Dostosowanie Wymagan - TVFNDQ

Dostosowanie
wymagań edukacyjnych
Dostosowanie
wymagań edukacyjnych
Niniejszy e-book chroniony jest prawem autorskim.  
Przedruk materiałów bez zgody wydawcy jest zabroniony.
Opracowanie
Jolanta Majkowska i Zyta Czechowska
1
Dostosowania
Zgodnie z Rozporządzeniem MEN z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie
szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania
uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych, nauczyciel dostosowuje wymagania
edukacyjne do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz
możliwości psychofizycznych ucznia.
P o d s tawa p r aw n a
Czym są wymagania edukacyjne

Ustawy z dnia 7 września 1991 r.
o systemie oświaty
Wymagania edukacyjne są formułowane w oparciu o realizowany program
nauczania oznaczają oczekiwane przez nauczyciela osiągnięcia ucznia
Ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r.
Wymagania muszą zapewniać realizację celów edukacyjnych wynikających   – Prawo oświatowe
z podstawy programowej w takim stopniu, w jakim jest to możliwe z uwagi na
występujące u ucznia trudności w uczeniu się.
Rozporządzenie Ministra
Edukacji Narodowej z dnia 22

Dla jakich uczniów nauczyciel dostosowuje wymagania edukacyjne
lutego 2019 r. w sprawie
oceniania, klasyfikowania  
posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego – na
i promowania uczniów  
podstawie tego orzeczenia oraz ustaleń zawartych w indywidualnym
i słuchaczy w szkołach
programie edukacyjno-terapeutycznym
publicznych
posiadającego orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania – na
podstawie tego orzeczenia

Rozporządzenie Ministra
posiadającego opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni Edukacji Narodowej z dnia 9
specjalistycznej o specyficznych trudnościach w uczeniu się lub inną opinię sierpnia 2017 r. w sprawie zasad
poradni psychologiczno-pedagogicznej,w tym poradni specjalistycznej, udzielania i organizacji pomocy
wskazującą na potrzebę takiego dostosowania – na podstawie tej opinii psychologiczno-pedagogicznej
w publicznych przedszkolach,
nieposiadającego orzeczenia lub opinii wymienionych w pkt 1–3, który jest
szkołach i placówkach
objęty pomocą psychologiczno-pedagogiczną w szkole – na podstawie
rozpoznania indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz
indywidualnych możliwości psychofizycznych ucznia dokonanego przez
nauczycieli i specjalistów
posiadającego opinię lekarza o ograniczonych możliwościach wykonywania
przez ucznia określonych ćwiczeń fizycznych na zajęciach wychowania
fizycznego – na podstawie tej opinii.
Podstawowym celem dostosowania wymagań jest
wyrównanie szans edukacyjnych uczniów oraz zapobieganie wtórnym zaburzeniom sfery emocjonalno-motywacyjnej
pomoc w osiągnięciu sukcesu edukacyjnego
stworzenie warunków do poczucia sprawstwa uczniów.
Dostosowanie polega na modyfikacji procesu edukacyjnego, umożliwiającego uczniom sprostanie wymaganiom edukacyjnym.
2
Dostosowania
Obszary dostosowań
Obszary dostosowania obejmują
warunki procesu edukacyjnego tj. zasady, metody, formy, środki dydaktyczne, pomoce dydaktyczne, karty pracy, materiały dla ucznia,
przekaz, polecenia, komunikaty
zewnętrzną i wewnętrzną organizację nauczania (np. stworzenie optymalnych warunków i miejsca dostępnego pod względem
architektonicznym, organizacyjnym, edukacyjnym poprzez np.
posadzenie ucznia słabosłyszącego w pierwszej ławce
zapewnienie odpowiedniego oświetlenia
zapewnienie odpowiedniego nagłośnienia
zapewnienie właściwego oprzyrządowania
likwidowanie dystraktorów, które utrudniają skupienie uwagi na zadaniach
zapewnienie lupy
podręczników z dostosowaniami
windy
komunikację wspomagającą i alternatywną
sprzęt multimedialny itd
warunki sprawdzania poziomu wiedzy i umiejętności, poprzez dobór właściwych metod, form sprawdzania wiedzy, ustalenie jasnych
kryteriów oceniania, dostosowania WZO- wewnątrzszkolnych zasad oceniania i PZO- przedmiotowych zasad oceniania. Należy dobrać
właściwą formę i sposób sprawdzenia wiedzy do konkretnych możliwości, mocnych stron, potrzeb, dysfunkcji i deficytów ucznia.
3
Dostosowania
Dostosowanie wymagań
powinno dotyczyć głównie form i metod pracy z uczniem, zdecydowanie rzadziej treści nauczania
nie może polegać na takiej zmianie treści nauczania, która powoduje obniżanie wymagań wobec uczniów z normą intelektualną
nie oznacza pomijania haseł programowych, tylko ewentualne realizowanie ich na poziomie wymagań koniecznych lub podstawowych
nie może prowadzić do zejścia poniżej podstawy programowej, a zakres wiedzy, umiejętności powinien dać szansę uczniowi na
sprostanie wymaganiom kolejnego etapu edukacyjnego.
Istotnym elementem dostosowania wymagań edukacyjnych jest indywidualizacja procesu edukacyjno-terapeutycznego.
Indywidualizacja to „uwzględnienie w systemie dydaktyczno-wychowawczym różnic indywidualnych między uczniami i stosowanie takich
zabiegów pedagogicznych, które przy uwzględnieniu owych różnic, sprzyjają maksymalnemu rozwojowi osobowości uczących się”.
Według Heleny Wolny indywidualizacja jest jedną z nowszych zasad nauczania, polegającą na uwzględnianiu przez nauczyciela, w toku
nauki szkolnej, różnic między uczniami, będącymi w tym samym wieku.
Różnice owe dotyczą – zdaniem autorki – zdolności, zainteresowań, tempa pracy, sposobów przyswajania wiedzy oraz motywacji uczenia
się. Przykładowe zasady pracy z uczniami, dla których dostosowujemy wymagania edukacyjne
dzielenie materiału na mniejsze części
stopniowanie trudności zadań
częste powtarzanie materiału sprawiającego trudności
wydłużenie czasu pracy, szczególnie w zadaniach praktycznych
pomoc nauczyciela w zrozumieniu polecenia
formułowanie krótkich i precyzyjnych poleceń
zapisywanie krótkich notatek z lekcji
stwarzanie sytuacji edukacyjnych angażujących ucznia
docenianie każdego wysiłku ucznia, poniesionego wkładu pracy
motywowanie do pracy
przekazywanie treści za pomocą konkretów
dostosowaniem sposobu komunikowania się z uczniem
zachowaniem właściwego dystansu
zmiana form aktywności i częste przekierowywanie uwagi na inne zadanie
dzieleniem materiału nauczania na mniejsze partie, zmniejszeniem liczby zadań do wykonania, zwiększeniem liczby ćwiczeń i powtórzeń
materiału
stosowaniem metody poglądowości – umożliwieniem poznawania wielozmysłowego.
Zasady oceniania
Oceniając postępy dziecka, należy wziąć pod uwagę nie tylko jego predyspozycje, ale i konstrukcję psychiczną oraz
zaangażowanie i włożony w pracę wysiłek
umiejętność stawiania pytań i formułowania problemów
stopień opanowania materiału
umiejętność pracy w zespole,
4
Dostosowania
stosunek i przygotowanie ucznia do przedmiotu
aktywność
wkład pracy ucznia
motywację do pracy
możliwości ucznia
progres
regres funkcji poznawczych i potencjał intelektualny
samodzielność w działaniu
należy dostosować kryteria sukcesu (NACOBEZU) ze względu na wolniejszy rozwój.
Podczas sprawdzianów i kartkówek należy dostosować wymagania poprzez
przygotowanie większej liczby zadań łatwiejszych niż trudniejszych
dać wybór uczniowi zadań, które chce wykonać
w razie potrzeby wyjaśnianie poleceń
zmniejszenie liczby zadań do wykonania w przewidzianym dla całej klasy czasie lub wydłużenia czasu pracy dziecka
wdrażanie do samokontroli i autokorekty wykonanych działań
stosowanie wizualizacji, instrukcji i planów aktywności
przygotować testy wyboru zamiast pisemnych prac
przygotować teksty z lukami
pozwolić np. tylko na ustane sprawdzanie wiedzy, albo tylko na pisemne
w przypadku uczniów niepełnosprawnych intelektualnie opierać się na praktycznym działaniu
zadania polegające na łączeniu lub podkreślaniu odpowiedzi
zróżnicowanie form sprawdzania wiadomości.
Należy stosować różnorodne formy oceniania:
pochwały
oceny słowne
oceny wyrażone cyfrą
plusy.
Ocenianie cyfrą lub znakiem musi być połączone z ocenianiem słownym, gdyż wyzwala ono u ucznia silniejszą motywację i zachętę do
pracy. Ważne jest informowanie ucznia o sytuacji oceniania, czyli zapoznanie go z regułami: kiedy, co i jak będzie podlegało ocenie oraz
dbanie o to, by
oceniać ucznia za to, czego się nauczył, a nie za to, czego jeszcze nie umie
nie pominąć w ocenie żadnych dobrych stron aktywności ocenianego ucznia
ocena była adekwatna do możliwości ucznia, a nie wynikała z porównania go na tle klasy
ocena miała charakter wspierający, zawierała konkretne wskazówki – instrukcje dla dalszej pracy ucznia, a przede wszystkim
wychowawczy i rewalidacyjny.
Dostosowanie wymagań edukacyjnych powinno odpowiadać na potrzeby i możliwości ucznia, ze względu na jego możliwości (mocne
strony) dysfunkcje, deficyty i niepełnosprawności.
5
Dostosowania
Przykłady dysfunkcji, deficytów
i niepełnosprawności uczniów oraz
sposoby dostosowań wymagań edukacyjnych
Dysleksja
Dysleksja to trudności w nauce czytania i pisania u dzieci, które nie powinny mieć z taką nauką problemów, nie posiadają dysfunkcji
intelektualnych, nie mają żadnych poważnych wad wzroku i słuchu ani schorzeń neurologicznych.
Pamiętać należy przy tym, że dysleksja to nie choroba, którą można wyleczyć. Dyslektykiem jest się na całe życie. Dlatego tak ważne jest,
aby dobrać odpowiednie metody i formy pracy, które ułatwią uczniom wyćwiczenie różnych strategii postępowania, dzięki którym dysleksja
nie będzie przeszkadzać w życiu codziennym i ułatwi wszechstronne zdobywanie wiedzy i nabywanie różnorodnych umiejętności.
Osoby dotknięte dysleksją borykają się z różnymi trudnościami w obszarze czytania, pisania, przetwarzania i rozumienia informacji.
Uczniowie przede wszystkim:
- mają trudności z uczeniem się na pamięć,
- przetwarzaniem informacji,
- tempem pracy,
- płynnym czytaniem,
- czytaniem ze zrozumieniem,
- pisaniem,
- problemy z rozpoznawaniem stron: prawa, lewa,
- mogą nie odróżniać dźwięków ani kształtów,
- mogą nie dostrzegać różnicy w zapisywanych cyfrach i literach,
- mylą podobnie wyglądające litery,
- popełniają błędy językowe, ortograficzne i gramatyczne zarówno w piśmie jak i mowie, mimo że znają zasady pisowni.
Daniel Britton - to cierpiący na dysleksję student The London College of

Communication przygotował specjalną czcionkę o nazwie „Dyslexic Typeface”, która
pomaga innym zrozumieć, jak dyslektycy widzą litery. Przygotowane przez niego
wizualizacje są doskonałą pomocą dla nauczycieli, pedagogów i specjalistów,
którzy pracują z takimi uczniami, ale także dla ich rodziców. Wizualizacje te
pomagają wyobrazić sobie z czym zmagają się Ci uczniowie, jakie trudności
sprawia im czytanie i pisanie i wreszcie pomagają nam nauczycielom zaplanować
odpowiednie dostawania. “To zaburzenie jest często źle rozumiane - mówi Daniel
Britton, twórca „Dyslexic Typeface”. – Dlatego chciałem odtworzyć uczucia, jakie
towarzyszą dyslektykom podczas czytania. Dzięki temu zrozumieją, z czym my się
każdego dnia mierzymy. Tę frustrację i wstyd, kiedy próbujemy coś przeczytać”.
Britton opowiada, że jest zadowolony z efektów swojej pracy. ,,Pokazałem swoje
dzieło moim przyjaciołom. Spojrzeli na nie i powiedzieli: „A, teraz już rozumiem”. Przez
wiele lat starałem się im to wyjaśnić. A wystarczyła tylko jedna prosta plansza”.
Twórca Dyslexic Typeface chce zwiększyć świadomość na temat dysleksji. W tym

celu planuje przygotować specjalne pakiety edukacyjne, które prześle do szkół
Źródło
6
Dostosowania
Najczęstsze trudności osób z dysleksją na poszczególnych przedmiotach:
T r u d n oś ci u cz n i a
N A J C Z Ę S T S Z E T R U D N O Ś C I U C Z N I Ó W Z DYS L E KS J Ą R O Z W OJ O WĄ
Trudności w czytaniu, pisaniu, liczeniu, rozumieniu i przetwarzaniu informacji.
Trudności w nauce języków obcych:

