PANAHON NG ISINAULING KALAYAAN (1946-1971)

Masalimoot na pangyayari ang mga naganap sa panahong ito. Sa simula’y pagtatayong

muli ng nawasak na moog. Ang mga nasalantang nilikha ng digmaan at ang alaala ng
mga nasawing mahal sa buhay ay mga pangitaing nagpapabuntong-hininga. Ang mga
kabiguan ng pangarap, ang kalupitan ng nagdaang sigwa, at iba pang masasaklap na
karanasan, ang namalasak sa katha.

Sumigla muli ang panitikan sa Pilipinas. Naging paksain ang kabayanihan ng mga gerilya,
kalupitan ng mga Hapon. Kahirapan ng pamumuhay noon at iba pa. Nabuksang muli
ang mga palimbagang naipasara dahil sa giyera.
Naitatag iba’t ibang pangkat na nagbigay ng gantimpala sa mga manunulat gaya ng ang
Palanca Memorial Award in Filipino and English Literature noong 1950, Gawad ni
Balagtas Award, Republic Cultural Heritage Award, Gawad Surian ng Wikang Pambansa.
Dalawang pangkat ng mga manunulat ang sumibol sa panahong ito. Ang makalumang
makata at ang makabagong mga makata.
Makalumang Makata Makabagong Makata

• Ang mga makata sa panahong ito • Ang mga makatang ito ay

ay gumamit ng makalumang
pamamaraan ng pagsulat ng tula.
May sukat, tugma at gumagamit
ng mga matatalinhagang mga
•
salita.
gumamit ng makabagong paraan
ng pagsulat ng tula. Ginamit nila
ang pagsulat gamit ang malayang
taludturan na kung ang manunulat
ay walang patakarang sinusunod
 • Ilan sa mga kilalang manunulat sa kung hindi nakabatay sa kung anong
panahong ito ay sina: gusto ng may katha.
1.Lope K. Santos Karaniwan sa kanilang mga tula ay
2. Ildefonso Santos walang sukat o tugma.
3. Teodoro Gener • Ilan sa mga kilalang manunulat sa
4. Inigo Ed Regalado panahong ito ay sina:
5. Pedro Gatmaitan 1. Alejandro G. Abadilla
6. Jose Villa Panganiban 2. Jose Corazon de Jesus
3. Cirio H. Panganiban
4. Florentino Collantes
5. Emilio Mar Antonio
6. Fernando Monleon
7. Ancieto Silvestre
8. Amado V. Hernandez

Si Jose Villa Panganiban ay isang makata, leksikograpo at linggwista ay nagtuon ng

pansin sa pag-unlad ng ating wika. Tinatawag din siyang “Diktador ng Wika” (Dictator of the
Language” at “Emperador ng Wikang Pambansa”. Bukod sa pagtatag ng Varsitarian noong
1928, itinuturing na pinakamahalagang naiiambag niya sa panitikan Filipino ang Ingles-Tagalog
na Diksyunaryo, na kinilala bilang pinakatiyak na akda ukol sa Filipino bilang pambansang wika.

ANG BAYAN KO’Y ITO ni Jose

Villa Panganiban
sa mukhang maragat ng ating daigdig;sa kasilangan
ang bawat umaga ay laging kayakap ng gintong liwayway
ay may mga pulong tinampok na supling ng nunukang araw mga pulo
pulong parang sinasabog ng binhi ng palay at ang pinatiray mga
kayumangging nilipi sa tapang
na sapul sa mula’y agad pinalaya sa kabayanihan

ang bayan ko’y ito

ito ang bayan ko

mga munting bintang sa pisngi ng dagat ay guhit at bula

hagibis ng hangin sandaling madama’y madaling mawala
ang may dalang mangging kayo kung igalang ng bata’t matanda at sa mga
pulong dito’y nakasabog;nangalat , nagpunla nagsipanahan ,
nangagsipamuhay nagbato’t nagkuta mga pulo pulo’y lupang tinubuan
ginawang dambana
ang bayan ko’y ito
ito ang bayan ko

pulpugan ng unos daanan ng bagyo lansangan ng hangin

ang dalampasigang walang kasinghabat di masukat tingin ang mga
baybaying napapalibutan ng maraming bangi’y
kahalikan naman ng mga amihang mayaman sa lambing
at ng mga ulang may dalang hilagyong pambuhay pananim kaya bawat pulo
sariwa’t lungtian walang pagdidilim

ang bayan ko’y ito

ang bayan ko

mga bundok , gubat , lambak , tangway , ilog , dagat , lawa

ay parang may ingat na yaman yaman ng bayan at yaman ng diwa sa labas
tanawing pambagbag ng puso’t pangarap makata
sa loob ay ginto , pilak ,bakal , uling minat yamang pawa ay di mauubos
sa libong dataon ng pag titimawa

ang bayan ko’y ito

ito ang bayan ko
kung sa panahon man ng hadyi sa sidi at ni madya pahit mga nuno nati’y
binasaya nila’t inaliping pilit
at ang hinging buwis ng hadyi ay madya’y padalang sulit nabungkal
na lupa o kadlo sa lawa at malamang pasig panaho’y napit din nikat
ang paglaya at taas ang titig na sa mga pulo’y napapamalasak ang
aking pag ibig

ang bayan ko’y ito

ito ang bayan ko

nang dito’y ipadpad ng along malundo ng malaking dagat

ang isang dayuhan sa lupang mayayma’y sadyang naghahanap pagsapit sa

pulo sa puso’y niyaring dito na mamugad
pagkat di lang yaman ng gintong maningning at minsang makislap at dito’y
nakita pusong kayumanggi marangal mangarap ang katiwasang walang
katapusan at walang katulad
ang bayan ko’y ito
ito ang bayan ko
 magmula na noon ay lalong nabuklod sa isang damdamin at ang
kayumanggi’y marahang napukaw sa pagkagupiling
natutong tumingin sa trono ng langit at panalangin sa kanyang sarili natutong dumiwat natutong manimdim
talaga ng diyos at ang damdaming bansa ay kusang nagising.

