Κατερίνα Πόθου Νεοελληνική Γλώσσα Α' Γυμνασίου

ΕΝΟΤΗΤΑ 1 η
Γ. ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
I. Μ Ε ΒΑΣΗ ΤΗ ΔΟΜΗ ΤΟΥΣ
Η πρόταση ανάλογα με τη δομή της, δηλ. ανάλογα με τους όρους που περιέχει,
υποδιαιρείται σε τέσσερις κατηγορίες:
1. Απλή
2. Επαυξημένη
3. Σύνθετη
4. Ελλειπτική

1. Απλή πρόταση
Απλή λέγεται η πρόταση που περιέχει μόνο τους κύριους όρους, δηλ. το
υποκείμενο και το κατηγόρημα (Ρ, Ρ + Α (Α), Ρ + Κ). Η απλή πρόταση
εκφράζει μόνο ένα απλό νόημα.
Π.χ. Ο μαθητής παίζει.
Ο Γιώργος είναι γιατρός.

2. Επαυξημένη πρόταση
Επαυξημένη (ή αναπτυγμένη ή συμπληρωμένη) λέγεται η πρόταση που
περιέχει, εκτός από τους κυρίους όρους, και άλλους δευτερεύοντες όρους
(προσδιορισμούς).
Π.χ. Οι άριστοι μαθητές διαβάζουν πολύ.
Ο υπάλληλος του ταχυδρομικού γραφείου είναι πάντα εξυπηρετικός.

3. Σύνθετη πρόταση
Σύνθετη λέγεται η πρόταση που έχει περισσότερα από ένα υποκείμενα,
αντικείμενα ή κατηγορούμενα. Αυτά συνδέονται μεταξύ τους με σύνδεσμο ή
χωρίζονται με κόμμα. Γενικά μια πρόταση μπορεί να έχει άπειρα υποκείμενα,
αντικείμενα ή κατηγορούμενα. Μόνο ρήματα δε μπορεί να έχει μία πρόταση
περισσότερα από ένα. Στις σύνθετες προτάσεις το ρήμα συνήθως τίθεται στον
πληθυντικό.
Π.χ. Ο πατέρας και η μητέρα έλειπαν χθες από το σπίτι.
Η Μαρία είναι ευγενική και ευαίσθητη.

4. Ελλειπτική πρόταση
Ελλειπτική (ή ελλιπής) λέγεται η πρόταση στην οποία λείπει κάποιος όρος που
εννοείται εύκολα από τα συμφραζόμενα. Από μια ελλειπτική πρόταση μπορεί να λείπει:
α. το υποκείμενο, β. το ρήμα και γ. το κατηγορούμενο.
Π.χ. Δεν πεινάω.
Ο Σπύρος είναι επιμελής, ο Γιάννης δεν είναι (ενν. επιμελής).

II. ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥΣ

1. Προτάσεις αποφαντικές (ή κρίσης)

1
 Κατερίνα Πόθου Νεοελληνική Γλώσσα Α' Γυμνασίου

2. Προτάσεις προστακτικές (ή επιθυμίας)

3. Ερωτηματικές προτάσεις
4. Επιφωνηματικές προτάσεις
1. Προτάσεις αποφαντικές (ή κρίσης)
Με τις αποφαντικές προτάσεις εκφράζεται μία κρίση ή διατυπώνεται
ή γίνεται κάποια ανακοίνωση. Οι αποφαντικές προτάσεις συνήθως εκφράζουν
τις περισσότερες φορές βεβαιότητα και λείπει από αυτές το συναισθηματικό στοιχείο·
γενικά κυριαρχούνται από το αντικειμενικό στοιχείο. Εκφέρονται με ρήμα πάντα στην
οριστική και η άρνησή τους είναι δε(ν).
Π.χ. Ο μαθητής προσέχει στο μάθημα.
Η θάλασσα είναι ήρεμη.

2. Προτάσεις προστακτικές (ή επιθυμίας)

Με τις προστακτικές προτάσεις εκφράζουμε εκείνο που επιθυμούμε ή
θέλουμε να γίνει. Ακόμη με τις προτάσεις αυτές δίνουμε συμβουλές, διατάζουμε,
απαγορεύουμε ή δε θέλουμε να γίνει κάτι.
Γενικά οι προστακτικές προτάσεις κυριαρχούνται από το υποκειμενικό στοιχείο,
αντίθετα από τις αποφαντικές προτάσεις που κυριαρχούνται από το αντικειμενικό
στοιχείο.
Ακόμη οι προστακτικές προτάσεις μπορεί να εκφράζουν και αμφιβολία.
Π.χ. Να σε ρωτήσω θέλω.
Να έρθεις μαζί μας στην εκδρομή.