Matematyka
trudności w zapamiętywaniu i używaniu nowego

trudności z opanowaniem tabliczki mnożenia,
słownictwa,
trudności z nazywaniem i pisaniem cyfr, liczb,
powolność w uczeniu się rymów, piosenek i wierszy

błędy w słownym zapisie liczb,
niezrozumienie poleceń prostych i sekwencji poleceń,

mylenie liczb,
nieumiejętność literowania, sylabizowania,

opuszczanie i mylenie cyfr przy zapisywaniu  
nieumiejętność przekładania dźwięku na symbol

i przenoszeniu,
graficzny i odwrotnie,
brak zdolności czytania symboli matematycznych,
problemy gramatyczne (słowotwórstwo, składnia, szyk

kłopoty z porównywaniem figur geometrycznych i ich
wyrazów w zdaniu),
cech: położenia, proporcji, wielkości, odległości,
„zjadanie” liter, niekończenie słów i zdań,

wysokości,
nierozróżnianie słów,
zaburzone widzenie przestrzenne,
problemy z rozumieniem tekstu czytanego i wypowiedzi

trudności z analizą wykresów, tabel, danych,
ustnej,
trudności z kreśleniem i konstruowanie figur,
problemy z rozumieniem tekstu słyszanego,

błędne określenie stron i kierunków.
trudności w organizacji wypowiedzi ustnej i pisemnej,
trudności z wymową,
wolne tempo pisania i czytania,
trudności z przetwarzaniem tekstu,
błędy ortograficzne i gramatyczne.
Chemia
Geografia
trudności z zapamiętaniem symboli,

zaburzona orientacja na mapie, w przestrzeni,
trudności z poprawnym zapisem nazw pierwiastków,

trudności w rozumieniu poleceń, nowych słów, definicji i
trudności z zapisywaniem i przetwarzaniem wzorów

wykresów.
chemicznych,
trudności z rozumieniem poleceń i abstrakcyjnych
sformułowań.
Biologia
Historia
trudności ze złożonym, abstrakcyjnym, trudnym

uczniowie mają trudności z chronologią wydarzeń,
nazewnictwem
zapamiętywaniem i zapisywaniem dat, z myśleniem
Ograniczone możliwości w zakresie samodzielnego

przyczynowo- skutkowym.
wykonywania praktycznych aktywności na podstawie
instrukcji lub opisu.
Plastyka/Technika
Wychowanie fizyczne
bardzo często tworzą prymitywny, niedokończony

wolne tempo wykonywania czynności manualnych,
rysunek,
nieudolność w grach zręcznościowych,
widoczne grube, mocne i niepewne linie.

zaburzona sfera motoryki dużej i małej
R ysunki mało precyzyjne, dosokładne, zawierają mało