mga kasimanggi’y kapuso’t katibok sa isang

hangarin

ang bayan ko’y ito

ito ang bayan ko
magsabing malinaw yaong kasaysayan nitong kapuluan
sa alitang bansa nang lumang panahon ay bagong dayuhan
na ang kayumanggi na sa sipag at dunong madaling inakay magtanim ng
bait ang magiging ani ay kaligayahan mapunla ng dunong ang magiging
bunga ay katiwasayan

ang bayan ko’y ito

ito ang bayan ko
sa talang maitim ng bagong daigdig ay may madugong digma ang sa mga lahi
at sa mga bansa’y lumingkis gumiba
panginori’t dilim ang ngitngit ng langit ay nagsak sa lupa
ang lahat ng pulo ay maraming haying bayaning napuksa
pulong korehidor bataa’t kasama nang mundong nagluksa
ngunit nang mahawi ang karimlan tayo ay naging malaya

ang bayan ko’y ito

ito ang bayan ko

ngayong hawak natin ang sariling laya at sariling palad

tungkulin ng lahat ay magtulong tulong sa isang hinagap ipakita nati sa
buong daigdig na tayo ay ganap
sa lahing dakila may at di tulak tulak sa iisang lahi at iisang wika’y magkasama lahat

mutya ng silangan ay tunay ngang mutyang marangal ang sikat

ang bayan ko’y ito
ito ang bayan ko
 Si Amado Vera Hernandez (13 Setyembre 1903 – 24 Marso 1970) ay isang makata at manunulat sa
wikang Tagalog. Kilala rin siya bilang "Manunulat ng mga Manggagawa", sapagkat isa siyang pinuno ng mga
Pilipinong manggagawa at sa kaniyang mga pagpuna at pagsusuri sa mga kawalan ng katarungang naganap sa
Pilipinas noong kaniyang kapanahunan. Nakulong siya dahil sa pakikipagugnayan niya sa mga kilusang
makakomunista. Siya ang punong tauhan sa isang bukod-tanging kasong panghukuman na tumagal ng 13 taon bago
nagwakas.
Noong kaniyang kabinataan, nagsimula na siyang magsulat sa wikang Tagalog para sa pahayagang
Watawat (Flag). Nang lumaon ay nagsulat siya ng para sa mga Pagkakaisa at naging patnugot ng Mabuhay.
Napukaw ng kaniyang mga sulatin ang pansin ng mga dalubhasa sa wikang Tagalog at ilan sa kaniyang mga
salaysayin at tula ay napabilang sa mga antolohiya, katulad ng Parolang Ginto ni Clodualdo del Mundo at ng Talaang
Bughaw ni Alejandro Abadilla.
Noong 1922, sa gulang na 19, naging kabahagi si Hernandez ng samahan pampanitikan na Aklatang
Bayan na kinabibilang ng mga kilalang manunulat sa Tagalog na sina Lope K. Santos at Jose Corazon de Jesus.
Sinalaysay ni Hernandez sa kanyang mga akda ang pakikipagsapalaran at pakikibaka ng mga manggagawang
Pilipino. Minsan siyang napiit dahil sa salang sedisyon, at habang nasa loob ng kulungan, naisulat niya ang "Isang
Dipang Langit", ang isa sa mga mahahalaga niyang tula. Nakilala rin si Hernandez sa kanyang mga nobelang gaya
ng "Ang Ibong Mandaragit", at "Luha ng Buwaya". Ang ilan sa kanyang maikling kuwento ay natipon sa isang tomo
na pinamagatang "Langaw sa Isang Basong Tubig at Ibang Kuwento". Nagturo din siya sa Pamantasan ng Pilipinas.
Kakikitaan ng diwang makabayan ang marami niyang tula at nobela: lantad sa mga ito ang makatarungang poot sa
pagiging tila isang kolonya ng Estados Unidos ang kaniyang bansang Pilipinas. Naipakulong siya ni Elpidio Quirino
dahil sa bintang na pagiging mapanghimagsik.

ANG PANDAY

ni: Amado V. Hernandez

Kaputol na bakal na galing sa bundok, Sa dila ng

apoy kanyang pinalambot;
Sa isang pandaya’y matyagang pinukpok; At
pinagkahugis sa nasa ng loob.

Walang anu-ano’y naging kagamitan.

Araro na pala ang bakal na iyan;
Ang mga bukiri’y payapang binungkal,

Nang magtaniman na’y masayang tinamnan.

Ngunit isang araw’y nagkaroon ng gulo

At ang boong bayan ay bulkang sumubo,

Tanang mamamaya’y nagtayo ng hukbo, Pagka’t may

laban nang nag-aalimpuyo!
 Ang lumang araro’y pinagbagang muli
At saka pinanday nang nagdudumali, Naging
tabak namang tila humihingi, Ng paghihiganti ng
lahing sinawi.

Kaputol na bakal na kislap ma’y wala,

Ang kahalagahan ay di matingkala — Ginawang
araro, pambuhay ng madla
Ginawang sandata, pananggol ng bansa!

Pagmasdan ang panday, nasa isang tabi,

Bakal na hindi man makapagmalaki;
Subalit sa kanyang kamay na marumi, Nariyan ang
buhay at pagsasarili!

