วารสารศึกษาศาสตร์ ปีท่ี 18 ฉบับที่ 1 เดือนมิถนุ ายน 2549-ตุลาคม 2549 หน้า 29

การบูรณาการใช้สอ่ื ประสมและสือ่ หลายมิตเิ พือ่ การสอนและการเรียนรู้

Integrating Multimedia and Hypermedia for
Teaching and Learning

ดุสติ ขาวเหลือง*

Article: Integrating Multimedia and Hypermedia for Teaching and Learning

Abstract
This article explains about the context of
multimedia and hypermedia which including the
ways how to integrating multimedia and
hypermedia for teaching and learning. As we
advance towards a digital age, today’s technologies
allow educators and students to integrate, combine,
and interact with media far beyond what was
previous possible. As the computer and the internet
are very strongly integrated into every life and in
education especially as well as in school education.
A new method to teach for example teachers
facilitate learning by encouraging active learning,
guide learners to question their tacit assumptions,
enhance learning environment, support students-
center, and coach them in the construction process.
Therefore, we should think about some idea
“integrating educational technology” which refers
to the process of determining which electronic tools
such as multimedia and hypermedia or which
methods for implementing them are appropriate
for given classroom situations and problems.
The concept of multimedia refers to a
combination of multiple media combined into a
single whole. Indeed multimedia today is
synonymous with a computer-based format that
combines text, graphics, audio, and even video into

*นิสติ ปริญญาเอก สาขา Vocational Education and Training Dresden University of Technology
หน้า 30 วารสารศึกษาศาสตร์ ปีท่ี 18 ฉบับที่ 1 เดือนมิถนุ ายน 2549-ตุลาคม 2549
single coherent, digital presentation. Hypermedia
refers to linked media. Furthermore multimedia
software is typically arranged in a hypermedia
format that follows the learner to jump among these
elements to follow his or her own learning style
and personal curiosity. Multimedia and
Hypermedia: How do they differ? Multimedia/
hypermedia makes one’s experience as realistic as
possible without actually being there. Multimedia/
hypermedia encourages students to take
responsibility for their own learning and support
them to learn at their own pace. Multimedia/
hypermedia provides for students participation in
the learning experience, and allow the teacher to
play more of a coaching role, moving around the
classroom and supporting individual help to
students. In this article we will explore the following
types of multimedia/hypermedia: Multimedia kits,
Interactive media, and Virtual reality. Because of
some advantages as mentioned above we hope that
the approach which integrating multimedia/
hypermedia for teaching and learning will be applied
into efficient instruction.
บทนำ
เนื่องจากพัฒนาการและความก้าวหน้า
อย่างต่อเนือ่ งของเทคโนโลยีสมัยใหม่ในยุคของ
เทคโนโลยีดจิ ทิ ลั ที่นำมาประยุกต์ใช้เพือ่ การศึกษา
ส่ ง ผลให้ ก ารเรี ย นการสอนจำเป็ น ต้ อ งปรั บ
เปลีย่ นกระบวนการในการจัดสภาพแวดล้อมของ
การเรี ย นรู ้ (Learning Environment) ให้ ม ี
ลักษณะหรือบรรยากาศที่ส่งเสริมให้ผู้เรียนมี
ส่ ว นร่ ว ม (Require Learner Participation)
ในกิจกรรมการเรียนการสอน สนับสนุนให้ผเู้ รียน
ได้มโี อกาสเรียนรูไ้ ด้ตามอัตราความก้าวหน้าของ
ตนเอง ตามความถนั ด และความสนใจ ซึ ่ ง
สอดคล้องกับกระบวนทัศน์ (Paradigm) ทีม่ งุ่ เน้น
ให้ผเู้ รียนรูจ้ กั คิดวิเคราะห์ สังเคราะห์องค์ความรู้
ด้วยตนเอง การใช้เทคโนโลยีการศึกษาในยุค
ของเทคโนโลยีดิจิทัลทำให้มีแนวโน้มของการ
เปลีย่ นแปลงรูปแบบการเรียนการสอนไปจากเดิม
มาเป็นการเน้นผูเ้ รียนเป็นสำคัญ การเรียนการสอน
ยุคใหม่จะเน้นผู้เรียนเป็นศูนย์กลางแทนผู้สอน
เป็นเหตุให้ผู้สอนมีบทบาทที่ท้าทายมากขึ้น
ด้วยการเปลีย่ นจาก “ผูร้ อบรูห้ น้าชัน้ เรียน” ทีม่ คี วาม
เชี่ยวชาญ เป็นแหล่งสารสนเทศและคำตอบ
ทัง้ มวลทีผ่ เู้ รียนต้องฟังแต่เพียงอย่างเดียว มาเป็น
ผูส้ ง่ เสริม ผูส้ นับสนุน ผูม้ สี ว่ นร่วม ผูร้ ว่ มเรียน
ผู้กำกับ (การสอน) ผู้ฝึก ผู้อำนวยความสะดวก
ผู ้ อ อกแบบและเป็ น สะพานการสื ่ อ สารเพื ่ อ
เชื่อมโยงผู้เรียนกับโลกภายนอก (กิดานันท์
มลิทอง, 2548, หน้า 342) ซึ่งอาจกล่าวได้ว่า
เป็นแนวคิด “การปรับการเรียน เปลีย่ นการสอน”
หรือการเปลี่ยนบทบาทของผู้สอนและผู้เรียน
กล่าวคือ ผูส้ อนมีความจำเป็นต้องสอนให้ผเู้ รียน
สามารถสืบค้นข้อมูลต่าง ๆ ตามความสนใจ
ด้วยตนเอง สอนผูเ้ รียนให้เรียนรูก้ ารใช้โปรแกรม
ที ่ ห ลากหลาย สอนให้ ผ ู ้ เ รี ย นคิ ด วิ เ คราะห์
สังเคราะห์ คิดอย่างมีวิจารณญาณ คิดอย่าง
สร้างสรรค์ แนวทางหนึ่งของการปรับเปลี่ยน
กระบวนการในการจัดสภาพแวดล้อมของการ
เรียนรู้ดังกล่าวได้แก่ การบูรณาการเทคโนโลยี
การศึกษาในการสอนและการเรียนรู้ ซึง่ หมายถึง
กระบวนการกำหนดวิธกี ารใช้อปุ กรณ์อเิ ล็กทรอนิกส์
และเทคนิควิธกี ารต่างๆเพือ่ นำมาใช้การแก้ไขปัญหา
และสถานการณ์การเรียนการสอนในห้องเรียนได้
อย่างเหมาะสม (Roblyer, 2003, p.8) ซึง่ สอดคล้อง
กับความคิดเห็นของไมเคิล ดี วิลเลียมส์ (Michael D.
Williams, 2000, p. 12) ทีอ่ ธิบายความหมายของการ
บูรณาการเทคโนโลยีเพือ่ การสอนและการเรียนรู้
วารสารศึกษาศาสตร์ ปีท่ี 18 ฉบับที่ 1 เดือนมิถนุ ายน 2549-ตุลาคม 2549
ว่าหมายถึง การใช้เทคโนโลยีในการเรียนรู้เพื่อ
นำเสนอสารสนเทศ กระตุ้นความสนใจ และ
สนับสนุนส่งเสริมให้ผู้เรียนมีความรู้ มีทักษะ
เพิม่ มากขึน้
การใช้สื่อประสมในการเรียนการสอน
และการทำงานมีมานานแล้ว แต่เดิมเป็นการนำสือ่
หลายอย่างมาใช้รว่ มกันเพือ่ ช่วยในการสือ่ ความหมาย
อย่างเรียงลำดับขั้นตอน แต่ในปัจจุบันมีการนำ
คอมพิวเตอร์มาใช้ในการควบคุมและผลิตชิน้ งาน
สื่อประสม รวมทั้งพัฒนาการของเทคโนโลยี
คอมพิวเตอร์ทำให้ปัจจุบันมีการใช้สื่อประสม
ในลักษณะที่แตกต่างไปจากเดิมที่เคยใช้กันมา
เช่นบทเรียนคอมพิวเตอร์ชว่ ยสอน (Computer-
Assisted Instruction: CAI) การนำสื่อประสม
ไปใช้ในการสอนบนเว็บ (Web-based Instruction)
เป็นต้น นอกจากนี้เรายังสามารถนำสื่อประสม
มาใช้ในงานลักษณะของสือ่ หลายมิติ (hypermedia)
เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการ นำเสนอเนื้อหา
และค้นคว้าสิง่ ทีต่ อ้ งการศึกษาได้หลากหลายรูปแบบ
สื่อประสมยังเป็นองค์ประกอบสำคัญในการ
ศึกษาทางไกล รวมทัง้ ยังมีสอ่ื ประสมรูปแบบอืน่ ๆ
ทีส่ ามารถนำมาใช้ในการเรียนการสอนได้เป็นอย่างดี
ดังนัน้ จึงเป็นเรือ่ งสำคัญอย่างยิง่ ทีผ่ สู้ อน ผูเ้ รียน
และบุคลากรทางการศึกษาทีเ่ กีย่ วข้องจำเป็นต้อง
ทราบถึ ง รายละเอี ย ดของสื ่ อ ประสมและสื ่ อ
หลายมิตใิ นส่วนของเนือ้ หาและการนำไปบูรณาการ
ใช้เพือ่ การสอนและการเรียนรู้ เช่น ชุดสือ่ ประสม
(Multimedia Kits) ซึ่งหมายถึงสื่อชนิดต่างๆ
หลายอย่างที่นำมาจัดการใช้ร่วมกันบนเนื้อหา
หัวข้อเดียวกัน สือ่ ประสมปฏิสมั พันธ์ (Interactive
media) หรือสือ่ ทีต่ อ้ งการเน้นให้ผเู้ รียนได้มที กั ษะ
การฝึกปฏิบตั แิ ละโต้ตอบกับผูเ้ รียนโดยการได้รบั ข้อมูล
ย้อนกลับ และความเป็นจริงเสมือน (Virtual reality)
หรือสือ่ ทีใ่ ช้ประสบการณ์ของผูเ้ รียนฝังในประสาท
สัมผัสส่วนต่างๆและมีปฏิสัมพันธ์โต้ตอบกับ
หน้า 31
ปรากฎการณ์ตา่ งๆทีผ่ เู้ รียนสัมผัสได้ในทางกายภาพ
ซึง่ สือ่ ต่างๆเหล่านีอ้ าจเป็นแนวทางหนึง่ ทีจ่ ะช่วย
ให้ทา่ นสามารถนำไปประยุกต์ปรับใช้ในการเรียน
การสอนได้อย่างมีประสิทธิภาพ
ความหมายของสื่อประสม(Multimedia) และ
สือ่ หลายมิติ (Hypermedia)
คำว่า สื่อประสม (Multimedia) มีผู้ให้
ความหมายในทำนองเดียวกันหลายท่าน กล่าวคือ
ราชบัณฑิตยสถาน (2542, หน้า 66)
ได้บญั ญัตศิ พั ท์คำว่า “multimedia” เป็นศัพท์บญั ญัติ
เทคโนโลยีสารสนเทศไว้ว่า 1. สื่อประสม 2.