Trudności w rzucaniu, chwytaniu, koordynacji wzrokowo-
szczegółów.
ruchowej.
Potrzebują szczegółowych instrukcji werbalnych,
wizualnych i stałej podpowiedzi.
M o cn e st r o n y u cz n i a
Dostosowania
C O M OŻ E M Y Z R O B I Ć, JA K P O M Ó C ?
• wzmocnić poczucie własnej wartości,
• pomóc zniwelować dysfunkcje utrudniające uczenie się,
• rozpoznać mocne strony ucznia, które pomogą skompensować niżej funkcjonujące obszary,
• zapobiec zaburzeniom sfery emocjonalno- motywacyjnej,
• zachęcać do systematycznej pracy,
• bieżące ćwiczenia w pisaniu, czytaniu, przetwarzaniu informacji i tekstu,
• ułatwić realizację celów edukacyjnych.
W związku z tym każde dziecko z dysleksją rozwojową musi mieć zapewnione dostosowanie wymagań edukacyjnych na każdym
przedmiocie w zakresie stosowanych metod, form pracy, środków dydaktycznych, pomocy, sprzętu edukacyjnego, z którego
korzysta, ale także w obszarze sprawdzanie wiedzy i umiejętności ucznia i w zakresie organizacji procesu nauczania, w tym
przestrzeni szkolnej.
P R Z Y K Ł A DY D O S TO S O WA Ń D L A U C Z N I Ó W Z DYS L E KS J Ą
angażuj wszystkie zmysły ucznia, stosuj metodę polisensorycznego poznawania świata i uczenia się
bazuj na praktycznym działaniu
nowe treści wspomagaj wizualizacją, obrazami, modelami
pozwalaj pracować na konkretach
daj możliwość korzystania na lekcji ze słownika ortograficznego
wykorzystuj fiszki wyrazowe i liczbowe w procesie zapamiętywania obrazu liczby, litery, wyrazu
wybierz odpowiednią czcionkę do przygotowywania notatek, tekstów źródłowych, testów itd
oceniaj za wiedzę i treści merytoryczne na sprawdzianach i kartkówkach, a nie za błędy ortograficzne czy gramatyczne
oprócz pomocy tekstowych stosuj pomoce wizualne i werbalne
nie odpytuj wyrywkowo bez uprzedzenia
daj więcej czasu na przygotowanie odpowiedzi,
pozwól na poznawanie lektur poprzez audiobooki
wdrażaj do rysowania notatek graficznych
wykorzystuj mapy myśli
podkreślaj ważne treści, hasła do zapamiętania flamastrami,
dziel zadania na etapy
pozwalaj na stosowanie wklejek na z ważnymi informacjami zamiast pisania długich notatek,
stosuj plany aktywności, instrukcje i organizery,
ćwicz pisanie na bazie szablonów,
przygotuj teksty z lukami
ćwicz czytanie i nazywanie liczb wspak, niech uczeń tworzy węże liczbowe, piramidy liczbowe itd
pozwalaj na korzystanie z liczydła i kalkulatora w skrajnych przypadkach
sprawdzaj przyrost wiedzy za pomocą wypowiedzi ustnych, praktycznego działania, testów jednokrotnego wyboru, zadań z
lukami,
daj więcej czasu na odpowiedź
pozwalaj na etykiety z wyrazami z trudnościami ortograficznymi, z których uczeń może skorzystać,
doceniaj wkład pracy
oceniaj za tok myślenia, a nie za sam wynik zadania
stosuj zabawy z rymami
wykorzystuj wyliczanki i zabawy z liczbami
należy stosować krótkie, konkretne polecenia i dać uczniowi czas n
ich przetworzenie, ewentualnie sprawdzić zrozumienie
uczeń z dysleksją powinien używać ścieralnego długopisu, aby mógł poprawiać błędy
nie należy prosić o głośne czytanie, podchodzenie do tablicy, literowanie słów,
Dostosowania
nie należy oceniać pisowni, charakteru pisma
w niektórych tylko przypadkach sprawdzi się wydłużanie czasu na wykonanie zadania( większość uczniów krótko skupia uwagę
na zadaniu, szybko się męczy, stąd to dostosowanie może się nie sprawdzić)
wzmacniaj, nagradzaj, chwal nawet za małe postępy.
Uzupełnieniem podstawowych aktywności i działań będą z pewnością
Ćwiczenia usprawniające analizator wzrokowy
Ćwiczenia usprawniające analizator słuchowy
,Ćwiczenia redukujące zaburzenia lateralizacji i orientacji w przestrzeni
Ćwiczenia koordynacji wzrokowo-ruchowej i zdolności grafomotorycznych
Ćwiczenia na czytanie ze zrozumieniem
Ćwiczenia ortograficzne.
Pomoce będą z pewnością:
- karty do gry
- karty dobble
- fiszki
- gry planszowe
- plansze spinnerowe
- kostki opowieści
- sygnalizatory
- generatory karty pracy.
Pomoce dydaktyczne i ćwiczenia - inspiracje
Kostki do gry i kości opowieści wirtualne i tradycyjne
Kostki opowieści → Przejdź do strony
Kości z ilustracjami 1 → Przejdź do strony
Kości z ilustracjami 2 → Przejdź do strony
Mapy myśli
Aplikacja do tworzenia map myśli → Przejdź do strony
Aplikacja mobilna do tworzenia map myśli → Przejdź do strony
Wykreślanki
Generator wykreślanek → Przejdź do strony
Fiszki
Generator fiszek wyrazowych → Przejdź do strony
Aplikacja do tworzenia fiszek → Przejdź do strony
Wolne lektury → Przejdź do strony
Graficzne organizery → Przejdź do strony
Czcionki dla dyslektyków → Przejdź do strony
Rozszerzenia Chrome dla dyslektyków → Przejdź do strony
Notatki na tablecie → Przejdź do strony
Opis miejsca - szablon → Przejdź do strony
Jamboard - szablon → Przejdź do strony
Dostosowania
Spektrum autyzmu
Autyzm to zaburzenia należące do spektrum autyzmu (ang. ASD – autism spectrum disorder) obejmuje różne obszary rozwojowe w zakresie:
Zaburzonej komunikacji
Trudności w interakcjach społecznych
Stereotypowych, powtarzających się aktywności i zainteresowań
Istotnym problemem są także sensoryzmy.
Zespół Aspergera jest najłagodniejszą formą całościowych zaburzeń rozwoju. Diagnozowany jest coraz częściej, a wielu uczniów z zespołem
Aspergera jest uczniami ogólnodostępnych szkół, w tym także szkół średnich. Obejmuje osoby wykazujące obecność zachowań i cech
charakterystycznych dla autyzmu, przy jednoczesnym przeciętnym lub wysokim poziomie IQ. Symptomy osób z Zespołem Aspergera
inteligentni,
czasem wybitni w wąskiej dziedzinie,
obarczeni „dziwnymi” zachowaniami
duże trudności w funkcjonowaniu społecznym
sztywność zachowań i rutyny
mała elastyczność na zmiany
łatwość zapamiętywania szczegółów - dat, faktów historycznych, a także często wybitne zdolności matematyczne, powiązane z
bogatym słownictwem i pedantycznym stylem wypowiedzi mogą dać fałszywe wrażenie, że uczeń świetnie rozumie treści nauczania
mają możliwość i potencjał w wąskich dziedzinach bycia geniuszami, ale bez naszej pomocy nie poradzą sobie nawet z prostymi
zadaniami codzienności
bardzo chętnie wygłaszają tyrady w tonie pouczającym, dotyczące swoich zainteresowań
kurczowo trzymając się szczegółów, drobiazgów,
monotonnym głosem “zamęczają” słuchacza swoimi wywodami
czasem odmawiają uczenia się tego, co nie jest zgodne z ich zainteresowaniem
niezgrabni, mający duże trudności z koordynacją ruchową, potrzebują więcej czasu na czynności manualne
naiwni w relacjach, nie zauważają oszustwa, kpin, metafor, dowcipów, niuansów językowych
często mało wrażliwi i pozbawieni taktu
źle odczytują sytuacje społeczne
mają wyraźny problem ze stosowaniem obowiązujących norm
Szkoła dla nich bywa pasmem lęków, porażek, narastającym poczuciem wyobcowania. Tacy uczniowie nie wyrastają z tego zaburzenia i
stają się młodymi ludźmi, a potem dorosłymi z Zespołem Aspergera
są naiwne, skrajnie egocentryczne
mogą nie lubić kontaktu fizycznego
mówią w kierunku ludzi zamiast do nich
nie rozumieją dowcipów, ironii i metafor
stosują monotonny lub wyniosły, nienaturalny ton głosu
niewłaściwie wykorzystują kontakt wzrokowy
brak im wrażliwości i taktu
niewłaściwie interpretują wskazówki społeczne
nie są w stanie ocenić „dystansu społecznego”
wykazują się niewielką zdolnością inicjowania i podtrzymywania konwersacji; mają dobrze rozwiniętą mowę, ale występują u nich
problemy z komunikacją.
Pamiętajmy, że nie wszystkie osoby mają wszystkie rodzaje zaburzeń. Spektrum autyzmu może dotyczyć osoby w normie intelektualnej z
dużym potencjałem intelektualnym, ale także osoby z niepełnosprawnością intelektualną w każdym stopniu.
10
Dostosowania
Zaburzenia komunikacj
niechęć do naśladowania dźwięków
często regres lub zastój w rozwoju mowy
brak intencji komunikacyjnej
zaburzona prozodia wypowiedzi (np. akcent, intonacja)
występowanie echolalii bezpośredniej i odroczonej
ograniczone wspomaganie mowy gestem i mimiką
wokalizacje nie służące komunikacji ( dźwięki służące autostymulacji)
nieprawidłowości w zakresie używania zaimków osobowych, brak 1 os.l.poj. (np. Kasia chce jeść)
trudności w rozumieniu mowy
treść wypowiedzi nieadekwatna do sytuacji.
Interakcje społeczn
zaburzona komunikacja - utrudniony kontakt wzrokowy lub jego brak
ograniczona zdolność współdzielenia pola uwagi
ograniczone zainteresowanie ludźmi, także rówieśnikami – uwaga skupion na przedmiotach
brak motywacji społecznej, chęci dzielenia się doświadczeniami
trudność w inicjowaniu i podtrzymywaniu interakcji
ograniczona zdolność uczenia się przez naśladowanie, interakcyjną zabawę
brak zwrotów świadczących o mentalizowaniu np. „on myśli, że ja nie wiem…”
Wnioskowanie na temat stanów mentalnych innych ludz
niewrażliwość na uczucia innych ludzi
niezdolność do uwzględniania, co wiedzą inni ludzie
niezdolność do kształtowania przyjaźni poprzez odczytywanie intencji i reagowanie na nie
niezdolność do odczytywania poziomu zainteresowania słuchaczy swoją wypowiedzią
niezdolność do wykrywania zamierzonego przez mówcę znaczenia
niezdolność do przewidywania, co inni mogą pomyśleć o danym zachowaniu
niezdolność do zrozumienia nieporozumienia
niezdolność do oszukiwania lub rozumienia oszustwa.
Zainteresowania i aktywnośc
nieprawidłowy rozwój zabawy: stereotypie, brak zabaw naśladowczych, naprzemiennych, symbolicznych i tematycznych
zachowania autostymulacyjne
zawężone i niefunkcjonalne zainteresowania np. układanie sekwencji, przesypywanie piasku, przeliczanie puzzli do 1000
nadmierne przywiązanie do stałości otoczenia
podtrzymywanie niefunkcjonalnych rutyn
nieadekwatne reakcje na bodźce sensoryczne.
Zespół Sawanta:wybitne uzdolnienia często połączone z doskonałą pamięcią najczęściej: malarstwo, rzeźba, zręczności manualne,
orientacja przestrzenna, zdolności językowe czy rachunkowe.
Sensoryzmy
Dzieci ze spektrum autyzmu przejawiają znaczne zaburzenia w odbiorze i przetwarzaniu bodźców zmysłowych płynących z otoczenia, jak i z
własnego ciała- ich mózg, cały system nerwowy nie jest w stanie bez zakłóceń integrować informacji pochodzących od zmysłów.
Powoduje to „przeładowanie” ich systemu nerwowego, co objawia się tzw. sensoryzmami czy stereotypiami. Stereotypie te głównie mają
charakter motoryczny oraz słowny, na przykład
kręcenie się wokół własnej osi,
kiwanie się, podskoki,
11
Dostosowania
wyginanie rąk,
wprawianie przedmiotów w ruch wirowy
czy też powtarzanie pojedynczych dźwięków.
Dzieci te przejawiają szereg zachowań sztywnych, rytualistycznych. Starają się nie dopuścić do zmian w otoczeniu, a na przejawy odstępstw
reagują lękiem.
Najczęstsze objawy zaburzeń sensorycznych
D OT Y K SŁUCH
Przejawy Nadwrażliwości Przejawy nadwrażliwości
Awersyjne reakcje podczas kąpieli, mycia, czesania i Zatykanie uszu rękami, uciekanie od hałasów,
obcinania włosów niespodziewanych dźwięków, lęk
Unikanie dotyku w obrębie jamy ustnej- aż do silnego Niechęć do wychodzenia z domu (ruch uliczny-
odruchu wymiotnego niespodziewane hałasy np. pies)
Unikanie niektórych ubrań, tkanin z których są zrobione Strach, lęk przed burzą, silnym deszczem, wiatrem
np. sztywnych Zachowania awersyjne podczas mycia uszu, a nawet ich
Unikanie zakładania ciasnej, przylegającej odzieży dotykaniem
Preferowanie długich rękawów zakrywających dłonie Trudności z zasypianiem- brak możliwości „wyłączenia
Unikanie fizycznego kontaktu (przytulania, dotykania się”, bo wszystko słyszę
Przejawy podwrażliwości (niedowrażliwość) Chętne słuchanie dźwięków wydawanych przez siebie
Poszukiwanie mocnego, silnego kontaktu Przejawy podwrażliwości (niedowrażliwość): Wydawanie
Uderzenia o twarde powierzchnie głośnych okrzyków, „wytwarzanie” różnych hałasów,
Widoczne słabe reakcji na doznania cielesne ostukiwanie przedmiotów.
Brak lub bardzo słaba reakcja na urazy
Autostymulacja poprzez uderzanie, gryzienie,
drapanie własnego ciała.
WZROK WĘCH
Przejawy nadwrażliwości Przejawy nadwrażliwości
Mrużenie, zakrywanie, tarcie oczu pod wpływem światła Wyczuwanie zapachów na dużą odległość
Niepokój, lęk przy niespodziewanej zmianie natężenia Odruch wymiotny, mdłości na zapachy
światła Unikanie potraw o intensywnym zapachu- wybiórcze
Unikanie źródeł światła- słońce, lampy jedzenie
Wyraźne pobudzenie w kontakcie z silnymi bodźcami Niechęć do noszenia ubrań wypranych w określonych
wzrokowymi detergentach, zapach kosmetyków
Niechęć do luster i własnego odbicia Zapach innych ludzi
Znacznie skrócony czas fiksacji.
Przejawy podwrażliwości
Poszukiwanie silnych bodźców zapachowych
Objawy podwrażliwości Jedzenie rzeczy niejadalnych
Nadmierne zainteresowanie źródłami światła, słońcem Obwąchiwanie przedmiotów i ludzi
Zainteresowanie lustrami, błyszczącymi, migającymi Ślinienie rąk
przedmiotami Smarowanie się własnymi wydzielinami.
Patrzenie peryferyczne, ustawianie przedmiotów  
i wpatrywanie się w nie
Oglądanie kurzu i okruszków
Preferowanie szybkiego ruchu, częste kołysanie się,
szybkie ruchy głowy
Nienaturalnie rozszerzone źrenice.
12
Dostosowania
SMAK W s z ko l e n a j w i ę ks ze k ł o p o t y d o t y c zą :
Przejawy Nadwrażliwości Kontaktów społecznych i przystosowania się do grupy
Preferowanie potraw o określonej konsystencji i smaku rówieśniczej
Niejadek, bardzo wybredny, jedzenie wybiórcze Dziwne, nieadekwatne do sytuacji zachowania, częste
Nudności, jako reakcja na mocne wyraziste smaki konflikty z otoczenie, nietypowe sposoby uczenia się,
Nadwrażliwość oralna bywają odbierane jako kłopoty emocjonalne lub brak
Przejawy podwrażliwości motywacji
Lizanie, wkładanie do ust wąchanie rzeczy niejadalnych Nacisk grupy rówieśniczej, brak tolerancji dla inności, może
Jedzenie produktów i rzeczy niejadalnych powodować izolację, poczucie wykluczenia,
Niezróżnicowanie smaków i temperatury jedzenia, brak Uczniowie z ZA chcą się przyjaźnić, należeć do grupy, ale
preferencji smakowych nie potrafią tego celu zrealizować
Ssanie własnych policzków i warg. Ciągłe porażki społeczne wzmacniają poczucie
niezrozumienia świata, niskie poczucie wartości, a to
powoduje narastanie problemu
Taki uczeń często staje się wybuchowy, odmawia
współpracy, popada w stany depresyjne.
N A J C Z Ę STS Z E T R U D N OŚ C I U C Z N I ÓW Z E S P E K T R U M AU T Y Z M U
Opóźnienie rozwoju mowy – dziecko nie uczy się mówić lub uczy się, ale po pewnym czasie zapomina słowa, których się już
nauczyło To także w wielu przypadkach brak mowy. Często dzieci nie rozumieją znaczenia słów, powtarzają je bezmyślnie bez
rozumienia. Występują także echolalia bezpośrednia lub odroczone. W większości przypadków do wykorzystują mowy do
komunikacji, nie przejawiają intencji komunikacyjnej
Nie rozumieją komunikatów niewerbalnych
Brak umiejętności odczytywania metafor – dzieci z autyzmem język traktują niezwykle dosłownie – dzieci z autyzmem mogą
opanować mowę tak, by służyła im do komunikacji z innymi
W wielu przypadkach, nie reagują na swoje imię
Nie rozróżniają emocji i nie odczytują przekazów np. za pomocą mimiki twarzy
Nie wyrażają intencji nawiązywania kontaktów społecznych
Prezentują sztywność zachowań
Najczęściej nie tolerują zmian
Widoczne zaburzenia w zakresie postawy ciała poruszania się, zaburzone czucie głębokie.
Widoczne stereotypia.
W większości przypadków występują zaburzenia integracji sensorycznej
Funkcjonują na rutynach.
Charakteryzuje ich niezgrabność ruchowa
Często widoczne zachowania autostymulacyjne.
CO MO ŻEMY ZRO B I Ć, JAK POM ÓC ?
•nie wprowadzaj zmian w planie lekcji i aktywności w ostatniej chwili,
•ustal zasady, reguły panujące w klasie i stanowczo je respektuj,
•wyeliminuj niepotrzebne dystraktory z sali,
•zamień głośny dzwonek w szkole na przyjemną melodyjkę,
•pracuj na wzmocnieniach pozytywnych,
13
Dostosowania
ustal system motywacyjny
wdrażaj plany aktywności
bazuj na mocnych stronach i zainteresowaniach ucznia
zadawaj mniej zadań, przygotuj wklejki
stosuj proste i krótkie komunikaty
nie używaj metafor,
wizualizuj treści
stosuj zmienność aktywności, w sytuacjach trudnych przekierowuj uwagę na inną aktywność
ucz w każdej sytuacji umiejętności społecznych
stosuj alternatywną metodę komunikacji
wykorzystuj wizualizację i analogie w interesujących go tematach
ucz podstawowych zachowań społecznych i wyrażania emocji
kieruj do ucznia krótkie komunikaty
formę sprawdzenia wiedzy dostosuj do jego preferencji ucznia.
W przypadku uczniów z Zespołem Aspergera
Zawsze informuj o czynnościach, które mają nastąpić
Wprowadź do pracy edukacyjnej plany aktywności – pozwolą w łatwy sposób ogarnąć całość wydarzeń zaplanowanych na
dany dzień, czy też podczas określonej lekcji
Nie oczekuj, że uczeń będzie zachowywać się tak, jak jego rówieśnicy
Spróbuj rozpoznać, jakie sytuacje wywołują największą frustrację i próbuj ich unikać
Zawsze staraj się zrozumieć, co leży u podłoża złego zachowania ucznia, Nie ograniczaj się do najprostszych hipotez
Jeśli coś obiecujesz, zawsze dotrzymuj słowa, Jeśli coś planujesz i przedstawiasz plan uczniowi – nie zmieniaj go
Zawsze pochwal, jeżeli uczeń sam będzie pamiętał o czymś, czego zazwyczaj zapomina
Ustal w szkole bezpieczne miejsce, gdzie Twój uczeń będzie mógł się odizolować, gdy osiągnie zbyt wysoki poziom frustracji
Przeprowadzając zmianę wystroju klasy, pracowni, poinformuj o tym ucznia z ZA, zachęć go by pomógł Ci w pracy – to pozwoli
mu spokojnie zaadaptować się do nadchodzących zmian
Korzystaj z pomocy psychologiczno- pedagogicznej
Otocz ucznia z ZA dyskretną opieką – pamiętaj, że stać się on może łatwym celem dla zaczepek i prowokacji
Przy pracy grupowej lub parami wprowadź system losowego doboru do grup
Postaraj się pracować z uczniem nad zachowaniami, które są trudne do zaakceptowania przez otoczenie
Zadbaj, żeby otoczenie klasowe pozbawione było nadmiernej ilości bodźców
Poszukaj uczniowi najlepszego dla niego miejsca w sali
Nie oczekuj od ucznia z ZA spontanicznej empatii. Zawsze wytłumacz, co czujesz i sprawdź, czy uczeń zrozumiał, Mów w języku
ja
Zachowaj cierpliwość
Współpracuj z rodzicami ucznia. Posłuchaj ich uwag, czasem mają już gotowe strategie radzenia sobie z trudnościami dziecka,
Nie krytykuj, nie obwiniaj rodziców, Jeżeli uda Ci się wypracować z uczniem jakąś strategię – przekaż ją rodzicom, lecz nie
oczekuj, że zareagują od razu
Jeżeli dostrzeżesz u ucznia nadmierny lęk związany z kontaktami społecznymi, lub skierowany w innym kierunku, nie bagatelizuj
tej obserwacji
Pamiętaj, że fobia nie jest cechą osób z Zespołem Aspergera, a współwystępującymi problemem, który dodatkowo może
komplikować życie Twojego ucznia.
P R Z Y K Ł A DY D O S TO S O WA Ń D L A U C Z N I Ó W Z E S P E K T R U M A U T Y Z M U
usunięcie bądź zminimalizowanie czynników rozpraszających
opracowanie planu codziennych zajęć
odwoływanie się do niego przy zmianie form aktywności,
14
Dostosowania
przekazywanie komunikatów w sposób maksymalnie jednoznaczny,
unikanie wyrażeń bliskoznacznych
podczas planowania zadań wymagających pracy zespołowej, należy wprowadzić system losowego doboru dzieci, bądź
zaplanowanego przez nauczyciela tak, żeby dziecko nie zostało bez pary
stworzenie spokojnego i uporządkowanego środowiska nauki
dostosowanie tempa i stylu nauczania
wyjaśnienie celów lekcji i celów ucznia
wizualizacja pojęć matematycznych
stosowanie metod nauczania przez manipulację
stosowanie pozytywnego wzmacniania
wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnej
zachęcaj do pytań i wyjaśnień.
15
Dostosowania
Aplikacje
Przyjazne aplikacje → Przejdź do strony
MÓWikMemory → Przejdź do strony
LetMeTalk → Przejdź do strony
Awatary
Aplikacja do tworzenia awatarów → Przejdź do strony
Ćwiczenie w Genially → Przejdź do strony
Filmy i animacje edukacyjne
Zestawienie stron → Przejdź do strony
Emocje
Gra → Przejdź do strony
Animacje → Przejdź do strony → Przejdź do strony
TUS i emocje z3D. Innowacja → Przejdź do strony
Zakodowany autyzm. Scenariusze zajęć → Przejdź do strony
Zbiór ćwiczeń → Przejdź do strony
Pomoce dydaktyczne → Przejdź do strony → Przejdź do strony
ADHD
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (Attention Deficit Hyperactivity Disorder ― ADHD) jest zaburzeniem
neurorozwojowym o zróżnicowanej etiologii, choć dokładna przyczyna nadal pozostaje nieznana. Występuje ono najczęściej u chłopców.
W Polsce, na to zaburzenie cierpi ok. 150 tysięcy dzieci. Obecnie przyjmuje się, że na powstanie objawów ADHD wpływają zarówno czynniki
środowiskowe, jak i biologiczne. Do podstawowych grup objawów w ADHD należą
zaburzenia koncentracji uwagi
impulsywność
nadruchliwość.
Konsekwencje zaburzeń koncentracji uwagi w szkole mogą być następujące
Bardzo długo trwające zabieranie się do zadań związanych z wysiłkiem umysłowym
Trudności ze skupieniem się w czasie pracy
Bardzo łatwe rozpraszanie,
16
Dostosowania
• Kłopoty z zapamiętaniem przyswajanego materiału,
• Niesłuchanie poleceń lub brak reakcji na nie,
• Tendencja do marzycielstwa,
• „Gapowatość”.
 
