺮدن آب دﻫﺎن ﺧﻮﯾﺶ‪.‬‬
‫‪ -9‬ﺑﺪون اﺧﺘﯿﺎر ﻓﺮو رﻓﺘﻦ ﻣﮕﺲ و ﯾﺎ دود و ﻏﺒﺎر در ﺣﻠﻖ‪.‬‬
‫از ﺗﻤﺎم ﻣﻮارد ﯾﺎد ﺷﺪه ﻧﻪ روزه ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﺷﻮد و ﻧﻪ ﮐﺮاﻫﺘﯽ در آن ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
 ‫‪165‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫آﻧﭽﻪ روزه را ﻓﺎﺳﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :593‬ﻣ‪‬ﻔﺴ‪‬ﺪات« روزه ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬ﻣﻔﺴﺪات« ﺑﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ‪ :‬از آﻧﻬﺎ روزه ﻓﺎﺳﺪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬و آﻧﻬﺎ ﺑﺮ‬
‫دو ﻧﻮعاﻧﺪ ﮐﻪ از ارﺗﮑﺎب ﺑﻌﻀﯽ ﻓﻘﻂ ﻗﻀﺎء واﺟﺐ و از ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ ﻗﻀﺎء و ﮐﻔﺎره ﻻزم‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :594‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ روزه را ﻓﺎﺳﺪ و ﻗﻀﺎي آن را واﺟﺐ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫‪ -1‬اﮔﺮ ﺑﺎ زور و اﮐﺮاه ﺑﻪ روزهدار ﭼﯿﺰي داده ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﻪ ﯾﺎد روزه ﺑﻮد وﻟﯽ در ﺣﯿﻦ ﻣﻀﻤﻀﻪ آب از ﺣﻠﻘﺶ ﻓﺮو رﻓﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬اﺳﺘﻔﺮاغ ﮐﺮد و ﺳﭙﺲ ﻋﻤﺪاً آن را ﻓﺮو ﺑﺮد‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺑﻪ اﻧﺪازه ﭘﺮي دﻫﺎن ﻋﻤﺪاً اﺳﺘﻔﺮاغ ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻋﻤﺪاً ﺳﻨﮓ ﯾﺎ ﮐﻠﻮخ ﯾﺎ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﻓﺮو ﺑﺮد‪.‬‬
‫‪ -6‬ﻏﺬاﯾﯽ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن دﻧﺪاﻧﻬﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد آن را ﺑﺎ زﺑﺎن ﺑﯿﺮون آورد و ﺧﻮرد‪ .‬در‬
‫ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻧﺨﻮد ﯾﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از آن ﺑﺎﺷﺪ و اﮔﺮ از دﻫﺎن ﺑﯿﺮون ﮐﺮد ﺑﺎز آن را ﻓﺮو‬
‫ﺑﺮد در ﻫﺮ ﺻﻮرت روزه ﻓﺎﺳﺪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺧﻮاه ﺑﺰرگ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﮐﻮﭼﮏ‪.‬‬
‫‪ -7‬روﻏﻦ و ﯾﺎ ﻗﻄﺮه در ﮔﻮش ﭼﮑﺎﻧﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -8‬از ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ و ﻧﺴﻮار اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ -9‬ﺧﻮﻧﯽ ﮐﻪ از دﻧﺪانﻫﺎ ﯾﺎ دﻫﺎن ﺑﯿﺮون آﻣﺪه ﺑﻮد آن را ﻓﺮو ﺑﺮد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ آب‬
‫دﻫﺎن ﻏﺎﻟﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -10‬ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﻏﺬا ﺧﻮرد و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺎﯾﺪ روزهاش ﺑﺎﻃﻞ ﺷﺪه‬
‫ﻋﻤﺪاً ﻏﺬا ﺑﺨﻮرد ﯾﺎ آب ﺑﻨﻮﺷﺪ‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪166‬‬

‫‪ -11‬ﺑﻪ ﮔﻤﺎن اﯾﻨﮑﻪ آﻓﺘﺎب ﻏﺮوب ﮐﺮده اﻓﻄﺎر ﮐﺮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز آﻓﺘﺎب‬
‫ﻏﺮوب ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﻤﺎم ﻣﻮارد ﯾﺎد ﺷﺪه روزه ﻓﺎﺳﺪ ﺷﺪه و ﻗﻀﺎي آن روز ﻻزم‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :595‬در ﭼﻪ ﺻﻮرﺗﻬﺎﯾﯽ ﻗﻀﺎء و ﮐﻔﺎره ﻫﺮ دو ﻻزم ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫‪ -1‬در ﺣﺎل روزه ﻣﺎه ﻣﺒﺎرك رﻣﻀﺎن ﻋﻤﺪاً ﭼﯿﺰي ﺧﻮرد و ﯾﺎ ﻧﻮﺷﯿﺪ ﮐﻪ از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻏﺬا‪ ،‬و ﯾﺎ ﺣﺼﻮل ﻟﺬت و ﻧﺸﺎط اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻋﻤﺪاً ﻫﻤﺨﻮاﺑﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺣﺠﺎﻣﺖ ﮐﺮد و ﯾﺎ از ﺳﺮﻣﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن اﯾﻨﮑﻪ روزهاش ﺑﺎﻃﻞ ﺷﺪه‬
‫روزه ﺧﻮﯾﺶ را ﻓﺎﺳﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :596‬اﮔﺮ در ﻣﺎه ﻣﺒﺎرك رﻣﻀﺎن روزه ﮐﺴﯽ ﺑﺎﻃﻞ ﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮردن و ﻧﻮﺷﯿﺪن ﺑﺮاﯾﺶ‬
‫ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب از ﺧﻮردن و ﻧﻮﺷﯿﺪن ﺧﻮدداري‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﮔﺮ در ﻃﻮل روز ﻣﺴﺎﻓﺮي ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪاش وارد ﺷﺪ ﯾﺎ ﻏﯿﺮ ﺑﺎﻟﻐﯽ ﺑﺎﻟﻎ ﮔﺸﺖ ﯾﺎ‬
‫زﻧﯽ ﮐﻪ در ﺣﯿﺾ و ﻧﻔﺎس ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺎك ﺷﺪ ﯾﺎ دﯾﻮاﻧﻪاي ﺳﺎﻟﻢ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻗﯽ‬
‫ﻣﺎﻧﺪه روز را از ﺧﻮردن و ﻧﻮﺷﯿﺪن ﺧﻮدداري ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :597‬ﻋﻼوه از ﺑﺎﻃﻞ ﮐﺮدن روزه رﻣﻀﺎن‪ ،‬از ﺑﺎﻃﻞ ﮐﺮدن ﺳﺎﯾﺮ روزهﻫﺎ ﮐﻔﺎره ﻻزم‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﮐﻔﺎره ﻓﻘﻂ از ﺑﺎﻃﻞ ﮐﺮدن روزه رﻣﻀﺎن واﺟﺐ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻗﻀﺎي روزه‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :598‬در ﭼﻪ ﺻﻮرﺗﻬﺎﯾﯽ ﻗﻀﺎي روزه ﻻزم ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
 ‫‪167‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫‪ -1‬ﺑﺪون ﻋﺬر روزه ﻓﺮض ﯾﺎ واﺟﺐ ﻣﻌﯿﻦ را ﻧﮕﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺑﺮ اﺛﺮ ﻋﺬري ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﺮ اﺛﺮ ﻋﺬري روزه را ﻓﺎﺳﺪ ﮐﺮد ﯾﺎ ﻓﺎﺳﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﺻﻮرﺗﻬﺎ‪ ،‬ﻗﻀﺎي روزه ﻓﺮض ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :599‬ﻗﻀﺎي روزه ﮐﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻫﺮ ﭼﻪ زودﺗﺮ ﻗﻀﺎء ﺑﻪ ﺟﺎ آورده ﺷﻮد ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﺑﺪون ﻋﺬر ﺻﺤﯿﺢ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :600‬اﮔﺮ ﻗﻀﺎي رﻣﻀﺎن ﻗﺒﻠﯽ ﺑﺮ ذﻣﻪاش ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻮد و رﻣﻀﺎن ﺟﺪﯾﺪ ﻓﺮا رﺳﯿﺪ ﭼﻪ‬
‫ﮐﺎر ﮐﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬روزه رﻣﻀﺎن را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺳﭙﺲ ﻗﻀﺎي رﻣﻀﺎن ﻗﺒﻠﯽ را ﺑﻪ ﺟﺎ آورد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :601‬ﻗﻀﺎي روزه ﭘﯿﺎﭘﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد ﯾﺎ ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻫﺮ دو ﺻﻮرت ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :602‬اﮔﺮ روزه ﻧﻔﻠﯽ را ﻓﺎﺳﺪ ﮐﺮد ﺣﮑﻤﺶ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻗﻀﺎي آن ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن روزه ﻧﻔﻠﯽ و ﻧﻤﺎز ﻧﻔﻠﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺷﺮوع ﺑﺮ ﻋﻬﺪه‬
‫آدﻣﯽ واﺟﺐ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :603‬اﮔﺮ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻗﻀﺎي روزه را ﻧﺪاﺷﺖ ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺪري ﭘﯿﺮ و ﻧﺎﺗﻮان ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻗﻀﺎي روزه را‬