สือ่ หลายแบบ
กิดานันท์ มลิทอง (2544, หน้า 6-7)
อธิบายว่าสือ่ ประสม หมายถึง การนำสือ่ หลายๆ
ประเภทมาใช้รว่ มกันทัง้ วัสดุ อุปกรณ์และวิธกี าร
เพือ่ ให้เกิดประสิทธิภาพและประสิทธิผลสูงสุดใน
การเรียนการสอน โดยการใช้สอ่ื แต่ละอย่างตาม
ลำดับขัน้ ตอนของเนือ้ หา และในปัจจุบนั มีการนำ
คอมพิวเตอร์มาใช้รว่ มด้วยเพือ่ การผลิตหรือการควบคุม
การทำงานของอุปกรณ์ตา่ งๆ ในการเสนอข้อมูล
ทัง้ ตัวอักษร ภาพกราฟิก ภาพถ่าย ภาพเคลือ่ นไหว
แบบวิดที ศั น์และเสียง
คำ “สื ่ อ ประสม” (Multimedia) มี
ความหมาย ในลักษณะวิธกี ารทีเ่ รียกว่า “วิธกี าร
สือ่ ประสม” (Multimedia approach) หรือ “วิธกี าร
ใช้สอ่ื ข้ามกัน” (Cross-media approach) ซึง่ ขึน้ อยู่
กับหลักการนำสื่อโสตทัศน์และประสบการณ์
หลากหลายมาใช้ร่วมกับสื่อการสอนอื่นๆเพื่อ
ซ้อนเสริมค่าซึ่งกันและกัน โดยสามารถแบ่ง
ลักษณะการใช้สอ่ื ประสมออกเป็น 2 รูปแบบ ได้แก่
(กิดานันท์ มลิทอง, 2548, หน้า 191-193)
สือ่ ประสม I (Multimedia I) เป็นสือ่ ทีใ่ ช้
โดยการนำสื่อหลายประเภทมาใช้ร่วมกันใน
ลักษณะสื่อประสมแบบดั้งเดิม เช่น นำวิดีทัศน์
หน้า 32 วารสารศึกษาศาสตร์ ปีท่ี 18 ฉบับที่ 1 เดือนมิถนุ ายน 2549-ตุลาคม 2549
มาสอนประกอบการบรรยายของผู้สอนโดยมี
สื่อสิ่งพิมพ์ประกอบด้วย นำแผ่นวีซีดีมาฉาย
ภาพยนตร์ให้ชมภายหลังการบรรยายเนื้อหา
บทเรียน การใช้วัสดุภาพติดกระดานแม่เหล็ก
ประกอบการเล่านิทานหรือให้ผู้เรียนเล่นเกม
เพื ่ อ ฝึ ก ทั ก ษะภายหลั ง การอ่ า นเนื ้ อ หาจาก
หนังสือเรียน เป็นต้น
สือ่ ประสม II (Multimedia II) เป็นสือ่
ประสมที่ใช้คอมพิวเตอร์เป็นอุปกรณ์ในการ
นำเสนอสารสนเทศหรือการผลิตสารสนเทศใน
รูปแบบของข้อความ ภาพนิง่ ภาพเคลือ่ นไหวแบบ
วีดิทัศน์ ภาพกราฟิก ภาพแอนิเมชั่น และเสียง
โดยทีผ่ ใู้ ช้มกี ารโต้ตอบกับสือ่ โดยตรง
ความหมายของสื่อประสมดังกล่าว
สอดคล้องกับแนวคิดของสมสิทธิ์ จิตรสถาพร
(2547) ทีก่ ล่าวเสริมว่า สือ่ ประสม (multimedia)
หมายถึ ง การใช้ ส ื ่ อ หลายอย่ า งประกอบกั น
อย่างเป็นระบบ ในอดีตใช้สอ่ื ทีห่ ลากหลายด้วยกัน
แต่ปจั จุบนั ใช้คอมพิวเตอร์ทำหน้าทีน่ ำเสนอสือ่
ได้หลากหลายเหมือนกับในอดีต
นอกจากนี้ยังมีผู้นิยมเรียกสื่อประสม
ในแบบทับศัพท์ว่ามัลติมีเดีย เช่น กรมวิชาการ
(2544, หน้า 1-2) ทีอ่ ธิบายว่าสืบเนือ่ งจากในยุค
ปัจจุบนั ความก้าวหน้าของเทคโนโลยีคอมพิวเตอร์
เอือ้ ให้นกั ออกแบบสือ่ มัลติมเี ดียสามารถประยุกต์
สื ่ อ ประเภทต่ า งๆมาใช้ ร ่ ว มกั น ได้ บ นระบบ
คอมพิวเตอร์ ตัวอย่างสือ่ เหล่านีไ้ ด้แก่ เสียง วีดทิ ศั น์
กราฟิ ก ภาพนิ ่ ง และภาพเคลื ่ อ นไหวต่ า งๆ
การนำสือ่ เหล่านีม้ าใช้รว่ มกันอย่างมีประสิทธิภาพ
เรารวมเรี ย กสื ่ อ ประเภทนี ้ ว ่ า มั ล ติ ม ี เ ดี ย
(Multimedia) ซึ่งคล้ายคลึงกับความคิดเห็น
ของทวีศักดิ์ กาญจนสุวรรณ (2546, หน้า 2-3)
ทีก่ ล่าวว่ามัลติมเี ดีย (Multimedia) หมายถึงการ
นำองค์ประกอบของสื่อชนิดต่างๆมาสมผสาน
เข้าด้วยกันซึง่ ประกอบด้วย ข้อความ (Text) ภาพนิง่
(Image) ภาพเคลื ่ อ นไหวหรื อ แอนิ เ มชั ่ น
(Animation) เสียง (Sound) และวีดทิ ศั น์ (Video)
โดยผ่านกระบวนการทางคอมพิวเตอร์เพื่อสื่อ
ความหมายกับผูใ้ ช้อย่างมีปฏิสมั พันธ์ (Interactive
Multimedia) และได้บรรลุผลตามวัตถุประสงค์
การใช้งาน
สือ่ ประสม (Multimedia) หมายถึงการ
ใช้สอ่ื หลายอย่างร่วมกัน เช่น ข้อความ รูปภาพ
ภาพกราฟิก เสียงและวีดิทัศน์ ตามลำดับการ
นำเสนอเนื้อหาโดยใช้อุปกรณ์คอมพิวเตอร์เพื่อ
ใช้ในการนำเสนอหรือการศึกษารายบุคคล การใช้
คำว่า “multimedia” ได้เริม่ มีขน้ึ ในช่วงทศวรรษ
1950 เพือ่ อธิบายถึงการใช้รว่ มกันของสือ่ ลักษณะ
ต่ า งๆเช่ น ภาพนิ ่ ง และภาพเคลื ่ อ นไหว เพื ่ อ
สร้างเสริมประสิทธิภาพทางการศึกษา ตัวอย่างของ
มัลติมเี ดียในการศึกษาและการฝึกอบรมในปัจจุบนั
ได้แก่ สไลด์มลั ติวชิ น่ั , วีดทิ ศั น์, ซีดรี อม, ดีวดี ,ี เวิลด์
ไวด์ เว็บ, และความเป็นจริงเสมือน (Heinich and
others, 2002, p.242) สื่อประสม หมายถึง สื่อ
หลายอย่าง หรือการรวมกันของสื่อ สื่อเหล่านี้
อาจได้แก่ ภาพนิ่ง เสียง ภาพเคลื่อนไหวแบบ
วีดิทัศน์ ภาพแอนิเมชั่น และ/หรือ ข้อความ
ทีน่ ำมาใช้รว่ มกันโดยมีวตั ถุประสงค์ในการสือ่ สาร
ข้อมูลสารสนเทศ (Roblyer, 2003, p.164) สือ่ ประสม
คือการรวมกันของข้อความ ภาพศิลปะ เสียง
ภาพแอนิเมชั่นและวีด ิท ัศน์ ที่ถูกส่งไปโดย
คอมพิวเตอร์หรืออุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์อื่นๆ
เพือ่ ใช้ในการนำเสนอเรือ่ งราวทีส่ ร้างความตืน่ เต้น
กระตุ ้ น ความคิ ด และการกระทำของมนุ ษ ย์
(Vaughan, 2004, chapter1) มโนทัศน์ของสื่อ
ประสมคือ การบูรณาการใช้สอ่ื หลายอย่างร่วมกัน
เช่น ข้อความ ภาพกราฟิก เสียง หรือแม้กระทัง่
วีดิทัศน์ โดยใช้คอมพิวเตอร์เป็นฐานในการ
นำเสนอเรื ่ อ งราว ยิ ่ ง ไปกว่ า นั ้ น ซอฟต์ แ วร์
มัลติมเี ดียคือ สือ่ หลายมิตทิ น่ี ำมาใช้เพือ่ ให้ผเู้ รียน
วารสารศึกษาศาสตร์ ปีท่ี 18 ฉบับที่ 1 เดือนมิถนุ ายน 2549-ตุลาคม 2549
สามารถกระโดดข้ามไปยังองค์ประกอบส่วนต่างๆ
ของบทเรียนได้อย่างอิสระเพื่อตอบสนองต่อ
รูปแบบการเรียนและ ความอยากรู้อยากเห็น
ของแต่ละบุคคล (Lever-Duffy and others, 2003,
p.300)
กล่าวโดยสรุป สื่อประสม หมายถึง
การใช้สื่อหลายอย่างร่วมกันได้แก่ ตัวอักษร
ข้อความ ภาพถ่าย ภาพกราฟิก ภาพเคลือ่ นไหวแบบ
วี ด ิ ท ั ศ น์ ภาพแอนิ เ มชั ่ น และเสี ย ง โดยใช้
คอมพิวเตอร์เป็นอุปกรณ์ในการนำเสนอควบคุม
โปรแกรมมัลติมเี ดียหรือแฟ้มสือ่ ประสม และใช้
ในลักษณะ “สือ่ ประสมเชิงโต้ตอบ” (Interactive
multimedia) ทีผ่ ใู้ ช้สามารถมีปฏิสมั พันธ์โต้ตอบ
กั บ สื ่ อ เพื ่ อ ใช้ ป ระกอบการเรี ย นการสอน
การนำเสนอ สนับสนุนการเรียนรูแ้ ละการศึกษา
รายบุคคลตามความถนัดและความสนใจ ซึง่ ช่วย
ส่งเสริมการเรียนการสอนทีม่ งุ่ เน้นให้ผเู้ รียนรูจ้ กั
คิดวิเคราะห์และสังเคราะห์องค์ความรูด้ ว้ ยตนเอง
เป้าหมายของสื่อประสมในการศึกษา
และการฝึกอบรมคือการฝังประสบการณ์ลงใน
ประสาทสัมผัสของผูเ้ รียนเพือ่ ส่งเสริมการเรียนรู้
ให้เกิดขึ้นกับผู้เรียน สื่อประสมช่วยให้ผู้เรียน
มีประสบการณ์และสามารถเข้าใจเรือ่ งราวต่างๆ
จากการได้ยนิ เสียง มองเห็นภาพ มีปฏิกริ ยิ าโต้ตอบ
และเรียนรูจ้ ากภาพเคลือ่ นไหวของวีดทิ ศั น์ซง่ึ เป็น
ประสบการณ์ทเ่ี หมือนจริง ช่วยให้มองเห็นภาพ
บรรยากาศและเข้าใจเนือ้ หาได้เป็นอย่างดี สือ่ ประสม
ช่วยทำให้ประสบการณ์ดังกล่าวเป็นจริงได้โดย
จำลองภาพมาฉายให้ผู้เรียนชมได้โดยไม่ต้อง
ไปอยูท่ น่ี น่ั (Heinich and others, 2002, p.242) ดังนัน้
หลักการสำคัญของสือ่ ประสมคือ เป็นสือ่ ทีค่ ำนึงถึง
หลักการด้านจิตวิทยาทีว่ า่ ถ้าผูเ้ รียนต้องมีปฏิสมั พันธ์