Si Teodoro Gener ay kasama sa pangkat ng mga makatang makaluma o konserbatibo

tulad nina Deogracias Rosario at Jose Corazon de Jesus sa Samahang Ilaw at Panitik. Isa
siyang makata, nobelista mananagalog. Siya ang nagsalin sa Tagalog ng nobelang Kastila na
Don Quijote dela Mancha. Ito ang itinuring niyang Obra Maestra. Tinagalog din niya ang
sinuring Kodigo Penal. Ang pagkakasalin niya sa Tagalog ng Don Quijote ang nagbigay sa
kanya ng higit na karangalan sapagkat pinag-kalooban siya ng gantimpala ng Companya
Tabacalera.Kabilang sa mga tulang naisulat niya ay Ang Guro, Ang Masamang Damo, Ang
Buhay, at Ang Pag-ibig. Akda niya ang isang aklat na ginagamit sa panulaang Tagalog na ang
pamagat ay Ang Sining ng Tula na lumabas noong 1958. Ang katipunan ng kanyang mga tula
ay pinamagatang Salamisim. Tradisyunal siyang manunulat ng tula, tagasunod siya ni Balagtas
sa pagtula subalit sa pagbabago ng panahon, nagbago rin ang anyo ng kanyang tula -
sinubukan niya ang malayang taludturan.
ANG BUHAY
Ni: Teodoro Gener

Ibig kong marating ang abot tanaw

Ibig kong maabot ang langit bughaw
Lupang malalawak sana ay malakbay

Dagat na malalim ay mapaglanguyan…

• FERNANDO MONLEON
• Kilala sa sagisag na “Batubalani”. Si Monleon ay tinaguriang makatang laureado noong
1968.
• Nahirang na Mambabalagtas ng Taon noong 1967. Siya ay naging pangalawang
patnugot ng Surian ng Wikang Pambansa

ALAMAT NG PASIG ni:Fernando

Monleon
Bakit hahambalin ang ating pagsuyo?
Buhay niring buhay

Bakit hahamakin ang sumpa’t pangako?

Nagtanim ng lumbay – hindi biro-biro
Dapat na malamang
Tanging aanihin: siphayo, siphayo?

Halinang maglakbay, giliw ko’y halina Tayo na sa loob,

Kita’y magliwaliw sa tuwa’t ligaya,

Sa lunday kong munti, halika’t sumama

Pagmasdan mo irog
Hayun naghihintay mula pa kanina-
Ako ang gagaod, ikaw ang aawit
Mutyang prinsibini,
Sasaliwan tayo ng kalawkaw-tubig;

Sasaksi sa ati’y ang nanungong langit

Habang ang pagkasi- Nag-aaliw-aliw sa tinamong sakit.
Hinampo kahapon ay iyong limutin, Ang bulong ng dusa;
Hayaang ibulong ng amihang hangin,

Buksan ang dibdib mo, unahin ang damdamin

Ngumiti sana, Ipinid ang puso sa dilang hilahil.

Halina mahal ko… ang luha mong bubog Huwag mong sayangin

Huwag mong hayaang sa lupa’y madurog

Ang masisindakin, magsasagwan agad sa Matuling agos!

Di ngani minsang pulpol sa panulat, Sa kaligayahan
Kumita ng isang balighong liwanag!
Di anong gagawin? Sa pagkawakawak,
Sintang bathaluman Nahihiya ako’y ikaw rin ang hanap.
Paanong di gayon..ikaw ang dinsulan Niring salamisin,
 Na sa kariktan mo’y namamaraluman;
Iyong hinanakit-kundi mapaparam, Sa pagkahilahil,

Hahangga pa yata ang ako’y pumanaw.

Kaya’t panimdim mo’y tulutang mapawi, Sa bahagyang hapis,

Isang katotohanan ay sadyang lagim
Saanman sumapit, Tanging ikaw yaring luwalhati.

Kasakdalan mang ang sinta’y magbago, Kahit sa pangarap.

Bukal na pagsuyo’y hindi maglililo…

Kung kita’y limutin, buhay ko’y paano? Kung kapos ang palad,
Kamataya’y langit – na makalilibo!
Pahirin na ngani sa nimintang diwa, ang sugat ng puso,
ang lagim ng dusang lason sa siphayo

sa aking pagyao’y saka na lumuha; ulilang pagsuyo –

maghapon – magdamag na magpakasawa!

Si Ponciano B. Peralta Pineda ay isang manunulat, guro, linggwista at abogado. Itinuring si Ponciano
Pineda bilang “Ama ng Komisyon sa Wikang Filipino” dahil sa pagsulong niya na maitatag ang komisyon
batay sa Seksiyon 9 ng ating Saligang Batas. Siya ay naging direktor ng Komisyon sa Wikang Filipino na
dati ay Surian ng Wikang Pambansa sa taong 1971 hanggang 1999. Sa ilalim ng kanyang pamumuno,
sinimulan ni Pineda ang mga sosyo-linggwistikong pananaliksik, na layong palaguin ang wikang
pambansa. Isa na rito ang patungkol sa repormang ortograpiya ng wikang Filipino. Sa ilalim ni Pineda ay
may malaking pagbabago sa mga patakaran ng wika: ang bilingual na edukasyon sa taong 1974; Filipino
bilang pangunahin at pambansang wika sa 1983 ng mga Pilipino; at alpabetong Pilipino na binubuo ng 28
titik sa 1987. Itinatag ang 12 Panrehiyong Sentro ng Wikang Filipino sa buong kapuluan.

PILIPINO: ISANG DEPINISYON ni:Ponciano Pineda

Ano ka? Ano siya? Ano ako? Ano tayo?