‫ﺑﯿﺎورد و در آﯾﻨﺪه ﻫﻢ اﺣﺘﻤﺎل اﺳﺘﻄﺎﻋﺖ ﻧﺒﻮد ﯾﺎ ﭼﻨﺎن ﺑﯿﻤﺎر ﺑﻮد ﮐﻪ از ﻗﻀﺎء ﻋﺎﺟﺰ ﺑﻮد و‬
‫اﺣﺘﻤﺎل اﯾﻦ ﻫﻢ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ در آﯾﻨﺪه ﺑﻬﺒﻮدي ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرﺗﻬﺎ »ﻓﺪﯾﻪ« دادن ﺟﺎﯾﺰ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :604‬ﻓﺪﯾﻪ« روزهﻫﺎ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﻗﺒﺎل ﻫﺮ روز ﻧﺼﻒ ﺻﺎع ﮔﻨﺪم )‪ (250/2‬ﮐﯿﻠﻮ ﮔﺮم( ﯾﺎ ﯾﮏ ﺻﺎع ﺟﻮ ﯾﺎ ﺧﺮﻣﺎ‬
‫)‪ 5/4‬ﮐﯿﻠﻮ ﮔﺮم( ﯾﺎ ﻗﯿﻤﺖ ﻣﻌﺎدل آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻧﺮخ روز ﺑﭙﺮدازد‪» .‬ﻓ‪‬ﺪﯾﻪ« ﻫﺮ ﻧﻤﺎز ﻓﺮض و‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪168‬‬

‫واﺟﺐ ﻫﻢ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻘﺪار اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻧﻤﺎز را ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ اﺷﺎره‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬و وﻗﺘﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬و در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل ﺑﻤﯿﺮد ﯾﺎ در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل وﻗﺖ ﺷﺶ‬
‫ﻧﻤﺎز ﺑﺮ وي ﺑﮕﺬرد‪ ،‬در ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﻧﻤﺎز از ﻋﻬﺪهاش ﺳﺎﻗﻂ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :605‬اﮔﺮ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﮐﺴﯽ روزه ﭼﻨﺪ روز ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻮد و ﻣﺮد اﮔﺮ از ﻃﺮف وي ﮐﺴﯽ‬
‫روزه ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﯿﺮ! از ﻋﻬﺪه ﻣﯿﺖ ﺳﺎﻗﻂ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ وارﺛﺎن ﻓﺪﯾﻪ ﺑﺪﻫﻨﺪ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﻔﺎره روزه‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :606‬ﮐﻔﺎره ﺑﺎﻃﻞ ﮐﺮدن روزه ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﮐﻔﺎره اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻏﻼﻣﯽ آزاد ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﮐﻪ ﻏﻼم ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻪ‬
‫دو ﺻﻮرت ﮐﻔﺎره ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬اول اﯾﻨﮑﻪ دو ﻣﺎه ﭘﯿﺎﭘﯽ روزه ﮔﯿﺮد‪ .‬دوم اﯾﻨﮑﻪ اﮔﺮ ﺗﻮان دو ﻣﺎه‬
‫روزه ﭘﯿﺎﭘﯽ را ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺼﺖ ﻧﻔﺮ ﻣﺴﮑﯿﻦ در دو وﻗﺖ ﻃﻌﺎم ﺑﺨﻮراﻧﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﻔﺮي‬
‫ﻧﺼﻒ ﺻﺎع ﮔﻨﺪم )‪ (250/2‬ﮐﯿﻠﻮ ﮔﺮم( ﯾﺎ ﻗﯿﻤﺖ ﻣﻌﺎدل آن را ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬و اﮔﺮ ﺗﻤﺎم ﮐﻔﺎره را ﺑﻪ‬
‫ﯾﮏ ﻧﻔﺮ در ﯾﮏ وﻗﺖ داد‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﺗﺎ ﺷﺼﺖ روز ﻫﺮ روز ﻣﻘﺪار ﻧﺼﻒ‬
‫ﺻﺎع ﯾﺎ ﻗﯿﻤﺖ آن را ﺑﺪﻫﺪ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :607‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﺴﮑﯿﻦ ﮐﻤﺘﺮ از ﻧﺼﻒ ﺻﺎع ﮔﻨﺪم ﺑﺪﻫﺪ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﯿﺮ! در ﮐﻔﺎره ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﮐﻤﺘﺮ از ﻧﺼﻒ ﺻﺎع ﯾﺎ در ﯾﮏ روز ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن دادن‬
‫ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ در ﻗﺒﺎل ﻫﺮ روز ﻧﺼﻒ ﺻﺎع ﮔﻨﺪم ﯾﺎ ﻗﯿﻤﺖ آن را ﺑﺎﯾﺪ داد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :608‬اﮔﺮ در ﯾﮏ رﻣﻀﺎن ﭼﻨﺪ ﮐﻔﺎره ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﻻزم ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﮑﻤﺶ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﻗﺒﺎل ﻫﻤﻪ ﯾﮏ ﮐﻔﺎره ﺑﺪﻫﺪ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻋﺘﮑﺎف‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :609‬ا‪‬ﻋﺘ‪‬ﮑَﺎف« ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
 ‫‪169‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬اﻋﺘﮑﺎف« ﺑﻪ اﯾﻦ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬اﻧﺴﺎن در ﻣﺴﺠﺪي ﮐﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ در آن اﻗﺎﻣﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻋﺒﺎدت ﻗﯿﺎم ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :610‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻗﯿﺎم در ﻣﺴﺠﺪ ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭼﻮن آدﻣﯽ ﺳﯿﺮ و ﺗﻔﺮﯾﺢ‪ ،‬ﮐﺎرﻫﺎ و ﻣﺸﻐﻮﻟﯿﺘﻬﺎ را ﺗﺮك ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﺴﺐ‬
‫رﺿﺎي ﺧﺪا در ﻣﺴﺠﺪ ﻗﯿﺎم ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻗﯿﺎم ﺑﺮاﯾﺶ ﻋﺒﺎدت ﺣﺴﺎب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :611‬زن در ﮐﺠﺎ اﻋﺘﮑﺎف ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺖ اﻋﺘﮑﺎف ﮐﺮده‪ ،‬در ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪ و‬
‫ﺑﺪون ﻋﺬر ﻣﺎﻧﻨﺪ وﺿﻮ‪ ،‬ﻏﺴﻞ و ﻏﯿﺮه از آن ﻣﺤﻞ ﺑﯿﺮون ﻧﺸﻮد و اﮔﺮ در ﺧﺎﻧﻪ ﺟﺎي ﺧﺎﺻﯽ‬
‫ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﻌﯿﻦ ﻧﺒﻮد ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ اﻋﺘﮑﺎف ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ ﺟﺎي ﻣﺨﺼﻮﺻﯽ را ﺑﺮاي‬
‫اﻋﺘﮑﺎف ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ اﻋﺘﮑﺎف ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :612‬اﻋﺘﮑﺎف ﭼﻪ ﻓﻮاﯾﺪي دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در اﻋﺘﮑﺎف ﻓﻮاﯾﺪ ﺑﺴﯿﺎري وﺟﻮد دارد از آن ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﻋﺘﮑﺎف ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﺪ ﺗﻤﺎم وﻗﺖ و ﺟﺴﻢ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﺮاي ﻋﺒﺎدت ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫وﻗﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬از ﺟﻨﮓ و ﺟﺪال و ﺷﺮارﺗﻬﺎي دﻧﯿﻮي ﻣﺤﻔﻮظ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﺮاي ﻣﻌﺘﮑﻒ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺛﻮاب ﻧﻤﺎز ﺟﺮﯾﺎن دارد ﭼﻮن ﻣﻌﺘﮑﻒ ﻫﻤﯿﺸﻪ در اﺷﺘﯿﺎق ﻧﻤﺎز‬
‫و ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮد‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻣﻌﺘﮑﻒ در ﺣﺎل اﻋﺘﮑﺎف ﺑﺎ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ ﭼﻮن ﻫﻤﻪ وﻗﺖ در‬