กับสือ่ เป็นเวลานานๆ อาจเกิดความรูส้ กึ เบือ่ หน่าย
ยิ่งถ้าหากเป็นสื่อที่มีความยุ่งยากซับซ้อนทำให้
ไม่สนุกแล้ว ผู้เรียนก็ยิ่งจะหมดกำลังใจในการ
หน้า 33
เรียนรูด้ ว้ ยตนเอง ดังนัน้ สือ่ ประสมทีใ่ ช้ควรเป็น
สื่อที่มีการเสริมแรง ให้กำลังใจ และให้ผู้เรียน
ทราบถึง ความก้าวหน้าของตนเองเป็นระยะๆ โดยมี
สื่อใดสื่อหนึ่งเป็นสื่อหลักและมีสื่อชนิดอื่น
เป็นสือ่ เสริม (กิดานันท์ มลิทอง, 2548, หน้า 291)
กล่าวสำหรับสือ่ หลายมิติ (Hypermedia)
ซึ่งมีผู้กล่าวถึงความหมายไว้หลายท่านดังนี้
กรมวิชาการ (2544, หน้า 6) อธิบายความหมาย
ไว้ ว ่ า หมายถึ ง การออกแบบสื ่ อ มั ล ติ ม ี เ ดี ย ที ่
ผู้ออกแบบจะต้องพยายามหาเทคนิควิธีในการ
นำเสนอข้อมูลซึง่ มีทง้ั ภาพ เสียง ข้อความ ภาพ
เคลือ่ นไหวให้คำแนะนำวิธใี ช้และวิธกี ารควบคุม
เส้นทางเดินของโปรแกรมผ่านหน้าจอคอมพิวเตอร์
ปัจจุบนั การออกแบบหน้าจอเป็นมาตรฐานสำคัญ
ของสื่อประสมเพื่อเปิดโอกาสให้ผู้ใช้ได้สำรวจ
และสืบค้น ศึกษาค้นคว้าข้อมูล หรือเลือกใช้ขอ้ มูล
ต่างๆจากภาพเคลือ่ นไหว กราฟิก และข้อความได้
ผูอ้ อกแบบจะออกแบบปุม่ หรือข้อความให้เชือ่ มโยง
ไปยังข้อมูลต่างๆได้หลากหลายรูปแบบ ช่วยให้
ผู้เรียนสามารถเลือกใช้ข้อมูล เลือกเส้นทางเดิน
เพื่อการศึกษาและสืบค้นข้อมูลในบทเรียนได้
ตามต้องการ การออกแบบสื่อลักษณะนี้เรียกว่า
สือ่ หลายมิติ (Hypermedia)
คำว่ า ไฮเปอร์ ม ี เ ดี ย (Hypermedia)
เป็นศัพท์ที่ราชบัณฑิตยสถานบัญญัติไว้ว่า “สื่อ
หลายมิติ” ซึ่งพัฒนามาจากข้อความหลายมิติ
(Hypertext) สื่อหลายมิติมีการเสนอข้อมูลใน
ลักษณะไม่เป็นเส้นตรงและเพิม่ ความสามารถในการ
บรรจุขอ้ มูลในลักษณะของภาพกราฟิกทัง้ ภาพถ่าย
ภาพวาดลายเส้นทั้งภาพนิ่งและภาพแอนิเมชัน
ภาพ 3 มิติ ภาพเคลือ่ นไหวแบบวีดทิ ศั น์ เสียงพูด
เสียงดนตรีและเสียงเอ็ฟเฟ็กต์ต่างๆเข้าไว้ใน
เนื้อหาด้วยเพื่อให้ผู้ใช้สามารถเข้าถึงเนื้อหาใน
ลักษณะต่างๆได้หลายรูปแบบมากขึน้ กว่าแต่กอ่ น
รวมถึงการโต้ตอบระหว่างสือ่ กับผูใ้ ช้ดว้ ยการคลิกที่
หน้า 34 วารสารศึกษาศาสตร์ ปีท่ี 18 ฉบับที่ 1 เดือนมิถนุ ายน 2549-ตุลาคม 2549
“จุดเชือ่ มโยงหลายมิต”ิ (Hyperlink) (กิดานันท์
มลิทอง, 2548, หน้า 200)
สื ่ อ หลายมิ ต ิ หมายถึ ง ซอฟต์ แ วร์
คอมพิวเตอร์ทใ่ี ช้องค์ประกอบของข้อความ กราฟิก
ภาพเคลือ่ นไหวแบบวีดทิ ศั น์และเสียง เชือ่ มโยง
เข้าด้วยกันในวิธีการที่จะช่วยให้ผู้เรียนสามารถ
เข้าถึงข้อมูลสารสนเทศได้โดยง่ายโดยทีผ่ ใู้ ช้เลือก
ทางเดินตามแ นวทางของตนเองซึง่ เป็นลักษณะ
พิเศษเฉพาะของรูปแบบการคิดและการจัดการ
ข้อมูลข่าวสาร สื่อหลายมิติช่วยจัดเตรียมสภาพ
แวดล้อมของการเรียนรู้ที่มีการโต้ตอบแบบมี
ปฏิสัมพันธ์และมีการสำรวจวินิจฉัยสอบสวน
(Heinich and others, 2002, p.244)
มีนักวิชาการได้อธิบายความแตกต่าง
ระหว่างสือ่ ประสมและสือ่ หลายมิตใิ นเรือ่ งของ
ความหมายไว้วา่ สือ่ ประสม หมายถึง สือ่ หลายอย่าง
(Multiple media) หรือ การรวมกันของสื่อ
หลายอย่าง ซึง่ ได้แก่ ภาพนิง่ เสียง ภาพเคลือ่ นไหว
แบบวีดทิ ศั น์ ภาพแอนิเมชัน่ และ/หรือข้อความ
ทีน่ ำมาใช้รว่ มกัน โดยมีวตั ถุประสงค์ในการสือ่ สาร
ข้อมูลสารสนเทศ แต่สอ่ื หลายมิตหิ มายถึง สือ่ ที่
เชือ่ มโยง (linked media) (Roblyer, 2003, p.164,
และ กิดานันท์ มลิทอง, 2548, หน้า 201)
กิดานันท์ มลิทอง (2548, หน้า 201)
อธิบายเพิม่ เติมว่า สือ่ ประสมหมายถึงรูปแบบต่างๆ
ประกอบด้วยข้อความตัวอักขระ ภาพนิ่ง ภาพ
แอนิเมชัน่ ภาพเคลือ่ นไหวแบบวีดทิ ศั น์ และเสียง
เพื ่ อ การสื ่ อ สารสารสนเทศที ่ น ำเสนอด้ ว ย
คอมพิวเตอร์ ดังนั้นคุณลักษณะสำคัญของสื่อ
ประสมคือ การให้ผใู้ ช้สามารถรับรูไ้ ด้หลากหลาย
แบบวิธีจากสารสนเทศที่นำเสนอซอฟต์แวร์ที่
ใช้สร้างไฟล์สอ่ื ประสมเป็นเพียงเครือ่ งมือในการ
รวบรวมข้ อ มู ล ตั ว อั ก ขระ ภาพ และเสี ย งที ่
จัดรูปแบบแล้วรวมเข้าด้วยกันเป็นไฟล์เดียวเพือ่
ให้ผใู้ ช้อา่ นข้อความ คลิกปุม่ เพือ่ ดูภาพเคลือ่ นไหว
หรือฟังเสียง เป็นการใช้ในลักษณะเชิงเส้นตรง
โดยไม่มกี ารเชือ่ มโยงไปยังเนือ้ หาอืน่ ๆ ไม่วา่ จะ
ในไฟล์เดียวกันนัน้ หรือไฟล์อน่ื เปรียบเหมือนการ
อ่านหนังสือทีผ่ อู้ า่ นพลิกอ่านข้อความไปทีละหน้า
ส่วนสือ่ หลายมิตมิ ใิ ช่เป็นเพียงการรวบรวมข้อมูล
รูปแบบต่างๆเข้าไว้ด้วยกันเท่านั้น แต่เป็นการ
นำไปสู่การเข้าถึงข้อมูลในที่ต่างๆที่เชื่อมโยง
ถึ ง กั น โดยการใช้ “จุ ด เชื ่ อ มโยงหลายมิ ต ิ ”
(Hyperlink) และใช้ข้อมูลเหล่านั้นสลับกัน
ไปมาได้ดว้ ย คุณสมบัตขิ องสือ่ หลายมิตชิ ว่ ยให้
ผูใ้ ช้ได้รบั ประสบการณ์หลากหลายรูปแบบและ
สามารถสร้างสรรค์ความรู้ใหม่ของตนเองได้
นอกจากนี้รูปแบบของข้อมูลในสื่อหลายมิติยัง
ถูกแบ่งออกเป็น “ก้อน” (chunk) ซึง่ เป็นการแบ่ง
ข้อมูลออกเป็นบล็อกหรือส่วนย่อยเล็กๆ ที่มี
ความหมายในตัวเองโดยอาจเป็นข้อความสั้นๆ
ภาพหรือเสียงโดยที่บล็อกที่มีส่วนสัมพันธ์กัน
จะเชื่อมโยงถึงกัน ดังนั้นจึงสามารถสรุปความ
แตกต่างได้วา่ สือ่ ประสมเป็นการนำเสนอเนือ้ หา
ทัง้ หมดแบบเรียงลำดับเป็นเส้นตรง แต่สอ่ื หลาย
มิติจะตรงข้ามกล่าวคือ มีการแบ่งเนื้อหาออก
เป็นส่วนย่อยและผู้ใช้สามารถข้ามไปใช้ข้อมูล
ในส่วนอื่นๆที่เชื่อมโยงถึงกันด้วยจุดเชื่อมโยง
หลายมิตไิ ด้ทนั ที หรืออาจกล่าวได้วา่ สือ่ หลายมิติ =
สือ่ ประสม+ จุดเชือ่ มโยงหลายมิติ (Chee and Wong;
eds., 2003, 217 อ้างถึงใน กิดานันท์ มลิทอง, 2548,
หน้า 201)
อิทธิพลในปัจบุ นั และอนาคตของสือ่ ประสมและ
สือ่ หลายมิตติ อ่ การศึกษา
ปัจจุบนั การใช้สอ่ื ประสมและสือ่ หลาย
มิติเพื่อการศึกษาได้แผ่ขยายวงกว้างออกไปซึ่ง
แสดงให้เห็นว่ามีแนวโน้มทีจ่ ะได้รบั ความไว้วางใจ
เมื่อนำสื่อต่าง ๆ เหล่านี้มาใช้ในห้องเรียนของ
อนาคต นั ก การศึ ก ษายอมรั บ และใช้ ร ะบบ
วารสารศึกษาศาสตร์ ปีท่ี 18 ฉบับที่ 1 เดือนมิถนุ ายน 2549-ตุลาคม 2549
เหล่านีเ้ มือ่ พวกเขาเห็นพลังอันมหาศาลทีจ่ ะช่วยใน
การสนับสนุนส่งเสริมการเรียนรู้ (Roblyer, 2003,
p.165)
การจูงใจ (Motivation) สือ่ ประสมและ
สือ่ หลายมิตเิ สนอทางเลือกทีห่ ลากหลายซึง่ ผูค้ น
ส่วนใหญ่ดูเหมือนจะสนุกสนานเพลิดเพลิน
ในการใช้สื่อเหล่านี้ซึ่งแมคคาร์ธี่ (McCarthy,
1989) กล่าวว่าคุณลักษณะประการสำคัญของ
สื่อหลายมิติคือ การสนับสนุนผู้เรียนให้มีความ
สามารถในการควบคุมเหตุการณ์ทค่ ี าดว่าจะเกิดขึน้ ได้
ความยืดหยุ่น (Flexibility) สื่อประสม
และสือ่ หลายมิตสิ ามารถดึงเครือ่ งมือต่าง ๆ นานา
มาใช้ในการนำเสนอบางสิง่ บางอย่างสำหรับผูเ้ รียน
ตัวอย่างเช่น ผู้เรียนผู้ซึ่งอาจจะไม่ถนัดในการ
เขียนการแสดงความคิดเห็นเป็นคำพูด แต่มคี วาม
ถนัดด้านทัศนะสามารถทำให้เข้าใจเนือ้ หาบทเรียน
ได้ดว้ ยการใช้เสียงหรือรูปภาพ
การพัฒนาความคิดสร้างสรรค์และ ทักษะ