Impulsywność może powodować:
• Brak przewidywania konsekwencji swojego działania;
• Rozpoczynanie zadania bez całkowitego zrozumienia
instrukcji;
• Nie wysłuchiwanie poleceń do końca;
• Kłopoty z wykonaniem złożonych lub terminowych prac;
• Trudności w uczeniu się na podstawie wcześniejszych
doświadczeń oraz ogólnych zasad;
• Kłopoty z oczekiwaniem na swoją kolej.
Nadruchliwość może warunkować następujące zachowania:
• Dziecko jest stale w ruchu,
• Trudności z wysiedzeniem w ławce przez całą lekcję,
• Ciągłe wiercenie się,
• Preferowanie zabaw ruchowych,
• Gadatliwość i hałaśliwość.
Ważne!
ADHD nie jest synonimem niegrzecznego dziecka. Nieposłuszeństwo jest WYUCZONYM zachowaniem. Jak zatem rozróżnić co jest
nieposłuszeństwem, a co jest objawem ADHD? Na to pytanie nie da się udzielić prostej odpowiedzi, dlatego proponujemy, aby kolejno
Każde trudne zachowanie traktować początkowo jako niepożądane, ALE niezależne od dziecka
Wprowadzić oddziaływania „ułatwiające” (na przykład: w przypadku braku podręcznika umożliwić dziecku skorzystanie z innego,
poprosić rodziców o dopilnowanie żeby zabierało potrzebne rzeczy)
Wprowadzić system nagród ukierunkowany na całą klasę (na przykład: zwolnić z jednego zadania domowego dzieci, które przyniosły
podręcznik)
Upewnić się, że oddziaływania ułatwiające i nagrody są stosowane
W przypadku braku poprawy, niepożądane zachowanie traktować jako przejaw nieposłuszeństwa i dodać system konsekwencji.
N A J C Z Ę STS Z E T R U D N OŚ C I U C Z N I ÓW Z A D H D
zaburzenia uwagi i koncentracji
porywczość
nadruchliwość
zaburzenia emocji i regulowania emocjami
trudności społeczne
trudności komunikacyjne
skłonność do zachowań niepożądanych
podatność na wpływy innych
konflikty z prawem
demoralizacja.
17
Dostosowania
każdorazowe dopilnowanie wpisania zadania domowego do zeszytu
umożliwienie odrabiania lekcji na terenie szkoły
prowadzenie zeszytu korespondencji z rodzicami
wprowadzenie jednolitego i czytelnego systemu zasad i konsekwencji
stałe używanie konkretów w przedstawianiu treści, a unikanie pojęć abstrakcyjnych (jeśli się pojawiają, powinny być
natychmiast wyjaśnione)
wyraźne formułowanie celów i wskaźników pomagających ocenić osiągnięcie celu
pielęgnować i rozwijać dobre relacje z uczniem
współpraca z rodzicami
dbać o to, aby każde spotkanie z uczniem kończyło się pozytywnie.
P R Z Y K Ł A DY D O S TO S O WA Ń D L A U C Z N I Ó W Z A D H D
stworzenie stałej struktury i formatu lekcji
kierować i komunikować krótkie polecenia
podawanie notatek w punktach
częste zmienianie rodzaju zadań
częste przypominanie instrukcji
skrócenie czasu wykonywania poszczególnych zadań, a czasami wydłużenie czasu
umożliwienie wykonywania zadań w częściach
stosować częste przerwy śródlekcyjne w postaci ćwiczeń fizycznych, energazerów,
wykorzystywanie wszelkiego rodzaju aktywności przyciągających uwagę dziecka
stosowanie kolorowych flamastrów, kredek, naklejek itp.
organizacja środowiska zewnętrznego (porządek, ograniczenie bodźców),
stosowanie wzmocnień (pochwała, nagroda),
ograniczenie stosowania drastycznych środków wychowawczych (izolacja, „walki słowne”),
skuteczne komunikowanie (krótkie instrukcje, powtarzanie),
rutyna codziennych obowiązków,
konsekwencja w postępowaniu,
nawiązanie pozytywnego kontaktu emocjonalnego z uczniem,
ustalenie obowiązującego systemu norm i zasad
stosowanie aplikacji matematycznych i programów do nauki matematyki
możliwość ruchu podczas lekcji
wykorzystanie różnych zmysłów do nauki matematyki, takich jak słuch, wzrok i dotyk
•użycie wizualnych pomocy dydaktycznych takich jak diagramy, tabele i wykresy
•stwarzanie warunków do wielokrotnego powtarzania i utrwalania materiału.
Formy, które bazują na powtarzaniu, przypominaniu, wspieraniu planowania i myślenia perspektywicznego, a także kontroli emocji.
18
Dostosowania
Niepełnosprawność intelektualna
Niepełnosprawność intelektualna w stopniu lekkim charakteryzuje się istotnie niższym niż przeciętne funkcjonowaniem intelektualnym  
z jednocześnie współwystępującym ograniczeniem w zakresie dwóch lub więcej spośród następujących umiejętności przystosowawczych:
porozumiewania się, samoobsługi, trybu życia domowego, uspołecznienia, korzystania z dóbr społeczno- kulturalnych, samodzielności,
troski o zdrowie i bezpieczeństwo, umiejętności szkolnych, organizowania czasu wolnego i pracy (Kostrzewski).
Jest to zaburzenie o charakterze globalnym (wszystkie funkcje i procesy psychiczne odbiegają od normy), dlatego dzieci te mają trudności  
w uczeniu, które wynikają z zaburzeń
spostrzegania
uwagi
pamięci
myślenia
mowy
sprawności motorycznych
ale także procesów emocjonalnych, motywacyjnych, adaptacji społecznej.
Osoby te charakteryzuje przede wszystkim upośledzona zdolność myślenia abstrakcyjnego oraz zdolność syntetycznego ujmowania
zdobytych wiadomości i wiązania ich w logiczną całość, a stąd wypływa brak umiejętności wnioskowania. (M. Grzegorzewska, Pedagogika
Specjalna, 1968). Rozpoznawanie n. i. w stopniu lekkim stwarza bardzo często problemy. Wynikają one z podobnych objawów dziecka
zaniedbanego i niepełnosprawnego intelektualnie, ponieważ często warunki środowiskowe z których wywodzi się dziecko mogą wpłynąć
niekorzystnie na jego rozwój ogólny.
Spostrzeganie tych dzieci jest niedokładne, dzieci mają trudności z wyodrębnianiem istotnych szczegółów, co wiąże się ze znacznym
zaburzeniem analizy i syntezy. Tok spostrzegania jest wolny. Występuje także
wolniejsze tempo spostrzegania i jego zwężony zakres oraz trudności w analizowaniu kształtu i materiału spostrzeganego przedmiotu
(różnicowanie barw, odrębności przedmiotów, powiązanie w całość określonych elementów)
stwierdza się obniżoną zdolność koncentracji uwagi. Ich uwaga jest krótkotrwała, mało podzielna i łatwo ulega zakłóceniu (nadmiernie
odwracalna). Bardzo trudno jest skoncentrować ich uwagę zwłaszcza, gdy podejmują rozwiązanie zadań sprawiających trudności.
Wzmacnianie uwagi tych uczniów jest procesem ciągłym i nie można go pomijać w trakcie realizacji działań edukacyjno-
terapeutycznych
dzieci niepełnosprawne intelektualnie w stopniu lekkim mają dobrą pamięć mechaniczną (odtwarzają, ale nie rozumieją).
Pamięć logiczna jest u nich w dużym stopniu zaburzona, co przejawia się w obserwowanych faktach
odtwarzanie zapamiętanych informacji odbywa się według zapamiętanej kolejności

mają trudności z odpytywaniem wyrywkowym, często po prostu nie rozumieją tego, czego wyuczyły się na pamięć
mają trudności w posługiwaniu się wyuczoną tabliczką mnożenia, bo wymaga to wybiórczego stosowania zapamiętanych wiadomości
potrzebują również większej liczby powtórzeń, aby utrwalić zapamiętane informacje.
Rozwój mowy u dzieci niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu lekkim często bywa opóźniony, jednakże z uwagi na stosunkowo dobrą
pamięć mechaniczną są w stanie (przy dobrej stymulacji środowiskowej) opanować znaczny zasób słownictwa, chociaż:
mają trudności w rozumieniu znaczenia wypowiedzi oraz w samodzielnym tworzeniu dłuższych wypowiedzi (twórcze stosowanie mowy)
mają stosunkowo dobrze rozwiniętą mowę odtwórczą, ale słabiej funkcjonuje u nich twórczy wymiar mowy.
Realizują w szkole tę samą podstawę kształcenia ogólnego, co uczniowie w normie intelektualnej.
19
Dostosowania
N A J C Z Ę S T S Z E T R U D N O Ś C I U C Z N I Ó W Z N I E P E Ł N O S P R AW N O Ś C I Ą I N T E L E K T U A L N Ą
zaburzenia orientacji przestrzennej
niski poziom sprawności grafomotorycznej
słaba koncentracja uwagi
liczne i nasilone wady wymowy
wolniejsze tempo pracy
zaburzenia rozumienia znaczenia wypowiedzi
zaburzenia analizy i syntezy (wzrokowej, słuchowej, wzrokowo-słuchowej)
trudności w rozpoznawaniu liter oraz w czytaniu
trudności w rozumieniu przeczytanego tekstu
istotnie zaburzony poziom rozumienia wszelkich reguł, zasad, definicji
utrudnione tworzenie pojęcia liczby
ograniczenia procesów pamięciowych
trudności w antycypacji zachowań
impulsywność
podatność na negatywne wpływy otoczenia
niski poziom motywacji
mała wrażliwość na potrzeby innych
częste przejawy agresji
trudności w orientowaniu się w stosunkach czasowych i posługiwaniu się nimi
kłopoty w powiązaniu nowych informacji z poprzednio zapamiętanymi
słaby poziom stosowania umiejętności w praktyce
mała samodzielność w wykonywaniu zadań
często występująca nadpobudliwość psychoruchowa
brak zrozumienia treści zadań tekstowych i trudności w ich rozwiązywaniu
zaburzenia wyobraźni przestrzennej utrudniające rozumienie i wykonywanie zadań geometrycznych.
materiał nauczania dostosować do poziomu rozwoju i zainteresowań dziecka
pracę oprzeć na treściach znanych uczniowi
ukierunkować pracę poznawczą tak, aby dziecko z niepełnosprawnością intelektualną dostrzegało cechy zasadnicze,  
a pomijało szczegóły
uwypuklić najpierw różnice i kontrasty, potem porównanie i podobieństwo
unikać nadmiaru wrażeń
stwarzać warunki do poznania wielozmysłowego
powtarzać i utrwalać
stosować odtwarzanie zdobytych wiadomości w działaniach praktycznych.
P R Z Y K Ł A DY D O S TO S O WA Ń D L A U C Z N I Ó W Z N I E P E Ł N O S P R AW N O Ś C I Ą I N T E L E K T U A L N Ą
stosowanie jasno sformułowanych poleceń
częste sprawdzanie stopnia ich zrozumienia
odwoływanie się do konkretu
dzielenie materiału na małe partie
wyznaczanie czasu na opanowanie materiału
odpytywanie po uprzedzeniu,
wydłużenie czasu na odpowiedź
stosowanie pytań naprowadzających,
20
Dostosowania
sprawdzanie czynionych postępów
sprawdziany można przeprowadzać indywidualnie
wizualizacja treści
gotowe szablony zadań
notatki hasłowe, graficzne
wklejki do zeszytu
bazowanie na tematyce znanej uczniowi.
Scenariusze
Programowanie na SPEcjalne zamówienie → Przejdź do strony
Młodzi Patrioci 1-program #Superkoderzy → Przejdź do strony
Młodzi Patrioci 2-program #Superkoderzy → Przejdź do strony
Karty pracy
Spinnerowe karty pracy → Przejdź do strony
Karty pracy na zajęcia dodatkowe → Przejdź do strony
Druk 3d
Lektury w 3d → Przejdź do strony
Scenariusze zajęć → Przejdź do strony
Gry planszowe do wydruku → Przejdź do strony
Kolekcja materiałów o Polsce → Przejdź do strony
21
Dostosowania
Afazja
Afazja- jest to zaburzenie mowy, które polega na niemożności rozumienia mowy, albo na niemożności wyrażania słowami myśli, pomimo
prawidłowego aparatu wykonawczego.
Czytanie i pisanie są czynnościami związanymi z mową ; zaburzenia tych czynności często towarzyszą afazji.
Rodzaje afazji - rozróżniamy dwa zasadnicze rodzaje afazji
afazję ruchową (motoryczną) - polega na naruszeniu mowy ekspresyjnej

afazję czuciową (sensoryczną) - polega na zaburzeniu mowy recepcyjnej (rozumienie mowy),
Bardzo trudne jest rozpoznanie dysfazji, afazji rozwojowej i ustalenie jej przyczyny. Przypuszcza się, że wywołują ją uszkodzenia mózgu
spowodowane urazem okołoporodowym, zapaleniem mózgu i opon mózgowych, zatrzymaniem się w rozwoju pewnych struktur korowych lub
urazem czaszki, który nastąpił w okresie przed rozwojem mowy (I. Styczek, 1980). • Nabyta dysfazja, afazja dziecięca jest najczęściej
wynikiem schorzeń neurologicznych lub ogólnych, (np. zapalenie mózgu, uraz głowy itp.).
Afazja ruchowa
Zasadniczym zaburzeniem jest upośledzenie albo zniesienie zdolności wyrażania myśli słowami. Chorzy mogą bez trudności jeść, krzyczeć,
gwizdać, nie potrafią jednak zużytkować obwodowych narządów mowy do tworzenia słów. Mówią mało i powoli. W ciężkich postaciach
mowa ogranicza się do jednego lub kilku słów, które chory powtarza. W postaciach lżejszych pozostaje chorym większy zasób słów, ale
składanie słów i zdań odbywa się z wysiłkiem.
Występują
parafazje głoskowe (zamiany głosek, opuszczanie i przestawianie głosek)