‫ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﻋﺒﺎدت ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺸﻐﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﺘﮑﻒ در ﺣﺎل اﻋﺘﮑﺎف ﻣﯿﻬﻤﺎن ﺧﺪا اﺳﺖ ﭼﻮن‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪا اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :613‬اﻋﺘﮑﺎف ﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﻧﻮع اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﻋﺘﮑﺎف ﺑﺮ ﺳﻪ ﻗﺴﻢ اﺳﺖ‪ -1 :‬واﺟﺐ ‪ -2‬ﺳﻨﺖ ﻣﺆﮐﺪه ‪ -3‬ﻣﺴﺘﺤﺐ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :614‬اﻋﺘﮑﺎف واﺟﺐ ﺑﻪ ﭼﻪ اﻋﺘﮑﺎﻓﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؟‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪170‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﻋﺘﮑﺎف ﻧﺬري واﺟﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻧﺬر ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﺪا ﺳﻪ روز‬
‫اﻋﺘﮑﺎف ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﻓﻼن ﮐﺎرم ﺑﯿﺎﻧﺠﺎﻣﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﺪا دو روز اﻋﺘﮑﺎف‬
‫ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :615‬اﻋﺘﮑﺎف ﺳﻨﺖ ﻣﺆﮐﺪه ﺑﻪ ﭼﻪ اﻋﺘﮑﺎﻓﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﻋﺘﮑﺎف دﻫﻪ آﺧﺮ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﺳﻨﺖ ﻣﺆﮐﺪه اﺳﺖ‪ .‬از ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ﺑﯿﺴﺘﻢ رﻣﻀﺎن‬
‫آﻏﺎز ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺎ رؤﯾﺖ ﻣﺎه ﻋﯿﺪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻋﺘﮑﺎف ﺳﻨﺖ ﮐﻔﺎﯾﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ‬
‫ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻣﻌﺘﮑﻒ ﺷﻮد از ذﻣﻪ ﻫﻤﻪ ﺳﺎﻗﻂ ﻣﯽﺷﻮد و اﮔﺮ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻫﻢ ﻣﻌﺘﮑﻒ ﻧﺸﺪ ﺗﻤﺎم ﻣﺮدم‬
‫آن ﻣﺤﻠﻪ ﻣﺴﺆول ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :616‬اﻋﺘﮑﺎف ﻣﺴﺘﺤﺐ ﮐﺪام اﻋﺘﮑﺎف اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻋﻼوه از اﻋﺘﮑﺎف واﺟﺐ و ﺳﻨﺖ ﻣﺆﮐﺪه ﻫﺮ ﻧﻮع اﻋﺘﮑﺎﻓﯽ ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ و در‬
‫ﺗﻤﺎم اﯾﺎم ﺳﺎل ﻫﻢ اﻋﺘﮑﺎف ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :617‬ﺑﺮاي ﺻﺤﺖ اﻋﺘﮑﺎف ﭼﻪ ﺷﺮاﯾﻄﯽ وﺟﻮد دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺣﺮفﻫﺎي ﺧﻮب و دﯾﻨﯽ ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﭘﺎك ﺑﻮدن از ﺟﻨﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺣﯿﺾ و ﻧﻔﺎس‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻋﺎﻗﻞ ﺑﻮدن‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻧﯿﺖ ﮐﺮدن‪.‬‬
‫‪ -5‬در ﻣﺴﺠﺪ اﻋﺘﮑﺎف ﻧﺸﺴﺘﻦ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻣﻮارد ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻧﻮع اﻋﺘﮑﺎﻓﯽ ﻻزماﻧﺪ و ﺑﺮاي اﻋﺘﮑﺎف واﺟﺐ‪ ،‬روزه ﻫﻢ ﺷﺮط اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺴﺘﺤﺒﺎت اﻋﺘﮑﺎف‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :618‬در اﻋﺘﮑﺎف ﭼﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺳﺨﻦﻫﺎي ﺧﻮب و دﯾﻨﯽ ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬
 ‫‪171‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫‪ -2‬ﺗﻼوت ﻗﺮآن‪.‬‬
‫‪ -3‬درود ﺧﻮاﻧﺪن‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﻌﻠﻢ ﻣﺴﺎﯾﻞ دﯾﻨﯽ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺑﯿﺎن ﻣﻮﻋﻈﻪ و ﭘﻨﺪ و اﻧﺪرز‪.‬‬
‫‪ -6‬در ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ اﻋﺘﮑﺎف ﻧﺸﺴﺘﻦ‪.‬‬

‫اوﻗﺎت اﻋﺘﮑﺎف‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :619‬ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺪت اﻋﺘﮑﺎف ﭼﻨﺪ روز اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭼﻮن ﺑﺮاي اﻋﺘﮑﺎف واﺟﺐ روزه ﻫﻢ ﺷﺮط اﺳﺖ ﻟﺬا ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺪت آن ﯾﮏ روز‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﻧﺬر اﻋﺘﮑﺎف ﮐﻤﺘﺮ از ﯾﮏ روز ﯾﺎ ﻓﻘﻂ اﻋﺘﮑﺎف ﺷﺐ ﺻﺤﯿﺢ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫وﻗﺖ اﻋﺘﮑﺎف ﺳﻨﺖ ﻣﺆﮐﺪه‪ ،‬دﻫﻪ اﺧﯿﺮ ﻣﺎه ﻣﺒﺎرك رﻣﻀﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي اﻋﺘﮑﺎف ﻧﻔﻞ وﻗﺘﯽ‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﻔﻞ ﯾﮑﯽ دو ﺳﺎﻋﺖ ﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﯾﺎ ﮐﻤﺘﺮ ﻧﯿﺖ اﻋﺘﮑﺎف‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬در وﻗﺖ داﺧﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ اﮔﺮ ﻧﯿﺖ اﻋﺘﮑﺎف ﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﺛﻮاب ﺑﺴﯿﺎري ﺑﻪ‬
‫وي ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﻋﺘﮑﺎف ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :620‬ﺑﯿﺮون آﻣﺪن ﻣﻌﺘﮑﻒ ﺑﺮاي ﭼﻪ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺑﺮاي ﺑﻮل و ﻏﺎﯾﻂ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻏﺴﻞ ﻓﺮﺿﯽ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ زوال آﻓﺘﺎب ﯾﺎ در وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﯽرﺳﺪ و ﭘﯿﺶ‬
‫از ﺧﻄﺒﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ ﺳﻨﺖ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺑﺮاي اذان از ﻣﺴﺠﺪ ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ و اذان ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :621‬ﺑﺮاي ﺑﻮل و ﻏﺎﯾﻂ ﺗﺎ ﭼﻪ ﻣﻘﺪار دور ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮود؟‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪172‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺗﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮﯾﺶ وﻟﻮ اﯾﻨﮑﻪ دور ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ دو ﺧﺎﻧﻪ دارد ﮐﻪ ﯾﮑﯽ ﺑﻪ وي‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ اﺳﺖ و دﯾﮕﺮي دور ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﺮود‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :622‬ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ ﻣﻌﺘﮑﻒ ﺑﺮاي ﺷﺮﮐﺖ در ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﻫﻨﮕﺎم اﻋﺘﮑﺎف ﻧﯿﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﺑﯿﺮون ﺧﻮاﻫﻢ رﻓﺖ ﺟﺎﯾﺰ‬
‫اﺳﺖ و ﮔﺮﻧﻪ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :623‬ﻋﻼوه از اﻣﻮر ﻣﺬﮐﻮر ﭼﻪ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ در ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﯾﺰاﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﻮردن‪ ،‬ﻧﻮﺷﯿﺪن‪ ،‬ﺧﻮاﺑﯿﺪن‪ ،‬ﺧﺮﯾﺪاري ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻣﻮرد ﻟﺰوم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺮوط ﺑﺮ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺎﻻ را در ﻣﺴﺠﺪ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻧﻌﻘﺎد ﻋﻘﺪ ﻧﮑﺎح‪.‬‬