การคิดอย่างมีวิจารณญาณ (Development of
creative and critical thinking skills) เครือ่ งมือ
ในการสืบค้นข้อมูลทีม่ จี ำนวนมหึมาของข้อความ
หลายมิ ต ิ (Hypertext) และสื ่ อ หลายมิ ต ิ
(Hypermedia) ช่วยก่อให้เกิดความคิดสร้างสรรค์
หลายอย่างแก่ผู้เรียนและผู้สอน มาร์ชิโอนีนี
(Marchionini, 1988) กล่าวว่าสือ่ หลายมิตเิ สมือน
กับเป็นสภาพแวดล้อมที่มีการเปลี่ยนแปลงได้
ซึง่ ต้องการให้ผเู้ รียนตัดสินใจและประเมินความ
ก้าวหน้าอยูเ่ สมอ
การปรับปรุงทักษะการเขียนและทักษะ
ในการจัดการ (Improved writing and process skills)
เทินเนอร์และดิพนิ โต (Turner and Dipinto, 1992)
อธิบายเพิม่ เติมเกีย่ วกับสือ่ หลายมิตวิ า่ เครือ่ งมือ
ในการสร้างโปรแกรมสือ่ หลายมิตชิ ว่ ยให้ผเู้ รียน
เห็นมุมมองใหม่ทแ่ี ตกต่างออกไปในการจัดการ
และนำเสนอข้อมูลข่าวสารและเกิดความสามารถ
หน้า 35
ที่จะมองและเข้าใจได้อย่างชัดเจนเพื่อนำไปสู่
การเขียน แทนที่จะมองเห็นการเขียนข้อความ
ของนักเรียนไหลเสมือนกับกระแสน้ำแต่เราจะได้
เห็นก้อนของข้อมูลข่าวสารที่สามารถเชื่อมโยง
ไปถึงได้
ปัจจุบนั สือ่ ประสมและสือ่ หลายมิติ ได้รบั
ความไว้วางใจให้นำมาใช้ในการสื่อสารข้อมูล
สารสนเทศและดูเหมือนจะแผ่ขยายออกไปมากขึน้
ในอนาคต จำนวนเวิลด์ไวด์เว็บ (World Wide Web)
ทีม่ มี ากขึน้ บนอินเทอร์เน็ตเป็นหลักฐานทีแ่ สดง
การเชื่อมโยงข้อมูลด้วยข้อความหลายมิติและ
สือ่ หลายมิตอิ ย่างมีประสิทธิภาพในการนำเสนอ
และเพิ่มข้อมูล ผู้คนจำนวนเป็นล้านคนผลิต
เอกสารสือ่ หลายมิตบิ นทางด่วนข้อมูลสารสนเทศ
ด้วยความหวังว่าจะสามารถดึงดูดความสนใจของ
ผูช้ ม ผูอ้ า่ นและผูฟ้ งั จากการศึกษาค้นคว้าพบว่ามีงาน
วิจยั หลายชิน้ ทีก่ ล่าวถึงผลกระทบของสือ่ ประสม
และสือ่ หลายมิติเช่น งานวิจยั ของ รอบเลอร์ (Roblyer,
1999) ทีค่ น้ พบว่าประโยชน์ประการสำคัญของสือ่
ประสมดูเหมือนจะเป็นศูนย์กลางการส่งเสริมให้
นักเรียนมีความสามารถในการเลือกช่องทางทีจ่ ะ
จัดการกับข้อมูลข่าวสารอย่างไรก็ตามนักวิจยั ควร
ระวังเกีย่ วกับคำแนะนำหรือคำรับรองว่าสือ่ ประสม
ช่วยสนับสนุน ส่งเสริมการเรียนรูช้ นิดพิเศษบางอย่าง
ผลการตรวจสอบเกีย่ วกับประสิทธิภาพ
ของสื่อหลายมิติต่อการสอนและการเพิ่มทักษะ
การคิดอย่างมีวจิ ารณญาณในการอ่านและวิชาภาษา
พบว่า มีวรรณกรรมเกีย่ วกับสือ่ หลายมิตสิ นับสนุน
ให้นำสือ่ หลายมิตไิ ปใช้ในการเรียนการสอนและ
การเรียนรู้ เช่น กิจกรรมการเรียนการสอนซึ่ง
ตัง้ คำถามไว้ให้ผเู้ รียนเพือ่ สนับสนุนส่งเสริมการ
เรียนรู้ในการค้นหาแนวทางการแก้ปัญหาซึ่ง
เป็นการสนับสนุนให้เกิดทักษะการคิดอย่าง
มีวิจารณญาณได้ รวมทั้งยังมีผลการประเมิน
โปรแกรมสือ่ หลายมิตจิ ำนวน 45 โปรแกรมโดยการ
หน้า 36 วารสารศึกษาศาสตร์ ปีท่ี 18 ฉบับที่ 1 เดือนมิถนุ ายน 2549-ตุลาคม 2549
ใช้เกณฑ์การประเมินในด้านเทคนิค ด้านการ
ตอบสนองต่อข้อมูลและด้านการใช้ในห้องเรียน
พบว่า สื่อหลายมิติส่วนใหญ่ใน 45 โปรแกรม
ใช้ในรูปแบบซีดีรอม แต่ 10 ในจำนวนนั้นใช้
สื่อร่วมกันระหว่างซีดีรอมและวีดีโอดิสต์และ
มีจำนวนสี่โปรแกรมใช้ซอฟต์แวร์คอมพิวเตอร์
นอกจากนีย้ งั มีการค้นพบว่าสือ่ หลายมิตสิ ว่ นใหญ่
ใช้เทคนิคด้านเสียงและเชือ่ มโยงกับประเด็นทีใ่ ช้
ในห้องเรียนได้ดี แต่ส่วนน้อยใช้การออกแบบ
ในการสนับสนุนการเรียนการสอนแบบแก้ปญ ั หา
ซึง่ ช่วยเพิม่ ทักษะการคิดอย่างมีวจิ ารณญาณ และ
โปรแกรมสือ่ หลายมิตทิ ถ่ี กู ออกแบบให้นำมาใช้
สำหรับเพิ่มทักษะการอ่านของนักเรียนระดับ
ประถมศึกษามีอตั ราอยูใ่ นระดับทีไ่ ม่แตกต่างจาก
นักเรียนระดับมัธยมศึกษา เมื่อนำมาใช้ร่วมกับ
การเรียนแบบดั้งเดิมซึ่งการค้นพบนี้ชี้ให้เห็นว่า
ผูส้ อนทีต่ อ้ งการนำสือ่ ประสมสือ่ หลายมิตมิ าใช้
ในการเพิม่ ทักษะพิเศษบางอย่างในระดับทีส่ งู ขึน้
จำเป็นต้องระมัดระวังในการเลือกใช้โปรแกรม
และควรเลือกโปรแกรมทีไ่ ด้รบั การทดสอบมาเป็น
อย่างดี (Swan and Meskill, 1996) รวมทั้งยังมี
งานวิจยั ของสือ่ หลายมิตทิ ม่ี ผี ลต่อความเข้าใจและ
อัตราการควบคุมของผูเ้ รียนซึง่ สะท้อนให้เห็นว่า
ประโยชน์ของสือ่ หลายมิตจิ ะทวีมากขึน้ อย่างรวดเร็ว
สำหรับผูเ้ รียนทีม่ ที กั ษะการค้นหาได้ยาวนานและใช้
แหล่งทรัพยากรการเรียนรูห้ ลายช่องทาง ผูเ้ รียน
ทีม่ คี วามสามารถในการควบคุมการเรียนในระดับ
สูง จะสามารถใช้ประโยชน์จากสื่อหลายมิติได้
ดีกว่าผู้เรียนที่มีความสามารถ ในการควบคุม
การเรียนต่ำและสือ่ หลายมิตสิ ามารถใช้กบั ผูเ้ รียน
ที่มีรูปแบบการเรียนแตกต่างกันได้เป็นอย่างดี
(Dilton and Gabbard, 1998)
กล่าวโดยสรุปสื่อประสมและสื่อหลาย
มิติมีคุณค่า บทบาทสำคัญต่อการศึกษา เพราะ
คุณสมบัตขิ องสือ่ ประสมทีน่ ำเสนอสือ่ หลากหลาย
รูปแบบรวมถึงการมีปฏิสมั พันธ์โต้ตอบกับผูใ้ ช้
ในทันที ทำให้การใช้สอ่ื ประสมด้วยคอมพิวเตอร์
เป็นที่แพร่หลายและนำมาใช้ประโยชน์เพื่อ
การเรียนการสอน ส่วนการใช้สื่อหลายมิติใน
การเรียนการสอนช่วยให้ผเู้ รียนมีความกระตือรือร้น
รูจ้ กั การจัดลำดับความคิดทีเ่ ชือ่ มโยง มีความยืดหยุน่
ในการเรียน สามารถอ่านและสืบค้นเนื้อหา
หลากหลายรูปแบบในลักษณะสื่อประสมได้
สะดวกรวดเร็ว มีปฏิสมั พันธ์โต้ตอบกับสือ่ และ
สามารถเรียนรูไ้ ด้ตามอัตราความสามารถของตน
โดยไม่ตอ้ งเรียนตามลำดับเนือ้ หาเหมือนการเรียน
จากหนังสือ (กิดานันท์ มลิทอง, 2548, หน้า 196,
204)
การบูรณาการใช้สอ่ื ประสมและสือ่ หลายมิตเิ พือ่
การสอนและการเรียนรู้
นักออกแบบการเรียนการสอนมีความ
เข้าใจในเรือ่ งของความแตกต่างระหว่างบุคคลเป็น
อย่างดีซง่ึ กล่าวถึงการตอบสนองของผูเ้ รียนต่อแหล่ง
ทรัพยากรการเรียนรู้และวิธีการสอนในอัตรา
ความเร็วที่แตกต่างกัน ดังนั้นผู้สอนจึงจำเป็น
ต้องใช้สอ่ื หลายอย่างร่วมกันเพือ่ ให้ผเู้ รียนเหล่านัน้
มีโอกาสทีม่ ากขึน้ ในการเข้าถึงข้อมูลการเรียนรู้
ของแต่ละบุคคล สือ่ ประสมได้พยายามทีจ่ ะจำลอง
สภาพการเรียนรูใ้ นโลกแห่งความเป็นจริงให้ใกล้เคียง
กับประสบการณ์การเรียนรู้โดยผ่านประสาท
สัมผัสทัง้ ห้า สือ่ ประสมช่วยตอบสนองต่อรูปแบบ
การเรียนรูท้ แ่ี ตกต่างกัน การมีสอ่ื การเรียนการสอน
หลายๆอย่างใช้ร่วมกัน เช่น สื่อสิ่งพิมพ์ เสียง
รูปภาพ ภาพเคลือ่ นไหวจะช่วยให้ผเู้ รียนเลือกได้
ว่ า ตั ว ของพวกเขาใช้ ป ระสาทสั ม ผั ส แบบใด
เมือ่ ใดทีผ่ สู้ อนได้กำหนดวัตถุประสงค์ในการเรียนรู้
ที่ชัดเจนและจำเป ็นต้องให้ผู้เรียนได้มีการฝึก
ปฏิบตั แิ ล้วเมือ่ นัน้ จึงจะสามารถตัดสินใจเลือกสือ่
ทีช่ ว่ ยอำนวยความสะดวกในการเรียนรูไ้ ด้ดที ส่ี ดุ
วารสารศึกษาศาสตร์ ปีท่ี 18 ฉบับที่ 1 เดือนมิถนุ ายน 2549-ตุลาคม 2549
และทำอย่างไรจึงจะถ่ายทอดเนือ้ หาไปยังผูเ้ รียนได้ดี
ทีส่ ดุ (Heinich and others, 2002, p.242)
ในบทความนี ้ ข อเสนอสื ่ อ ประสม
ชนิดต่างๆ ดังต่อไปนี้
ชุดสือ่ ประสม (Multimedia Kits)