parafazje słowne (wtrącanie błędnych słów )
niewłaściwa forma gramatyczna (agramatyzmy)
trudności z powtarzaniem cudzych słów i zdań
upośledzona zdolność wyliczania we właściwej kolejności np. dni tygodni, miesięcy,
liczb.
Afazja czuciowa
Zasadniczym zaburzeniem w afazji czuciowej jest upośledzenie rozumienia mowy. Porozumienie z chorym ułatwia wzmocnienie słów
gestem lub mimiką.
W postaciach ciężkich rozumienie mowy jest całkowicie zniesione; chorzy słuchają słów języka ojczystego, tak jakby słuchali mowy w
obcym, nieznanym im języku.
Obok zaburzenia mowy zawsze obserwuje się wyraźne zaburzenia tworzenia słów i zdań.
Chorzy zwykle mówią dużo, gadatliwość ich często trudno opanować (logorea)
Chorzy na ogół nie zdają sobie sprawy z błędów popełnionych podczas mówienia i wykonywania poleceń
Afazji ruchowej i czuciowej często towarzyszą zaburzenia mowy o charakterze amnestycznym.
Afazja amnestyczna -chory nie potrafi przypomnieć sobie właściwych słów do określenia przedmiotów i pojęć. Przedmioty określa
opisowo (np. pióro - "to do pisania"; radio -"to do słuchania„.
22
Dostosowania
N A J C Z Ę STS Z E T R U D N OŚ C I U C Z N I ÓW Z A FA Z JĄ
parafazje głoskowe (zamiany głosek, opuszczanie i przestawianie głosek)
parafazje słowne (wtrącanie błędnych słów )
niewłaściwa forma gramatyczna (agramatyzmy)
trudności z powtarzaniem cudzych słów i zdań
upośledzona zdolność wyliczania we właściwej kolejności np. dni tygodni, miesięcy, liczb.
przede wszystkim należy zachęcać dziecko do samodzielnego konstruowania wypowiedzi, nie przerywając i wykazując
cierpliwość
nie należy poprawiać każdego błędnego zdania, gdyż dziecko może koncentrować się na popełnianych błędach, nie
dostrzegając poczynionych postępów
nie powinno się nakazywać odpowiadania pełnym zdaniem, zwłaszcza na początku rehabilitacji, kiedy zdolności mogą być  
w znacznym stopniu ograniczone
nie wolno pospieszać w trakcie wypowiadania się
należy doceniać pracę i wysiłek włożony w terapię i chwalić za każdy, nawet najmniejszy postęp,
zadawane przez nas pytania powinny być krótkie i zrozumiałe,
terapia musi być całkowicie dostosowana do potrzeb
Warto skoncentrować się na nauce praktycznych i przydatnych umiejętności, np. obsłudze komputera
można próbować wpływać na różne zmysły dziecka, działać poprzez wyobraźnię i ćwiczenia eksperymentalne
jeżeli pojawiają się problemy ze zrozumieniem dłuższych wyrazów, podzielmy je na części
wraz z upływem terapii poziom trudności wykonywanych zadań powinien rosnąć, ale z uwzględnieniem możliwości
ważne jest wzbogacanie zbyt ubogiego słownictwa nowymi wyrażeniami, nie powinniśmy jednak skupiać się jedynie na
brakach, ale także rozwijać zdolności kompensacji deficytów
jeżeli osoba ma problem z czytaniem, ale dobrze rozumie wypowiedzi, możemy wykorzystać audiobooki.
P R Z Y K Ł A DY D O S TO S O WA Ń D L A U C Z N I Ó W Z A F A Z J Ą
wczesne wprowadzenie czytania sylabowego i globalnego
obraz graficzny liter z wykorzystaniem alfabetu palcowego- daktylografia
wielozmysłowe poznawanie treści i znaczenia słów
nie zmuszamy do wypowiadania się
stworzenie spokojnego i uporządkowanego środowiska nauki i wypowiadania się,
wydłużamy czas
nie oceniamy za artykulację i błędy językowe w wypowiedzi
nie obniżamy oceny za nadmiernie krótkie wypowiedzi i uproszczoną budowę zdań (styl depeszowy i telegraficzny)
nie wymagamy odpowiedzi pełnym zdaniem
pomoc w rozumieniu poleceń
krótkie instrukcje do zadań z wizualizacją
wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnej
umożliwienie kończenia wypowiedzi ustnej pisemną
akceptowanie gestów i min, które uczeń używa w celu komunikacji
nie wymagamy wyliczania w odpowiedniej kolejności
podpowiadanie brakujących słów.
23
Dostosowania
Mutyzm wybiórczy
Jest to zaburzenie lękowe dotyczące
lęku przed mówieniem w niektórych miejscach,

w stosunku do niektórych osób oraz w sytuacjach, w których oczekiwane jest mówienie,
odpowiadanie na zadawane pytania,
zadawanie pytań,
kierowanie próśb.
Rodzaje mutyzmu
mutyzm ciężkiego stopnia– osoby te nie są w stanie mówić w przedszkolu/szkole, nie odzywają się w ogóle do większości osób; mogą
zwracać się na placu zabaw do dzieci, ale nie mówią do nich w klasie, gdzie mogą być słyszane przez inne osoby.
mutyzm lekkiego stopnia– mówią ciszej niż inni, nie zawsze milczą w szkole, mogą sygnalizować swoją obecność, np. Czytać przy całej
klasie, rozmawiać z jednym nauczycielem, lecz z innymi niekoniecznie; nie inicjują swobodnej rozmowy z innymi, niechętnie utrzymują kontakt
wzrokowy;
Osoby z lekką postacią MW wymagają takiej samej terapii i takiego samego wsparcia w środowisku domowym i edukacyjnym, jak osoby  
z ciężką postacią MW.
Charakterystyczne objawy mutyzmu wybiórczeg
Dziecko umie mówić, chce mówić, ale w pewnych sytuacjach po prostu nie może mówić
W specyficznych sytuacjach, czyli w strefie dyskomfortu psychicznego dziecko odczuwa lęk przed mówieniem, byciem słyszanym  
i czasem byciem widzianym podczas mówienia, nie inicjuje rozmowy, nie odpowiada na pytania.
W bezpiecznym otoczeniu, najczęściej w domu, dziecko mówi bez problemu
Czas trwania przekracza jeden miesiąc w przedszkolu/szkole, nie należy brać pod uwagę pierwszego miesiąca przeznaczonego na
adaptację
Brak mowy nie wynika z braku wiedzy lub nieznajomości języka
Braku mowy nie da się wyjaśnić przez inne zaburzenia komunikacji lub nieprawidłowości. W ostatnim czasie, zgodnie z tendencją
diagnostyczną w innych krajach obserwuje się również podwójne diagnozy MW i ASD.
Kluczową sprawą w terapii dziecka z MW jest wczesna interwencja, czyli wprowadzenie oddziaływań terapeutycznych i naprawczych  
z chwilą zaobserwowania u dziecka pierwszych objawów MW.
Wczesna terapia powinna być raczej modyfikacją zachowań wszystkich osób z otoczenia dziecka. Celem takiej modyfikacji powinno być
wspieranie, pomaganie i likwidacja lęku, bądź nie pogłębianie go w trudnych i nowych dla dziecka sytuacjach.
Metody i techniki pracy - terapia behawioralna
wygaszanie bodźca
metoda małych kroków
modelowanie: metoda ta opiera się na społecznym uczeniu się, nabywaniu reakcji poprzez obserwacje modela
Desensytyzacja– technika ta opiera się na skonfrontowaniu pacjenta pozostającego w stanie relaksacji z bodźcem budzącym lęk, czyli
stosowanie systematycznego odwrażliwienia.
24
Dostosowania
N A J C Z Ę STS Z E T R U D N OŚ C I U C Z N I ÓW Z M U T Y Z M E M W Y B I Ó R C Z Y M
ogólna lękliwość
wzmożone napięcie mięśniowe,
nieporadność, sztywność ruchów,
bierność, brak swobody w zachowaniu
trudność w wyrażaniu swoich emocji, wzmożone napięcie emocjonalne
brak mimiki twarzy, czasem tiki, przygryzanie wargi, wkładanie palców do buzi, przygryzanie rękawów lub kołnierzyków
unikanie kontaktu wzrokowego
brak reakcji na polecenie wypowiedziane przez osobę obcą
nadwrażliwość słuchowa- na hałas, na dotyk, na tłum, czasem smak
wady wymowy i trudności językowe
trudności z jedzeniem- mogą dotyczyć miejsca spożywanych posiłków lub konsystencji pokarmów, smaków
trudności związane z korzystaniem z toalety publicznej, przedszkolnej, szkolnej.
U każdego dziecka z MW objawy mogą mieć różne nasilenie, a co za tym idzie- mogą mieć inny zakres i obejmować różną liczbę
miejsc, w których nie rozmawia, a także może być na innym etapie wychodzenia lęku przed mówieniem lub pogłębiania zaburzeń.
pozwolić dziecku czuć, że jest dla nich ważne,
nie powinniśmy mówić o jego problemach przy nim,
musimy dać mu możliwość wyboru, np. Przy zakupach: smak lodów, kolor bluzki lub spodni, nie mogą decydować za dziecko  
o jego zainteresowaniach,
powinniśmy szanować jego wybory i decyzje, a także uczyć wyrażania swojego zdania
należy dążyć do akceptacji swojej osoby przez dziecko,
uczyć przekonania o własnej wartości i godności,
akceptować wszystkie jego emocje-również te nieprzyjemne dziecku może się coś nie podobać, ono ma prawo czegoś nie
lubić
nie zmuszać dziecka do mówienia w danej chwili,
nie wyręczać, a więc nie mówić za dziecko
nie pytać codziennie, czy dziś będzie mówić w szkole
doceniać wkład i wysiłek włożony w zadanie, zabawę, nie oceniać ciągle
nie porównywać z lepszymi i bardziej sprawnymi rówieśnikami,
na co dzień nieco obniżyć wymagania, aby dziecko z MW mogło im sprostać, •unikać perfekcjonizmu w różnych dziedzinach i
sytuacjach
przestać bacznie obserwować dziecko,
nie zadawać pytań dotyczących niemówienia,
pozwolić na aktywność werbalną wszędzie, gdzie tylko będzie chciało rozmawiać czy monologować,
słuchać, przytakiwać (np. W samochodzie, na spacerze, w sklepie itd.)
w domu trzeba pozwolić dziecku na opowiadanie o swoich zainteresowaniach, filmach, bajkach i grach, emocjach, przeżyciach,
kłótniach z rodzeństwem,
należy zaobserwować kiedy i w jakich okolicznościach dziecko jest gotowe do takich konwersacji, następnie powinno się
stwarzać okazję do ich częstych powtórzeń
powinni być pogodni, nie mogą być „policjantami” swoich dzieci, nie należy czynić uwag dotyczących sposobu jedzenia, picia,
kruszenia, mówienia bez składu, nie wolno zadawać bezpośrednich pytań, czy zmuszać do mówienia zwrotów
grzecznościowych, na te wszystkie uwagi będzie jeszcze czas
muszą być wytrwali, cierpliwi, a gdy dziecko zacznie mówić w miejscach poza strefą bezpieczną, powinni to przyjąć w sposób
naturalny, bez większego entuzjazmu
w domu, w szkole, w gabinecie powinno być po prostu wesoło, śmiesznie, aby skutecznie zmniejszyć napięcie, lęk i nacisk na
perfekcjonizm, który jest charakterystyczny dla dzieci z MW.
25
Dostosowania
Zadania dla nauczyciel
Pomagać i nie wyręczać
Nazywać i rozpoznawać emocje, Uczyć rozpoznawania mowy niewerbalnej
Tłumaczyć zachowania niepożądane
Komunikaty słowne kierowane do dziecka powinny być krótkie, jednoznaczne, sugestywne i zwięzłe
Przekazywane polecenia do wykonania powinny być zrozumiałe dla dziecka
Należy robić przerwy między wypowiedzianymi
zdaniami, aby dziecko miało czas na ich przetworzenie
Nie należy zwracać uwagi na ton i melodię głosu dziecka
Dziecko czasem lepiej rozumie polecenie w formie napisanego tekstu
Jeżeli dziecko nie czyta, wówczas przy przekazywaniu polecenia można wykorzystać piktogramy lub kolorowe obrazki dla
lepszego zrozumienia zadania
jeżeli dziecko obrazi słownie lub w inny sposób nauczyciela, wówczas nie należy krzyczeć, tylko należy wytłumaczyć, dlaczego
nie należy tak postępować.
P R Z Y K Ł A DY D O S TO S O WA Ń D L A U C Z N I Ó W Z M U T Y Z M E M W Y B I Ó R C Z Y M
Dążyć do podniesienia poczucia własnej wartości, unikać niespodzianek, nagłych zmian
Dziecko słyszy i doskonale rozumie otoczenie, tylko musi mieć czas na przetworzenie i udzielenie odpowiedzi
Dać więcej czasu na odpowiedź
Pomóc w parafrazie poleceń i ich rozumieniu
Należy często wyjaśniać znaczenie słów, powiedzeń
Nie należy pytać go codziennie:”Czy dziś coś powiesz w przedszkolu/szkole?”
Nie zadawać otwartych pytań, należy zamienić je na pytania zamknięte z możliwością odpowiedzi: tak, nie lub odpowiedzi
niewerbalnej
Zachęcać ucznia do wyboru: kredkę czerwoną czy niebieską, on potrafi wskazać palcem. To pomaga mu zbudować pewność
siebie, nie należy decydować za ucznia
Nie powinno się zmuszać ucznia do mówienia zwrotów grzecznościowych. On je zna, ale nie jest jeszcze gotowy, by je mówić. To
jest trudne
Jeśli uczeń się odezwie należy zareagować naturalnie
Ukryć swoje zdziwienie i zachować się jakby mówił od zawsze
Przygotowywać wklejki do zeszytu
Nie odpytywać werbalnie
Prowokować sytuacje do mówienia.
Uczeń słabowidzący
Słabowidzenie to stan STAŁY, gdzie dziecko/dorosły ma obniżoną ostrość widzenia poniżej 0,3 (30% normy) OBUOCZNIE, tzn jedno i drugie
oko stale widzi źle.
Niedowidzenie to jedno lub obuoczne znaczne obniżenie ostrości wzroku bez przyczyn chorobowych, których nie mam możliwości
skorygować okularami czy soczewkami kontaktowymi.
26
Dostosowania
Niedowidzenie pojawia się przeważnie w wieku dziecięcym w kluczowych momentach rozwoju funkcji wzrokowych. Powoduje to znaczący
wpływ na późniejsze funkcjonowanie danej osoby w życiu dorosłym. Wielkość niedowidzenia oraz jego spustoszenia w funkcjonowaniu
obuocznym głównie zależą od momentu wystąpienia pierwszych objawów oraz wdrożenia specjalistycznych metod zapobiegania jego
pogłębianiu. Niedowidzenie nie jest rzadkim zjawiskiem, obejmuje ok 1-3,5% zdrowych dzieci w populacji.
N A J C Z Ę S T S Z E T R U D N O Ś C I U C Z N I Ó W Z S Ł A B O W I D Z Ą C YC H
nadpobudliwość psychoruchowa, manipulują drobnymi przedmiotami
labilność emocjonalna i nastrojowa
szybka utrata poczucia bezpieczeństwa
nieadekwatnie określają swoje możliwości,
wolne tempo pracy
krótka uwaga
trudności z koordynacją wzrokowo- ruchową
mniejsza sprawność manualna,
zaburzona sprawność kinetyczna, występują trudności w zespoleniu pojedynczych ruchów w jedną harmonijną całość
brak koordynacji wzrokowo- ruchowa
zaburzenia spostrzegania utrudniające określenie relacji pomiędzy przedmiotami np: wyżej – niżej, na prawo – na lewo, nad –
pod, za – przed, obok – przed
zaburzenie orientacji przestrzennej, a w szczególności zaburzenie kierunkowe dotyczące osi pionowej i poziomej
uniemożliwiająca orientację w stronach prawa – lewa, góra – dół.
Zasady, które należy stosować w przedszkolu I szkole w stosunku do dziecka z uszkodzonym wzrokiem
zapoznanie z salą
zapoznanie z przedmiotami w sali i z przeszkodami
warto, aby dziecko miało stałe miejsce w sali
warto zadbać o to, aby strategiczne przedmioty w sali, ale także te codziennie użytku miały stałe miejsce
drzwi do sali muszą być zamknięte, albo całkowicie otwarte
warto przeprowadzić dziecko przez całe przedszkole i omówić wszystkie miejsca i przeszkody
zapewnić właściwe oświetlenie w sali
wyposażyć w lupę i właściwe pomoce dydaktyczn
stosować powiększoną czcionkę
zwielokrotnić i zintensyfikować stosowanie przekazów dźwiękowych
nauka nowych czynności przez zabawę
praca na konkretach
wielozmysłowe poznawanie świata i rzeczy.
P R Z Y K Ł A DY D O S TO S O WA Ń L
D A U C Z N I Ó W S Ł A B O W I D Z Ą C YC H
sadzanie ucznia lub dziecka blisko nauczyciela, po to aby lepiej widzieć, słyszeć i mieć ułatwioną możliwość korzystania  
z pomocy dydaktycznych
sadzać na wprost prezentowanego materiału
zapewnić możliwość korzystania z wcześniej powiększonych pomocy,
możliwość korzystania z zeszytów o czystych lub o pogrubionych liniach,
używać ciemno piszących flamastrów, mazaków (Należy pamiętać, że na papierze kratkowanym litery zachodzą na kratki i nie
zawsze są dobrze czytelne)
przygotowujemy tekst, materiały edukacyjne i pomocnicze z powiększoną czcionką,
korzystanie z lupy, gdyby uczeń tego potrzebował,
stosowanie czarnej podkładki pod strony tekstu,
proste wizualizacje i materiały graficzne,
27
Dostosowania
dobre oświetlenie w sali i na ławce,
uczeń powinien siedzieć lewą stroną do źródła światła
dać więcej czasu na przetworzenie informacji
parafrazować polecenie
dać więcej czasu na wykonanie zadania
nie oceniać za błędy, które nie wynikają z wiedzy i merytoryki, a są wynikiem dysfunkcji słabowidzenia
zmotywować rodziców i ucznia do noszenia profesjonalnego aparatu słuchowego
kompensować wadę słuchu wzrokiem innymi zmysłami.
Uczeń słabosłyszący
Uczeń słabosłyszący, to dziecko, które ma pozostałości słuchu wystarczające do skutecznego odbierania informacji językowych za
pomocą słuchu, najczęściej przy użyciu aparatu słuchowego. Nie ma związku przyczynowego między osłabieniem słuchu a inteligencją
dziecka.
Wyodrębnia się cztery główne grupy osób z uszkodzeniami słuchu. Są to osoby
funkcjonalnie słyszące – osoby, które niezależnie od stopnia uszkodzenia słuchu są w stanie odbierać wypowiedzi ustne drogą
słuchową bez konieczności wspomagania się wzrokiem
niedosłyszące – osoby, które niezależnie od stopnia uszkodzenia słuchu, preferują w przekazywaniu informacji drogą ustną, ale w celu
pełnego odbioru mowy wspomagają się wzrokiem i czuciem
słabosłyszące – osoby, które w odbiorze informacji ustnych w dużym stopniu wspomagają się wzrokiem i czuciem
funkcjonalnie niesłyszące (głuche) – osoby, które zupełnie nie słyszą dźwięków mowy i nie korzystają ze słuchu w komunikowaniu się
językowym (K. Krakowiak)
N A J C Z Ę STS Z E T R U D N OŚ C I U C Z N I ÓW Z S Ł A B O s ł yszą c yc h
opóźniony rozwój mowy
trudności z motoryką małą
uczeń ma problemy z koncentracją na zajęciach, podczas zabawy samodzielnej i w grupie, ponieważ nie śledzi jej przebiegu i
często nie wie, co ma robić
uczeń ma trudności z rozumieniem tekstów wypowiadanych cicho i szeptem
uczeń ma trudności z koncentracją uwagi
występuje zaburzona analiza słuchowa i zaburzona analiza wzrokowa
uczeń myli głoski dźwięczne i bezdźwięczne
uczeń ma trudności z pisaniem po śladzie i z pamięci
trudności w zakresie motoryki małej,
występuje szybka męczliwość
posiada mały zasób wiedzy ogólnej o świecie
niechętnie się wypowiada, często nie na temat
nie rozumie metafor