‫آﻧﭽﻪ اﻋﺘﮑﺎف را ﻓﺎﺳﺪ و ﯾﺎ ﻣﮑﺮوه ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :624‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ در اﻋﺘﮑﺎف ﻣﮑﺮوهاﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ ﻣﻄﻠﻖ و اﯾﻦ ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ را ﻋﺒﺎدت ﭘﻨﺪاﺷﺘﻦ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﮐﺎﻻ و وﺳﺎﯾﻞ در ﻣﺴﺠﺪ آوردن و ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺟﻨﮓ و ﻣﺠﺎدﻟﻪ و ﺣﺮﻓﻬﺎي‬
‫ﺑﯿﻬﻮده ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :625‬اﻋﺘﮑﺎف از ﭼﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﻓﺎﺳﺪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺑﺪون ﻋﺬر ﻋﻤﺪاً ﯾﺎ ﺳﻬﻮاً از ﻣﺴﺠﺪ ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺟﻤﺎع در ﺣﺎل اﻋﺘﮑﺎف‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺬري ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ و ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﺿﺮورت درﻧﮓ ﮐﺮدن‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﯿﻤﺎري ﯾﺎ ﺗﺮس از ﻣﺴﺠﺪ ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ‪ .‬در ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﻣﻮارد اﻋﺘﮑﺎف ﻓﺎﺳﺪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :626‬اﮔﺮ اﻋﺘﮑﺎف ﻓﺎﺳﺪ ﺷﻮد ﻗﻀﺎي آن ﻻزم اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
 ‫‪173‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻗﻀﺎي اﻋﺘﮑﺎف واﺟﺐ‪ ،‬واﺟﺐ اﺳﺖ و ﻗﻀﺎي اﻋﺘﮑﺎف ﺳﻨﺖ و ﻧﻔﻞ واﺟﺐ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﻧﺬر‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :627‬ﻧَﺬر« ﮐﺮدن ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ و اﻧﺠﺎم آن واﺟﺐ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :628‬آﯾﺎ اﻧﺠﺎم ﻫﺮ ﻧﺬري واﺟﺐ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﺬري ﮐﻪ ﺧﻼف ﺷﺮع ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﺷﺮاﯾﻂ آن ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎ آوردن آن واﺟﺐ‬
‫اﺳﺖ و ﻧﺬري ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﺮع ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺟﺎ آوردن آن‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :629‬ﺑﺮاي ﺻﺤﺖ »ﻧَﺬر« ﭼﻪ ﺷﺮاﯾﻄﯽ وﺟﻮد دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫‪» -1‬ﻧَﺬر« ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻋﺒﺎدﺗﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﻓﻼن ﻣﺸﮑﻞ ﺣﻞ ﺷﻮد ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫ﺧﺪا دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﻢ ﯾﺎ روزه ﻣﯽﮔﯿﺮم ﯾﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﺪر ﻣﺴﮑﯿﻦ ﻃﻌﺎم ﻣﯽﺧﻮراﻧﻢ ﯾﺎ‬
‫اﯾﻦ ﻗﺪر ﭘﻮل ﺻﺪﻗﻪ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﭼﯿﺰي را ﮐﻪ ﻧﺬر ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬از ﻗﺪرت و ﺗﻮان وي ﺧﺎرج ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﮔﺮﻧﻪ ﻧﺬر ﺻﺤﯿﺢ‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﻓﻼن ﮐﺎرم ﺑﯿﺎﻧﺠﺎﻣﺪ اﺟﻨﺎس ﻣﻐﺎزه ﻓﻼﻧﯽ را ﺻﺪﻗﻪ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻧﺬر ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻮن ﻣﺎل دﯾﮕﺮان در ﻣﻠﮏ او داﺧﻞ ﻧﯿﺴﺖ و ﺻﺪﻗﻪ ﮐﺮدن آن از‬
‫ﺗﻮاﻧﺶ ﺧﺎرج اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺮاﯾﻂ دﯾﮕﺮي ﻫﻢ ﺑﺮاي ﻧﺬر وﺟﻮد دارد ﮐﻪ در ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :630‬ﻧﺬر ﺑﺮاي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﯾﺎ اﻣﺎم ﯾﺎ دﯾﮕﺮ ﺷﺨﺺ ﻋﺎﻟﻢ و ﺻﺎﻟﺤﯽ ﭼﻪ ﺣﮑﻤﯽ دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﺬر ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﺑﺮاي دﯾﮕﺮان ﺣﺮام اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻧﺬر ﯾﮏ ﻧﻮع‬
‫ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ و ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺘﺤﻘﺎق و ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ ﻋﺒﺎدت را ﻧﺪارد‪.‬‬

‫زﮐﺎت ﯾﮑﯽ از ﻓﺮاﯾﺾ ﻣﻬﻢ اﺳﻼم‪:‬‬

 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪174‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :631‬زﮐﺎت« ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪» :‬زﮐﺎت« ﺑﻪ آن ﺳﻬﻢ ﻣﺨﺼﻮص از ﻣﺎل ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ دﺳﺘﻮر‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬آن را از ﻣﺎل ﺧﻮﯾﺶ ﺑﯿﺮون ﻧﻤﻮده‪ ،‬در ﻣﻠﮏ ﻓﻘﺮا‪ ،‬و ﻣﺴﺘﻤﻨﺪان در آورﯾﻢ‪ .‬ﻧﻤﺎز و‬
‫روزه ﻋﺒﺎدت ﺑﺪﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ و زﮐﺎت ﻋﺒﺎدت ﻣﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :632‬زﮐﺎت ﻓﺮض اﺳﺖ ﯾﺎ واﺟﺐ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬زﮐﺎت ﻓﺮض اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﺿﯿﺖ آن از دﺳﺘﻮرﻫﺎي ﻗﺮآن و از ﻓﺮﻣﺎﯾﺸﺎت آن‬
‫ﺣﻀﺮت‪ ‬ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﮑﺮ ﻓﺮﺿﯿﺖ آن ﺑﺎﺷﺪ ﮐﺎﻓﺮ اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از‬
‫اداي آن ﺧﻮدداري ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺎﺳﻖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :633‬ﺑﺮاي ﻓﺮض ﺷﺪن زﮐﺎت ﭼﻪ ﺷﺮاﯾﻄﯽ وﺟﻮد دارد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮدن‪ ،‬آزاد ﺑﻮدن‪ ،‬ﻋﺎﻗﻞ ﺑﻮدن‪ ،‬ﺑﺎﻟﻎ ﺑﻮدن‪ ،‬ﻣﺎﻟﮏ ﻧﺼﺎب ﺑﻮدن‪ ،‬اﺿﺎﻓﻪ‬
‫ﺑﻮدن ﻧﺼﺎب از ﻣﺎﯾﺤﺘﺎج و ﻗﺮﺿﻬﺎ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﻣﺎﻟﮏ ﻧﺼﺎب ﻫﺴﺖ وﻟﯽ ﻣﻘﺮوض و ﺑﺪﻫﮑﺎر‬
‫اﺳﺖ ﯾﺎ ﺗﺎ آﺧﺮ ﺳﺎل ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﺎﻟﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرﺗﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﻓﺮض ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻧ‪‬ﺼﺎب و ﻣﺎل زﮐﺎت‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :634‬در ﭼﻪ ﻣﺎﻟﻬﺎﯾﯽ زﮐﺎت ﻓﺮض اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﻧﻘﺮه‪ ،‬ﻃﻼ و ﻫﺮ ﻧﻮع ﻣﺎل ﺗﺠﺎرت زﮐﺎت ﻓﺮض اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :635‬ﻫﺪف از ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه ﺳﮑﻪ آن دو اﺳﺖ ﯾﺎ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ از ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه ﺑﺎﺷﺪ زﮐﺎت در آن ﻓﺮض اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺳﮑﻪ‪ ،‬زﯾﻮر‬