Sabi nila’y Pilipino

Ugat natin ay silangan
Anak dagat ang ninunong hatid dito ng barangay
Galing doon sa malayo, sa matandang kalupaan
Dito sila ipinadpad ng magandang kapalaran

Dito nanirahan, nangaglahi, nangabuhay ng sagana

May ugaling katutubo, may gobyerno at bathala
May samahan at Ibigan, Maayos at payapa
May Sariling wika
Ito tayo, Ito tayo, Ito tayo!
 Sa ante-panahon ng Kolonyalismo
Walang kaabog-abog

Mula sa kanluran ang dayo’y sumapit

Ako’y hinamak, Siya’y Inapi, Ikaw ay Hinamig Siniil ang Laya,
Kinamkam ang Yaman
Baranggay ay binuwag, binuwag, binuwag (aaaahhh!)
Mga Tala ay Sinunog

Abakada’y Ibinawal
Ipinasiyang mga mangmang
Ang lahat ng katutubong kayumanggi ang kulay
At naging alipin ang bayan kong irog
Mailoko, ma-bisya, ma-kamampangan, ma-tagalog
Ito tayo
Pilipino
At sa halip, sa halip
Pinalitang Lahat-laht
Gobyerno, relihiyon, ugali at kultura
Kinastila itong dila pati na puso
Edukasyon ay hulog ng langit
Mga tao ay dumunong sa pagbasa at pagsulat
Kastilaloy ang panturo, kastilaloy ang balangkas

Kaya’t ako’y nakastila

Sa kaluluwa at sa balat
Pinagtilad-tilad, ikaw ako’t siya
Sa adhika’y paghatiin: divide et impera

At yumabong
Ilokano’y Ilokano

Kapampanga’y Kapampangan

Bikolano’y Bikolano

Pangasina’y Pangasinan

Ang Cebuano’y Cebuano

Iyang Wara’y laging Waray Ang Ilongo

ay Ilongo
Mga Muslim laging Muslim
Ang Tagalog ay Tagalog
Kanya-kanya, tayu-tayo
Masawi man ang sampangkat, malipol man ang santribu
Huwag lamang tayo
 Huwag lamang ako

Pagka’t tayo’y ito Mga

Pilipino
Ang naamis ay nagbangon, lumaban, naghimagsik
Kamatayan ay sinuong, sinagupa ang panganib
Bumagsak ang mapaniil na nag-iwan ng bakas
Kolonyal na edukasyon, ekonomiya at sosyedad

Kaya’t laya’y itinindig sa kislap ng mga tabak

At sa Kawit nawagayway ang maningning na sagisag

Datapuwa’t sa sansaglit
Pagsasarilii ay inagaw ng malakas

Dinagit ng dambuhalang ang dimumano’y bagong mesiyas

Diumano’y naparito upang noon ay iligtas

Ang barbarong walang dunong, walang alam sa paghawak
Ng Gobyerno at ng layang para lamang sa di uslak
Di gayon nga
Awtoridad ay naiba
Napalitan ang balangkas, nangagbago ang sistema

Ngunit iyon din ang dayuha’y panginoon

Pilipino ang busabos, nakayuko, tagasunod
Walang tutol
Edukasyong popular: kinano ang sistema
Umunlad di nga kasi; Pilipino ay dumunong
Naging kano sa ugali, naging kano sa damdamin
Naging kano sa isipan, naging kano sa pagsulong Sadyang gayon ang
katwiran
Masterin mo iyang wika’t
Ang kultura niyang wika’y ikaw iyang mamasterin
Ang nangyari: ang produkto
Nitong ating edukasyon: prospektibong mandarayo
Di gradwadong makabansa, hinding-hindi Pilipino…
Divide et Impera

Ilokano’y Ilokano

Kapampanga’y Kapampangan

Bikolano’y Bikolano

Pangasina’y Pangasinan

Ang Cebuano’y Cebuano

 Iyang Wara’y laging Waray Ang Ilongo
ay Ilongo
Mga Muslim laging Muslim
Ang Tagalog ay Tagalog
Kundi rin lang itong akin
Mabuti pa ang sa dayo
Ito tayo
Plipino: Isang lahing maka-ako, tayu-tayo
At nagdilim
At kumulog at kumidlat at lumindol
At ang ulan ay bumuhos at bumaha at umunos

Ang salinlahi’y nagliliyab, nalulunod

Nagliliyab, nalulunod
Ay, salamat sa karimlan
Ay, salamat sa magdamag
At sumilay ang liwayway
Ng maningning na liwanag ng
Isang phoenix ang nagbangon
Sa abo ng lumipas
Nagmistulang manunubos ng naamis nating palad
Kaguluhan ay Inayos, mga giba ay binuo
Nilipol ang kasamaan, kayarian ay binago
Tenance, ekonomiya, sosyedad, gobyerno

Edukasyo’y nakaangkop sa lahat ng kailangan

Nang sa gayo’y bumalikwas ang duhagi nating bayan

Pinabubulas ng ayong muli ang kulturang katutubo

Bilang tandang luwalhati ng Kahapong siniphayo
Ang launi’y isang lahing sumapit na Isang
Bansang hindi dayo
Isang lahi’t bansang Pilipinong-Pilipino
Kailangan natin ngayon ay uri ng panturuang magbubuklod Sa biyaya ng
magandang katubusan
Sambandila’t isang awit, isang wikang hindi hiram
Dapat itong maging bunga nitong bagong kaayusan

At pag ito’y natupad na

At pag ito’y naganap na

Masasabing taas-noo

Ikaw, siya, saka ako’y Mga

bagong Pilipino
Jose Mari Flores Lacada na mas kilala bilang Pete ay ipinanganak sa Misamis Oriental noong 1945.
Ang kanyang mga magulang ay sina Jose Monreal Lacaba At Fe Flores. Siya ay kilala bilang isang
batikan at mahusay na scriptwriter ng pinilakang tabing. Ang mga pelikula na kinilala ng mga kritiko ay
ang Bayan Ko: Kapit sa Patalim, Orapronobis, Sister Stella L, Jaguar at Segurista. Naging isa din siyang
mahusay na mamahayag sa magasing Free Press.