jest niezrozumiane przez otoczenie
uczeń z wadą słuchu ma ograniczone możliwości korzystania z wielu środków masowego przekazu więc jego zasób informacji
może być ograniczony.
28
Dostosowania
mówiąc do dziecka, stoimy przodem, tak aby twarz była dobrze widoczna
tempo mówienia powinno być dostosowane do ucznia niesłyszącego i niedosłyszącego
sygnalizujemy temat rozmowy
stosujemy krótkie, proste komunikaty
stosujemy szeroko zasadę poglądowości
wzmacniamy pozytywnie i nagradzamy każdy wkład pracy
można wdrożyć terapię wspomagającą, alternatywną
przekazy i komunikaty wzbogacone o wizualizację
dzieci bawiące się wspólnie powinny znać zasady współpracy z takim dzieckiem.
P R Z Y K Ł A DY D O S TO S O WA Ń D L A U C Z N I Ó W S Ł A B O S ŁYS Z Ą C YC H
ucho lepiej słyszące uczeń powinien mieć skierowane w stronę klasy, osoby mówiącej
posadzenie w pierwszej ławce w rzędzie od okna
utrzymać kontakt wzrokowy z uczniem
umożliwić dziecku odwracanie się w kierunku innych kolegów,
zachęcać ucznia by dawał znać, gdy czegoś nie usłyszał lub nie zrozumiał
należy unikać gwałtownych ruchów głową czy nadmiernej gestykulacji
wyeliminować zbędny hałas w klasie
wizualizować treści
stosować jasne komunikaty w oparciu o wizualizację,
często pytać co uczeń zrozumiał
nie oceniać za błędy spowodowane słabosłyszeniem
krótkie polecenia, pozwolić uczniom na wpatrywanie się w twarz i czytanie z warg ust
dzielić zadania na etapy
zmniejszyć ilość zadań
wydłużyć czas na przeczytanie lektury
nie oceniać za błędy wynikające z niedosłuchu
oceniać aspekt merytoryczny,

dostosować sposób sprawdzania wiedzy do ucznia
zadania oparte o teksty z lukami
komunikaty werbalne wzbogacić o wizualne i gesty.
Przykłady dostosowań na wybranych  

Uczeń słabosłyszący
przedmiotach w edukacji wczesnoszkolnej
powinno dotyczyć głównie form i metod pracy z uczniem, zdecydowanie rzadziej treści nauczania
nie może polegać na takiej zmianie treści nauczania, która powoduje obniżanie wymagań wobec uczniów z normą intelektualną
nie oznacza pomijania haseł programowych, tylko ewentualne realizowanie ich na poziomie wymagań koniecznych lub
podstawowych
nie może prowadzić do zejścia poniżej podstawy programowej, a zakres wiedzy i umiejętności powinien dać szansę uczniowi na
sprostanie wymaganiom kolejnego etapu edukacyjnego.
29
Dostosowania
E D U K A C J A W C Z E S N O S Z KO L N A E D U K A C J A I N F O R M AT YC Z N A
unikanie trudnych/bardzo abstrakcyjnych pojęć posadzenie ucznia jak najbliżej tablicy, zapewnienie
częste odwoływanie się do konkretu, przykładu, pomocy koleżeńskiej ze strony ucznia zdolnego,
unikanie pytań problemowych, przekrojowych, zrównoważonego emocjonalnie,
uwzględnienie wolniejszego tempo pracy (mniej zadań na uwzględnianie w ocenie wkładu pracy w wykonanie
klasówkach, zadawanie do domu tyle, ile dziecko jest w ćwiczenia
stanie wykonać samodzielnie), ocenianie za wiedzę i wysiłek włożony w wykonanie
stosowanie zasady poglądowości, zadania
odrębne instruowanie dzieci – tłumaczenie poleceń skracać zadania poprzez dzielenie ich na mniejsze
dzielenie zadań na etapy polecenia cząstkowe
odwoływanie się do znanych uczniowi sytuacji z życia przygotowywać schematy i plany aktywności
pokazywanie użyteczności poznawanych treści przygotowywać instrukcje
przeliczanie na konkretach wolniejsze tempo pracy
wydawanie poleceń krótkimi, zdecydowanymi zdaniami, W ocenie pracy ucznia wskazane jest uwzględnienie
stosować planów aktywności poprawności toku rozumowania, a nie tylko prawidłowości
częste zadawanie pytania- „co widzisz?” w celu wyniku końcowego
sprawdzenia i uzupełnienia słownego trafności doznań unikanie trudnych/bardzo abstrakcyjnych pojęć
wzrokowych częste odwoływanie się do konkretu, przykładu.
W ocenie pracy ucznia wskazane jest uwzględnienie
poprawności toku rozumowania, a nie tylko
prawidłowości wyniku końcowego JĘZYK ANGIELSKI
unikanie trudnych/bardzo abstrakcyjnych pojęć
należy podać uczniom jasne kryteria oceny prac

większy nacisk na wypowiedzi ustne,
pisemnych (wiedza, dobór argumentów, logika wywodu,

stosować wizualizację
treść, styl, kompozycja itd.)

Ograniczać teksty do czytania i pisania na lekcji do
należy uczniowi zapewnić więcej czasu na przeczytanie

niezbędnych notatek
lektury
pracować na skojarzeniach
przy ocenie prac pisemnych ucznia nie należy

wykorzystywać mapy myśli
uwzględniać błędów wynikających z niedosłuchu, 

Unikać głośnego odpytywania z czytania przy całej klasi
z dysleksji itd.
wykorzystywać fiszki
należy wydłużać czas odpowiedzi

należy mówić do dziecka wyraźnie używając normalnego
nie należy odpytywać w stanie silnego pobudzenia

głosu i intonacji, unikać gwałtownych ruchów głową czy
unikanie odpytywania z głośnego czytania przy całej

nadmiernej gestykulacji
klasie
wykorzystywać wizualizacje
wskazane jest akceptowanie pisma drukowanego, pisma

zadawanie do domu tyle, ile dziecko jest w stanie
na komputerze
wykonać samodzielnie
wydawanie poleceń krótkimi, zdecydowanymi zdaniami

udostępnianie tekstów ( np. testów sprawdzających
pozwolić na pracę ze słownikiem

wiedzę ) w wersji powiększonej,
przygotowywać schematy np. do pisania opowiadań

Podczas oceny prac pisemnych nie uwzględniać
uwzględnianie w ocenie wkładu pracy w wykonanie

poprawności ortograficznej lub oceniać ją opisowo.
ćwiczenia
oznaczać kolorami wyrazy z trudnościami
ortograficznymi MUZYKA
stosować teksty z lukami do uzupełnienia
nauka na pamięć wybranego fragmentu piosenki

nauka gry na instrumencie wybranego fragmentu

Podczas oceny prac pisemnych nie uwzględniać
powtarzanie łatwych sekwencji rytmicznych np. ósemki,

poprawności ortograficznej lub oceniać ją opisowo
ćwierćnuta
umożliwienie dziecku korzystania z audiobooków lektur
nazywa podstawowe instrumenty perkusyjne i muzyczne.