‫آﻻت‪ ،‬ﻇﺮوف و ﻏﯿﺮه‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :636‬در ﺟﻮاﻫﺮات‪ ،‬زﮐﺎت ﻓﺮض اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺮاي ﮐﺴﺐ و ﺗﺠﺎرت ﺑﺎﺷﻨﺪ زﮐﺎت ﻓﺮض اﺳﺖ‪ ،‬و اﮔﺮ ﺑﺮاي ﮐﺴﺐ و‬
‫ﺗﺠﺎرت ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬زﮐﺎت ﻓﺮض ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬وﻟﻮ اﯾﻨﮑﻪ ارزش و ﺑﻬﺎي زﯾﺎدي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﯿﺰ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻧﺰد ﮐﺴﯽ ﻇﺮوف آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻮم‪ ،‬ﻣﺲ و ﻏﯿﺮه ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﻧﺼﺎب ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻣﻐﺎزه و‬
‫ﻣﻨﺰﻟﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ از ﻧﺼﺎب ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﮐﺮاﯾﻪ داده ﺷﺪه ﯾﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه‪،‬‬
 ‫‪175‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫اﺳﺒﺎب و وﺳﺎﯾﻞ دﯾﮕﺮي دارد ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﺠﺎرت ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از اﯾﻨﻬﺎ زﮐﺎت ﻻزم‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :637‬در اﺳﮑﻨﺎﺳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺎﻏﺬ ﭼﺎپ ﻣﯽﺷﻮد و از ﻧﻈﺮ دوﻟﺖﻫﺎ رﺳﻤﯿﺖ‬
‫و اﻋﺘﺒﺎر دارد‪ ،‬زﮐﺎت ﻓﺮض اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻗﺪر ﻧﺼﺎب ﺑﺎﺷﺪ زﮐﺎت ﻓﺮض اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :638‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻧﺰد ﮐﺴﯽ ﻣﻘﺪاري ﻃﻼ و ﻣﻘﺪاري ﻧﻘﺮه ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭽﯿﮏ از‬
‫آن دو ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻧﺼﺎب ﻧﯿﺴﺖ در آﻧﻬﺎ زﮐﺎت ﻓﺮض اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﺻﻮرت ﻣﺬﮐﻮر ﻗﯿﻤﺖ ﻃﻼ ﺑﺎ ﻗﯿﻤﺖ ﻧﻘﺮه و ﯾﺎ ﻗﯿﻤﺖ ﻧﻘﺮه ﺑﺎ ﻗﯿﻤﺖ ﻃﻼ ﻣﻌﺎدﻟﻪ‬
‫و ﺳﻨﺠﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﮔﺮ ﻗﯿﻤﺖ ﯾﮑﯽ از آن دو ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻧﺼﺎب ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬زﮐﺎت ﻻزم اﺳﺖ و‬
‫اﮔﺮ ﻧﺮﺳﺪ ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :639‬اﮔﺮ در ﻧﺰد ﮐﺴﯽ ﭘﻨﺞ ﯾﺎ ﺷﺶ ﻣﺜﻘﺎل ﻃﻼ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺎ ﻧﻘﺮه ﻗﯿﻤﺖ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ ﻧﺼﺎب ﻧﻘﺮه ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻮد وﻟﯽ ﻏﯿﺮ از ﻃﻼ دﯾﮕﺮ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ از ﻧﻘﺮه ﺑﺎﺷﺪ در ﻧﺰد او‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﻧﯿﺴﺖ آﯾﺎ در اﯾﻦ ﺻﻮرت زﮐﺎت ﻓﺮض اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﺻﻮرت ذﮐﺮ ﺷﺪه زﮐﺎت ﻓﺮض ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :640‬ﻫﺪف از ﻣﺎل ﺗﺠﺎرت ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻫﺮ ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش و ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﻣﻨﻔﻌﺖ ﺑﺎﺷﺪ آن را »ﻣﺎل‬
‫ﺗﺠﺎرت« ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ ﭼﻪ ﮔﻨﺪم ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺟﻮ ﯾﺎ ﺧﺮﻣﺎ ﯾﺎ ﮐﻔﺶ و ﻏﯿﺮه‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :641‬ﻧ‪‬ﺼﺎب« ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﻫﺮ ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ زﮐﺎت در آن ﻓﺮض اﺳﺖ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﺷﺮﻋﯽ ﻣﻘﺪار ﺧﺎص و ﻣﻌﯿﻨﯽ‬
‫ﺑﺮاي آن در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﻪ آن ﻣﻘﺪار ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه زﮐﺎت ﻓﺮض ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ آن ﻣﻘﺪار ﻣﻌﯿﻦ «ﻧﺼﺎب« ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :642‬ﻧﺼﺎب ﻧﻘﺮه ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﺼﺎب ﻧﻘﺮه‪ 200‬درﻫﻢ )ﻣﻌﺎدل‪ 35/612‬ﮔﺮام ﻧﻘﺮه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ(‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪176‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :643‬زﮐﺎت دوﯾﺴﺖ درﻫﻢ ﻧﻘﺮه ﭼﻘﺪر ﻣﯽﺷﻮد؟‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﯾﮏ ﭼﻬﻠﻢ آن ﯾﻌﻨﯽ ﭘﻨﺞ درﻫﻢ ﯾﺎ ﻗﯿﻤﺖ ﻣﻌﺎدل آن‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :644‬ﻧﺼﺎب ﻃﻼ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﺼﺎب ﻃﻼ ﺑﯿﺴﺖ ﻣﺜﻘﺎل اﺳﺖ و از ﺑﯿﺴﺖ ﻣﺜﻘﺎل ﻃﻼ‪ ،‬ﻧﺼﻒ ﻣﺜﻘﺎل ﯾﺎ ﻗﯿﻤﺖ‬
‫ﻣﻌﺎدل آن را زﮐﺎت ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :645‬ﻧﺼﺎب اﻣﻮال ﺗﺠﺎرت ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﻣﻮال ﺗﺠﺎرت ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻧﻘﺮه ﯾﺎ ﻃﻼ ﻗﯿﻤﺖ ﺷﻮﻧﺪ آﻧﮕﺎه ﺑﺎ ﻧﺼﺎب ﻃﻼ ﯾﺎ ﻧﻘﺮه‬
‫ﺳﻨﺠﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و زﮐﺎت ﻃﺒﻖ ﻫﻤﺎن ﻧﺼﺎب در آﻧﻬﺎ ﻻزم ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اداي زﮐﺎت‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ 646:‬روش ﺻﺤﯿﺢ اداي زﮐﺎت ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻣﺎل زﮐﺎت را ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ ﻓﻘﺮا و ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ ﯾﺎ ﻣﺴﺘﺤﻘﯿﻦ ﺗﺤﻮﯾﻞ داد و در‬
‫ﻣﻠﮏ آﻧﺎن در آورد‪.‬‬
‫از ﻣﺎل زﮐﺎت ﭘﺮداﺧﺖ ﺣﻘﻮق و ﻣﺰد ﮐﺴﯽ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ ﺑﺮاي ﻓﻘﺮا ﻟﻮازﻣﯽ‬
‫ﺧﺮﯾﺪاري و درﻣﯿﺎن آﻧﺎن ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﻮد ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﻋﺎﻣﻞ )ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﻃﺮف‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺄﻣﻮر ﮔﺮدآوري اﻣﻮال زﮐﺎت ﻣﻘﺮر ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ(‪ .‬ﺑﻪ ﻗﺪر ﻣﺎﯾﺤﺘﺎج وي‬
‫از ﻣﺎل زﮐﺎت دادن ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :647‬زﮐﺎت را در ﭼﻪ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﺑﺎﯾﺪ اداء ﮐﺮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﺎل ﺗﻤﺎم ﺑﺮ ﻧﺼﺎب ﻣﺎل زﮐﺎت ﺑﮕﺬرد‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎﯾﺪ زﮐﺎت اداء‬
‫ﺷﻮد و ﺗﺄﺧﯿﺮ در اداي زﮐﺎت ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :648‬ﭘﯿﺶ از ﺗﻤﺎم ﺷﺪن ﺳﺎل‪ ،‬اداي زﮐﺎت ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﻘﺪار ﻧﺼﺎب ﺑﻮد ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :649‬آﯾﺎ ﻧﯿﺖ در وﻗﺖ اداي زﮐﺎت اﻟﺰاﻣﯽ اﺳﺖ؟‬