ชุดสื่อประสมคือการรวมสื่อการเรียน
การสอนมากกว่าหนึ่งชนิดเพื่อใช้ในการเรียนรู้
เนื้อหาในหัวข้อเดียวกัน สื่อภายในชุดดังกล่าว
อาจได้แก่ ซีดรี อม, ฟิลม์ สตริป, สไลด์, เทปเสียง,
วี ด ิ ท ั ศ น์ , ภาพนิ ่ ง , เอกสารสิ ่ ง พิ ม พ์ ป ระกอบ
การสอน, แผ่นโปร่งใส, แผนที,่ แผนภูม,ิ กราฟ,
หนังสือ, ของจริง, ของจำลอง ชุดสื่อประสม
บางชุดถูกออกแบบสำหรับครูใช้ในการนำเสนอ
ในห้องเรียน บางชุดถูกออกแบบสำหรับเรียน
รายบุคคลหรือ เรียนกลุ่มย่อย ชุดสื่อประสม
เพื่อการค้าถูก พัฒนาขึ้นในวิชาต่างๆมากมาย
ชุดสื่อเพื่อการ เรียนรู้เหล่านี้อาจประกอบด้วย
วีดทิ ศั น์, แถบบันทึก เสียง, เกม, ภาพโปสเตอร์,
ภาพถ่าย, บัตรกิจกรรม, ภาพติดผนัง, แผนภูมิ,
รู ป ทรงเรขาคณิ ต , วั ส ดุ ท ี ่ ใ ช้ ใ นการทดลอง
วิทยาศาสตร์ และ หุ่นกระบอก สำหรับแสดง
ประกอบเรื่องราวต่างๆ ซึ่งโดยปกติแล้วจะมี
แบบฝึกหัดของนักเรียน และคูม่ อื ครูรวมอยูด่ ว้ ย
วัตถุประสงค์หลักของ สือ่ ชุดนีค้ อื การให้ผเู้ รียน
ได้มโี อกาสการเรียนรู้ โดยตรง ได้สมั ผัส ได้สงั เกต
ได้ ท ดลอง ได้ ส งสั ย อยากรู ้ อ ยากเห็ น
และได้ตดั สินใจ
ข้อดี
น่าสนใจ (Interest) ชุดสือ่ ประสมกระตุน้
ความสนใจและตอบสนอง ต่อประสาทสัมผัส
ทุกส่วน หลายคนชอบสัมผัสและจัดกระทำกับ
ของจริง ตรวจสอบของตัวอย่างที่มีความแปลก
อย่างใกล้ชดิ
ความร่วมมือ (Cooperation) ชุดสื่อ
ประสมช่วยกระตุ้นกลไกสำหรับการทำงาน
หน้า 37
เป็นกลุม่ กิจกรรมการเรียนรูก้ ารทำงานแบบร่วมมือ
สามารถกำหนดให้มกี ารคิดพิจารณาในการทดลอง
การแก้ปญ ั หา การแสดงบทบาทสมมติ และการฝึก
ปฏิบตั ชิ นิดอืน่ ๆ
สะดวกในการเคลื่อนย้าย (Logistics)
ชุดสื่อประสมมีประโยชน์ในด้านความสะดวก
ในการเคลือ่ นย้ายอย่างชัดเจนด้วยการจัดเป็นชุด
ซึง่ สามารถขนส่งและนำไปใช้ภายนอกห้องเรียน
ได้อย่างสะดวกราวกับว่าใช้ในศูนย์สอ่ ื หรือทีบ่ า้ น
ข้อจำกัด
ราคาแพง (Expense) ใช้เวลาในการเรียนรู้
นาน (Time consuming) และหาสิ่งมาทดแทน
ไม่ได้หากมีบางส่วนขาดหายไป (Replacement)
การบูรณาการใช้ชดุ สือ่ ประสม
ชุดสื่อประสมเป็นส่วนประกอบที่ดี
ในการใช้รว่ มกับการสอนทีใ่ ช้การเรียนรูแ้ บบค้นหา
ผูส้ อนสามารถตัง้ คำถามเพือ่ ให้ผเู้ รียนค้นหาคำตอบ
และข้อสรุป การเรียนวิชาวิทยาศาสตร์เป็นวิชาที่
เหมาะสมกับการใช้สื่อประเภทนี้ เช่น ชุดสื่อ
ประสมวิชาแม่เหล็กทีม่ รี ายละเอียดของแม่เหล็ก
ชนิดต่างๆ หรือในวิชาคณิตศาสตร์ ชุดสือ่ ประสม
เรือ่ งการวัดอาจรวมไม้วดั แบบพับได้และคำแนะนำ
ในการวัดความสูงของวัตถุต่างๆภายนอกบ้าน
หรือโรงเรียน
สือ่ หลายมิติ (Hypermedia)
สือ่ หลายมิตคิ อื สือ่ ทีใ่ ช้ทฤษฎีการเรียนร ู้
แบบพุทธินิยมเป็นฐาน ซึ่งเกี่ยวข้องกับการ
ทำอย่างไรทีจ่ ะช่วยให้ผเู้ รียนสร้างองค์ความรูแ้ ละ
เกิดการเรียนรูส้ อ่ื หลายมิตใิ ช้การเชือ่ มต่อเพือ่ ช่วย
ในการจัดระบบข้อมูลข่าวสารด้วยมโนทัศน์ของ
สิง่ ทีม่ คี วามสัมพันธ์กนั สิง่ ทีม่ คี วามเชือ่ มโยงกัน
คือสิง่ ทีช่ ว่ ยให้เกิดความคิด ตัวอย่างเช่น เมือ่ กำลัง
คิดถึงเรื่องที่เกี่ยวข้องกับรถจักรยาน สิ่งหนึ่งที่
เชือ่ มโยงความคิดไปถึงก็คอื การขนส่งและการ
พักผ่อนหย่อนใจ แต่ในสื่อหลายมิติซึ่งสามารถ
หน้า 38 วารสารศึกษาศาสตร์ ปีท่ี 18 ฉบับที่ 1 เดือนมิถนุ ายน 2549-ตุลาคม 2549
เชือ่ มโยงแหล่งข้อมูลทีไ่ ม่ประสานเวลาได้โดยตรง
และแสดงข้ อ มู ล ที ่ ไ ม่ จ ำเป็ น ต้ อ งเรี ย งลำดั บ
เนื ้ อ หาซึ่งได้แก่ ข้อความ เสียง และรูปภาพ
ซึง่ ไม่มกี ารไหลข้อมูลอย่างต่อเนือ่ งของข้อความ
เหมือนในหนังสือหรือบทกลอน ข้อมูลดังกล่าว
จะถูกแบ่งเป็นหน่วยย่อยๆ ซึง่ ช่วยให้ผเู้ ขียนและ
ผู ้ ใ ช้ ส ามารถใช้ ว ิ ธ ี ก ารต่ า งๆได้ ห ลายทาง
ตัวอย่างเช่นในกรณีของรถจักรยานผูเ้ รียน สามารถ
เชื่อมโยงคำว่า “รถจักรยาน” ด้วยรูปถ่ายของ
เด็ ก ผู ้ ห ญิ ง ที ่ ก ำลั ง ขี ่ ร ถจั ก รยานอยู ่ ใ นสนาม
และคลิ ป วี ด ิ ท ั ศ น์ ข องชายหนุ ่ ม ชาวฮ่ อ งกง
ที่กำลังขี่รถจักรยานบรรทุกเป็ดไปส่งที่ตลาด
จุดประสงค์ของสื่อหลายมิติคือการจัดเตรียม
ข้อมูลข่าว สารหรือนำเสนอเนือ้ หาทีไ่ ม่มโี ครงสร้าง
หรือไม่เรียงลำดับให้ผใู้ ช้ “ก้อน” (chunks) ของ
ข้อมูลหลายก้อนมีลักษณะคล้ายกับข้อมูลที่เก็บ
บันทึกในบัตร แต่ละบัตรบรรจุขอ้ มูลแต่ละส่วนที่
แบ่งเป็นหน่วยย่อยๆ จำนวนบัตรมีหลายแผ่น
วางเรียงซ้อนกันเป็นชัน้ ๆ อย่างเป็นระเบียบ (stacks)
โดยที่แผ่นแรกจะเป็นข้อมูลเริ่มต้นเพื่อให้อ่าน
และมีจุดเชื่อมต่อที่ใช้ค้นหาข้อมูลในแผ่นอื่นๆ
ต่อไป ข้อมูลเพิม่ เติมย่อยๆทีจ่ ดุ เชือ่ มต่อจะปรากฏ
เป็นกรอบเล็กๆ หรือหน้าต่างเพื่ออธิบายข้อมูล
ให้มคี วามชัดเจนมากยิง่ ขึน้ และสามารถดึงออกมา
ได้ตามความต้องการของผู้เรียน และผู้เรียน
สามารถข้ามไปอ่านข้อมูลเนือ้ หาตามความสนใจ
ต่อไปได้โดยไม่ตอ้ งเรียงลำดับเนือ้ หาและสามารถ
ใช้ได้ทุกเวลาตามความต้องการ (Heinich and
others, 2002, p.244-245 และกิดานันท์ มลิทอง,
2548, หน้า 198-199)
ข้อดี
กิดานันท์ มลิทอง (2548, หน้า 205)
กล่าวว่าการใช้สอ่ื หลายมิตใิ นการเรียนการสอน
สามารถเอือ้ ต่อการเรียนรูไ้ ด้ดเี นือ่ งจากคุณสมบัติ
หลายประการ อาทิเช่น
- เป็นวิธีการในการค้นหาและค้นคว้า
แบบใหม่ และหากเป็นการใช้บนเว็บไซต์จะ
สามารถเชือ่ มโยงการค้นหาได้อย่างไม่มจี ดุ สิน้ สุด
- กระตุ้นผู้เรียนให้อยากเรียนรู้และ
ค้นหาสิง่ ใหม่ได้ตลอดเวลา
- เหมาะสมกับทุกรูปแบบการเรียนรู้ เพือ่
ผูเ้ รียนทีม่ รี ปู แบบการเรียนรูท้ แ่ี ตกต่างกัน
- การค้นหาแบบเชื่อมโยงโดยไม่ต้อง
เรียงลำดับเนื้อ หาเชิงเส้นตรงทำให้สามารถ
ข้ามสิ่งที่ไม่ต้องการไปได้ ช่วยให้ไม่เสียเวลา
ในการเรียนการสอน
- เพิม่ ประสิทธิภาพการเรียนรูเ้ นือ่ งจาก
มนุษย ส์ ามารถรับสารสนเทศด้วยประสาทสัมผัส
ทัง้ ห้าได้พร้อมกันหลายทาง
- เร้าความสนใจของผูเ้ รียนได้มากกว่า
การเรียนในสภาพแวดล้อมแบบเดิมด้วยการใช้
สือ่ หลากหลายรูปแบบ
- การเชื่อมโยงแบบไม่เป็นเส้นตรงจะ
ช่วยส่งเสริมทักษะการคิดลำดับขัน้ สูงของผูเ้ รียน
ได้เป็นอย่างดี เพราะผูเ้ รียนต้องมีการวิเคราะห์สง่ิ ที่
เรียนไปแล้วและต้องตัดสินใจว่าจะเรียนต่อไปอย่างไร
- เอือ้ ในการเรียนรูใ้ นการศึกษาทางไกล
ได้อย่างมีประสิทธิภาพเนื่องจากสามารถสร้าง
บทเรี ย นที ่ ม ี เ นื ้ อ หาสมบู ร ณ์ เ พื ่ อ ให้ ผ ู ้ เ รี ย น
ศึกษาค้นคว้าได้เอง
นอกจากนีส้ อ่ื หลายมิตยิ งั ช่วยดึงดูดความ
สนใจของผู้เรียนอย่างมาก ช่วยตอบสนองต่อ
การศึกษารายบุคคล และช่วยส่งเสริมความคิด
สร้างสรรค์ของผูเ้ รียนและผูส้ อนด้วยการทำโครงงาน
ไฟล์สอ่ื หลายมิตซิ ง่ึ ช่วยส่งเสริมให้มกี ารทำงาน
ร่วมกันเป็นกลุม่ ได้อกี ทางหนึง่ ด้วย (Heinich and
others, 2002, p.248)
ข้อจำกัด
ผูใ้ ช้อาจเกิดความสับสนได้ (Getting lost)