szkolnych.
30
Dostosowania
P L AST Y K A W YC H O WA N I E F I Z YC Z N E
wielokrotne wyjaśnianie reguł sportowych

stosowanie przystępnych instrukcji wykonania zadania -
wizualizacja ćwiczeń
obrazkowej, obrazkowo - słownej, multimedialnej
stała asekuracja przy ćwiczeniach

zapewnienie dobrego oświetlenia klasy oraz miejsca dla
włączanie do rywalizacji tylko tam, gdzie uczeń ma

dziecka w pierwszej ławce w rzędzie od okna
szansę się wykazać

dzielić zadania na małe etapy
wzmacniać jego mocne strony poprzez wskazanie

pozostawić więcej czasu na wykonanie zadania
ćwiczeń, z którymi sobie poradzi do zademonstrowania

krótko i prosto formułować polecenia
podczas rozgrzewki
stosować częste przerwy podczas wykonywania
mniejsza ilość powtórzeń w ćwiczeniach

skomplikowanego zadania
skrócenie dystansu w biegach, dostosowanie

przygotowywać schematy
minimalnego czasu
przygotować kryteria sukcesu do wykonywanej pracy
oceniać za progres
pracować na materiale, który lubi uczeń
pozwalanie uczniowi na wykonanie ćwiczeń według

bazować na pracach pokazowych.
własnego pomysłu.
przedmiotach w klasach 4-8
M a te m a t y ka J ęz y k p o l s k i
należy podać uczniom jasne kryteria oceny prac

unikanie trudnych/bardzo abstrakcyjnych pojęć,
pisemnych (wiedza, dobór argumentów, logika wywodu,
częste odwoływanie się do konkretu, przykładu,
treść, styl, kompozycja itd.)
unikanie pytań problemowych, przekrojowych,
należy uczniowi zapewnić więcej czasu na przeczytanie
uwzględnienie wolniejszego tempo pracy (mniej zadań na
lektury
klasówkach, zadawanie do domu tyle, ile dziecko jest  
przy ocenie prac pisemnych ucznia nie należy
w stanie wykonać samodzielnie),
stosowanie zasady poglądowości,
z dysleksji itd.
odrębne instruowanie dzieci – tłumaczenie poleceń,
należy wydłużać czas odpowiedzi
dzielenie zadań na etapy
nie należy odpytywać w stanie silnego pobudzenia
odwoływanie się do znanych uczniowi sytuacji z życia
unikanie odpytywania z głośnego czytania przy całej
pokazywanie użyteczności poznawanych treści
klasie
przeliczanie na konkretach
wskazane jest akceptowanie pisma drukowanego, pisma
wydawanie poleceń krótkimi, zdecydowanymi zdaniami,
na komputerze
stosować plany aktywności
wydawanie poleceń krótkimi, zdecydowanymi zdaniami,
częste zadawanie pytania- „co widzisz?” w celu
pozwolić na pracę ze słownikiem
sprawdzenia i uzupełnienia słownego trafności doznań
przygotowywać schematy np. do pisania opowiadań
wzrokowych
uwzględnianie w ocenie wkładu pracy w wykonanie
W ocenie pracy ucznia wskazane jest uwzględnienie
ćwiczenia
poprawności toku rozumowania, a nie tylko
oznaczać kolorami wyrazy z trudnościami ortograficznymi
prawidłowości wyniku końcowego
stosować teksty z lukami do uzupełnienia
unikanie trudnych/bardzo abstrakcyjnych pojęć.
Podczas oceny prac pisemnych nie uwzględniać,
poprawności ortograficznej lub oceniać ją opisowo
umożliwienie dziecku korzystania z audiobooków lektur
szkolnych.
31
Dostosowania
I N F O R M AT Y K A JĘZYKI OBCE
posadzenie ucznia jak najbliżej tablicy, zapewnienie większy nacisk na wypowiedzi ustne,
pomocy koleżeńskiej ze strony ucznia zdolnego, stosować wizualizację
zrównoważonego emocjonalnie
uwzględnianie w ocenie wkładu pracy w wykonanie niezbędnych notatek
ćwiczenia pracować na skojarzeniach
ocenianie za wiedzę i wysiłek włożony w wykonanie wykorzystywać mapy myśli
zadania Unikać głośnego odpytywania z czytania przy całej klasie
skracać zadania poprzez dzielenie ich na mniejsze wykorzystywać fiszki
polecenia cząstkowe należy mówić do dziecka wyraźnie używając normalnego
przygotowywać schematy i plany aktywności głosu i intonacji, unikać gwałtownych ruchów głową czy
przygotowywać instrukcje nadmiernej gestykulacji
wolniejsze tempo pracy, wykorzystywać wizualizację
W ocenie pracy ucznia wskazane jest uwzględnienie zadawanie do domu tyle, ile dziecko jest w stanie
poprawności toku rozumowania, a nie tylko wykonać samodzielnie
prawidłowości wyniku końcowego udostępnianie tekstów ( np. testów sprawdzających
unikanie trudnych/bardzo abstrakcyjnych pojęć, wiedzę ) w wersji powiększonej,
częste odwoływanie się do konkretu, przykładu Podczas oceny prac pisemnych nie uwzględniać
wolniejsze tempo pracy poprawności ortograficznej lub oceniać ją opisowo.
wykorzystywanie wizualizacji i tutoriali.
T E CH N I K A / P L AST Y K A / M U Z Y K A GEOGRAFIA
stosowanie przystępnych instrukcji wykonania zadania -

przeznaczyć więcej czasu na naukę trudnych pojęć,
obrazkowej, obrazkowo - słownej, multimedialnej

symboli
zapewnienie dobrego oświetlenia klasy oraz miejsca dla

na lekcji geografii nie stosować map konturowych
dziecka w pierwszej ławce w rzędzie od okna

nie wymagać znalezienia z pamięci konkretnego punktu
dzielić zadania na małe etapy

na mapie bez przybliżenia jego położenia
pozostawić więcej czasu na wykonanie zadania

łagodniej oceniać wykresy, mapki, rysunki, które są mniej
krótko i prosto formułować polecenia

przejrzyste i mniej starannie wykonane
stosować częste przerwy podczas wykonywania

zapisywać na tablicy trudniejsze pojęcia, terminy, nazwy.
skomplikowanego zadania
przygotowywać schematy
przygotować kryteria sukcesu do wykonywanej pracy
pracować na materiale, który lubi uczeń
bazować na pracach pokazowych
bazować na lubianych przez ucznia piosenkach,
zmniejszać ilość zwrotek do nauczenia się piosenki na
pamięć.
B I O LO G I A
rozróżnia narządy wymiany gazowej u zwierząt oraz drogi

rozróżnia i omawia poszczególne etapy rozwoju
wymiany gazowej u roślin, wskazując je na planszy lub

organizmu, wykorzystując planszę lub uzyskując wsparcie
ilustracji
od nauczyciela w zakresie uwzględnienia prawidłowej
określa funkcje poszczególnych narządów układu

kolejności etapów rozwoju
oddechowego – nie musi być zachowana prawidłowa

interpretuje łuk odruchowy na podstawie schematu  
kolejność tych narządów

– dopuszcza się pomoc nauczyciela w określeniu

prawidłowo kierunku działania bodźca.
rozrodczego – nie musi być zachowana prawidłowa
wymienia objawy towarzyszące fazom cyklu
menstruacyjnego podawanym w odpowiedniej kolejności
przez nauczyciela
omawia korelację budowy nerki z mechanizmem
powstawania moczu z pomocą planszy lub schematu,
32
Dostosowania
przedmiotach dla szkoły ponadpodstawowej
JĘZYK POLSKI M AT E M AT Y K A
nie wymagać, by uczeń czytał głośno przy klasie nowy unikanie trudnych/bardzo abstrakcyjnych pojęć,
tekst, oczekiwać głośnego czytania tekstu częste odwoływanie się do konkretu, przykładu,
przygotowanego wcześniej w domu unikanie pytań problemowych, przekrojowych,
wydłużać czas przeznaczany na czytanie tekstów, uwzględnienie wolniejszego tempo pracy (mniej zadań na
poleceń, instrukcji, szczególnie podczas samodzielnej klasówkach, zadawanie do domu tyle, ile dziecko jest w
pracy lub sprawdzianów, w miarę potrzeby pomagać   stanie wykonać samodzielnie)
w ich odczytaniu stosowanie zasady poglądowości
wymagania w wypowiadaniu się na określony temat odrębne instruowanie dzieci – tłumaczenie poleceń
ograniczyć do kilku krótkich, prostych zdań dzielenie zadań na etapy
czytanie lektur szkolnych lub innych opracowań rozłożyć odwoływanie się do znanych uczniowi sytuacji z życia
w czasie, pozwalać na korzystanie z audiobooków pokazywanie użyteczności poznawanych treści
wspierać podczas czytania tekstu, aby umożliwić przeliczanie na konkretach
uczniowi zrozumienie, np. dzielić na etapy, stawiać wydawanie poleceń krótkimi, zdecydowanymi zdaniami
pytania ułatwiające rozumienie lub poznanie stopnia praca na schematach i tablicach matematycznych
zrozumienia przez ucznia czytanego tekstu, częste zadawanie pytania- „co widzisz?” w celu
upewniać się, czy uczeń rozumie trudniejsze terminy sprawdzenia i uzupełnienia słownego trafności doznań
uwzględniać trudności w redagowaniu wypowiedzi wzrokowych
pisemnych, zachęcać do planowania tych wypowiedzi W ocenie pracy ucznia wskazane jest uwzględnienie
zgodnie z poznanym schematem poprawności toku rozumowania, a nie tylko prawidłowości
pomagać w doborze argumentów, jak również wyniku końcowego
odpowiednich wyrażeń i zwrotów ( zestaw unikanie trudnych/bardzo abstrakcyjnych pojęć.
przygotowanych argumentów)
nie obniżać oceny za błędy ortograficzne  
w wypracowaniach oraz za ich poziom graficzny
przy ocenie prac pisemnych należy uwzględnić wartość
merytoryczną pracy, umiejętność argumentacji i
kompozycji
pozwalać na wykonywanie prac na komputerze
zezwolić na używanie dyktafonu w celu sporządzenia
notatki z lekcji.
B I O LO G I A GEOGRAFIA
rozróżnia narządy wymiany gazowej u zwierząt oraz drogi

przeznaczyć więcej czasu na naukę trudnych pojęć,
wymiany gazowej u roślin, wskazując je na planszy lub

symboli
ilustracji
na lekcji geografii nie stosować map konturowych

nie wymagać znalezienia z pamięci konkretnego punktu
oddechowego – nie musi być zachowana prawidłowa

na mapie bez przybliżenia jego położenia

łagodniej oceniać wykresy, mapki, rysunki, które są mniej

przejrzyste i mniej starannie wykonane
rozrodczego – nie musi być zachowana prawidłowa

zapisywać na tablicy trudniejsze pojęcia, terminy, nazwy.
wymienia objawy towarzyszące fazom cyklu
menstruacyjnego podawanym w odpowiedniej kolejności
przez nauczyciela
omawia korelację budowy nerki z mechanizmem
powstawania moczu z pomocą planszy lub schematu,
33
Dostosowania
rozróżnia i omawia poszczególne etapy rozwoju
organizmu, wykorzystując planszę lub uzyskując wsparcie
od nauczyciela w zakresie uwzględnienia prawidłowej
kolejności etapów rozwoju
interpretuje łuk odruchowy na podstawie schematu –
dopuszcza się pomoc nauczyciela w określeniu
prawidłowo kierunku działania bodźca.
H I S TO R I A JĘZYKI OBCE
uwzględniać trudności z zapamiętywaniem nazw, dawać więcej czasu na zastanowienie się i przypomnienie
nazwisk, dat słówek, zwrotów oraz na opanowanie określonego
stosować ćwiczenia w czytaniu map zestawu słówek
zezwolić na zastąpienie liczb rzymskich arabskimi, ale zwolnić tempo wypowiadanych słów i zwrotów, a nawet
dążyć do tego, aby uczeń sobie je utrwalił wypowiadać je przesadnie poprawnie
częsta praca na osi czasu można pozwolić na korzystanie z dyktafonu podczas
wspólne dokonywanie analiz tekstów zawartych   lekcji
w książce oraz w informacjach na mapkach. Uczeń nowe wyrazy objaśniać za pomocą polskiego
powinien uczyć się, że ilustracja, obraz, mapka jest odpowiednika, w formie opisowej, podania synonimu,
źródłem informacji antonimu, obrazka, tworzenia związku z nowym wyrazem
stosować streszczenia. w nauczaniu gramatyki można stosować algorytmy  
w postaci graficznej wykresów, tabeli, rysunków
podczas prezentacji materiału zestawiać zjawiska
gramatyczne języka polskiego ze zjawiskami
gramatycznymi charakterystycznymi dla języka obcego
prowadzić rozmówki na tematy dotyczące uczniów
uwzględniać trudności podczas oceniania poprawności
ortograficznej i graficznej pisma
dawać więcej czasu na opanowanie określonego
zestawu słówek,
w fazie prezentacji leksyki zwolnić tempo wypowiadanych
słów i zwrotów, a nawet wypowiadać je przesadnie
poprawnie,
nowe wyrazy objaśniać za pomocą polskiego
odpowiednika, kontekstu
w formie opisowej, podania synonimu, antonimu,
obrazka, tworzenia związku z nowym wyrazem.
U C Z E Ń S Ł A B O W I D Z Ą C Y N A W S Z YS T K I C H P R Z E D M I OTA C H
uczniom niewidomym należy zapewnić możliwość

zachowanie stałego układu ławek w sali, dostosowanie
korzystania z brajlowskich książek i książek mówionych,  

ławki ucznia – pomoc w zachowaniu porządku na ławce,
a uczniom słabo widzącym z książek z powiększoną

miejsce na podstawkę pod książkę i lampkę
czcionką
blat ławki powinien być matowy (bez błyszczących
podawanie modeli i przedmiotów do obejrzenia z bliska

elementów), można umieścić podkładkę antypoślizgową,
(zmniejszenie dystansu pomiędzy uczniem a oglądanym

aby nie spadały przedmioty i kartki z ławki
obiektem
dostosowanie kroju wielkości i grubości czcionki (uczeń  
zwracanie uwagi na szybką męczliwość ucznia związaną

z ograniczonym polem widzenia może wybierać czcionkę
ze zużywaniem większej energii.