 ‫‪177‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري‪ ،‬در وﻗﺖ اداي زﮐﺎت ﯾﺎ در وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺎل زﮐﺎت را از ﺳﺎﯾﺮ اﻣﻮال ﺧﻮﯾﺶ‬
‫ﺟﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬اﯾﻨﻬﺎ ﻣﺎل زﮐﺎت ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺪون ﻗﺼﺪ و اراده‬
‫زﮐﺎت ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﺎل و ﯾﺎ ﭘﻮﻟﯽ ﺑﺪﻫﺪ و ﺳﭙﺲ آن را ﺑﻪ ﺟﺎي زﮐﺎت ﺣﺴﺎب ﮐﻨﺪ‪ ،‬زﮐﺎﺗﺶ اداء‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :650‬آﯾﺎ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ زﮐﺎت داده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ اﻋﻼم ﺷﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺎل‬
‫زﮐﺎت اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﻟﺰوﻣﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺎﯾﺰه ﯾﺎ ﺑﻪ اﻃﻔﺎل ﻓﻘﺮا و ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ ﺑﻪ ﻃﻮر‬
‫ﻫﺪﯾﻪ در روز ﻋﯿﺪ داده ﺷﻮد ﻧﯿﺰ زﮐﺎت اداء ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :651‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺘﻦ ﺳﺎل زﮐﺎت ﻧﺪاده ﺑﻮد و ﻣﺎلﻫﺎﯾﺶ ﺿﺎﯾﻊ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺣﮑﻤﺶ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬زﮐﺎت از ذﻣﻪاش ﺳﺎﻗﻂ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :652‬اﮔﺮ ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ﺳﺎل ﺗﻤﺎم اﻣﻮاﻟﺶ را ﺻﺪﻗﻪ ﮐﺮد‪ ،‬زﮐﺎت از ﻋﻬﺪهاش‬
‫ﺳﺎﻗﻂ ﻣﯽﺷﻮد ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري‪ ،‬در ﺻﻮرت ﻣﺬﮐﻮر زﮐﺎت از ذﻣﻪاش ﺳﺎﻗﻂ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :653‬اﮔﺮ ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺘﻦ ﺳﺎل‪ ،‬ﻣﻘﺪاري از ﻣﺎﻟﺶ ﺿﺎﯾﻊ ﮔﺸﺖ ﯾﺎ آن را ﺻﺪﻗﻪ‬
‫ﮐﺮد ﺣﮑﻤﺶ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻫﺮ ﻣﻘﺪاري از ﻣﺎل ﮐﻪ ﺿﺎﯾﻊ ﺷﺪه ﯾﺎ ﺻﺪﻗﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ زﮐﺎت آن ﺳﺎﻗﻂ ﻣﯽﺷﻮد و‬
‫زﮐﺎت ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه را ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :654‬اﮔﺮ زﮐﺎت ﻧﻘﺮه را ﺑﺎ ﻧﻘﺮه ادا ﮐﺮد وزن ﻧﻘﺮه اﻋﺘﺒﺎر دارد ﯾﺎ ﻗﯿﻤﺖ آن؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬وزن آن اﻋﺘﺒﺎر دارد‪ .‬ﻣﺜﻼً اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﯾﮏ ﮐﯿﻠﻮ ﻧﻘﺮه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ‬
‫ﯾﮏ ﺳﺎل‪ 25‬ﮔﺮام ﻧﻘﺮه زﮐﺎت ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﺨﺘﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﯿﻤﺖ ‪ 25‬ﮔﺮم ﻧﻘﺮه را ﺑﺪﻫﺪ ﯾﺎ‬
‫ﻗﻄﻌﻪ ﻧﻘﺮهاي ﮐﻪ ﺑﻪ وزن‪ 25‬ﮔﺮم ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪178‬‬

‫وﻟﯽ اﮔﺮ ﻗﻄﻌﻪ ﻧﻘﺮه از ﻧﻈﺮ ﻗﯿﻤﺖ و ارزش از ﻗﯿﻤﺖ ﻣﻌﻤﻮل ‪ 25‬ﮔﺮام ﻧﻘﺮه ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از‬
‫دادن آن ﻗﯿﻤﺖ زﮐﺎت اداء ﻧﻤﯽ ﺷﻮد) ‪.(1‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :655‬اﮔﺮ زﮐﺎت ﻧﻘﺮه ﺑﺮ وي ﻻزم ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎي آن‪ ،‬ﭼﯿﺰي دﯾﮕﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ زﮐﺎت‬
‫ﺑﺪﻫﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري‪ ،‬ﻗﯿﻤﺖ ﻣﻌﺎدل آن را ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺼﺎرف زﮐﺎت‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :656‬ﻫﺪف از »ﻣ‪‬ﺼﺎرِف‪ ‬ز‪‬ﮐﺎت« ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺷﺮﻋﺎً اﺳﺘﺤﻘﺎق زﮐﺎت ﮔﺮﻓﺘﻦ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪» ،‬ﻣ‪‬ﺼﺮَف‪ ‬زﮐﺎت«‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :657‬ﻣﺼﺎرف زﮐﺎت« ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﺼﺎرف زﮐﺎت ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻓﻘﺮا ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ داراي ﻣﺎل و وﺳﺎﯾﻞ اﻧﺪﮐﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺎﻟﮏ ﻧﺼﺎب ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰي ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﺪﻫﮑﺎران‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﺮوضاﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﺲ از اداي ﺑﺪﻫﯽﻫﺎي ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﻣﺎﻟﯽ در‬
‫ﺣﺪ ﻧﺼﺎب ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻣﺴﺎﻓﺮان‪ ،‬ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺳﻔﺮ ﺗﻬﯽ دﺳﺖاﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺪ رﻓﻊ ﻧﯿﺎز ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ زﮐﺎت ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :658‬دادن زﮐﺎت ﺑﻪ ﻣﺪارس دﯾﻨﯽ و ﺣﻮزهﻫﺎي ﻋﻠﻤﯿﻪ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري‪ ،‬دادن زﮐﺎت ﺑﻪ ﻃﻼب ﻋﻠﻮم دﯾﻨﯽ و ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﻦ ﻣﺪارس ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﺪف ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺼﺮف ﻃﻼب ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :659‬ﺑﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ زﮐﺎت دادن ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻪ اﻓﺮاد ذﯾﻞ زﮐﺎت دادن ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﯾﻌﻨﯽ ﻗﯿﻤﺖ‪ 35/612‬ﮔﺮم ﻧﻘﺮه ﺑﻪ ﻧﺮخ روز ﺑﺮاﯾﺶ ﻧﺼﺎب اوﻟﯿﻪ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
 ‫‪179‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫‪ -1‬ﺑﻪ ﻏﻨﯽ و ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﮐﻪ زﮐﺎت ﺑﺮ ﺧﻮدش ﻓﺮض اﺳﺖ و ﯾﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻧﺼﺎب‪ ،‬ﻣﺎﻟﯽ‬
‫در ﻧﺰد او ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻣﺎﯾﺤﺘﺎج اﺳﺎﺳﯽ وي زاﯾﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻼً در ﻧﺰد ﮐﺴﯽ ﻇﺮوف‬
‫اﺿﺎﻓﯽ ﻣﻌﺎدل ﻗﯿﻤﺖ ﯾﮏ ﻧﺼﺎب ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي وي ﮔﺮﻓﺘﻦ زﮐﺎت ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ‬
‫در ﺧﻮد آن ﻇﺮﻓﻬﺎ زﮐﺎت ﻻزم ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﻪ ﺳﯿﺪ و ﺑﻨﯽﻫﺎﺷﻢ و ﻣﺮاد از ﺑﻨﯽﻫﺎﺷﻢ ﻓﺮزﻧﺪان ﺣﻀﺮت ﺣﺎرث ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ‪،‬‬