ANG MGA KAGILA-GILALAS NA

PAKIKIPAGSAPALARAN NI JUAN DELA CRUZ
ni: Jose Lacaba

Isang gabing madilim

Puno ng pangambang sumakay ng bus si
Juan dela Cruz
pusturang pustura
kahit walang lamang ang bulsa
BAWAL MANIGARILYO BOSS
Sabi ng konduktura
At minura si Don Juan pusturang
pustura
kahit walang lamang ang bulsa
nilakad ni Juan dela Cruz ang
buong Avenida
BAWAL PUMARADA
Sabi ng kalsada
BAWAL UMIHI DITO
Sabi ng bakod
Kaya napagod
Si Juan dela Cruz
Nang abutan ng gutom
Si Juan del Cruz
Tumapat sa Ma Mon Luk
Inamoy ang mami siopao lumpia pansit
 Hanggang sa mabusog
Nagdaan sa Sine Dalisay
Tinitigan ang retrato n Chichay
PASSES NOT HONORED TODAY
Tabi ng tekilyera
Tawa nang tawa
Dumalaw sa Kongreso Si
Juan dela Cruz
MAG-INGAT SA ASO
Sabi ng diputado
Nagtuloy sa Malacanang
Wala namang dalang kamanyang
KEEP OFF THE GRASS
Sabi ng hardeniro
Sabi ng sundalo

Si Francisco Soc Rodrigo ay isang politiko sa Pilipinas. Ipinanganak sa Bulacan noong

1914. Nag-aral sa Pamantasang Ateneo de Manila at namatay noong Enero 1998 dahil sa
kanser. Siya ay dating pangulo ng Catholic Action. Hindi siya sang-ayon sa pagkakapasa ng
Batas Republika Blg. 1425 na higit na kilala sa tawag na Batas-Rizal na naglalayong isama sa
kurikulum ng lahat ng kolehiyo sa Pilipinas na pag-aralan ang Noli me Tangere at El
Filibusterismo.

GITING NG BAYAN
ni: Francisco Soc Rodrigo
akala ni marcos ay pampalagiang
kaniyang mabobola’t mapaglaruan
ang dating maamo at sunod-sunurang
mga matiisin taong bayan
salamat sa dios ngayon ay gumising
itong baying nating waring nahihimbaing
salamat ngayo’y sumiklab ang giting
nitong bayng dati ay inaalipin
kaya nama’t ngayon ay taas noo
nating Pilipino sa harap ng mundo pagkat tayo’y laang magsakripsyo
sa ngalan ng laya ng tama’t totoo
PAG-USBONG NG ISLOGAN
 Isa sa mga bagay na maaalala sa panahong ito ang pag-usbong at paglaganap ng islogan. Ilan sa
mga halimbawa ng islogan sa panahong ito ay ang mga sumusunod:

A. HINGGIL SA KAHALAGAHANG PANTAO

“Sa ika-uunlad ng Bayan

Disiplina ang Kailangan“

B. HINGGIL SA PROGRAMANG PANGKABUHAYAN

“Magplano ng pamilya
Nang buhay ay lumigaya”

“Tayo’y magtanim
Upang mabuhay”

MGA AWITING PILIPINO

Noong 1975, nagbago ang takbo ng kasaysayan ng awiting Pilipino nang ang “TL Ako sa Iyo” ay awitin ng
pangkat ng Cinderella. Ang awiting ito ay naging popular sa tawag na Himig-Maynila. Binubuo ito ng ilang
balbal na Pilipino na may kakaibang kumpas kaya mabilis na tinanggap ng mga tao.
Naging tanyag din si Rico J. Puno sa pag-awit ng Himig-Maynila tulad ng kanyang “The Way We Were”.
Sumikat din ang mga awitin nina Levi Celerio, Florante de Leon, Freddie Aguilar., at iba pa.
Ang awiting Bagong Lipunan o Bagong Pagsilay ay isang awiting nilikha nilikha ni Levi Celerio, ito ay nilapatan ng
himig ni Felipe Padilla de Leon noong 1973.

BAGONG LIPUNAN ni: Levi

Celerio
May bagong silang,
May bago nang buhay,
Bagong bansa, bagong galaw, Sa
BAGONG LIPUNAN.
Magbabago ang lahat, tungo sa pag-unlad, at ating
itanghal, bagong lipunan!

May bagong silang,

May bago nang buhay,
Bagong bansa, bagong galaw, Sa
bagong lipunan.
Nagbabago ang lahat, tungo sa pag-unlad, at ating
itanghal, bagong lipunan!

Ang gabi'y nagmaliw nang ganap, at

lumipas na ang magdamag.
Madaling araw ay nagdiriwang, may
umagang namasdan
Ngumiti na ang pag-asa sa
umagang anong ganda.

May bagong silang,

May bago nang buhay,
Bagong bansa, bagong galaw,
Sa bagong lipunan.
Nagbabago ang lahat, tungo sa pag-unlad, at ating
itanghal, bagong lipunan!
AKO’Y PINOY
Ni: Florante de Leon
Ako’y isang Pinoy sa puso’t diwa
Pinoy na isinilang sa ating bansa
Ako’y hindi sanay sa wikang mga banyaga Ako’y
Pinoy na mayroong sariling wika.
(REF)
Wikang pambansa ang gamit kong salita
 Bayan kong sinilangan
Hangad kong lagi ang kalayaan.
Si Gat Jose Rizal nuo’y nagwika
Siya ay nagpangaral sa ating bansa
Ang hindi raw magmahal sa sariling wika
Ay higit pa ang amoy sa mabahong isda.