3. Ερωτηματικές προτάσεις
Οι ερωτηματικές προτάσεις είναι ευθείες ερωτήσεις και με αυτές
προβάλλουμε μια συγκεκριμένη απορία ή ερώτηση και ζητούμε
συγκεκριμένη απάντηση. Από τις ερωτηματικές προτάσεις λείπει κυρίως το
υποκειμενικό στοιχείο. Ακόμη στις προτάσεις αυτές, εκείνο που φανερώνει το ρήμα δεν
είναι γνωστό και ζητούμε γι’ αυτό πληροφορίες.
Οι ερωτηματικές προτάσεις χωρίζονται σε δύο κατηγορίες.
α. Γενικής άγνοιας, όταν αυτός που ερωτά, αγνοεί τελείως αυτό για το οποίο
ερωτά (ολική άγνοια). π.χ. Έγραψες το μάθημα;
Θέλεις να σε πάρω μαζί μου;
β. Μερικής άγνοιας, όταν αυτός που ρωτά αγνοεί κάποια ειδική περίπτωση ή
κάτι το ιδιαίτερο.
Π.χ. Ποιος είναι ο μεγαλύτερος ιστορικός της αρχαιότητας;
Ποιος έγραψε τον Εθνικό Ύ μνο;

4. Επιφωνη ματικές προτάσεις

Οι επιφωνηματικές προτάσεις διαφέρουν από τις προηγούμενες τις
ερωτηματικές και τις άλλες γιατί δεν είναι ολοκληρωμένες παρ’ ότι και αυτές ε κφρ ά
ζ ο υ ν σ υ ν α ίσ θ η μα . Είναι ημιτελείς προτάσεις και από την άποψη των
λέξεων που περιέχουν και από την άποψη των νοημάτων που εκφράζουν.
Εκφράζουν έντονη ψυχική κατάσταση όπως π.χ. λύπη, χαρά, θαυμασμό, οργή, θυμό,
έκπληξη, ευχή, στενοχώρια, απορία, αποτροπιασμό, αηδία κ.λπ. Εκφέρονται με
επιφωνήματα και πολλές φορές με αντωνυμίες και επιρρήματα, ιδιαίτερα δε με
ερωτηματικές αντωνυμίες και ερωτηματικά επιρρήματα. Στο τέλος της επιφωνηματικής
πρότασης τίθεται θαυμαστικό και στην αρχή μετά το επιφώνημα τίθεται κόμμα (,).
Π.χ. Τι ωραία μέρα!
Εύγε τους, μπράβο τους!

2
 Κατερίνα Πόθου Νεοελληνική Γλώσσα Α' Γυμνασίου

III. ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥΣ (χωρίς

άρνηση ή με άρνηση)
1. Καταφατικές προτάσεις
2. Αρνητικές ή αποφατικές προτάσεις

1. Καταφατικές προτάσεις
Καταφατικές λέγονται οι προτάσεις στις οποίες αυτός που μιλάει, το
υποκείμενο, συμφωνεί με κάτι ή εγκρίνει αυτό. Γενικά οι καταφατικές προτάσεις δεν
περιέχουν άρνηση.
Π.χ. Δέχομαι να έλθω αύριο στο σπίτι σου.
Ο Πέτρος διαβάζει τα μαθήματά του.

2. Αρνητικές ή αποφατικές προτάσεις Αρνητικές ή

αποφατικές λέγονται οι προτάσεις στις οποίες το ρήμα και το κατηγορούμενο δεν
αποδίδονται στο υποκείμενο. Γενικά οι αρνητικές προτάσεις περιέχουν άρνηση.
Π.χ. Να μη φύγει κανείς.
Μάστορα μην πικραίνεσαι.

ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ

ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
1. Απλή
2. Επαυξημένη
I. Με βάση τη δομή τους:
3. Σύνθετη
4. Ελλειπτική
1. Αποφαντική ή κρίσης
2. Προστακτική ή επιθυμίας
II. Με βάση το περιεχόμενό τους:
3. Ερωτηματική
4. Επιφωνηματική
III. Ως προς την ποιότητά τους (χωρίς 1. Καταφατική
άρνηση ή με άρνηση): 2. Αρνητική ή αποφατική