‫ﺣﻀﺮت ﺟﻌﻔﺮ‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﻋﻘﯿﻞ‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺎس‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ ‪ ‬ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﭘﺪر‪ ،‬ﻣﺎدر‪ ،‬ﭘﺪرﺑﺰرگ‪ ،‬ﻣﺎدرﺑﺰرگ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺎﻻ روﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻓﺮزﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻮه‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬زن و ﺷﻮﻫﺮ ﻫﻢ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ زﮐﺎت ﺑﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﮐﻔﺎر و ﻣﺸﺮﮐﺎن‪.‬‬
‫‪ -7‬ﻓﺮزﻧﺪان ﻏﯿﺮ ﺑﺎﻟﻎ اﻏﻨﯿﺎء و ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :660‬ﻣﺼﺮف زﮐﺎت در ﭼﻪ ﻣﻮاردي ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در ﻣﻮاردي ﮐﻪ اﺳﺘﺤﻘﺎق ﻣﻠﮑﯽ و ﺗﺼﺮﻓﯽ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪:‬‬
‫ﮐﻔﻦ و دﻓﻦ ﻣﯿﺖ‪ ،‬اداي ﻗﺮض ﻣﯿﺖ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﺎﺟﺪ‪ ،‬ﻣﺪارس‪ ،‬ﺧﺮﯾﺪ ﻟﻮازم ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻦ ﭘﻞ‪ ،‬ﺣﻔﺮ ﭼﺎه و ﻏﯿﺮه‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :661‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﯾﮏ ﺑﺎب ﻣﻨﺰل دارد ﮐﻪ در آن ﺳﮑﻮﻧﺖ دارد‪ ،‬ﯾﺎ آن را ﺑﻪ اﺟﺎره‬
‫داده اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺟﺰ آن دﯾﮕﺮ ﻣﻨﺒﻊ درآﻣﺪي ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺨﺼﯽ دادن زﮐﺎت ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‬
‫ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﻨﺰل ﺟﺰو ﻧﯿﺎزﻫﺎي اﺳﺎﺳﯽ وي ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﺿﺎﻓﻪ‬
‫ﺑﺮ ﻧﯿﺎزﻫﺎي اﺳﺎﺳﯽ‪ ،‬ﮐﺎﻻﯾﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻗﯿﻤﺖ آن در ﺣﺪ ﻧﺼﺎب ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﻦ زﮐﺎت‬
‫ﺑﺮاي وي ﺟﺎﯾﺰ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪180‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :662‬اﮔﺮ ﺷﺨﺼﯽ ﻣﺴﺘﺤﻖ زﮐﺎت ﺗﺸﺨﯿﺺ داده ﺷﺪ و ﺑﻪ وي زﮐﺎت داده ﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﻣﻌﻠﻮم ﮔﺸﺖ ﮐﻪ ﺳﯿﺪ ﯾﺎ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﺑﻮده ﯾﺎ ﻣﺴﺘﺤﻖ زﮐﺎت ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﺻﻮرﺗﯽ زﮐﺎت ادا ﺷﺪه ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري! اداء ﺷﺪه اﺳﺖ و اداي آن‪ ،‬دوﺑﺎره واﺟﺐ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :663‬ﺑﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ دادن زﮐﺎت ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان و ﻧﺰدﯾﮑﺎن ﺧﻮﯾﺶ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺑﺮادر‪ ،‬ﺧﻮاﻫﺮ‪ ،‬ﺑﺮادرزاده‪،‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺮزاده‪ ،‬ﻋﻤﻮ‪ ،‬ﻋﻤﻪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﻪ‪ ،‬داﯾﯽ‪ ،‬ﭘﺪر زن‪ ،‬ﺑﺮادر زن‪ ،‬داﻣﺎد و ﻏﯿﺮه ﺑﻪ ﺷﺮﻃﯽ ﮐﻪ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ و‬
‫ﻣﺴﺘﺤﻖ زﮐﺎت ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬دادن زﮐﺎت ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺟﺮ و ﻣﺰد ﺑﺴﯿﺎر دارد‪ .‬ﭘﺲ از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﯾﺎ ﻫﻢ ﺷﻬﺮﯾﻬﺎي ﺧﻮﯾﺶ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﻔﻊ دﯾﻨﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮي‬
‫در آﻧﺠﺎ وﺟﻮد دارد ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻣﺪارس‪ ،‬ﻃﻼب ﻋﻠﻮم دﯾﻨﯽ و ﻏﯿﺮه‪.‬‬

‫ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :664‬ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ« ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻓﻄﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي روزه ﺧﻮردن و ﯾﺎ روزه ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮﯾﺶ‬
‫ﺻﺪﻗﻪاي ﻣﻘﺮر ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻣﺎه ﻣﺒﺎرك رﻣﻀﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻓﻄﺎر از‬
‫روزه رﻣﻀﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاري از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﺎﯾﺪ آن را ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﺮد‪ .‬و ﺑﻪ آن‬
‫»ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬اوﻟﯿﻦ روز ﺑﻌﺪ از رﻣﻀﺎن را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻫﻤﺎن ذوق و ﺧﻮﺷﯽ اﻓﻄﺎر از‬
‫روزه‪ ،‬ﻋﯿﺪ ﻓﻄﺮ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪» :665‬ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ« ﺑﺮ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ واﺟﺐ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮ ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن آزاد ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﻘﺪار ﻧﺼﺎب ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ واﺟﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :666‬ﻧﺼﺎب ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ ﻫﻤﺎن ﻧﺼﺎب زﮐﺎت اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﯾﮑﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﻧﺼﺎب زﮐﺎت و ﻧﺼﺎب ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ اﯾﻦ ﻓﺮق ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ‪ :‬ﺑﺮاي ﻓﺮﺿﯿﺖ زﮐﺎت وﺟﻮد ﻧﻘﺮه‪ ،‬ﻃﻼ ﯾﺎ ﻣﺎل ﺗﺠﺎرت اﻟﺰاﻣﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺮاي وﺟﻮب‬
‫ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ اﯾﻦ ﺳﻪ ﭼﯿﺰ ﺧﺼﻮﺻﯿﺘﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬و ﻫﺮ ﻧﻮع ﻣﺎﻟﯽ در ﻧﺼﺎب ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ ﻗﯿﻤﺖ‬
 ‫‪181‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﮔﺰاري و ﺑﻪ آن اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ ﯾﮏ ﻧﺼﺎب ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ دﺳﺖ آﯾﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﺿﺎﻓﻪ ﺑﻮدن ﺑﺮ‬
‫ﻧﯿﺎزﻫﺎي اﺳﺎﺳﯽ و وام در ﻫﺮ دو ﻧﺼﺎب ﺷﺮط اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ اﮔﺮ ﻧﺰد ﮐﺴﯽ ﻟﺒﺎسﻫﺎﯾﯽ ﯾﺎ ﻇﺮوف و ﻟﻮازم ﺧﺎﻧﮕﯽ اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺮ ﻧﯿﺎز و اﺳﺘﻔﺎده روز‬
‫ﻣﺮه وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ﯾﺎ داراي ﻣﻨﺰﻟﯽ ﺧﺎﻟﯽ ﯾﺎ دﯾﮕﺮ اﺳﺒﺎب و وﺳﺎﯾﻠﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﻧﯿﺎزﻫﺎي‬
‫اﺳﺎﺳﯽ وي اﺿﺎﻓﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻗﯿﻤﺖ آﻧﻬﺎ در ﺣﺪ ﻧﺼﺎب ﯾﺎ ﺑﯿﺶ از آن ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪ ،‬در ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ‬