Ang “Anák” ay isang awiting Tagalog na isinulat ni Freddie Aguilar. Kabilang ito sa mga nominado para sa kauna-
unahang Metropop Song Festival sa Maynila noong 1977. Dahil sa kantang ito, nagkaroon ng kontrata si Aguilar
sa VICOR, ang nangungunang record label noon sa Filipinas. Nagkaroon ng mahigit 100 cover versions, 27
salin, at inilabas sa 53 bansa, at nakabenta ng 30 milyong kopya. Tungkol ito sa isang anak na inalagaan ng
kaniyang mga magulang noong sanggol pa lamang na kalaunan ay napariwara ang buhay.

ANAK
Ni: Freddie Aguilar
Noong isilang ka sa mundong ito Laking tuwa ng
magulang mo
At ang kamay nila ang iyong ilaw
At ang nanay at tatay mo’y di Malaman ang
gagawin
Minamasdan pati pagtulog mo
At sa gabi’y napupuyat ang iyong nanay Sa
pagtimpla ng gatas mo
At sa umaga nama’y kalong ka
Ng iyong amang tuwang-tuwa sa iyo Ngayon nga ay
malaki ka na
Nais mo’y maging malaya
Di man sila payag
Walang magagawa
Ikaw nga ay biglang nagbago Naging
matigas ang iyong ulo
At ang payo nila’y sinuway mo.

TL AKO SA IYO
Ni: Cinderella
Ewan ko ba kung bakit type kita
Di ka naman guwapo
Kahit malabo ang pagpili ko
T.L. ako sa 'yo
Panay kantiyaw ng mga ng utol ko
 Dehins ka raw bagay sa kagandahan ko
Malabo na ba raw ang mata ko
At na-T.L. ako
Ganyan liko-liko ang takbo ng isip ko
Sabi ng lolo may toyo ang utak ko
Sabi ng lola ay humanap ng iba
May porma't mayaman, T.L. wala naman
Ewan ko ba kung bakit type kita
Di ka naman guwapo
Kahit malabo ang pagpili ko
T.L. ako sa 'yo
Ganyan liko-liko ang takbo ng isip ko
Sabi ng lolo may toyo ang utak ko
Sabi ng lola ay humanap ng iba
May porma't mayaman, T.L. wala naman
Ewan ko ba kung bakit type kita
Di ka naman guwapo
Kahit malabo ang pagpili ko
T.L. ako sa 'yo T.L. ako
sa'yo
Ikaw ang true love ko

Mga Dapat Mabatid ng Guro Tungkol sa Tula

a. Ang tula ay may angking iwing katangian at kabuuan. Lumikha ito ng sarili niyang daigdig.
b. Malaya ang makata na baguhin ang istruktura ng pangungusap, may lisensiyang gawin ito.
c. Gumamit ang makata ng sariling jargon o talasalitaan.
d. Isipin at unawain ang tula sa iba’t ibang dimensiyon, biswal, pandinig, pandama, panlasa at iba pa.
e. Ang ganda ng tula ay napapayabong sa pamamagitan ng iba’t ibang pagpapakahulugan.

SIMULAIN SA PAGSULAT NG SARILING TULA

Mahalaga at makabuluhang gawain para sa mga bata ang paglikha ng sariling tula. Likas sa kanila ang pagkakaroon
ng kawilihan sa pakikinig at pagbigkas ng mga bugtong, salawikain, at tulang may tugma. Talaga namang mainam
ang mga kathang may indayog.
Ang sining ng pagkatha ay nagpapalawak sa talasalitaan. Ito’y mabuting pagsasanay sa pag-iisip ng mga
paksang makabuluhan, kaya isang mahalagang gawain ng guro ang pagganyak sa mga bata upang sumulat ng
sariling tula. Nairto ang ilang mahahalagang tagubilin sa pagsulat ng tula.

1. Kailangan may makabuluhang paksa at magandang diwa.

 2. Dapat magkaroon ng tugma. Ang tugma ay kailangang naaayon sa kakayahan ng mag-aaral. Ito’y
nagbibigay musika o aliw-iw sa tula at madaling bigkasin at isaulo ang tulang may tugma.
3. Sa mga tugma ay maaaring aaniming pantig para sa mga bata at mga baguhan, ang mga payak at
amikling tugma ay mainam na panimula.
4. Dapat maging magkatulad ang sukat. Ang sukat ay ang bilang ng mga pantig sa isang taludtod,
maaaring ang sukat ay wawaluhin, lalabin-dalawahin o lalabing-animin. Malimit gamitin ang
lalabindalawahin pagkat magaang sulatin. Ang wawaluhin at lalabing-animin ay mahirap bigkasin.
5. Dapat gumamit ng mga angkop na salita at magandang pahayag. Ang mga salita ay gumagandan at
nagiging mabisa kapag angkop ang pagkakagamit at pagpapahayag ng isang diwa. Upang malaman
ito, kailangang pag-aralan ang mga katumbas na salita o mga kahulugan, na nakatutulong sa
pagpapalawak ng salitaan.