ในข้อมูลบางอย่างทีย่ งั ไม่มหี ลักฐาน
วารสารศึกษาศาสตร์ ปีท่ี 18 ฉบับที่ 1 เดือนมิถนุ ายน 2549-ตุลาคม 2549
การไม่มโี ครงสร้าง (Lack of structure)
ผู้เรียนบางคนที่มีรูปแบบการเรียนที่ต้องการ
เนื้อหาที่เรียงลำดับอย่างมีโครงสร้างอาจรู้สึก
อึดอัดได้
การไม่มีปฏิสัมพันธ์ (Noninteractive)
โปรแกรมสามารถนำเสนอข้อมูลโดยใช้การสือ่ สาร
ทางเดียวซึ่งไม่ได้เปิดโอกาสให้มีการโต้ตอบ
หรือได้รบั ข้อมูลย้อนกลับ
ความยุ ่ ง ยากซั บ ซ้ อ น (Complex)
โปรแกรมขัน้ สูงมีความยุง่ ยากในการใช้
ใช้ เ วลาในการเรี ย นรู ้ น าน (Time
consuming) เพราะว่าสือ่ หลายมิตไิ ม่ได้เรียงลำดับ
เนื้อหาและเชิญชวนให้สำรวจวินิจฉัยสืบสวน
โปรแกรมสือ่ หลายมิตมิ เี จตนาทีต่ อ้ งการใช้เวลา
นานเพื่อบรรลุวัตถุประสงค์ และสื่อหลายมิติ
ต้องการเวลาให้ผส้ ู อนและผูเ้ รียนเรียนรูก้ ารใช้โปรแกรม
การบูรณาการใช้สอ่ื หลายมิติ
สื่อหลายมิติสามารถพัฒนาและใช้ได้
บนคอมพิวเตอร์ซง่ึ พบได้โดยทัว่ ไปในโรงเรียน
สามารถประยุกต์ใช้ได้ในหลักสูตรต่างๆทัง้ หมด
เหมาะสมกับการเรียนรูท้ กุ แบบในการเรียนรายบุคคล
หรื อ การค้ น หาข้ อ มู ล สารสนเทศในลั ก ษณะ
กลุ่มย่อย สื่อหลายมิติมีเนื้อหาที่พร้อมสำหรับ
การใช้งาน ผู้สอนสามารถพัฒนาให้สอดคล้อง
กับความต้องการ หรือผูเ้ รียนสามารถสร้างเองได้
ตามความต้องการและสังเคราะห์งานวิจัยได้ใน
หัวข้อทีส่ นใจ เนือ้ หาสือ่ หลายมิตทิ ท่ี ำสำเร็จแล้ว
ได้กลายเป็นสือ่ สำหรับผูส้ อนทีส่ ามารถนำมาใช้
ในห้องเรียน หลายๆเรื่องได้รับการพัฒนาขึ้น
สำหรับใช้สอนเพื่อการศึกษา เช่น ระบบการ
ย่อยอาหาร ทีอ่ อกแบบสำหรับใช้กบั นักเรียนระดับ
มัธยมศึกษาเรียนวิชาวิทยาศาสตร์ซง่ึ มีเนือ้ หายุง่ ยาก
ซับซ้อนแต่มแี ผนภาพแสดงอย่างถูกต้องเหมาะสม
อย่างไรก็ตามมีความจำเป็นต้องพิจารณาว่าจะทำอย่างไร
ที่จะแนะนำการประยุกต์ใช้ให้เหมาะสมกับ
หน้า 39
หลักสูตรต่างๆ และจะติดตามผลแบบใดจึงจะถือว่า
เป็นสิ่งที่ถูกต้องเหมาะสม นักเรียนมีโอกาส
ใช้สอ่ ื หลายมิตใิ นการเรียนการสอนได้อย่างเหมาะสม
สอดคล้องกับระดับการเรียนรูข้ องตนเองหรือไม่
และทุกคนรูส้ กึ สนุกสนานกับประสบการณ์การ
เรียนรูเ้ พียงใด ครูสามารถปรับใช้วสั ดุสอ่ื การเรียน
การสอนทีม่ อี ยูห่ รือสร้างสรรค์สอ่ื การเรียนการสอน
อันใหม่เพื่อตอบสนองต่อความต้องการของ
นักเรียนเมื่อครูและนักเรียนกำลังจะสร้างสื่อ
ประสมใดๆ ก็ตามขึน้ มา โปรดระวังเรือ่ งลิขสิทธิ์
สื่อหลายมิติยกระดับบทบาทของครูและผู้เรียน
ในห้องเรียน โดยครูทำหน้าทีเ่ ป็นแหล่งการเรียนรู้
หรือสื่อบุคคล สำหรับนักเรียน และผู้เรียน
สามารถสร้างโปรแกรมด้วยตัวเองเพราะสื่อ
หลายมิตงิ า่ ยต่อการพัฒนา และเป็นการเพิม่ คุณค่า
ของการเรียนรู้ ทีส่ ร้างสรรค์ได้อกี ทางหนึง่
สิ ่ ง สำคั ญ ที ่ ส ุ ด ในการเรี ย นการสอน
ด้วยสือ่ หลายมิตคิ อื การช่วยเตรียมผูเ้ รียนให้พร้อม
ในโลกที่เปี่ยมล้นด้วยข้อมูลสารสนเทศ ผู้เรียน
ต้องเรียนรู้การเชื่อมโยงความคิดและรู้จักการ
คัดสรรกลัน่ กรองข้อมูล การใช้สอ่ื หลายมิตจิ ะช่วย
พัฒนาความเชี่ยวชาญในการสื่อสารของผู้เรียน
ทีม่ ตี อ่ สิง่ แวดล้อมรอบตัวได้เป็นอย่างดี
สื่อประสมปฏิสัมพันธ์ (Interactive
media)
กรมวิชาการ (2544, หน้า 4-6) อธิบาย
เกี่ยวกับสื่อประสมปฏิสัมพันธ์ว่า สื่อประสม
ปฏิสมั พันธ์เป็นสือ่ ประสมทีเ่ น้นการให้ผใู้ ช้เป็น
ผู้ควบคุมการนำเสนอ การเลือกเส้นทางเดิน
(Navigator) การโต้ตอบ การให้ความรู้ และกิจกรรม
ที่มีในบทเรียน การใช้สื่อประสมโดยทั่วไปจะ
พิจารณาคุณสมบัตหิ ลัก 2 ประการ คือ การควบคุม
การใช้งาน และความสามารถในการมีปฏิสมั พันธ์
กับผูใ้ ช้
หน้า 40 วารสารศึกษาศาสตร์ ปีท่ี 18 ฉบับที่ 1 เดือนมิถนุ ายน 2549-ตุลาคม 2549
การควบคุมการใช้งานเป็นคุณสมบัติ
พืน้ ฐานของระบบสือ่ ประสม คือ ผูใ้ ช้ตอ้ งสามารถ
ควบคุมระบบและขัน้ ตอนการนำเสนอได้งา่ ย และ
ไม่ซบั ซ้อน
ความสามารถในการมีปฏิสมั พันธ์กบั ผูใ้ ช้
เป็นคุณสมบัตทิ เ่ี พิม่ ขึน้ มาพร้อมๆกับพัฒนาการ
ด้านเทคโนโลยีคอมพิวเตอร์ ซึ่งช่วยให้ผู้เรียน
สามารถตอบโต้กบั คอมพิวเตอร์ในรูปแบบต่างๆ
โดยคอมพิวเตอร์จะนำข้อมูลจากผูใ้ ช้ไปประมวลผล
เพือ่ ใช้เป็นข้อมูลในการโต้ตอบหรือการประเมิน
ซึง่ จะช่วยให้การเรียนรูด้ ว้ ยตนเองมีประสิทธิภาพ
และน่าสนใจขึน้
วัตถุประสงค์ของสือ่ ประสมปฏิสมั พันธ์
คือเพือ่ ใช้ในการเรียนการสอนและการฝึกอบรม
เป็นหลักหรือสามารถนำไปประยุกต์ใช้ในการพัฒนา
การเรียนการสอนทัง้ ในและนอกระบบโรงเรียน
สำหรับการออกแบบโปรแกรม ผูอ้ อกแบบต้อง
นำความก้าวหน้าด้านเทคโนโลยีคอมพิวเตอร์บรู ณาการ
เข้ากับแนวคิด ทฤษฎีการเรียนรู้และจิตวิทยา
การเรียนรูเ้ พือ่ ถ่ายทอดไปยังผูเ้ รียนโดยผูเ้ รียนสามารถ
ควบคุมลำดับขั้นตอนการเรียนรู้ เลือกเนื้อหา
การเรียน กิจกรรมการเรียนตรวจสอบความ
ก้าวหน้า และทดสอบความรูด้ ว้ ยตนเอง ซึง่ เมือ่
เปรียบเทียบกับการเรียนการสอนในชั้นเรียน
ปกติท ี่ม ีครูเป็นศูนย์กลางและเป็นผู้ควบคุม
กิจกรรมการเรียนการสอนจะเห็นได้วา่ การเรียน
การสอนโดยใช้สื่อประสมปฏิสัมพันธ์มีจุดเด่น
อยูท่ ก่ ี ารควบคุมกิจกรรมการเรียนการควบคุมเวลาเรียน
และการได้มปี ฏิสมั พันธ์กบั บทเรียน ซึง่ จะส่งผล
ดีต่อการเรียนเป็นรายบุคคลและสอดคล้องกับ
ทฤษฎี ก ารเรี ย นรู ้ ท ี ่ เ น้ น ผู ้ เ รี ย นเป็ น สำคั ญ
ในวงการศึ ก ษาทั ่ ว ไปเรี ย กสื ่ อ ประเภทนี ้ ว ่ า
สื่อประสมปฏิสัมพันธ์เพื่อการเรียนการสอน
(Interactive Multimedia Instruction: IMI)
ข้อดี
สือ่ หลายอย่าง (Multiple media) ข้อความ,
เสี ย ง, ภาพลายเส้ น , ภาพนิ ่ ง , และวี ด ิ ท ั ศ น์
สามารถนำมาผสมผสานเพื ่ อ ให้ ง ่ า ยต่ อ การ
ใช้รว่ มกันในระบบเดียว
การมีส่วนร่วมของผู้เรียน (Learner
participation) ตัว R ของ ASSURE model
คือสัมฤทธิผลของการมีปฏิสัมพันธ์กับวีดิทัศน์
เพราะว่าพวกเขาต้องการให้ผู้เรียนได้รับการ
สนับสนุนในกิจกรรมการเรียนการสอน สือ่ เหล่านี้
ช่วยกระตุ้นความสนใจของผู้เรียน และช่วยให้
ผูเ้ รียนได้มสี ว่ นร่วมมากกว่าการได้ดวู ดี ทิ ศั น์แต่เพียง
อย่างเดียว (Heinich and the others, 2002, p. 251)
ทำให้เป็นเฉพาะบุคคล (Individualiza-
tion) เป็นการพัฒนาให้เหมาะสมกับการศึกษา
รายบุคคล
ยืดหยุน่ (Flexibility) ผูเ้ รียนสามารถเลือก
หัวข้อทีจ่ ะเรียนได้ตามต้องการจากเมนู
การจำลองสถานการณ์ (Simulations)
วีดทิ ศั น์ปฏิสมั พันธ์อาจจะใช้ในการจัดสถานการณ์
จำลอง ในวิชาการแพทย์ ปฏิบตั กิ ารใช้เครือ่ งจักร
และการฝึกทักษะส่วนบุคคลที่มีลักษณะพิเศษ
โดยเฉพาะ การฝึกทักษะในการทำงานร่วมกับ
เด็ ก ในห้ อ งเรี ย น หรื อ อี ก นั ย หนึ ่ ง คื อ การใช้
การแสดงบทบาทสมมุติหรือการมีปฏิสัมพันธ์
แบบสด สามารถจัดให้ตอบสนองต่อการเรียน
รายบุคคล การจำลองสถานการณ์แบบฝึกหัด