nie pogrubioną: A, B, M, 8, H, 3 natomiast uczeń z
obniżoną ostrością raczej pogrubioną: A, B, M, 8, H, 3),
34
Dostosowania
na patrzenie i interpretację informacji uzyskanych drogą

dostosowanie tła tekstu stosując zasadę kontrastu barw
wzrokową (wydłużanie czasu na wykonanie określonych

np. poprzez zakreślacze, okienko - typoskop, oraz
zadań)
dostarczać informacji dotykowej (uwypuklone litery, wzor
umożliwienie uczniowi korzystania z komputera na lekcji  

udostępnianie tekstów (np. testów sprawdzających
i urządzeń elektronicznych wspomagających ucznia

wiedzę) w wersji powiększonej lub stosowanie i pomocy
słabowidzącego
optycznych
w geometrii należy wprowadzać uproszczone konstrukcje
z ograniczoną do koniecznych liczbą linii pomocniczych  
i konstrukcje geometryczne wykonywać na kartkach
większego formatu niż zwykła kartka papieru,
Trudności uczniów ze SPE na języku obcym
Aby osiągnąć biegłość w posługiwaniu się językiem obcym, wszystkie komponenty trzeba skojarzyć automatycznie, co wymaga dobrej
percepcji słuchowo-wzrokowej i świadomości fonologicznej.
Trudności może sprawiać
mylenie liter,
różnicowanie wyrazów podobnie brzmiących,
szyk zdania
pisanie ze słuchu i z pamięci
czytanie
przetwarzanie informacji
zapamiętywanie.
Według najnowszych doniesień psychologii kognitywnej ważne są przede wszystkim: zdolności komunikacyjne oraz dobra pamięć
operacyjna (jest to ta struktura mózgu, która jest odpowiedzialna za tymczasowe składowanie i wykorzystywanie informacji potrzebnych do
uczenia się i rozumienia języka).
Trudności uczniów na języku obcym i na egzamini
trudności z czytaniem poleceń i treści zadań
brak zrozumienia poleceń
tworzenie spójnej wypowiedzi pisemnej
redagowanie wypowiedzi, zapamiętanie reguł i schematu takiej wypowiedzi
niskie kompetencje w zakresie przetwarzania informacji
wolne tempo pisania
krótkie skupienie uwagi na zadaniu
szybka męczliwość
zaburzenia przetwarzania słuchowego
trudności z koordynacją wzrokowo-ruchową
inne widzenie liter u uczniów z dysleksją
mimo znajomości reguł gramatycznych, ortograficznych czy środków językowych uczniowie z SPE będę mieli problem z zastosowaniem
ich w sytuacjach praktycznych ,opisowych i testowych.
Wskazówki do pracy z uczniem ze SPE na językach obcyc
pracuj z wizualizacjami
ćwicz strukturę wypowiedzi na schematach
utrwalaj bazę uniwersalnego słownictwa
wolne tempo pisania doskonal poprzez ćwiczenia manualne,
35
Dostosowania
najpierw wybór krótkich i łatwiejszych zadań
zaburzenia przetwarzania słuchowego, ćwiczymy na piosenkach, zabawach i grach
środki językowe ćwiczyć na materiale ikonograficznym
trudności z koordynacją wzrokowo-ruchową podczas gier planszowych i stolikowych
inne widzenie liter u uczniów z dysleksją, pomocna będzie odpowiednia czcionka.
Przykłady dostosowań na językach obcych
Dostosowanie wymagań:
• powinno dotyczyć głównie form i metod pracy z uczniem, zdecydowanie rzadziej treści nauczania,
• nie może polegać na takiej zmianie treści nauczania, która powoduje obniżanie wymagań wobec uczniów z normą intelektualną,
• nie oznacza pomijania haseł programowych, tylko ewentualne realizowanie ich na poziomie wymagań koniecznych lub podstawowych,
• nie może prowadzić do zejścia poniżej podstawy programowej, a zakres wiedzy
i umiejętności powinien dać szansę uczniowi na sprostanie wymaganiom kolejnego etapu edukacyjnego.
JĘZYKI OBCE
należy podać uczniom jasne kryteria oceny prac Podczas oceny prac pisemnych nie uwzględniać
pisemnych (wiedza, dobór argumentów, logika wywodu, poprawności ortograficznej lub oceniać ją opisowo
treść, styl, kompozycja itd.) umożliwienie dziecku korzystania z audiobooków lektur
należy uczniowi zapewnić więcej czasu na przeczytanie szkolnych
lektury większy nacisk na wypowiedzi ustne
przy ocenie prac pisemnych ucznia nie należy stosować wizualizację

z dysleksji itd. niezbędnych notatek
należy wydłużać czas odpowiedzi pracować na skojarzeniach
nie należy odpytywać w stanie silnego pobudzenia wykorzystywać mapy myśli
unikanie odpytywania z głośnego czytania przy całej Unikać głośnego odpytywania z czytania przy całej klasi
klasie wykorzystywać fiszki
wskazane jest akceptowanie pisma drukowanego, pisma należy mówić do dziecka wyraźnie używając normalnego
na komputerze głosu i intonacji, unikać gwałtownych ruchów głową czy
wydawanie poleceń krótkimi, zdecydowanymi zdaniami nadmiernej gestykulacji
pozwolić na pracę ze słownikiem wykorzystywać wizualizacje
przygotowywać schematy np. do pisania opowiadań zadawanie do domu tyle, ile dziecko jest w stanie
uwzględnianie w ocenie wkładu pracy w wykonanie wykonać samodzielnie
ćwiczenia udostępnianie tekstów ( np. testów sprawdzających
oznaczać kolorami wyrazy z trudnościami wiedzę ) w wersji powiększonej
ortograficznymi Podczas oceny prac pisemnych nie uwzględniać
stosować teksty z lukami do uzupełnienia poprawności ortograficznej lub oceniać ją opisowo.
niezbędnych notatek,
Przykładowy arkusz dostosowań do edycji 
Pobierz
36
Dostosowania
BIBLIOGRAFIA
 
Attwood T: Zespół Aspergera. Harmonia 2012.
Jagielska G: Dziecko z autyzmem i zespołem Aspergera w szkole i przedszkolu. Broszura ORE.
Mach C., Naprawa R, Szczepańska K., Tanajewska A: Dostosowanie wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb rozwojowych  
i możliwości psychofizycznych ucznia. Harmonia 2017.
Materiały od Daniel Britton, https://danielbritton.info/dyslexia/
Słupek K.: Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Harmonia 2018.
Sozańska A.: Rady nie od parady. Broszura ORE.
Srebnicki T., Wolańczyk T: Dziecko z ADHD w szkole i przedszkolu. Broszura ORE.
Wilde K: Logistyka Autyzmu. Harmonia 2016.
Zasoby własne: Zyta Czechowska i Jolanta Majkowska.
Blog edukacyjny: www.specjalni.pl
37
Awans zawodowy - materiały, dokumenty, szablony
Kompletna wiedza dotycząca ścieżki awansu zawodowego na starych Kompletna wiedza dotycząca ścieżki awansu zawodowego na starych
zasadac zasadac
Gotowe dokumenty do edycj Gotowe dokumenty do edycj
Szablony prezentacj Szablony prezentacj
Praktyczne wskazówki Praktyczne wskazówki
Przejdź do strony Przejdź do strony
Pytania i problemy wraz z odpowiedziami Pytania i problemy wraz z odpowiedziami Pytania wraz z odpowiedziami
Mianowanie na starych zasadach Dyplomowanie na starych zasadach Dyplomowanie na nowych zasadach
Przejdź do strony Przejdź do strony Przejdź do strony

Kompleksowe wsparcie dla nauczycieli prowadzących zajęcia  
w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej
Zajęcia
korekcyjno-kompensacyjne
Pobierz
Organizacja pomocy psychologiczno-pedagogiczne

Propozycja ćwiczeń i zaba
Programy zajęć korekcyjno-kompensacyjnyc
Przykładowe wpisy do dziennik
Oceny efektywności
Narzędzia TIK w terapi
Generatory kart prac
Metody aktywizujące
Zajęcia rozwijające kompetencje

emocjonalno-społeczne
Pobierz

Wskazówki i wybrane aktywnośc
Programy zaję
Oceny efektywności
Zajęcia rozwijające
umiejętność uczenia się

Pobierz

Wybrane strategie uczenia si
Propozycja ćwicze
Program zaję
Oceny efektywności
Kompleksowe wsparcie pedagoga specjalnego
Teczka nr 1
Pobierz
Diagnozowanie potrzeb i możliwości uczniów

Organizacja zajęć rewalidacyjnyc
Programy zajęć rewalidacyjnyc
Interaktywne zadania na zajęcia rewalidacyjn
Metodyka pracy
Rewalidacja - propozycja ćwicze

Propozycja ćwiczeń i dobre praktyki
Formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej
Propozycja ćwiczeń i dobre praktyki
Karty pracy
Teczka nr 3
Pobierz
Plan pracy pedagoga specjalnego

specjalnego.
Dziennik pedagoga specjalnego
Programy zajęć rewalidacyjnych
Przykładowe wpisy do dziennika zajęć
rewalidacyjnyc
Program zajęć rozwijających kompetencje
emocjonalno-społeczn
Program zajęć korekcyjno-kompensacyjnych
Przykładowe wpisy.
Teczka nr 4
Pobierz
Sprawozdanie pedagoga specjalnego

Ewaluacja IPET
Ocena efektywności zajęć z PPP
Ocena efektywności zajęć rewalidacyjnych
Ocena opisowa
Narzędzia do ewaluacji
Zestaw kart do ewaluacji.
Dokumentacja do pracy z uczniem ze SPE
WOPFU Ocena efektywności zaj. z PPP Ocena efektywności zaj. rewalidacyjnych
Pobierz Pobierz Pobierz
Ocena opisowa Ewaluacja IPET Sprawozdanie pedagoga specjalnego
Program zaj. rewalidacyjnych

Program zaj. rewalidacyjnych
Program zaj. korekcyjno-kompensacyjnych
szkoła ponadpodstawowa szkoła podstawowa Program zaj. emocjonalno-społecznych

Propozycja szkoleń
Zasady organizacji zajęć rewalidacyjnych Zasady organizacji zajęć rewalidacyjnych

Planowanie pracy z uczniem na zajęciach rewalidacyjnych Narzędzia TIK do przygotowania ćwiczeń i materiałów edukacyjnych
Narzędzia TIK do przygotowania ćwiczeń i materiałów edukacyjnych Bezpłatne zasoby do tworzenia kart pracy.
Sposoby dokumentowania pracy rewalidatora.
Przejdź do strony Przejdź do strony
Zasady organizacji zajęć rewalidacyjnych Zasady prowadzenia zajęć rozwijających orientację przestrzenną
Narzędzia TIK do przygotowania ćwiczeń i materiałów edukacyjnych Rodzaje ćwiczeń doskonalących orientację przestrzenną
Bezpłatne zasoby do tworzenia kart pracy. Narzędzia TIK do przygotowania ćwiczeń i materiałów edukacyjnych
Zestaw gotowych kart pracy.
Przejdź do strony
Przejdź do strony
Czym jest TUS Otwarte Zasoby Edukacyjne

Jak rozwijać kompetencje społeczne, w tym komunikacyjne Przykłady bezpłatnych narzędzi do tworzenia gier edukacyjnych
Przykładowe aktywności, gry, ćwiczenia i zadania w ramach TUS Generatory do konstruowania kart pracy
Narzędzia TIK wspierające rozwój kompetencji emocjonalno-
społecznych
Konstruowanie kart pracy na zajęcia rewalidacyjne w ramach rozwijania
kompetencji społecznych.
Przejdź do strony
Przejdź do strony
edukacyjnych
specjalni.pl
Szkolenia RP
szkolenia.specjalni.pl
nodnzytaczechowska.pl
121

Dostosowanie Wymagan - TVFNDQ

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Dostosowanie Wymagan - TVFNDQ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Dostosowanie

Niniejszy e-book chroniony jest prawem autorskim.

Przedruk materiałów bez zgody wydawcy jest zabroniony.

Jolanta Majkowska i Zyta Czechowska

Zgodnie z Rozporządzeniem MEN z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie

szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania

uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych, nauczyciel dostosowuje wymagania

edukacyjne do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz

możliwości psychofizycznych ucznia.

Czym są wymagania edukacyjne

Wymagania edukacyjne są formułowane w oparciu o realizowany program

nauczania oznaczają oczekiwane przez nauczyciela osiągnięcia ucznia

Ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r.

Wymagania muszą zapewniać realizację celów edukacyjnych wynikających – Prawo oświatowe

z podstawy programowej w takim stopniu, w jakim jest to możliwe z uwagi na

występujące u ucznia trudności w uczeniu się.

Edukacji Narodowej z dnia 22

posiadającego orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania – na

podstawie tego orzeczenia

posiadającego opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni Edukacji Narodowej z dnia 9

poradni psychologiczno-pedagogicznej,w tym poradni specjalistycznej, udzielania i organizacji pomocy

wskazującą na potrzebę takiego dostosowania – na podstawie tej opinii psychologiczno-pedagogicznej

rozpoznania indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz

indywidualnych możliwości psychofizycznych ucznia dokonanego przez

posiadającego opinię lekarza o ograniczonych możliwościach wykonywania

przez ucznia określonych ćwiczeń fizycznych na zajęciach wychowania

fizycznego – na podstawie tej opinii.

Podstawowym celem dostosowania wymagań jest

pomoc w osiągnięciu sukcesu edukacyjnego

stworzenie warunków do poczucia sprawstwa uczniów.

Obszary dostosowania obejmują

przekaz, polecenia, komunikaty

architektonicznym, organizacyjnym, edukacyjnym poprzez np.

posadzenie ucznia słabosłyszącego w pierwszej ławce

zapewnienie odpowiedniego oświetlenia

zapewnienie odpowiedniego nagłośnienia

zapewnienie właściwego oprzyrządowania

likwidowanie dystraktorów, które utrudniają skupienie uwagi na zadaniach

komunikację wspomagającą i alternatywną

sprzęt multimedialny itd

sprostanie wymaganiom kolejnego etapu edukacyjnego.

Istotnym elementem dostosowania wymagań edukacyjnych jest indywidualizacja procesu edukacyjno-terapeutycznego.

nauki szkolnej, różnic między uczniami, będącymi w tym samym wieku.

dzielenie materiału na mniejsze części

stopniowanie trudności zadań

częste powtarzanie materiału sprawiającego trudności

wydłużenie czasu pracy, szczególnie w zadaniach praktycznych

pomoc nauczyciela w zrozumieniu polecenia

formułowanie krótkich i precyzyjnych poleceń

zapisywanie krótkich notatek z lekcji

stwarzanie sytuacji edukacyjnych angażujących ucznia

docenianie każdego wysiłku ucznia, poniesionego wkładu pracy

przekazywanie treści za pomocą konkretów

dostosowaniem sposobu komunikowania się z uczniem

zachowaniem właściwego dystansu

zmiana form aktywności i częste przekierowywanie uwagi na inne zadanie

stosowaniem metody poglądowości – umożliwieniem poznawania wielozmysłowego.

zaangażowanie i włożony w pracę wysiłek

umiejętność stawiania pytań i formułowania problemów

stopień opanowania materiału

umiejętność pracy w zespole,

stosunek i przygotowanie ucznia do przedmiotu

wkład pracy ucznia

Niniejszy e-book chroniony jest prawem autorskim.  

Wymagania muszą zapewniać realizację celów edukacyjnych wynikających   – Prawo oświatowe