MGA PATNUBAY SA PAGBIGKAS NG TULA

A. TINIG
Mahalagang puhunan ng isang mambibigkas ang tinig. May ilag katangian ang tinig na nagkakaiba-
iba sa bawat tao. Iyan ay ang taas o baba ng tinig, ang diin at ang uri ng tinig. Ang wastong gamit
ng tinig ay kailangan sa pagbigkas ng ulat o talumpati. Ang malabong pagsasalita ay makasisira sa
bisa ng tula o talumpati.
Ang paglakas o paghina ng itnig ay dapat iayon sa diwa ng tula. Ang tanging tinig dapat ding ibagay
sa damdaming ipinahahayag. Ang tulin ay iniaayon din sa diwang isinasaad. Ang mahalagang
bagay sa tula ay dapat bigkasin nang mariin at marahan upang bigyan ito ng diin at pagkakataon
ang tagapakinig na maunawaan itong mabuti. Kung bahagi ng tulang nagsasaad ng sunod-sunod
na mabilis na pangyayari, bigkasin ito nang may katamtamang bilis upang ipahayag ang mabilis na
pangyayari.
B. TIKAS
Ang tikas ay nakikita sa tindig, pagkilos ng katawan at pagkumpas ng mambibigkas nang maginhawa
at maluwag. Ang katauhang pantanghalan ng mambibigkas ay agad na naipakikilala ng kanyang
tikas, ng kanyang maayos na pagtindig. Ang bigat ng katawan kung minsa ay dapat na nakasalalay
sa nauunang paa, ngunit kapag patag ang tindig, ang bigat ay dapat ilagay sa dalawang paa.
Matuwid ang katawan at ulo, hindi hukot subalit iwasang maging military.

C. HIKAYAT
Ang isang mabuting mambibigkas ay nakikilala sa lakas ng kanyang hikayat sa madla. Ang asal at
kilos ng mambibigkas sa ibabaw ng entablado ay mahalaga. Sinusuri ng tagapakinig ang
katapatan at pagiging magili ng mambibigkas. Kung ang kanyang asal at kilos at nakapasa sa
pagsusuri magkakaroon ng magandang reaksyon ang madla sa mambibigkas, nakikiisa, sa kanya
ang madla at ito’y nakikilala sa pagpalakpak, pagtawa, masusing pakikinig o ganap na
pananahimik.
D. GALAW NG KATAWAN
Ang galaw ng buong katawan ang pagtuunan nating una; ang galaw ng kamay ay tatalakayin sa
ilalim ng pamagat na kumpas ng kamay. Ang bawat galaw ng mambibigkas sa ibabaw ng
tanghalan ay nakatawag ng pansin ng madla, kaya’t hindi dapat na maging labis na magalaw.
Kailangang ang galaw ay natural at hindi pilit o di kaya ay artipisyal.
Ang bawat galaw ng mambibigkas ay may kahulugan. Ang hakbang na pasulong halimbawa ay
nagsasaad na may isang mahalagang kaisipang babanggitin ng mambibigkas. Iwasan ag labis na
pagiging magalaw. Hindi magandang tingnan ang pagpapabalik-balik sa kaliwa at kanan ng
tanghalan sa unahan at sa dakong likuran ng tanghalan. Nawawalan ng konsentrasyon sa
pakikinig ang madla. Ang labis na pagkamagalaw sa tanghalan, lubha pa at hindi naman kailangan
ay nakatutulong sa pagbaba ng hikayat ng mambibigkas sa madla.

E. KUMPAS NG KAMAY
Malaki ang naitutulong ng wastong kumpas sa masinig at mabisang pagbigkas ng tula. Nakatutulong ito sa
pagpapaigting ng damdaming isinasaad ng tula. Tandaang ang kumpas ay nagiging mabisa kung angkop at
nasa lugar. Ang mabuting kumpas ay maluwag at maginhawa. Ito ay natural, hindi pabigla-bigla. Ang bisig
ay hindi parang naninigas. Hindi rin naman iyong kumpas ng kaliwa, kumpas ng kanan, kumpas ng kaliwa,
kumpas ng kanan na tila sumasayaw o lumalangoy.

MGA ESTRATEHIYA SA PAGTUTURO NG TULA

II. Mga Dapat Mabatid ng Guro Tungkol sa Tula

f. Ang tula ay may angking iwing katangian at kabuuan. Lumikha ito ng sarili niyang daigdig.

g. Malaya ang makata na baguhin ang istruktura ng pangungusap, may lisensiyang gawin ito.
h. Gumamit ang makata ng sariling jargon o talasalitaan.
i. Isipin at unawain ang tula sa iba’t ibang dimensiyon, biswal, pandinig, pandama, panlasa at iba pa.

j. Ang ganda ng tula ay napapayabong sa pamamagitan ng iba’t ibang pagpapakahulugan.

III. PATNUBAY SA PAGTUTURO NG TULA

f. Pagganyak at pagpukaw sa marangal na damdamin- Ang pagpukaw ng marangal na damdamin ay nag-

aangat sa pag-isip tungo sa isang mataas na layunin at pagpapahalaga sa buhay.
g. Ang pagbibigay ng maikling guniguni- Kailangan Makita sa ating guniguning mga larawang likha ng makata
upang mapukaw ang ating damdamin. Kailangang maantig lahat ng ating pandama, paningin,
pandinig,panlasa, pang-amoy at pakiramdam.
h. Ang pagkakaroon ng marangal na diwa- Kailangang taglayin ng tula ang marangal at makatotohanang
paksa upang makapukaw ng magagandang damdamin at makaguhit ng larawan sa guniguni.
i. Ang pagtataglay ng tula ng isang magandang kaanyuan- Ito’y mauukol sa pamamaraan ng makata sa
pagbuo ng kanyang tula. Ito’y nauukol sa paggamit ng tugma, sukat, aliwiw at mga piling salita.
 j. Mahahalagang tayutay- ito’y nauukol sa pananagisag o simbolismo ng makata gaya ng pagwawangis,
metapora, pagtutulad, pagtatawag, padiwang-tao at marami pang iba. Napapayabong ang mga ito sa
larawang diwan a siyang pumupukaw ng mga marangal na damdamin ng mambabasa.