ในการเรียนทีผ่ เู้ รียนเป็นผูก้ ำหนดจังหวะการเรียน
ด้วยตนเอง
ข้อจำกัด
ค่าใช้จา่ ย (Cost) ข้อจำกัดของสือ่ ประสม
ปฏิสมั พันธ์คอื เรือ่ งค่าใช้จา่ ย แม้วา่ ในปัจจุบนั นี้
ราคาของแผ่นดิสต์และอุปกรณ์ทใ่ี ช้ผลิตจะถูกลง
แล้วก็ตาม
วารสารศึกษาศาสตร์ ปีท่ี 18 ฉบับที่ 1 เดือนมิถนุ ายน 2549-ตุลาคม 2549
การผลิ ต ใช้ ต ้ น ทุ น สู ง (Production
expense) การลงทุนผลิตซีดรี อมและดีวดี ี ใช้ตน้ ทุน
การผลิตทีม่ รี าคาแพงซึง่ จำเป็นต้องผลิตเพือ่ การค้า
ถ้าผลิตจำนวนน้อยก็ไม่คมุ้ ทุน
การไม่เปลีย่ นแปลงของข้อมูล (Rigidity)
แผ่นดิสต์ไม่สามารถเปลีย่ นแปลงข้อมูลได้ดงั นัน้
สือ่ อาจล้าสมัยได้
การบูรณาการใช้สอ่ื ประสมปฏิสมั พันธ์
สื่อประสมปฏิสัมพันธ์คือระบบการ
เรียนรูท้ ม่ี คี ณ
ุ ค่าสำหรับภารกิจทีใ่ ช้การฝึกปฏิบตั ิ
การเรียนการสอนบางลักษณะไม่เหมาะสมทีจ่ ะ
นำเสนอด้วยวัสดุสง่ิ พิมพ์ ถ้าผูเ้ รียนมีความจำเป็น
ต้องมีปฏิสัมพันธ์หรือมีส่วนร่วมกับการเรียน
การสอน สื่อประสมปฏิสัมพันธ์คือทางเลือกที่
เหมาะสม ระบบการใช้สื่อประสมปฏิสัมพันธ์
เป็นสิ่งที่นำไปประยุกต์ใช้กันอย่างหลากหลาย
เช่น ในการสอนปรากฏการณ์ด้านวิทยาศาสตร์
การสอนนักเรียนพิเศษในการบอกเวลา หรือจัด
เป็นโปรแกรมการสอนสำหรับกลุ่มย่อยของ
นักเรียนทีม่ คี วามสามารถพิเศษ หรือจัดหาสือ่ ที่
ปรับปรุงแก้ไขแล้วสำหรับนักเรียนผูซ้ ง่ึ อาจจะมี
ความยุง่ ยากในการเรียนความคิดรวบยอดบางอย่าง
โดยเฉพาะ
โปรแกรมสือ่ ประสมปฏิสมั พันธ์สามารถ
ใช้กับการเรียนการสอนรายบุคคลและกลุ่มย่อย
และมีแน้วโน้มเติบโตขึน้ เรือ่ ยๆ โดยเฉพาะอย่างยิง่
ในโรงเรียนประถมศึกษา ซึง่ เหมาะสมทีจ่ ะประยุกต์
ใช้กับการเรียนกลุ่มย่อยที่เปิดโอกาสสำหรับ
สนับสนุนส่งเสริมให้นกั เรียนได้เรียนแบบร่วมมือ
และทำกิจกรรมทีช่ ว่ ยในการแก้ไขปัญหาร่วมกัน
สื่อประสมปฏิสัมพันธ์อาจจะใช้ได้กับนักเรียน
กลุม่ ใหญ่ได้เช่นกันโดยครูอาจจะใช้โปรแกรมการเรียน
การสอนผ่านทางเครื่องฉายแอลซีดีฉายภาพ
ขึ้นจอฉายให้นักเรียนทั้งหมดในห้องเรียนชม
หน้า 41
ครูสามารถใช้สอ่ื ในลักษณะเรียงลำดับเนือ้ หาซึง่
จะช่วยสนับสนุนการเรียนรู้และหยุดเมื่อมีการ
อภิปราย ก่อนทีจ่ ะเริม่ ต้นกระโดดไปทีส่ อ่ื ชิน้ ใหม่
หรือใช้ทบทวนเมื่อมีความจำเป็น วิธีการหยุด
ชัว่ คราวและอภิปรายอาจจะใช้งานได้ดเี มือ่ ต้องการ
ทบทวนเนือ้ หา สือ่ ประสมปฏิสมั พันธ์ทถ่ี กู นำมา
ใช้ใ นโรงเรี ย น ได้แก่ใ นสาขาแพทย์ ศ าสตร์
ช่างยนต์ ระบบการเผาไหม้อเิ ล็กทรอนิกส์ ทักษะ
การสื่อสาร รวมทั้งใช้สื่อประสมปฏิสัมพันธ์
รูปแบบต่างๆในการฝึกอบรมเพือ่ ปรับปรุงการทำงาน
ให้มปี ระสิทธิภาพมากขึน้ อีกด้วย
ความเป็นจริงเสมือน (Virtual Reality)
ความเป็นจริงเสมือน (Virtual Reality:
VR) คือโปรแกรมประยุกต์สอ่ื ประสมชนิดใหม่
ทีใ่ ช้เทคโนโลยีคอมพิวเตอร์เป็นฐาน ความเป็นจริง
เสมือนเป็นการใช้คอมพิวเตอร์ในการพัฒนาภาพ
สภาพแวดล้อมในลักษณะสามมิตทิ ผ่ี ใู้ ช้สามารถ
ปฏิบัติการอย่างมีส่วนร่วมในกิจกรรมอย่าง
กระตือรือร้น ผู้ใช้สวมใส่เครื่องหูฟังซึ่งบรรจุ
จอภาพวีดทิ ศั น์แบบสามมิตแิ ละหูฟงั การมีสว่ นร่วม
ของผูใ้ ช้กบั โลกแห่งภาพสามมิตเิ กิดขึน้ โดยการใช้
คันบังคับหรือถุงมือพิเศษสวมใส่มอื ถุงมือข้อมูล
อาจจะใช้ในการชี้ ถือและเคลือ่ นย้ายวัตถุและส่ง
ต่อไปทีก่ ารเคลือ่ นย้ายของผูใ้ ช้ภายในโลกเสมือนจริง
สิง่ สำคัญอย่างยิง่ ของความเป็นจริงเสมือนได้แก่
การขยายประสบการณ์ให้กบั ผูเ้ รียน เนือ่ งจากความ
เป็นจริงเสมือนได้จัดสถานที่ที่ผู้ใช้ได้เข้าไปใน
สภาพแวดล้อมนั้นๆ ซึ่งจัดให้ผู้ใช้ได้มีโอกาส
สัมผัสกับสภาพแวดล้อมนัน้ อย่างมีลกั ษณะพิเศษ
เฉพาะตัวทีไ่ ม่เหมือนใคร
ข้อดี
ปลอดภัย (Safety) ความเป็นจริงเสมือน
สร้างโลกแห่งความเป็นจริงโดยปราศจากเรือ่ งจริง
หรือจินตนาการที่อันตรายหรือภาวะที่เสี่ยงต่อ
อันตราย
หน้า 42 วารสารศึกษาศาสตร์ ปีท่ี 18 ฉบับที่ 1 เดือนมิถนุ ายน 2549-ตุลาคม 2549
ให้รายละเอียดทีก่ ว้างขวาง (Expansive)
จัดเตรียมให้นักเรียนได้มีโอกาสค้นหาสถานที่
ทีไ่ ม่มที างจะเป็นไปได้ในโลกแห่งความเป็นจริง
เช่น ภายนอกอวกาศ หรือภายในภูเขาไฟ เป็นต้น
โอกาสในการค้นหา (Opportunities to
explore) ความเป็นจริงเสมือน ยินยอมให้ผเู้ รียน
ทดลองกับสภาพแวดล้อมสถานการณ์จำลอง
ข้อจำกัด
ค่าใช้จา่ ย (Cost) อุปกรณ์มรี าคาแพงมาก
ยุง่ ยากซับซ้อน (Complex) เทคโนโลยี
ยุ่งยากสลับซับซ้อนไม่เหมาะสมให้ยืมใช้ใน
ห้องเรียน
หัวข้อจำกัด (Limited titles) ในปัจจุบนั นี้
มีโปรแกรม “ทีเ่ ป็นไปได้จริง” จำนวนจำกัด
การบูรณาการใช้ความเป็นจริงเสมือน
การควบคุ ม สภาพแวดล้ อ มด้ ว ย
คอมพิวเตอร์ ยินยอมให้ผเู้ รียนมีประสบการณ์จาก
การฝังประสาทสัมผัสและการมีปฏิสัมพันธ์กับ
ปรากฎการณ์ที่มีอยู่ในโลกแห่งความเป็นจริง
การประยุกต์ใช้หลายครัง้ ของความเป็นจริงเสมือน
ได้มีการสาธิตอย่างมีประสิทธิภาพ เช่นการ
สำรวจในอวกาศ เนือ่ งจากความเป็นจริงเสมือน
สามารถจำลองสถานการณ์สภาพแวดล้อมภายนอก
อวกาศ ผูเ้ รียนสามารถฝึกปฏิบตั ใิ นอวกาศได้อย่าง
ปลอดภั ย และมี ป ระสิ ท ธิ ภ าพ ถ้ า ปราศจาก
เทคโนโลยีชนิดนี้ ประสบการณ์ในลักษณะนีจ้ งึ
ยากทีจ่ ะเป็นไปได้สำหรับผูเ้ รียนทุกคน
การประยุกต์ใช้ความเป็นจริงเสมือน เช่น
การจำลองสถานการณ์การรับส่งคลื่นที่มีเสียง
ชัดเจนระหว่างการฝึกบินของเครื่องบินและ
การฝึกอบรมการบินกระสวยอวกาศและการฝึก
อบรมในรถถังทีอ่ ยูใ่ นภาวะสงคราม ความเป็นจริง
เสมือนยินยอมให้ผเู้ รียนได้รบั ประสบการณ์ในสิง่ ที่
เป็นไปไม่ได้ในโลกแห่งความจริง พวกเขาสามารถ
เดินทางไปในทุกส่วนของร่างกายจนทัว่ อวัยวะทุกระบบ
ของมนุษย์ หรือสามารถท่องเทีย่ วชมอารยธรรม
เก่าของชนเผ่ามายา ความเป็นจริงเสมือนยังช่วย
ในการค้นหาวิธกี ารอย่างมีประสิทธิภาพของการ
ดู แ ลสุ ข ภาพ สถาปั ต ยกรรม การออกแบบ
ตกแต่งภายใน การวางผังเมือง การออกแบบ
ผลิตภัณฑ์ และกิจกรรมชนิดต่างๆทีเ่ กีย่ วข้องกับ
การทำให้เกิดการจินตนาการ นอกจากนี้ความ
เป็นจริงเสมือนยังถูกนำไปประยุกต์ใช้ในโรงเรียนได้แก่
การทัศนศึกษาเสมือน (Virtual field trip) ซึง่ เป็น
เทคโนโลยีทไ่ ี ด้รบั การปรับปรุงสำหรับการศึกษาพิเศษ
ขณะนี ้ อ ยู ่ ร ะหว่ า งการพั ฒ นาและทดสอบ
ความเป็นจริงเสมือนยังคงอยูใ่ นระหว่างการทดลองใช้
ในการศึกษา เสมือนกับอยู่ในวัยทารกเพราะว่า
มีราคาแพงและ ต้องใช้เวลาในการพัฒนาอีก
ระยะหนึง่ ความเป็นจริง เสมือนต้องการเครือ่ งมือ
และอุปกรณ์เสริม ชนิดพิเศษและไม่สามารถใช้
งานได้บนคอมพิวเตอร์ แบบตั้งโต๊ะที่มีหน่วย
ความจำจำกัดได้ นวัตกรรมใหม่นไ้ี ด้มกี ารนำมาใช้
ในการฝึกอบรมบางสาขา เช่น สถาปัตยกรรม
วิทยาศาสตร์ และการดูแล สุขภาพ ในอนาคต
ถ้าได้รับการพัฒนาและราคา ของอุปรณ์ลดลง
เชื่อมั่นว่าความเป็นจริงเสมือน จะใช้กันอย่าง