‫زﮐﺎت ﻓﺮض ﻧﯿﺴﺖ وﻟﯽ ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ واﺟﺐ اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺼﺎب ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ ﮔﺬﺷﺖ ﯾﮏ ﺳﺎل‬
‫ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ اﮔﺮ در ﻫﻤﺎن ﯾﮏ روز ﻣﺎﻟﮏ ﻧﺼﺎب ﺷﻮد‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ واﺟﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :667‬ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ از ﻃﺮف ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎﯾﺪ داده ﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮ ﻫﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮏ ﻧﺼﺎب ﺑﺎﺷﺪ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮف ﺧﻮﯾﺶ و ﻓﺮزﻧﺪان‬
‫ﻧﺎﺑﺎﻟﻎ ﺧﻮﯾﺶ ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﮔﺮ ﻓﺮزﻧﺪان ﻏﯿﺮ ﺑﺎﻟﻎ‪ ،‬ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﺎل و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫از اﻣﻮال ﺧﻮدﺷﺎن ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ داده ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :668‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ روزه ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ ﺑﺮ وي ﻻزم اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آري‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮏ ﻧﺼﺎب ﺑﺎﺷﺪ ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :669‬وﻗﺖ وﺟﻮب ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ ﭼﻪ زﻣﺎﻧﯽ آﻏﺎز ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭘﺲ از ﻃﻠﻮع ﺻﺒﺢ ﺻﺎدق روز ﻋﯿﺪ ﻓﻄﺮ وﻗﺖ وﺟﻮب آن ﺷﺮوع ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻟﺬا ﻫﺮ‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﺻﺒﺢ ﺻﺎدق روز ﻋﯿﺪ ﺑﻤﯿﺮد‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ ﺑﺮ او ﻻزم ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬و‬
‫ﻓﺮزﻧﺪي ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﺻﺒﺢ ﺻﺎدق ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﻮد‪ ،‬از ﻃﺮف او ﺑﺎﯾﺪ ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ داده ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :670‬اداي ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ ﭘﯿﺶ از روز ﻋﯿﺪ در ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :671‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ روش اداي ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در روز ﻋﯿﺪ ﭘﯿﺶ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﺼﻠﯽ رﻓﺖ ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ‬
‫اداء ﺷﻮد و اﮔﺮ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز اداء ﮐﺮد ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪ .‬و ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ آن را اداء ﻧﮑﺮده اﺳﺖ از‬
‫ذﻣﻪاش ﺳﺎﻗﻂ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻻﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫‪182‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :672‬ﻣﻘﺪار ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ ﭼﻘﺪر و ﻧﻮع آن ﭼﯿﺴﺖ؟‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻣﻘﺪار ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ ﻧﺼﻒ ﺻﺎع ﮔﻨﺪم )‪ (250/2‬ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم( و ﯾﺎ ﯾﮏ ﺻﺎع ﺟﻮ‪ ،‬ﺧﺮﻣﺎ‬
‫ﯾﺎ ﻗﯿﻤﺖ ﻣﻌﺎدل آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :673‬ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ را ﺑﻪ ﯾﮏ ﻓﻘﯿﺮ ﻣﯽﺗﻮان داد و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯿﺎن ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ‬
‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻪ ﯾﮏ ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﻓﻘﯿﺮ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪ .‬و اﮔﺮ ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ داده ﺷﻮد‬
‫ﻧﯿﺰ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :674‬ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ داده ﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻣﺴﺘﺤﻖ ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﺤﻖ زﮐﺎت ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺴﺘﺤﻖ زﮐﺎت ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬دادن ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :675‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ واﺟﺐ اﺳﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ زﮐﺎت ﯾﺎ ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ‬
‫ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﺻﺪﻗﻪ واﺟﺐ ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻹﺳﻼم در ﺳﺎﻋﺖ ‪ 4‬روز ﺳﻪ ﺷﻨﺒﻪ‪19 / 6 / 70‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ‪ 30‬ﺻﻔﺮ ‪ 1412‬ﻫ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ‬
‫ﻓﺎﳊﻤﺪ ﷲ‪.‬‬
 ‫‪183‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻗﺴﻤﺖ دوم‪ :‬اﻋﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﻫﻮاﻣﺶ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺑﺮاي آﮔﺎﻫﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺳﯿﻤﺎي درﺧﺸﺎن ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ ﮐﺘﺎب »ﻧﺰﻫﺔ اﺨﻟﻮاﻃﺮ« ﻧﻮﺷﺘﻪ‬
‫ﻋﻼﻣﻪ ﻋﺒﺪاﻟﺤﯽ اﻟﻠﮑﻨﻮي ﭘﺪر ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه و داﻧﺸﻤﻨﺪ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻫﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺘﺎد ﺳﯿﺪ أﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻧﺪوي‬
‫رﺣﻤﻪ اﷲ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﯾﮏ درﻫﻢ ﻣﺴﺎوي ﺑﺎ ﺷﺶ ﺳﺎﻧﺘﯿﻤﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ‪ -‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬
‫‪ -3‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺷﺎﻋﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﮔﺮ وﻟﯽ اﯾﻨﺴﺖ ﻟﻌﻨﺖ ﺑﺮ وﻟﯽ‬ ‫وﻟﯽ‬ ‫ﻧﺎﻣﺶ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‬ ‫ﺷﯿﻄﺎن‬ ‫ﮐﺎر‬
‫‪ -4‬ﯾﻌﻨﯽ ﻗﯿﻤﺖ‪ 35/612‬ﮔﺮم ﻧﻘﺮه ﺑﻪ ﻧﺮخ روز ﺑﺮاﯾﺶ ﻧﺼﺎب اوﻟﯿﻪ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