SIMULAIN SA PAGSULAT NG SARILING TULA

Mahalaga at makabuluhang gawain para sa mga bata ang paglikha ng sariling tula. Likas sa kanila ang pagkakaroon
ng kawilihan sa pakikinig at pagbigkas ng mga bugtong, salawikain, at tulang may tugma. Talaga namang mainam
ang mga kathang may indayog.
Ang sining ng pagkatha ay nagpapalawak sa talasalitaan. Ito’y mabuting pagsasanay sa pag-iisip ng mga
paksang makabuluhan, kaya isang mahalagang gawain ng guro ang pagganyak sa mga bata upang sumulat ng
sariling tula. Nairto ang ilang mahahalagang tagubilin sa pagsulat ng tula.

1. Kailangan may makabuluhang paksa at magandang diwa.

2. Dapat magkaroon ng tugma. Ang tugma ay kailangang naaayon sa kakayahan ng mag-aaral. Ito’y
nagbibigay musika o aliw-iw sa tula at madaling bigkasin at isaulo ang tulang may tugma.
3. Sa mga tugma ay maaaring aaniming pantig para sa mga bata at mga baguhan, ang mga payak at
amikling tugma ay mainam na panimula.
4. Dapat maging magkatulad ang sukat. Ang sukat ay ang bilang ng mga pantig sa isang taludtod,
maaaring ang sukat ay wawaluhin, lalabin-dalawahin o lalabing-animin. Malimit gamitin ang
lalabindalawahin pagkat magaang sulatin. Ang wawaluhin at lalabing-animin ay mahirap bigkasin.
5. Dapat gumamit ng mga angkop na salita at magandang pahayag. Ang mga salita ay gumagandan at
nagiging mabisa kapag angkop ang pagkakagamit at pagpapahayag ng isang diwa. Upang malaman
ito, kailangang pag-aralan ang mga katumbas na salita o mga kahulugan, na nakatutulong sa
pagpapalawak ng salitaan.

MGA PATNUBAY SA PAGBIGKAS NG TULA

A. TINIG
Mahalagang puhunan ng isang mambibigkas ang tinig. May ilag katangian ang tinig na nagkakaiba-
iba sa bawat tao. Iyan ay ang taas o baba ng tinig, ang diin at ang uri ng tinig. Ang wastong gamit
ng tinig ay kailangan sa pagbigkas ng ulat o talumpati. Ang malabong pagsasalita ay makasisira sa
bisa ng tula o talumpati.
Ang paglakas o paghina ng itnig ay dapat iayon sa diwa ng tula. Ang tanging tinig dapat ding ibagay
sa damdaming ipinahahayag. Ang tulin ay iniaayon din sa diwang isinasaad. Ang mahalagang
bagay sa tula ay dapat bigkasin nang mariin at marahan upang bigyan ito ng diin at pagkakataon
ang tagapakinig na maunawaan itong mabuti. Kung bahagi ng tulang nagsasaad ng sunod-sunod
na mabilis na pangyayari, bigkasin ito nang may katamtamang bilis upang ipahayag ang mabilis na
pangyayari.
B. TIKAS
Ang tikas ay nakikita sa tindig, pagkilos ng katawan at pagkumpas ng mambibigkas nang maginhawa
at maluwag. Ang katauhang pantanghalan ng mambibigkas ay agad na naipakikilala ng kanyang
tikas, ng kanyang maayos na pagtindig. Ang bigat ng katawan kung minsa ay dapat na nakasalalay
sa nauunang paa, ngunit kapag patag ang tindig, ang bigat ay dapat ilagay sa dalawang paa.
Matuwid ang katawan at ulo, hindi hukot subalit iwasang maging military.

C. HIKAYAT
Ang isang mabuting mambibigkas ay nakikilala sa lakas ng kanyang hikayat sa madla. Ang asal at
kilos ng mambibigkas sa ibabaw ng entablado ay mahalaga. Sinusuri ng tagapakinig ang
katapatan at pagiging magili ng mambibigkas. Kung ang kanyang asal at kilos at nakapasa sa
pagsusuri magkakaroon ng magandang reaksyon ang madla sa mambibigkas, nakikiisa, sa kanya
ang madla at ito’y nakikilala sa pagpalakpak, pagtawa, masusing pakikinig o ganap na
pananahimik.

D. GALAW NG KATAWAN
Ang galaw ng buong katawan ang pagtuunan nating una; ang galaw ng kamay ay tatalakayin sa
ilalim ng pamagat na kumpas ng kamay. Ang bawat galaw ng mambibigkas sa ibabaw ng
tanghalan ay nakatawag ng pansin ng madla, kaya’t hindi dapat na maging labis na magalaw.
Kailangang ang galaw ay natural at hindi pilit o di kaya ay artipisyal.
Ang bawat galaw ng mambibigkas ay may kahulugan. Ang hakbang na pasulong halimbawa ay
nagsasaad na may isang mahalagang kaisipang babanggitin ng mambibigkas. Iwasan ag labis na
pagiging magalaw. Hindi magandang tingnan ang pagpapabalik-balik sa kaliwa at kanan ng
tanghalan sa unahan at sa dakong likuran ng tanghalan. Nawawalan ng konsentrasyon sa
pakikinig ang madla. Ang labis na pagkamagalaw sa tanghalan, lubha pa at hindi naman kailangan
ay nakatutulong sa pagbaba ng hikayat ng mambibigkas sa madla.
E. KUMPAS NG KAMAY
Malaki ang naitutulong ng wastong kumpas sa masinig at mabisang pagbigkas ng tula. Nakatutulong ito sa
pagpapaigting ng damdaming isinasaad ng tula. Tandaang ang kumpas ay nagiging mabisa kung angkop at
nasa lugar. Ang mabuting kumpas ay maluwag at maginhawa. Ito ay natural, hindi pabigla-bigla. Ang bisig
ay hindi parang naninigas. Hindi rin naman iyong kumpas ng kaliwa, kumpas ng kanan, kumpas ng kaliwa,
kumpas ng kanan na tila sumasayaw o lumalangoy.