กว้างขวางในวงการศึกษาและการ ฝึกอบรมอย่าง
แน่นอน เพราะความเป็นจริงเสมือน ได้แสดง
ให้เห็นถึง ศักยภาพในการเรียนสาขา แพทยศาสตร์
โรงพยาบาลเสมือนในต่างประเทศ ได้เตรียมการ
ฝึกอบรมและการปรับข้อมูลให้เป็น ปัจจุบนั สำหรับ
แพทย์ฝึกหัดทั่วทั้งประเทศ การให้เจ้าหน้าที่ใน
โรงพยาบาลส่วนใหญ่ที่ไม่สามารถละทิ้งงาน
ทีไ่ ด้รบั มอบหมายมาเป็นเวลานานได้ มาฝึกอบรม
ในบรรยากาศของการจำลองสถานการณ์
บรรยากาศในโรงพยาบาลซึ่งช่วยให้ทีมงาน
พัฒนา ทักษะความสามารถของตนเอง รวมทั้ง
วารสารศึกษาศาสตร์ ปีท่ี 18 ฉบับที่ 1 เดือนมิถนุ ายน 2549-ตุลาคม 2549
ยังได้เรียนรู้ ข้อมูลสารสนเทศ เทคนิคใหม่ๆจาก
แหล่งการเรียนรูช้ นิดพิเศษ
ข้อแนะนำอีกประการหนึ่งของการใช้
ความเป็นจริงเสมือนคือการเข้ามาอยูใ่ นรูปแบบของ
ห้องสามมิติ หรือถ้ำ ที่ซึ่งผู้ใช้ยืนอยู่ในสภาพ
แวดล้อมจำลอง มีประสบการณ์อยูก่ บั ภาพสามมิติ
เช่นวิชาชีววิทยาเกี่ยวกับเส้นประสาท และวิชา
เภสัชวิทยาทีใ่ ช้ประโยชน์จากเทคโนโลยีชนิดนี้
ปัจจุบนั นักวิทยาศาสตร์สามารถเข้าไปในเซลล์และ
จัดกระทำหรือแทรกโมเลกุลและสังเกตปฏิกริ ยิ า
ตอบสนองเหล่านัน้ ได้
ตัวอย่างอีกลักษณะหนึ่งของความเป็น
จริงเสมือนคือ การใช้โปรแกรมควิกไทม์ วีอาร์
(QuickTime VR) โปรแกรมนี ้ ใ ช้ เ ครื ่ อ งมื อ
หลายอย่าง ทีท่ ำให้ผเู้ รียนสร้างภาพได้อย่างง่ายๆ
กล้องควิกเทค (QuickTake camera) บนขาตัง้ กล้อง
พิเศษซึง่ จะช่วยให้นกั เรียนถ่ายภาพสภาพแวดล้อม
ในมุมมองแบบ 360 องศา โปรแกรมคอมพิวเตอร์
ตกแต่งยึดให้ภาพติดกันและสร้างภาพยนตร์พเิ ศษ
เมื่อต้องการชมภาพยนตร์ผู้ใช้สามารถใช้การ
เคลือ่ นทีข่ องเมาส์เคลือ่ นภาพไปในทิศทางต่างๆ
ตามต้องการ สิง่ นีเ้ องทีท่ ำให้ผใู้ ช้มคี วามรูส้ กึ เหมือน
ยืนอยูใ่ นจุดทีห่ มุนได้โดยรอบในการมองภาพจาก
ทิ ศ ทางต่ า งๆ ถ้ า เครื ่ อ งมื อ ที ่ ใ ช้ ใ นการสร้ า ง
ความจริงเสมือนได้มกี ารพัฒนาและมีราคาถูกลง
นักเรียนและครูจะสามารถใช้ในการค้นหาวิธกี ารใช้
เทคโนโลยีชนิดนีเ้ พือ่ การเรียนรู้ ซึง่ จะกลายเป็นสิง่
ทีเ่ ป็นไปได้สำหรับผูเ้ รียนทีจ่ ะสร้างสภาพแวดล้อมที่
มีลกั ษณะเฉพาะของตัวเอง ซึง่ ประสบการณ์เหล่านี้
จะะช่วยเพิม่ มิตขิ องห้องเรียน(อย่างแท้จริงและโดยนัย)
ในแนวทางทีเ่ ต็มไปด้วยความตืน่ เต้น
หน้า 43
บทสรุป
การบู ร ณาการใช้ ส ื ่ อ ประสมและสื ่ อ
หลายมิตเิ พือ่ การสอนและการเรียนรูเ้ ป็นกระบวนการ
ทีม่ คี วามสำคัญและสามารถนำไปประยุกต์ปรับใช้
ใน สถาบันการศึกษา ทั้งนี้เพราะสื่อประสม/
สือ่ หลาย มิตมิ คี ณ ุ สมบัตทิ ช่ี ว่ ยเอือ้ ประโยชน์ตอ่
การเรียนการสอนหลายประการ โดยเฉพาะ
อย่างยิง่ เอือ้ ต่อ การเรียนรูท้ เ่ี น้นผูเ้ รียนเป็นสำคัญ
กล่าวคือผูเ้ รียน สามารถเลือกหรือกำหนดอัตรา
การเรียนของตนเองได้ ผู้เรียนสามารถควบคุม
จั ง หวะการเรี ย นของตนเองได้ สื ่ อ ประสม/
สื ่ อ หลายมิ ต ิ ก ระตุ ้ น ให้ ผ ู ้ เ รี ย นมี ป ฏิ ส ั ม พั น ธ์
เชิงโต้ตอบกับบทเรียน ช่วยส่งเสริมให้ผู้เรียน
มีส่วนร่วมอย่างกระฉับกระเฉง สนับสนุนให้
ผูเ้ รียนมีความกระตือรือร้นในการค้นคว้าหาข้อมูล
สารสนเทศได้หลากหลายรูปแบบ นอกจากนีย้ งั
เหมาะสมทีจ่ ะนำไปใช้สร้างเนือ้ หาบทเรียนในการ
ศึกษาทางไกล รวมทั้งศักยภาพที่เป็นไปได้ของ
เทคโนโลยีคอมพิวเตอร์ทน่ ี ำมาใช้เป็นอุปกรณ์ควบคุม
การนำเสนอเป็นสิง่ ทีจ่ ะช่วยจัดเตรียมประสบการณ์
การเรียนรู้ซึ่งมีรายละเอียดที่เหมือนมีชีวิตจริง
และมีความปลอดภัยอันจะทำให้นกั เรียนเกิดความ
มัน่ ใจในการเรียนรูจ้ ากกระบวนการคิดแก้ปญ ั หา
ซึง่ ผูเ้ ขียนมุง่ หวังว่าจากข้อดีดงั ทีไ่ ด้กล่าวไปแล้วนัน้
จะช่วยทำให้ท่านผู้อ่านได้เกิดแนวคิดที่จะนำ
ประโยชน์ของสื่อประสม/สื่อหลายมิติเหล่านี้
ไปประยุกต์ ใช้ในการเรียนการสอนต่อไป
หน้า 44 วารสารศึกษาศาสตร์ ปีท่ี 18 ฉบับที่ 1 เดือนมิถนุ ายน 2549-ตุลาคม 2549

เอกสารอ้างอิง

กรมวิชาการ กระทรวงศึกษาธิการ (2544) ความรูเ้ กีย่ วกับสือ่ มัลติมเี ดียเพือ่ การศึกษา เยาวลักษณ์ เตียรณบรรจง
นันทวรรณ กฤตวิทย์ บรรณาธิการ, บุปผชาติ ทัฬหิกรณ์, สุกรี รอดโพธิท์ อง น.พ.ชัยเลิศ พิชติ พรชัย,
และโสภาพรรณ แสงศัพท์ ผูเ้ ขียน กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์ครุ สุ ภาลาดพร้าว.
กิดานันท์ มลิทอง (2544) สือ่ การสอนและฝึกอบรม: จากสือ่ พืน้ ฐานถึงสือ่ ดิจทิ ลั กรุงเทพมหานคร:
ห้างหุน้ ส่วนจำกัด อรุณการพิมพ์.
กิดานันท์ มลิทอง (2548) เทคโนโลยีและการสือ่ สารเพือ่ การศึกษา กรุงเทพมหานคร: ห้างหุน้ ส่วนจำกัด อรุณการพิมพ์.
ทวีศกั ดิ์ กาญจนสุวรรณ (2546) Multimedia ฉบับพืน้ ฐาน กรุงเทพมหานคร: บริษทั เคทีพคี อมพ์
แอนด์คอนซัลท์ จำกัด.
ราชบัณฑิตยสถาน (2542) ศัพท์เทคโนโลยีสารสนเทศ ฉบับราชบัณฑิตยสถาน กรุงเทพมหานคร:
ห้างหุน้ ส่วนจำกัด อรุณการพิมพ์.
สมสิทธิ์ จิตรสถาพร (2547) สือ่ การสอน (Educational Media or Educational Instruction) เข้าถึงได้จาก
http://www.cybergogy.com/somsit/400202EdTechnology/400202ReviewLectureNote.htm
Chee, T.S. and Wong, A.F.L., eds. (2003) Teaching and Learning with Technology: An AsiaPacific
Perspective. Singapore: Prentice-Hall. Dale, E. (1969) Audio-Visual Methods in Teaching.
3rd ed. New York: Holt, Rinehart and Winston.
Dilton, A., & Gabbard, R. (1998) Hypermedia as an educational technology: A review of the quantitative
researchliterature on learner comprehension, control, and style. Review of Educational Research,
68(3), 322-349.
Judy Lever-Duffy, Jean B. McDonald, and Al P. Mizell (2003) Teaching and Learning with Technology
Pearson Education, Inc.
M. D. Roblyer (2003) Integrating Educational Technology into Teaching Third Edition New Jersey Pearson
Education, Inc.
McCarthy, R. (1989) Multimedia: What the excitement’s all about. Electronic Learning, 8(8), 26-31.
Marchionini, M. (1988) Hypermedia and Learning: Freedom and chaos. Educational Technology,
28(11), 8-12.
Michael D. Williams (2000) Integrating Technology into Teaching and Learning Concepts and Applications.
Prentice Hall
Robert Heinich, Michael Molenda, James D. Russell and Sharon E. Smaldino (2002) Instructional media
and technologies for Learning Seventh Edition N.J.: Merrill Prentice Hall., Inc.
Swan, K., & Meskill, C. (1996) Using hypermedia in response-based literature classrooms: A critical review
of commercial applications. Journal of Research on Computing in Education, 29(2),167-192.
Tay Vaughan (2004) MULTIMEDIA MAKING IT WORK Sixth Edition McGraw-Hill Companies, Inc.